L ’ Église de Pătrăuţi \ Cerkiew w Pătrăuţi – UNESCO monument

$Page 1: L ’ Église de Pătrăuţi \ Cerkiew w Pătrăuţi – UNESCO monument$
PĂTRĂUȚ IBiserica Monument UNESCO din Pătrăuţi. Cea

mai veche biserică de stil moldovenesc. Cea

mai veche pictură din Moldova. Cea mai veche

biserică păstrată în original de la Ştefan cel

Mare.

The church at Pătrăuţi is a UNESCO World

Heritage Site. The oldest church built in the

Moldavian style. The oldest painting in Moldavia

The oldest church that was preserved the way

Stephen the Great had it built.

ISBN 978-606-93375-4-7

PĂTRĂUŢI •2015

PĂTRĂUȚI

Pet

ru P

AL

AM

AR

, p

r. G

abri

el H

ER

EA

Petru PALAMAR pr. Gabriel HEREA


PĂTRĂUŢI1487

Monument UNESCO

Imprimé avec la bénédiction de Sa Trop Haute Sainteté Pimen, archévêque de Suceava et de Rădăuţi.Wydaniu udzielił błogosławieństwa Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Pimen Arcybiskup Suczawy i Radowiec


PĂTRĂUŢI • 2015

Le présent album est possible grâce aux travaux de restauration entrepris par Tatiana Pogonat et Oliviu Boldura (peinture extérieure, 1988), Virgil Polizu et Mihai Bradu (toiture, 1999), Ion Chiriac (peinture intérieure, 2003-2014). Le Gouvernement de la Roumanie,

par le Ministère de la Culture, soutient la restauration de l’église.

Cet album est publié avec le soutien de la famille Radu-Alexandru et Maria-Ioana MiclescuNiniejszy album wydano przy wsparciu państwa Radu-Alexandru i Maria-Ioana Miclescu

Wydanie niniejszego albumu umożliwiły prace konserwatorskie przeprowadzone przez: Tatianę Pogonat i Oliviu Boldura (malowidła zewnętrzne – 1988), Virgila Polizu i Mihaia Bradu (zadaszenie – 1999), Ion Chiriac (malowidła wewnętrzne – 2003-2014).

Foto: Petru Palamar, imagini arhiva: Leca Morariu

Traducere:Franceză: Costin Popescu

Polonă: Ianina Maria Hahula

Concepţie grafică: Cristi Mucileanu

Tipar:Accent Print Suceava

Descrierea CIP a Bibliotecii Naţionale a RomânieiPALAMAR, PETRU

Pătrăuţi 1487 : UNESCO monument / Petru Palamar, Gabriel-Dinu Herea ; trad.: Costin Popescu (franceză), Janina Hahula (polonă). - Ed. a 2-a, rev. - Pătrăuţi : Heruvim, 2015

ISBN 978-606-93375-5-4I. Herea, Gabriel

II. Popescu, Costin (trad.) III. Hahula, Janina (trad.)

726.54(498 Pătrăuţi)(084)

© Asociaţia Prietenii Bucovinei

3Cerkiew w Pătrăuţi – 1487

L ’ Église de Pătrăuţi – 14874

La «Maison du prêtre bucovinien», fragment d’existence historique, reconstituée documentaire-ment et vivement assumée, suggère la dynamique d’une évolution organique, aux responsabilités graves, aux fiertés légitimes et aux espoirs sereins.

Elle reflète un besoin objectif et la vitalité

spirituelle de celui qui l’a aménagée, le prêtre Gabriel Herea. Il nous accueille communicatif et tonique, nous conquiert par sa loyauté de conservateur d’un monument de solidarité nationale, l’église de Pătrăuţi.

La Cavalcade de la Croix nous parle avec une

éloquence fraîche, toujours capable d’émouvoir, de nous faire plonger dans le plein d’interrogations fertiles. Quels moments, ceux que nous avons passés devant ce fragment du passé, d’épique majeure au service de la Croix, mais également de gracieuse et fluide élégance, comparable aux raffinements italiens d’un Pisanello: narration riche de sens et instauratrice de rythmes...

Autant de signes qu’ici les esprits sont sereins,

des esprits pour qui restauration n’est pas un mot creux, une occasion de trahir les beautés anciennes. Nous leur serons proches, pour sauvegarder cette île de vie digne et de caractère puissant.

Dan Hăulică, ambassadeur

Président d’honneur de l’Association Internationale des Critiques d’Art

Muzeum „Dom bukowińskiego księdza”, wyci-nek historycznego bytu, który wiernie odtworzono i tchnięto w niego życie, świadczy o dynamice natural-nego przenikania się odpowiedzialności, uzasadnio-nej dumy i wiary w przyszłość.

Odzwierciedla on obiektywną, a zarazem ducho-wą potrzebę tego, kto je stworzył – ks. Gabriela He-rea. Otwartego i silnego, oczarowującego swoją po-stawą wiernego strażnika narodowego poczucia więzi wyrażoną poprzez świątynię w Pătrăuţi.

...Tam, gdzie Kawalkada Krzyża Świętego prze-mawia do nas świeżością wyrazu, zawsze wzruszają-ca, zdolna do rzucenia nas w pełnię żywotnych py-tań. Godzina spędzona przed tym wyobrażeniem wy-powiedzianym w najwyższym stylu w służbie Krzyża, a zarazem subtelnie i płynnie, porównywalnie z wło-ską finezją Pisanello: narracja będąca nosicielką sen-su i naznaczona rytmem...

Czuje się tu obecność światłych umysłów, dla których restauracja nie jest pustym słowem, ani spo-sobnością do fałszerstwa dawnego piękna. Będziemy je wspierać, by chronić tę wyspę piękna i potęgi du-chowej.

Ambasador Dan Hăulică Prezes honorowy Międzynarodowego Stowarzysze-

nia Krytyków Sztuki

Fragment du Livre d’Or de l’église de Pătrăuţi, monument de l’UNESCO

Ze Złotej Księgi cerkwi w Pătrăuţi – zabytku UNESCO




La Route Européenne qui, de Sucea-va, se dirige vers Putna, croise le ruisseau de Pătrăuceanca avant de longer la com-mune de Pătrăuţi. Les affluents de ce petit cours d’eau ont creusé des vallées pro-fondes, aux collines spectaculaires. Sur le plateau qui s’étend entre le ruisseau du Prêtre (al Popii) et le ruisseau du Tsigane (al Ţiganului) resplendit depuis plus de 520 ans l’église la plus harmonieuse que Ştefan cel Mare (Etienne le Grand) fit bâ-tir.

Trasa europejska biegnąca z Suczawy w kierunku Putny napo-tyka przy wjeździe do miejscowo-ści Pătrăuţi rzeczkę Pătrăuceanca. Jej dopływy wyżłobiły głębokie do-liny, tworząc malownicze wzgórza. Płaskowyż pomiędzy potokami Po-pii i Ţiganului zdobi już od ponad 520 lat jedną z najbardziej har-monijnych cerkwi ufundowanych przez hospodara Stefana Wielkie-go.


Vasile Drăguţ, historien de l’art, considérait l’église de Pătrăuţi comme un monument «admirablement pro-portionné»; la forte impression que l’église produit, écrivait-il, ne vient pas de ses dimensions, mais des rap-ports entre l’édifice et la nature.

L’architecture originale du bâti-ment, à la source d’un ensemble de solutions qui plus tard seront appe-lées «style moldave», a fait de l’église de Pătrăuţi le prototype des églises moldaves.

Historyk sztuki Vasile Drăguţ opi-sywał cerkiew w Pătrăuţi jako mającą „godne podziwu proporcje” oraz pod-kreślił, że o wielkości budowli sakral-nej nie świadczą jej rozmiary, a spo-sób, w jaki kamienna konstrukcja har-monizuje z otaczającą ją przyrodą.

Autentyczna ekspresja linii archi-tektonicznych charakterystycznych dla późniejszego „stylu mołdawskiego” sprawiła, że świątynia w Pătrăuţi sta-ła się pierwowzorem „cerkwi mołdaw-skiej”.






Les vicissitudes de l’histoire ont laissé des traces sur l’édifice cultuel: les portes ont été brisées, l’église a été abandonnée pour plus de 160 ans.

Au début du XVIIIe siècle, l’évêque Calistru décide de faire res-taurer l’église et dresser une tour-clo-cher. Elevée sur un plan octogonal, cette dernière est faite de poutres de sapin liées en «queue de rossignol». Le toit qui s’élance vers le ciel rappelle les églises du Maramureş voisin.

Trudne dzieje pozostawiły swoje ślady na ścianach cerkiewnych. Zbroj-ny najazd zniszczył wrota i świątynia opustoszała na ponad 160 lat.

Na początku XVIII wieku biskup Calistru decyduje o odrestaurowa-niu cerkwi oraz wzniesieniu dzwonni-cy. Dzwonnica na ośmiokątnym planie zbudowana jest z sosnowych bali złą-czonych w „jaskółczy ogon”. Hełmo-wy dach wznosi się śmiało ku niebu, przywodząc na myśl świątynie z są-siedniego Maramureszu.


Après de sanglantes guerres contre l’Empire Romain qui, au début du IIe siècle n.è., voulait s’emparer des mines d’or des Carpates Orientales, les des-cendants de la Dacie se sont retirés dans les forêts des Carpates et ont développé une ample culture du bois. Les croix tombales conservées dans la tour-clo-cher démontrent la continuité du lan-gage symbolique antique.

Na początku II wieku, po krwa-wych wojnach prowadzonych przez Cesarstwo Rzymskie w celu zdoby-cia kopalni złota w Karpatach Za-chodnich, potomkowie Królestwa Da-ków schronili się w karpackich lasach, gdzie rozwinęli bogatą kulturę obrób-ki drewna. Krzyże nagrobne zachowa-ne w dzwonnicy w Pătrăuţi wskazują na ciągłość symboliki antycznej.


Les bois ont facilité au peuple dace une vie plus sûre face aux peuples mi-grateurs qui déferlaient sur ses contrées. Des centaines d’années, le bois a garanti la continuité historique des Roumains et fourni les instruments symboliques de leur communion avec les cieux. Les maisons s’élevaient dans l’espace que re-couvraient et protégeaient les sons de la simandre.

Lasy dały ludowi dackiemu szansę na przetrwanie w obliczu nadchodzących fal migracyjnych. Przez setki lat drewno zapewniało ciągłość historyczną, drew-no także „darowało” symboliczne narzę-dzia łączności z Niebiosami. Domostwa przodków narodu rumuńskiego budo-wano wyłącznie w okolicy „chronionej” dźwiękiem drewnianych młotków ude-rzających w biło.


Au chant des simandres s’est ajou-té le chant des cloches. A Pătrăuţi vi-vaient au XIXe siècle les fondeurs de cloches les plus renommés de la Bu-covine. Trois générations durant, ils ont réparé des cloches médiévales et en ont fondu de nouvelles. Sur la fa-meuse cloche Buga de Putna est ins-crit le nom de Mihai Fogoroş.

Śpiewnemu dźwiękowi drewnia-nych młotków towarzyszyło często bi-cie dzwonów. W XIX wieku w Pătrăuţi żyli najsłynniejsi ludwisarze na Buko-winie. Na przestrzeni trzech pokoleń odlewali nowe dzwony i naprawiali te średniowieczne. Imię Mihaia Fogoro-şa wypisane jest na honorowym miej-scu na słynnym dzwonie Buga z Putny.




Au dessus du portail de l’église de Pătrăuţi, une plaque de pierre sculptée invite à lire: «Etienne le Grand, Prince de Moldavie, fils du Prince Bogdan, a commencé à bâtir cet édifice sous l’in-vocation de la Sainte Croix en 6995 [1487], mois de juin, le 13e.» Au nom de la Croix, le Saint Voïvode déclen-chait le grand effort de sacralisation de la Moldavie.

L’architecture même suivait cet ef-fort. Le plan de l’église de Pătrăuţi est en croix latine; la tour qui se dresse au point où les deux bras de la croix se joi-gnent symbolise l’Empire des Cieux, dont les portes sont ouvertes par la croix.

Nad wejściem do cerkwi w Pătrăuți widnieje wykuty w kamieniu na-pis głoszący: „Ja Stefan Wojewoda, Pan Kraju Mołdawskiego, syn Bog-dana Wojewody, rozpocząłem budo-wę tej świątyni pod wezwaniem Krzyża Świętego w roku 6995 [1487], miesią-ca czerwca, dnia 13”.

W imię Krzyża święty hospodar rozpoczynał ogromny wysiłek sakrali-zacji Mołdawii.

Wyjątkowy styl architektoniczny cerkwi na planie krzyża łacińskiego z wieżą wznoszącą się nad skrzyżowa-niem jego ramion symbolizuje Króle-stwo Niebieskie, którego wrota otwie-ra Krzyż.


La plus ancienne peinture murale extérieure de la Moldavie propose aux pèlerins l’image du Jugement Dernier. L’accès à l’espace sacré est préparé par la méditation sur le moment où le spi-rituel et le matériel se sépareront dé-finitivement, où le Christ viendra en Juge.

Najstarsze malowidło zewnętrzne w Mołdawii ukazuje pielgrzymowi wy-obrażenie Sądu Ostatecznego. W ten sposób wejście w przestrzeń sakralną poprzedza medytacja nad momentem ostatecznego odłączenia się ducha od zniszczalnej materii w chwili przyby-cia Chrystusa jako Sędziego.



La première partie de l’église est un espace où les croyants se prépa-rent pour le mystère de l’union au Christ par l’eucharistie. Ce mystère a lieu dans le naos et le sanctuaire. Seuls ceux qui se sont préparés à cette fin peuvent le vivre; le pronaos est réservé aux autres. A Pătrăuţi, dans la coupole qui domine le pronaos est peint le Pantocrator (à la différence de la grande majorité des églises rou-maines, où dans la coupole du pro-naos sont représentés la Platytera et Jésus).

Pierwsze pomieszczenie cerkwi to przestrzeń przygotowująca na zbliże-nie do tajemnicy Najświętszego Sa-kramentu, która odbywa się w nawie głównej i ołtarzowej. Jedynie przygo-towani mogą przeżywać tę tajemni-cę, dla pozostałych przeznaczone jest przednawie. W Pătrăuţi, nad tą prze-strzenią na sklepieniu kopuły widnieje wyobrażenie Chrystusa Pantokratora.





Le pronaos de l’église de Pătrăuţi est dominé par la Cavalcade de la Sainte Croix. Onze saints militaires martyrs, guidés par l’archange Mi-chel et l’Empereur Constantin le Grand, forment un détachement de cavalerie divine, appelé à secourir la Moldavie. L’embrassement des Saints Théodores signifie la fraternité des combattants chrétiens.

La Sainte Vierge a été la chance de l’humanité de regagner le Paradis. Aussi est-Elle peinte au dessus du portail de passage dans le naos-sanc-tuaire, portail qui symbolise la porte du Paradis.

W przednawiu cerkwi w Pătrăuţi do-minuje scena Kawalkady Krzyża Świę-tego. Jedenastu świętych męczenników wojskowych, pod wodzą archanioła Mi-chała i cesarza Konstantyna Wielkie-go, tworzy oddział niebiańskiej kawale-rii wezwanej na pomoc Mołdawii. Gest objęcia się ramieniem świętych Teodo-ra Tirona i Teodora Stratilata symboli-zuje braterstwo walczących chrześcijan.

Najświętsza Maryja Panna była je-dyną drogą ludzkości do odzyskania Raju. Dlatego też jej wizerunek znaj-duje się nad portalem przejściowym do nawy głównej i ołtarzowej, symbo-lizującym wrota do Raju.





Le naos-sanctuaire de l’église est construit autour de l’image de Jésus Christ Dieu Pantocrator et symbolise le Temple de Dieu dans les Cieux, formé de deux parties et révélé à Moïse, Salo-mon et Ezéchiel. La tour qui sur-plombe le naos signifie l’Empire des Cieux qui s’offre aux croyants par les «cieux ouverts».

Nawa główna i ołtarzowa cerkwi rozcią-ga się wokół wyobrażenia Chrystusa Pan-tokratora i symbolizuje Światynię Boga w Niebie, złożoną z dwóch pomieszczeń - z Miejsca Świętego i Miejsca Najświętszego, objawioną Mojżeszowi, Dawidowi, Salomo-nowi oraz prorokowi Ezechielowi. Wieża wzniesiona nad nawą symbolizuje Króle-stwo Niebieskie oczekujące wiernych przez „otwarte Niebiosa”.


La théologie de Saint Denys l’Aréopagite présente les rapports entre Dieu et les saints sous la forme de cercles concentriques ascendants autour du Créateur.

Le Christ même a soutenu cette idée lorsqu’il a dit: «Dans la maison de mon Père, il y a de nombreuses de-meures.» Les neuf premiers cercles du Paradis sont occupés par les anges.

Teologia Świętego Dionizego Areopagity opisuje relacje pomię-dzy aniołami i Bogiem. Jak orszak, zastępy aniołów otaczają Stwórcę na podobieństwo kręgu wirujących kół. Sam Chrystus głosił podob-nie, mówiąc: „w domu Ojca mego jest mieszkań wiele”. Pierwsze dziewięć kręgów raju tworzą chó-ry anielskie.


Les prophètes qui ont parlé aux humains du seul Dieu et les ont pré-parés pour le mystère de Son union avec l’homme par l’incarnation de Jé-sus Christ sont représentés dans l’an-neau qui suit celui des anges. Dans le Paradis, anges et humains glorifient Dieu.

Prorocy, którzy przepowiadali lu-dziom o jedynym Bogu i przygotowy-wali świat do wspaniałego cudu złą-czenia Boga z człowiekiem poprzez Wcielenie Jezusa Chrystusa to kolejne, po aniołach, przedstawienie ikono-graficzne. W Raju ludzie wraz z anio-łami chwalą Boga.




La bonne nouvelle de l’aboutisse-ment de la mission de notre Seigneur sur la terre s’est diffusée grâce aux ef-forts des apôtres. Fondement de la re-ligion chrétienne, la Résurrection du Seigneur a été affirmée de l’Espagne en Inde et des Carpates en Ethiopie. Aussi les apôtres ont-ils confirmé dans les Cieux également leur rôles de proches de Jésus Christ.

Dobrą nowinę o zwycięstwie misji Pana Jezusa na ziemi ogłaszali wśród ludzi apostołowie. Fundament wiary chrześcijanskiej – Zmartwychwstanie Chrystusa – wyznawali za cenę życia od Hiszpanii po Indie, od Karpat aż po Etiopię. Tym samym apostołowie po-twierdzali również w Niebie swoją rolę bliskich Chrystusowi.




La formule architectonique de la tour moldave est une image plastique des «Cieux ouverts» par lesquels Dieu se révèle. Formée de deux systèmes super-posés de quatres arcs, la base de la tour dessine tridimensionnellement une étoile à huit pointes, étoile utilisée en iconogra-phie pour signifier les Cieux ouverts aux humains pour voir Dieu.

Forma architektoniczna mołdaw-skiej wieży jest plastycznym wyobra-żeniem „otwartych Niebios”, przez które ukazuje się Bóg. Zbudowana z dwóch systemów o czterech łukach, podstawa wieży przedstawia trójwy-miarową ośmiokątną gwiazdę, symbo-lizującą w ikonografii otwarte Niebio-sa, pozwalające ludziom oglądać Boga.




Les pendentifs qui forment les quatre premières pointes de l’étoile figurent le thème du sacrifice de Dieu: les évangélistes y sont représentés. Les quatre lunettes engendrées par le premier système d’arcs détaillent des événements importants de l’Incarna-tion. La partie est de la tour inférieure propose la Naissance et le Baptême.

Pendentywy tworzące pierwsze czte-ry wierzchołki ośmiokątnej gwiaz-dy, wprowadzające w temat ofiarowa-nia się Boga ludziom, zdobią wizerun-ki Ewangelistów. W czterech wysklep-kach lunet znajduje się przedstawienie scen Wcielenia. Wschodnią dolną część wieży zdobią sceny Narodzenia i Chrztu Pańskiego.


L’édifice matériel de l’église chré-tienne est issu du temple que David et Salomon ont fait construire suivant les règles de Dieu. Dans les icônes de la Présentation de Jésus au Temple et de la Présentation de la Vierge au Temple est utilisée l’image du temple de Jérusalem, et sa séparation: le Saint et le Saint des Saints.

Materialna budowla chrześcijańskiego ko-ścioła stanowi naśladownictwo świątyni wznie-sionej przez Dawida i Salomona, zgodnie ze ści-słymi zasady wskazanymi przez samego Boga. W scenach przedstawiających Spotkanie Pańskie ze starcem Symeonem oraz Ofiarowanie Naj-świętszej Maryi Panny wykorzystano wizerunek Świątyni Jerozolimskiej z jej podziałem na Miej-sce Święte i Miejsce Najświętsze.


Dieu dit à Moïse que l’homme n’est pas capable de Le voir dans toute Sa plénitude. Les humains ne peuvent voir que les ombres que laisse la pré-sence du Créateur, c’est-à-dire Ses symboles. Il y a eu cependant des mo-ments où Dieu a montré de manière plus forte Sa divinité; la Transfigura-tion en est un.

Bóg powiada Mojżeszowi, że czło-wiek nie jest w stanie oglądać Boga w całej Jego pełni. Ludzie mogą dostrze-gać jedynie cienie pozostawiane przez obecność Stwórcy, czyli symbole. Były jednak wyjątkowe momenty, kiedy Bóg ukazywał Swoją boskość bardziej niż zwykle. Jednym z nich jest Prze-mienienie Pańskie.




A la base de la tour moldave, à la limite symbolique entre l’Empire des Cieux et l’Eglise terrestre, les grands pendentifs sont dédiés à Celle qui, par pureté et discernement spirituel, s’est avérée capable, en conscience de cause et de bon gré, de donner corps humain à Dieu.

Mołdawska wieża zakończona jest kolejnym rzędem wierzchołków ośmiokątnej gwiazdy. Znajdujące się na symbolicznej granicy po-między Królestwem Niebieskim i Kościołem Ziemskim, duże pendentywy poświęcone są Tej, która dzięki czystości i duchowej przeni-kliwości zdolna była ofiarować świadomie i do-browolnie swe ludzkie ciało Bogu.



Les pendentifs proches du sanc-tuaire sont dédiés à l’Annonciation. L’archange et la Vierge sont peints en communiquant à partir d’espaces architectoniques différents, selon un modèle que le peintre grec a apporté du mont Athos. Les deux autres pen-dentifs sont dédiés à l’Annonciation à la fontaine et à la Présentation de la Vierge au Temple.

Dwa pendentywy otaczające skle-pienie absydy ołtarzowej poświęcono Zwiastowaniu Pańskiemu. Archanioł i Najświętsza Maryja Panna są przed-stawieni w interakcji, lecz w innych architektonicznie miejscach, według wzoru przywiezionego przez grec-kiego malarza z Góry Athos. Zachod-nie pendentywy przedstawiają sceny Zwiastowania przy studni i Ofiaro-wania Najświętszej Maryi Panny.


Figuration de la Jérusalem nou-velle, l’espace sacré du naos-sanc-tuaire prépare l’homme pour le fran-chissement du temps matériel. Les événements liturgiques qui s’y pas-sent sont à l’image des prières que les anges et les saints font dans l’Empire des Cieux. La symphonie des anges et des humains est soulignée par des chants dont Nous qui imaginons avec mystère les chérubins...

Przestrzeń sakralna nawy głównej i ołtarzowej, symbolizująca Niebiań-ską Jerozolimę, przygotowuje czło-wieka do przekroczenia czasu mate-rialnego. Wydarzenia liturgiczne od-bywające się w tym miejscu są porów-nywalne do modlitwy aniołów i świę-tych w Królestwie Niebieskim. Sym-fonię aniołów i ludzi podkreśla choć-by hymn: My, którzy Cherubinów ta-jemnie przedstawiamy...



Le saint apôtre Paul présente la vie du chrétien comme la course d’un athlète, la fin triomphale de la course étant célébrée par une couronne. La Bible parle à maintes reprises de la couronne qu’on offre aux saints, et cela développe une solution icono-graphique qui proclame la sainteté par la couronne et la bénédiction qui viennent des Cieux. C’est là un sym-bole du triomphe des saints et de leur appartenance à la vie divine, vie do-minée par la Lumière charitable de Dieu. L’auréole qu’on reçoit du Christ est un symbole destiné aux croyants, qui doivent découvrir dans l’icône de chaque saint le chemin vers l’amour resplendissant de Dieu.

Święty Apostoł Paweł porównu-je życie chrześcijanina do biegu atlety, w którym nagrodą jest wieniec chwa-ły. Biblia wielokrotnie mówi o tej na-grodzie, którą zdobywają święci, co odzwierciedla ikonografia w przed-stawieniach świętości w postaci wień-ca lub błogosławieństwa z niebios. Jest on symbolem zwycięstwa świętych i ich przynależności do świata niebie-skiego, zdominowanego przez Świa-tło Bożej Miłości. Aureola otrzymana od Chrystusa jest równocześnie wska-zówką dla wiernych, odnajdujących w wizerunkach świętych drogę do bla-sku Bożej Miłości.


Le Sauveur parcourt humaine-ment le chemin vers le Paradis et dit aux hommes: «Si quelqu’un veut venir à ma suite, qu’il se renie lui-même, qu’il se charge de sa croix, et qu’il me suive.» La sainte liturgie anticipe la rencontre avec le Christ dans l’Empire des Cieux; actualisation des passions de notre Rédempteur, elle se déroule dans le naos-sanctuaire.

L’abside nord met en opposition l’Empereur de ce monde, Pilate, et l’Empereur divin, le Christ, raillé et repoussé par les mortels pécheurs.

Zbawiciel tak jak człowiek prze-mierza drogę do Raju i powiada lu-dziom: „Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśla-duje”. Antycypacja spotkania z Chry-stusem w Królestwie Niebieskim ma miejsce w przestrzeni nawy głównej i ołtarzowej podczas Mszy Świętej i sta-nowi wspomnienie Męki Pańskiej.

Na północnej absydzie cerkwi w Pătrăuţi widnieją przeciwstawieni so-bie ziemski władca pod postacią Piła-ta i Jezus Chrystus Król Niebieski, wy-śmiany i odrzucony przez grzesznych ludzi.



Le sacrifice du Christ s’accomplit par l’Elévation sur la croix et la Cru-cifixion. C’est le moment où l’on voit la mesure de l’amour de Dieu pour les humains, y compris pour ceux qui Le raillent et L’outragent. A Pătrăuţi, la Crucifixion est peinte devant l’autel, afin de témoigner de la répétition du sacrifice du Christ pendant la liturgie.

Podniesienie Krzyża i Ukrzyżowanie są momentami, w których dokonuje się ofia-ra Chrystusa. W nich właśnie widoczna jest niezmierzona miłość Boga wobec ludzi, nawet tych, którzy wyśmiewali szyderczo Chrystusa przed ukrzyżowaniem. W Pătrăuţi scena Ukrzyżowania widnieje naprzeciwko Stołu Pańskiego, aby świadczyć podczas nabożeństwa o powtarzalności tej ofiary.


A partir de la scène de la Descente de Croix, l’iconographie soutient symboli-quement le mystère de la mort et de la Ré-surrection. Dans les compositions seront inclus tous ceux qui cherchent à vivre ce mystère: à la Vierge, à Jean l’Evangéliste et aux saintes femmes s’ajoutent deux autres personnages à vocation mystique, Joseph d’Arimathie et Nicodème.

Rozpoczynając od sceny Zdjęcia z Krzyża iko-nografia przedstawia symbolicznie tajemnicę naśla-dowania Chrystusa w śmierci i w Zmartwychwsta-niu. Od tego momentu w ikonograficznych kompo-zycjach obecni będą tylko ci, którzy poszukują prze-życia tej tajemnicy. Do postaci Maryi Panny, Jana Ewangelisty i świętych niewiast przyłączają się ko-lejne dwie o mistycznym powołaniu: Józef z Aryma-tei i Nikodem.



La Vierge, Jean l’Evangéliste, Jo-seph d’Arimathie, Jeanne et Salomé, Marie de Magdala, Nicodème, les anges des cieux pleurent et préparent pour l’enterrement le corps du Christ. Le vendredi saint, une table est instal-lée dans les églises orthodoxes qui est recouverte d’un tissu sur lequel cette scène est représentée.

Maryja Panna, Jan Ewangelista, Jó-zef z Arymatei, Joanna i Salome, Ma-ria Magdalena, Nikodem i anioło-wie z niebios opłakują i przygotowu-ją ciało Chrystusa do złożenia do gro-bu. W Wielki Piątek w kościołach pra-wosławnych ustawia się stół, który na-krywa się płaszczenicą – płótnem z wyobrażeniem tej sceny.


La présence de Nicodème à l’inté-rieur du tombeau prouve que le pè-lerinage que les croyants font le ven-dredi saint par-dessous le tissu où la Plainte du Christ est représentée est une descente dans Son tombeau, des-cente associée dans les chants enton-nés la nuit de la Résurrection à la mort avec le Christ, nécessaire à la résur-rection avec Lui.

Przedstawienie Nikodema we-wnątrz grobu jest wyznaniem wiary w to, że przejście wiernych prawosław-nych w Wielki Piątek pod płaszcze-nicą z wyobrażeniem sceny Opłaki-wania oznacza symboliczne zejście do grobu Chrystusa, zejście, które wiel-kanocne pieśni utożsamiają ze śmier-cią wraz z Chrystusem, konieczną do zmartwychwstania u Jego boku.


La continuité logico-istorique aurait réclamé qu’à la Mise au tom-beau suive la Résurrection. Des raisons symboliques-mystérieuses font que la scène suivante soit en fait le Tombeau vide: les saintes femmes viennent au tombeau pour y découvrir un ange qui leur montre le linceul dans lequel le corps mort avait été enseveli.

Po scenie Złożenia do grobu powinna pojawić się, jeśli posługiwać się następstwem logiczno-historycz-nym, scena Zmartwychwstania. Z racji symboliczno-mistycznych na-malowano jednak scenę Pustego gro-bu. Święte niewiasty przybywają do grobu i spotykają tam anioła, poka-zującego im całun, w który owinięte było ciało Chrystusa.


Pour des raisons qui tiennent aux mystères, la scène de la Résurrection et la libération d’Adam, d’Eve et d’autres justes est peinte devant le ta-bleau votif. C’est là une insertion des personnages historiques de ce tableau, et – de par leur qualité princière – du peuple, dans la logique mystique de la mort et de la résurrection avec le Christ: «Nous avons donc été ensevelis avec lui par le baptême dans la mort (...) Car si c’est un même être avec le Christ que nous sommes devenus par une mort semblable à la sienne, nous le serons aussi par une résurrection semblable.» (Rom., 6, 4-5)

Scena Zmartwychwstania i wydobycie z piekła Adama, Ewy i innych prawych znaj-duje się z racji sakramentalnych naprzeciw-ko Obrazu wotywnego. Stanowi to włączenie widniejących na nim postaci historycznych, a poprzez nie także całego narodu, w mistykę śmierci i zmartwychwstania z Chrystusem i w Chrystusie: „Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrze-bani ... to tak samo będziemy z Nim złącze-ni w jedno przez podobne zmartwychwstanie” (Rz 6, 4-5).






En 1453, lorsque Mehmed II Fatih entrait à cheval dans l’église impériale de Byzance et la proclamait mosquée, Etienne le Grand était adolescent et at-tendait de monter sur le trône de la Mol-davie. Lui servait de modèle Iancu de Hu-nedoara, qui dans les Balkans entretenait la flamme de la lutte contre l’Empire ot-toman. Il est imposible que l’islamisation de Constantinople n’influençât la forma-tion du jeune prince. Monté sur le trône de ses ancêtres en 1457, Etienne dut être l’héritier de Constantin le Grand. Il mit sa vie en danger en défendant l’identité chrétienne.

Dans les trente premières années de son règne, il modernisa le pays, bâtit son infrastructure militaire et civile. Il créa une armée efficace qui tint en respect les Polonais, les Hongrois, les Tatars et les Turcs. Il triompha des armées de Mehmed II et fit le sultan se déplacer personnelle-ment à Suceava, en 1476, dans une ten-tative échouée de le chasser de son trône.

Lorsque les Turcs deviennent trop forts, sous Bayezid II, le voïvode perd ses alliés et deux forteresses importantes. Il conclut la paix avec l’Empire ottoman et, en 1487, il commence à élever des églises, afin que l’infrastructure ecclésiale en pierre consolide l’identité chrétienne. Il vit encore 17 ans et fait dresser une qua-rantaine d’églises en pierre.

W 1453 roku, gdy Mehmed II konno wjeż-dżał do świątyni Mądrości Bożej, w ten sposób zmieniając ją w meczet, św. Stefan Wielki jako nastolatek przygotowywał się do objęcia tro-nu mołdawskiego. Mistrzem był mu sam Jan Hunyady, podtrzymujący w Bałkanach nie-gasnący płomień krucjat przeciwko Imperium Osmańskiemu. Dramatyczny moment islami-zacji Miasta Świętego Konstantyna z pewno-ścią miał wpływ na wychowanie młodego księ-cia. Zasiadając w Suczawie w 1457 roku na tro-nie swoich przodków, Stefan staje się następcą św. Konstantyna. Swoje życie poświęca walce w obronie tożsamości chrześcijańskiej.

Pierwsze trzydzieści lat swojego panowania poświęca na modernizację państwa, rozwiając jego wojskową i cywilną infrastrukturę. Gro-madzi doskonale wyszkolone wojsko, dzięki któremu budzi respekt Węgrów, Tatarów, Po-laków i Turków. Pokonuje wojska Mehmeda II, zmuszając go do osobistego przybycia w 1476 roku do Suczawy i do podjęcia nieudanej pró-by obalenia go z mołdawskiego tronu.

W czasach panowania Bajazyda II Tur-cy stają się jednak zbyt silni i hospodar moł-dawski, pozostały bez antytureckich sprzymie-rzeńców, traci dwie ważne twierdze. Zmuszo-ny jest do zawarcia pokoju z Turkami i od 1487 roku zaczyna wznosić cerkwie w celu zacho-wania chrześcijańskiej tożsamości swego pań-stwa poprzez te kamienne budowle sakralne. Przez resztę życia, w ciągu 17 lat, ufundował ich ponad 40.


L’église de Pătrăuţi a été construite en 1487, première année d’une longue suite consacrée à l’édification d’édifices cultuels. Vouée à la Sainte Croix, elle propose une iconographie qui s’avère une ferme proclamation de lutte pour la défense du christianisme. Saint Constantin le Grand et sa mère Hélène sont plusieurs fois représentés dans l’église, tout comme les saints militaires, présents dans le naos, le pronaos, au dessus du sanctuaire.

Cerkiew w Pătrăuţi wzniesiono jako pierwszą w 1487 roku, w którym suk-cesywnie powstawały także kolejne. Program malarski cerkwi pod wezwa-niem Podwyższenia Krzyża Świętego jest prawdziwą deklaracją walki w obro-nie Krzyża. Obok powtarzających się przedstawień św. Konstantyna Wielkie-go i jego matki św. Heleny, wyobrażenia świętych męczenników Stratelatwsów zajmują znaczące miejsca w przednawiu, nawie głównej i nad absydą ołtarzową.




Il est intéressant de corréler la Caval-cade de la Sainte Croix, qui se trouve dans le pronaos, et les icônes des saints mili-taires, de Constantin le Grand et de Sainte Hélène, sa mère, au-dessus du sanctuaire. Dans l’intrados de l’arc triomphal on a dé-couvert en 2007 les icônes individuelles des saints militaires de la Cavalcade. L’ex-ception thématique de cette composition est ainsi confirmée au-dessus de l’iconostase, dans la partie est du naos.

Interesujące jest prześledzenie wzajemne-go oddziaływania sceny Kawalkady Krzyża Świętego, znajdującej się w przednawiu, i wy-obrażeń męczenników, świętego Konstantyna i jego matki św. Heleny, przedstawionych nad absydą ołtarzową. Na łuku sklepienia odkry-to w 2007 roku jednopostaciowe przedstawie-nia świętych męczenników z Kawalkady. Wy-jątkowość tematyki jest w ten sposób potwier-dzana jej obecnością także nad ikonostasem w części wschodniej.


Dans les chants religieux, les mar-tyrs sont comparés aux anges pour la force de caractère dont il ont fait preuve de leur vivant pour triompher de la vie matérielle. Tel l’ange, le mar-tyr n’est pas un accident singulier, il est intégré dans une armée victo-rieuse.

Iconographiquement, l’Armée des Martyrs apparaît en Moldavie à Pătrăuţi, comme principal allié d’Etienne le Saint.

W cerkiewnych pieśniach mę-czennicy są porównywani do anio-łów ze względu na siłę charakteru, jaką wykazali przezwyciężając jeszcze na ziemi słabości świata materialnego. Podobnie jak anioł, męczennik nie jest pojedynczym i indywidualistycznym bytem, lecz jest częścią zwycięskiej ar-mii. Przedstawienie Armia Męczenni-ków pojawia się w Mołdawii na malo-widłach w Pătrăuţi jako główny sprzy-mierzeniec św. Stefana.






Sur la demande des ambassadeurs d’Edesse, le Christ envoie au roi Abgar un tissu où la Sainte face est imprimée. Le Mandylion est la première icône de l’histoire. Miraculeusement guéri, le roi installe le tissu sur les ramparts de la ville, le transformant en un symbole des présents divins offerts au peuple par l’intermédiare de son roi.

Na prośbę posłańców z Edessy, Chrystus Zbawiciel śle królowi Abgarowi chustę z od-biciem Swojego wizerunku. Mandylion sta-je się pierwszą ikoną w historii. Po dokona-niu się cudu wyzdrowienia, król Abgar wy-stawia płótno z wizerunkiem Chrystusa na murach swojej twierdzy jako symbol bożych darów ofiarowanych narodowi za pośrednic-twem króla.



Le naos et le sanctuaire de l’église de Pătrăuţi sont reliés par une iconos-tase réalisé vers la fin du XIXe siècle. Attribuée à Epaminonda Bucevschi, elle propose une suite de tableaux humanistes aux sujets religieux. A l’opposition des icônes des fresques médiévales, l’iconostase souligne la valeur de l’icône et la décadence sym-bolique du tableau humaniste à sujet religieux.

Nawa główna i ołtarzowa cerkwi w Pătrăuţi połączone są ikonostasem wykonanym w drugiej połowie XIX wieku. Przypisywany malarzowi Epa-minonda Bucevschiemu, ikonostas przedstawia cykl religijnych obrazów w stylu neorenesansowym. Kontra-stując ze średniowiecznymi freskami, ikonostas podkreśla ich wartość oraz symboliczny dekadentyzm religijnego obrazu neorenesansowego.


L’iconographie du sanctuaire se développe autour du sacrifice eucha-ristique. Dans le registre supérieur il y a des scènes du Jeudi saint, lorsque Jésus accomplit la première liturgie et confesse les apôtres. Le registre des évêques saints prouve par l’icône la communion qui existe pendant la li-turgie entre les saints des cieux et les chrétiens de ce monde.

Ikonografia absydy ołtarzo-wej skoncentrowana jest wokół Ofia-ry Eucharystycznej. W górnym reje-strze znajdują się sceny z Wielkiego Czwartku, kiedy to Jezus Chrystus od-prawia pierwszą Mszę Świętą i udzie-la Apostołom komunii świętej. Rejestr świętych biskupów zaświadcza za po-średnictwem ikony o związku podczas liturgii pomiędzy świętymi z niebios a wiernymi na ziemi.

►



L’élément capital du chemin vers le Paradis et le fondement de la commu-nauté chrétienne est le corps et le sang du Christ, qui s’offrent aux humains par la liturgie. L’eucharistie conclut le chemin dans la mort et la résurrection avec le Christ et accomplit l’union avec le Sauveur. Ce mystère a lieu dans l’espace du naos-sanctuaire, mais fonde la vie du chrétien en société. L’homme uni au Christ participe à la vie de sa communauté et y manifeste l’amour qui jaillit de son âme sacre-mentale.

Kluczem do Raju i fundamentem wspólnoty chrześcijańskiej jest Cia-ło i Krew Chrystusa ofiarowane ludziom podczas nabożeństwa. Eucharystia koń-czy drogę w śmierci i zmartwychwstaniu z Chrystusem i dokonuje zjednoczenia z Bogiem Stwórcą Zbawcą. Sakrament od-bywa się w przestrzeni absydy ołtarzowej, ale tworzy jednocześnie fundament życia chrześcijanina w społeczeństwie. Czło-wiek zjednoczony z Chrystusem razem ze wspólnotą, do której należy, wdraża w życie owoce miłości, które rodzą się z przyjęcia sakramentu.






La maison paroissiale abrite le musée de l’église, près de l’édifice cultuel. Edifiée dans la première moi-tié du XIXe siècle, la maison a été ha-bitée par les prêtres de la paroisse. Rappelant les constructions autri-chiennes, la maison – sept chambres grandes et hautes, cave voûtée, fron-ton spécifique de l’époque, façade à cinq fenêtres qui donnent sur l’église-monument – s’est vue ennoblir par les années et les humains.

Położony niedaleko cerkwi dom para-fialny mieści muzeum. Zbudowany w pierw-szej połowie XIX wieku, zamieszkiwany był przez księży, którzy posługiwali w Pătrău-ţi. Wzniesiony w stylu austriackim, ze skle-pioną piwnicą, z siedmioma przestronny-mi i wysokimi pokojami, z charakterystycz-nym dla tamtego okresu frontonem i pięcio-ma oknami na południowej stronie z wido-kiem na zabytkową cerkwię, dom szlachet-niał z upływem czasu i dzięki mieszkającym w nim ludziom.




La plupart des informations sur l’histoire de la maison paroissiale datent de 1896-1919, période où le prêtre érudit Constantin Morariu y vit. Important homme de culture de la Bucovine, il fut secrétaire de Arboroasa, mouvement dirigé par le compositeur patriote Ciprian Po-rumbescu. Non agréé par le pou-voir impérial, Morariu se retira à Pătrăuţi, d’où il œuvra continuelle-ment pour l’union de la Bucovine au Royaume de Roumanie.

Les livres et les meubles cultuels, les objets ethnographiques et l’ameu-blement aux influences autrichiennes reconstituent le style de vie presbyté-ral dans la Bucovine du XIXe siècle.

Najwięcej informacji dotyczących domu parafialnego pochodzi z lat 1896-1919, kiedy mieszkał w nim ksiądz i uczony Constantin Morariu. Był znaczą-cą postacią w bukowińskim środowisku kulturalnym, pełnił funkcję sekretarza Stowarzyszenia Akademickiego „Arbo-roasa”, ruchu na którego czele stał Ci-prian Porumbescu. Nieakceptowany przez austriackie władze, zmuszony był do osiedlenia się w Pătrăuţi, skąd nie-przerwanie działał na rzecz zjednocze-nia Bukowiny z Królestwem Rumunii.

Zbiór książek, meble kościel-ne obok eksponatów etnograficznych i mebli w stylu austriackim odtwa-rzają styl życia duchownych na XIX-wiecznej Bukowinie.



Beaucoup d’hommes de culture du Royaume de Roumanie ayant visité la Bucovine à la charnière des XIXe et XXe siècles ont été hébergés chez le prêtre Constantin Morariu. La mai-son a beaucoup impressionné le poète Ştefan Octavian Iosif, qui y a passé une période plus longue. Envoyé en Bucovine par le ministre Spiru C. Ha-ret pour écrire un poème sur Etienne le Grand, Şt. O. Iosif décrit dans une lettre sa vie à Pătrăuţi:

Wielu ludzi kultury, przyjeżdżają-cych w tamtym okresie z Regatu, aby zwiedzić Bukowinę, gościło w domu ks. Constantina Morariu. Dom ów wy-warł głębokie wrażenie na poecie Şte-fanie Octavianie Iosifie, który zatrzy-mał się tutaj na dłużej. Wysłany na Bukowinę przez ministra Spiru C. Ha-reta z misją napisania poematu o Ste-fanie Wielkim, opisuje w jednym z li-stów swoje wrażenia z Pătrăuţi:



... le prêtre Morariu, mon hôte, est de grande taille et beau, il a une barbe blanche et sa figure est imposante, un véritable apôtre ... Imagine une mai-son paroissiale à grandes pièces, bien éclairées; ... un petit jardin devant, ... une ample basse-cour, qui donne sur un merveilleux verger. Et tout dans un endroit pittoresque sans égal.

... ksiądz Morariu, mój gospodarz, jest wysokim, pięknym duchownym, z bia-łą brodą, o budzącym szacunek wyglą-dzie, prawdziwy apostoł. ... Wyobraź so-bie dom parafialny z przestrzennymi, jasnymi izbami; ...sympatyczny ogró-dek przed domem, ... szerokie podwórze, prowadzące do pięknego sadu. I wszyst-ko to niesłychanie malowniczo położone.


Qui visite Pătrăuţi de nos jours a de grandes chances de revivre la joie du poète. L’attendent les espaces privés du prêtre, le coin où il priait et celui où il se reposait, son bureau, la collec-tion ethnographique qu’il a formée et qui témoigne de l’amour de Constan-tin Morariu pour le costume populaire roumain.

Jeśli odwiedzisz dzisiaj Pătrăuți, masz szanse przeżyć tę radość poety. Kto poszukuje piękna może podziwiać prywatne pokoje, kącik do modlitwy, biurko, miejsce odpoczynku, a tak-że kolekcję eksponatów etnograficz-nych świadczących o zamiłowaniu ks. Constantina Morariu do rumuńskiego stroju ludowego.



Prezentul volum nu ar fi putut apărea fără eforturile voluntarilor Parohiei Pătrăuți II și Asociației Prietenii Bucovinei.

Asociaţia Prietenii Bucovinei a fost înfiinţată în 2005 pentru a susţine activităţile culturale desfășurate pe lângă Biserica Mo-nument UNESCO din Pătrăuţi.

Primul proiect finalizat este Muzeul Casa Preotului Bucovinean, muzeu deschis în anul 2007, pe lângă biserica lui Ștefan cel Mare din Pătrăuţi. Prietenii Bucovinei au lansat mai multe sit-uri web, în vederea promovării valorilor creștine. Dintre acestea amintim: www.locurile-sfinte.ro și www.patrauti.ro.

Din anul 2011, Prietenii Bucovinei au iniţiat și susţinut proiectul Harta Bucovinei pentru fiecare pelerin. În cadrul acestui pro-iect se distribuie gratuit în pensiunile din Judeţul Suceava fluturași cu harta monumentelor creștine ale Bucovinei.

Din anul 2010, împreună cu Asociația „Sportul pentru tine” din București, Prietenii Bucovinei intervin în satul Pătrăuți pentru sprijinirea copiilor aflați la limita abandonului școlar. Este un proiect punctual, prin care ne-am asumat, pe lângă cumpărarea de rechizite și cărți, rezolvarea unor nevoi medicale și materiale apărute în diferite momente în viața copiilor asistați.

Din anul 2014, Prietenii Bucovinei au lansat împreună cu firma Inmedio și în colaborare cu Școala din Pătrăuți proiectul „Exist, deci vreau să învăț”, proiect la care s-a alăturat apoi ziarul Monitorul de Suceava. Este un proiect ce are ca țintă comunitatea de rromi din Comuna Pătrăuți, comunitate ce depășește 2000 de membri. Scopul proiectului este creșterea numărului de copii școlarizați la nivel de grădiniță.

Din anul 2009, Asociaţia Prietenii Bucovinei s-a înregistrat la Biblioteca Naţională a României ca editor de carte. Editura se numește Heruvim și a scos până în prezent: Seminţe de înţelepciune, de Lăcrămioara Vartolomei; Pelerinaj în spaţiul sacru bucovi-nean, de Gabriel Herea; Grija cea mai mare trebuie să o avem pentru viaţa cea veşnică, de Preot Constantin Morariu; Omul în tradi-ţia creştină, de Florin Mihăescu; Pătrăuţi 1487, de Petru Palamar și Gabriel Herea; Simbol şi ortodoxie, de Florin Mihăescu; Ctitori de cultură şi spiritualitate ortodoxă, de Marian Palade; Cosmosul în tradiţia creştină, de Florin Mihăescu; Volumul colectiv Schola. Ars. Historia – In honorem Tereza Sinigalia, la 45 de ani de activitate ştiințifică, în colaborare cu Universitatea de Arte „George Enescu” din Iași; Iraclie şi Ciprian Porumbescu (vol. I), de Leca Morariu; Meditații la „Bucovina de altădată”, de pr. Gabriel Herea.

Editura nu are o strategie comercială, cea mai mare parte a cărţilor fiind utilizate pentru promovare culturală prin direcţionare către biblioteci, schimb interbibliotecar sau oferire la preţul de editare.

Mulțumim tuturor celor ce susțin activitățile noastre, inclusiv prin donații sau redirecționarea a 2 la sută din impozit.Asociația Prietenii Bucovinei

Cod Fiscal 18167053IBAN: RO 04 RNCB 0234 0369 9753 0001

Telefon: 0740 05 77 12Email: [email protected]


PĂTRĂUȚ I

PĂTRĂUȚI


Pet

ru P

AL

AM

AR

, p

r. G

abri

el H

ER

EA

L'église La-Sainte-Croix de Pătrăuţi,

monument de l'UNESCO. La première église

dans le style moldave. La plus ancienne

peinture murale de Moldavie. La plus ancienne

église d'Etienne le Grand conservée dans sa

forme originale.

Zabytkowa cerkiew UNESCO w Pătrăuți.

Najstarsza cerkiew w stylu mołdawskim.

Najstarsze malowidła w regionie Mołdawii.

Najstarsza cerkiew zachowana w oryginale z

czasów Stefana Wielkiego

ISBN 978-606-93375-5-4

PĂTRĂUŢI •2015

L ’ Église de Pătrăuţi \ Cerkiew w Pătrăuţi – UNESCO monument

Documents