-
:
: , 1986
Tranh sơn d u 49” x 24”
(124.46cm x 60.96cm)
ISBN 978-0-9807224-1-3
/ Pu N LÊ
Printed in the United States of America
Sá ế , k ô bán.
This book is for free distribution, it is not for sale.
Trang
.................................................................. 5
Rao Nam .............................................................. 7
I - .................................................... 9
II - ơ ................................... 19
III - .......................................... 27
IV- ................................................ 33
V - ........................................ 41
VI - - .......................................... 47
VII - ...................................... 55
VIII - ................................................ 63
IX - ........................................... 71
X - ........................................................ 79
XI - ........................................... 83
XII - ......................................... 87
XIII - .......................................... 95
XIV - ơ ................................................... 101
XV - ơ .............................................. 111
XVI - ........................................... 119
XVII - ............................................... 123
XVIII - ................................. 133
XIX - ................................................... 139
XX - .................................................. 151
XXI - ................................................... 163
XXII - ................................................ 169
Trang
......................................................... 183
ơ ......................................... 185
ơ ....................................... 189
.............................................. 191
ơ , ........................................... 195
..................................................... 197
: ............................... 198
.............................. 199
: T ........................ 200
ơ: - .. 202
( , 1937) ....... 203
T T 老 秀 才.................... 204
Le Vieux ............................ 205
The Old Scholar .......................... 206
ơ ........................................... 207
ơ .................... 207
ơ u: mê ..................................... 208
N ............................................ 208
....................................... 209
ơ : –
Le Crapaud – The Toad ............... 210
Rao Nam ........................................................ 211
............................................ 213
– N x …... 217
9 – N x
I
ơ ơ
y ơ
thôi.
ơ ơ
” :
-N ơ - , le 5 Novembre 1931
-
,
T N - ă - , 4 ,
, , -N ơ - , -T -
T , - , - ,
:
10 – N x
N ă ,
T - ă -T , ,
T
N - -
T , ,
T
T T
, ă
, , không
T , , , ơ ,
, , ,
,
.
T ă ,
, T
T
, ,
ă T
,
...
..............
ơ , t
:
- ”
” ơ
” !”
-
” ”
” ”
An Nam” .
tr .
”
”
11 – N x
-
”
ơ
.
- ơ - ơ - ”
.
- ơ - - ”
- ” - ”.
-
” ”
.
, h
:
- - - -
- - 12- Tây Ninh -
- 8- Long Xuyên - -
- 9- Tân An - - ơ
- - - -
-
?
12 – N x
, ơ ” ơ
ơ
:
, , , , T , Sa,
, , T , ,
T , T , , , ,
, , , , .
.
- ” An ” -
”
” ”
” ”
- ” ”
” - ” - ”
” ” ”
” -
”
ơ ( )
13 – N x
ơ
, v.v...
:
T ơ ,
T , t , , ơ !
, ha !”
” ” ”
”
.
”
”
”
” 12 n :
- ơ ,
- ơ ),
- ơ ơ ơ
ơ ơ
ơ ,
- ơ
,
- ơ ơ ơ
14 – N x
,
- ơ ơ ,
- ơ
, v.v...
- ơ , gi
,
- ơ ơ
ơ
,
-
,
- ơ ơ
ông
,
- .
(theo T - -Nam & )
ơ
” ” ” ”
” ” ”
!” .
”, do
” ” .
16 – N x
- ” ,
- ”
” ,
- ”
” ,
- ”
- , Cao
Miên, Ai Lao ”,
- ”.
ơ
vua ” ’ ’ f
, v.v...
”
ơ .
Trong ơ !
ơ
!
ơ
ơ .
19 – N x
II
19
ơ ”
”
ơ :
1- (Tonkin) 116.000 km2
2- (An Nam) 147.000 km2
3- (Cochinchine) 72.000 km2
4- Cao Miên (Cambodge) 181.000 km2
5- Ai Lao (Laos) 236.800 km2
-----------
: ............ 752.800 km2
(km2: ây)
ơ
.
20 – N x
1 :
1952 1998
Ai Lao 1.169.000 5.020.000
Cao Miên 3.748.000 10.530.000
) 22.051.000 76.160.000
ơ
”
Ph ,
.
ơ
ơ ( ) ơ
” ” .
Ang Voddey -
.
1 Larousse, 1998 Le Petit Larousse Illust , Larousse - Bordas, Paris
( )
21 – N x
ơ
”
.
- -
ơ
ơ
ơ ”
ơ ơ
ơ
m ! T
...”
ơ ,
Khâm S
(Gouverneur de Cochinchine) , Khâm
S ( S ) ” ”.
K
N
h Gia Long. N
.
, dân
ơ
ơ
, m ơ , v.v...
30 – N x
ơ
ơ
” ơ
ơ ơ tay lên, kêu
- !”
.
,
! o ”
!”
khua reng reng” ”
(~
que
, co
sa
”
” ơ
... ...”. C
, t !
31 – N x
2 3
-nhông4
. ”
ơ
” n
ơ
!”
hay c ”
! Hu hu! , hu hu!”
”
” .
”
- ơ
c ”
2 Xe lam: . 3 t: ”.
4 Xe cam-nhông: ” .
34 Làng c - N i x
g xe ơ
5. xe
xe ơ
ơ n
n
ơ ơ
kh
” ơ
”
chun .
( ơ
trang 25) ”
. ,
ơ
ơ ”
ơ
” .
5 : ” .
39 Làng c - N i x
”
20cm -
.
- ”
ơ ”
” ơ
”
.
” ”
.
-
ơ .
.. ơ
(inox - stainless steel
ơ
ơ ...6
6
: .
: , ơ Ơ: .
42 Làng c - N i x
, hay
.
ơ
ơ , t
ơ
:
: Roma, Torino, Milano, ...
: - , ...
: Tokyo, Osaka, Yokohama, Nagashaki, ...
: ơ , ...
a, o
ô” i .
:
T ,
x x
ơ ơ !
!
bâng khuâng bao la, ...
:
“Ao thu , ,
“ ...
43 Làng c - N i x
, trong,
ng :
, veo,
...
” ,
.
.
: , mang , ,
, o
porter, -
- to wear, to put on .
: , , ,
fermer
to shut, to close.
laver
to wash.
:
- vo,
- , - , .
- v.v...
44 Làng c - N i x
: m , , ơ
, , , , o ,
cây, , o , , , hoa,
, , , chông, , ...
”
”
” ”
”
”
”
2m , bên
.
!
- ”
”
.
”
”
” ” !
”
” ”
!
” ”
45 Làng c - N i x
” ”
” ”
” ơ ”
” ” ơ
- ” ơ
”
! ”
ngay, ”!
”
”
cây, ên ” (a)
” ! (b)
- ?
- -ram trê
!
”
:
V m i nghe ‘ ’
! ơ )
.
_______________________ (a) ă T – ă T et al., 1948. ă T – – ) - - - - Rec
Indochinoise. (b) .
53 Làng c - N i x
ơ ơ
:
,
,
, ...!
ơ
T ơ ” ơ
ơ
ơ ”
, ơ T ơ ”
. g”
. R C
, ”, t
C
ra” ”
; t
. S ” , ”.
N ”
!
ơ , ”
ơ
ơ
hang, , , !”
thua. !
ơ ơ ơ
60 Làng c - N i x
”
non, gi ... ơ !
-v ” ),
chai !
t - ”
, -
”
chui vô ... !
!
” ”
” .
”
ơ
” ơ
nhang.
1 2 3 4
( )
64 Làng c - N i x
ơ . C
:
ơ .
”
ơ
” ”
ơ
ơ”,
” (chale), ơ
” ” ơ
”
ơ ơ .
ơ % ”
l ơ
, ...
”
”
ơ ơ - ơ- ”
”
ơ
ơ
65 Làng c - N i x
” n t ơ
Bata” - ”
!
.
ơ
.
, Bata”
”
.
ơ ,
- - ” ”
”, !
,
trên t
T , dâ .
T T , N
ơ
, m .
67 Làng c - N i x
-
ơ .
Nam, , ơ
.
4 n
t G ”
Nam ( -
”).
,
500 x 0.80 = 400
ơ .
9
ơ
ơ : 1.000 x 4.000 = , hay
400.000 ). :
2004, !
ơ
ay.
1934:
-
- 2 xu/tô
- 3 xu/ !)
- Xôi ơ )
- : 10 xu : 5 xu
68 Làng c - N i x
- ..... xu/kg
- ..... -ram
- ....
- ....
- ....
- ....
- ....
- ....
)
,
:
,
, - ‘ bay!’
!
ơ , t
?” :
cao?
, ?
:
, !
Anh y !
c
:
76 Làng c - N i x
ơ
”
!
nghe.
.
T T iên
”
T Sơ H
N ơ ”
) ’
pouvoir” - Mieux vaut
tard que jamais” ơ
hi !
con
, nên ”
sau b
”
”
”
80 Làng c - N i x
10 ơ 11
, x
T 12 niêm phong
13
14
15
X 16
ơ
T ơ
ơ 17
T
N , x
ơ x
.
( , T ơ T )
-------------------------------------------------------------------------
Tam khay: , ...
2 :
.
3 R song ch ng: .
4 .
5 .
6 : .
90 Làng c - N i x
Hai ”
”
ơ ”
-
” - ”
ng
!
ơ
. ơ
” ơ
,
” ơ
ơ
ơ ơ ”
”).
ơ
ơ ” .
”
ơ
ơ ” , nghe s
! ” ơ
” ”
” ”!
91 Làng c - N i x
” (shop)
, v.v... ”
ơ ”! ” !
”
.
ơ
! !”
! !”
cho ơ
”
”
” ”
ơ
”.
”
ơ
ơ ơ
80cm -
”
ơ
ơ ơ 50cm - ơ
ơ
96 Làng c - N i x
:
!
ơ ơ
ơ ”
!
6cm - 7cm,
. Bên
ơ
ơ
ơ .
”
.
ơ a c
ơ
”
ơ
, khi v
ơ
TARIF
.... 20 cents
.............. 5 xu Enfant ........ 10 cents
101 Làng c - N i x
XIV
”
”
” ơ )
.
:
Le petit
’
J’ çon
Dit que je suis un grand garçon!
’ , cela va sans dire
J’ ,
, ,
Ainsi, mes parents sont contents
102 Làng c - N i x
Quand le maî , ’
’ e dit
Il est content de moi, sans doute
’
:
N
C mang trên vai
T
Nă qua
,
, ,
N
,
T ,
.
cho :
’
J’ maman
J’ ’
Et ’
:
T
Em ôm hôn me em
Em vui ...
103 Làng c - N i x
:
Le nom
, un animal,
ou une chose. Exemples: soldat, lion, drapeau.
Soldat, lion, drapeau sont des noms.
Grammaire - Cours
Enfantin :
, ,
T , , .
, , .
le nom” !
ơ
nom”
nom”
!
ơ .
ơ
- 40cm
12
ơ .
104 Làng c - N i x
ơ ”
ơ
”
,
- ”
,
! , k
ơ
”
, nia, v
” ”
popeline, tr
.
”
N
- - ”
N T ơ :
- , Lâm Sanh - N ơ , - T
, T ơ N , T ơ , T ơ ơ N
106 Làng c - N i x
N
T
ơ , ơ
ơ ơ
ơ ơ ,
, , , ơ
ă , , , ơ , ...”
ơ
).
ơ câu b :
“
“ )
“ ă
“ x ơ
“
“
“
“
“ )
ơ (Phan
ơ
T
T
”
.
109 Làng c - N i x
- ơ ” -
ơ ơ ơ ơ
ơ ơ
”
”
,
”
ơ ơ
ơ
ơ
ơ-
ơ
ơ ơ
, x !” ơ
”
.
-
!
:
-
t v !
:
lên.
o : .
Lê- : ”
-
.
:
.
111 Làng c - N i x
XV
ơ
ơ
ơ ơ
, v
ơ ơ ! Ra coi h ơ !” Không
bao lâu, con
- ơ ”
” ”
” -
! ! !...”
ơ
.
113 Làng c - N i x
!” :
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- ơ !
- ơ !
- !
- ơ !
- ơ !
- !
- ơ !
- ơ !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
- !
114 Làng c - N i x
- ơ !
- ơ !
- ! ! ! !...
- Tung!... Tung!... Tung!... Tung, tung, tung!...
ơ
!”
, coi mê!
.
! beng!”
i nghe ! ! !”
!
! ...
115 Làng c - N i x
ơ
ơ
! !
ơ
ơ
ơ
thua!”
ơ
-nhông ( )
!
- ! ...
!
ơ ” .
ơ
:
ơ
!
!
!
!”
! ! ! !...”
!”
.
120 Làng c - N i x
ơ
, ơ
” ơ .
ơ
ai
” -
-
, xe ban h ơ , lên c
, Hanh Th
” nay
ơ !
ơ ơ
ơ ng!”
”
:
ă ,
t ơ ...
”
.
C :
125 Làng c - N i x
H
”
.
” Flamand”
” ” ”, v.v...
.
.
(
ronde”
bâtarde”
gothique” ; c
gothique
”
ơ
” .
:
127 Làng c - N i x
-
- ! ! !...”
ơ
ơ
. T
, ”
Je vais, tu vas, il va, nous allons, vous allez, ils vont”
Verbe Être, temps futur”
Je serai, tu seras, il sera, nous serons, vous serez, ils
seront”. Hôm : Multiplication, par cinq”
Cinq fois un font cinq, cinq fois deux font dix,
cinq fois trois font quinze, ...”.
ơ
” ơ ” .
tô ! Kh !”
:
- C ?
- L ! (la tête)
- C ?
- Lơ ! (le nez)
- C ?
- La Bush”! (la bouche)
- C ?
- Lơ ! (le cou)
- ! !
128 Làng c - N i x
- ! ơ ”,
không t ! !
, nhi !
, retour” - ” direct”
- ” aller” il ira, nous
irons, vous irez, ” , ”
!
ơ
Est- ’ des ves borgnes ’
Govap ” ( ?)
: Non, ,
‘ !” (
!).
ơ
Govap” ( ) Goyave” ( ),
nghe borgnes” ( ) portent”
( ), .
ơ !
ơ
ơ .
”
Nous nous levons!” !
129 Làng c - N i x
Nous nous asseyons!”
! .
,
:
Mardi, 14 Janvier 1936
Cahier de Devoirs”
”
”
, ” : Absent, ).
, t Journal de Classe”
.
”
.
, ơ
ơ
ơ
ơ ơ
.
anh
136 Làng c - N i x
.
ơ
”
”
.
Tây:
-
?
- Em
, ba em
em
.
- ?
- ! Tâ
! ”
ơ !
: ”
!
- ơ
! Ông
ơ ! ?
- ... !
ơ !
ơ !
Ba không
ơ ơ
dân hay không
ơ
140 Làng c - N i x
ơ
.
- ơ
.
Toa :
1) Toa :
-
.
(
ơ
- -
ơ
- ”
-r - ch” (cravate)
.
-
”
.
2) : Toa
. Toa
.
143 Làng c - N i x
- ơ : con tôm
- :
- X : c
- : ?
- :
- Dakao:
- Taberd:
- Catinat: c
- :
- A :
- ...
- ...
- ...
” hi
ơ !
ơ -gông (wagon: toa)
, cao su.
.
ơ
ơ
- ơ (chauffeur) ơ
-lê” iffler) !... tu!...”
nghe!
- ơ
ơ
154 Làng c - N i x
- ! !”
!”
- ! Leng keng!”
.
:
“N
“T , ơ ! ...
- !”
.
ơ
”
.
ơ
!
, khi
:
N
x
T ,
N
ă !
157 Làng c - N i x
- !
ơ !
,
!
-
...
- Ngh !
:
“T
“ , !
.
:
- T T
- T N D N
- T
- T T
- N T
- v.v...
159 Làng c - N i x
.
” ”
”
” ơ
ơ
h ơ
”
:
- ! ! !...”
- !... Beng!... Beng!...”
.
T N ơ
ơ ( )
1276
(g )
”
ơ
” ơ
”.
166 Làng c - N i x
”.
, xung quanh
kh
ơ
”.
”
ơ
-
.
,
! trong n
ơ ,
tiêu! Ông
ơ Ông.
:
- ơ
ông?
- !
- ơ ! ?
,
hai co !
171 Làng c - N i x
Sau khi niê ơ ,
keng keng” !”
nghe hay !
ơ !”
ơ ”
ơ ”
!”
.
ơ
.
.
ơ
ơ
. a !
ơ
ơ
, v
.
. Ai
.
174 Làng c - N i x
, rao Nam
g c!”
, T M
ơ
.
!”
ơ
ơ
T ơ T
Nam Ai, Nam Xuân, N
, , ă T T , T T ,
v.v...
.
”
” . Sau , co
t , , T -Giă
, Zô- !”
.
n
trai v .
Hôm sau.
.
.
186 Làng c - N i x
ơ ơ
.
ơ
- ơ ơ -
ơ
ơ
-
! ơ !
ff ”
v
” ...
-
ơ
”
hai ba
”
ơ
- ” ”
t .
ơ
ơ
ơ .
M M
H
192 Làng c - N i x
, , con meo
, ?
mong
, .
, ơ .
.
T quê .
N ă .
,
.
T ơ
ơ g.
T
, .
,
i ?
N ă ơ !
.
,
, .
193 Làng c - N i x
?
N ?
,
, i?
?
?
, .
, , ă
ă , ă .
( ă ).
, lo ba
, .
,
, .
, x
, ă !
, ơ.
ơ ,
T , .
,
,
,
, ?
.
194 Làng c - N i x
x , x
ơ ă
T ă , ă .
ơ .
T
, .
ơ , x
Chim kêu, , ?
T
.
T
, .
, .
N
.
T ơ
x x ơ ơ .
, .
ă .
T T ă .
198 Làng c - N i x
H ( ân)
1-
2-
3- Xang xang
4- Xê xang
5- Liêu liêu xê
6- xê
7- xang
8- Trên ô- -nô xê xê
9- N ,
10- - Xê xang
11- N Xê xang xang
12- ă xang
13- x -cu-la Liêu
14- , tiên nga
liêu liêu
15- N
16- x - Liêu
17- Liêu
18- , ơ
liêu liêu
19- N
xang
20- N x Xê xang
21- ơ x xă !
xê xang
(N N )
199 Làng c - N i x
:
N
M -n : . Xi-cu-la: - - -cao.
x -cu-la” -cô-la : Pipe, .
: . :
Cent” .
--------------------------------------------------------------------
ơ
:
( )
x
N ơ x
!
N
ơ
x .
ă ă ?
……
202 Làng c - N i x
’
J’ çon
Dit que je suis un grand garçon!
’ , cela va sans dire
J’ ,
, ,
Ainsi, mes parents sont contents
Quand le maî , ’ ’ e dit
Il est content de moi, sans doute
’ l me sourit
ơ
ơ ơ
T N
T 12/2009
204 Làng c - N i x
o 老 秀 才
年 年 桃 花 開
總 見 老 秀 才
輺 硯 紅 箋 擺
悤 衢 人 往 來
多 挑 市 字 也
嘖 嘖 戩 朱 奇
巧 筆 壹 揮 就
” 如 鳳 舞 龍 飛
冷 落 年 復 年
? 故 客 何 茫 然 ?
紅 箋 悲 色 蜃
... 輺 硯 愁 墨 堅 ...
, 秀 才 尤 在 市
. 過 客 有 誰 知
箋 上 黄 葉 落
天 隕 細 雨 飛
今 年 桃 又 新
不 見 舊 時 人
ơ 惆 悵 空 張 望
? 古 魂 何 歸 云 ?
Tă T .
205 Làng c - N i x
Quand viennent les fleurs de pêcher
Parait
Encre de Chine, papier rouge
Combien nombreux sont les chalands
Sans bruit louant son talent
Ployant la main, traçant les traits
Se font plus rares les chalands
Triste pâlit le papier
Chacun passe et ne le voit pas
feuilles
fin crachin
Cet an refleurit le pêcher
?
Traduit par C. FOUISWAIR
206 Làng c - N i x
The Old Scholar
When plum blossom comes every year
The old scholar will then appear
On crowded roads
Large red paper and Chinese ink.
So numerous are the compliments
From customers for his talents
Dancing phoenix, soaring dragons!”
As years have passed, there's less demand
Where are they all, his old clients?
Distressed paper has faded colour
Ink stone dried out from feeling sore.
w on site
Thus, unnoticed by passers-by
Dead leaves have lounged onto paper
Then comes the mist drizzling over.
As plum blossom has come so far
No longer seen the old scholar
Oh souls of passed millennia!
Where have you gone throughout eras?
English version by Ti n L c Quan
August 2009
210 Làng c - N i x
ơ o
Con ,
,
, ...!
Le Crapaud
bond le crapaud est sorti
tant sorti, le cra t
De sa place accroupi, bond le crapaud
!
T T - cembre 2009
The Toad
From its hole, the toad is hopping out
The toad is hopping out, and then crouching there
The toad is crouching there, and then hopping away ...!
English version by Ti n L c Quan - November 2009
215 Làng c - N i x
“ x ” ,
x ... , 05-01-2009
“ N ”
! ,
, - 0 ... , 10-10-2008
ơ ,
ơ ơ ,
! x x
! ... , 22-04-2008