Landsbyggðin lifi Hólum Hjaltadal 28. – 29. ágúst 2004

Landsbyggðin lifiHólum Hjaltadal 28. – 29. ágúst 2004

Þórarinn Sólmundarson

Lögbundið hlutverk Byggðastofnunar

• Hlutverk Byggðastofnunar er að vinna að eflingu byggðar- og atvinnulífs á landsbyggðinni.

• Í samræmi við hlutverk sitt vinnur hún að undirbúningi, skipulagi og fjármögnun verkefna og veitingu lána með það að markmiði að treysta byggð, efla atvinnu og stuðla að nýsköpun í atvinnulífi

• Byggðastofnun fylgist með þróun byggðar í landinu m.a. með gagnasöfnun og rannsóknum

• Stofnunin skipuleggur og vinnur að atvinnuráðgjöf í samstarfi við atvinnuþróunarfélög, sveitarfélög og aðra.

• Áætlanagerð um þróun byggðar og atvinnulífs

• Nánar er síðan kveðið á um hlutverk hennar og verkefni í reglugerð.

Helstu leiðir Byggðastofnunar til stuðnings atvinnulífi og nýsköpun

• Lánveitingar• Hlutafjárkaup• Styrkir• Ábyrgðir• Þátttaka í verkefnum• Byggðaáætlun - svæðaáætlanir

Lánveitingar• Útborgaðar lánveitingar 2003 voru 1.624 milljónir og skuldir

viðskiptavina við stofnunina eru um 12.560 milljónir. Heildar-fjárhæð lánaafgreiðslna 2003 voru um 2.700 milljónir og hefur aldrei verið hærri. Lánveitingar eru bundnar starfssvæði stofnunarinnar.– Sundurliðun lánveitinga

Bæjar- og sveitarfélög 1,67 %

Sjávarútvegur 45,29 %

Iðnaður 13,04 %

Þjónustustarfsemi 30,58 %

Fiskeldi 4,92 %

Ósundurliðað 4,50 %

Hlutafjárkaup Átak í nýsköpun 2003

• Sérstakt átak - til ráðstöfunar voru 350 milljónir. Samtals var sótt um 1.750 milljónir

• Skilyrði voru margvísleg– Ríkt nýsköpunargildi og fjölgun starfa– Hæfir stjórnendur og raunhæfar áætlanir– Fjárhagslegur styrkur til að ljúka verkefninu– Heilbrigður rekstur og efnahagur– Skýr og afmörkuð framkvæmdaáætlun með

upplýsingum um fjárþörf og fjárfestingu.

Ráðstöfun fjárins

• Skipting á atvinnugreinar

• Alls ráðstafað 347.600.000,-• Umsóknir voru 98 og 23 voru

samþykktar

Sjávarútvegur og tengdar greinar 90.000.000,-

Iðnaður, landbúnaður, líftækni, upplýsingatækni og tengdar greinar.

232.600.000,-

Ferðaþjónusta og tengdar greinar 25.000.000,-

• ORF líftækni hf. Möðruvöllum 30.000.000 kr.• Baðfélag Mývatnssveitar ehf. Reykjahlíð 25.000.000 kr.• Íslenskur kúfiskur ehf. Þórshöfn 25.000.000 kr.• Primex ehf. Siglufirði 25.000.000 kr.• Skaginn hf. Akranesi 25.000.000 kr.• Feyging ehf. Þorlákshöfn 22.000.000 kr.• Globodent á Íslandi ehf. Akureyri 20.000.000 kr.• MT bílar ehf. Ólafsfirði 20.000.000 kr.• Reykofninn ehf. Stykkishólmi 20.000.000 kr.• Doc hf. Húsavík 15.000.000 kr.• HEX tækni ehf. Akureyri 15.000.000 kr.• HotMobileMail ehf. Bolungarvík 15.000.000 kr.• Bonus Ortho System Ísland hf. Ólafsfirði 10.000.000 kr.• Fjölnet hf. Sauðárkróki 10.000.000 kr.• Norðurós ehf. Blönduósi 10.000.000 kr.• Saxa smiðjufélag ehf. Stöðvarfirði 10.000.000 kr.• Sindraberg ehf. Ísafirði 10.000.000 kr.• Þvottatækni ehf. Seyðisfirði 10.000.000 kr.• Kjörorka ehf. Hvolsvelli 8.000.000 kr.• Trico ehf. Akranesi 8.000.000 kr.• Rennex ehf. Ísafirði 6.000.000 kr.• Íslenska polyolfélagið Vestmannaeyjum 5.000.000 kr.• Yrkjar ehf. Eyja- og Miklaholtshreppi 3.600.000 kr.

Almenn hlutafjárkaup

• Byggðastofnun er eignaraðili í um 85 félögum í öllum atvinnugreinum á landsbyggðinni. Árlega ver stofnunin um 60 milljónum til hlutafjárkaupa.

• Byggðastofnun er jafnframt stór eignaraðili í eignarhaldsfélögum á landsbyggðinni (meðaleign hlutafjár um 40 % í 9 félögum alls 850 mkr.). Hlutverk þessara félaga er fjárfesting í nýsköpunarfyrirtækjum hvert á sínu starfssvæði.

Almennar styrkveitingar

• Árlega er varið um 20 milljónum til styrkja. Mikill fjöldi umsókna berst stofnuninni árlega og er meðalfjárhæð hvers styrks yfirleitt lág. Stærstu verkefnin 2003 voru Jarðhitaleit 5 mkr. og Nýsköpun 2003 5,5 mkr.

• Byggðastofnun ver árlega um 115 milljónum til atvinnuþróunarfélaga en nú eru 8 félög með sérstakan samning við stofnunina. Hlutverk félaganna er atvinnuráðgjöf og að vera tengiliðir stofnunarinnar á starfssvæði þeirra.

• Í samstarfi við Félagsmálaráðuneyti starfa 2 nú atvinnu- og jafnréttisfulltrúar (Þorlákshöfn-Egilsstaðir). Um er að ræða 4 ára átaksverkefni og til þess varið 50 milljónum.

StyrkveitingarÁtak í nýsköpun 2003-2004

• Byggðastofnun var falið að ráðstafa 150 mkr. til nýsköpunarverk-efna. Alls hafa borist 77 umsóknir og þar af 28 samþykktar.

Heiti verkefnis Fjárhæð

Rannsókn á högum og viðhorfum innflytjenda á Vestjörðum og á Austurlandi 1.100.000

Nýsköpunarkerfi á jaðarsvæðum 1.500.000

Klasamyndum á norðanverðum Vestfjörðum 4.675.000

Viðskiptanámskeið á Suðurlandi, Suðausturlandi og Austurlandi 2.955.000

Efla og styðja við frumkvöðlafræðslu á Íslandi 2.600.000

Einkahagur – Junior Achievement 2.450.000

YEF – Youth Entreprenurship Factory 3.200.000

Brandr – Development by branding the Trade Mark 2.700.000

Rubies – Rural Business Infomation exchange System 2.700.000

Máttur kvenna 2.500.000

Heiti verkefnis Fjárhæð

Sögueyjan Ísland 2.000.000

Nature Based Tourism 3.000.000

Minjagarður í Reykholti 4.000.000

Kennsla í veiðarfæragerð 3.500.000

Konur í fiskeldi 1.000.000

USEVENUE 2.610.000

Lífræn byggðaþróun 1.200.000

Vöktunarverkefni á Austurlandi 10.000.000

Bjólfskviða 10.000.000

Þróun fyrirtækjaklasa í Borgarfirði 2.247.800

Strandmenning NORCE 6.000.000

Snow Magic 3.000.000

Þróun fyrirtækjaneta 2.450.000

VoTAP 1.600.000

Námskeiðahald í Dalabyggð 684.000

Yfirlitsrannsókn og skráning á baðlaugum 4.250.000

Ungmenna- og tómstundabúðir að Laugum 5.000.000

Fjarnám í opinberri stjórnsýslu við HÍ 1.000.000

Ábyrgðir

• Stofnunin hefur frá 2001 veitt sauðfjársláturhúsum bakábyrgð vegna afurðalána með að markmiði að lækka afurðalánavexti. Ekki hefur verið tekin ákvörðun um ábyrgð vegna komandi sláturtíðar. Heildarábyrgð stofnunarinnar vegna áfurðalána sauðfjárrækt var mest 1.250 milljónir árið 2001 en var s.l. haust um 900 milljónir.

• Aðrar ábyrgðir– Uppbygging á Bifröst, Borgarfirði– Uppbygging á Hólum Hjaltadal– Límtré ehf, Flúðum

Upplýsingar ÁætlanagerðSamstarfs-

verkefniÞróunarstarf

Gagnaöflun ByggðaáætlunHáskólar og rannsóknar-

stofnanirAtvinnumál

Samanburðar-fræði

SvæðaáætlanirRáðuneyti,

ríkisstofnanir og sveitarfélög

Stoðkerfi atvinnulífs

KynningarmálÖnnur

áætlanagerðErlent samstarf Samfélagsmál

Þátttaka Byggðastofnunar í verkefnum

• Sem dæmi,– Jarðgangagerð á austurlandi– Áhrif Hvalfjarðaganga á atvinnulíf og búsetu– Fjarskiptamál - upplýsingatækni– Menntamál – fjarkennsla– Rafrænt samfélag (Sunnan3 og Virkjum alla)– Jafnréttismál t.d. Rural Business Women og Women

and Leadership in Business and Agriculture.– Jöfnun flutningskostnaðar– Vaxtasamningur fyrir Eyjafjarðarsvæði– og fleira...

Norðurslóðaáætlun Evrópusambandsins NPP (Northern Periphery)

• Mikill áhugi hérlendis en Ísland er þátttakandi í 20 af 28 verkefnum innan áætlunarinnar. Ísland gerðist aðili að áætluninni árið 2001 og var framlag Íslands til hennar 1.500.000 € (~ 130 mkr.). Hámarksframlag til einstakra verkefna eru 70.000 € eða 50 % verkefniskostnaðar.

• Heildarkostnaður verkefna með íslenskri þátttöku eru 2.750.000 € (~240 mkr.).

• Rúm 2 ár eru eftir af áætluninni og 7 umsóknarfrestir.

NPP verkefni

• Northern Maritime Corridor• Rubies• CLN-NPA II• Rural Business Woman• External Timber Cladding• Sagas & Storytelling• Nature Based Tourism• Snow Magic• Norce• Northern Wood Heat• Econo• Wild and farmed cod

• Siblarch• Nest• YEF• Usevenue• i2i• Deserve• Small Town Network• Brandr• Birra

Nora verkefniNorræna Atlantsnefndin

• Dæmi um verkefni,– Bætt orkunýting í fiskiskipum (Marorka ehf)– “Veiðarfæri” í kræklingarækt– Staðlakerfi fyrir lífræna ræktun– Endurvinnsla á plasti (Plastmótun ehf)– og fl.

– Alls eru um 20 verkefni í gangi nú

Byggðaáætlanir

• Núgildandi Byggðaáætlun 2002 – 2005

• Endurskoðun núgildandi byggðaáætlunar – stöðugreining og hugmyndavinna

• Vaxtasamningur fyrir Eyjafjarðarsvæði

• Byggðaáætlun fyrir Vestfirði

Áherslur annarra þjóða í byggðaaðgerðum

• Vægi styrkja til nýsköpunarverkefna– Fyrir utan átaksverkefni 2003-2004 hefur nýsköpunar-

fyrirtækjum nær einvörðungu boðist lánsfé/hlutafé til fjármögnunar. Oft erfitt vegna kröfu um ábyrgðir.

– Í nágrannalöndum okkar eru þessu öðruvísi háttað þar sem styrkjakerfi greiðir t.d. allt að 35 % á norðurlöndum.

– ESA heimilar styrkhlutfall allt að 27 % hér á landi á starfssvæði Byggðastofnunar.

Aðgerðir í einstökum ríkjum: 1 Efnahagslegar aðgerðir til fyrirtækja

• Stofn- Vaxta- Skatta- Hærri Launa- Endurgr.• Land styrkir styrkir ívilnun afskriftir styrkir flutningsk.

• Austurríki x x• Belgía x x x• Danmörk x• Finnland x x x• Frakkland x x x• Þýskaland x x• Grikkland x x x x• Írland x x• Ítalía x x• Lúxemborg x• Holland x• Noregur x x x x• Portúgal x x• Spánn x• Svíþjóð x x x• Bretland x x x

Áherslur annarra þjóða í byggðaaðgerðum

• Í Evrópu allri er unnið að byggðaaðgerðum á svæðagrundvelli. Löndum er skipt upp eftir hversu dreifbýl þau eru, stöðu iðnaðarframleiðslu, meðaltekjum íbúa og fl. slíkum þáttum. Svæði með sambærilega flokkun geta nýtt sér sambærilegar stuðningsáætlanir.

• Ekki eru áherslur á eina gerð svæða umfram önnur þ.e. ekki er lögð meiri áhersla á uppbyggingu þéttbýlissvæða frekar en dreifbýl eða fjalllend svæði. Tækifæri og möguleikar svæðanna til þróunar eru misjafnir og svæðabundnu byggðaáætlanirnar þar af leiðandi einnig.

•