£lAc SAN N 2000 113 NGAN HANG THE GIOI VA VIET NAM · £lAc SAN NGUYE N TRAI • NAM 2000 113 NGAN HANG THE GIOI VA VIET NAM Le Anh VCi THAY La[ TVA "At the start of a new century,

£lAc SAN NGUYE N TRAI • NAM 2000 113

NGAN HANG THE GIOI VA VIET NAM Le Anh VCi

THAY La[ TVA

"At the start of a new century, poverty remains a global problem of huge proportions. Of the world's 6 billion people, 2.8 billion people live on less than $2 a day and 1.2 billion on less than $1 a day. Six of every lOa infants do not see their first birthday and another eight do not survive to their fifth. Nine of every 100 boys and 14 of every 100 girls who reach school age do not attend school. 40,000 die of preventable diseases every day. Poverty is also evident in poor people's lack of political power and voice and in their extreme vuLnerability to iLL health, economic dislocation, personal violence, and natural disasters. In the next 25 years roughly 2 billion people will be added to the world's population - almost of them in poor countries, putting tremendous pressure on these societies. Clearly, much must be done to reduce poverty in its multiple dimensions and to promote human freedom, today and in the year ahead. "

• 1_ a mQt trong nhii'ng mtoc ngheo nha't tren .t.:.1 the gioi voi t6ng san h1<;1ng qu6c gia (GNP)

thea d~u nguoi vao khoang 350 USD, Vi~t Nam moi chi d giai dOi;ln d~u cua mQt thai ky phat tri€n qua dQ lau dai voi ra't nhi~u kh6 khan. Vi~t Nam chu yeu vftn la mQt nuoc nang nghi~p, voi khoang 80% cua t6ng s6 dan 75 tri~u nguoi dang s6ng d nang than, va doi s6'ng cua hai ph~n ba dan s6 vftn phu thuQc vao mQt n~n nang nghi~p tho thi€n. La mQt nuoc c6 bo bi€n da't dai va di~u ki~n khi h~u tha't thuong, Vi~t Nam d~ bi anh hudng cua thien tai nhu bao nhiet doi, IG lut, han han va ma't mila . . . .

Cong vi~c giam d6i ngheo va nang cao muc s6'ng cho nguoi Vi~t til xua den nay luon la mQt mue tieu hang d~u cua ta't ca cac chinh phu d Vi~t Nam va cGng la mQt dQng h,tc chinh cua cac cUQc cai cach kinh te trong bao nhieu th~p nien vila qua . D€ ho tr<;1 cho Vi~t Nam trong vi~c di;lt ml,lc tieu khoi phl,lc li;li da tang trudng, nang cao du<;1c cha't IUQng va sl! b~n vii'ng trong cong cUQc phat tri€n,

•

xin du<;1C tdnh bay d day mQt cach t6m dt cac chien lu<;1c ho trQ phat tri€n qu6c gia va Sl,l' trQ giup cua t6 chuc Ngan hang The giOi danh cho Vi~t nam. Bai viet don so nay, thu nha't la d€ d6ng g6p cho D~e san Nguy~n Trai dU<;1C them ph~n phong phu va thu nhlla xin chan tlnh chia se nhii'ng kinh nghi~m lam vi~c g~n hai muoi nam ti;li Ngan Hang The Gioi voi cac bi;ln d6ng man Nguy~n Trai sau han ba muoi tam nam roi mai truong than yeu ben ci;lnh nhii'ng ky ni~m d~p kh6 quen cua tu6i hQc tro.

NGAN HANG THE GIOI

T6 chuc Ngan hang The giOi (WB- The World Bank Group) du<;1C thanh l~p til nam 1944, voi mlle tieu d~u tien d thai di€m nay la d€ tai thiet li;li n ~ n kinh te cua cac qu6c gia Au chau bi anh hUdng eua D~ nhi the chien. WB bao g6m 5 bQ ph~n: Ngan hang Tai thiet va Pha t tri€n Qu6'e te (IBRD-International Bank for Reconstruction a nd Development), Hi~p hQi Phat tri€n Quae te

114

(IDA-International Development Agencies), Cong ty Tai chlnh Quoc te' (IFC-International Finance Corporation), Co quan Bao lanh Dftu tu' Da bien (MIGA-Multilateral Investment Guarantee Agency) va Trung tam Giai quye't cae Tranh eha'p v~ dft u tu' (ICSID-International Center for Settlement of Investment Disputes). IBRD du'<;Ie thanh l~p nam 1945 eung ea'p h6 tr<;l cho cae mtae thu nhap trung blnh va co kha nang tra n<;l. IDA duc;ic thanh l~p nam 1960, eung ea'p h6 trc;i eho cae nuac dang phat tri€n co t6ng san lu'c;ing quoc gia thea dftu ngu'oi la US$ 925 ho~e tha'p hon. Vi~t Nam la mot nu'ae dang phat tri€n, VI v~y du'c;ie tie'p nh~n h6 tr<;l cua IDA. Do do, hO<:lt dong eua WB t<:li Vi~t Nam quan tam nhi~u de'n IDA. IFC la khu vlje tu' nhan eua t6 ehlic WB, eung ea'p h6 trc;i tai ehinh cho khu vlje tu' nhan dang phat tri€n . MIGA bao dam ding dftu tu' khu vu'c tu' nhan co bao hi€m. ICSID du'c;ic thanh l~p d€ giai quye't cae tranh eha'p giua cac Chinh phu va cae nha dftu tu' tu' nhan nu'ae ngoai.

WB la mot ngan hang chu trQng v~ m~t phat tri€n kinh te' va trc;i giup ky thu~t do cac nu'ae tren the' giai quan ly va di~u hanh, day la mot t6 chue co ngu6n von cho eac nu'ac yay d€ phat tri€n IOn nha't tre'n the' giai. Cho de'n nay t6ng so hQi vien dii du'<;IC tren 180 quoc gia. Ml;lC dong gop cua cac nu'ac phl;l thuoc vao ml;lc phat tri€n kinh te' eua nu'ae do so vdi kinh te' the' giai. Bay nu'ac cong nghi~p IOn nha't tren the' giai (G7) ehie'm khoang 45% c6 phftn t<:li WB. Hoa Ky la c6 dong vien IOn nha't chie'm 17% trong t6ng so. Hoa Ky vai tu' cach la c6 phftn dong gop IOn nha't, co quy~n phu quye't ba't ky thay d6i nao v~ von co ban cua WB va cac Di~u khoan cua t6 ehuc. Tuy v~y, ta't d mQi va'n d~ du'c;iC quye't dinh bdi slj bi€u quye't da so cua cae thanh vien WB.

Chu tich cua WB do T6ng Thong Hoa Ky b6

nhi~m, thu'ong la ngu'oi co quoc tich Hoa Ky vai nhi~m ky la 5 nam va du'c;iC tai b6 nhi~m ne'u vi chu

tich lam vi~e eo ke't qua tot. T6ng so nhan vien cua

E>Ac SAN NGUYEN TRAI" NAM 2000

WB vao khoang mu'oi ngan ngu'oi, vai nhi~u quae tieh khae nhau eua ta't ca cae quae gia hoi vien . Da so lam vi~e t<:li trl;l sd trung uong t<:li thu do Hoa Thinh Don va mot phftn nha d t<:li tren mot tram van phong WB t<:li cae quae gia hoi vien WB lien h~ vdi cae Chinh phu tren the' giai . Theo eae Di~u khoan Hi~p dinh eua WB, WB chi co th€ eho cae Chinh phu hOi vien vay mu'<;In ho~e eo Sljbao lanh eua mot Chinh phu hOi vien. Cac Chinh phu eGng phai bie't ding WB cGng muon thlje hi~n eae dt! an eanh tan do ehinh mlnh d~t ra. Tuy v~y, eGng khong th€ n6i r~ng doi tae cua WB chi la cae Chinh phil. WB cGng phoi h<;lp eh~t ehe vai cae t6 ehue quoc te' khac nhu cae co quan cua t6 chuc Lien hi~p quae (UN agencies), Ngan hang phat tri€n A ehau (ADB -Asian Development Bank) d€ tang eu'ong st! tham gia vao cac hO<:lt dong phat tri€n cua WB.

NGAN HANG THE GIdI vA VIETNAM

Tu sau 1975, tren 15 nam gian dO<:ln hO<:lt dong, WB da noi l<:li hO<;lt dong t<:li Vi~t Nam. Cuoi nhii'ng nam 1980, WB chi tham gia vao eac thao lu~n v~ ehlnh sach vai Chinh phu . Nam 1993, WB da thie't l~p l<:li chuong trlnh eho Vi~t Nam yay, va nam 1994 WB da co mot cam ke't nghie m tuc vai Vi~t Nam 1ft thanh l~p Van phong D<:li di~n t<:li Ha NOi. Tung bu'ae, WB da thay d6i phu'ong thue lam vi~e thu'ong sli' dl;lng d€ thich h<;lp vai hoan dnh kho khan cua Vi~t Nam. Ngay 117/1998 WB da b6 nhi~m Giam doc Quoc gia dftu tien t<:li Ha Noi d€ dap ung vai nhii'ng nhu du

phat tri€n cua Vi~t Nam. Hy vQng r~ng vi~e phan ca'p cua WB se cho phep Van phong D<:li di~n t<:li Viet Nam nam du'oe cac nhu du thie't thu'c eua Viet Na~ va du'a ra nhii'ng ehu'ong trlnh phat tri€n hi~·u qua hon cho Vi~t Nam.

HO<;lt dong cua WB t<:li Vi~t Nam bao g6m (i) tu' va'n v~ chinh stich du'ai d<;lng cae nghien cuu ehinh stich, (ii) cac dlj an, (iii) eae khoan vi~n tr<;l khong hoan l<;li tu Quy Phat tri€n th€ che' (IDF) va (iv)

E>Ac SAN NGUYEN TRAI" NAM 2000

chuang tnnh cho tu nhan vay (IFC).

NGHIEN COO CHiNH SACH WB cung ca'p h6 tn;1 ky thu~t va tu va'n cho

Chlnh phu duai d~ng cac nghien Cllu chinh sach. WB vie t cac bao cao v~ cac lInh vl,l'c kinh te dl,l'a vao phan tich ky luang nhii'ng kinh nghi<$m cua Vi<$t Nam va nhii'ng kinh nghi<$m cua WB c6 du<;1c t~i cac nuac khac trong cung mQt khu vl,l'c va tren the giai . Cac bao cao du<;1c tai tr<;1 bai eac phuong thuc khac nhau, tuy thuQc vao nQi dung va tinh cach sll' dl:mg bao eao.

Duai day la mQt vai nghien Cllu chinh sach chlnh cua WB a Vi<$t Nam trong 10 nam qua:

199912000

• X6a d6i giam ngheo va cang b~ng xii hQi • Tang cuang s1,1' 6n dinh kinh te vI rna va s1,1' c~nh

tranh • Ta ng cuang khu v\fc tai chanh • Xay d\fng h~ tftng co sa ca'p xii

1998

• Phuong an co ban cQng vai Cai each co ca'u • Quan 19 kinh te vi rna

1997

• Vi <$ t Nam: D~y m~nh di cach d~ Tang tru'ang • D6i ngheo , dich vl,l xii hQi, va m~ng luai bao

hi~m a Vi<$t Nam

1996

• Phft n cap ngan sach va phan ph6i dich Vl,l nang tha n

• Da nh gia t6ng quan nganh thuy l<;1i • Nghie n cuu tai chlnh cho giao dl,lc • Co sa ha tftng va D6i ngheo a Vi<$t Nam: Van

ban v~ Nghien cuu Xac dinh muc s6ng • V~n h~l.llh va bao duang thuy l<;1i va H<$ th6ng

th\fC hi<$n a Dang Nam A: Bao cao Kinh te • H6 tr<;1 ky thu~t nang lu<;1ng hQ gia dlnh: Cai

thi <$ n than banh va Cung ca'p thuong m~i

1995

• Bao eao Kinh te v~ Cang nghi<$p h6a va Chlnh sach cang nghi<$p

• Chuang tnnh mai truang va eac till tien chlnh sach d6i vai mQt n~n kinh te xii hQi chu nghIa

115

trong thai ky chuy~n d6i • Chuang tnnh nghi s1,1' Phat tri~n nganh tai chlnh • Danh gia Ngheo d6i va Chien lu<;1C • Quan h<$ Tai chinh lien Chinh phu va X6a d6i

giam ngheo a Vi<$t Nam • Cai cach nganh nang lu<;1ng va Co ca'u l~i : Bao

cao cho Ban Di~u hanh

1994

• Quan 19 khu vl,l'c cang cQng va Khuyen khich khu v\fc tu nhan: Bao cao Kinh te

• Phl,lc Vl,l mQt n~n kinh te chuy~n d6i: Nganh Giao thang v~n tai

• MQt di~u tra v~ Khuan kh6 phap 19 cua Vi<$t Nam trong chuy~n d6i

• Nhii'ng va'n d~ va Iva chQn nang lU<;1ng hQ gia dlnh a nang than

1993

• Chuy~n d6i sang kinh te thi tru'ang: Bao cao Kinh te

• Dftu tu nganh nang lu<;1ng va Xem xet chlnh sach

1992

• Co ca'u l~i tai chlnh cang cQng va Doanh nghi<$p qu6c doanh

1991

• Chuy~n d6i h<$ th6ng Tai chlnh nha nua e: Nghien Cllu nganh tai chlnh cua Vi<$t Nam

1990

• Nghien cuu tlnh hu6ng mQt phuong an d i each kinh te tu tu: kinh nghi<$m cua Vi <$ t Nam gia i doan 1985-1988

? •

• On dinh va di cach co cau : Bao eao Kinh te

Dtfan MQt trong nhii'ng co quan cho vay cua WB la

IDA. IDA du<;1C thanh l~p nh~m h6 tr<;1 cac nua e dang phat tri~n. IDA cung cap cae khoan yay khang liii vai 10 nam an h~n , yay 40 nam va dua i 1 % dich Vl,l phi. Day la chi nhanh cua WB eho Vie t Nam yay. K~ tu tha ng 1111993 Ciii cam ke t 1,7 ;y USD cho Vi<$t Nam. Chuang trlnh eho Vie t Na m vay 3 nam tiep thea d\f kien la US$ 500-600 tr.lnam, la mQt trong nhii'ng cam ket IOn nha't tre n

116 E)Ac SAN NGUYEN TRAI+ NAM 2000

Dvan Nam phe duy~t Tfn d\Jng IDA (US$ tri~u.) Giai ngan (US$tri~u.) Dang thl,le hi~n

Giao d~e tieu hQC 1993 70 24.6

Ph~e hoi quae 10 1993 158.5 66.4

Ph~e hoi nang nghi~p 1994 96 96.1 Ph~e hoi thuy I~i 1995 100 17.8 Phl,Jc hoi va Mo rong nganh di~n 1995 65 37.59 Hi~n d<;ti h6a Ngan hang 1995 49 .5 Dan so va suc khoe gia dlnh 1996 50 5.1

Ho tr~ y te quae gia 1996 68 7.9

Phat trien di~n Il,Ie 1996 180 154.4

Tai ehfnh nang than 1996 122 5

Giao thang nang than 1996 55 6.6

Phl,Je hoi quae 10 1 -Giai do<;tn 2 1997 195.6 5

Cap nLide 1997 98.61

Bao v~ rung 1997 21.5 Phe duy~t ,

chLia hi~u Il,Ic

Phue hoi dLiong thuy va cang 1997 73

Giam n~ 1998 35 Truyen tai va phan phoi di~n 1998 199

Dii' ki~ n trong 1998-2000 An toan mau Tfn dung dieu khien Cd cau II giao thang da thj giao duc d<;ti hQc Da d<;tng h6a Nang Nghi~p 01,1 an ket thOc Tin d~ng dieu khien Cd cau I ket thuc 1996 150 150

T6ng c(jng 1.7 ty 427 tr.

Cae dl,l an dang tien hanh Ngay ky Ow dLl~C duy~t s6 tien da giai ngan Ngay ket thue (US$ mil.) (US$ mil.)

Chuan bj giam n~ thLldng m<;ti 1 .79

Ouan Iy nguon nLidc 3/12/1997 .39 .1 12/9/1999

Nang cao nang Il,Ic danh gia phnn cac dl,l an Cd so h<;t tang dau tLi tLi nhan 8/12/1997 .49 2/9/1999

Nang cao nang Il,Ic cac qui djnh ve di~n khf 8/12/1997 .48 2/9/1999

Nang cao nang Il,Ic khu Vi,lC nang ILI~ng

trang ke ho<;tch h6a dau tLl, quan Iy nha nLiDc va cac qui djnh 8/10/1996 .5 .29 30/7/1998

Ke toan ehfnh phu va phat trien h~ thong thong tin quan Iy 8/7/1996 .5 .25 12/5/1998

Phat trien chfnh sach tai djnh CLi qu6c gia 8/7/1996 .33 .26 12/5/1998

Cac dl,l an da hoan thanh

Cac thu tuc mua sam trong nLiDc 30/9/1994 .42 .42 4/11/1996

Cham soc va bao v~ tre em 6/9/1994 .28 .22 17/6/1997

Phat trien cac lu~t ve nVDc 28/3/1995 .2 .2 28/3/1997

T6ng c(jng 4.59 2.53

E>Ac SAN NGUYE N TRAI .. NAM 2000

the' gioi so voi muc dQ cho ca.c qu6c gia khac vay. Ml,lc tieu cac chuc1ng trlnh cua IDA la thuc d§'y tang tntdng blnh d~ng va giam ngheo t<;ti Vi<$t Nam. Hi<$n nay c6 14 dlj an dang thljc hi<$n, 3 dlj an dfi phe duy<$t nhung chua thljC hi<$n, 5 dlj an dang chu§'n bi, va mQt dlj an dfi ke't thuc. Dfi giai ngan US$450 tr. til 1994. (xem bang li<$t ke dinh kern)

_ " ",? ",? ","

QUY PHA T TRIEN THE CHE (IDF) Quy phat trign thg che' la mQt t6 chuc tai trQ

dl1Qc thanh l~p dg b6 sung cho cac cong Cl,l va chinh sach cho vay cua ngan hang. Quy phat trign thg che' cung cap slj h6 trQ v~ ky thu~t cho cong vi<$c phat trign thg che' c6 lien quan toi ciii cach chinh sach.

Hi<$n nay d Vi<$t Nam c6 7 dlj an dang dUQc tie'n hanh va c6 3 dlj an da ke't thuc

CHUONG TRINH IFC Ml,Ic tieu cua chl1c1ng trlnh nay phftn IOn phl,l

thuQc van tie'n bQ trong vi<$c t<;to ra mQt moi tntang thu?n lQi cho dftu tl1 tl1 nhan d Vi<$t Nam. Ne'u khong ciii thi<$n dl1Qc moi truang kinh doanh thl cac khoan dgu tl1 moi cua IFC se rat nho, van khoang dl10i 20 tri<$u $US/nam trong nhung nam dftu ho<;tt dQng t<;ti Vi<$t Nam VI cac cong ty tu nhan trong nl10c da kh6ng dUQc khuye'n khich thanh 1~p va phat trign dftu tU. Tuy v~y voi nhi~u Sljtie'n bQ quan

117

tn;mg tren cac m~t nhu dUQc trlnh bay dl10i day, slj tang gia cua IFC dfi va dang dUQc tang cuang dang kg va c6 thg d<;tt toi muc 400 tri<$u US$/nam trong nhung nam toi .

• QP 19 h6a va bao dam cong khai trong thu tl,lC phe duy<$t dftu tu va kha nang c6 dl1Qc ngo(j.i t<$ I qui trlnh cap giay phep.

• Thuc d§' y chuc1ng trlnh c6 phftn h6a • Cho phep nuoc ngoai dftu tu v6n c6 phftn van

cac doanh nghi<$p trong nuoc • Cho phep cac ngan hang nuoc ngoai dUQc nMn

chung khoan lam dm co'

NHIN VE TUONG LAI Nhu tdnh ba y d phftn tren, muc dQ va thai gian

cua slj phat trign kinh te' d Vi<$t Nam phl,l thuQc van rat nhi~u ye'u to'. Gftn day, cac cUQc khung hoang kinh te'Dong Nam A cling da gay anh hl1dng nhi~u de'n cac cong cUQC phat trign cua WB t<;ti Vi<$t Nam. Tuy nhien Vi<$t Nam c6 thg h<;tn che'duQc d.c anh hUdng cua cUQc khung hoang nay ne'u tie'p tuc co' tang Cl1ang m<;tnh me dl1Qc cac n6 lljc ciii cach cua mlnh. WB da n6 1ljc tie'p tay tang gia trQ cap cho Vi<$t Nam dg co' g~ng ngan ch~n cac anh hl1dng xau cua cUQc khung hoang kinh te' nay. Ngan hang The' Gioi tin tUdng r~ng thanh tlfU phat trign do mQt chuc1ng tdnh ciii cach thanh cong cua WB d Vi~t Nam se du dg bu d~p nhung rui ro cua cUQc khung hoang kinh te' nay.

"Our dream is a Vi~t Nam free of poverty"

Le Anh Vu

• • Tac gill sinh quan tQi Son Tay, Bdc Vi~t. • Di cu vao Nam nam 1954. Lan len u Sai Con.

HQc sinh d~ nhat cap truang Nguy~n Trcii (58-62) va d~ nhi cap truang Chu Van An (62-65). Du hQc tQi Uc DQi Lqi trong Ki hOQch Colombo Plan (65-73). Tru vd Vier Nam lam vifC (73-75). Di cu sang Hoa Ky (75-hifn tQi)

• Dii theo hQC va tot nghifP tQi cac truang dC;i hQc Western Australia (65-69), Melbourne (71-72), Penn State (90-91) va Harvard (95-96).

• Hi~n dang lam vi~c cho Ngan hang The' Ciai tQi Hoa Thinh Don.