La Asocio - La Esperanto-Retbutiko · Rousseau el Francio kaj aliaj, li fondis en aprilo 1908 Universalan Esperanto-Asocion kiel internacian asocion, kiu utilu al siaj membroj per

LaAsocio

LaAsocio

SkizojkajstudojPrilahistorioDeUEA

ZikovanDijk

Laasocio

EldonodeFlandraEsperanto-Ligo

Tiuĉie-librorajtasestikopiitasenkostekajtransdonitaalkiuajn.

BibliotekoHectorHodler:LalibrojdelaAsocioPorlingvakomunumokiellaesperanta,kiesanojvivasendiversajlandoj,laskribitavortohavasspecialangravecon.TiutrezorokulturakajhistoriaestasgardatainteraliedelamalgrandagrupodeEsperanto-bibliotekoj,kiujproampleksokajorganizagradodistingassindepligrandagrupo.KromekzemplelaInternaciaEsperanto-MuzeoenVieno,partodelaAŭstriaNaciaBiblioteko,kajlasvisaCentrodeDokumentadokajEsplorodelaInternaciaLingvo,altiumalgrandagrupoapartenasankaŭBibliotekoHectorHodler(BHH),posedaĵodelatutmondaorganizaĵodelaEsperanto-parolantoj,UniversalaEsperanto-Asocio(UEA).

TiubibliotekoestasfirmeligitaallaevoluodelaAsocio,kajplurajgravajpersonojellahistoriodeEsperantodediĉissinalĝi:RenédeSaussure,fratodelafamalingvistoFerdinanddeSaussure,EduardStettler,posteprezidantodeUEA,HectorHodler,unuellafondintoj,HansJakob,dummultajjarojendiversajgvidajfunkcioj,kajVictorSadler,redaktorokajdirektoro.

A.Svisaperiodo

1.SvisaEsperantaBiblioteko,1908-12

PostkiamLudovikoZamenhofpublikigisenVarsovio1887sian«internacianlingvon»,daŭrisiomdatempoĝisfondiĝislokajgrupojkajfinenaciajsocietoj.UnuellaplejmalnovajestasSvisaEsperantaSocieto,fonditaen1903.SEShavisproprangazetonekdelasamajaro,SvisaEspero,kajproĝienlaoficejoenBernoekkolektiĝispublikigaĵoj:librojporrecenzojkajgazetojricevitajdealiajEsperanto-asocioj.

Ensomero1908juna,freŝbakitaesperantistoproviskonvinkilasvisojnprilafondodeproprabiblioteko.EduardStettler(1880-1940)turnissinalRenédeSaussure,vicprezidantodeSESkajfondintodesciencaoficejoenĜenevo.StettlerargumentiskeonibezonascentranEsperanto-bibliotekon,ĉarjaĝustelaesperantaliteraturoestislaplejfirmabarilokontraŭlatiamnovaplanlingvaprojektoIdo.Sedmultajfervorajesperantistojestasmalriĉajoficistojkajinstruistoj,kiujnepovasmemaĉetiĉion.Tiubibliotekoneestukonkurencaallagrupajbibliotekoj,sed«alplenigo»,porkolektilaplimultekostajnverkojn,dokumentojndelasvisamovado,propagandilojnktp.,kajĝipovospruntedoni.SedStettlertimislavenontanĝeneralankunvenondeSESenFriburgo,nomeketiamoniŝovoslaaferonalforaestonteco,promankodemono.1

TamenlajunulosukcesisenseptembroenFriburgoakiriaprobonmalgraŭskeptikoj.EnoktobroliinformislaSES-gazetonprilafondodebibliotekokiukolektuĉiujnsvisajnesperantaĵojnkajlaplejinteresajneksterlandajn.«Pliposteĝiestoscertelaplejbonatrovaĵoporlahistoriodelamovado.»2Fine,endecembro1908,lasocietooficialekreisSvisanEsperantanBibliotekon,SEB.3

Elladuekzempleroj,kiujnBHHhavasdekatalogetoelmarto1909,laekzemplerodelahelpbibliotekistoOttoSchmidestissupozebleuzataenlabiblioteko.Ĝiestaskartonita,havastruonporŝnurokajricevisenŝovitajnblankajnpaĝojn,surkiujmanskribealdoniĝisklarigajnotoj.LaŭlaRegularoenĝi,kundatodela22-adedecembrode1908,SEB

situisenBernokajestisposedaĵodeSvisaEsperantaSocieto,kiudonisjaransubvencion(«laŭpove»)kajpresaĵojnalvenantajnallaoficejo.Lasocietoinstalisbibliotekankomitatonkunprezidanto,vicprezidanto(novaSES-prezidantoRenédeSaussure),sekretario,kasisto,helpanto,bibliotekistokajhelpbibliotekisto,tiamrespondecaprilapruntado,kiuokazisankaŭperpoŝto.4

BibliotekistoStettlerenkondukissistemonkunokklasoj,kiudonasankaŭsuperrigardonprilaenhavodelakolekto:Helplingvo,LiteraturokajArto,SciencokajTekniko,Periodaĵoj,Oficialaĵoj,UzadodeEsperanto,Aliajmondlingvoj,Diversaĵoj.LaŭlamodelodelaSvisaNaciaBiblioteko,liuzismalgrandajn,mezgrandajnkajgrandajnkartonajnskatolojn,ĉarmultoneestisbindebla,interalieprolakostoj.Ĉiuellaokklasojhavisproprankoloronporlaetikedo(laklasojnepluludasrolonnuntempe,sedlakestojnoniankoraŭuzasenRoterdamo).5Lamenciitakatalogoordigasunuelaŭlaklasojkajpostelaŭlaaŭtoranomo,kajvideblaskelakolektokonsististiamnurellibrojkajperiodaĵojel1902-09.LaŭlajarĉefkunvenaraportodeStettlerenoktobro1909lakolektohavistiampliolokcent«numerojn»,interaliepliolcentkvindekbinditajnvolumojn.ElladonacintojdemultajlibrojkajgazetojlimenciisspecialeRenédeSaussure.6

Enaŭgusto1909StettlertranslokiĝisalĜenevo,kajlinsekvisgrandapartodeSEB.OttoSchmidenBernotamentenisprovizorealianpartonpordaŭrigilapruntedonadon.7Kioenretrospektivapriskriboaspektiskieldujarastaĝado,8laŭlaoriginaintencoestisprojektopornovavivfazodela29-jaraStettler.Julieenleterolinomissin«tromaljunaporĉiamvivielmiapatro»,kiuestisadvokatoelriĉapatriciafamilio,kaj«multetrojunaporekzistielmiajmodestajrentoj».EnBerno,liklarigis,mankasallioficistoporlamalgrandajlaborojenlabiblioteko,kajprecipetaŭgaloko:estisneebleakceptigastojnenĉambretokunlito.KiamlivizitislaUEA-administrantonHectorHodlerenĜenevo,iliparolispriordigadodedokumentojkajadministradodefondotajservoj,ankaŭporhavinovajnenspezojnporUEA.Stettlerdointencisriskiiomdakapitalo,eblekvinmilaŭdekmilfrankojn,kajaranĝienĜenevo,sedprefereenBerno,oficejonporpropagandokajvendadodelibroj.9

EnĜenevoHodlerkajStettlerrapideekforĝadisplanojn,kuraĝigitede

SEB-prezidantoFriedrichUhlmann:EnSvislandomalfacilasakiriEsperanto-librojnkajpropagandilojn,kajlaeksterlandajkompaniojpostulastroaltajnprezojn.Kialnefondisvisanoficejonkajeldonejon,kiujestusamtempebiblioteko,arkivejokajlibrovendejo.Ĉarasocionepovassalajrilaoficejestron,laoficejoestupropraĵodeprivatulo,alkiuonilasulaprofitonsublakondiĉo,keSESricevosrabatonporoficialajmendoj.TielgajnadasekzempleMöllerkajBorelenBerlino.10

SamtempeHodlerkajStettlerparolispritio,keSESdonacusianbibliotekonalUEA.Uhlmannmalkonsentis.Lasvisabibliotekojaestiĝisperdonacojdesvisoj,kajpormultajsvisojlasortodeSESestaseblepligravaoltiudelamondaasocio.Seonidodonacas,liargumentis,tiamnursubkondiĉoj.Ekzemplelasvisasocietohavularajtonreaĉetiĝin,kajUEAdaŭreebligulaabonadondelapruntedonaservo.LaarkivejodedokumentojkajpropagandilojrestuĉeSES,kiunlabibliotekistoprizorgututesendependedelamondaasocio.11

KiamUEA-administrantoHodlerinformissiajnestraranojnprilaplano,lakondiĉojestislaŭli:labibliotekorestuĉiamenSvislando,estuuzebladelasvisojkielnun,kajUEAcertigulamaterianprizorgadon.Hodlerĝojisprilapropono,unueĉarlaŭlilabibliotekopovosperUEAplifacilepliriĉiĝi,kajdueĉarlapruntedonadodelibrojalmembrojestosnovaservodelajunamondaasocio.OnialdonuceterelajamanUEA-arkivonallakolekto,kajĉioestuestonteenĜenevo.Hodleranonciskeoniokupiĝosprilaaranĝodumoktobro1909.12IonsimilanonilegasenlaoktobraSvisaEspero,nomekeStettlerkajdeSaussuredumlasvisajarĉefkunvenoproponisalUEAcedondelabibliotekokundaŭrarajtodelasvisojuziĝin.13

Enkolektodeprojektojpriregularoj,enlamanskribodeHodler,troviĝasankaŭregularopriEsperantiaBiblioteko.(EsperantioestistiamaliavortoporlaUEA-membraro.)ĜikolektuĉioneldonitanenEsperanto,enhavukromelaarkivondeUEA,kajpublikiguĉiujarekatalogondelanovealvenintajlibroj.Plurlokevideblaskeonipensispribibliotekoenkombinokunlibroservo;ĝidisponigualmembrojtiujnlibrojnmenciitajnenlakatalogo,«laŭlaprezodevendo».Porplifaciligitiononienkondukukontojnporlamembroj.Onioptimistiskelaeldonistojsendosduekzemplerojndeĉiujeldonaĵoj,eninterŝanĝokunprospektojkajreklamojdeUEA.LaenspezojdeLibrejo&Bibliotekoirujeunuduonoalla

bibliotekestroporkovrilaoficelspezojn,jeunukvaronoallarezervodeUEA,kajjeunukvaronoalformotakapitaloporlaprizorgadodelabiblioteko.Kiel«subfakestronbiblioteko»onielektuEduardStettler.14

Sediallacedotiamneokazis,Hodlerenraportodenovembro1909neplumenciislabibliotekon.15Ellaplanojrealiĝisalmenaŭlavendejo,ligeallatranslokadodelaCO.Ĝinuntroviĝisenpligrandaloko,enlateretaĝodelastratoRuedelaBourse10enĜenevo.LalibroservonomiĝisUniversalaEsperantaLibrejodeUEAkajfunkciissubDirektoroStettler,kielinformisEsperantola3-andenovembro1909.

Kielsubepriskribite,lasocietoposteen1912tamenvendislakolektontroviĝantanjamenlaUEA-oficejo.SedlaesperantistojenSvislandoŝajnesentisdaŭranbezononjebiblioteko,kajekdefebruaro1914SvisaEsperoaperigisinformojnprialia,duakolekto,kunlanomoSvisaEsperantistaBiblioteko.Komparointerlakatalogetoel1909kajkatalogoenkajerojdeSvisaEsperoel1916kaj1917montraskeladuakolektoestiskvazaŭdaŭrigodelaunua.16Aprile1914lanovaBibliotekaFakomenciissiancelonkolektilibrojnkajkrei«nomaron»(registraĵon)deĉiujoriginalajkajesperantigitajverkoj,sendependeĉulasocietoposedasilinaŭne.LalingvoinstruistoErnstKrengerelUtzenstorf(apudBerno)elektiĝisbibliotekistokajkonsentisdisponigiensiapropraloĝejolokonporlalibroj,sednurdumlabibliotekaĵojestasankoraŭstokeblajperunugrandaŝranko.En1915/16nurduesperantistojmendislibrojnkaj–ilineĉneresendis.17

2.PosedaĵodeHectorHodler

HectorHodler(1887-1920)estislafilodelafama,riĉiĝintasvisapentristoFerdinandHodlerkajlernisEsperantonen1903.KunekunThéophileRousseauelFranciokajaliaj,lifondisenaprilo1908UniversalanEsperanto-Asocionkielinternacianasocion,kiuutilualsiajmembrojperpraktikajservojkajsekvealEsperantoĝenerale.LaAsociotiutempecelisaktivisamesurlokakajlandanivelojkajankaŭkunlaadeptojdediversajfakojkajspecialistiĝoj.Tionĝifakteatingisnurlongeposte,perlaorganizitakunlaborokunmemstarefonditajlandajkajfakajasocioj;sedtamenĝijamantaŭlaunuamondmilitorapidekreskisalgravafaktoroenlaEsperanto-komunumo.HodlerfariĝisdirektorokajrestisĉefredaktorodesiagazetoEsperanto,laoficialaasociaorgano.

LaŭdiversajmenciojlasvisasocietovendissianbibliotekonalHodleren1912,18seddetalajsciigojprilatransiromankas.EntiujaroStettlerkielestrodelafinancafakodeUEAiniciatisgrandanfinancanreformon,alkiuapartenislaenkondukodeGarantiaKapitalo.ĜiprotektulaAsocionkontraŭneantaŭvideblajdeficitojkajdisponigumononporspecialajprojektojaŭdonukomencankapitaletonpornovajservoj.Lagarantianto,paginteunufojeminimume125svisajnfrankojn,ricevisdumvivelaasocianorganonkajrajtiskundecidiprilauzodelaKapitalo.19Enlanumerodela20-adefebruaro1913Esperantopublikigislaunuanlistondegarantiantoj,surkiutroviĝasankaŭSvisaEsperantaSocietokun125frankoj.20TiusumoestisfaktepagitadeHodler,kiukompensericevislasvisanbibliotekon.ĜianomofariĝisUniversalaEsperantiaBiblioteko.

LaŭSvisaEsperoenfebruaro1909lakolektovalorispliol350svisajnfrankojn.21Porkomprenigiperkomparo:EnlatempodelatransdonolasimplaUEA-membrecokunJarlibrokostis2,50frankojn.Supozebleproladiferencointertaksitavalorokajricevitakontraŭvaloroonineemissciigipublikeprilacedo.

En1912lagermanoHansJakob(1891-1967)venisalĜenevoporrestidujarojnkajperfektiĝienlafrancalingvo.HodlervarbislinporlaborienlaCentraOficejo.Labibliotekokonsistiselordigitapartokajarodakestojplenajdelibroj;Hodleraĉetisĝindelasvisasocieto«porridindasumo»,

skribisJakobenla1950-ajjaroj.Prizorganteekde1913lalibroservon,JakobensialibertempookupiĝispritiuprivatabibliotekodeHodler.Ĝihavisproksimumenaŭcenterojn,ripozantajnenkestoj.Hodlerkontribuis,peredesiagazetoEsperanto,modestansumonpornovakiroj.En1912oniaĉetiskvarfakanklasil-aŭsliparejon,en1913verdanabianŝrankon,en1914bretaron,klasilmeblon,dumalnovajntablojnkajduseĝojn.22

KvinpaĝatajpaĵodeStettlerporJakob,sendatosedsupozebleelprintempo1913,provizasianmomentansuperrigardonprilakolekto.OnividasekzemplelasubdividojnenlakategorioO(Oficialaĵoj),interaliekunO.IKongresoj,O.IVSvisaEsperantaSocietokajO.VIIIDelegacioenParizo«kajtiokiorilatasalIdokajaliamerdo».Stettlerklarigaskielonitrovasverkonindikitanenla«kontrollibro»–temasverŝajneprilakatalogoel1909kunenmetitajpaĝojpornovaĵoj–kajadmonasdonialnovaĵojstamponkunnumerolaŭlakontrollibro.Jakobatentuankaŭneŝanĝijamekzistantanordon.Plejofteestiĝissenordo,laŭStettler,jelagazetojnebinditaj,kajestiskromeenŝrankoj«grandajkolektojdaneprilaboritamaterialo».CetereJakobselektulaenhavondeO.IVporlasvisasocieto,kromeduvolumojndeSvisaEsperokajgrandanskatolonkunleterkolektoj,ĉiotiorestasposedaĵodeSES.KolektodepoŝtkartojkajkongresinsignojapartenasalStettlermem.PorlamaterialojdeUEAestukreotapropraordokajregistrado.«Mitreĝojussevipovusreordigilakolekton,kiusiatempekostismultedatempoaljunaSchmidkajmi.Ĝiindaslalaboronkajpliampleksigon.»23

KajlabibliotekokajlarevuoEsperanto(kvankamoficialaorganodeUEA)restisprivatajposedaĵojdeHectorHodler,kajilikompletigisunulaalian,ĉaralvenadisnovajlibrojporrecenzo.Kromeĝipligrandiĝisprolibrodonacojdeesperantistoj.Dum1917-20,kiamJakoboficisporaŭstriaministerio,lakolektoestissenprizorgo.24

3.BibliotekodeUEA,ekde1920

En1916lamondmilitoprenisdeUEAprezidantonBolingbrokeMudiekajvicprezidantonRousseau,en1919latuberkulozaHodleririsdeladirektorapostenoaltiudelaprezidanto.EduardStettlerfariĝisnovadirektoro,kajĉarlinepovisdenoverestadienĜenevo,laoficejotranslokiĝisalBerno,supozebleankaŭlabiblioteko.

Sedjamenmarto1920Hodlermortis,33-jara,ensanatorio.StettlertransprenislanovorganizondelaAsocio,kajfinedelajaroliestiselektita.LiricevisdelavidvinoEmilieHodler-RuchlarajtojnjelagazetoEsperanto,jelabiblioteko,kajvalorpaperojnkielkapitalonporlaestonteco.25Tiamlabibliotekohavis,laŭJakob,inter3000kaj4000erojn.26LaoficejoestratadeHansJakobrevenisalĜenevo,kiuintertempeestisankaŭlasidejodelaLigodeNacioj,kajtialporinternaciaasociospecialeinteresa.CetereonipagisenlakantonoĜenevomalplidaimpostojporlapostlasaĵodeHodler;tamenprolaaltiĝantajkostojenĜenevo,retrospektivelautiloestistreduba.

LaBibliotekodeUEAricevisenlastatutode1920mallonganmencionkajekde1924estissubvenciatadeUEA.27SedenlaplanojporlaestontecodelamovadoĝidevisankoraŭkonkurencikunlabibliotekodelaEsperantistaCentraOficejoenParizo.Tionmontrasproponoprinovatutmondaasocio,kiunEsperantopublikigisen1922.28LamemstaraoficejoenParizo,financatadeprivatamecenatokunsimpatiodelanaciajEsperanto-societoj,neestisdaŭrigataentiuformokajen1929onidonacisĝianbibliotekonallalokaKomercaĈambro.29

LarevenintaJakobfariĝisen1920estrodelaoficejokajhavisapenaŭtemponporlaBibliotekodeUEA.FojehelpisEdmondPrivat,laredaktorodeEsperanto.PrezidantoStettlerkomentis:«Do,ankaŭamikoPrivatfalisenlapaperanalogilon.Kielaliaj,liĉesospostiomdatempo,vidantekunterurokiomdalaboroforrabaslaordigo.»SamtempeStettleradmonisalJakobkeUEAnehavasmononporaĉetikolektojn,kajseiamvenosmono,oniuzuĝin«porlabonformo:ordigokajbindado.Lacelojaestaseĉplireklama:montradoalvizitantoj,olscienca.»LaŭlarespondodeJakob,labibliotekoevidenteneestistremontrebla:Labinditajlibroj

multesuferispropolvokajneegalecodelabretaro.30

Enlajaroj1926-30prilabibliotekookupiĝisPetroStojanelBesarabio,kajde1931ĝis1933deĵorislaEsperanto-verkistoHenriVatré.31LaUEA-Jarlibronurekde1927menciislabibliotekon,kielunuelladutaskojdela(helpa)redaktoroStojan.LapostanjaronlaJarlibroinformaskeStojanokupiĝasankaŭpriBibliografiaServo,kajkelabibliotekoestislakialokeonikreistiunservon,kiusistemeregistruĉiujnverkojnenEsperantokajhelpualpersonojkiujinteresiĝaspriesperantaliteraturo.32Tamenŝajnedaŭrissufiĉemultedatempo,ĝisonirealigistion.LaŭlaJarlibroen1929ĝisenpageinformupriverkojellaEsperanto-literaturokontraŭrepagodelaafranko.Oninomaslakolekton«plejriĉa»,havantaĉiujnverkojnenkajpriEsperanto,prilaproblemodeinternacialingvokajpriladiversajplanlingvoj.Lagazetaroestaskompleta,UEAaĉetaskajinterŝanĝasbibliotekaĵojn.33

Enlasekvajaro1930laJarlibroiometereprenassianoferton:oninepovasgarantiisendiinformon,kaj«specialajlaborojbibliografiaj»eblasnurlaŭinterkonsentoprihonorario.OnimenciaslaBibliografiondeInternaciaLingvodeStojan.34Tiuverkoel1929estisiniciatitadeDirektoroHansJakob,kajbaziĝaspartejamsurlasliparodelaUEA-bibliotekoel1925/26.Stojanmemkomencisenaŭgusto1927tiungravanbibliografion,financitaninteraliedeAliceVanderbiltMorris,honorasekretariodeInternationalAuxiliaryLanguageAssociation.35Nurprotiusubtenodes-inoMorrisfariĝiseblalabibliotekapostenodeStojan.

DumlavenontajjarojlaJarlibrodenovesilentisprilaServo,sedenlagazetoEsperantoonitamenankoraŭhavisBibliografianServon,kiuestisrubrikokiellanuntempaLasteaperis,kunpriskribodemendeblajnovaperaĵoj.TiamprolakrizoenkajĉirkaŭUEAĉesisĉialaboroenlabiblioteko,kiuhavispliol9.000enskribitajnobjektojn.36Artikoloeltiutempodonasekzemplonprilalaboregokiunkaŭzislabiblioteko:«Preparantejarkolektojnporbindado,ofteonikonstataskemankasunu-dukajeroj,aŭkelkajeliliestasdifektitaj.Lajarkolektodoformetiĝasporatendikelkajnsemajnojnaŭmonatojn,ĝisonirehavigosmankaĵon.Iufojepasasunujaroentiaatendado,korespondado,eĉanoncadoprimankantajnumeroj.»37

LaCOtranslokiĝisenaŭgusto1929allaadresoTourdel’Isle,kajlabibliotekotransportitaencentgrandajkestojricevisenlaturovastanĉambron,«kunbalkonokiesmuromontraslaciferplatondelahorloĝo».38Tiuĉambroestiskvarangula,laŭdirektoroJakobkvazaŭspecialekreitaporĝi,kungrandajbelajmurŝrankoj,kunĉiujnebinditajmaterialojensepcentfermitajkarton-kestoj.Cetereonipovisakceptigastojntie.39

B.Svis-britaperiodo

1.Stokholmo1934kajlasekvoj

Laturmentaj1930-ajjarojestiskonflikto-riĉajankaŭinternedelaesperantistaro.En1933lapartoprenintojdelaUniversalaKongresodeEsperantoforlasisKolonjonkunlakredo,kefinelasolvodelamultjaradisputopriinternaciaorganizoestastrovita:integradodelalandajasociojenlatutmondanasocion.Ilirestismemstaraj,sedpagiscertankontribuonallaUEA-elspezojporlaborojutilajallatutamovado.Lanovastatuto(januaro1934)donisallaBibliotekodeUEAmultedaspacokajstarigislaeblondepruntedonaservo,kiutamenneniamekfunkciis.Sedlakongresode1934,kiamonienStokholmoelektisnovanEstraron,alportisgrandanskandalonkajlaĝermonporlaposta«skismo»de1936ĝis1947.DumlakongresodeStokholmoStettlerkajDirektoroJakobforlasislapostenojn.Labibliotekotiamorfiĝis,laordigadokajregistradodelatitolojestishaltigitajjamen1933.40Novajlibrojestismetitajenkestojnlaŭjaro.

ProlarelativealtajkostojenĜenevo,laEstraropublikigisenmarto1936laplanontranslokilaoficejonalLondono,ĉarBritiohavisplifavoranvaluto-politikon.Labibliotekologikeakompanulaoficejon,UEA-prezidantoLouisBastienklarigis,sedBritaEsperanto-AsocioenLondonoposedaspli-malplilasamankolekton,kajneestasprudentehaviambaŭbibliotekojnenlasamaloko.VenisproponodeHugoSteiner,UEA-estraranokajsamtempedirektorodelaInternaciaEsperanto-Muzeo(IEM)enVieno,kiusiaflankeapartenisallaAŭstriaNaciaBiblioteko.LamuzeopovustransprenilalibrojnelĜenevo,laŭjenajkondiĉoj:laBibliotekodeUEAfariĝu«parto»delaNaciaBibliotekokajsubmetiĝualtiesreguloj,sedestuen«apartajejoj».LibrojjamhavatajenVienorestosjeladisponodelaAsocio.Laeniroestusenpaga,kajselaNaciaBibliotekoialneplupovosaŭvoloskonservilalibrojn,tiamilireirualUEA.41

Encirkuleroallakomitatanoj,dela30-adeaprilo1936,BastienaldonissciigondelaSvisaEsperanto-Societokeĝidonacispartondelanuna

BibliotekodeUEAkiunoninerajtasmovielSvislando.Lianonciskelienketosprilaafero,kioestosmalfacilaĉarnetroveblisinventaroenlasencodekatalogo,doporkeonipovuvidikiujlibrojapartenasalUEA,kiujestasnurdeponaĵoktp.42SomeredumlakongresodeVieno,LidiaZamenhofplendiskontraŭladonacodelabibliotekoalIEM.BastienrespondiskelapartodonacitadelasvisojrestuenSvislando,sedkeonifordonoslareston,ĉaroninepluhavasmononporkonserviĝin.43HansJakobkajaliajsvisojtamenpost1936nerevenisallaasertokelaiamajSEB-librojdevusrestienlalando,iliŝajnenepovispruvikeSEBvendislakolektonalHodlerveresubtiukondiĉo.En1961eksprezidantoEdmondPrivatnealudistianmalpermeson,kiamlirekomendisalUEAforprenilabibliotekonalRoterdamo.Aliflanke,HansJakoben1936postekscioprilalondonajplanojjaopiniiskelaBibliotekodeUEA«formasintegranpartondelaorganizaĵo»kajestuĉelaoficejo,keĝisekveakompanulasidejon.44

PortranslokilaoficejononibezonisŝanĝondelastatutokajportiolaĜeneralanVoĉdonondelaDelegitoj,dodelokajUEA-funkciulojkunspecialajdevojkajrajtoj.KvankamlaEstraraplanoestisaprobita,kvinsvisajmembrojkomencisprocesonkontraŭlatranslokado,kiofariĝislagrandatemodumlaUniversalaKongresodeVienoensomero1936.FineleteroelSvislandomontris,keJakobkajaliajsvisojdaŭrigoslaproceson,kiolamigoslalaborondeUEAalmenaŭdumplurajmonatoj.Postnesukcesajprovojderepacigo,postseptembro1936lagrandaplimultodelamembrojkajaligitajasociojsekvislaEstraronalnovefonditaInternaciaEsperanto-Ligo,IEL.KelkajnmonatojnĝiasidejosituisenLondonoĉeBritaEsperanto-Asocio,antaŭolonifunkciigisdomonenHeronsgateapudLondono,surprizedonacitandegesinjorojDinslage.

LastatutodeIELel1937menciasnurarĥivejon,ĉarlabibliotekorestisjaenĜenevo.Antaŭeonibezonisbibliotekonkiukolektislibrojnalvenintajnporlagazeto,dumiutempoankaŭporlalibroservo,sedde1936ĝis1940laduoficialajIEL-organojEsperantoInternaciakajHeroldoestisambaŭredaktatajdeTeoJungenNederlando.Kajdumladuamondmilitoneaperismultajlibroj,ekzempleen1944laŭnunaBHH23,interilinurdubinditaj.

Laŝrumpinta«ĝeneva»UEAorfiĝis,sedprovizorakomitatotransprenislagvidadonkajreinstalisHansJakobkieldirektoron.Ekde1937oni

ricevisnovansidejonenPalaisWilson,domegoenkiurezidisdiversajinternaciajorganizaĵoj.Postkiamkomenciĝisladuamondmilito,JakobtimiskelagermanaarmeonehaltosjelalandlimokiunĜenevohavaskunFrancio.Enaprilo1940lipetisAliceV.MorrisenketiĉeusonajpublikajbibliotekojĉueblasakceptilaBibliotekondeUEA.LeterojdelaĉefojdelaCongressLibrarykajlapublikabibliotekodeNovjorkomontrasklaraninteresiĝon,sedproblemorestislakostojportransportokajasekuro.Dume,enmajokajjunioFrancioestiskonkeritadeGermanio,kajtransportodelabibliotekoelĜenevoŝajnisentuteneebla.45

Lajaro1942alportisfinonallafunkciadodeUEA,sedJakobtrovislaborpostenonenŝtataoficejo.LakantonoĜenevoestistransprenintaPalaisWilson,tielkelilaborisnunporlaŝtato–hazardeensiamalnovaĉambro.Lainternaciajorganizaĵojirisalaliakonstruaĵo,kajlasamansortonatendisankaŭUEA.Jakobesperisricevivastajnĉambrojn,jemalgrandajkostoj,enkonstruaĵoennoblakvartalo.46Tamenennovembro1942liskribisalUEA-prezidantoKürsteinerkelaEsperanto-oficejorestosenPalaisWilson,kajkeankaŭnenecesastranslokilajamenpakitanbibliotekanmaterialonalaliaetaĝo.Tionlibonvenigis,ĉaronitielŝparaskajtransportkostojnkajlupagojn.Liantaŭvidiskeoniaŭpagosnenionaŭnurtremalmulte,kajtamenkonservoslaluksanadresonPalaisWilson.47

2.ServaCentroenĜenevo

InternaciaEsperanto-Ligomalgraŭĉiujproblemojrelativebonetravivisladuanmondmiliton.Dumkunvenoenjulio1946enBerno,lareprezentantojdeIELkajUEA-Ĝenevointerkonsentiskeambaŭasociojkunfandiĝu.LaCentraOficejoenHeronsgateapudLondonofariĝuAdministraCentro,dumlaoficejoenĜenevoricevislanomonServaCentro.TieHansJakob,novaredaktorodelakomunaasociaorganoEsperanto,prizorgulabibliotekonkajnovanBibliografianServon,registradulaaperintajnverkojn,preparubibliografianinformaronkieljamĝis1933,kajkolektuĉiujndokumentojnpriEsperanto.«Subcertajkondiĉoj»oniankaŭpruntulibrojn.KromeoniinvitiseldonistojnsendipounuekzemplerondesiajeldonaĵojallaBibliografiaServo.48TiuĉisolvoprilasidejademandofakteestisproponitadeIELjamen1937dumlakongresoenVarsovio,49ĉarlaIEL-estrojvolisrespektiladezirojndeJakobpreciperilateallabiblioteko.

Lainterezojdelarestintahodlerakapitalopagulaluonporlahavaĵoj(dokumentoj,biblioteko)enĜenevo.Setionesufiĉas,tielestislainterkonsento,laAdministraCentroenHeronsgatepagoslaceteronĝisentutemilsvisajfrankoj.50Jakobkomentosposteen1960,kelahodlerkapitalajinterezojkovrisnurlaluonporPalaisWilson.51

Enlaoriginaproponoprinovastatuto,kiunakceptislaIEL-Komitato,ankoraŭmankislabiblioteko.NurpostmodifojproponitajdeUEA-Ĝenevo,la14-andeaprilo1947,laBibliotekodeUEAaperis.Enaŭgusto1948ĝiricevislalaŭstatutannomon«H.Hodler»,ekdelastatutode1980ĝinomiĝasBibliotekoHectorHodler.

LabibliotekoenPalaisWilsonrestismalfacilealirebla.TialĝiapenaŭludisrolonenEsperanto,kvankamHansJakobestisde1947ĝis1955laredaktoro,dumkelkedatempekunhelpredaktoroenAnglio.Sedaperadislamencioj,kiujlibrojatingislaredakcion.Nurekde1952onieksciispliprilabibliotekoellajar-raportojdelaEstraro.En1954Jakobanoncismodernigondelaslipakatalogo,en1955liinformiskekelkmilobjektojenkartonajkestojatendasprilaboron.Arodaesperantistojvolontulerekopiaslatutansliparonde15.000kartoj.Kiamtioestospreta

postunujaro,tiamonipovasesperipripliindaejoporlabiblioteko.52

Tiuesperorilatisal–neunuanima–estraradecidodePasko1954,translokilaCentranOficejondelavilaoenHeronsgateapudLondonoallaurbegoLondonomem,53sedtienetroveblissufiĉemalmultekostaejo.ElLondonofariĝisRoterdamo,kieonitrovishejmonalmenaŭporiomdatempo:OnijamsciiskeladomodeEendrachtsweg7estasmalkonstruota.SedenRoterdamoloĝisMarianneH.Vermaas(1911-91),NieuweBinnenweg70,apudedelanovaejo,kajenlakongresodeBolonjoen1955fariĝisklarekeŝiestoslanovaoficejestrino.Ennovembro1955laCentraOficejofinetranslokiĝis,sublagvidodeVermaas,kiujamestrislalaborojnenHeronsgatedumlalastamonato.

Labibliotekorestis«grandazorgo»delaServaCentroenĜenevo,Jakobjar-raportispor1955/56.Lalibrojstokiĝisen«ejonealirebla,pliprecizeendeponejo»,kajserĉindisloko«digna,ampleksakajmalmultekosta».54

Eninventarodela21-ademajo1956linomispartojndelaServaCentroensialoĝejo:kverkanŝrankonkuntirkestoj,malnoveganabianŝrankon,dukverkajntablojnkajtrioficejajnseĝojn.Lavaloronlitaksisjecentsesdekfrankoj.EnlakvinaetaĝodelaPalaisWilsonestisbibliotekabreto,mebloporklasifikado,dumalnovajseĝojkajduordinarajseĝoj,kvarfakasliparejo,dumurŝrankojkunvitro,porekspozicio,kajmalnovaskribmaŝino.Sumetemasprivalorode215frankoj.SubBibliotekomemlilistigis:proks.mildiversformatajskatolojkunnaŭmilenskribitajobjektoj;centdudekgrandajskatolojkunneklasitajlibrojdepost1933;ducentrezervajskatoloj,proks.ducentskatolojdaneklasigitajperiodaĵojde1933-56,sesdekskatolojkunpliolmilpreskliŝoj«zorgeenpakitajsednesistemeordigitaj».Kromelimenciisamasondadokumentoj,gvidfolioj,nevendeblaj«ŝlosiloj»(mallongajnacilingvajpriskribojdelalingvoEsperantoporvarboceloj),oficejailaro,stampiloj;la«skribtabloamerikana»deHectorHodler,donacodelavidvino.55

Enla1950-ajjarojsublanomodeUEAkreiĝisduinstitucioj,kiesrezultojposteirisalRoterdamo.IvoLapenna(1909-87)en1951fondisCentrondeEsplorokajDokumentadoprilaMondaLingvo-Problemo,kiuekfunkciisla1-andejanuaro1952.Ĝicelisproduktisciencajnesplorojnprilainternacialingvoellingva,sociologia,psikologiakajpolitika

vidpunkto,kolektidokumentojnrilatealEsperanto,kajkontribuialinformado.56De1951ĝis1974laedzinoLjubaLapennalaboriskielsekretariinodeCED.PostkiamlahonoroficadirektoroIvoLapennaforlasislaAsocionen1974,laarkivojdeCEDvenisallaCentraOficejoenRoterdamo.TiamLapennaresumeraportispri396eldonitaj(kutimemultobligitaj)dokumentojendiversajlingvoj;latutaarkivolaŭlikonsistisel4525kolektitajdokumentoj,57oftegazetoj,gazeterojaŭfoliojkunrilatoalEsperantoaŭlingvajdemandoj.KronodelaCED-agadoestis«Esperantoenperspektivo»,aperintaen1974entrimilekzempleroj.NovadirektoropostlademisiodeLapennafariĝisJonathanPoolelUsono.

Enaprilo1957RüdigerEichholzfondisenKanadolaMagnetofonanServondeUEA,porkiuliregistrisofteenEsperanto-renkontiĝojkajmemproduktisprogramojnporklubajvesperoj.58LasonbendojatingislaCentranOficejonen1998.

3.LakazoJakob

HansJakobservisalUniversalaEsperanto-Asociodumpreskaŭkvindekjaroj,kuninterrompoj.Tamen,kiamlimortisen1967larevuoEsperantopublikigisnurdekkvarsobrajnliniojn,59kajnuntempeliestaspreskaŭforgesita.60Jakob,originekomercistokajhavantagrandanprivatanbibliotekon,61estisĝis1934direktorokajrevenisaltiupostenopostla«skismo»de1936.En1947litransirisdelaEstrarodelaĝenevaUEAaltiudelanova,kunfanditaAsocio.NurproJakoblaAsociokonserviscentronenĜenevo,kiunlioficialegvidishonorofice,dosensalajre.EstraranokajkromeredaktantodelarevuoEsperantolirestisĝis1955,kiamliricevislatitolonhonoraredaktoro,kajallaKomitatoliapartenisĝis1961.

DumHansJakobestisestimatademultajesperantistojprosiajmeritoj,nenurdemalnovajamikojellatempodelaskismo,laEstrarospertisdaŭremalfacilaĵojnkunli.Ĝiopiniiskelabibliotekoirutien,kieĝiestasuzebla,keenlanovaoficejoenRoterdamoestassufiĉedaspaco.SedJakob«nerespondisaltiukoncernajleterojdelaprezidanto»,onilegasenlaprotokolodeestrarkunvenodedecembro1955.62

LaripetatajpostulojdelaEstraronehavissekvon.EnlaUK1956enKopenhagoeĉlaKomitatodecidiskelabibliotekoiruallasidejo,nunsituantaen«lacentrodegravaurbo,kiupovasestifacilevizitatadesamideanojkajeksteruloj».Principe,lalibrojestuutiligatajsurloke,sedlaEstrarofiksuregularonporpruntedonodelibroj,nurporseriozajstudojkajsublagarantiodelaLandajAsocioj.Valorajlibrojtuteneestupruntedonataj.LaraportojdelakoncernajkomisionojekspliciterekonaslameritojndeJakob,«kiutielbonekajlertekonserviskajsavislabibliotekondumlamilito»,sedmenciasankaŭ«traktadojn»,kiujnonidaŭrigukunJakob.63

MalgraŭlaevidentamalemodeJakobdonilabibliotekonelsiajmanoj,ŝajnaskelaĝenevanotamenhavisproblemonprolagrandakvantodematerialoj:Laŭlaestrararaportopor1956/57lipetiskeRoterdamotransprenukelkajnpartojndelabiblioteko,ĉarĝiestasŝarĝazorg-infanoporli,ankaŭfinance.JakobesprimislaesperonkeenRoterdamooni

povosdaŭrigilakolektadonkajregistradon,64komencitanlaŭlijamenĜenevokunlahelpodevolontuloj.En1957liantaŭvidisgrandanlibrosendonalNederlandopor1958,nomedelaobjektojdeantaŭ1933,kiujtroviĝisjambinditajaŭenbibliotekajskatoloj,proksimumetridekkvinkestegoj,80oble80oble60cm,pezantajentutemilokcentkilogramojn.Laŭaldonarimarkoallajararaportode1958/59,laEstrarodecidisdenovekeĉioiruRoterdamen,kieestasspacokajkieeblasĝinboneordigi.65Nurekde1960lamisteroJakobfariĝispliklara.

JakobkielprizorgantodelaServaCentroenĜenevohavisĉiujaresufiĉelonganlistondespezoj,kiujekdelakomencode1960estispliseverekontrolitaj.LaprofesiareviziistoB.C.StormhavislataskonpretigibilanconprilatutaAsociokajkonstatismalĝustaĵojnenlakalkuladoporlaServaCentro.Jakobposteliverisentutesesmalsamajnversiojndelajarkalkulo1959kajdumekonfesiskelivendisakciojnsenlasciodelaEstraro.Liestisŝovintalamononinterplurajkontojkajrezultedeprenistrimilfrankojnporsimem.66

Unuellaantaŭajkontrolantojestispostepetitaklarigialsvisaesplorjuĝisto,kielaspektiskontroladodelaJakob-spezojantaŭe.LiraportisleterekeiamdumpaŭzoensvisaEsperanto-rekontiĝoJakobpetislinkajdualiajnpersonojnkontrolilaspezojn.Lakontrolantokoncedisensialeterokeilieblenehavissufiĉedatempokajneestissufiĉepreparitaj.Sedĉar«sinjoroJakobkiellongjaradirektorokajredaktorodeUEAestistreadmiratainterlaesperantistojdeSvislando,nisekvedonisallifidonlaŭtio.Estastreembarasepormidevikonfirmi,keminuntemperifuzusrevizorijetiajkondiĉoj».67

Onitrovispliolunustrangaĵonenlaasertitajelspezoj.Lafinanc-revizoroEvertJanWoessink,ekdeaŭgusto1960estraranoprifinancoj,proviskolektilahavaĵojndeUEAkajhavisalmenaŭpartesukceson.Plurajelliajakuzoj,esprimitajinteralieen1964antaŭjuĝistokajankaŭpriskribitajenspecialaestrararaportoen1965,rilatasrekteallabiblioteko.

HansJakobestisasertintakelielspezisenlaperiodo1955-59entutemiltricentsvisajnfrankojnkiellupagonallaĝenevadepartementopripublikatransporto,porlaspacoenPalaisWilsonporlabiblioteko.WoessinkeltroviskelaAsociofaktenepagisalladepartemento,sedaliusinjoroAmmannkielprizorgantodePalaisWilson.Jakobjenklarigiskeen1942

lapedeloAmmannekdisponigispartondesialaborloko,kiunJakobuziskielarkivejon.LamononlidonisalAmmannproetajmanlaborojkajlasindevigo,informialJakobkiamvenasesperantistojporvizitilaĝenevanoficejon.Woessinkneakceptistiunklarigon.LaKomitatodeUEAĉiamkrediskejaokazaslupagoalPalaisWilsonporlabiblioteko,sedWoessinkvizitisrespondeculondetiuĝenevadepartemento,kajtiuklarigiskelakantonoĜenevonerajtasludoniĉambrojnentiudomo.KiamlaestraranomontrisallarespondeculolakvitancojnlaŭkiujsinjoroAmmannricevismononkiellupagon,larespondeculoestistremirigita.WoessinkdubisĉuAmmanniamajnfarisiujnmanlaboretojnporUEA.Tiam,enoktobro1960,Woessink,LapennakajVermaasenĜenevokonstatiskelaurbodisponigisekde1947aŭ1948lakelonporlaUEA-bibliotekosenpage.Ankoraŭenjunio1960JakobestiskredigintaalWoessinkkeUEApagadisporĝitricentfrankojnjare.68WoessinkpriskribiskeenlakelodePalaisWilsontroviĝasinteralieproksimumekvindekskatolojnumeritajkunenhavoenkovertoj,laŭJakobtemisprilibrojkiujnlipersoneestisricevintakieldonacojn.Lakelohavisgrandecondeproksimumedekoblekvarmetrojkuntiommultedapaperoj,libroj,gazetojk.t.p.,keWoessinkapenaŭpovisimagikeĵusantaŭetieestiskromela38kestojkundumilkvincentkilogramojsenditajjamalRoterdamo.Enlakeloestisproksimumetridekpaketojdakliŝoj,dekgrandajkaslibroj,skatolojkun«ŝlosiloj»endiversajlingvoj,kajkorespondaĵoj.Tiujaferojkuŝissurlignajbretoj,tamenekzistisankaŭunugrandameblokunproksimumetridektirkestoj.SupreenPalaisWilsonenmalpuramalgrandaĉambro,unuoblekvarmetroj,estisunusufiĉebonaŝrankokuntirkestoj,kiujenhavislibretojn.HejmeJakobhavismultegedalibrojkaj,enskatolojstarantajsurtabloenlalaborĉambro,materialonporesperantistabiografioKiuestasKiu.69EntiujaroWoessinkenirislaloĝejondeJakob,helpedelapolico,kajkunportisdokumentojn,kvindeklibrojnkajkelkajnbroŝurojndeproksimumecentkilogramoj.70JakobestismenciintaensiaspezolistosumonporpresigislipojnporlabibliotekokajporordigalaborofaredeiusinjorinoComte.Enkunsidoantaŭjuĝisto,en1964,Jakobkonsentistransprenilapagonallasinjorino,konfesantekeliankoraŭhavaslasliparondelabiblioteko.LiakceptiskeĝiestasproprietaĵodeUEAkajanoncisdoniĝinpostlafinodelaproceso.Woessinksiaflankeakceptispagilapresitajnslipojn,kondiĉekelasliparovereirosalUEA.71

Lanervomalsana73-jaraJakobnepluhavisĉiujnelsiajmensajfortoj.DumUEApreferissolvilakonfliktonmalantaŭlakulisoj,Jakobmeminteralieenoktobro1965publikigispamfletonenkiulikulpigisaktivulojndeUEAprokalumnioj.LaEstrarorespondisperbroŝuro«porinternauzo»kiulistigislaŝuldojndeJakob.TielaEstrarorepostulisankaŭdumilsvisajnfrankojnporlibrojellaBibliotekodeUEA,kiujnJakobvendislaŭleteroel1950aliuGlennP.TurnerenMadison,Wisconsin;JakobneinformisprilavendolaEstraron(kiuneestuskonsentinta)kajankaŭneniamenskribislagajnonenlakaslibrondelaServaCentro.72Jakobensiareagorifuzislariproĉon:laŭli,iamdumlamilitoTurnerpetislinprilibrojporkreipublikanEsperanto-bibliotekon.Jakobutiligislaokazonporseniĝijeduoblaĵoj.PerlaricevitajkvincentdolarojlisubtenisesperantistojnenGermaniokajĈeĥoslovakio.73EnlaArkivodeUEAankoraŭekzistasladosiero,kiunJakobsiatempefarisporlakorespondadokunTurner.Evidentetemasprilajaroj1948ĝis1950,kajJakobkredigisalTurnerkeliagastuteoficiale,eĉproponismetienĉiunlibronstamponindikantankeUEAcedisĝin.EstantememestraranoJakobeblenedeviskonsultilakolegojnprivendoj,sedĉiukazelidevisraportiprilaenspezoj,perlakoncernajkasdokumentoj.AnkaŭtiujestastrovitajenRoterdamo,kajkielvendo-enspezojaperastiujarenur183frankojĉefeporbrokantaĵojvenditajalSvedio.74

LaAsociokalkulistiamen1965keJakobŝuldasalĝiĉ.tridekmilsvisajnfrankojn,sedpostulisprodiversajindulgojnurdudekmil.75TiorespondisaltiutempajaraenspezodeaveraĝamastrumoenSvislando,estisdoankoraŭtregrandasumoporlaemeritadiabetulo.76Laestrararaportode1968/69sciigiskepostlamortodeJakob,enoktobro1967,liajŝuldojpligrandisolliajhavaĵoj,kajfinelaAsocioricevis3578,40frankojn.77

Laduapartodelabiblioteko,ellajarojpost1933,kajaliajdokumentojrestispostsomero1960ankoraŭenlakelodePalaisWilsonkajenlahejmodeJakob.Finede1961CO-direktorinoVermaasraportisallaĝeneralasekretarioLapennakegrandŝancebaldaŭvenostiumaterialo,dankealladelegitoWalterSondereggerelZuriko.SondereggerestisvizitintaHansJakobentieshejmokajkredigiskelivenisproprainiciatekajsenĉiujinformoj.PostdutagaamikecainterparoladoJakobvizitiskunlilakelonenPalaisWilson.LazurikanodoeksciiskeJakob,malgraŭaliaaserto,jarajtisenirilakelon,faristionregule,kajhaviseĉpropran

ŝlosilon.CetereSondereggerkonstatiskeJakob,kvankamlipostulismonondeUEApordungienpakiston,havislaintenconmemfarilaenpakadon.78Enaprilo,majokajjunio1962WoessinkvizitisĜenevondenoveporantaŭenigilaaferon.JenJakobsubskribisdeklaronkelipretastransdonilaposedaĵondeUEA.LanovaestrodelaServaCentro,JohannesJakobSturzenegger,tujpostehelpedealiajsvisajesperantistojpakistridekkvinplenajnkestojn,kiujatingisRoterdamonenjulio.TamenrestismaterialojkajmeblojdeUEAenlahejmodeJakob,laŭlaestrararaporto.79KvankamalJakobestismalpermesiteenirilakelondePalaisWilson,litamentrovismanieronfarition,kajlihavisokazonforpreniaferojnlaŭplaĉe,raportisWoessinkankoraŭen1964.80

KiamJakobmortisen1967,venispliamaterialodeSvislandoalNederlando,«unuavicepriVolapükk.a.projektoj».81EnlakontaktojdeWoessinkkunlafilinodeJakoblabibliotekomemŝajneneludisrolon.82Estasmalfaciledireble,kiamveniskiumaterialoalNederlando.ClaudeGaconddelaCentropriEsplorokajDokumentadodelaLingvoInternacia(CDELI),enlaokcidentsvisaurbetoLaChaux-de-Fonds,klarigasensiahistoriodetiuCentrokelafilinodeJakobprolaminacantajŝuldojneakceptislaheredaĵon,kiusekveestisaŭkciotadelaŝtato,kajlipriskribassubkiujmalfacilaĵojlifinesukcesissavilaarkivojndeJakobporCDELI,precipedokumentadonkunmetitandeJakobpridiversajplanlingvajprojektoj,ankaŭantikvajnlibrojn.83

Lasortodetiusliparo,faritalaŭJakobenla1950-ajjarojporlanovaĵojpost1933,neestaskonata,ĝitroviĝasnekenBHHnekenCDELI.EblelaasertatakatalogadonurserviskielpretekstotenilalibrojnenPalaisWilsonkajricevadila«lupagon».

C.Nederlandaperiodo

1.Translokadokajekfunkciigo

Tiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

2.Iniciatojpost1974


3.BHHen2006


Kronikoporsuperrigardo

SvisaEsperantaSocieto

1903:FondiĝasSvisaEsperantaSocieto,ĉekiukolektiĝaslibrojkajperiodaĵoj.

1908:LasvisasocietofondasBibliotekanKomitatonporSvisaEsperanto-Biblioteko.

1909:LabibliotekotranslokiĝasgrandpartealĜenevo.BibliotekistoStettlerproponasĝinalUEA.

HectorHodlerkajUEA,Ĝenevo

1912:HectorHodlertransprenaslakolekton.ĜiricevaslanomonUniversalaEsperantiaBiblioteko.

1913:HansJakobvenasalĜenevokajekprizorgaslakolektonporHodler.

1919:LaoficejosituasenBerno(ĝis1920).

1920:HodlerpostlasasĝinalUEA.LaBibliotekodeUEAricevasunuafojemencionenlaStatuto.

1926-30:PrilabibliotekozorgasPetroStojan.

1931-33:TransprenastiunzorgadonHenriVatré.

1929:KunlaoficejolabibliotekoirasalTourdel’Isle.

1936:EnmartolaEstrarodecidastranslokigondelaoficejoalĜenevo

kajlabibliotekonalVieno.ProcesoekigitadeJakobmalebligastion.

1937:OficejokajbibliotekoirasalPalaisWilson.

1942:Jakobtrovastiespaconporlakolekto,jefavorajkondiĉoj.

1946:EnlaInterkonsentodeBernolabibliotekoestasfiksitakieltaskodelaServaCentroenĜenevo.

ServaCentrodeUEA,Ĝenevo

1947:Jakobtrovassenpaganspaconporlakolekto.PostlakunfandiĝodeUEAkajIELlaBibliotekodeUEAaperasenlaStatuto-proponoj.

1948:EnlanovaStatutolabibliotekoricevaslanomon«H.Hodler».

1954:LaEstraroesprimasladezironkelabibliotekoestuĉelaCentraOficejo.

1956:EnKopenhagolaKomitatodecidaskelabibliotekoestuenlanovaoficejoenRoterdamo.

CentraOficejo,Roterdamo

1960:LafinancajtrompojdeJakobfariĝaskonataj.LaunualiverodalibrojalvenasenRoterdamo.

1962:LaCentraOficejotranslokiĝasallanunaadresoNieuweBinnenweg176.LadualiverodalibrojalvenasenRoterdamo.VictorSadlerestasnomitabibliotekisto.

1967:Jakobmortas,pliajlibrojatingasRoterdamon.

1969:Laoficejoricevasfotokopiilon.EkdeĵorasRobertMoerbeek.InstalodeFondaĵoBiblioteko,ĝisproks.1974.

1980:EnlanovaStatutolakolektoricevassiannunannomon:BibliotekoHectorHodler.

1987:RogerBlainevolontulasenlabiblioteko.

1990/91:RobertKeetlaer,anstataŭantamilitservon,entreprenaspaŝojnporkomputilaregistrado.

1991:InstalodenovaFondaĵoBiblioteko.

1994:BartRuigrokregistrasperiodaĵojn(ĝis2002).

1996:LibroservistoSimoMilojevićspecialeatentasankaŭlabibliotekon.

1998:AlvenaslasonbendojdelaMagnetofonaServodeRüdigerEichholzelKanado.

2003:ZikovanDijkfarasraportonpristatokajeventualajestontecojdeBHH;ordigojfaredeli,precipeenlaArkivo.

2006:TranslokiĝodelalibrojkajrevuojalnovajrulbretarojenSalonoZamenhof.

EllaUEA-statutoj

Regularo1908kajStatuto1910nemenciasbibliotekonaŭarĥivon.

Statuto1920

«42.[...]LaCentraOficejokonservaslabibliotekonkajarĥivejondelaasocio.»

«44.[...]LaRedaktoroklopodasgajnikunlaborantojn,preferesenpagajn,kajkorespondaskunili.Porlapartodeliredaktita,liportaslaleĝanrespondecon.ElĉiujalsenditajpresaĵojlaunuaekzempleroapartenasallabibliotekodeUEA,laaliajallaRedaktoroaŭlakunlaborantoj.»

Statutpropono1922(WilliamPage)

«XVIII.[...]EnlaCentraPropagandejoestaskonservatajlaarkivojdelaEsperantamovadokajlaoficialabiblioteko.»

Statuto1934

«48.SeestasduDirektoroj,tiamunuhavaslatitolon:

DirektorodelaInternajAferoj,kajlaalialatitolon:

DirektorodelaEksterajAferoj.[..]

KielInternajAferojestaskonsiderataj:[...]Plielaoficialabulteno,laadministrodelarevuokajbiblioteko,laaranĝojprikajinternedelaoficejo.»

«50.LaBibliotekodeUEAkolektasĉiujnkonservindajnesperantlingvajnpresaĵojn,kajinteresajnverkojnenkajprilingvojinternaciaj.Ĝiakirasilinlaŭebleelredakciajekzempleroj,donacojkajinterŝanĝoj.PorlabibliotekokajpormaterialodeEsperanto-ekspoziciojesturezervatamodestakreditoenlabudĝeto.TiomkiomlaCentraOficejopovasokupiĝipribibliotekajaferoj,laaktivajmembrojrajtasprunteprenimaterialonkajlibrojnlaŭfiksitajkondiĉoj.

Laarĥivejokonservaslaĉefajnorganizajnkajadministrajndokumentojn,plieobjektojnkajleterojnkiujestasvalorajporlahistoriodelamovado.

51.[...]Elĉiujalsenditajpresaĵoj[allaredakciodelagazeto,ZvD]launuaekzempleroapartenasallaBibliotekodeUEA;laaliajallaRedaktoroaŭlakunlaborantoj.[...]»

StatutodeInternaciaEsperanto-Ligo1937

«Arĥivoj.

35.Laarĥivejokonservaslaĉefajnorganizajnkajadministrajndokumentojn,plieobjektojnkajleterojn,kiujestasvalorajporlahistorio

delamovado.»

Statutoaŭgusto1948

«38.BibliotekokajArkivejo.LaservaoficejoadministraslabibliotekondeU.E.A.sublanomo‚H.Hodler’.Labibliotekoestasjeladisponodeinteresiĝantoj.

KunlabibliotekoestasligatalaarkivejodelaAsocio,kiukonservasvalorajndokumentojnorganizajn,administrajnkajaliajn,necesajnporlahistoriodelamovado.

LabibliotekodeU.E.A.estasregistritaenlalistodelaspecialajbibliotekojsublatitolo:BibliothèquedelaLangueInternationale.»

Statutojulio1955

«38.BibliotekokajArkivo.LaBibliotekodeUEAportaslanomon‚H.Hodler’.Ĝiestasregistritaenlalistodelaspecialigitajbibliotekojsublatitolo:BibliotekodelaInternaciaLingvo(BibliothèquedelaLangueInternationale).»

Statutprojektojunio1978

«43.Biblioteko.LaBibliotekoportaslanomonHectorHodler.LabibliotekodisponigasallamembrarodeUEAkajaliajesplorantojlaĉefajnverkojnenkajprilaInternaciaLingvo.»

Statuto1980

«49.Biblioteko.LaBibliotekodeUEAhavaslanomonBibliotekoHectorHodler.Ĝidisponigas,laŭpropraregularo,allamembrarodeUEAkaj

aliajesplorantojlaĉefajnverkojnenkajprilaInternaciaLingvo.»

Literaturo

Agricola,Georges[ps.deHansJakob]:BibliotekodeUEA,en:EdE1934,p.51-52.

Bastien,Louis:BibliotekodeC.O.(CentraOficejo),en:EdE1934,p.50-51.

BibliografiaServo:LabibliotekodeUEA,en:Esperanto,1929,p.84/85.

BIL,t.e.:BibliografiaServodeUniversalaEsperanto-Asocio:BibliografiodeInternaciaLingvo.Historiasistemakatalogodefilologia,lingvistikakajpoliglotaliteraturopriuniversalaalfabeto,filozofiagramatiko,signaro,gest-lingvo,pasigrafio,internaciahelpalingvokajlogistiko,ellaboriskajkomentarisP.E.Stojan,Ĝenevo1929.

Blaine,Roĝero:Tradensapolvnubobriletaslacelo...,en:Esperanto,1987,junio,p.110/111.

EdE1934,t.e.:EnciklopediodeEsperanto,Budapest1934.

EeP1974,t.e.:IvoLapenna,UlrichLinskajTazioCarlevaro:Esperantoenperspektivo,LondonkajRotterdam1974.

Eichholz,Rüdiger:Spertiĝuenlaparolaformodenialingvoperhelpodemagnetofono!,en:Esperanto,1964,marto,p.46-48.

Ertl,István:BibliotekoHectorHodler,en:Esperanto,1992,majo,p.95.

EstrarodeUEA:EstraraRaporto:UniversalaEsperanto-Asocioen1994,en:Esperanto,1995,junio,p.107-116.

—RaportodelaEstraro,en:Esperanto,1976,julio-aŭgusto,p.117-136.

—EstraraRaporto:UniversalaEsperanto-Asocioen1995,en:Esperanto,1996,junio,p.105-116.

—KelkajHistoriajFaktojprilaServaCentrodeUEAenĜenevo.Nurpor

internauzo,Rotterdam1965.

Fettes,Mark:Perkunlaborostimulikunlaboron,en:Esperanto,1989,oktobro,p.161-163.

—Surfortiĝantabazovastigilaagadon,en:Esperanto,1991,aprilo,p.61/62.

Gacond,Claude:Rapporthistorique,LaChaux-de-Fonds2003(PDF-datumo).

Gjivoje,Marinko:KonsultlibropriEsperantajbibliotekojkajmuzeoj,Zagreb1980.

—ManlibropriEsperantoenbibliotekoj,Zagreb1978.

Hodler,Hector:FinancareformodeU.E.A.,en:Esperanto,1912,20-adeoktobro,p.278.

Jagnjić,Ankica:Porregistriniajntrezorojn,en:Esperanto,1990,novembro,p.215.

Jakob,Hans:LaBibliotekodeUniversalaEsperanto-Asocio,1960,tajpitamanuskriptoenlaArkivodeUEA.

—Laorganizademando,en:V.Bleier/O.Cense:OraLibrodelaEsperanto-movado1887-1937,Warszawa1937,p.122-141.

—Servistodel’ideo.50jarojĉeUniversalaEsperanto-Asocio1908-1958.EditoradokajantaŭparolodeMarkFettes,Antwerpen1995.

—UniversalaEsperanto-Asocio:historiaskizo,Ĝenevo1934.

—Verovenkos.GravajmisprezentojdeS-roHansJakob.Replikoallaverkintodelapamfleto,supozebleD-roIvoLapenna,en:Esperanto.Bultenodel’InternaciaEsperanto-Oficejodelaredakciode«EnciklopediodeEsperanto»kajdel’EsperantistaInterhelpo,1966,n-ro4,p.1-12.

Lapenna,Ivo:CED,en:Esperanto,1952,januaro,p.5-6.

Lins,Ulrich:Bibliotekoplikajpliriĉa,en:Esperanto,1995,julio-aŭgusto,p.121.

—Lanekomprenemajvidvinoj,en:Esperanto,1975,januaro,p.5.

—Respondoalmalesperajkrioj,en:Esperanto,1991,decembro,p.225.

McKown,CorneliusJ.:Sesesplorcentrojpriinterlingvoj,Rotterdam1981.(Esperanto-Dokumentoj,novaserio,numero15E(1981).)

Milojević,Simo:SescentrojdelaEsperantakulturo,en:Esperanto,1981,novembro,p.188.

Sadler,Victor:GravariĉiĝodelaBibliotekodeUEA,en:Esperanto,1963,junio,p.112.

—LaBiblioteko«HectorHodler»,en:Esperanto,1963,majo,p.85.

—NovagravaakiroporlaBibliotekodeUEA,en:Esperanto,1964,januaro,p.5.

—Savuniajnlibrojn!,en:Esperanto,1962,oktobro,p.182.

—Zamenhof-manuskriptojalBiblioteko«Hodler»,en:Esperanto,1972,marto,p.58.

SEB,t.e.:SvisaEsperantaBiblioteko.KatalogoNo1.Marto,1909.OficialaBibliotekokajArĥivejodelaSvisaEsperantaSocieto.

Sikosek,ZikoMarcus:ARotterdam,toutunmondesurpapier,en:Lemondedel’Espéranto,2003,marto/aprilo,p.6-7.

—AktualaleksikonopriBibliotekoHectorHodler,en:Esperanto,2003,junio,p.128/129.

—Simplemankasspaco,en:LaOndodeEsperanto,2003,aprilo,p.3.

Stettler,Edmund:HectorHodler.Liavivokajliaverko,Ĝenevo1928.

Ŝirjaev,I.:BibliotekodeDavidov,en:EdE1934.

Tonkin,Humphrey:ĈuRotterdamestaslaĝustaurbo?,en:Esperanto,1976,majo,p.85.

—Kioninstruas5000bibliografieroj?,en:Esperanto,1997,januaro,p.11.

—Signifanovainiciato,en:Esperanto,1976,majo,p.81-83.

Worstznowicz,Eleonora:EnketopriEsperantaj/PlanlingvajBibliotekoj,MuzeojkajKolektoj,1982,tajpitamanuskripto(licenciadisertacio,UniversitatoPoznań,proks.1983;partokunpiednotojaŭliteraturomankas).

Kielninorganizi?LastatutojdeUEA

Enkonduko

Asociopovasestikreitajamnurperlasimplakunagadodehomoj;tiaunuiĝopovashaviankaŭjurajnsekvojn.Subcertajcirkonstancojestassaĝedonialunuiĝoskribitanregularonkajfinealstrebijuranpersoneconlaŭŝtatajleĝoj.

KvankamlahistoriajstatutojdeUniversalaEsperanto-Asocioneludasgrandanrolonenlakolektivakonsciodelaesperantistojaŭdelamembroj,plurajgravajturno-punktojrilatasalnovastatuto.Komentitaeldononeekzistas,kajankaŭlaĝeneralahistoriografiopriUEAestasiommagra.Protio,lakomencasuperrigardoentiuĉistudetoprovasnenurprezentilaĉefajnevoluojnenlastatutoj,sedankaŭrakontesciigi,laŭnecese,prilakoncernajestintajeventojkajorganizajstrukturoj.Posttiuhistoriapartounuopajtemojestospritraktataj.

A.Historiasuperrigardo

UniversalaEsperanto-Asocioestas,laŭlaunuaartikolo1delastatuto,fonditaen1947kielkunfandiĝodeduplifruajorganizaĵoj:delasamnomaasociofonditala28-andeaprilo1908kajdeInternaciaEsperanto-Ligofonditaen1936.Priladudatojeblasdisputi,ĉaralmenaŭStettleren1928nomislafondotagonela28-andeaprilo1908,lalimdatoporlarespondojreagojallaregularo-propono,sedla1-andemajo,kiamaperislaunuaOficialaInformiloenlagazetoEsperanto.2KajlafamaalvokodeBastienla18-andeseptembro1936estisnurunupaŝoenlafondiĝadodeInternaciaEsperanto-Ligo;ĝiastatutoestisakceptitafineensomero1937.

ProtiukunfandiĝoHectorHodlerkajlanunaprezidantodeUEAenformalasenconeestasmembrojdelaabsolutesamaasocio,seddedumalsamajkunlasamanomo.HistoriasuperrigardomontroskelaliterojU-E-Areprezentascertanlongdaŭrankontinuecondeunuiĝodehomoj,sedkemalantaŭlaliterojtroviĝistrediversajkonceptojkajstrukturoj.

1.HodleraUEA1908


2.StettleraUEA1920


3.NovaUEA1934


4.IELkajĝenevaUEA


5.KunfanditaUEAekde1947


6.LaĝeneralasolvodeLapenna


7.Diskutojprilastatuto1974-80


B.Elektitajproblemoj

1.Jurapersoneco

PorasocioenNederlando,gravajurafontoestasartikolo8delaKonstitucio,kiugarantiaskehomojhavaslaliberonunuiĝi.Tiurajtoaperisjamen1848;en1855venisleĝodirantakielAsociopovasricevijuranpersonecon.Selaasociovolishaviĝinsentempalimo,tiamlastatutodevisestiagnoskitaeĉperleĝo.Tialnormaleasociojestisfonditajpornur29jaroj,ĉartiamsufiĉisreĝadekreto(prikiuokupiĝislaministeriopriinternajaferoj).Ekde1976sufiĉasagnoskodelastatutofaredenotario.15JurapersoneconecesasinteralieporkelaAsociopovuaĉetigrundonaŭriceviheredaĵojn,sedĝinenecesasporlaekzistodelaAsocioentute.Porkenotarioakceptulastatuton,asociodevasenĝidirisiannomonkajlaurbonkieestaslasidejo,lacelondelaasocio,ladevojnkiujnlamembrojhavasallaasocio,lamanieronkielonikunvokaslaĝeneralankunvenondelamembroj,lamanieronkieloninomumaskajmalnomumaslagvidantojn,kajlauzondelamonoenlakazodemalfondo.16

2.Oficialalingvo


3.Konsistokajmembreco


4.Unuregno,unuLandaAsocio


5.Komitato


6.Estraro


7.Kompensoj


8.ĜeneralaVoĉdonado


Kielniorganizisnin


Literaturo

EstrarodeUEA:KelkajHistoriajFaktojprilaServaCentrodeUEAenĜenevo.Nurporinternauzo,Rotterdam1965.

Hamann,Jürgen/Staszczak,Bolesław:Viglainterŝanĝodeopinioj,en:Esperanto,1979,aprilo,p.61-64.

Jakob,Hans:Lainternaciaorganizoesperantista,en:LokaKongresaKomitato,Warszawa(eld.):OraLibrodelaEsperanto-Movado1887-1937,red.V.BleierkajE.Cense,s.l.1937,p.122-141.

Kempeneers,Paul:LarolodeLandajAsociojenlaTutmondaEsperanto-Movado,en:Esperanto,1953,julio-aŭgusto,p.217-219.

Kollen,M.F.:Deverenigingindepraktijk,Deventer1995.

Lapenna,Ivo:DemokratecokajmemdisciplinoenUEA,en:Esperanto,1973,decembro,p.201-203.

—Distanciĝo,en:Esperanto,1975,majo,p.88.

—Konfirmodekontraŭneŭtralecapraktiko,en:Horizonto,1979,januaro-februaro,p.1-5.

—KonstruadodeModernaUEA(1948-1973),en:IvoLapennak.a.:Esperantoenperspektivo,London/Rotterdam1974,p.548-634.

Lins,Ulrich:Analizaskizoprilahistoriodelamondaorganizo,en:IvoLapennak.a.:Esperantoenperspektivo,London/Rotterdam1974,p.413-506.

Milojević,Simo:141voĉdonojpri60artikoloj,en:Esperanto,1979,septembro,p.148.

—Statutokajstatutprojekto,en:Esperanto,1978,decembro,p.213-218.

Moritz,UweJoachim:JurakontinuecodeUEA,en:Esperanto,1975,

marto,p.41/42.

Privat,Edmond:PriorganizaproblemoenHelsinki,en:Esperanto,1922,p.101.

Rousseau,Théophile:Internaciecokajpatriotismo,en:Esperanto,20-adefebruaro1911,p.1/2.

Stettler,Eduard:HectorHodler.Liavivokajliaverko,Ĝenevo1928.

—LanovaStatutodeUEA,en:Esperanto,1920,oktobro,p.186-188.

—Raportodelakomisionoporlareviziodelastatuto,en:OD1914,Ĝenevo1914,p.41-51.

Tonkin,Humphrey:KelkajĝeneralajkonsiderojprilaStatuto,en:Esperanto,1979,aprilo,p.64/65.

—Proneŝanĝemoniriskasstagnon,en:Esperanto,1978,decembro,p.209-212.

HistoriodelaHistoriodeEsperanto

Abundokajmalabundo

Historiistokutimeplendaspritroodamaterialo,kiuntrafosidaŭraseterne,aŭprimaltroodamaterialo,tielkeprofundapritraktadodelaobjektoapenaŭestasebla.Simile,onipovasrigardilahistoriografiondeEsperantosublavidpunktojabundokajmalabundo.

Ekzistasabundodaverkojkunrilatoallahistoriodelalingvo,delamovado,landajaŭfakajmovadoj,kajkreibibliografionestusjamtretemporabataskojesimem.Bedaŭrindemultedaartikolojaperasjenkajjenenoftenuretajrevuoj.Poriomlongajartikolojmankaslaspacoenrevuoj,tielkeilidevasaperienapartajbroŝuroj.Fojeiusukcesaskolektitiajnkontribuojnkajaperigasvolumon.

Sedsamepraveestasrigardisublavidpunktodemalabundo.Onirajtasdirikelafakanivelodemultajkontribuojneestastrealta.UlrichLinsen1988konsoligiske«apogeojdediletanteco»kiellahistoriodeCourtinatestasmaloftaj,sedlaplejmultajnverkojnlicertetrafasperjenajriproĉoj:

–Ĉefe,laaŭtorojestasamatoroj,nehistoriistoj,kvankamtioneneprediraskeiliestasmalseriozaj.

–Laaŭtorojoftehavaspedagogiantendenconkajvolasedukilaesperantistojn,donialilimemfidonkajkuraĝigiilin.Sekve,oniemastransdonimitojnkajsilentiprimalsukcesoj.

–Ilioftekontentiĝasperkronikojkajpriskriboj,senprofundeanalizisiantemon.

–Laplejmultajkontribuojestasnedetalaj,supraĵajaŭtroĝeneralaj.

–Lakvantodefontojestaslimigita,nurmalmultajaŭtorojentreprenaspenanserĉadonenarkivojaŭsistemantrastudondelaplejgravajEsperanto-gazetoj.1

Porseriozahistoriastudadonecesaskonilaekzistantanliteraturon,havialmenaŭsuperrigardon.Seonikoncentriĝasjecertaelektodeverkoj,tioestastuteebla.Okupiĝanteprila«historiodeEsperanto»,onipovasdividiĉiujntutmovadajnprezentojndealiaj,geografieaŭtemelimigitaj.Ankaŭnenecesasmenciiabsoluteĉion,kioiamaperissublatitolo«historiodeEsperanto»,kvankamonipovasfariesceptojnpormallongajkontribuoj,seiliaperistrefrue.

LaunuajdekaŭdukdekjarojdeEsperanto(1897)ankoraŭnekaŭzismultedahistoriografiumado,kromkelkajmalgrandajrerigardoj,kajoniankaŭneatendupli.Sedlaarĝentajubileode1912liberigistutanondon,komenciĝantanen1911.EnlaantverpenaUniversalaKongresolaliteraturakonkursohavislahistorionkieltemon,kvankamneĉiujkontribuojĉitierilatisaltiukonkurso.

DeBeaufront1903/04


CouturatkajLeau1907


Fiŝer1911


Radvan-Ripinski1912


Clark1912


Zakrzewski1911/13


Privat1923

EdmondPrivat:HistoriodelalingvoEsperanto.Unuaparto1887-1900.UniversalaEsperantiaLibrejo,2-aeldono,Leipzig1923(Ĝenevo1912).74p.

DumZakrzewskikajFiŝerhavisdumepokankajrelativanfamon,EdmondPrivatestasebleunuellatri-kvarplejkonatajfigurojdelaEsperanto-historiomem.Tioparterilatasalliajfunkcioj,kiellaprezidantecodeUEA(1924-28),alliaallogapersonecokajretorikaforto,sedprecipeallamultajdiversajverkoj,delegolibro,dramoj,poezioĝisbiografiojdeZamenhofkajGandhi.KajliakompanislatutmondanEsperanto-historionsufiĉelonge,de1903ĝissiamortoen1962,kundiverskialajpaŭzojdumlaunuamondmilitokajlaperiodo1934-51.

Privatmodesteverkisen1912nurĝislajaro1900,tiellasanteiomdaspacointersikajlaprilaboritaepoko,evitantelanecesonmenciitutefreŝajnokazintaĵojn,kiujnoniankoraŭmalfacileanalizas.Grandapartoestisverkitajamen1910,kajlajubileonlipreniskielokazonporfinilaverkon(p.IX).Ĝiaperisenla«UniversalaEsperantiaLibrejo»,latiamalibroservodeUEA.

Laenkondukoestasoriginaleca:ĈarEsperantolaŭPrivatnenionŝuldasalVolapukoaŭBolak,liligasĝinallahistoriodelahindeŭropajlingvoj.Vivonĝiŝuldasalĝiaadeptaro,tielkelamovadakajlingvahistoriojestasinterligataj(p.XI).Tioiometemalĝustaslaŭlamovadavidpunkto,konsiderantekekelkajpionirojestiseksvolapukistoj,kelajunaEsperanto-movadodevisiomkonkurikunlavolapuka.Pridiskuteblaestaslaopinio,kenenurlavortaro,sed«ankaŭentute»lagramatikovenaselhindeŭropafonto(p.19).TrefruktodonalaalirodePrivat(kajlatabelokunhindeŭropajlingvoj)neŝajnasesti,kajĝineestisimitataposte.Necesusplistrikteklarigiĉulatemodelahistorioestulalingvoaŭlakomunumo.

PriladevenodeEsperantoPrivatnememverkis,seduzislaBorovko-

leteron,kunlaklarigo(preteksto?):«Multepliboneestasĝincitiolĝindifektiperanalizo»(p.10).EbleĉarlaIdo-krizoestisporEdmondPrivat(verkantaen1910)ankoraŭtrefreŝa,litreemfazaslanegativajnflankojndedeBeaufrontkajdeliainfluosurlalingvonkajpropagandon,tamennepovanteneilianvaloronporlamovado(p.62kajsekvaj).LafrancaperiodolaŭladividodePrivatdaŭristremallonge,lilasisĉesiĝinjamen1900,lafinodeliamaldikaverketo.

Möbusz,Brüggemann,Ladevèze1921-23

AlbinMöbusz:DokumentojdeEsperanto.InformiloprilahistoriokajorganizodelaEsperanto-movado,Berlin1921.198p.

KarlBrüggemann:HistoriodeEsperanto.kunlaparoladoj,leterojktp.deD-roZamenhof,kreintodelalingvoEsperanto,Dresden1923.160p.

RenédeLadevèze:DemandaroprilaHistorio,LiteraturokajOrganizaĵojdeEsperantoporEsperantajEkzamenoj,2-a,rev.kajkompl.HermannGöhl,BerlinkajDresden1923(Dresden1911).111p.

Postlaunuamondmilitoaperisenmallongasekvotrikompilaĵojkunhistoriajtekstoj,fojekunhistoriografiaaldono.

AlbinMöbusztransprenisekzemplelaartikolondeLeopoldEinsteinel1884prilaplanlingvahistorio,tekstojnpriZamenhof,eĉtekstonelPrivat1912kajkongresparoladojndeZamenhof.Sekvistekstojprilaorganizahistoriokajliteraturamontrilo.LakompendiodeMöbuszŝajnasestituteutila,enlatiamaepoko,kvankamĝifojepovusestiplipreciza.Enlaantaŭparolo(el1920)liesprimissintreoptimismeprilataŭgecodetiulibroporklerigilaesperantistaron(p.3/4).

AnkaŭKarlBrüggemannkompilisparoladojnkajleterojndeZamenhof,sednenur.LiamallongahistoriokomencisjamantaŭEsperanto,sekvanteĉefealEinstein1884.Glitanteekdelaperiododelamondmilitoenlaaktualanstatondelamovado,licertagradekoncentriĝisprilagermanamovado.Ankaŭliavarasprilamenciodefontoj.

LaverketodeRenédeLadevèze(1885-1913)estas«demandaro»porpreparikandidatojndeEsperanto-ekzamenoj.HermannGöhleldonisen1923reviziitanversion.Lademandarofunkciaslaŭlametodode

demandokajrespondo,kunfojeiomtrolongajrespondojporparkeri.

Privat1927


Drezen1931


Isbrücker1932


Enciklopedio1934


Støp-BowitzkajIsbrucker1948


Jakob1958


Waringhien1959


Courtinat1964-68


Esperantoenperspektivo1974


Pechan1979


Forster1982


Auld1988


Støp-Bowitz1996


VanOostendorp2004


Korĵenkov2005


Konkludo

VerkipriEsperanto-historioestasmalfacile,kajkomparojalgrandajnaciojkajnaciajlingvojestasvanaj:laEsperanto-komunumonepovasprovizialsiajhistoriistojlasamangradondesubtenokielekz.FederaciaRespublikoGermanioalsiaj.Laĉefajmankojestaseduko,tempokajfinancasubteno,kajnurmalofteeblasalprivataesperantistokompensition.Lasekvoestasmankodekvalito,kajnurmalmultajellaverkojmenciitajdaŭreutilas,precipelainformbrikoj«EnciklopediodeEsperanto»kaj«Esperantoenperspektivo».

Porpliboniginianhistoriografionnecesasunuapaŝeplibonaeduko;seriozahistoriografiomeritaspliolnurhobiannivelon.Kaj,verkadohistoriografianefunkciasizole.Verkoapartenualtutaretodaaliajverkoj.Studoj,monografiojesplorasunuopajnproblemojn;surbazedetiujmonografiojverkiĝassuperrigardojkajmanlibroj;tiujverkojhelpasverkilernolibrojnpriEsperanto-historio.Tiaretoankoraŭnurtrefragmenteekzistas.Necesastialneverkiplian«HistoriondeEsperanto»,enlaformodeskizoaŭsuperrigardo,sedkontribuisenchaveallareto.

1908:CentrajOficejojdeUEAenlasvisaepokoPostpreskaŭkvindekjarojenNederlando,UniversalaEsperanto-Asociofacileforgesassiajnsvisajnoriginojn.Sesadresojnĝihavisinter1908kaj1960,ĉefeenĜenevo,sedankaŭunujaronenBerno.LasvisaepokodeUEAmalgraŭĉiujŝanĝiĝojkajorganizajreformojrestaspartodelafundamento.

StratoBovy-Lysberg

HectorHodlerkajamikojestissubluantojenlaSciencaOficejodeRenédeSaussure,kiutremodestsumedisponigisĉambretonen8,rueBovy-Lysberg.PropagandintelaideondeAlphonseCarlespriretodeEsperanto-konsulojkaj-oficejoj,lajunulojfinede1907enketisĉuekzistasinteresiĝopri«fortikaorganizo».La28-andeaprilo1908estisfonditaUniversalaEsperanto-Asocio.Ĝialuliloestisjamdelongepretigita,kunrevuoEsperanto,lakunsidojdumlaĉiujarakongresokajdolaoficejoenĜenevo.

Borsastrato

Jamenaŭtuno1909larapidekreskantaAsociotranslokiĝisallaproksimaadreso10,ruedelaBourse,kionrusasamideanotradukisiamper«stratodelamonujo».TielaCentraOficejodeUEAhavistrimodestemeblitajnĉambrojn,ĝisoniakirisenjulio1914dupliajnĉambrojnjelasamaadreso–jenUEAokupislatutanteretaĝon.Hodler,vivantatiamjemodestarentodonitadelapatro,loĝislongantemponenĉambretodelaoficejo:«feralito,kelkajtablojkajseĝojkrakemaj,aretodalibroj,malmultajpersonajmemoraĵoj,jenĉio»,skribisamiko.En1910laAsocioenkondukislapostenondedirektoro,porgvidilaoficejonenĜenevo.Hodlerfariĝis,honorofice,launuadirektoroenlahistoriodeUEA,kvankamliestisjamredaktorodesiadaŭreprivatagazeto

Esperantokaj«komitatanoprilaadministrafako».

EduardStettler,esperantistoekde1908,de1909ĝis1911restadisenĜenevoporvolontulienlaoficejo.LajuristokajidoelriĉafamilioenBernpriskribispostelagrandajnlaborojn,kiujnlafondintojplanis,kajkomentis:

Portiaentreprenejodekdudaoficistojestusĝustesufiĉintaj.KionmitrovisalveninteenĜenevoporhelpiHodler-on?Ĉambro-keston,malgranda,jeordokajpurecoenmiajokulojdubaj,kunkelkajkrudajabiajtablojkajbretarolaŭlongedeunumuro.ĈelafenestroHodler;unuoficistorusa,inteligentakajmalordema[...].

HodlerbaldaŭkonfidisalStettlerestradondelaoficejokajlakason,kiufakteestisladakesteto,kun«koncernalibretokunnotojplibonintencajoluzeblaj.Kelkajnmonatojnposte,enRuedelaBourse,laoficejojamaspektisplioficeje,dank'alskribmaŝino,malnovajmeblojdonacitajkajnovajbretarojne-pentritaj.»Dumlaoficialamalfermooniplenkoreridisprikomercavojaĝisto,kiuƒtiomseriozekajelokventerekomendisferajnmonŝrankojnenĉiujgrandoj,garantiitajperatestojdebankoj,kelineekkomprenisnianĝojon.Alvenispliajoficistoj,bonajkajmalbonaj,honestajkajaliaj,ĉiamtremalaltepagitaj,ĉiamnesufiĉajlaŭnombro.

KielnehonestanoficistonStettlercelisprecipelakasistonD.Zirlin,kiuenfebruaro1913forkuriskunlakaso.

1LaŭraportodeHodlerelseptembro

1910,laborisseshomojenlaoficejo.LimemokupiĝispriadministradokajgazetoEsperanto,samesensalajrekielStettler,larespondeculoprifinancojkajlibroservo.Laaliajkvaroficistojestispagatajellaenspezojdelalibroservo,delagazetoaŭdeUEA,dependedelataskoj.

LakomenciĝodelaunuamondmilitolamigislalaborondeUEA.Deunusemajnoallaalia,preskaŭdutrionojdelamembraroektroviĝisen«malamikaj»landoj.Seden1915onidaŭrigislagazetonkajinstaliskorespondanservonkuninterpretado.Komparekunaliajtiajservojniajmonpostulojestismodestaj,rememorisStettler,sedlaagadofavorekonatigislaoficejonkajalportisbelanenspezon.

Muzeastrateto

PostlamilitoHectorHodlerfariĝisprezidantokajEduardStettlerdirektoro.ĈarStettlernepovisdenovevenialĜenevodeĵori,laCentraOficejovenisalli.Lanovaadresoekdemajo1919estisMuseumsgasse14,iomeksterlacentrodeBerno.Ebletioestisplifavoraankaŭelkostavidpunkto,ĉarlaĉambrojenlaborsastrato,kostintajĝislafinodelamilitomilokcentfrankojn,postulispostekvinmilkvarcentdelaasociakaso.Sedbaldaŭposte,enmarto1920,mortisHodler.DirektoroStettlerskribisenlagazetoEsperantokeliricevisdelavidvinolarajtojnjelagazetoEsperanto,labibliotekondeHodler(jamenlaoficejo)kajvalorpaparojnjeproksimumecentsepdekmilsvisajfrankoj(latiamakotizoporMembro-Jarlibroestis2,50fr.).Tiuheredakapitalo«certigosporĉiammodestanekzistondelaoficejo»,liopiniis.Porŝpariheredo-impostojn,oniretranslokislaoficejonalĜenevo,ĉartielaimpostojestismalplialtaj.PublikapretekstoporlarapidaŝanĝodesidejoestislanovaLigodeNacioj,kiuen1920venisalĜenevo.Tamen,lanajbarecodelaLigoapenaŭdonisianavantaĝonalUEA.

Bulvardodel’Teatro

Lajaro1920estisgrandamejloŝtonoenlahistoriodeUEA,kiamfiniĝislaeksperimentajjarojkajlabazarekonstruadopostlamilito.Stettlerellaborisnovanstatuton,limemfariĝislaunuaprezidantolaŭreguleelektitapostlamortodeMudieen1916.EdmondPrivat,eĉplimalnovaamikodeHodler,transprenislagvidondelagazeto.HansJakob,oficistoekde1912,ekrespondecisprilaCentraOficejonunen12,BoulevardduTheâtre,enĜenevo.Tiutriopo,fojekunaliajfunkcioj,estisgvidontalaAsocionĝis1934,kiamlanaciajsocietojtransprenislaŝipon.

Supraĵela1920-ajjarojestisorajporlaAsocio,kiamĝioftehavispliol8000aŭ9000membrojn.Malgraŭtio,konstantaproblemorestisladeficitoj,kiujforfrandadislakapitalon,kajtiuepokoplenisdeskandalojkajbatalojforgesitajintertempe.Pliaĝenaĵoestislasekvojdelamilito,precipelaestiĝodenovajlandlimojkajlamalfaciliĝodemonainterŝanĝado.UEAperdismultedamonokiamekzemplekolektitajkotizojestisblokitajeniulandokajsenvaloriĝisproinflacio.

InsulaTuro

La23-andeaŭgusto1929sepfortulojkomencislatransportonde140kestoj,raportasEsperanto.OnifacilekomprenaslaentuziasmondeHansJakobprilanovaadresoTourdel’Ile.Temisfaktepriturosurinsulorivera,kajUEAluisspaconsupre.Lanombrodelaĉambrojrestislasama,sedlanovajnaŭestismultepligrandaj.

Eninternaraporto,direktoroJakobkonfesisetanmalavantaĝon:lasuprenirokonsistisel130ŝtupoj,kajlaliftoestisuzeblanurportiujoficistojkiujhavisŝlosilon.Sedlaantaŭaoficejoestistromalgranda,mankisdecaĉambroporokazajvizitoj.Diplomatece,Jakobskribisnurketiuturaoficejokostismalpliolaliajlokojviditaj,seninformipriladiferencoallaantaŭalupago.«Unuafojenipovasnunlokiginiangrandanbibliotekonenkonvenanĉambron,kiusamtempeservasporakceptivizitantojn,kiujnemankas.»

2

Laeŭforionepovisdaŭrilonge.Enoktobro1929,nigravendredokrevigislaspekulaciondeWallStreetenNovjorko,kajdumlavenontajjarojlafinancakrizoatingisEŭropon.Politikajkrizojsekvis.TiujtempojestisturbulajankaŭinternedelaneŭtralaEsperanto-movado,ĉarlanaciajasociojpostulisnovanorganizon.KvankamŝajniskelaInterkonsentodeKolonjo1933prezentiskontentigansolvon,lakonfliktojrapiderevenis.Kiamenmarto1936laEstrarodeLouisBastienvolistranslokilaCentranOficejonalLondono,kelkajsvisojsublafaktagvidadodeeksdirektoroHansJakobentreprenisprocesonĉelaTribunalodeĜenevo.ĈarlaEstrarotimisbaldaŭanbankroton,Bastienalvokisenseptembro1936lamovadonsekvilinalnovefonditaInternaciaEsperanto-Ligo.UEAenĜenevofariĝisorfo,ĝisenoktobro1936«provizorakomitato»transprenislagvidadon.

PalaisWilson

La1-andejulio1937lamalgranda,«ĝeneva»UEAirisalnovaloko,enPalaisWilson.EntiueksasidejodelaLigodeNaciojnunhejmisdiversajinternaciajasocioj.Jakob,denovedirektoro,funkciigislaAsocionĝis1942.PostladuamondmilitookaziskunfandiĝodeInternaciaEsperanto-LigokajdelaĝenevaUEA,sublamalnovakajnunanomo.Tiam,en1946/1947,onikonsentispricertataskodividointerladuoficejoj:enBritiolaAdministraCentrookupiĝispriadministradokajlibroservo,dum

laServaCentroenĜenevo(gvidatadeJakob)gardislabibliotekonkajredakcion.FaktelaServaCentroenlaPalaisWilsonestisnepliolkelaĉambro,kiesituislibrojkajarkivaĵoj,kajlalaborĉambrodeJakob,kiupludeĵoristieporlaŝtato.En1960laKomitatodecidishaltigilaoficondeJakob,kajkiamen1980novastatutoneplumenciislaServanCentron,lasvisaepokodeUEAdefinitivefiniĝis.

1927:EsperantistajRespondkuponoj:«VirajdasUEAnenfinancanaventuron»Tiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

1930:LoknomojenlaJarlibro«senrajtodeekzisto»


1932:BritaAsociokontraŭEdmondPrivatTiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

Vojaĝopolitika


ReagojelBritio


LavidpunktodeUEA


Kontraŭeto


1935:UKenItaliokajAfrikoTiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

Unuakongresasemajno:«PorItalia»


«Mankasvortojporpriskribo»


Jung:«Neniaordo,neniaorganizo»


«Mortiguilin,disfrakasuilin»


48gradojCelsiusenAfriko


GermanoenItalio


MildaKreuz:«Ĉialaborosekvigaskritikon»


1942:PrezidantoBastienenokupitaFrancio:«ReturntoSender»Tiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

Lamonstrofarassaltojn


«Pliboneolnianticipisantaŭtrijaroj»


Jenniahoro


1951:LakrimodelakongresasekretarioTiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

«Gravajplendojprilamoralakonduto»


Postkverelo


UEAkajla«krimo»


1955:Transdonodelaarkivo:«Nutrislafornon»LaoficejademandookupislaAsociondumgrandapartodelaunuaduonodela1950-ajjaroj.Postkiamenlabolonjakongresode1955laKomitatodecidiskelaAsociohavusiansidejonestonteenRoterdamo,latransdonodelaaferojokazisnetutelaŭortodoksamaniero.

EstioficistodeUEA

LalastaUEA-direktoro,kiuankoraŭnerezidisenRoterdamo,estisJohnC.Rapley(1927-2007).LabritodeĵorisenlaCentraOficejoekdela1-adedecembro1951,kiamĝisituisenlavilaĝetoHeronsgateapudLondono.De1954ĝisla30-adeseptembro1955liestisla«sekretario»(direktoro)delaAsocio,kielposteulodeCecilGoldsmith,kajantaŭulodelaroterdamaMarianneVermaas.

EstraranoIvoLapennastrebisnenuralstrukturajŝanĝojenlagvidodeUEA,sedankaŭalnovasidejo,preferindedomoenLondonomem.PorJohanoRapleylaoficejademandohavisankaŭpersonanflankon:Lidevispostuliplialtiĝondesiasalajro,ĉarlidezirisfondifamilion.UEArifuzistion,sedaliflankehavisproblemontrovianstataŭantonenHeronsgate.EnBolonjo1955lakunlaborantinodeIvoLapenna,MarianneVermaas,akuzisRapleyestiuzintalapostenonenUEAkielsaltilonalplibonapostenokungrandasalajro.Rapleykoleris:«Ĉuvipovasimagienkiusituaciomitroviĝas,serĉantepostenon,kajrenkontanterikanojnkiammikonfesaskedumlalastajtrijarojmiestasoficistoenmalgrandaEsperanto-oficejo,kundudungitoj,enkamparadomo?»KajjenLapennaekstarispordefendilin,Rapleyrememoris.PosteLapenna,VermaaskajRapleykafejumiskajĉerondatablo«harmonieflikislatruojnenniajrilatoj».

1

Cetere,ankaŭHansJakobtiutempehaviskompatonkunRapley,kiu

havosgrandegajnproblemojnsurlalabormerkatoestinteoficistodeEsperanto-asocio(Jakobpensisprisiajproprajproblemoj).FakteRapleypostetrovispostenonenŝipkompanio,kajeĉ«kuraĝis»revenienla1980-ajporlaborikelkajnjarojnenlaroterdamaCO.

Lapennakontraŭla«heronsgatanoj»


Transdonilaarkivojnhelpedeforno


.

1959:FighieraenVarsovio

A.«Neestasmotivopormaltrankviliĝo»

KiamGianCarloFighieraalvenisenoktobro1958enVarsovio,liestispliolravitadelando,lokokajesperantistoj.Lamovadavivoestasbrilega,liskribisalIvoLapenna.Dumlavenontajnaŭmonatoj,enkiujlikielKonstantaKongresaSekretariopreparislaUniversalanKongresonporsomero1959,liaimpresoseriozeŝanĝiĝis.

Lapolaĉefurboestispreskaŭforbombarditaen1939kaj1944,sedpraveiamprofetislablazonafiŝostavirineto:Varsoviomontriĝosfinenedetruebla.Jamen1953onideklarislaurbocentronrekonstruita.Pollandohavastutmondanfamonprosiajartmetiistoj,sedneĝiajbelecojestislaĉefakialo,kelaverdapopolovoliskongresinepretie:laUniversalaKongresoen1959okazuenladevenurbodeEsperanto,centjarojnpostlanaskiĝodeLudovikoLazaroZamenhof.

NetutebonanantaŭsignononipovasvidientrofruaanoncoenPolaEsperantisto.MarianneVermaas,direktorinodelaCentraOficejodeUEA,plendisla6-andenovembro1957alPolaEsperanto-Asocio,kelaŭtiesgazetolaUniversalaKongresoenMarseille1957akceptislainvitonalVarsovio1959.Tionŝinomis«rektamalvero»,ĉarestisneimageblealŝikelapolojenlaKomitato(laparlamentodeUEA)nekonsciisprilaprovizorecodetio.PrilalokodekongresodecidaslaEstrarodeUEA,ŝiklarigis,kajĝiĝisnunnursondislaopiniondelaKomitatoenMarseille.KomisionodelaKomitatotraktislademandonkajprincipefavorislapropononorganizilakongresonde1959enlaurboĉelariveroVistulo.SedlafinandecidonhavasdolaEstraro,kajtiookazoskielkutimenurenlavenontapaskakunsido.KiamlapolakomitatanoIsajDratwerpetisenlaKomitatoenMarseillekelaEstrarodecidutuj,tiamprezidantoGiorgioCanutoripetis:nurpaske.VermaasnunriproĉisalPolaEsperanto-AsociokejampublikigienPolaEsperantistoestis«nekorekte

kajnelojale»–kajavertiskelaEstraropovuseksentimalamonprotiunekorekteco,timantekeĝinatendospliajtiajsurprizoj.PrezidantoCanutokajlaaliajestraranojeventualeprotiostudosaliajninvitojn(ekzempledeBarcelono)despliserioze,ŝiminaciskajpetiskorektonenlavenontanumerodelapolagazeto.Ĝenerale,ŝipostulisdelaestraranojdePEA«netandeklaronjehonorvortokeviaorganizaĵofidelekajlojalesubmetiĝosalĉiujregularoj.»

Promesplenajunulo


Promesplenakomenco


LaatestodeDratwer


Unuajmalfacilaĵoj


Lakomunismokajlaprofito


«Tutkoregratulasvin»


B.«Tionedependasdeni»


Malamikodelakongreso


PatriotaparoladokajofendoalZamenhof


Dratwer,Fethkekajlaantisemitismo


«Kunlaboroabsoluteneebla»


«Ĉiosolvita»enLondono


«Surprizita,keninehavisplidamalfacilaĵoj»


Lapennaparolasklaranlingvon


C.«Laplejgrandaseniluziiĝodemiavivo»


Ge-HolmesenVarsovio


Postkvereloj


«Estasjunakajnehavassufiĉanvivpraktikon»


Ĝeneralakajkongresasekretarioj


1966:ProponoalUN:KialLapennanefariĝisheroodeNovjorkoTiuĉiĉapitroneaperasenlaprovversiodelalibro.Laplenanversionvipovasakiridewww.retbutiko.beaŭ[email protected]

Kampanjotutmonda


Ruzamazuro


Aŭdienco


«Iomvigladiskuto»


Postbatoj


Korespondadokolera


Ĉuvojoalkompreno?LaVermaas-protokolo


Kionliintencis?


PostparoloEn2003okazisalmilabonŝancokeUniversalaEsperanto-AsociodungisminporokupiĝipriBibliotekoHectorHodler(BHH)kajlaArkivodeUEA,ambaŭenlaCentraOficejoenRoterdamo.Launuataskoestisfariraportonprilastatokajeblajestontecojdelakolekto.Mialaborrilatoestisplilongigata,entuteĝisjunio2005,kajsamepliampleksiĝismiajtaskoj:helpialesplorantojkajordigiĉionkunlaperspektivopriiamaliaĉambrasolvoenlaCentraOficejo.

DummiajroterdamajjarojmiutiligislavesperojnporprivateesploriprilahistoriodeUEA.Lanotojkajkopiojankoraŭatendasplenanutiligon.Tamenmiprovisprilumigialmenaŭkelkajnhistoriajnmomentojnkajtemojn,porplibonekomprenilainternanvivonkajlamalfacilaĵojndelamondaAsocio.Tielestiĝisartikoloj,kiujnmiĝisnunnepovispublikigi–oftejamprotio,keiliestistrolongajporkutimaEsperanto-revuo.Launuajtriartikolojestasstudojpriunuopajtemoj,dumlapostajkontribuojlaŭjarajestasiompliĵurnalismeverkitaj;aliliapartenaslasolajdukontribuojjampublikigitajantaŭe(pri1932kaj1935,dumtempetoenLiberaFolio).LahistoriopriBHHapartenisalmiaraporto,domikoredankasalUEAporlapermesopublikigitiunartikolonkajporladisponigodelafotoarkivo.CeteremidankasprotralegadodekelkajkontribuojaŭlatutoprecipealBertilWennergren,ProbalDasGupta,HelmuthHuppertz,HumphreyTonkin,UlrichLins,RobertMoerbeekkajJohnRapley.

ZikovanDijk

Silvolde,endecembro2007

Mallongigoj

AdUEA ArkivodeUEA

ANB AŭstriaNaciaBiblioteko

BHH BibliotekoHectorHodler

BIL BibliografiodeInternaciaLingvo

BW BurgerlijkeWet,nederlandacivilakodo

CED CentroporEsplorokajDokumentadoprilaMondaLingvo-Problemo

CDELI CentrodeDokumentadokajEsploroprilaLingvoInternacia

CO CentraOficejodeUEA

EAB Esperanto-AsociodeBritio

EANA Esperanto-AsociodeNordaAmeriko

ECO EsperantistaCentraOficejoenParizo

ED Esperanto-Dokumentoj

EdE EnciklopediodeEsperanto

EeP Esperantoenperspektivo

GDR GermanaDemokratiaRespubliko

GEA GermanaEsperanto-Asocio

ĜV ĜeneralaVoĉdono

HEA HungaraEsperanto-Asocio

ICK InternaciaCentraKomitato

IEM(W) InternaciaEsperanto-Muzeo(Wien)

IEL InternaciaEsperanto-Ligo

IOK InternaciaOrganizaKomitato

JL Jarlibro

JL-IEL JarlibrodeIEL

KKS KonstantaKongresaSekretario

LA LandaAsocio

LKK LokaKongresaKomitato

LSG LigodeSamseksamajGeesperantistoj

OD OficialaDokumentaro

PEA PolaEsperanto-Asocio

SAT SennaciecaAsocioTutmonda

SEB SvisaEsperantaBiblioteko

SES SvisaEsperanto-Societo

UEA UniversalaEsperanto-Asocio

UK UniversalaKongreso

UN UnuiĝintajNacioj

TEJO TutmondaEsperantistaJunularaOrganizo

Fotoj

Fotoj1-10

EduardStettler(mald.)kunOttoSchmid,aprilo1909,svisaEsperanto-tagoSolothurn

Abonilodelasvisabiblioteko

ĈambrodelaBibliotekodeUEA,proks.1923

PetroStojan,proks.1933

LaBibliotekodeUEAen1935

BibliotekokajArkivo,prezentitatieldeJakoben1937:„AspektodelasubtegmentaarkivodeUEA,posteksiĝodelaKomitato1936“

HansJakob,1952

BibliotekoHectorHodler,1963

ĈambroKanado,1985

RobertMoerbeek,marto2004

Fotoj11-20


Fotoj21-30


Fotoj31-40


Fotoj41-50


Fotoj51-57


Notoj1AdUEA:H-910,leterodeEduardStettleralRenédeSaussure,16-andejulio1908.

2Samloke,leterodeEduardStettleralTh.Renard,30-andeoktobro1908.

3SvisaEspero,1909,oktobro,p.94.

4SEB,p.1-4.

5Agricola1934,p.51.

6SvisaEspero,1909,oktobro,p.96.

7AdUEA:H-910,leterodeOttoSchmidalEduardStettler,23-andeoktobro1909.

8Jarlibro1933,p.4.Agricola(Jakob)1934,p.51,supozeblemismemorisprilajaroj.

9AdUEA:H-910,leterodeEduardStettleralRenédeSaussure,3-andejulio1909.

10Samloke,leterodeFriedrichUhlmannalEduardStettler,6-andeaŭgusto1909.Vd.ankaŭ:samloke,leterodeEduardStettleralMöllerkajBorel,24-andeaŭgusto1909.

11Samloke,leterodeFriedrichUhlmannalEduardStettler,22-andeaŭgusto1909.

12AdUEA:T01-500,RondiraKajerode1909,sublaHodleraregistrodela27-adeseptembro1909.

13SvisaEspero,1909,oktobro,p.94/95.EsperantodeUEAnemenciislaproponon.

14AdUEA:T01-500,Projektoderegularo,1909.

15Samloke,RondiraKajerode1909,sublaHodleraregistrodela28-adenovembro1909.

16SvisaEspero,1914,aprilo,p.2/3;1915,marto,p.4;1916,marto,p.34;katalogoen1916,julio,aŭgustokaj1917,januaro,februaro.

17SvisaEspero,1914,aprilo,p.2;1915,junio,p.3.

18BibliografiaServo1929,p.84.Vd.McKown,p.3/6:Hodlermemhavisjammultedalibrojprivolapukokajaliajplanlingvoj.

19Hodler1912.

20Esperanto,1913,20-andefebruaro,p.34.

21SvisaEspero,1909,februaro,p.13.

22Jakob1960,p.1.LaŭSadler1963,majo,proks.okcenteroj.

23AdUEA:H-910,tajpaĵodeEduardStettlerporHansJakob,sendato.

24BibliografiaServo1929,p.84.

25Esperanto,1920,julio-aŭgusto,p.145.

26Jakob1960,p.1.

27Gjivoje1978,p.29.

28Esperanto,1922,junio,p.111-113.PristatutojdeUEAvd.AdUEA:H-600.

29Bastien1934.

30AdUEA:T02-010,dosieroStettler-Jakob1921-1922,leterodeStettleralJakob,20/22-andefebruaro1923,leterodeJakobalStettler,4-andemarto1923.

31Jakob1934,p.74.

32Agricola1934,p.52.

33Jarlibro1929,p.28.

34Jarlibro1930,p.81.

35BIL1929,p.13.

36Jakob1960,p.2.Gjivoje1978:finede1932labibliotekoregistris7900erojn,elili1.500Esperanto-gazetoj.

37BibliografiaServo1929,p.84.

38Esperanto,1929,oktobro,p.205/206.

39AdUEA:T02-010,dosieroStettler-Jakob1930,RaportodelaDirektoroprilaagadodumla22-aadministrajaro:1929,p.16,.

40Jarlibro1959,duaparto,p.46.Vd.ankaŭSadler1963,majo.

41Esperanto,1936,aprilo,p.51.

42AdUEA:T02-010,4-aCirkuleroallaKomitatanoj,30-andeaprilo1936,p.3.

43JarlibrodeIEL1937,p.67.

44AdUEA:T03-202,leterodeHansJakobalPaulBlaise,11-andemajo1936.

45AdUEA:T04-382,dosieroMorris.InteraliekunleterodeMrs.DaveH.MorrisalHansJakob,20-andemajo1940.Enleterola3-andejulio1954alLouisPerretenLyon(AdUEA:T05-055)Jakobasertiskejamenjanuaro1940liricevisinformondeMorriskelaCongressLibrarypretasdeponilaUEA-bibliotekon.Tamen,laŭlakorespondadokunŝi,lakontaktokunlabibliotekojestisfaritaevidentenurpostmajo.

46AdUEA:T04-270,leterodeHansJakobalJosephW.Dubin,24-andemajo1942.

47AdUEA:T04-270,leterodeHansJakobalHansKürsteiner,29-ande

novembro1942.

48Jarlibro1947,unuaparto,p.10/11.

49JarlibrodeIEL1938,p.212.

50AdUEA:T03-300,cirkulerodeLouisBastienallaKomitatanojdeIEL,31-andeaŭgusto1946.

51Jakob1960,p.1.

52Jarlibro1954,duaparto,p.19,Jarlibro1955,duaparto,p.30.

53Esperanto,1954,junio,p.161-162.

54Jarlibro1956,duaparto,p.33.

55AdUEA:T06-030,raportodeHansJakob:«UEAServaCentroGenève–Inventario»,21-andemajo1956.

56Lapenna1952.

57IvoLapenna:EksiĝodelahonoroficadirektorokajlikvidodelaoficejodeCEDenLondono,AdUEA:Dok.CED/8(e).

58Eichholz1964.

59Esperanto,1967,novembro,p.156.PrilapostenojdeJakobvidulakontribuondeHansKürsteinerenEsperanto,1955,junio,p.180-181.

60SamaimpresodeMarkFettes,kiuen1994/95eldonismanuskriptonpostlasitan.Jakob1995:5.

61EdE,s.v.«Jakob».

62AdUEA:T05-011,protokolodelaEstrarkunvenodeU.E.A.,28-ankaj29-andedecembro1955,p.3.

63AdUEA:T06-030,protokolo,6-andeaŭgusto1956.



66EstrarodeUEA1965:10.

67GermanlingvaleteroenCDELI,Arkivo,sub«HansJakob».Enlakoverto«KonfliktoUEA–HansJakob.HereditadeMauriceDeSassi».


69AdUEA:T06-075,EvertJanWoessink:RaportoallaPrezidantodeU.E.A.prilaServaCentrokajlaFondaĵoHodler,proksimumejulio1960,p.1/12.

70AdUEA:T06-040,protokolodelaprintempakunsidodelaEstraro,CentraOficejoRotterdam,dela18-aĝis20-adeaprilo1964,p.6.

71AdUEA:T06-075,kajerokunkunsidajprotokoloj,duakunsido,p.2/3,kajtriakunsidop.4.


73ManuskriptoenCDELI,Arkivo,sub«HansJakob»,p.26.

74AdUEA:T04-388,dosieroTurner.LibrotenadodelaServaCentroUEA.AdUEA:T05-042,kasdokumentoj1950.

75EstrarodeUEA1965,p.19.

76Priekonomi-historiajdatenojdeSvislandovd.:

http://gallium.ethz.ch/vrp/lesung/material2.pdf,tabelo13.


78AdUEA:T06-515,leterodeMarianneVermaasalIvoLapenna,22-andenovembro1961.

79AdUEA:T06-700,leterodeEvertJanWoessinkallaestraranoj,30-andejanuaro1963;leterodeEvertJanWoessink,2-andenovembro1962.Jarlibro1963,duaparto,EstraraRaporto1962/63,p.49.

80AdUEA:T06-075,EvertJanWoessink,raportode16-adeaprilo1964,p.4.


82AdUEA:T06-079a:leterodeEvertJanWoessinkalIvoLapenna,27-andeoktobro1967.

83Gacond2003:6/8.Tiundokumentadon,kiu«formasmalgrandanbibliotekon»,Jakobmenciisjamen1937,vd.Jakob1937:135.

84Jakob1960,p.1/2,4.

85AdUEA:T05-011,ProtokoloprilatransdonodelaoficejodeU.E.A.,Heronsgatela27-andeoktobro1955,aldonoallaprotokolojdelaEstraraKunsido.Menciitajkonstatitajmankoj,parteaŭtute:dosierojEpstein,Jung,Ziegler,Esperanto-Printers,GermanaEsperanto-Asocio.KonfirmodeJohnRapley,personakomunikola6-andedecembro2003.LaŭRapleytemisvideblepriprivatajleteroj,nedokumentoj.


87Jarlibro1963,duaparto,p.45/46.

88AdUEA:T06-556,leterodeMarianneVermaasalIvoLapenna,7-andemajo1962.

89Jarlibro1963,duaparto,p.45/46.

90AdUEA:T06-556:LeterodeE.J.Woessinkals-inoHenderson,10-andemarto1962.

91SciigodeVictorSadler,2-andedecembro2003.

92Sadler1963,majo.

93Jarlibro1964,duaparto,p.49.Prilanovakirojvd.ankaŭSadler1962kajSadler1964.


95Jarlibro1966,duaparto,p.28;Jarlibro1967,duaparto,p.24/26;Jarlibro1968,duaparto,p.31/33.

96Jarlibro1969,duaparto,p.21/22;Jarlibro1970,duaparto,p.23-25;Jarlibro1971,duaparto,p.49.

97Jarlibro1972,duaparto,p.32;Jarlibro1973,duaparto,p.34.

98Esperanto,1962,oktobro,p.172.

99Tonkin1976,p.82.

100Tonkin1976,p.85.

101Estraro1976,p.118.Vd.ankaŭMcKown1978,p.6.

102Milojević1981,p.188.

103Blaine1987.

104Fettes1989.

105Fettes1991.

106Lins1991.Ertl1992.

107SciigodeRobertKeetlaerla13-andefebruaro2003enRoterdamo.

108EstrarodeUEA:EstraraRaporto:UniversalaEsperanto-Asocioen1994,en:Esperanto,1995,junio,p.107-116.

109EstrarodeUEA:EstraraRaporto:UniversalaEsperanto-Asocioen1995,en:Esperanto,1996,junio,p.105-116.

110Lins1995.

111Tonkin1997.

112SciigodeSimoMilojevićla2-andeseptembro2003.

113Vd.ankaŭlaestrarraporton2003,Esperanto,2004,junio,p.132.

1Ĉitieestasuzataĝeneralelaesprimoartikolo,konformeallanederlandaleĝokajlanunakutimoenUEA.Sedkelkajplifruajstatutojkajkoncernajtekstojoriginaleuzasparagrafo.

2Stettler1928:33.

3SpecodeUEA-apologioentiudemandoestasRousseau1911.

4Stettler1920:187.

5Privat1922.

6Lins1974:442.

7AdUEA:T03-006,Protokolodelaestrarakunsido,pasko1952,la12-ankaj13-andeaprilo1952,p.37.

8AdUEA:T05-055,leterodeHansJakobalHansKürsteinerkajEdmondPrivat,21-andeaprilo1954.

9Lapenna1974:587.

10AdUEA:H-690:leterodeEvertJanWoessinkallaEstraro,24-andefebruaro1975.

11Cirkuleron-ro4,4-andeoktobro1973,p.3.

12AdUEA:H-690:leterodeEvertJanWoessinkallaEstrarokajlakomisionopriStatuto,31-andemarto1976.

13AdUEA:H-650:RaoulMolle,12-andejanuaro1979;SvetlanaPogorelaja,14-andejanuaro1979.

14AdUEA:H-650:ProtokoloprilavoĉnombradoporlaĜeneralaVoĉdono,11-andejanuaro1980.

15Vd.Kollen1995:1/2,12.

16Titolo2delaLibro2delaBurgerlijkeWetboek(Verenigingen),art.26,27.

17AdUEA:H-650:leterodeGastonWaringhien,12-andedecembro1978.

18AdUEA:T02-019:leterodeFransSchoofsalEduardStettler,10-andeoktobro1933.

19AdUEA:H-690:leterodeWernerBormannallakomisionopriStatuto,16-andenovembro1974.

20AdUEA:H-690:leterodeEvertJanWoessinkallakomisionopriStatuto,8-andefebruaro1979.

21Vd.laprotokolondelakvarakunsidodelaKomitato,enlaUniversitatodeNapoli,la8-andeaŭgusto1935.

22AdUEA:H-600.

23AdUEA:H-690:leterodeEvertJanWoessinkallakomisionopriStatuto,laEstraranojkajlaCO,29-andedecembro1974.

24AdUEA:H-690:leterodeIvoLapennaalVictorSadler,7-andefebruaro1979.

25AdUEA:H-690:leterodeNikolaAleksiev,prezidantodeBulgaraEA,alUweJoachimMoritz,14-andenovembro1974.

26Art.29delaStatuto,tielankaŭlaleĝo:BW,boek2,art.40.

27AdUEA:H-690:leterodeUlrichLinsalHumphreyTonkin,16-andejunio1976.

28AdUEA:T01-500:rondirakajeron-ro4,HectorHodler,notodela24-ademajo1910.

29Esperanto,1956,septembro,p.131.

30Tonkin1978.210.

31AdUEA:H-690:leterodeTonkinalkomisionopriStatuto,27-andejanuaro1975.LeterodeHumphreyTonkinalMoritz,Szabo-Felsö,

Wensing,CO,27-andejunio1976.

32AdUEA:H-690:leterodeHumphreyTonkinallakomisionopriStatuto,27-andejanuaro1975,p.3/4.Moritzfaktenepublikigistionenlarevuo.

33Tonkin1978.210.

34Lapenna1979:4.

35ProjektodeMoritz,art.18c(ĉefkomisionodelaKomitato);AdUEA:H-690:leterodeWernerBormannallakomisionopriStatuto,laEstrarokajlaCO,1-andeoktobro1974(estrarokajprezidantodelakomitato).

36AdUEA:H-690:leterodeGianCarloFighieraalSchleicherkajMoritz,29-andedecembro1974,p.2.

37AdUEA:H-690:leterodeLudwigRöllallakomisionopriStatuto,laEstrarokajlaCO,9-andenovembro1974.

38AdUEA:H-690:leterodeHumphreyTonkinallakomisionopriStatuto,27-andejanuaro1975.

39BW,boek2,art.38,2.

40AdUEA:H-690:leterodeHumphreyTonkinallakomisionopriStatuto,27-andejanuaro1975;leterodeHumphreyTonkinalMoritz,Szabó-Felsö,Wensing,CO,27-andejunio1976.Stettler1914:43-45.

41JL1912:31;JL1913:58/59;JL1914:82/83.

42AdUEA:T05-011:protokolodelaKunsidojdelaEstraroenHaarlem,julio-aŭgusto1954.

43TieljamKempeneers1953:219.

44Esperanto,1980,julio-aŭgusto,p.123(proprakalkulo);Esperanto,2001,julio-aŭgusto,p.129.

1UlrichLins:LadirektodehistoriajstudojprilaEsperanto-movado.En:

SenadČolić:SociajaspektojdelaEsperanto-movado.Kolektodereferaĵoj,Sarajevo1988,p.47-52.

2EnciklopediodeEsperanto,p.84.

3LingvoInternacia,1897,januaro,n-ro1,p.3/4.

4A[dam]Zakrzewski:Esperantoenunuadudekjaro1887-1908.En:PolaEsperantisto,1909,julio-aŭgusto,p.107-113.

5EnciklopediodeEsperanto,p.578.

6Lins:Ladirekto...,p.48.

7http://katalogo.uea.org/katalogo.php,lastevidita:10-andejunio2007.

8Esperanto,20-andeaprilo1912,p.108.

9Lins:Ladirekto...,p.50.

10PostlamilitoIsbrückerneplumetisladupunktojnsurlau-on.

11HansJakob:UniversalaEsperanto-Asocio1908-1933.Historiaskizo,Ĝenevo1934.

12AdUEA:T04-462,leterodeMalmgrenalLapenna,20-andeaprilo1953.

13EduardStettler:HectorHodler.Liavivokajliaverko,Ĝenevo1928.

14UlrichLins:Ladanĝeralingvo.StudoprilapersekutojkontraŭEsperanto,2-aeldono,Moskvo1990(Gerlingen1988),p.436/437.

15Analizaskizoprilahistoriodelamondaorganizo,en:Esperantoenperspektivo,p.413-506.

1EduardStettler:HectorHodler.Liavivokajliaverko,Ĝenevo1928,p.39,46;priZirlinvd.laJarlibrojnde1912kaj1913.

2AdUEA:T03-100,Komitato1930,RaportodelaDirektoroprilaagadoenla22-aadministrajaro:1929,p.17.

1Esperanto,1927,januaro,internapaĝodelaĉirkaŭakovrilo.

2AdUEA:T02-010,Stettler-Jakob1924-1928:leterodeStettleralJakob,22-andejunio1925.

3AdUEA:T02-010,Stettler-Jakob1924-1928:leterodeJakobalStettler,23-andejunio1925.

4AdUEA:T02-010,Stettler-Jakob1924-1928:leterodeStettleralJakob,25-andejunio1925.

5Samloke.

6AdUEA:T06-075:AntonVogt:NeprekonfidencaraportoprimiakontroloĉelaUniversalaEsperanto-AsocioenĜenevo,subskribitala21-andefebruaro1928,p.4.

7AdUEA:T020-010,Bastien-Kreuz1934-1936:leterodeKreuzalBastien,2-andeseptembro1934.

8AdUEA:T03-200:leterodeStettleralJakob,20-andeaŭgusto1936.

1AdUEA:T02-450.Tiesamelasekvajleteroj,semankasaliaindiko.

2AdUEA:T02-010,Komitato1930,enĝi:AdministraJaro1930,RaportoallaKomitato,p.6.

3Leterola11-andejanuaro1930.

4Leterola4-andefebruaro1930.

5AdUEA:T02-010,Komitato1930,enĝi:ProtokolodelaEstrarkunsido,aprilo1930,p.11/12.

1Esperanto,1932,majo,p.78/79.

2AdUEA:T02-010,BEAkontraŭD-roPrivat.Tiesamelasekvajleteroj.

3Esperanto,1932,junio-julio,p.102.

1EsperantoInternacia,januaro-februaro1941,p.3;majo-junio1941,p.

36;marto-aprilo1942,p.30-31;novembro-decembro1942,p.84.

2EsperantoInternacia,novembro-decembro1944,p.89.

1Esperanto,marto1997.

2AdUEA:T05-010,Estraro1949-1953:LeterodeWarnieralMalmgren,26-andeaŭgusto1949.

3AdUEA:T05-461:«RaportodelaKKSallaEstrarodeUEAenMunkeno»,subskribisStuttard,sendato.

4AdUEA:T05-010,Estraro1949-1953:ProtokolodelaEstrarakunsido,pasko1951,p.29.

5Esperanto,1951,julio-aŭgusto,p.194.

6AdUEA:T05-461:OficialaBulteno,n-ro4,julio1951.

7«Averto»,en:LaPonto,1951,aŭgusto-septembro,p.96.

8LaPonto,1951,oktobro,p.107;AdUEA:T05-010,Estraro1949-53:Protokoloestrarkunsidoj,Oslo1952,p.61.

9AdUEA:T05-461:LeterodeNicolaisenalEstraro(Uccle-Bruxelles,laloĝlokodeKempeneers).

10AdUEA:T05-461:LeterodeLapennaalMalmgren,4-andejunio1951.

11SciigodeArthurC.Oliverla3-andedecembro2004,peredeJohnRapley,la15-andedecembro2004.

12AdUEA:T05-461:leterodeMalmgrenalLapenna,26-andemajo1951.

13AdUEA:T05-010,Estraro1949-1953:Estraraprotokolo,pasko1952,aldonoD,p.58/59.Cirkulero«Honto»,alUEA-kajGEA-komitatanojkajaliaj,de«H.Schulze»,februaro1952.

14Samloke,p.45.

15Sub:«Anoncetoj»,en:Esperanto,1973,novembro,p.200.

16AdUEA:T03-006,Estraro1978-1979:Estraraprotokolo,aprilo1978,punkto17.2.

17AdUEA:T07-055:Estraraprotokolo,januaro1983,p.15.

18AdUEA:T07-055:Estraraprotokolo,aprilo1983,postaaldono.

19SiegfriedZiegler:Sekspsikologio,Leipzig1926,p.30.

20SciigodeOttoPrytz,27-andeseptembro2004.

21RaymondSchwartz:...kunsiaspecaspico!,LaLaguna1971,p.33-37,ĉitiep.36.

1MesaĝodeJohnRapley,23-andenovembro2003.

2MesaĝodeJohnRapley,6-andedecembro2003.

1Esperanto,1955,septembro,p.244/245.

2AdUEA:T05-050:JakobalKürsteiner,15-andeseptembro1955.Laaliajleteroj,semankasĉitiealiaindiko,estaselAdUEA:T06-570.

3LeterodeFighieraalLapennakajVermaas,22-andeoktobro1958.

4Esperanto,1959,januaro,p.15.

5LeterodeLapennaalDratwer,14-andefebruaro1958.

6LeterodeDratweralLapenna,8-andemarto1958.

7LeterodeLapennaalDratwer,23-andemarto1958.

8LeterodeVermaasalPEA,16-andeaprilo1958.

9LeterodeLapennaalFighiera,Estraro,CO,redaktoroj,3-andedecembro1958.

10LeterojdeFighieraalLapenna,10-ankaj12-andeoktobro1958.

11LeterodeLapennaalFethke,Rajski,kopielaEstrarodeUEA,KKS,CO,redaktoro,17-andejanuaro1959;FighieraalFethkekajRajski,1-andejanuaro1959;sen-datamemornotoporLapennadeFighiera;sen-datajkoncept-notojdeLapenna.

12LeterodeRajskikajFighieraalLapenna,20-andefebruaro1959.

13LeterodeLapennaalFighierakajVermaas,6-andemarto1959.

14LeterodeLapennaalFethke,11-andemajo1959.

15LeterodeVermaasalLapenna,24-andemajo1959;leterodeLapennaalVermaas,26-andemajo1959;leterodeLapennaalFighiera,28-andemajo1959;leterodeFighieraalLapenna,kopieCanuto,Holmes,Vermaas,3-andejunio1959.

16LeterodeFighieraalLapenna,20-andemajo1959;leterodeFighieraalCanuto,Lapenna,Vermaas,19-andemajo1959.

17LeterodeVermaasalLapenna,24-andemajo1959.

18LeterodeLapennaalVermaas,26-andemajo1959.

19LeterodeLapennaalFighiera,kopieCanuto,Vermaas,26-andemajo1959.

20LeterodeFighieraalLapenna,kopieCanuto,Holmes,Vermaas,3-andejunio1959,kajleterodeFighieraalLapenna,Canuto,Holmes,Vermaas,4-andejunio1959.Laproponodelapacigakomisiono:«KondiĉojdekonkordakunlaborointerlaLKK-anoj:Rajski,FethkekajFighiera,antaŭmetitajdelainterkonsentigakomisiono,elektitadumlakunsidodeLKKla13-andemajo1959»,Varsovio,1-andejunio1959.

21JarlibrodeUEA1958,duaparto,p.36/38;JarlibrodeUEA1959,duaparto,p.39.Labilancodelajubileakongresoindikaslaprezojnnurenzlotoj,malgraŭlakutimo«traduki»ĉionenguldenoj.JarlibrodeUEA1960,duaparto,p.29.

22Jarlibro1960,duaparto,p.20-21,p.41.

23MesaĝodeJohnWellsla4-andeaŭgusto2004.

24AdUEA:T06-570:leterodeNormanR.SmithalEstraro,redaktoro,KKS(Pompilio)kajdirektorino,13-andejanuaro1962.

25AdUEA:T06-571:FighieraallaLKK,kopiealRajski,15-andeoktobro1960.

26Esperanto,1961,septembro,p.155.

27AdUEA:T03-004,Komitato1955-1959:ProtokolodelakomitatkunsidojenVarsovio,1959,p.20.

28LeterodeE.FethkealLapenna,1-andeaprilo1958.

29LKK-VarsovioalLapenna,31-andedecembro1958.

30LeterodeRajskialLapenna,20-andejunio1958.

31LeterodeFethkealLapenna,11-andemarto1958;leterodeFethkealLapenna,1-andeaprilo1958.

32LeterodeSakowiczalLapenna,13-andemajo1959.

33LeterodeDratweralLapenna,1-andeaprilo1958.

34DratweralLapenna,10-andemajo1959.

35LeterodeLapennaalSakowicz,21-andemajo1959.

36LeterodeLapennaalFighiera,5-andejunio1959.

37LeterodeLapennaalFighiera,28-andemajo1959.

38LeterodeLapennaalLKKperedeKKS,kopieCanuto,Azzi,CO,26-andemajo1959.

39AdUEA:B-132,UK1961(korespondado):leterodeLapennaalFighiera,6-andejulio1961.

40Samloke:LeterodeFighieraalLapenna,kopieCO,17-andejulio

1961.

41Ekzemple:Heroldo,20-andeaprilo1964;Heroldo,16-andejanuaro1967;Esperanto1971,julio-aŭgustokajseptembro.

1GermanaEsperanto-Revuo,1967,marto,p.27.

2Esperanto,1966,novembro,p.185-187.

3Esperanto,1967,septembro,p.122/123.


5Esperanto,1968,majo,p.66.

6EsperantoenPerspektivo,p.784-790.

7EDn-ro11,en:Horizonto,1978,januaro-februaro,p.20.

8HumphreyTonkin:DeMontevideoalSofio.EsperantoantaŭUneskokajUneskoantaŭEsperanto,en:LeeChong-Yeong:Esperantoenla21ajarcento,Seoul2001,p.277-301,ĉitiep.287.

9RulesofProcedureoftheGeneralAssembly,UnitedNations,NewYork,marto1966,regulo13g.

10SciigodeVictorSadlerla29-andejanuaro2004.

KolofonoTitolo:LaAsocio.SkizojkajstudojprilahistoriodeUEAAŭtoro:ZikoVanDijkKovrilo:ZikovanDijkTekstaranĝo:ErikD’HondtkajPaŭlPeeraertsISBN:97877066379770UDK:82.3.892NUR:695

Leĝadepono:D/2008/2924/1

FlandraEsperanto-LigoLangeBeeldekensstraat169-B-2060Antverpenowww.retbutiko.be©2008FEL,Antverpeno

La Asocio - La Esperanto-Retbutiko · Rousseau el Francio kaj aliaj, li fondis en aprilo 1908 Universalan Esperanto-Asocion kiel internacian asocion, kiu utilu al siaj membroj per

Documents