DIGITALORB
I.Pamagat: Lalaki sa Dilim
II.Manunulat: Benjamin P. Pascual
III.Taon ng Paglilimbag: 2007
IV.Kahulugan
A.Bago Mabasa
Ang nobelang ito bago ko mabasa eh akala koy tungkol sa mga
taong malign na kung saan nkakatakot talaga ang istorya nito dahil
makikita mo sa kober page nito na nakakatakot talaga ang larawan ng
mata ditto at isa pa kulay itim ang kober kayat nakaktakot talaga.
Akala koy siang malign ang nanggahasa sa isang babae na kung saan
doon umikot ang istorya. Nakakatakot sa lipunan ang ganito dahil
puro katatakutan lang ang nandito. Akala koy isang malign na
nagkagusto sa isang babae. Isang gabi eh nakita nya ang babae at
nagustuhan nya ito. Tapos nang magkagusto sya ditto eh isang gabi
eh nagtangaka syang gahasain ang babae at yun eh nabuntis nya.
Dahil hindi sya tao hindi maaaring maging ama sya ng dinadalang tao
nitong babae na ito na kung saan isa pang bulag. Na kaawa awa ang
kalagayan ng babaeng yoon dahil nagahasa sya ng enkanto. Pwede din
naman lalaking criminal na kaya nakulong dahil nanggahasa sya ng
isang babae. Kaawa awa ang bata dahil wala syang kalalakhang ama
dahil nga nakulong ito. Bago ko mabasa eh marami akong haka haka sa
mga mangyayari sa nobelang ito. Napakaganda ng front page na ito at
sa simula palang eh may twist na sya na dapat abangan ng bawat
mambabasa. Masaya akong babasahin ko ang ganitong klaseng nobela na
gawa ng isang magaling na nobelista na si Benjamin Pascual. Marami
taong kasing pwedeng akalain sa nobelang ito mula sa kober nito
hanggang sa likuran na kung paano napaikot ng bawat karakter nito
ang istorya na talagang napakaganda kung atin itong babasahin.
Sobrang kaabang abang ang istoryang ito n asana eh lahat tayoy
mabasa natin ito at alam kong makakapulot tayo ng mga aral ditto
dahil alam kong maraming aral ang nakapaloob ditto sa istoryang
ito.
B.Pagkatapos Mabasa
Matapos kong mabasa ang nobelang ito eh napag alaman kong
tungkol pa ito sa isang mayamang lalaki na kung saan pariwaraang
kanyang buahay. Tungkol ito sa isang lalaki na nagngangalang
Rafael. Na kung saan sanay sya sa bisyo na kung saan ang bisyo nya
ay ang mga babae at ang kanyang isa pang bisyo ang pag aalak. Dahil
nga ikakasal na sya isang gabi eh tumawag sakanya ang isa nyang
kaibigan na nagngangalang Nick at itong Nick na ito eh ganun din
ang bisyo. Si Nick eh may asawat anak na ngunit lamak parin sya sa
bisyong pambababae at pag iinom ng alak. Dahil nga niyaya si Rafael
isang stag party daw ang ibibigay sa kanya ng mga kaibigan nya. At
ganon na nga ang nangyari. Niyaya sya nito at nong nag tungo sila
sa nayt klab eh nag inuman sila marami na silang nainom ng mapansin
ni Rafael na ang kaniyang mga kaibigan eh lasing na. dun nag umpisa
ang magiging away ng mga ito may nabanggang hostest itong si nick
eh ang hostes nay un eh may ka table na at nakita ito ng katable
nya. Masama ang tingin ng mga nkatable na lalaki kay nick at ayaw
nya ang ginawa nyang iyon kaya nilapitan sya ng dalawang lalaki.
Matapos nun nung malapit na talaga silang mag bangga eh lumapit pa
ang dalawang lalaki. 4 sa tatlo ngayun ang labang. Nang nagbanggaan
na sila eh napahiga itong si Rafael dahil sa pag suntok sakanya ng
kanilang nakaaway. Nang marinig nilang may mga pulis eh itong si
Rafael eh sumibat na dahil ayaw nyang madawit sa away na iyon eh
dahil nakita sya ng pulis eh sinundan sya nito at hinabol nga sya
ng pulis na iyon. Dahil sa pag hahabol sumakay sya sa isang taxi at
doon nag pahatid kung saan saan. Hanggang mapad pad sya sa isang
masikip na kalye na kung saan sya tumalon. Napatalon sya at hindi
na sya nakita ng pulis napapad sya sa isang bahay na yero at doon
nkakita sya ng isang magandang babae na natutulog. Nagandahan sya
ditto at saka nya ito pinag samantalahan. Nang matapos ang gabing
iyon doon umikot ang istorya doon nagsimula ang kandalokolokong
buhay ni Rafael at nadagdagan pa ito ng problema ng makasal na sya.
Nalaman nyang kinakaliwa sya ng asawa nya at ang lalake eh walang
iba kundi si nick, na kanyang kaibigan. Doon talaga nagkanda loko
loko ang buhay nya. Ang istorya pala na ito eh tungkol sa pag asa
na kung saan nagtuturo kung papaano dalhin ang problema na ating
pasan pasan. At nakakatuwang isipin na nabasa ko ito. Marami ring
itong mga kapanapanabik na istorya na kung saan dapat talagang
abangan . dun pala tungkol ang kwento na ating babasahin.
V. Mga Tauhan
A .Rafael Cuevas
Si Rafael. Si Rafael ay isang lalaking sabihin nanating lumaki
ng walang ina. Syay lumaki kapiling ang kanayang ma na nag
ngangalang Don Benito Cuevas. Myaman si don benito Cuevas at itoy
isang negosyante. Si Rafael eh isang mabisyong lalaki. Ang kanyang
mga bisyo eh ang paglalasing at pang tsitsiks. Wala syang pangarap
pa noon sa buhay ngunit nang ikakasal na sya eh nag bago lahat ang
kanyang buahay at simula nang mabiktima nya ang isang babae matapos
nyang mainom sa isang bahay na yero eh nabago talagang tuluyan ang
kanayng buhay. Sabihin na nating matipuno si Rafael at
nakapangasawa sya ng isang maganda at sikat na opera singer. Dahil
nga itong si Rafael eh mayaman nakatira sya sa isang magandang
bahaya. Nakapag aral sya ng panggagamot sa mata sa bansang alemanya
at kaya isa syang magaling na doctor ng mata. Naging sikat sya
dahil alam naman nating marami nagpapagamot sakanya. Nakakatuwa ang
karakter ni Rafael dahil dahil sakanya umiikot ang istoryang ang
lalaki sa dilim at si Rafael din ang pangunahing karakter ditto sa
nobelang ito.l
B. Margarita
Si Margarita ay isang magandang babae na kung saan isa ring
mayaman. Dahil mayaman itong si margarita ang tatay nya at si ang
tatay ni Rafael ay magkaibigan kaya silang dalawa ang pinagkasundo
at silang dalawa ay nag pakasal. Si Margaritay isang magaling na
opera singer, syay sikat na opera singer. Nakatuon ang buhay nya at
nasanay sya sa buhay kanluranin. Ang amerikanang uagali eh meron
sya. Dahil din doon kaya ang paniniwala nya sakasal eh hindi
mahalaga. At dahil sa paniniwalang yuon eh nagkandaloko loko ang
buhay ni Rafael simula ng mangaliwa sya at gawin nyang kabert ang
kaibigan ni Rafael na si Nick. Magandang babae si margarita at
sosyal ang kanyang kilos. Ang ama nya eh nagngangalang Mr. carrasco
na isang responsableng ama. Galling sya sa isang mabuting pamilaya
at sya eh isang edukadang babae. Ngunit may ugali syang hindi
maganda ang ugaling iyon eh ang pagiging Makati. Makati dahil
pumatol p[a sya sa ibang lalaki kahit na meron na syang asawa.
Nakaklungkot itong isipin dahil nasira ang magandang samahan nila
ni Rafael . nasana hanggang ngayon eh maganda pa ang kanilang
samahan. Isa pa ang kanyang kabet eh may asawa na din kaya
napakasama talaga ng kanyang ginawa.
C.Nick Cuerpo
Si Nick Cuerpo. Si Nick Cuerpo eh ang matalik na kaibigan ni
Rafael. May asawa na itong si Nick Cuerpo at may mga anak na sya.
May mga balbas ang kanyang mukha at isang matipunong lalaki. Si
Nick Cuerpo ay may mga bisyo kahit pa syay may asawa na. at ang
bisyong ito eh katulad kay Rafael na lagging umiinom ng alak at ang
isang matindi eh marami din tsiks. Kahit na may asawa eh nagagawa
nya yon. Masuwerte sya dahil ang kanyang asawa ay isang matiising
asawa dahil anpag titiisan nya ang ugaling ganoon ni nick. Dahil
sakanay nagkanda loko loko ang buhay ni Rafael dahil inagaw nya ang
asawa nito at ginawang kabet. Nakakalungkot ang ginawa nila ni
Margarita dahil may kaniya kaniya na silang asawa at nagawa nya ang
ganitong bagay. Mabait pa naman ang kaniyang asawa dahil mapag
matiisin at mahal na mhal sya pati ang kanyang mga anak. Tunay na
dapat nyang inaalagaan yon pero hindi nya angawa yon. Isa sya sa
mga kontrabida ditto na tumulong naman upang mapaganda ang nobelang
ito.
D. Marina Cuerpo
Tulad Margarita isang magandang babae din si Marina syay may
asawa at anak. Ang asawa nyay si Nick nga. Si marinay mapag mahal
na asawa at maalagain napaka swerte ni Nick dahil nakatagpo sya ng
ganitong klaseng babae na mamahalin sya ng buong puso. Sa katunayan
kahit anong gawin ni Nick na kalokohan eh mahal na mahal parin sya
ni marina. Pero nang lumaoy nawala na ang pagmamahal ni Marina kay
nick simula nang maging sila ni Margarita. Dahil kada araw eh
umaalis sila. Dahil na nga lang sa suporta ni nick kaya sila nag
sasama pero hindi nagging ganoon hanggang huli dahil sa huliy na
punta sila sa hiwalayan. Naghiwalay sila dahil sa mga ginagawa ni
Nick na pambababae na hindi na kayang tiisin ni Marina. Si marinay
mahirap lang nung una nang hindi pa nya napapangasawa si Nick pero
nang napangasawa nya ito eh gumada ang buhay nya pati na ang
kanyang mga anak ang problema nga alang ang ugali ni Nick na hindi
maganda.
E. Ligaya
Si Ligaya ay isang babaeng ang edad eh mga labing walo hanggang
labing syam na taong gulang. Si Ligayay maganda at syay napakabait
na dalaga. Ngunit syay bulag. Nung hindi pa sya bulag eh
napakatalino nya sa paaralan pero nagkadeperensya ang kanyang mata.
Wala silang pera na pambayad sa ospital kaya napabayaan na ang
sakit nya at itoy lumala na. nabulag sya. Isang gabi nagahasa sya
ni Rafael kayat nagkaanak sya. Ngunit hindi pinaalam yon ni Rafael.
Pero nakakita sya muli dahil din sa tulong ni Rafael sa kanya.
Meron syang isang kapatid na nagngagnalang Seto at isang mabait na
Ina na nagngangalang Aling Sepa. Napakaswerte nya dahil sa lanyang
ina na sobrang bait. Nang syay operahan dinadalan lagi sya nito ng
pagkain at kasabay ng pag aalaga nit okay Seto an naiwan sa bahay.
Dahil sa angking ganda ni Ligaya at ang kanyang kutis din
napakaganda. Minahal sya ni Rafael sa huli. Nag kaanak sya at ang
maganda nyang katangian eh ang hindi nya pagwawala ng paggasa sa
may kapal. Lagi syang nag dadasal sa may kapal na kung ano ang
mangyayari sakanya eh pinag papasa Diyos nya. Sya rin eh
maituturing na inang napakabait simula nang maisilang nya ang
kanyang anak. Minahal nya ito simula pa naman ng itoy nasa
sinapupunan palamang nya.
F. Aling Sela
Si Aling Sela ang ina ni Ligaya na napakabait. Si Aling sepay
may dalawang anak itoy si Seto at ang isa ngay si Ligaya. May
katandaan na si aling sepa. Pero syay masipag. Dahil nung si
Ligayay operahan sya ang nag tutulong ditto at syay nag papakain sa
kanya. Tunay na napakas swerte ni Ligaya sa kanyang ina dahil
napakabait nito. Si Aling Sepay nakatira sa isang maliit na bahay
lang at itoy yerong bahay.pero kahit ganoon eh nakukuntento sila
ditto dahil kahit anong hirap nila nakukuntento na sila sa kanilang
meron sila. Maintindihin at maunawain din si aling sepa dahil sa
naunawaan nya si Rafael simula ng aminin nitong siya ang gumahasa
kay Ligaya. Sya rin ay marunong tumanaw ng utang na loob dahil
ginawa nya pang ninong si Rafael sa anak ni Ligaya. Kayat tunay na
mabait si aling Sepa. Maganda ang nagging karakter ni Aling Sepa
bilang sumusuportang tauhan sa kwentong ito dahil mas napaganda nya
ang bawat detalye ng istoryang ito
G. Don Benito Cuevas
Si Don Benito Cuevas eh ang tatay ni Rafael Cuevas. Syay napaka
bait na ama at napakaintindihing ama. Simula pay sya na ang nagging
kasama ni Rafael sa kanyang buhay. Nawalan na sya ng asawa. Syay
isang mayamang negosyante at doon nya nakilala ang tatay ni
Margarita na si Mr Carrasco. Ang ama din ni margaritay mayaman
kayat silang dalaway mag kaibigan. Si Don Benitoy masayahin. Lagi
nyang kausap ang kanyang anak at maganda ang kanilang samahan sa
bahay. Pero nabago yun nang maging asawa ng anak nya si Margarita
dahil dumami ang kanilang maga problema na talagang kialingkot nya.
Magaling syang magpayo dahil sya ang nag papaya sa kanyang anak na
si Rafael. Nakakatuwang isaipin na sialng dalaway may magandang
ugnayan sa bawat isa. Ang nagging biyenan nya ang nagging dahilan
ng kanyang pagkamatay dahil sa dami ng problemang binigay nito sa
kanilang mag ama. Ang pagiging malandi nitoy nagging dahilan ng
pagkamatay nitong si Don Benito dahil sa problemang kanyang
pinasan. Pero masasabing magaling syang negosyante. Nagging maasyos
ang ganap nitong si Don Benito dahil sya ang nagin tagapayo ni
Rafael .
H. Mr Carrasco.
Si Mr Carrasco ang ama ni Maragarita na napangasawa ni Rafael.
Mabait na ama si Mr. Carrasco dahil inaalagaan nayng maburi si
Margarita. Syay mayaman din katulad ni Don Benito magaling din sya
mag payo. Si Don Benito at si Mr. Carrasco eh magkaibigan at sialay
nagging mag balae dahil napangasawa nga ni Margarita si Rafael.
Marunong syang humingi ng tawad dahil humingi sya ng tawad kay
Rafael nang lahat ng ginawa ni Margarita sakanya. Marunong din
syang makiramay dahil nakiramay sya sa kanyang manugang. At nakipag
bati ditto nang sa huli dahil alam nyang ang anak nya ang may
kasalanan ng lahat at Masaya syang nagawa naya roon. Magaling din
mag payo itong si Mr Carrasco. At sobrang bait din. Maganda din ang
nagging ganap nya sa nobelang ito dahil napaganda nya ang istorya
kahit minsan lang sya nandito sa istoryay napalawak nya ito
VI. Buod
Sa bahay ni Don Benitoy sa quezon city nakaupo sya sa sopa sa
salas at kausap nya ang kanyang anak na si Rafael. Nung unay nag
mumuni mu I palamang si RAfael sa kanyang buhay dahil may
girlfriend na sya ngunit wala parin syang hilig. Puro bisyo parin
ang laman ng kanyang uta. Napag sabihan sya na magkaroon ng hilig
ni Don Benito. Sapagkat sayang ang kanyang pag aaral sa alemanya.
Sabi nyay kung ayaw nya mag doktor edi tumulong nalang sya sa
negosyo nilang pamilya okaya naman kung gusto nya eh humanap sya ng
kanyamg ospital. Sabi din eh pag nag asawa na sila ni Margie eh
mahihirapan sya. Si margarita ang tinutukoy nila. Habang nasa gitna
sila ng pag uusap eh biglang tumawag ang isang. Ang kaibigan na yon
eh si Nick Cuerpo. Isang lalaking may anak nat asawa at kanya ngang
kaibigan. Ang sabi nitong si Nick eh niyayaya nya itong si rafael
sa isang lakad.Nang marinig ni Don Benito ang kanilang usapan eh
pinaalalahanan nanaman sya nito. At hindi ito nag kulang sa
kanyangbpag papaalala. Ang tanong ni rafael eh kung saan pero hindi
naman sumagot itong si Nick. Nasabi dinni Nick na tinawagan nya na
ang iba pa nilang kaibigan ngunit si Lucas lang ang sumama. Sa
huliy nalaman nyang pupunta sila sa isang nayt klab at bibigyan daw
nila ng stag party itong si Rafael dahil magaasawa na ito. Linngo
noon at pagkatapos syay sinundo. Nang makatating sila sa nayt klab
en madilim mailaw at may mga tugtug makikita mo rin ang mga hostes
nasumasyaw. inumpisaham na nila ang kanilang pagiiinom. Uminom sila
ng wiski. At nag kwentuhan pa. Nang maparami na ang kanilang
naiinom eh nakita nyang. Lasing na ang dalawa nyang kasama na si
Nick at Lucas. Ang sabi ni Nick humanap ka na ng lursunada mo
Rafael. Amg ibig sabihin nya eh ang hostes. Ang sabi nyay ikaw na
ang maghanap para sakanya. Tapos may biglang may nabbangga si nick
na babaeng hostes nung unay biniro nya ito ngunit sa likoran palay
nakita silang ng mga nakatable dito at masama ang tingin sa kanila.
Kayat nilapitan sila nitong mga lalaking ito. Dalawa ang lumapit na
tila lasing narin sa kanilang iniinom na alak. At silay
kinausap.
Nag Nilapitan sila ng lalaki at kinausap sila. Masma na ang mga
tama ng lalaki. Kaya itong si rafael eh pilit na naghahanap ng
bouncer upang mapigilan ang pagaaway dahil maaaawat ito ng mga
bouncer. Ngunit wala syang makitang bouncer. Nilapitan ulit sila ng
dalawa pang lalaki kayat nagong apat sa tatlo ito. Nang
magkabunggoan na eh nag umpisa na ang sapakan. Nag sisipa at nag
sususuntok. Hanggangvsa mapahiga si Rafael. Nag kagulo ang lugar na
iyon. Nang makadinig silang may pulis. Pilit na tumayo si rafael
dahil alam nya kung sasabit sya doon eh sasabiy pa ang pangalan ng
kanyang amang si Don Benito at alam nyang ikakasal na sya bala
malaman pa ni Margarita. Kayat syay nagpumilit na sumibat. Dumaan
sya sa bandang kusina sa likoran ng klab. Pero nakita sya ng isang
pulis kayat pilit syamg hinabol niyo hanggang sa labas eh hinabol
sya kayat pumara sya ng taxi at sinabi sa taxi driver na patakbuhin
ang sasakyan ng mabilis at dodoblihin nya daw ang bayad doon. Kayat
ganoon na nga ang ginawa ng driver. Pinatakbo nya ang taxi . At
nang malaman nyang may humahabol na pulis eh sinabi nya sa driver
na kaliwa, kanan,kaliwa,kanan hanggang sa malarating sila aa isang
maliit na kalye at doon sya tumalon. Nalaman ng pulis iyon kayat
hinanap sya ngunit wala syang makita kayat umalis nalang ito.
Napadpad sya sa isang silong ng bahay at doon nakita nya ang
maginang lumbas ng bahay upang umalis. Kayat inakyat nya ang bahay
at doon nakita nya ang isang magandang babae. Ang pangangataway
maganda at ang mukha nito. Nag init si rafael at tsaka nya ito
ginahasa. Tinakpan nya ang bibig at hinawakan ang kamay upang hindi
mag pipiglas. Pag katapos nyang gawin yun eh. Nakita nyang bulag
pala ito. At sobra syang nakonsensya sa kanyang ginawa. Nang. Mag
sisisigaw ang dalagang babae na labing walo hanggang labing syam
ang edad eh tumakbo na sya papalayo. Pag dating sa bahay sinalubong
sya ng kanyng ama pero hndi nya na lubos na nakausap ito dahil sa
kalasingan nya . Kayat itoy nagtungo na sa kanyang kwarto. Ang
huling naisip nya noong gabing iyon eh ang kanyangvpinagsamantalaha
pinagsamantalahan. Pag gising nya sa umaga nakita nyang may dugo sa
salawal kayat naalala nya ang babaeng bulag. Hinugasan nya agad
upang hindi mapansin ng katulong. Naisip ni rafael na dapat eh mag
asawa na sya upang maiwasan na ang mga ganoong pangyayari. Kayat
yun inasikaso na ang kasal nila margarita. Gumawa din sya ngbparaan
upang ang babae eh masuklian nya at makapag hugas kamah sya. Kayat
binigyan nya ito ng pera na gagastusin nito sa pagpapagamot. Ang
pera na may sulat eh pinaabot nya sa isang batang nag daraan.
Sumapit ang kasal nya at naroon ang lahat kasama na ang ted na
kaibigan ni Margarita. Ayaw nya rito dahil iba ang tingin nito dito
naroon din si nick at nakilala ito ni margarita. Matapos nun eh
pumunta na sila sa baguio upang doon mag honey moon. Sa byahe eh
naalala nya nanaman ang babaeng bulag. Pag dagting sa baguio ilang
kras o sandali ginawa na nila ang mga ginagawa ng mga mag asawa.
Hindi katulad ng sa bulag eh wala ng dugo ang kay margarita kayat
nagdudo sya dito. Di nya na to pinaalam at makalipas ang ilang araw
eh umuwi na sila sa bahay. Bukas ang klinika tinanong nya kung may
nag tungong mag ina at nasabi ng nag babantay eh oo. Sabi ni rafael
na sanay pinabalik nya ang mga ito at sinabi ng katulong eh oo
pinabalik nya raw iyon Pag kauwi nya sa klinila dahil malapit lang
ang klinika sa kanilang bahay eh nakita nya si margarita at kanyang
ama na nag kakandamabutihan. Nag tatawanan kayat nakiisa na rin sya
doon. Isang araw sa silid ni rafael sa klinikay kinatok sya ng
atendant nya at nasabing nariyan na daw ang mag inang bulag.
Pinatuloy mo sabi at ayon nakita nya ang mag ina nakatingin pa sya
noon sa bulag na babae at pagkatapos binaling ang ulo sa matandang
babae. Tinanong kung anong mapag lilingkod at sinabing may nag
rekomenda daw sakanya upang gamutin ang sakit sasabihintinanong
nito kung anong pangalan ng bulag at napag alaman nyang Ligaya pala
ang pangalan nuto. Ininterbyu muna nya ito. Unay kinakabahan syat
masaya. Pagkatapos nooy tinignan nya ang babae. Nalaman nyang
makakakita iyon dahil hindi naman malala ang sakit ng babaeng iyon
kayat mapapakuta nya ulit iyon. Matapos tiganan eh tinanong kung
kelan gustong umpisahan ang operasyon at sinabi nilang sa lalong
madaling panahon kayat pinabalik nya ito ng ilang linggo. Biglang
may tumawag sakanya si margarita at sinasabing nandoon daw sa bahay
si nick. Paguwi nyay may bote ngbalak silang hawak at doo. Nag usap
sila kinamusta langvsya ni nick kung ano ang nangyari sa kanya ng
gabing yon at yun lang. Isang araw eh inihanda nya ang gagamitin sa
babaeng bulag atvpag uwi nya sa kanilang bahay eh nadatnan nya doon
ang kaibign. Nag taka sya kung bat di man lang sya tinawagan.
Nagkwentuhan daw sila at nasarapan. Pag kauwj ni nick eh nasabi nya
ang binyag ng anak nito at inmbitahan nya si nick at si margarita
dito. Pagakatapos ng ilang araw eh inumpisahan nya na angbpag
oopera kay ligaya. Inoperahan nya ito at pag katapos eh sinabi na
maglalagi sya roon ng ilang araw upang mag pagaling. Dapat daw eh
wag muna syang mag kilikilos upang hindi masira ang tahi sa kanyang
mata. Nakaupo si rafael sa salas paglatapos kumain at nagbasa ng
diyario pero di nya maituon doon ang isip. Dahil kay margarita at
kay nick na nadatnan nyang masayang nag tatawanan.kayat tinawagan
nya si nick upang malaman kung nasan yun at napag alamang nasa
opisina nga ang kaibigan ngunit di nya malaman kung bakit sya nag
seselos sa kanyangbkaibigan. Huli na ng umuwi si margarita at sabi
nitoy galing lang sa isang ensayo. Nang magtungo sya sa klinikay
sinabi ni aling sela na may importante syang sasabihin. Tinanong ni
rafael kung ano ito. Nasabi nitong madalas daw ang pag suauka ni
Ligaya at baka daw nakakasama ito. Nasabi nitong baka buntis si
Ligaya. At lubos na nagulat si Rafael dun dahil isang problema
nanaman iyon. Nai kwento din ni aling sela kung ano ang nang yari
na nagahasa si Ligaya. Ang sabi ni rafael dito eh kangan bigyan sya
ng gamot upang maiwasan ang pag susuka upang hindi makasama kay
ligaya. Dumatingbang araw ng binyag at nandoon lahat ang kaibigan
ni nick unang lumapit si marina at nakipag kwentuhan sakanila
tungkol sa nangyari sa klab. Nang gabing iyon pagkauwi eh pinipilit
nila si Ligaya na iplaglag ang anak. Tinatanong nila ito. Dapat daw
eh ipalaglag ito ni Ligaya pero parang ayaw pumayag. Pag uwi nyay
nakita nya si margaritang may katawagan at syay nag dududa sa
ganoong gawain ni Margarita. Dumalaw isang araw si margarita at
naki kwrnto ni rafael ang nangyari sa babae na sya din ang may gawa
sa kanyang asawa at ama. Ilang araw pay nakauwi na si Ligaya at
doon nagsimula ang awayan nila rafael at margarita. Madalas may
kausap sa telepono itong si margarita at ang ibang araw eh umaalis
sya. Isang araw umuwi si margarota at tinanong ni rafael kung san
sya nanggalin at sabi nito kina terry daw isang kaibigan. Dumadalaw
dalaw si rafael kina Ligaya kung minsan upangvkamustahkn ang lagay
nito. Sya ang naghatid sa bahay nila Ligaya kaya alam nya kung saan
ito nakatira nang hindi sya nahahalata. Isang umaga eh nag paalam
itong si margarita na makikipag kita daw sa isang kaibigan. Kina
terry daw. Matapos non eh ilang sandali pat pumunta sa downtown
itong si rafael upang bumili at magkape at sa hindi inaasahang
pagkakataon eh nakita nya si margarita at ai nick na magkasama.
Nilapitan nya ang dalawa na nasa isang kapihan . At hinatak si
margarita sinabi nya na umuwi at sinabi nya kay nick na wag nang
lalapitan muli ang asawa. Sa bahay , nagtalo sila dahil dun
tinanong ni rafael kung bakit sila magkasama at ang sabi ni
margaritay dahil naglita lang sila. Nag timpi si rafael sa mga
nangyaring yun. Nanganak na si ligaya at siya daw ang kukuning
ninong ng anak nito nakita nya ang bata at gusto nya itong hawakan
pero hndi nya ginawa baka mahalata sya. Napansin dn nila na may
hawig ang bat kay rafael at ang pangalan ng batay rafael din.
Pagkauwi nyay narinig nya si margarita na makikipag kita at alas
dos daw iyon. Dahil doon eh inawat nya si margarita ngunit hindi
ito nagpaawat kay rafael. Kaya sinundan nya si margarita. Ang
taxing sinasakyan nyay sinundan . Hanggang makaratimg sila sa isamg
otel. Doon na balisa si rafael.umakyat sya ng hoter pero walang
nakapagsabi kung asan ang asawa doon kaya ang kanyang ginawa eh
hinintay nya itong si Ligaya at matapos ang ilang oras eh nakita
nya si margaritat si nick na magkasama.dali daling lumabas sya ng
kotse at doon bigla nyamg sinapak si nick. Kinaladkad nya si
margarita dahil sa kanyang galit. Umuwi sila at napag usapan nila.
Buti nalang hindi sya nakipaghiwalay pero simula noon eh magkaiba
na sila ng kwarto. Malungkot si don Benito dahil hindi sila nag
iimikan at nalaman na nito ang nangyari. Nang bumiaita ulit si
rafael eh binyag na ni rafael jr. Ang anak nya kay ligaya. Unay
kumain sya nakakita sya ng mga dalaga ngaunit di na sya naakit dito
ang gusto nya lang eh makipag kaibigan. Pagkatapos eh nagbigay sya
ng pakimkim dito sa inaanak nya. Atatapos nun masaya syang umuwi na
tila nakalimutan nya ang problemanilang mag asawa. Pag uwi nyay
wala paring kibuan . Ilang araw eh tumawag salanya si marina at
parang nakipag kita. Nagusap sila tungkol sa kanikanilang asawa.
Ilang linggo pat nabalitaan ni rafael na hiwalay na si marina kay
nick kaya mas lalo syang kinabahan at naging malaya na si nick at
kung gagawin nyang makipaghiwalay eh mas magihingmalaya sila. Pag
tapos noon eh tapos na isang araw dumalaw si rafael kina Ligaya at
habang nagkwentuhan nakita nya si margarita sumunod sa kanya. Nag
eskandalo to sa bahay nila Ligaya at binastos pa nya si Ligaya.
Kayat ng umuwi silay nag away sila mahaba ang pag aaway napag
buhatan nya ng kamay si margarita at yun ang simula ng kanilang
hiwalayan. Nandahil doon nagkasakit si don benito at itoy namatay.
Sa sobrang problemat pag iisip kaya ito namatay. Nakiramay si mr
carrasco at sk margarita. At doon wala na silang pakielamanan.
Dahil sa problemang iyon eh nag klab sya at nakipag talik sa
hostes. Pag kauwi nitoy dumiretso aya kila ligaya at doon hinalikan
nya ito at niyakap. Nagalit sakanya si ligaya kayat di na sya nito
pinansin.Makaraan ang Ilang araw malik sya kila ligaya. Syay
humihingi ng tawad sa kanyang nagawa . Pinatawad sya nito pero ayaw
nya munang makipag usap kay rafael. Umulit ulit syang nagtunho kila
ligaya at humingi ng tawad pero ayaw parin syang kausapin nito. Sa
bahay nya eh sya nalang mag isa at ang mga katulong nakita nya sa
dyaryo si margarita at nick. Namatay daw at pinatay ng isang
babaeng nag ngamgalang marina. Nagulantang sya sa kanyang mga
nakita at agad pinuntahan si marina. Nakipag usap sya dito at
sinabing hindi nya kinaya. Kinuha daw ni nick ang kanyang mga anak
sa piling ng kanyang mga magulang at ayaw nyang mangyari yon kaya
kinuha nya ang baril sa bahay nila dati ni nick at noong unay dapat
daw eh tatakutin lang pero nakalabit nya sa sobrang galit. Nakulong
sya. Sabi nya eh hahanap daw si rafael ng kanyang magiging abogado
upang syay makalaya. Pag tapos nung araw na yin nakapag ipon na ng
lakas ng loob ai rafael at pumunta sya kila ligaya nung unay ayaw
pa syang kausapin nito pero sa pag pupumulot nya na importante ang
sasabihineh pumayag na. Sonabi nya ang lahat na sya ang lalaki sa
dilim na sya ang gumahasa kay ligaya na sya ang nag bigay mpera .
Gulantang si ligaya at si aling sela. Pero imbia na.magalit eh
napatawad nila ito at sa huliy pinag minandal. Tumawag si mt
carrasco at sinabing kung alam na ba ang nagyari kay margarita.
Nakiramay sya dito at sa huli eh pinalibing nya sa tabi ng kanyang
ama. Nakipag ayos din sakanya si mr carrasco na kanyang biyenan at
pumayag naman syang makipag ayus dito. Sa huliy naging masaya itong
si rafael sa pilung ni ligaya at kanyang anak. Niyaya nya rin itong
si ligaya na makasal aila dahil nooy wala naman syang asawa at ayun
nag tawanan sila na papayag naman din si ligaya naging masaya sila
at lalo na si rafael dahil nahawakan nya na ang anak nya at
hinalikan bigla nalang inihian sya nito at sa ganoon naramdaman nya
ang isang maging ama.VII.Pagsusuri sa Nobela
A.Kalagayang Sosyal at Pangkabuhay
Si Rafael isang mayamang lalaki na kung saan nakapangasawa ng
isang magandang babae. Ang pangalan ng napangasawa nya eh
margarita. Ang kanyang ama eh isang negosyante kayat masasabi
nating ai rafael eh isang mayamang lalaki. Siyay nakatira sa isang
malakinh bahay at syay may klinila malapit doon. Nakapag aral aya
sa alemanya ng pag dodoktor. Nung unay maganda ang kanyang buhay
kasama ng kanyang tatay ngunit simul nang mag asawa sya eh nagkanda
loko loko na ang kanyang buhay. Ang kanyang asawang ai margaritay
pinag taksilan sya at ang lalaking kasakasama nito eh ang kanyang
kaibigan na si nick. Nagkanda lokoloko din ito simula nang magahasa
nya si ligaya na sobra nyang pinagsiaihan dahil nalaman nyang ito
palay isang bulag na babae. Pero dahil nga sa mayaman sya eh gumawa
sya ng paraan upang makabawi kay ligaya at ang paggagamot dito ang
naging paraan. Si rafael ay isang mabisyong tao dahil ngay syah
mayamab kaya nagahawa nya ang kanyang mga gustong gawin at masaya
sya doon. Pero may angking kabaitan din itong si rafael na dapat
nating tularan . Ang ama nyay isang negosyante at wala na syang
nanay
Si margaritay isang babaeng sosyal. Syay lumaki sa isang
magandang pamilya at syay isang edukadang babae. Ang kanyang
trabahoy isang opera singer at gustong gusto ito ng ama ni rafael.
Kaya din inireto sya kay rafael. Dahil pareho silang mayaman,
nakatira sa magandang bahay eh wala silang problema. Ikinasal sila
ni rafael ay ailay naging mag asawa. Dahil nga syay isang sosyal
dahil na siguro sa kanyang trabaho eh maramj syang kakilalang mga
ibang lahing tao isa na doon si ted na isang eapanyol naging
kaibigan nya ito at pareho silang mahilig sa opera pareho ng tatay
ni rafael na mahilig din sa opera. Pero naging hangal si margariya
dahil nalkipag relasyon sya sa isang lalaking kaibigan pa ng asawa
nya. Kaya doon nag simula ang mga away away na yan . Nagkagulo gulo
ang buhay nila margarita at kanyang asawa. Si margaritay isang
mayabang na babae pinag mamalaki nya pa na ang kanyang ginagaawa at
ipinamumuka pa nya iyo sa kanyang asawa. Kaya ayun nag kanda leche
leche lahat ng buhay nila. Masasabing maganda nga ang panlabas na
kaanyuan ni margariyay ang loob nya naman eh sobrang panhit dahil
sa kanyan pinag gagawa ay nasira nya pa ang pangalan nirafael ay
ang kanyang ama.
Si nick eh isang mayamang lalaki na may mga anak at asawa na si
Marina . Siyay nakatira sa malaking bahay. Kaibigan nya si rafael
ngunit trinaydor nya ito. Nang matapos ang kasalan nila rafarl at
margarita. Eh nakilala nya si margarita . Nung unay lagi nya pa
itong tinatawagan ngunit lalo yatang nahulog ang puso ni matgarita
dito. Silang dalaway nagka ibigan at yun na nga ang umpisa ng
pagkanda loko loko nila. Samantalang si marina eh mahal na mahal
sya. Kahit anung loko nya kahit anong bisyo nya eh. Napag
tsatsagaan sya nito. Pero masasabi nating mabuting ama etong si
nick dahil sinusoportahan parin nya ang kanyang mga amak kahit ano
pa ang mang yari. Dahil nga sa mayaman syay madali lamg sa kanya
ang mamabae dahil nababayaran nya iyo. Madali lang sakanya ang pag
iiinom dahil nga marami syang pera. Yan ang buhay ni rafael. Na
idang mayamang mabisyo ngunit isang mabuting ina at pasaway na
asawa.Si marinay isang inang mapagmahal syay may mga anak at sobra
nya itong mahal.asawa nya itong si nick na malokom simulat sapul eh
pinag tsatsagaan nya na itong si nick sa mga kalokohan nito. Kahit
anung gawin ni nick eh pinag papasensyahan nya. Kaya masasabingbang
babaeng itoy mapagpasensyang babae kasama na angvkanyang pah
manahal. Ngunit dumating ang puntong naging sila ni margarita at sa
sobrang inis at galit na ni marinay nauwi sila sa isang hiwalayan.
Napakalu gkot ng nangyari. Bumalik si matina kasama ang mga anak
nya sa nanay nya. Hindi naman kasi mayaman si marina dati at
gumanda lang ang buhay nila simula nang maging sila nitong si nick.
Pero isang araw napag alaman nyang itong si nick palay kinuha ang
kanyang mga anak. Eh sobrng mahal ni marina ang kanyang anak kayat
ayun sinugot nya si nick at napatay nya ito. Makikitang ang buhay
ni matinay isang napaka masalimuot na buhay. Na dahil sa pag
mamahal sa anak eh napatay nya itong si nick at margarita..
Si Ligayay isang babaeng maralita lamang. Ang kanyang pamumuhay
eh madilim dahil syay nabulag. Hindi naman talaga sya isang bulag
pero nagkasakit sya sa mata at dahil sa kahirapan eh hindi na nila
ito naagapan. Silay nakatira sa isang maliit na bahay. Isang bahay
na yero na kung saan nasa bakanteng lote. May isa syang kapatid na
nagngangalang seto at ang nanay nyay nag ngangalang aling sepa.
Mahal na mahal sya nitong si aling sepa dahil kahit anung mamgyari
sa lanya eh tinatanggap sya nito. Katulad nalang nang syay magahasa
ni rafael ang nanay nya ang umintindi sa knya at hindi sya nito
pinabayaan kahit ano pa ang mangyaring masama sa kanya. Yinanggap
din ng kanyang nanay ang kanyang naging anak na kung saan anak din
ni rafael. Dahil sa binayad sakanya ng nanggahasa sa kanya na lung
saan si rafael. Silay nakapag tayo ng isang batong bahay sa tabi ng
kanilang bahay. Mas magamda yong bahay na yun kesa dati. Naalala ko
nakakita pala sya dahil kay rafael na kung saan ginamot sya nito
bilang kabayaran ng mga nagawa nya ang pang gagahasa dito sa
babaeng ito.makikitang si Ligayay isang babaeng mahirap lamang pero
may pag asa sa kanyang buhay at patuloy na sumusulong dito sa ating
buhay na ito..
Si Aling Selay isang matandang napakabait. Meron syang dalawang
anak at syay byuda na . Ang kayang anak ay sina Ligaya at isang
batang lalaki na may pangalang Seto. Itong sila aling sepay
nakatira lang sa isang maliit na bahay na yero. Sa isang bakanteng
lote ito nakatayo. Ang kanyang anak eh nagahasa. Itoy si ligaya.
Pero sa kabutihang palad eh nabayaran sila nang gumahasa sa kanya
kaya nakapag pagamot ulit ang anak nyang si margarita. At ang
sobrang peray pinag pagawa nila ng maliit na bahay na bato na kung
saan doon sila nanirahan na. Ang kanyang anak eh nabuntis. At nung
unay gusto nya itong ipalag lag pero sa huliy pumayag na din sya
dito dahil ang deaisyon ng kanyang anak eh sobrang
buo.B.Pilosopiyang Pilipino
1. Kung ano ang puno sya rin ang bunga
Kung ano ang puno sya rin ang bunga ang kahulugan nitoy kung ano
ang mga magulang ay ganoon din ang mga anak. Halimbaway kung ang
tatay moy sugarol at kung ikaw din ay nag susugal masasabing kung
ano ang puno sya ang bunga. Dahil kung ano ang ugali ng tatay mo ay
ganoon ka din. Pwede ding kung ang nanay moy maganda at ikaw diy
isang maganda ganoon din ang sasabihin sayu. Ang ibig lang nitong
sabihin ay kung ano ang katangian ng iyong mga mgaulang na nakuha
mo ay matatawag nating kung ano ang puno sya rin ang bunga. Ang isa
pang kahulugan nito ay kung may maganda kang ginawa sa kapwa moy
ganun din ang babalik sayu.
Tulad sa nobelang ang lalaki sa dilim masasabing kung ano ang
puno sya ang bunga sa mag inang si ligaya at si Aling Sepa dahil
nga silang dalaway marunong makuntento sa buhay dahil silang
dalaway hindi naghahangad ng magandang buhay. Kung anong meron sila
eh yun na ok na yoon. Marunong din silang tumanaw ng utang na loob
dahil nang ipagamot nila ang mata ni Ligaya kay Dr. Cuevas eh lam
nilang malaking utang na loob dahil nagawa nitong makakita ulit si
Ligaya. Nagging Masaya sila dahil doon. Pareho di silang mabait
dahil marunong sila ng kabaitan sa bawat kilos nila. Pareho sila sa
bawat gawi nila. Kaya yun ang sinasabing kung ano ang puno sya ang
bunga. Pareho din sialng marunong magpatawad dahil napatawad nila
si Rafael kahit na anong ginawa nito sa kanila. Na naanakan nya si
Ligaya. Kaya ko nasabing kung ano ang puno sya ang bunga dahil doon
nga sa mga katangiang yun.
2. Nasa Diyos ang awa nasa tao ang gawa
Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa ang ibig sabihin ng
salawikaing ito ay ang tao ang gumagawa ng tama o mali, o kung anu
ba ang maganda at panget na gawain. Dahil ang tao ang gumagawa noon
ay ang ating Diyos lang ang ating parang gabay sa mga ginagawa
natin. Sya ang manghuhusga sa atin sa huli kung maganda man ang
nagawa natin o panget ba iyon. Nasa Diyos ang awa dahil sya ang mag
papatawad saatin sa ating mga ginagawa at sya ang mag dedisisyon
kung maganda ba talaga o tama ba talaga ang iyong ginawa sa iiyong
mga gawain dito sa ating daigdig. At dahil nga nasa Diyos ang awa
ay kalimitan sa atin ay gumagawaa ng mali. At sa huliy sila ang nag
papaawa sa mga ginawa nyang kamalian
Makikita ang salawikaing nasa Diyos ang awa nasa tao ang gawa sa
parting nagpapagamot na si ligaya at napag alaman nilang itoy
buntis. Ngayon gusto ni Aling Sepa na ipalag lag ng kanyang anak
ang ipinag dadalang tao nito. Dahil daw masisira ang kinabukasan
nito kaya gusto nitong ipalag lag ang magiging anak nito. Pero
hindi pumayag si ligaya ditto bagkus naniwala sya sa may kapal at
hindi nya ito ipinalag lag. Syay nag dasal sa Diyos at ipinasa
Diyos lahat ng mangyayari sa kanya na tama naman ang kanyang
ginawa. Ayaw nyang ipalag lag ang kanyang anak dahil alam nyang
masama iyon naniwala sya na ang Diyos ang gagawa ng paraan para
malag pasan ang problemang kanyang dinadala. Kahit anong kumbinsi
ni Rafael dahil kinumbinsi din sya ni Rafael dahil alam nyang
madadagdagan pa ang kanyang problema kung hindi ipapalag lag ni
Ligaya ang anak nito. Pero si Ligayay nagging matatag ang kanilang
paniniwala na alam nyang ang Diyos ang magiging gabay nito sa
kanyang buhay.
3. Ang buhay ay isang gulong, minsan nasa ibabaw at minsan
Nasa ilalim.
Isa pay ang salawkaing pilipinoy ang salawikaing ang buhay ay
isang gulong minsan ay nasa ibabaw at minsan nasa ilalim. Ang ibig
sabihin nito ay ang buhay ay minsan maganda kunga saaan masasabing
nasa ibabaw iyon at kapag masama naman ang nagyayari sayu ang
masasabing nasa ilalim ka na ng gulong, ang ibig lang nitong
sabihin ay napapanahon lang talaga kung ikay sweswertehin o ikaw
nga bay mamalasin. Itoy sikat na kahulugan na kung saan kadalasan
ay nasa kwento ito. Mahihinuhang nasa pelikula din ito dahil
maraming kamalasan ang nagyayari doon. At sa tingin koy nasa
panahon lang talaga yoon at kung paano ang tao ay gumalaw sa
kanyang kapaligiran.. Kung paano ang tao ay makippag laban sa mga
problema at malagkasan nya ang ilalim na gulong.
Makikita ito sa akda sa parteng lahat ng bawat kabanata. dahil
katulad ni Rafael nung unay pa hapi hapi lang sya sa kanyang buhay
ang kanyang bisyo na pag iinom at pambababae eh nag pakasaya sya.
Walang syangg iniintinding bagay kundi yun lang. Masaya syang
ginagawa nyang yoon at ang kanyang kayamanan nakukuha nya lahat ng
gusto nya. Pero nang dumating si ligayay nagging pangit na ang
kanyang buhay nagkanda lokoloko dahil sa ginawa ng asawa nya sa
kanyang pag tataksil eh nasira ang kanyang buhay at ang kanyang
pangalan pati na rin ang nangyari sa kanya ni Liagay dahil sa
nagawa nya rito na pasanin pa sa kanyang buhay nung unay kala nyay
hanggang doon na lang ang kanyang problema ngunit nag kaanak pa
itong si Ligaya na hindi nya inaasahan kayat yun nagging masama ang
kanayang buhay. Ganon din naman si Ligaya nung unay na sababa sya
na parang ang sama sama ng nangyari sakanya dahil lahat ng
problemay nasakanay na. pero nang dumating sa kanya si Rafael eh
unti unting gumanda ang buhay nito. Lalo na nang magka anak na si
ligaya na labis syang pinasaya ng kanyang anak. Gayon ang gulong
minsan puro problema ka ay nasababa ka pero alam nating hindi yon
habang buhay dahil mababago yun at gaganda din ang inyong buhay at
maniwala lang tayo sa ating may kapal
4. Habang maiksi ang kumot matutong mamaluktot
Isa pang salawikaing pilipinoy ang salawikaing habang maiksi ang
puno ay dapat matutong mamaluktok. Ang ibig sabihin nitoy kung
mahirap kay dapat mong tiisin yun. Dapat kang matutung makibagay
kung ano ang iyong kalagayan. Dapat ay wag kang maghanggad ng hindi
mo kaya naman kaya. Dapat ay alam mo ang limitasyon mo. Dapat ay
matuto kang magtipid at wag kang mag gasta dahil hindi naman iyon
ang kailangan mo. Ang ibig sabihin lang nito ay kung mahirap ka wag
kang mag hangad ng mga mamahaling bagay bagkos pagsikapan mo iyon
para lang makamit mo ang iyong gusto. Yan ang kahulugan ng
salawikaing habang maiksi ang kumot dapat matutuong mamaluktot.
Makikita sa Nobelang Lalaki sa Dilim ang salawikaing kapag
maiksi ang kumot matutong mamaluktot sa mag inang si ligaya at si
aling Sepa dahil silang dalaway kuntento na sa kanilang buhay na
mahirap na kung anong meron silay ayun edi meron hindi na sila nag
hahangad ng kung ano pang hinahangad nila. Hindi rin lumalaki ang
kanilang ulo na dahil meron silang mayamang kakilala na mabait pa
sa kanilay hindi nila ito pinag samantalahan. At nang magkaroon
sila ng pera doon lang sila nag pagawa ng kanilang bahay. At kahit
na meron sila hindi sila nagging magarbo katulad nung binyag ng
anak ni Ligaya alam nilang may pera sila pero hindi nila ito
ginastos lahat nagging matalino sila sa kanilang panggastos .
marunong silang tumupi kung kualng ang kanilang pera. Yan ang
kahulugan ng salawikaing kung maiksi ang kumot matutong mamaluktot
na nagawa ng magi nag si Ligaya at ang kanyang ina na si aling
Sepa. Nakatutuwang isipin na meron sialng ganong katangian na alam
naman natin sa ngayoy konti nalng ang meron.
5. Sa lakad ng panahon lahat ay sumusulong
ang salawikaing sa lakad ng panahon lahat ay sumusulong ay
nangangahulugang. Ang araw ay lumilipas. Hindi yan tumitigil at
nalalagpasan natin iyon sa mga dumarating na araw. Hindi natin
mapipigilan ang pag ikot ng mundo. Araw araw tayong nabubuhay at sa
araw araw na yoon ay nabubuhay ang tao. Ang isa pang kahulugan noon
ay patuloy ang buhay . Halimbaway may problema ka ngayun, dapat ay
wag kang matakot dahil malalampasan din natin yoon sa mga susunod
na panahon. Patuloy na lumalakad ang buhay , wag kang matakot sa
mga problema mo ngayun dahil lalampas at lalampas din yun.
Makikita ang salawikaing sa lakad ng panahon lahat ay sumusulong
Dahil sa mga problemang nakuha ni Rafael at Ligayay ay hindi parin
sila sumuko katulad nang nagging problema ni Rafael ay nag paagos
lang sya sa araw ng buhay. Nang magka problema sya kay ligayay
humanap sya ng humanap ng paraan at lahat ng butas ay kanayng
pinasok. At nang makakita sya ng magandang solusyon eh hindi parin
sya nag padalos dalos. Hindi rin sya sumuko sa mga problema nya.
Katulad ng nagging problema nya kay margarita na sobrang sama.
Nasira na ang kanyang pangalan bilang doctor nasira pa ang pangalan
ng kanyang ama na si Don Benito Cuevas. Pero hinayaan nyang
makayanan lahat ng problemang iyon nagging magaling sya sa pag dala
ng kanyang problema at dahil doon nalagpasan nya ang pag subok ng
buhay. Ang pangalawa naman eh ang pag subok ni ligaya. Nang
mabuntis syay alam naman nating mahihirapan sya pero hindi rin sya
sumuko nagging matatag sya at nag dasal hinayaan nyang lumakad ang
panahon at ang problemay dadaan lang yan pero malalagpasan mo yan.
Bastat labanan mo ito ng may lakas sa iyong puso at wag ka
masyadong mag papa apekto ditto. Yan ang sinasabi ng salawikaing
ito na sa lakad ng panahon lahat ay sumusulong lahat ng bagay ay
hinid permanente at malalagpasan at dadaan lang satin yan
C.Kulturang pilipino
1. Pag sasabay kung kumain
Ang isa sa mga kulturang pilipino na pinakikita dito sa nobelang
ito eh ang pagsasabay sa pinag kakainan. Importante sa bawat
Pilipino ang pag sasabay ng mga pamilya sa pinagkakainan. Lalo na
sa matatanda dahil para sa kanila napaka sagrado nito. Dahil ditto
kasi magkakausapusap ang bawat miyempre ng pamilya ling meron ba
itong problemay napaguusapan nila kaagad. Importante ito dahil kung
may alitan din at hindi pagkakasunduan sa pamilya eh napaguusapan
agad at hindi na ito lalaki. Mabuting gawi ito ng mga Pilipino
dahil ditto nakikita ang katatagan ng bawat Pilipino. Alam nating
masayahin ang mga Pilipino at sa bawat pag sasabay sabay nila
kumain eh mas magiging Masaya sila sa kanilang pamilya. Kung mag
sasabay sabay tayo sa pag kainan eh mas mapapatatag pa natin ang
ating mga pag sasamahan at sobrang mapapasaya nito ang ating mga
matandang kasama.
Pinakita pagsasabay sabya sa pinagkainan sa mga unang parte
palamang ng nobelang ang Lalaki sa Dilim. Dahil si Don Benitoy
gustong gusto ang pag kakasabay sabay nila sa pag kain. Sapagkat
nakakapag usap sila ni Rafael at nagatatawanan pa sila dito. Yung
mga unang araw ni margarita sa bahay eh ganon din eh Masaya sila sa
kanilang pinag kakainan pero nag bago yun nang magloko si
margarita. Nang si margaritat si Rafael eh angka problema eh hindi
na sila muli nag kakasabay sabay ng Masaya at sa huliy hindi na
talaga sila nag kasabay sabay. Nasabi to ni Don Benito sa kanyang
anak at nagiging malungkot sya sa mga ganong pangyayari. Ayaw kasi
nyang hindi sila nagkakasabaysabay pero wala syang mgagawa kundi
tanggapin ang mga ganong pangyayari. Ganon kahalaga ang pagsasabay
sabay nila sa pagkain
2. Pagtanaw ng utang na loob
Isa pa sa mga kulturang pilipino ang pag tanaw ng utang na loob.
Paano nga ba mag kautang na loob? Sating mga pilipinoy kapag
nagawan ka ng maganda ng kapwa moy tinatanaw natin to ng utang na
loob. Katulad kung nailigtas nya ang buhay mo kunwari kulang ka sa
dugo at kailangang kailangan mo at yung taon yun ang nakapag bigay
sayo ng dugong kailangan mo eh tatanawin mo yun ng utang na loob
okaya kunwari may perang ipinahiram sayo na talagang kailangan
kailangan mo tayong mga pilipinoy tintanaw natin ng utang na loob
yun. Nakasanayan na siguro natin ang mga ganoong Gawain na ating
ginagawa sa tuwing may mga ganoong pangyayari at dahil doon eh mas
napapaganda ang samahan ng bawat Pilipino kung may ganoon tayong
kultura
Ipinakita ito sa nobelang lalaki sa dilim ang pagtanaw ng utang
na loob sa parting lahat ng nagawa ni Rafael kina ligaya at aling
Sepa dahil sa nagawa ni Rafael na pag papakita niya kay ligaya ulit
eh natanaw nila iyong utang na loob at salahat pa ng nagawang
mabuti ni Rafael eh natanaw nila iyon na utang na loob. At dahil sa
utang na loob na yon hinawang ninong si Rafael nina ligaya at
kanayng ina. Nung unay kinabahan si Rafael dahil baka nag hihinala
na sya na sya ang lalaki sa dilim pero hindi pala nagawa nlang nila
yun dahil tinatanaw sya ng utang na loob ang kanayng mabuting
nagawa sa mag ina. At dahil don maganda ang nagging pakikitungo din
ng mag ina kay Rafael . tunay na kahanga hanga tayong mga Pilipino
dahil sa pagtanaw ng mga utang na loob na yan
3. Pagiging mahinhin ng mga kababaihan
Isa sa mga natatanging kultura ng mga pilipino ay ang kaugalian
ng mga kababaihan na pagiging mahinhin. Katulad nila ma. Clara ang
mga babaeng pilipina ay nagsusuot pa ng mga mahahabang damit na
dapat ay takip na takip nila ang kanilang mga katawan. Nakuha din
natin itorng kaugaliang ito sa mga kastila. Sila ang naging dahilan
kung bakit naging mahinhin ang mga pilipino. Likas dati sa mga
babaeng pilipino ang pagiging mahinhin nila at nakilala sila dito
sa kaugaliang ito. Si ma. Clara ang naging halimbawa nito dahil sa
panahong iyon ay siya talaga ay mahinhin na babae.
Ipinakita ito sa may akda sa katayuan sa buhay Ligaya alam naman
nating si Ligayay bulag pero nailalarawan na syay isang mahinhin na
babae dahil sa mga gawi nya. Sa kanyang kasuotan eh katulad ng
isang mahinhin na babae. At alam naman nating si Ligayay mahinhin
magsalita. Katulad ng isang mahinhin na babae. Isang araw lasing na
nag tungo ulit sa bahay nila si Rafael at nang kausapin nya itoy
hinalikan sya nito at hinawakan. Ayaw ng ganon ng mga mahinhin na
babae at ganon ang naramdaman ni Ligaya. Nagalit sya. Pero ang
mabuti kay Rafael eh marunong syang humingi ng paumanhin. At dahil
sa kabaitan ni Ligayay napatawad nya si Rafael at sa huliy silang
dalaway nagging mabuting magkaibigan ulit at dahil mahal na sya ni
Rafael eh niligawan sya nito at si ligayay nag pakipot muna tulag
nga ng isang mahinhin na babae. Ma ilalarawan na ang mahinhin na
babae ang mga babeng konserbatibo katulad ni Ligaya na magandang
tularan ng mga kababaihan.
4. Pagpapahalaga ng Bisa sa Kasal
Ang pagkakaroon ng bisa sa kasal mahalaga sating mga Pilipino
dahil itong kasal eh sagrado na utos n gating panginoon na dapat
sundin. Nakaugalian nating mga Pilipino lalong lalo na sa mga
katoliko na dapat iisa lang ang magiging asawa ng bawat Pilipino.
Halos lahat naman yat ng bansa eh dapat yun ang gawin. Pero ang
muslim eh kakaiba dahil kahit ilang asawa nila eh okay lang basta
kaya nila itong suportahan. Pero satin eh dapat iisa lang talaga an
gating asawa. At mahalaga iyon. Ang bisa ng kasal ay mahalaga
talaga sating simula pa nung ating mga ninuno palamang eh ganun na.
at kapag nilabag mo iyon eh isang kahihiyan iyon sa iyong pamilya.
Kayat dapat sundin iyon ng bawat Pilipino kasi nga mahalaga iyon
satin.
Pinakita ang kulturang pagkakaroon ng bisa sa kasal at pag
papahalaga nito sa parting kay Margarita. Kahit na hindi nya
pinahalagahan iyon nasa parte parin iyon ng nobelang ito. Ang gusto
kasi ni Rafael na pahalagahan iyon ngunit iba ang pananaw ditto ni
margarita sapagkat sya eh laki sa sosyal na buhay at nakuha nya ang
kanyang ugali sa mga kanluraning banyaga. Na amerikanong pamumuhay.
Dahil ang mga iyon eh hindi nila sinusunod at kahit sinong asawa
pwede nilang galawin. Pinahahalagahan din ang pigiging birhen ng
isang babae pero nga si margaritay hindi iyon nagawa. Ang
pagpapahalaga nitoy mahalaga talaga sa bawat Pilipino. Ang
pagkakarooon ng bawat Pilipino ditoy sagrado at hindi dapat
sinusuway.
5. Pagbibigay ng pakimkim sa inaanak na bininyagan
Isa pang kulturang paniniwala ng mga pilipinoy ang paniniwala ng
mga pilipino pagbibigay ng pakimkim sa mga inaanak. Matapos ang
binyag ang mga ninong at ninang eh nagbibigay ng pakim kim sa mga
inaanak nito. Maaring itoy bagay o pera. Binibigay ito upang
pambili ng gatas o pagkain ng bata. O mga gamit. Kung gamit naman
binibigay ito upang mapakinabangan ng mga inaanak nito. Nagging
isang kultura na ito ng mga Pilipino at nakasanayan na nila itong
gawin sa tuwing mag bibinyag ang sinumang bata. Nagging masagana
ang bata kung bibigyan nito at magkakaron ng maraming pera.
Magiging mayaman sya kung bibigyan mo nito. Yan ang isang kulturang
Pilipino na ating nang nakasanayan na gawin.
Ginamit pakimkim matapos binyagan si Rafael Jr. na anak ni
Rafael. Si Rafael lang ang may alam na anak nya iyon. Sya ang
ginawang ninong dahil nga daw sa utang na loob na tinanaw ng mag
inang sina Ligaya at aling Sela dahil ddon eh. Binigyan nya
pagkatapos ang bata ng sang daang piso na pakimkim ayaw daw nya
kasing sabihing kuripot ang kanyang ninong. Noong panahon na yon eh
malaki na ang sandaan piso dahil mayaman pa ang bansa noon ang
pakimkim eh nakasanayan na natin ibigay pagkatapos binyagan
pagkatapos din binyagan ang mga magulang at ang nanay ng bininyagan
eh nag tatawagan na ng kumpare o kumara dahil tanda na silang
dalaway mag kumparet kumara nay un din ang isang nakasanayan nating
mga pinoy
D.Simbolong Ginamit
1.Dugo
Ang dugo isa sa pinaka mahalagang parte n gating katawan. Hindi
antin to masasabing parte pero isa sa mga kailangan n gating
katawan. Ang dugo ang nagbibigay buhay sa ating katawan at itoy
isang pinakaimportante dahil ditto sa dugo nanggagaling ang oxygen
na ating nilalanghap papunta sa ating puso kayat dapat ang dugo
natin ay malinis. Nandito din an gating immune system na ang ibay
nasa dugo at itoy tumutulong satin upang tayoy maging malakas at
mabuhay. Ang lahat ng hayop eh may dugo dahil lahat tayoy
pareparehong nabubuhay para sa oxygen na kailangan n gating
katawan.
Sa may nobelang Lalaki sa Dilim Pinakita ang Dugo nang gahasain
ni Rafael ang babae sa bahay na yero na si Ligaya. Nang gahasain
nya si Ligaya at nang makauwi syay nakapansin sya ng Dugo sa
kanayang salawal. Ang dugong yun ang nagsasabing si Ligayay isang
birhen. Samantalang nang matapos ang kasala nila ni margarita at
magtungo sila sa baguio upang mag honeymoon eh napansin nyang wala
ng dugo matapos silang magtalik nitong si margarita kaya naisip
nyang si margaritay hindi na birhen nang gahasain nya ito. Ang
sinisimbolo lang nitong dugong ito na ang kabirhenan ni Ligaya at
hindi pagiging birhen ni margarita at si Rafael ay hindi ang unang
nakagalaw ditto kay margarita.
2. Bahay na Yero
Ang bahay isa sa pinaka kailangan nating sa ating buhay. Bukas
sa pag kain at mga damit ang bahay ay isa din ditto. Ang bahay ay
maaring malaki o maliit. Ditto nakatira ang mga tao. Kahit na mga
hayup eh may mga bahay parin na kanilang kinakailangan. Lahat ng
may buhay sa mundo eh kailangan ng kanilang tirahan. Kaso
nakakalungkot na isipin na ang ibang tao eh walang bahay upang
kanilang tirhan kaya silay nag sisiksikan sa ilalim ng tulay upang
doon sila gumawa ng kanilang sariling bahay. Ang ating
pangangailangan eh dapat nating unang dapat magkaroon upang tayoy
mabuhay.
Makikita ang bahay sa nobelang ito sa parting una dahil sa bahay
na yero doon ginahasa ni Rafael itong si Ligaya. Nakakalungkot
itong isipin na ginahasa nya ang isang bulag na katulad ni Ligaya.
Ang bahay na yeroy tirahan nina Ligaya kasama ng kanayng kapatid na
si Seto at ang kanyang ina na si aling sela. Nagpapakita lang ditto
na ang bahay nilay kahit na maliit maayos. May kasabihan tayo na
kung anong ayus ng bahay mo eh ganon din ang mga nakatira ditto. Sa
kanilang tirahan na maliit ay sinisimbolo ng bahay na yerong ito eh
ang kahirapan sa buhay ng mga ito. Silay maralita lang kaya maliit
lang ang kanilang bahay. Pero nang magkaroon sila ng peray nag
pagawa sila ng bahay na bato. Dahil ginamit nila sa tama ang
kanilang pera.
3. Klinika
Ang isang klinikay parang isang ospital. Ngunit ang klinikay
isang maliit lamang. Doon ang mga doctor eh nanatili sa kanilang
klinika upang manggamot. Ang mga klinikay may sapat din na mga
kagamitan at upang silay manggamot ng kanilang mga pasyente. Parang
ospital ang mga klinikay may mga permit din kayat ang mga itoy
ligtas. Pero hindi ko sinasabing lahat ng klinikay ligtas dahil may
mga iba din kasing lumalabag sa batas kayat hindi ligtas
Sa may nobelang ito ang klinikay pinatayo ni Rafael eh natengga
at hindi ginagamit ngunit nangako sya sa kanyang asawa na itoy
gagamitin na pagkatapos nilang ikasal. Ngunit napaaga ito dahil
kailangan nuyang asikasuhing gamutin itong si Ligaya kayat
pinabuksan nya agad ito. Sumisimbolo ito sa bagong buhay ni Rafael
dahil simula ng bukasan nya ang kanyang klinikay unti unti syang
nagbago at isa pay sumisimbolo ito sa muling pagasa ni Ligaya dahil
muli syang nakakita simula nang magpagamot sya kay Rafael.
4. Baril
Ang baril ay isang sandata. Ginagamit ito sa mga labanan. Ang
armas na ito ay nakakapatay ng mga tao. Maraming klase ang baril.
Itoy isang armulad ng pag patay ng tao. Okaya pang holdap okaya
naman ginagamit ng mga pulis sa kanilang trabaho. Itoy armas na
bakal. May malaki at maliit. May isahan ang putok may maramihan.
Ang baril ay nag sisilbing pang prorprotekta din sa katawan. Ang
ibang taoy ginagawa to sa krimen. Maraming gamit ang baril. Nasayo
nalng kung gagamitin mo ito sa tama okaya sa mali. Mas maganda kung
gagamitin mo ito sa maganda. Tulad ng mga sundalo, ginagamit ito sa
pakikidigma nila. Itoy gingamit nila para protektahan ang ating
bansa.
Makikita ang baril sa nobelang ito sa parting maghihiganti na si
Marina sa kanyang asawa. Dahil sa kanyang galit nung una kasiy
nambababae na ang kanyang asawa at ang babaeng yun eh ang asawa ni
Rafael na si Margarita. Nung unay pinag titiisan pa ito ni Marina
ngunit nung kinahulihan eh hindi nya na natiis dahil dinamay na ni
Nick ang kanilang mga anak. Naghiwalay na kasi si marina at sa
kanyang paguwi isang araw eh nalaman nnyang kinuha ni nick ang
kanyang mga anak. Kayat nag tungo sya sa kanilang bahay at kinuha
ang barin ang barin nung unay dapat gagamitin nya lang upang
takutin ang asawa at si margarita ngunit hindi nya sadyang
nakalabit ito at napatay ang kanyang asawat si margarita.
Sumisimbolo ito sa paghihiganti at galit ni Marina sa kanyang
asawang si Nick sa kanyang mga ginagawang kalokohan sa kanilang
magiina.
5. Nayt Klab
Ang nayt klab isang lugar na kung saan makikita ang mga taong
umiinom at makakakita ka doon ng mga babaeng sumasayaw. Ang mga
babae sa nayt klab eh tinatawag na hostes nag papabayad kung minsan
ang mga ito para lang sa kanilang katawan. Ang lugar ng cabaret
ayon sa nobelay madilim at de kulay ang mga ilaw. Maraming mga
lalaking nahuhumaling pumunta sa lugar na ito. Dahil maraming
kababaihan ang nanduon na kanilang gusto at may mga alam pa
doon.
Makikita ito sa parte ng nobela ang nayt klab sa unang parte at
medyo sa huli. Nung unay doon nag tungo si Rafael , Nick at Lucas
upang mag hapi hapi at silay mag iinom. Ditto sila nakatagpo ng
kanilang kaaway na dahil sa nabastos ni Nick ang isang hostes na
may katable nap ala. At sa galit ng mga katable nitong nasabing
hostes na itoy nilapitan sila at nagkaroon ng pag aaway at doon
naisipan ni Rafael na umalis doon sa nayt klab na yoon. Sa huli din
pinakita ito dahil sa dami na ng problema ni Rafael sa kanyang
buhay at naisipan nyang mag tungo sa nayt klab uapang mawalan ng
problema. Sumisimbolo ito sa mga bisyo ng mag kakaibgan at ni
Rafael na kanyang masamang ugali. Sumisimbolo ito sa mga pangit na
Gawain dati ni Rafael na kanya ngayong nabago
E. Terminolohiya
Mezzo-Suprano. Ang mezzo soprano, isang boses ng babae na kung
saan ang kanyang boses ay nasa soprano at conta alto. Itong mga
boses na itoy ginagamit ng mga babaeng boses sa kanilang
pagtatanghal lalo na sa opera. Ang gma may ganitong bosesy
magagaling na mang await lang ang meron..Opthalmologis. Ang
Opthalmologist ay nagmula sa salitang griyego na Opthalmos na
nangangahulugang mata at logos na ibig sabihi'y salita. Mula sa
kahulugan nang salitang ito, masasabi natin na ang Opthalmologist
ay isang tao na dalubhasa at may malawak na kaalaman pagdating sa
mata ng isang tao. Kung ikaw ay may diperensya sa mata, maaaring
pumunta sa isang Opthalmologist upang malaman kung ano ang problema
rito. Madalas puntahan ito ng mga taong may malalabong mata upang
magkaroon ng mas malinaw na paningin at malaman kung ano ang grado
ng ating mata. Sila rin ang nakakaalam kung anu-ano ang mga bagay
na dapat at di-dapat gawin sa mga mata natin. Maraming tao, lalo na
ang mga artista, ang nagpapatingin sa isang Opthalmologist upang
maalagaan nila ng mabuti ang kanilang mga mata. Hindi naman natin
palaging kailangan magpatingin sa isang Opthalmologist para lang
masabing alaga ang iyong mga mata. Kailangan ikaw, sa sarili mo,
alam mo kung ano ang tama at maling gawin pagdating sa ating mga
matang sensitiboPaboreal. Ang paboreal, isang klase ng ibon na kung
saan merong magandang buntot sa kanayng likuran. Ang buntot ng mga
ibon na itoy makukulay at parang isang malaking pamaypay. Ang
paborealy sa ingles ay pecock. Ang buntot at balahibo nitoy
ginagamit nito sa pang aakit ng kanyang nagugustuhang babae. Mas
magaganda ang balahibo at buntot ng lalake kesa sa babaeHinagkan.
Ang salitang hinagkany isang malalinm na salita na ang ibig sabihin
ay hinalikan.ginagamit ito ng mga makatang matatalinghaga ang
kanilang salita.
Naninibugho. Ang salitang naninibughoy mayn dalawang kahulugan
ang unang kahulugan nitoy ang pagigigng maalab ang damdamin o isang
matinding damdamin mula sa isang tao o sa isang bagay. Samantalang
ang pangalawang kahulugan naan nitoy ang pagiging maiingitin o
mapanghinasa. Sa medaling salita pagiging seloso. Ang mga babae ang
madalas nakakaramdam ng ganitong pakiramdam sa kanilang mga
minamahal na lalaki
Minandal. ay isang kaputol ng pagkain na kadalasang mas maliit
kaysa sa isang karaniwang pagkain, na pangkalahatang kinakain sa
pagitan ng pangunahing mga oras ng pagkain.kadalasang tawag ng mga
Pilipino rito ay meryenda na hinahanda nang bandang alatres
hanggang alas singko ng hapon. Mayroong sari-saring mga uri ng mga
miryenda, kabilang na ang mga pagkaing nakapakete at napruseso at
mga bagay mula sa sariwang mga sangkap sa tahanan. Karaniwang
hinahapag sa minandal ay mga pagkaing magagaan lamang sa tiyan, mga
hinahanda sa mga tahanan ay maaaring malalagkit na pagkain o kaya
naman naprosesong pagkain sa labas.
Pabor. Ang pabory isang salitang tagalong na nasamalalim na
kahulugan pero ang ibig sabihin talaga nitoy ang paghingi ng tulong
o pangungusap. Madalas tayong humihingi ng pabor sa mga taong atin
talagang kailangan o malaki an gating pangangailangan sa mga taong
iyon.
Ponograpo. Ang ponograpoy siang bagay na tumutugtog na parang
isang music player ngayon noong panahon ng 1870 hanggang 1880.
Tinatawag din itong grapopon o ponograp. Ang hitsura nitoy parang
isang maliit na tororot na nakabit sa isang plaka na kung saan
ditto lumilikha ng tugtug ang bagay na ito. Ito ang nagsilbing
aliwan ng mga tao noong mga panahong iyon dahol kokonti lang ang
mga may telebisyon ito ang isa sa kanialng libangan. Hanggang
ngayon namay nagging libangan na natin ito pero mas pinaganda na ng
teknolohiya at mas pinadali kung pano ito gamitin.Komedor. Komedor
ang komedor ay isang partevsa bahay na kung saan ang mga nasa bahay
eh doon sabay sabay na kumakain. Ang komedor sa english eh daining
room. Ang mga pilipinoy talagang nakasanayan nangbkumain ng saby
sabay sa komedor talagang naging tradisyon na ang pagkain ng sabay
sabay sa nasabing lugar. Dahil sa komedor kumakain doon na nag
kakakwentuhan ang bawat miyembro ng pamilya. Sa komedor madalas
nilalagay ang mga lamesa na kung saan doon sabay saby na kumakain.
Ang komedor eh pwedeng malaki o maliit depende sa bahay
Paglibak. Ang paglibak, isang Gawain na kung ituraing ng ibay
masama dahil ito ang pagkakalat ng tsismis o istoryang hindi
maganda sa mga tao. Itoy kalimitang hindi maganda ang sinasabi o
pag babackstap on pag sasabi ng kabaligtaran o binabaluktot ang
isang salita. Sa mga probinsya ito madalas na nag kakaroon.
Kalimitang ito pa ang nagigigng sanhin ng away ng mga magkakapit
bahay dahil sa mga salitang hindi naman totoo. Ang mga tao na
gumagawa nitoy may tangkang sirain ang pagkatao ng ibaAlingasngas.
Ang salitang alingasngas, ginagamit ng mga makatang gusting gumamit
ng mga malalalim na salita ang kahulugan nitoy salitang eskandalo.
Ang alingasngas isang usapin din na hindi maganda o pagsira ng mga
perosonalidad. Inaayawan tong kumalat dahil itoy isang lihim.
Pwedeng lihim ng pamilya o lihim ng tao na masama.Kostumbre. Ang
salitang kostumbre isang salita na naglalarawan sa mga ginagawa mo
o sa mga nagawa mong nakasanayan mo na. mga tradisyon ng mga tao o
isang indibidwal. Ang kostumbrey pwedeng maganda o pangit ang
paggawa mo ng nakasanayan ang ibig sabihin nito.
Magpipinid. Ang kahulugan ng salitang magpipinid, isara o
tumikom. Itoy matalinghaga dahil minsan lang ito magamit ng mga tao
o makita. Pakimkim. Ang salitang pakimkim, ginagamit sa pagbibigay
ng pera na bigay ng mga ninong ng batang bagong binyag. Binibigyan
ng pakimkim ang mga bata upang may panggasta sila sa kanilang
paglaki. Itoy isang pamahiin din nating mga Pilipino na kung saan
ating nakagawin at ginagawa hanggang ngayon
Tutop. Ang salitang tutop nangagnahulugan na ang kamay nakatupi
o nakasarado. Ang ibang kahulugan naman nitoy sa pananahi.ang
pagtatakip ng kamay isang kahulugan nito.Sasambulat. Sasambulat ang
salitang itoy nangangahulugab na itoy nangugulat. Para syang
expresyon pero itoy isang salita na naglalarawan sa isang gawa. Ang
halimbaway syay sasambulat bukas. Ang ibibig sabihin lang netoy
syay manggugulat. Maraming salita ang kahulugan nyan isa na dun eh
ang gugulatin o manggugulat..
Porch. Isang bahagi ng bahay na kadalasang sa mga malalaking
bahay nagkakaroon. Itoy isang bahagi ng mala-entabladong
nagpapakita ng mga pader na napapalibutan ng isang rehas,
balustrada, o pader pangsanggalang. Isa ito sa mga kinahihiligang
parte ng mga kabataan o kaya ng mga matatanda dahil ditto sila mas
nakakapag pahinga at mas tahimik rito..
Pagtistis. Ang pagtistis isang gawaing medikal na kung saan
binubuksan ang parte ng katawan upang itoy operahan. Pinupunit ng
isang doctor ang balat o tendon upang gawin o gamutin ang parting
katawan na apektado.
Kabisera. Ang salitang kabisera ang punong lungsod ng isang
lugar. Ang pangunahing pang heopolitika nitoy inuuugnay sa
gobyerno. Pero sa nobela ginamit ito upang ipakita ang gitna ng
isang lugar katulad ng lamesa.Groogy. Ang salitang groogy isang
ingles na salita na kung tatagalugin natin nangangahulugan na
mahina o hilo. Ang madalas makaramdam ng mga ganitong pakiramdam
kung ang isang taoy nakainom ng maraming alak.Kamison. Ang kamison
ay salitang Kastila na tumutukoy sa pangloob na kasuotan ng
kababaihan.. Ito ay karaniwang kulay puti at gawa sa manipis na
tela. Ang kamison ay maaaring parang palda o di kaya ay parang
manipis na sando at palda na isinusuot pag tapos ng panloob na
panti at bra.Orkestra. Orkestra. Ang orkestra eh angbmga tumutugtod
sa teatro na kung saan merong mga nag byubyulin at iba pang
instrumento. Tumutugtod din ito sa mga opera. Ang mga tumutugtog
dito eh ang mga mahuhusay na tumugtog at dtoy hindi lang bastabasta
dahil talagang pinaghahansaan pag orkestra. Nakasuot ang mga ito ng
mga costume na nag papaganda kapag silay tumutugtogHostes. Hostes
ang tawag sa mga babaeng nagbibigay aliw sa isang klub o beerhaus
sa pamamagitan ng pag awit o pagsayaw. Nagsusuot sila ng maiigsi at
makikinang na damit. Mapustura at makakapal maglagay ng make up sa
mukha. Mahilig din silang magsuot ng mga kuloreta sa katawan tulad
ng hikaw, singsing, ibat ibang laki ng pulseras at kwintas.
Kalimitang sa gabi ang simula ng kanilang trabaho at nagtatapos
hanggang madaling araw. Madalas din na umiinom ng mga nakalalasing
na alak at inumin ang mga hostes kasabay ng kanilang mga
kostumer
Dinusta. Ang salitang dinustay nangangahulugang minamaliit o
hinahamak. Ginagawa ito ng mga taong alam nilay mas mataas sila
kesa sa iba. Madalas ginagawa ito ng mga mayayaman na nangmamaliit
ng mahihirap
Tenor. Ang salitang tenor nangangahulugan na isang tinig ng
isang lalaki na kung saan maliit ang boses o matining. Ang mga may
ganitong boses nakakaabot ng matataas na nota ng kanilang
awitin..
VIII. Pagsusuring Panitikan
1. Teroyan Eksistensyalismo
Batay kay Queer (1990) ang layunin ng panitikan na iangat at
pagpantayin ng lipunan sa dalawang kasarian ito ang babae at
lalake. Para saakiing ang teoryang ayon kay Queer.Dapat sa lipunan,
pantay ang kasarian ng mga lalaki at mga babae. Dahil alam naman
nating ang mga lalaki ay kasing pantay lang naman ng mga babae.
Masasabing eksistensyalismo ito dahil hinahanap nito ang
kahalagahan ng isang personalidad dahil ang mga kakayahan ng mga
kalalakihan ay pareho lang nga mga kababaihan. Lahat kumbaga ng mga
trabaho ng mga lalakiy ganon din at kaya ng mga babae. Katulad sa
simpleng lipunan kung may mga lalaking Doktor at kaya nilang mag
aral at mag pagamot ng taoy syempre kaya din ito ng mga babae,
dahil pantay lang ang mga abilidad ng dalawang ito. Sangayon sa
baway lipunan at pareho na at wala ng pang mamaliit sa mga
kababaihan hindi tulad ng dati. Dahil dati ang mga kalalakihan lang
ang may karapatang mag trabaho dahil hindi daw iyon kaya ng babae
at ang trabaho lang daw ng babaey humiga sa kama at magparami ng
lahi. Maiiaaply ang teoryang queer sa may nobelang Lalaki sa Dilim
sa parteng hindi pinahalagahan ni margarita ang kalalakihan ni
Rafael dahil nga pantay lang ang babae sa lalaki nagawa ni
margarita na maki pag talik at makipag relasyon katulad ng mga
lalaki. Nang makipag relasyon sya kay nick eh gusto nyang maging
pantay ang mga kalalakihan at kababaihan sa tingin kasi ni
margarita eh pantay lang ang lalaki sa babae kaya okay lang sakanya
gumawa ng ganoonkumbaga dahil nagagawa ng lalaki eh kaya nya na
ding gawin iyon sa kababaihan dahil nga pantay lang ang karapatan.
Kaya masasbing eksistensyalismo ito dahil ang mga babae at lalakiy
may kakayahan sa bawat isa itoy kanilang personalidad na may sarili
silang kakayahan.
Sinabi ni Durkheim (1912) ang relihiyon iba sa pananampalataya,
paniniwalang pansarili o pribado dahil ang relihiyon isang
paniniwala na natatanging panlipunan.para saakin nag kakaiba ang
relihiyon sa pananampalataya dahil ang pananampalataya ay ang iyong
paniniwala sa Diyos. Masasabing isang eksistensyalismo ito dahil
sinasabi ni Durheim na ang ating pananampalatayay pribadong pag
papasya na nasasabi naman sa eksistensyalismo na ang bawat isay
binibigyan ng kapangyarihan na magpasya katulad sa pag papasya sa
relihiyon. Kung ikay naniniwala sa Diyos ikay may pananampalataya
sakanya. Ang isang indibiwal lang ang kayang manampalataya kung ano
ang ggusto nya at pribado yun at hindi kayang baguhin. Samantalang
ang relihiyon naman ay kung kayo ay sabay sabay naniniwala at
nananampalataya ang isang paniniwala nyo at kung samasama kayung
naniniwalay iyon ang relihiyon ang mga halimbawa nito ay kung ikay
naniniwala kay buda at ikay may pananampalataya sakanya ang iyong
relihiyon ay budismo dahil kay buda ka naniniwala. Ganoon naman ang
katoliko kung ikay naniniwala na si Hesus ang iyong tagapag ikay
katoliko. Malaki ang pagkakaiba ng relihiyon sa pananampalataya.
Makikita ang ganitong teorya sa nobelang lalaki sa dilim sa parting
ang lpaniniwala ni Ligaya sa maykapal na walang makakakontra dito
dahil pribado nga ito . walang makaka buwag nito kung itoy
paniniwala nya edi yon. Ang halimbawa nitoy nung nabuntis sya at
ang kanyang inay gustong ipalaglag ang kanyang anak na ipinag
dadala. Hindi nya ito ipinalaglag dahil ayaw nyang mawala ang
kanyang paniniwala na masama iyon. Bagkos naniwala sya sa may kapal
na sya na ang bahala sa lahat ng mangyayari sa kanya. Ang kanyang
paniniwalay hindi parin nabuwag nang maki sangayon na si Rafael.
Nakisangayon si Rafael dahil gusto niyang mawalansya ng dag dag na
kargo dahil alam nyang kung ipanganganak nya itoy hindi magiging
maganda sa kanyang pangalan. Pero sabi nga nila mas napaayos pa at
ang Diyos ang nagging daan para mas maging maayos ang kanilang
buhay. Itoy eksistensyalismo dahil pinakita ditto ang kahalagahan
ng pagpapasya ng isang tao laban sa katwiran na sinusuri.
Para sakina ang teorya ni Weber eh isang eksistensyalismo. Ang
layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o
magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng
kanyang pananatili sa mundo. Ayon kay Weber (1946) ang klasikong
pag-aaral sa istruktura ng demokrasya at pati na sa pagdadalumat sa
mga modelo ng pamumuno bukod pa diyan binabatikos din nito ang
teoryang tungkol sa materyalistang determinismo. Ang pagiging
demokrasya daw ay parang pamumuno na rin, yan ang pagkakaintindi
ko. Kung ikaw ay may demokrasya kaya mo na ding mamuno. Tulad sa
pilipinas ang mga pilipinoy may demokrasya at dahil dyan kung ayaw
ng mga taong bayan sa mga batas na pinapatupad ng pamahalaan madali
na nila yong baguhin dahil sabi nga ni Pnoy kayo ang boss ko . Ang
ibig sabihin ang mga tao sa demokrasyang lugay may kakayahang
maging boss o sya ang masusunod katulad ng pinuno na sya ang
nasusunod dahil nga demokrasya ang bansa. At may kakayahang dapat
protektahan ang mga mamamayan dahil dito. Maiaaply ko ito sa akda
dahil sina Rafael eh may demokrasya. May demokrasya silang uminom
sa bar ng walang may hadlang sa kanila. Ang pagiging demokrasya
nitoy nakapapasaya sakanila dahil Malaya nila itong nagagawa sa
bawat oras. Isa pa may demokrasya syang makapag aral sa ibang bansa
basta kaya nya itong bayaran. Ang demokrasya sa pag papasya ang isa
pa na nakatuon kay ligaya dahil si ligayay may demokrasya sa
kanyang desisyon na wag ipalag lag ang anak at nirerespeto naman
iyon ng bawat myembro ng kanyang pamilya. Nag pagiging Malaya din
ni margarita kaya nya nagawa ang pag kakaroon ng ibang mahal. May
laya syang mahalin kung sino ang gusto nyang mahalin hindi katulad
nung panahon eh ang mga magulang ang may gusto kung sino ang
mamahalin ng kanialng mga anak na isa naman walang ka demokrasya. .
masasabing ito eksisyalismo dahil Masasabi ko na ang teoryang
nilinaw ni Merton isang eksistensyalismo dahil Nilinaw ni Merton
(1957) sa karunungang panlipunan at kriminolohiya, pinagmanahang
estado ang teoryang itoy tumatalakay sa kaayusan sa loob ng isang
lipunay maaaring presyon ng mamamayan na gumawa ng krimen. Ang
paggawa ng krimen isang pagpapasya lahat ng ginagawa natiy ating
pinagpapasyahan mali man ito o tama. Sinasabi sa eksistensyalismo
na tayoy may sariling isip na toyoy may karapatang at may
kakayahang mag desisyon. Sa teoryang ito napatunayan ng manunuring
ito na ang mga tao ay lakas ng loob sa pag gawa ng krimen. Sa
panahon ngayuy marami na talagang mga tao ang gumagawa ng krimen.
Sa katunayan ginagawa na nilang hanap buhay ito. Sa pangaraw araw
na balitay hindi mawaala ang mga balitang nakawan, holdapan,
patayan at giyera. Halos natural na yata yan. Kaya nagiging takot
ito sa mga mamamayan at nagiging presyon dahil natatakot silang
baka sakanila rin mangyari ang mga yan. Naging biktima na ang
karamihan sa mga yan. Talagang makikita sa mga taong gumagawa ng
krimen ang kawalan ng pananalig sa Diyos dahil kung may pananalig
sila sa Diyos hiinbat hindi nila kayang gumawa ng krimen?. Ma i
aaply ko yun nobela sa pagkakaroon ng krimen ng makapag asawa ng
iba alam naman natin na dapat isa ias lang ang asawa ngunit hindi
nagging ganoon ang buhay ni Rafael at margarita. Nang silay
magsamay Masaya pa sila ngunit pagkatapos ng kasal nilay nag iba
nang makilala ni margarita si nick eh mukang nagkagusto sya ditto
ang krimeng ginawa nila eh ang pakikipa relasyon kahit na silay mag
asawa na na alam naman nating napakasama nito. Dahil sa kbaitan ni
Rafael eh na pag titimpihan nya pa ang kanayang asawa kaya wala
syang krimen na nagawa. Pero nang hindi nya na mapag timpihan eh
nasapak nya ang kanyang asawa napag buhatan ng kamay sa batas eh
bawal yun dahil womens abuse yun masama at ipinag babawal ng batas
na saktan ang mga kababaihan at mga kabataan kaya isang krimen yun
na laganap at alam naman nating nangyayari sa mag aasawa. At dahil
doon ang pinakamsamang krimen eh ang nagawa ni marina na pag patay
sa sarili nyang asawa at kay margarita. Dahil nga sa sobrang galit
dahil sa pambabae ni nick at pagkuha nito sa anak nito. Kahit na
lumayo sya eh kinuha nya ang baril sa bahay ni nick. Umalis na kasi
sya don at naghiwalay na sila. At sag alit sinundan nya si nick.
Nung unay gusto nya lang takutin itong si nick pero nakalabit nya
ang baril sa sobrang galit. Napatay nya ito at ang kalaguyo nitong
si Margarita yan ang krimen na kanyang kinaharap ang pag patay sa
tao na sobrang pinagbabawal ng batas. Masasabing teoryang
eksistensyalismo dahil pinag pasyahan ni Marina ang kanyang mga
ginawa. Ang kanayng sariling desisyon ang kanyang ginamit dito.
Pinatunayan ni Freaud (1902) na mahalaga ang pag-unawa sa
sekswalidad Ang mga ebolusyunaryong pananaw hinggil sa
pagtatambalan ng tao, kasama ang mga teoryang estratihiyang
sekswal, nagbibigay din ito ng pananaw ukol sa sekswalidad pati na
ang teorya ng pagkatuto sa pakikipagkapwa. Masasabi kong
eksistensyalismo ito dahil sa sabi ni Freud dahil tayoy may
sarisariling personalidad. At kung ano tayo dapat nating ipakita
ito at wag maging plastik. Ang pagdedesisyon kung ano din tayo kung
tayo man babae o lalaki bakla o tomboy nasa satin na iyon dahil may
kakayahan tayong mag desisyon .Ang babae ay para sa lalaki at ang
lalaki ay para sa babae. Sinasabi dito na ang lalaki sa lalaki ay
hindi tama at ang babae sa babae din ay hindi tama. Sa panahon
ngayon marami na tayong nakikitang magkasintahan na lalaki sa
lalaki o babae sa babae. Dahil nga sabi nila nadagdag na daw ang
3rd sex. Ang mga bakla. Hindi naman talaga masama ang maging bakla
dapat lang talaga ay hindi sila nilalait. May mga tao kasing galit
nag alit sa mga bakla lalo na ang mga brusko. Sa ngayon tanggap na
sa lipunan ang pagiging bakla o tomboy.sa katunayan ang mga ganyang
pangyayari ay napapalabas na sa telebisyon. May mga storya na
tungkol sa mga bakla kaya napatunayan ng manunurig ito na tanggap
na sila ng lipunan. Dahil sa pag katanggap nila hindi na minamaliit
ang mga bakla. Noon kasi ang turing sakanilay isang salot. Na hindi
naman talaga patas sa kanila dahil nasasaktan sila dahil tao rin
sila na may pakiramdam. Sa ngayon pantay na rin ang tingin sa
kanila tulad ng mga kababaihan. Sadyang nakakatuwang isipin na
makatao na sila ituring ngayon. Ang pag aasawa dapay babae sa
lalaki lang at hindi pwede lalaki sa lalaki at babae sa babae.
Ngunit sa ngayon meron ng same sex marriage na pwede sa lalaki sa
lalaki at babae sa babae. Meron ding tomboy sa bakla. Mai aaply ang
ganitong terya sa pag kaasawa nina Rafael at margarita at nick at
si marina dahil ang lalaki ay para sa babae e ganon nga ang
nangyari pero na sobrahan yata., hindi nakuntento si margarita sa
kanyang asawa kaya nilandi nya si nick at ganon din naman ang
hangarin ni nick na talagang nakakapang lngkot. Masama ang kanilang
ginawa na pagkaganoon. At isa pa ang pagkagahasa ni Rafael kay
ligaya na talagang nakakalungkot dahil alam naman natin na masama
yun . ang paggalang sa sesuwalidad eh sinaway nila at iyon eh
masama kaya dapat eh wag natin iyong gayahin, na dapat makuntento
tayo sabawat kung anong meron tayo yun ang dapat. Masasabing
eksistensyalismo ito dahil may desisyong ginawa ang bawat karakter
dito.
Ang mga teoriya ni Marlx (1818) tungkol sa lipunan, ekonomika at
politika na sama samang nakilala bilang Marxismo ay naniniwalang
ang lahat ng mga lipunan ay sumusulong sa pamamagitan ng dialektiko
ng pakikibaka ng klase. Ito ang alitan sa pagitan ng klase nag-aari
na kumokontrol ng produksiyon at isang mas mababang klase na
lumilikha ng paggawa para sa mga kalakal. Amsasbing
eksistensyalismo ito dahil ang bawat isay may desisyon katulad sa
pag kakalakalan tayoy mag dedesisyon kung anong pananaw natin kung
ito bay tatangapin natin at bibilhin o hindi .Ang kay marlx,ang
lipunay nakikipaglaban sa mga tao upang silay mag negosyo. Alam
naman nating sa pilipinas marami ang negosyante. Halos lahat yatay
gustong mag negosyo upang silay kumita. Dahil sa hirap ng buhay
ngayoy kailangan nating gumawa ng paraan para tayoy kumita kaya ang
pagtitinda ang nagging susi ng ilan para silay magkapera. At silay
nakakapagtinda sa mga parehing dialekto. Dapat pareho kayu ng
salita para kayuy magkaintindihan ng maayos at upang walang lugian
sa bawat mamimili at sa bawat nagbbebenta. Kailangan ng dialeekto
upang makapagusap ng maayos ang dalawa at hindi sila magkalugian.
Kailangan nilang magkasundo sa preso nila at yun ang pag alitan
nila. Ang titinday makikita mo. Makikita natin ito nobela sa
parting nasa nayt klab si Rafael nang gabing sobrang dami ng
kanyang problema. Nung gabing iyon eh gusto nya mapag isa kayat nag
tungo sa sa klab na kanilang pinuntahan nung unay nag iinom sya
doon at sa huliy hindi na sya nakatiis ang kanyang kalasingan ay
nilalamon ang kanyang tauhan na para bang mali ito. At may biglang
lumapit na hostess a kanya inalok sya nito upang makipag talik. Sya
namay uhaw na uhaw na kayat syay pumayag. Nag baybayin nila ang
hotel at pag pasok nila bago sila mag tali eh nag singilan muna
sila. Siningil sya ng hostes na bayaran at doon pumsok ang teoryang
ito. Dapat sila munang magkasundo bago mo makuha ang gusto mo dapar
magkasundo kayu sa presyo upang makasundo kayu. Masasabing teoryang
eksistensyalismo ito dahil nangdesisyon tayo kung tayo bay bibilhin
at tatangapin ang ibinibigay satin ng konsyumer satin o hindi.
IX. Istilo ng awtor
Ang stilo ng awtor sa nobelang ito hindi ganoon ka komplikado.
Ang paglalahad ng awtor hindi ganoon ka komplikado dahil
naiintindihan lahat ng nais iparating ng nobelang ito. Gumamit ang
awtor ng ilang salitang Ingles pero ang karamihan dito eh ang
salitang Pilipino. Pinapaliwanag ditto ang totoon nangyayari sa
lipunan at kung paano ang mga tauhan ditto nakikipag sapalaran sa
mga pagsubok nito sa buhay. Katulad nanlang ng kay Rafael. Toong
may mga taon may bisyo na pag iinom at yon eh natural lang sa
lipunan. At ang kay Ligaya naman meron talagang mga babaeng na
gagahasa sa lipunan at itoy pinakita ng awtor kung ano ang mga
nangyayari sa isang babaeng nagahasa. Ang pag daloy ng nobelang ito
eh maganda dahil pinapakita ditto ang tunay na lipunan ang mga
nagyayari sa lipunan. Makatotohanan lahat ng mga nangyayari dito sa
nobelang ito at napakaganda ng daloy ng nobela. Magaling ang awtor
mag paikot ng istorya dahil napaliwanag nya ang bawat mangyayari sa
istoryang ito. Ang katulad ng mga ganitong nobela eh talagang
nakakapanabik basahin. Sa nobelang din ito ang awtor eh naglagay ng
ibat ibang aral na pwedeng mapulot ng bawat mamababasa. Katulad ng
pagiging mahinahon na katulad ni Rafael. Dapat eh lagi tayong
maghinahon. Inilagay din dito na ang bawat taoy may kakayahang mag
bago at lahat tayoy dapat hindi mawalan ng pag asa sa buhay
X. Kabisaan ng Pelikula
A. Bisa sa Isip
Ang dapat nating isaisip na lahat n gating mga problemay
kaya
anting lampas an lahat ng problemay binigay satin ng may kapal
eh ating kaya. Wag tayong susuko agad sa mga problemang iyan at
bagkos atin yan harapin dahil kaya natin lahat ng iyan. Katulad ng
ginawa nila Rafael at Ligayay nakaya lahat nila ang kanilang mga
problema at sa huliy itoy kanilang nalampasan. Napakasayang isipin
na lahat ng itoy nakaya nila kahit ano pa ang pag subok na kanilang
nagawa. Sobrang matalino sila. At isaisip na tin na dapat nating
gawin lahat ng iyon. Isaisip din natin na wag tayong magpadalos
dalos sa mga ating mga gagawin dahil nakakasira iyan n gating buhay
dapat eh pagisipan natin yan ng mabuti at wag minamadali. Ang buhay
ay isang beses lang kayat wag natin itong madaliin at ating pag
isipan lahat ng ginagawa. Isaisip din natin na iwasan ang mga
masasamang bagay na nagagawa natin dahil itoy nakakapag pababa
satin at hinahatak tayo nito sa kawalan. Dapat ay maging positibo
lagi tayo. Isipin natin na ang may kapal an gating Diyos eh nariyan
lagi at tayoy ginagabayan lagi. Ang nobelang itoy nagtuturo na
lahat ng pag subok eh kaya nating lagpasan. Ang pag asay wag nating
bitawan sa ating isip. Habang may panahon at oras eh kaya nating
bumangon. Wag tayong mag padalos dalos sa mga gawain natin. Napaka
ganda nitong nobelang ito dahil itoy tungkol sa lipunan na kung
saan punong puno ng krimen na katulad ng gahasa. Pero kung may
nagawang mali wag natin agad isipin na masama sila. Dahil lahat
tayoy may taglay na kabaitan.wag tayong manghusga lagi. Dapat
nating isipin na may mga positibo rin na magyayari sa mga yan.
Isipin natin lagi ang positibong pananaw sa buahay. Maging Masaya
tayo sa ating buhay at wag tayong mag padalos dalos sa ating mga
ginagawa. Mabuhay tayo ng Masaya. At maging maka Diyos din tayo
upang patnubayan tayo lagi nya. Sanay mabasa nyo rin itong nobelang
ito at isaisip nya ang mga aral na mapupulot ditto at iwaksi ang
gma hindi magandang asal na naroon.
B. Bisa sa Damdamin
Ang nakaramdam ako ng lungkot sa kung ano ang nang kay Rafael sa
kanyang buhay. Kung ano anong kinaharapan nyang problema at hindi
sya sumusuko doon. Yung problema nya kay ligaya na kanyang ginahasa
at kanya itong naanakan eh hindi maganda ang kanayang nagawa. Pero
nasiyahan ako dahil kahit ano pa man ang kanyang kinahaharapang
problema eh hindi sya sumusuko ditto bagkos naghahanap sya ng mga
sulusyon upang itoy malunasan. Nasiyahan din ako sa pangyayaring
kay Ligaya at kasabay nalungkot. Nalungkot ako dahil sa dami dami
na ng kanyang mga problema at hindi na nya yata ito makakaya dahil
nung unay nagahasa sya kahit na syay isang bulag na babae eh
nagahasa sya ng isang mayaman na lalaki at lasing pa pangalaway
naanakan pa sya nito. Pero natuwa akot dahil kahit ano pa man ang
kinakaharapan nyang problemay hindi sya ditto sumuko bagkos katulad
ni Rafael hindi sya nawalan ng pag asa na lunasan ang ganitong
klaseng mga problema. Masaya din ako dahil may mga nag mamahal kay
Ligaya kahit na nangyayari sakanya ito. Katulad ni Aling Sepa na
kanyang ina hinding hindi sya pinabayaan nito kahit na ano pa ang
mangyari sakanya. Kahit na nagkaanak sya sa ibang lalaki at
nagahasa syay nandito parin ang kanyang ina upang syay mahalin.
Natutuwa akong may mga ganong klaseng karakter ditto dahil nag
tuturo ito ng mga aral sa ating mga mambabasa. Isa pa nakakalungkot
ding isapin ang mga nangyayari kay margarita at ang ginawa nilang
dalawa ni Nick na nag taksil sa kanikanilang mga asawa dahil itoy
masamang gawain. Pero sa huli natutuwa ako sa mga nangyari dahil
may mga sumusoportang karakter na nag papayo at nag papalakas ng
mga loob sa mga pangunahing karakter katulad nalng ni Don Benito na
talagang sinuportahan ang anak nya kahit ano pa ang mangyari ditto.
Lagi nya kasing pinapayuhan ito at nakakatuwa talagang isipin ang
mga ito. Ang aral ditoy nakakatuwa. Ditto sa nobelang ang lalaki sa
Dilim eh marami kang matututunang mga aral na tungkol sa pag asa at
pag harap sa kanikanilang mga problema. Isa pa nakakatuwa dahil may
mga napupult tayong aral ditto.C. Bisa sa Kaasalan
Ang dapat nating isagawa at wag pansinin ang mga aral at hindi
aral ditto. Ang mga dapat nating gawin ang pag pasan at hindi pag
suko ng mga karakter ditto sa nobelang ito. Nakakatuwang isipin na
sina Rafael at Ligayay hindi sumusuko sa mga pagsubok na ito. Tulad
ng mga naranasan ni Rafael na mga problema nakakalungkot man eh sa
huliy hindi nya sinukuan ang mga ito at ang mga problema din na
kinaharap ni Ligayay hindi lang basta basta yun iyon eh talagang
tibay ng loob ang kailangan para itoy malampasan. Ang mga dapat
nating gawineh katulad ng ginawa nila Ligaya at ni Rafael na kahit
ano man ang kanilang pagsubok eh hindi sila nawawalan ng pag asa.
Dapat nating tibayan an gating loob katulad ng tibay ng loob na
ipinakikita ni Ligaya. Tayo dapat eh maging matatag sa lahat n
gating mga problema wag tayong agad susuko sa mga problemang ito I
aplay natin sa buhay natin ang mga napag aralan natin ditto sa
nobelang ito at maging matatag tayo sa lahat ng problema. Isa pa na
dapat nating gawin ang ginawa ni Ligaya na dapat nating isa Diyos
ang lahat. Dapat lahat ng ginagawa natin eh sa Diyos natin isaalnag
alang. Dapat eh maniwala tayo na makakaya nya ang lahat. Sa kanya
tayo manalig at wag lang sa ating sarili mag tiwala. Yan ang mga
dapat nating gawin. At ang mga hindi natin dapat gawin eh ang mga
ginawa ng asawa ni Rafael at asawa ni Marina na si niack at
Margarita. Ang kanilang ginaway napakasama dahil napag taksilan
nila ang kanikanilang mga asawa na hindi talaga dapat gawin. Dapat
nating mahalin ang asawa natin na sya alng at wala ng iba. Mali din
ang mga pag sisinungaling na ginawa nila sa kanilang mga asawa.
Mali din ang ginawa ni Marina na nagging padalos dalos sya. Dapat
eh wag nating tularan yung ginawa nya na nag padalos dalos. Alam
nating nasa huli ang pag sisisis kaya dapat eh wag nating gawin ang
mga iyon katulad ng nag padalo dalos sya at napatay nya sina
Margarita tang kanyang asawa na si Nick. Ngayon eh syay nakulang at
kung mag sisi eh huli na. dapat tularan natina ng ginawa ni Rafael
na nagging matalino sa pag iisip at nagging mahinahon sa klanyang
mga ginawa. Na pinag timpihan nya ang kanyang asawa hanggang sa
huling sandali. Dapat lahat ng aral na nandito eh isa gawa natin
upang mapaunlad pa ang ating buhay.
XI. Kongklusyon
Ang impresyon nitong manunuring ito sa kalagayang sosyal ng mga
tauhan sa pelikulay may pagkakaiba iba sila ng katayuan sa buhay
dahiul katulad ni Rafael eh syay isang mayaman na lalaki dahil ang
kanyang amay isang mayamang negosyante. Kayat lahat ng kanayng
gustoy nagagawa nya. Katu;ad din ni Margarita syay isang mayaman na
babae at dahil dun ang kanyang ugaliy naapektuhan. Ang impresyon ko
ditoy kung sino pa ang mayaman sya pa ang may masamang ugali. Na
kahit nakakapag aral silay masama parin sila. Hindi naman sa
nilalahat ko lahat ng mayaman. Base lang ditto sa istoryang ang
lalaki sa Dilim. Hindi tulad nina Ligaya at aling Sela na
maykabutihang kalooban na taglay. Dahil alam nilang mahirap sila
gagawa nalang sila ng kabutihan. Nalalman din natin na ang
kinalalagyan natin sa buhay o kung saan tayo nakatira o lumakiy
nakaka apekto iyon sa ating ugali katulad ni rafael lumaki syamg
walang ina kayat ayon lahat ng gusto nyay nagagawa nya katulad din
ni Margarita. Lumaki din sya sa isang mayamang pamilya at dahil
doon na spoild sya. At dahil sa kanyang nagging propesyon nabago
din ang kanyang pag uugali dahil lumaki sya sa isang opera. At ang
mga ugali ng tao dun eh mga kanluranin. Nakuha tuloy nya ang mga
pag uugaling iyon kaya nabago ang kanyang pag uugali. Hindi tulad
nila Ligaya na dahil alam nilang mahirap sila. Silay natutuo kung
paano mag kumbaba sa kanilang kapwa. Katulad na din ng kanyang ina
na si aling Sela na talagang napakagaling na ina dahil naturuan nya
ng husto ang kanyang anak kung paano gumalang. Yang ang mga
impreson ko ditto. Sabagay maganda talaga ag istorya nito dahil
itoy tungkol sa kanyang pag asa sa kanyang buhay at kung paano
mlagpasan ang kanyang mga problema
Napatunaayan nitong manunuring ito na lahat ng taoy may
kakayahang mag bago katulad ni Rafael nung unay hayahay sya sa
kanyang buhay. Wala syang nagging hilig at puro kasarapan lang sa
kanyang buhay ang gusto. Katulad ng kanyang pag iinom at ang pam
bababe. Pero dahil sa payo ng kanyang magulan na si Don Benito eh
nabago sya. Nagging mahinahon sya sa kanyang mga ginagawa. Napabago
din sya ng mga pagsubok na nakuha nya sa kanyang buhay. Ang
pagiging padalos dalos at hindi nag iisip na nagging resulta ng
pagka gahasa nya kay Ligayay natutunan nya. Dahil sa kanyang
natutunan eh napag timpihan nya ang kanyang asawa na si Margarita
kahit ano pa ang mga ginagawa nitong mali sa kanya. Napatunayan ko
din lahat ng taoy kayang lagpasan ang kanikanilang problemang
kinahaharap dahil lahat ng itoy ginawa ng Diyos dahil kaya natin
itong buhatin at dahil sa mga problemang itoy napapaunlad an gating
pag katao. Marami tayong natututunan sa mga bagay nay un. Ihalimbwa
ko na si Ligaya na syay dayi eh isang bulag at nagahasa. Ngunit
hinarap nya ang kanyang mga problema na mga panlalait at pan
tsitsismis sa kanya. Hindi nya iyon pinapansin kasi alam nayng
hindi maganda ang pagtuonan pa ng pansin nitong mga ito at dapat eh
wag nalang pansinin. Marami akong napatunayan ditto sa nobelang ito
maraming aral akong napulot npatunayan ko na ang buhay sumusulong
kahit na anong mangyari para yang bisikleta na dapat nating
paandarin upang maging balance lagi tayo sa buhay at wag maging
mabilis upang wag madisgrasya. K