ASTEKO ASMAKIZUNA berria GAZTETXOEN ASTEKARIA 944. ZENBAKIA LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A Buruan kolpe gogorra hartu nuen, eta kolpea hartzeaz batera buru txiki bat sartu nuen barrenera. Zer da? m a n t a n g o r r i Erantzuna: mailua. Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela). IRRIMARRA MAIATZA 1 Lantokitik kalera
8
Embed
Lantokitik kalera - Euskal Herriko euskarazko egunkaria
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ASTEKO ASMAKIZUNAberria
GAZTETXOEN ASTEKARIA 944. ZENBAKIA LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A
Buruan kolpe gogorra hartu nuen, eta kolpea hartzeaz batera
buru txiki bat sartu nuen barrenera. Zer da?
m a n t a n g o r r iErantzuna: mailua.
Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).
IRRIMAR
RA
MAIATZA
1
Lantokitik
kalera
m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A berria
ZORiON AGURRAK
Zorionak, Arhane!! Gure pixpirrinak 3 urte bete berri ditu!Txokomarrubizko muxuak! Lehengusu bihurrien partez!
Zorionak, Maddi! Beñat, Haizeaeta Inharren partez, egun polit-
polita pasa. Bi musu erraldoi! Maite
zaitugu!
Zorionak, Ani!!!Aste honetan 8
urte potolo bete
dituzu! Jarraitu
orain bezain alai
eta jator izaten.
Asko maite
zaitugu. Muxuak,
zure familiaren
partez.
Zorionak, Irati zure13. urtebetetzean! Egun
polita eta alaia izan
zure aita Lander,
ama Ana, anaia
Endika, lehengusuak
Luzia eta Eder,
aitonak Karlos eta
Luis, amama Enkarna
eta beste senideen
partez.
Udaberrian etorri zen
ume eder, argi, trebea.
Ezin zitekeen hobea!
Maiatzako lehen
Lorea! Zorionak,urte askoan gure
bihotzeko Lorea.
Aitona-amonak eta
izebak.
Zorionak, Ekain! Zure ania Ugaitz eta Ondarrukoatxitxe eta amumeren partetik!!
Kontuz dinosauroekin!
Zorionak, Peru!! 8 urte.
Zorionagurrakargitaratuahal izateko,gogoan izanmezuakasteartearratsaldea bainolehen jaso beharditugula.Asteartetikaurrera jasotzendiren mezuguztiak hurrengoasteko zenbakianargitaratukoditugu.
Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: [email protected] Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.
Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Zihara Jainaga Larrinaga
m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A
Langileen ahotsaozen entzuteko
ALDARRIKATZEN DAMAIATZAREN 1EAN?
Maiatzaren 1a Langileeen Nazio-arteko Eguna da munduko hain-bat tokitan. Egun horren helbu-rua langileen lan eskubideak de-fendatzea da; horregatik, langi-leak kalera ateratzen dira lanbaldintza hobeak eskatzera.
1. ZER
2. NOIZ HASI ZEN?
IRRIMAR
RA
1886. urteko maiatzaren 1ean, Chi-cagoko milaka langilek, esplota-tuak izateaz nekatuta, euren laneskubideak defendatzea erabakizuten, eta kalera irten ziren 8 or-duko lanaldia eskatzeko. Hain zu-zen, XIX. mendearen amaieran, AE-Betako lantegi handietako langile-ek 12 eta 18 ordu bitartean eginbehar izaten zuten lan. Horrezgain, grebarako eta elkartzeko es-kubidea, eta adierazpen askata-suna eskatzen zituzten, baita bi-dezko lana eta soldata ere. Lortuzuten 8 orduko lanaldia eta aste-an bi jaiegun izatea, baina protes-ta haietan hainbat langile anarkis-ta hil zituzten, eta haien omenezegiten da Langileen Eguna.
Zortzi orduko lana,
zortzi orduko aisialdia
eta zortzi orduko
atsedenaldia leloaospetsu egin zen
garai batekoprotestetan.
BA AL DAKIZU?
m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A berria
3.
Langileek eskubidea dute askata-suna eta berdintasuna bermatzenduten ezinbesteko eta gutxienekobizi baldintzak edukitzeko. Eskubi-de horiek lortzeko bidea, baina,konplexua eta luzea izan da. Urtebatzuen ostean, langileek honakoeskubideak dituzte lantokian, bes-teak beste:
d Oporrak eta jaiegunak hartzekoeskubidea.d Gizarte Segurantzankotizatzeko eskubidea.d Lanean diskriminaziorik ezjasateko eskubidea, arraza, adina,sexua edo erlijioa dela eta.d Bidegabeko kaleratzeetan, kalteordaina jasotzeko eskubidea.d Osotasun fisikorako etaintimitaterako eskubidea.
LANGILEEN
ESKUBIDEAK
4.
Industrializazioak klase so-zial berri bat sortu zuen: pro-letarioak. Proletarioa pro-dukzio bitartekorik ez duenklase sozialeko kidea da; be-raz, bizirik irauteko, behartu-ta dago bere lan indarra bur-gesei saltzera. Proletariohorien antolaketari dei-tzen zaio langileen mugi-mendu.
LANGILE
MUGIMENDUA
EUSKAL
HERRIAN
MUNDUARI ADI MAIATZAREN LEHENA
5.
Sindikatua langile elkarte bat da, eta laneskubideak defendatu eta langileenintereseko ekimenak, proiektuak eta legeaksustatzen ditu. Gaur egun, sindikalismoaindartsu dago Euskal Herrian. Sindikatuabertzaleak dira nagusi, bereziki ELA etaLAB, baina sindikatu garrantzitsuak diraCCOO edo UGT ere Hego Euskal Herrian, etaCGT Ipar Euskal Herrian. Urtero, Maiatzaren1ean sindikatuek aldarrikapenak egitendituzte kalean. Manifestazio jendetsuakizaten dira.
SINDIKATUAK
378egun
Zahar etxeetakolangileek greban
emandakoegunak.
GREBA. Greba batean, pertsona e
talde batek lanaren zati bat edo la
osoa egiteari uzten dio nagusiei pre
egiteko asmoz. Bidegabea den eta
aldatzea nahi duten zerbaiten aurka
protesta egitea da helburua.
RAUL BOGAJO / FOKU
6.
2017an, Bizkaiko egoitze-tako langileek greba eginzuten, nazkatuta zeudela-ko lan baldintzez. Ia langileguztiak emakumeak ziren,zaintza lanak egiten dituz-tenak. Urtebete bainogehiagoko borrokarenostean, lan baldintzakhobetzea lortu zuten.Horrez gain, emakumeakahaldundu ziren, zaintzaerdigunean jarri zuten,gizartea sentsibilizatzealortu zuten, eta beste sek-tore feminizatu prekario-
entzat eredu etahauspo izaten aridira.
ZAHAR
ETXEETAKO
GREBA
LUIS JAUREGIALTZO / FOKU
m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A
7.
TUBACEX
Tubacex enpresaren Arabakolantegietan, langileak grebamugagabean daude. Hainzuzen, 80 egun daramatzatelanera joan gabe, enpresakonagusiek 129 langile kaleratunahi dituztela salatzeko.Azken asteotan, hainbatmobilizazio eta protesta egindituzte Euskal Herrian bereneskubideak defendatzeko.
edo analdiesioa
a
MANIFESTAZIOA. Jende m
ultzo
batek ibil
bide bat
osatuz eg
iten
duen prot
esta bat
da; gehie
netan,
protesta
ren arrazo
ia azaltze
n
duten pan
kartak zab
altzen dit
uzte,
eta, sarri
, oihu egit
en dute e
uren
eskaera e
ta salaket
ak adieraz
teko.
Langileen mugimenduaXIX. mendearen amaieran abiatu
zen Euskal Herrian,industrializazioarekin batera.
BA AL DAKIZU?
ARITZ LOIOLA / FOKU
m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A berria
DENBORA-PASAKBikiak. Hainbat langilemanifestazioan atera diraberen eskubideen alde
borrokan. Badaude bi berdin-berdinakdirenak; agian, anaiak dira.Asmatuko duzu zeindiren?
1. Labirintoa. Uxuek ez ditu aurkitzenlanerako lanabesak. Lagundukodiozu?
A B
C D
E F
2.
berria LARUNBATA, 2021KO MAIATZAREN 1A
Erantzunak: 2.-B eta E dira bikiak.3.- Unaxek banatu du eskuorri gehien.
m a n t a n g o r r i 7
3
3. Batuketak. Langileak,Maiatzaren 1eko manifestazioan, eskuorriak banatzen ibili dira. Norkbanatu du eskuorrigehien?
IRENE LIBE UNAX
‘Lanera!’ Lehorreko, itsasoko eta aire-ko garraioak. Oinarrizko tes-tuak garraioei buruz. Kris-krasegiten duen telazko liburua.Irudi soilak eta koloretsuaktxikienentzat. Bentosa batdauka nahi duzun lekuanitsasteko!
Karen Wallace eta Jo LodgeArgitaletxea: Ibaizabal.
‘Eraikuntzalanak’ Ireki liburu hau, eta ikusi zer ger-tatzen den gauez. Botoia saka-tuz, argiak piztu ditzakezu etxe-an, edo dir-dir eginarazi diezaie-kezu zeruko izarrei. Lotara joanaurretik irakurtzeko liburu ezin
hobea. 4 argi ditu pizteko eta itzaltzeko!
Argitaletxea: Ballon
‘Caillou laneradoa’ Caillou lau urteko ume bat da,eta arretaz begiratzen die ingu-ruan dituen gauza guztiei. Orain-go honetan, Caillou amarenbulegora doa lehen aldiz, eta
harritu egiten da harekin ikasten dituen gauza guztie-kin.
Nekane GonzálezArgitaletxea:Aizkorri.
‘Handitzean -haupoza!- zein izangodut lanbidea?’ Errimen kutxa saila. 10 ipuinezosatutako sail berria. Irakurtzenikasteko poemak. Handitan zerizango zaren oraindik pentsatu
ez baduzu, imajina ezazu! Baliteke salda eta lapiko ar-tean ibiltzea, alfabetoa irakasten, edo handiak zein txi-kiak sendatzen.
Carmen GilArgitaletxea: Erein.
AZOKA
m a n t a n g o r r iberria
GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A
JOLASA
Keentan
Hasteko, bi talde egin behardira, 4-8 kidekoa bakoitza.
Gero, jolasaren eremua zeinizango den erabaki behar da.Jolasaren helburua da taldebakoitzak baloia ahalik eta den-bora gehien edukitzea eskuetan,eta, horretarako, taldekideenartean batak besteari pasatubehar diote.
Arauak:
b Paseak egiten direnean, baloiahartu eta jaurtitzerakoan, kideek
hanka biak airean izan behar di-tuzte, lurrarekin kontaktu barik.
bGutxienez metro bateko dis-tantzia egon behar da une orobaloiaren jabearen eta defenda-tzailearen artean.
b Pase bat egiteko, taldekoen ar-tean gutxienez 2 metroko dis-tantzia egon behar da.
DATUAK
Kontinentea: Ozeania(Australia). Adina: 8-16 urte artean.Materiala: Baloi bat.Lantzen dituenalderdiak: Motrizitatea,elkarlanaren garrantzia,arauen barneratzeaIturria: Munduko jolasak(Txatxilipurdi).Webgunea:www.txatxilipurdi.com
bPartaide batek baloia hartzenduenean, lau pauso baino gehia-go egin behar ditu beste bati pa-satu aurretik.
b Baloiak pase batean lurra uki-tzen badu, beste taldeak irabazi-ko du baloiaren jabetza.
b Baloia daukan jolaskideren batjolas eremutik ateratzen bada,
aurkariek irabaziko dute baloia-ren jabetza.
bPartaide batek ezin du baloiaeskuetan izan 3 segundo bainoluzaroago; beste taldekide batipasatu behar dio.