Y T N NG TH C HÀNH U D NG DÙNG CHO SINH VIÊN I H C U D NG P II NHÀ XU T B N Y H C
Y T
N NG TH C HÀNH U D NG
DÙNG CHO SINH VIÊN I H C U D NG
P II
NHÀ XU T B N Y H C
CH O BIÊN SO N: khoa h c & ào t o, B Y t CH BIÊN:
- Ts. ình Xuân - Ths. Tr n Th Thu n
NH NG NG I THAM GIA BIÊN SO N:
- Ths. Tr n Th Thu n - Ths. Nguy n Th S ng - Ths. oàn Th Anh Lê - Ths. Tr n Th y Khánh Linh - Ths. Nguy n M nh D ng - CN. T ng V nh Phú - Ths. V Th Minh Ph ng - Ths. Hoàng Công Chánh - Bs. Nguy n ng Th ng - BS. CKII. Tr n c Thái - TS. Lê V n An - TS. Nguy n Th Kim Hoa
TH KÝ BIÊN SO N: Ths. Nguy n M nh D ng THAM GIA T CH C B N TH O:
Ths. Phí V n Thâm TS. Nguy n M nh Pha
i nói u
K n ng th c hành u d ng g m 55 k n ng thông th ng c u ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này c ch n
c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng i h c, Cao ng ào t o u ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá,
th ng nh t và c p nh t các k thu t u d ng. Tài li u c s giúp , c n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i h c Saxion ã h ng d n cách thi t k sách dùng cho sinh viên u d ng; các b c c u trúc xây ng th nào phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên u d ng.
Tài li u c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng u d ng a các tr ng i h c Y Hà N i, i h c u d ng Nam nh, i h c Y Hu
và i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách c phân ra làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p II g m có các ch ng t VI n IX. Ch ng VI, VII, VIII trình bày các k thu t h tr u tr nh : a thu c vào c th , k thu t truy n d ch và các k thu t u tr u d ng; ch ng IX dành cho các k thu t s c u, c p c u. Cu n sách c trình bày tuân theo ph ng pháp gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân u d ng t h c,
ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t u ng c s .
Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n
c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c.
NG CH BIÊN Ts. ình Xuân Ths. Tr n Th Thu n
C L C i dung Trang
CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH
1. Gi i thi u toàn ch ng............................................................................. 1 2. Phát thu c và ghi chép ............................................................................. 3 3. Cách pha thu c ...................................................................................... 15 4. a thu c qua ng mi ng, m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ........... 26 5. Dùng thu c qua ng tiêm .............................................................. 56
CH NG VII CÁC K THU T TRUY N D CH
1. Chu n b t catheter t nh m ch trung tâm............................................. 87 2. K thu t t kim lu n ngo i vi ............................................................... 105 3. K thu t truy n d ch t nh m ch ............................................................. 119 4. Truy n d ch d i da ............................................................................. 135 5. K thu t truy n máu ............................................................................. 150 6. Nuôi d ng hoàn toàn b ng ng t nh m ch .................................... 169 7. K thu t s d ng b m tiêm n .......................................................... 187 8. K thu t s d ng máy truy n d ch ........................................................ 203
CH NG VIII CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG
1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 221 2. Thay b ng r a v t th ng s ch ........................................................... 224 3. Thay b ng r a v t th ng nhi m khu n .............................................. 235 4. Thay b ng r a v t th ng d n l u ...................................................... 246 5. K thu t thay b ng h u môn nhân t o .................................................. 258 6. Thay b ng v t th ng - c t ch ............................................................. 272 7. K thu t hút m rãi ............................................................................. 283 8. Th ôxy qua m i và ng m khí qu n .................................................. 297 9. Cách l y b nh ph m làm xét nghi m ................................................... 305 10. Tr giúp bác s ch c dò ....................................................................... 327 11. Ch m nóng - ch m l nh .................................................................. 340
CH NG IX
P C U BAN U 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 367 2. S c u gãy x ng ............................................................................... 369 3. Các bi n pháp c m máu t m th i ......................................................... 394 4. K thu t b ng ....................................................................................... 407 5. C p c u ng ng tu n hoàn ................................................................... 415 6. V n chuy n n n nhân ........................................................................... 429
Tài li u tham kh o .............................................................................................427
1
CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH
1. Gi i thi u toàn ch ng 1.1. Danh sách các k n ng trong ch ng
- Phát thu c và ghi chép .
- Cách pha thu c
- a thu c qua ng m t, tai, m i, mi ng, da, tr c tràng.
- Tiêm:
Tiêm trong da.
Tiêm d i da.
Tiêm b p
Tiêm t nh m ch. 1.2. M c tiêu chung toàn ch ng
1. Nh n nh c tình tr ng chung c a ng i b nh tr c khi dùng thu c
2. Trình bày c k n ng ki m tra thu c tr c khi dùng cho ng i b nh
3. Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng i b nh ng a nh m l n thu c
4. Th c hi n c k n ng dùng thu c an toàn và hi u qu
5. H ng d n cho ng i b nh nh n bi t các d u hi u b t th ng sau khi dùng thu c
6. Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh 2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan
a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u
ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy
c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong
Có nhi u ng a thu c vào c th :
ng mi ng
ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm o, tr c tràng
ng s d ng ngoài da
ng tiêm
Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng cho thu c thích h p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o v k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng an toàn.
2
Nh ng yêu c u c n thi t khi ng i u d ng cho ng i b nh dùng thu c là nh ng ki n th c v thu c, th c hi n vi c ki m tra các u úng tr c khi cho ng i b nh dùng thu c nh : úng ng i b nh, úng thu c Bác s ch nh, úng li u dùng, úng ng cho thu c và úng th i gian. Trong khi th c hi n vi c cho thu c tác phong ng i u
ng c ng c n c n tr ng trong vi c áp d ng các ph ng pháp cho thu c, sau khi cho thu c u d ng c ng c n theo dõi tác d ng c a thu c và h ng d n ng i b nh phát hi n các d u ch ng ch quan phát hi n s m và x trí k p th i các tai bi n có th x y ra do dùng thu c.
2.2. Ki m tra tr c h c Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh d u vào c t t ng ng v i
câu úng hay sai
STT i dung úng Sai
1 T th ng i giúp tránh nguy c hít s c khi cho u ng thu c
2 u d ng ch c n th c hi n úng theo y l nh c a th y thu c cho dù ch a hi u rõ v thu c
3 Ng i b nh m t ph n x nu t không cho thu c b ng ng mi ng
4 Ng i bênh có th nhai t t c các lo i thu c d ng viên cho h p thu d và nhanh
5 Thu c t h u môn th ng c dùng khi ng i b nh không ng c
6 Ng i b nh li t m t, mi ng méo không u ng thu c c
7 n ép bu c a thu c vào c th ng i b nh khi h t ch i không ch u dùng thu c
8 Cho ng i b nh n m t th ph khoa khi t thu c vào âm o
9 C n v sinh b ph n sinh d c c a ng i b nh tr c khi t thu c vào âm o
10 Sau khi t thu c vào h u môn, ng i b nh c n n m ngh ít nh t là 10 phút
11 Thu c t vào tr c tràng sâu kho ng 2-3 cm i v i ng i l n
12 Ng i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày
13 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng
14 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t d ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác
u tr
15 N i m n ng a, ch y n c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d ng thu c
3
PHÁT THU C VÀ GHI CHÉP 1. Gi i thi u k n ng
Th c hi n phát thu c cho ng i b nh và ghi chép vào h s là m t ph n quan tr ng trong k thu t cho ng i b nh dùng thu c. Vì v y, u d ng nên nh n th c rõ trách nhi m và l u ý nh ng m quan tr ng tránh s nh m l n gây h u qu n k t qu
u tr và nh h ng n ng i b nh. u d ng c n bi t rõ nh ng thông tin v d c ng h c c a thu c phát cho ng i b nh nh tên thu c, lo i thu c, hình d ng, tác d ng
chính, tác d ng ph , y u t h p th và bài ti t…
Sao chép t h s òi h i s chính xác cao nên u d ng c n sáng su t sao chép y l nh chính xác và th c hi n nghiêm ch nh y l nh, n u không rõ y l nh ph i h i l i, không
ý i y l nh hay th c hi n y l nh mi ng. Khi phát thu c, u d ng ph i ch c ch n ng ng i b nh n m rõ li u dùng thu c, ng dùng và th i gian dùng thu c cho t ng
lo i. u d ng nên t n tình gi i áp cho ng i b nh khi h có v n th c m c vì m i nghi ng liên quan n vi c dùng thu c u có th nh h ng n s c kh e ng i nh.
2. M c tiêu k n ng
Trình bày nh ng ki n th c c b n v thu c ng i u d ng c n bi t
Li t kê các y u t quy t nh tác d ng c a thu c.
Phân tích nh ng tác phong c a ng i u d ng khi phát thu c cho ng i b nh
Tính li u thu c chính xác.
Chu n b y .
Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t l y thu c phát cho ng i b nh.
Th c hi n ghi h s rõ ràng.
Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n
3. Lý thuy t liên quan Nh ng ki n th c c b n v thu c ng i u d ng c n bi t
Tên thu c:
t lo i thu c có th có nhi u tên thu c: tên hóa h c, tên bi t d c, tên th ng m i
Công d ng thu c:
Ch ng nhi m khu n: các lo i kháng sinh, sulfamid
Phòng b nh: vaccine, huy t thanh
Ch n oán b nh: BCG test
Gi m tri u ch ng: gi m au, gi m s t, gi m ho…
Tác d ng thu c:
Tác d ng t i ch : nh ng thu c không phân ph i toàn thân, ch có tác d ng t i m t i nh t nh có tác d ng mong mu n
Tác d ng toàn thân: nh ng thu c v t qua hàng rào sinh h c vào máu phân ph i kh p c th t o nên các tác d ng tr c ti p ho c gián ti p v i các lo i tác d ng sau:
Tác d ng chính: tác d ng mong mu n t k t qu u tr . Ví d : tác d ng chính a Aspirin là kháng viêm, gi m au.
Tác d ng ph : tác d ng không mong mu n c a thu c. Ví d : tác d ng ph c a Aspirin là viêm loét d dày.
4
Tác d ng h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra hi u ng nh t th i sau ó tr l i tr ng thái ban u. Ví d : thu c tê gây nên tác d ng c ch th n kinh c m giác m t th i gian sau ó c m giác l i h i ph c.
Tác d ng không h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra trên c th không thay i. Ví d : dùng Tetracycline tr em gây nên hi n t ng vàng r ng do tetracycline t o ph c
i canxi.
Tác d ng ch n l c: thu c tác d ng toàn thân phân ph i n nhi u c quan nh ng có tác d ng c hi u s m nh t trên m t c quan. Ví d : Codein tác d ng ch n l c c ch trên trung tâm ho nên s d ng ch a h n là tác d ng gi m au.
Tác d ng i kháng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gi m ho c t ho t tính c a nhau. Có nhi u lo i i kháng nh i kháng c nh tranh, i kháng
không c nh tranh, i kháng ch c ph n, i kháng hóa h c…
Tác d ng hi p ng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gia t ng ho t tính có l i ho c có h i.
Các y u t quy t nh tác d ng c a thu c:
D ng thu c: thu c viên, thu c b t, dung d ch…
ng thu c c tính
Viên Viên nén: c ng, u ng v i nhi u n c, thu c c h p thu ru t
Viên b c ng: thu c c áo l p ngoài là ng b o qu n, giúp ng d , và gi m kích thích d dày
Viên bao tan trong ru t: thu c c bao bên ngoài l p nh film, giúp b o qu n thu c không b phân h y d dày, khi xu ng ru t non m i có tác
ng
Viên ng m Th r n có v ng t do có ng, c ng m cho n khi tan h t, thu c p thu và ng m qua niêm m c
Có 2 lo i: - Ng m d i l i h p thu qua niêm m c d i l i
- Ng m trong mi ng thu c h p thu qua niêm m c vùng má và 1 ph n niêm m c d dày
Viên s i b t D ng viên nén, g p n c s tan nhanh và s i b t, thu c c h p thu qua niêm m c
Viên nang Thu c c bao bên ngoài là l p gelatin giúp nu t d , h u h t l p gelatin này s tan d dày, thu c h p thu qua niêm m c d dày hay ru t. Có lo i viên nang bên trong là thu c b t, d ng h t, d ng d u hay gel
Dung d ch Thu c hòa tan trong dung môi th ng là n c, h p thu nhanh
Si-rô Dung d ch có m c do có ng b o qu n thu c, có th có thêm h ng t o mùi th m giúp d u ng, th ng dùng cho tr em
Nh t ng Thu c c phân tán trong môi tr ng d u, h p thu niêm m c d dày hay ru t
Huy n d ch Tinh th thu c c treo trong dung môi là n c, h p thu qua niêm m c
5
Tu i ng i b nh: L u ý s d ng thu c cho tr em và ng i cao tu i vì c m sinh lý c th trên l a tu i này nh h ng nhi u n kh n ng h p thu, chuy n hóa và
ào th i thu c.
Phái tính: ho t tính c a d c ph m có khi bi n i theo phái, c bi t phái n trong th i k mang thai và cho con bú.
Cân n ng: s h p thu và d tr thu c thay i tùy theo l ng mô m , c n l u ý khi s d ng các lo i thu c tan trong lipid. i v i tr em, cân n ng có tính quy t nh trong vi c tính li u l ng thu c.
Hi n t ng quen thu c: tr ng thái c a c th ch u c nh ng li u thu c áng l gây c ho c không áp ng v i li u có ho t tính sinh h c.
Di truy n: m t s c tính di truy n gây r i lo n du c ng h c, tác d ng d c lý làm thay i quá trình h p thu, chuy n hóa, và tác d ng chính c a thu c.
Ch dinh d ng: th c n và n c u ng nh h ng t i d c ng h c, tác ng và c tính c a thu c nh làm nhanh ho c ch m th i gian h p thu thu c t i d dày,
thành ph n thu c t o ph c v i th c n ho c i kháng v i th c n.
Th i m dùng thu c: tác d ng d c lý, hi u qu u tr liên quan nhi u n th i m dùng thu c do s thay i c a l u l ng tu n hoàn gan, th n, ph i thay i theo nh p sinh h c.
Tr ng thái b nh lý: c th m t m i ho c m t ng i m c ph i nhi u b nh khác nhau c ng nh h ng n tác d ng c a thu c.
Môi tr ng nh ánh sáng, nhi t .
Hàm l ng: s l ng thu c có trong thành ph n
Li u l ng thu c: là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác d ng u tr mà không gây tác h i. Tùy theo cân n ng, tu i, tình tr ng b nh, ng dùng thu c ng i
u tr s quy t nh li u dùng phù h p.
Quy ch v thu c c: nhãn thu c c A và gi m c A màu en, c B và gi m c B màu .
Cách b o qu n: thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th ti n l i cho vi c l y thu c. Nh ng thu c dùng không h t ph i y n p kín, b o
qu n t t và tránh nhi m khu n.
Tác phong c n thi t c a ng i u d ng
Chính xác, khoa h c và có trách nhi m.
Sáng su t khi nh n y l nh.
Trung thành v i ch nh c a bác s , tuy t i không thay i y l nh, n u nghi ng ph i h i l i.
Không th c hi n y l nh qua mi ng ho c n tho i.
Không pha tr n các lo i thu c v i nhau khi không có y l nh.
S p x p thu c theo th t d tìm và tránh nh m l n.
T thu c ph i g n n i làm vi c.
Thu c ph i có nhãn rõ ràng, s ch s .
Các lo i thu c c b ng A, B ph i c c t gi úng theo quy ch .
Thu c n c riêng v i thu c viên, thu c u ng riêng v i thu c dùng ngoài da.
6
Ki m tra thu c hàng ngày b sung c s và x lý nh ng thu c quá h n s ng ho c kém ch t l ng.
Ki m kê, bàn giao thu c m i ngày, m i ca tr c và ghi chép s rõ ràng.
Nghiêm ch nh tuân th 3 ki m tra, 5 i chi u.
m b o an toàn cho ng i b nh.
Cách tính li u thu c
Ngay khi có y l nh, u d ng ph i ki m tra h s thu c và sao y l nh thu c, tr c khi chu n b thu c c n ph i tính c li u l ng thu c chính xác theo c n cho m t ng i b nh
i v i thu c viên:
l ng viên thu c = Li u theo y l nh
Hàm l ng c a m i viên thu c
i v i thu c d ng dung d ch
l ng ml = Li u theo y l nh x n v th tích
Hàm l ng thu c quy nh trong n v th tích
Khi dùng thu c cho tr u d ng c n nh ng thông tin sau:
Ch nh li u thu c c tính trên kg cân n ng c a tr hay trên m2 da
Li u thu c d i 1ml, nên dùng b m tiêm 1ml ( ã tháo kim) rút thu c chính xác.
Không nên pha thu c vào s a, d ch nuôi d ng, vì li u d b m t do tr không n h t.
Thu c d ng viên nên pha thêm ng cho tr d u ng, chú ý d gây sâu r ng cho tr
thu c xa t m tay c a tr phòng tr l y dùng.
7
4. Quy trình k thu t
Các b c ti n
hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
TR C
1. Nh n nh ng i b nh: ti n s d ng, tri giác, ki n th c kinh nghi m v b nh
i k t qu dùng thu c tr c ây a ng i b nh (NB) có các d u
hi u n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, phù, khó th .
Nh n bi t d u hi u d ng thu c, báo BS
cân nh c vi c dùng thu c
Ng i b nh h p tác tr l i trung th c.
ánh giá tình tr ng tri giác c a NB
c ý th c, t nh táo nh n bi t thu c dùng cho úng
u ý n ng i già và tr em
i NB - Thông tin v b nh, k t qu c a vi c dùng thu c. - Tình tr ng l thu c vào thu c - C m nh n c a NB v thu c.
- Xác nh s hi u bi t và nhu c u v thông tin
n bi t c a NB - Kh n ng dung n p thu c - NB ch p nh n và tho i mái khi dùng thu c
i v i NB có kh n ng t
dùng thu c khi có c m tính v i thu c d gây ng c thu c do
d ng quá li u
2. Ki m tra y nh và sao
phi u thu c
c y l nh t h s , ki m tra thu c l n 1, l y phi u thu c và ghi nh n y : - Tên NB - Tên thu c, hàm l ng - Li u l ng thu c - ng dùng thu c - Th i gian dùng thu c
- K thu t th c hi n theo y l nh - Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i b nh
- NB có th trùng tên, nên ghi nh n h tên, tu i, s gi ng. - úng thu c: g m tên, hàm
ng và d ng thu c - úng li u: c n c vào hàm
ng thu c tính chính xác li u theo y l nh - So sánh ng dùng c a y
nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà s n xu t - Th i gian dùng thu c ph i phù
p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB
8
3. Chu n b - R a tay th ng quy
Theo quy trình r a tay n i khoa
Gi m s lây nhi m vi sinh v t
Chú ý móng tay, k ngón tay
- Chu n b thu c
Ch n thu c úng theo yêu c u, ki m tra thu c l n 2: - c tên thu c - Hàm l ng thu c - H n s d ng, ch t l ng thu c
An toàn v thu c, tránh nh m l n
- Thu c còn nguyên bao bì, nhãn rõ ràng. - L u ý nh ng thu c cùng tên, khác hàm l ng. - Thu c s d ng nhi u l n ph i
o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà s n xu t
- Chu n b khác ng c o l ng:
- C c có chia v ch - Thìa có v ch o l ng - ng m gi t - Khay m thu c - H p tán thu c viên - L i c a - Thìa khu y - H p thu c cá nhân - Gi y lau
Dùng cho thu c n c
y thu c viên Tán thu c cho ng i già và tr em không th nu t viên thu c
a thu c ng Hòa tan thu c Chia thu c theo th i gian cho ng i b nh
Ch n d ng c o l ng thu c theo d ng thu c s d ng l y thu c chính xác theo li u l ng ch nh
-L y thu c viên
- M n p chai thu c vào khay m thu c ho c vào n p h p
thu c. - Cho vào h p ng thu c c a NB - Thu c viên trong v : m v thu c cho vào h p ng thu c c a NB
- H n ch tay ch m thu c làm nhi m b n thu c hay m hôi tay làm t thu c. - M i NB có h p ng thu c riêng c phân thành nhi u c u ng trong ngày
- H p ng thu c cá nhân có ghi tên NB, có phân gi u ng thu c. - Thu c viên nang b t hay h t
i, không nên tháo r i l p v
9
- L y thu c ng nu c,
dung d ch
- L c nh và u chai thu c tr c khi rót - Rót thu c vào c c có chia v ch, hay v t m u o l ng, có th dùng b m tiêm b kim rút thu c - Rót thu c không mi ng chai ch m vào mi ng c c - L y gi y lau bên ngoài c chai thu c - y kín n p chai và vào ch
.
-Thu c c tr n u -Tính li u chính xác - Tránh nhi m b n l thu c và làm t nhãn thu c - B o qu n thu c t t
- c h ng d n c a nhà s n xu t thu c tr c khi tính li u và rót thu c - C c ng thu c a ngang
m m t nhìn chính xác. - nhãn chai thu c lên trên
không làm d nhãn. - Không thu c th a tr l i vào chai thu c
- Thu c d ng t
- Xé mi ng bao thu c - Cho thu c vào c c có s n m t ít
c m - Dùng thìa khu y u
- Giúp thu c hòa tan d
ng n c giúp hòa tan thu c phù h p v i l ng b t theo
ng d n c a nhà s n xu t, không nên quá c hay quá
ng.
- Thu c viên ng s i b t
- Cho thu c vào ly có n c u ng c
- Ch thu c s i b t tan hoàn toàn
-Không c u ng viên thu c khi thu c ch a tan
4. Ki m tra l i thu c
- c nhãn thu c l n 3 tr c khi t thu c hay b v thu c
- So sánh l i gi a y l nh thu c, phi u thu c và l thu c
- Th c hi n úng 3 ki m tra tránh sai sót vì ây là
thu t òi h i s chính xác cao
- u d ng th c hi n v i tinh th n trách nhi m cao, c n th n, không ch quan
5. Ki m tra gi dùng thu c
- Xem gi dùng thu c c a NB trên phi u thu c
Phân b thu c h p v i tính ch t d c lý c a thu c
Thu c c dùng úng theo gi yêu c u c a bác s u tr
6. em thu c n gi ng nh
Mang khay thu c ho c xe thu c Ti n nghi, s ch s t o ni m tin cho NB
10
TRONG
7. i chi u úng NB
Xem tên trong phi u thu c v i tên ng i b nh u gi ng
ng th i h i NB: - H tên y - Tu i
Xác nh úng ng i nh phát thu c
úng
úng tên, tu i, s gi ng - H i NB t tr l i n u c
8. Gi i thích i NB
- Trình bày NB: m c ích, tác ng, tính ch t c a thu c.
-Cung c p ki n th c cho NB - Giúp NB tin t ng vào
u tr
NB hay thân nhân ch p nh n vi c dùng thu c
9. Phát thu c cho NB
- a h p ho c bao thu c ã chia theo gi và ghi rõ tên NB, tên thu c cho NB - H ng d n NB cách dùng thu c: ng dùng, th i gian - Gi i thích nh ng d u hi u c a
ng, tác d ng ph c a thu c - Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c
-T ng kh n ng t dùng thu c - NB t nh n bi t d u hi u b t th ng c n báo ngay nhân viên y t - NB bi t lo i thu c ang
d ng
- Yêu c u NB l p l i cách dùng thu c - Gi i áp m i th c m c c a NB
h n m rõ thông tin, tránh hi u nh m và s d ng thu c sai. - NB ký tên tr c m t u
ng
SAU
10. D n d p ng c
- phi u thu c vào ô gi ti p theo. - khay thu c, xe thu c v ch
- i u d ng a tay
- D tua sau th c hi n ti p. - D l y s d ng
- D ng c x p ng n n p, theo th t
11. Ghi chép s
- Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát - ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c
c nh NB v ng m t, không p tác dùng thu c, lý do NB
không dùng thu c… - Tên D th c hi n
- Ghi vào h s bác u tr và u
ng các tua n m rõ
- Tuân theo quy nh ghi h s - Ghi trung th c nh ng ph n
ng c a NB ho c lý do không p tác u tr c a NB
- Ghi thu c do chính tay mình th c hi n - Bàn giao D tua sau nh ng tr ng h p ch a phát thu c
c ho c ph n ng NB c n theo dõi
11
5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n
Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/sai. ánh d u vào c t úng ho c sai.
Stt Câu h i úng Sai 1 D ph i n m rõ 3 ki m tra, 5 i chi u khi phát thu c cho NB
2 Thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th
3 Ch c n h i tên ng i b nh tr c khi phát thu c
4 Li u l ng thu c cho tr em th ng c tính d a vào kg cân ng
5 u d ng không nên gi i áp th c m c v thu c cho NB nhi u vì m t th i gian
6 D c phép th c hi n y l nh thu c qua n tho i 7 Ki m tra thu c l n 2 c th c hi n tr c khi c t l thu c
8 Li u l ng thu c là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác ng u tr mà không gây tác h i.
9 u hi u d ng thu c g m n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, phù, khó th .
10 D tránh ch m tay vào thu c khi l y thu c viên phát cho NB
11 D có th a c chai thu c Siro ho cho NB t chia u ng trong ngày
12 D nên phát thu c cho NB úng gi theo y l nh 13 Tác d ng ph là tác d ng không mong mu n c a thu c. 14 Luôn luôn dùng mu ng cà phê l ng thu c cho tr 15 D ph i ghi t t c các lo i thu c phát cho NB vào h s
5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành
Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính n t c trong bu i hu n luy n
Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t.
Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.
Tóm t t nh ng v n c n chú ý
Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp
Giáo viên gi i thích và làm m u
Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.
Sinh viên t nh n xét và t câu h i
Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên
Ki m tra s ti p thu c a sinh viên
Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t
Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm
Th c hành theo nhóm
12
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai
sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u
Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai.
5. 3 T l ng giá (B ng ki m quy trình)
D i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này th c hành
Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua.
Các b c T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Nh n nh: -Thông tin v b nh - K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan -Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c -Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c
2. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng:
- úng tên NB - úng tên thu c - úng li u l ng thu c - úng ng dùng thu c - úng th i gian dùng thu c - úng ch nh thu c
3. R a tay -R a tay n i khoa -Làm khô tay
4. Chu n b So n khay d ng c
- So n úng thu c + c tên thu c + H n s d ng, ch t l ng thu c + Hàm l ng thu c
- Thìa - C c có chia v ch - B m tiêm - H p ng thu c cá nhân - Gi y lau - L i c a - Phi u thu c
5. L y thu c 5. 1. L y thu c viên
-Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB -Tránh ch m tay vào thu c
5. 2. L y thu c d ng nu c, dung d ch Thu c dung d ch trong chai
- L c u chai thu c tr c khi rót, - L ng thu c li u cho vào c c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c - Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c
Thu c dung d ch d ng ng
13
- Dùng l i c a, c a 2 u ng thu c - Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly -Không c n hòa thêm n c vào thu c
Thu c nh t ng d ng gói - C t hay xé u v bao thu c - Cho thu c li u vào ly - Không hòa thêm n c
5. 3 Thu c d ng b t - Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y
u 5. 4. Thu c viên d ng s i b t
- Cho thu c vào ly n c u ng c - Ch thu c tan hoàn toàn
6. Ki m tra l i thu c c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c
7. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh 8. em thu c n gi ng b nh 9. i chi u úng NB
Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i h tên NB
10. Phát thu c cho NB ng d n rõ cách s d ng thu c
Gi i thích tác d ng chính, tác d ng ph , nh ng d u hi u b t th ng nh n i m n ng a, bu n nôn, l nh run… Gi i áp th c m c
i NB l p l i cách dùng thu c Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c
11. D n d ng c phi u thu c vào ô gi ti p theo d ng c ng n n p v ch c
D r a tay
12. Ghi h s Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát - ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c c nh NB v ng
t, không h p tác dùng thu c, lý do NB không dùng thu c… - Tên D th c hi n
6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (không có giáo viên)
Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên:
Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i
Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
Th c hành
Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên
14
nhìn vào (B ng ki m phát thu c và ghi chép). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.
Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n
Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m.
S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
Th c hành có h th ng là:
Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành
ánh giá vi c th c hành c a sinh viên
H i quan sát v quá trình th c hành
N u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng n th c hành ti p theo
6. 2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian
th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên phát thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so
i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng 6. 3 T ánh giá quá trình rèn luy n
Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:
Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình
Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác.
Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp
Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c phát thu c và ghi chép h s c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.
15
CÁCH PHA THU C
1. Gi i thi u k n ng
thu t pha thu c là m t trong nh ng k thu t c b n trong ph n chu n b thu c cho ng i b nh. Trên th tr ng hi n nay, thu c tiêm c óng gói trong 2 d ng: ng và l . Thu c ng ch s d ng m t li u d i d ng l ng. Thu c ng có nhi u th tích khác nhau t 1ml -10ml hay có th l n h n. ng thu c c làm b ng th y tinh và có m t ch th t c ng thu c b ng. M t vòng tròn màu chung quanh c ng thu c là n i có th b ng thu c d dàng. Thu c c rút ra kh i ng thu c b ng b m tiêm và kim v i kh u kính nh nh ng tác kéo nòng trong t o áp l c hút trong b m tiêm.
thu c là m t v t ch a thu c d ng l ng hay d ng b t c s d ng cho m t li u hay nhi u li u và có m t n p cao su trên. Trên ph n cao su có m t n p b ng kim lo i ho c b ng nh a b o v cho n khi thu c ó c s d ng. Trên nhãn thu c có ghi rõ lo i và l ng dung môi dùng pha thu c. N c mu i sinh lý và n c c t vô trùng là nh ng dung môi th ng dùng pha thu c.
t s l thu c ch a dung môi pha thu c trong khoang trên và thu c b t trong khoang d i, hai khoang này cách bi t b ng m t nút ch n cao su. Khi chu n b pha thu c, u d ng ch c n n nh vào ph n trên c a l thu c ánh b t nút ch n cao su xu ng thì ph n dung môi và ph n thu c b t s hòa tan vào nhau. Khác v i rút thu c
ng, rút thu c l là h th ng kín, vì v y c n b m khí vào l vi c rút thu c ra c d dàng.
u d ng c n ph i bi t rõ quy trình pha thu c và th n tr ng trong thao tác có c m t b m tiêm thu c không b nhi m khu n và không làm gi m li u l ng c a thu c.
2. M c tiêu k n ng
Mô t các ph n c a b m tiêm.
Li t kê 2 lo i b m tiêm th ng c s d ng.
Mô t 3 ph n c a kim tiêm.
Nh ng nguyên t c u d ng c n tuân theo trong quy trình pha thu c
Chu n b y .
Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t pha thu c.
Th o lu n và t rèn luy n v thái và k n ng khi th c hi n quy trình k thu t.
3. Lý thuy t liên quan 3. 1 Khái ni m c b n
B m tiêm:
m tiêm bao g m m t nòng ngoài hình tr , ph n u c thi t k kh p v i c kim tiêm, và nòng trong là pittông. M i b m tiêm c óng gói vô khu n có kim tiêm ho c không có kim tiêm trong bao bì nh a ho c gi y. B m tiêm ch s d ng m t l n, tuy t i không tái s d ng trong k thu t tiêm thu c cho ng i b nh.
Hình 1: Các ph n c a b m tiêm
m tiêm c chia làm 2 lo i: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. B m tiêm non-Luer-Lok d ng kim tiêm tr t g n vào u b m tiêm. B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm c
bi t có th v n xo n g n vào u b m tiêm tránh kim tiêm b tu t ra kh i u b m tiêm.
16
Hình 2: B m tiêm non-Luer-Lok
Hình 3: B m tiêm Luer-Lok
Có nhi u c b m tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. B m tiêm 1ml n 30ml th ng c dùng cho các lo i thu c ng t nh m ch. B m tiêm 1ml n 3ml c dùng trong
tiêm b p và tiêm d i da. Trên thân b m tiêm có v ch nh chia theo ml ho c n v . m tiêm chia theo n v c dùng trong tiêm insulin. u d ng c n xác nh b m
tiêm phù h p tùy theo lo i thu c và ng tiêm.
Hình 4: Các c b m tiêm th ng dùng
Hình 5: B m tiêm insulin
Kim tiêm
Kim tiêm c óng gói vô khu n riêng bi t ho c óng gói cùng v i b m tiêm. M t kim tiêm g m có 3 ph n: c kim, thân kim và m t vát kim. c kim dùng g n v i u
17
m tiêm, thân kim n i li n v i c kim, m t vát kim r t s c nh n, s c t o v t âm nh khi xuyên kim qua da ng i b nh và ch xuyên kim này nhanh chóng khít l i khi rút kim ra nh m không cho thu c hay máu ch y ra ngoài. C 3 ph n c a b m tiêm ph i c gi vô khu n, tránh kim tiêm b nhi m khu n, u d ng luôn g n kim có y n p vào b m tiêm an toàn.
Có nhi u c kim khác nhau, c kim c chia theo kh u kính ( ng kính trong a kim) và chi u dài c a thân kim. Chi u dài c a kim t 1cm n 7,5cm, u d ng
ch n chi u dài kim tùy theo v trí tiêm và tr ng l ng ng i b nh. i v i ng i b nh y hay tr em ch n kim có chi u dài ng n h n, dùng kim dài t 2,5cm n 4cm tiêm p, dùng kim dài t 1cm n 1,5cm tim d i da hay tiêm trong da. Kim pha thu c
th ng dùng có kh u kính t 19G n 20G. Vi c ch n kim theo kh u kính c n l u ý kim có kh u kính càng nh thì ng kính trong c a kim càng l n. Ch n kim có kh u kính nào tùy thu c vào m c hay tính dính c a thu c.
Hình 6: Ba ph n kim tiêm: c kim (hub), thân kim (shaft), m t vát kim (bevel)
Hình 7: Các c kim tiêm
3.2 Nguyên t c u d ng c n bi t khi pha thu c
C n bi t rõ li u l ng và tính ch t thu c tr c khi chu n b thu c. N u tiêm m t li u l ng l n thu c vào c th ng i b nh có th gây ra tác d ng ph , au, và t n th ng mô.
N m rõ ng tiêm, xác nh c u trúc gi i ph u c a v trí tiêm trên ng i b nh quy t nh vùng tiêm phù h p v i li u l ng thu c. Vi c xác nh chính xác này s
gi m thi u nh ng tai bi n do tiêm thu c gây ra nh t n th ng mô, th n kinh, m ch máu.
m b o l a ch n c kim thích h p cho t ng ng tiêm và v trí tiêm.
c k h ng d n s d ng tr c khi pha thu c rút úng l ng n c pha tiêm pha thu c tùy theo t ng lo i thu c.
M i phi u thu c ch ghi m t lo i thu c.
Tuân th nguyên t c vô khu n trong quá trình pha thu c và rút thu c.
Tay u d ng ch c ch m vào nòng ngoài c a b m tiêm và c kim.
Không c vát kim, thân kim, thân pittông ch m vào v t không vô trùng.
Khi rút thu c, gi b m tiêm ngang t m m t, m t góc 900 m b o l y c úng l ng thu c và i c h t khí
18
3.3 Quy trình k thu t
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
TR C
1. Sao phi u thu c
Sao y l nh thu c t h s vào phi u thu c v i n i dung nh sau: - Tên NB - Tên thu c, hàm l ng - Li u l ng thu c - ng dùng thu c - Th i gian dùng thu c
Tránh nh m l n thu c
Sao phi u thu c theo úng y l nh c a bác s òi h i ph i có s chính xác cao
tránh nh m l n thu c. Do ó tránh làm vi c khác hay nói chuy n trong khi sao phi u thu c.
2. Ki m tra thu c
Ki m tra nhãn thu c: tên thu c, hàm l ng, ng dùng, h n
d ng. Nhìn toàn di n ng thu c và l thu c: ki m tra ch t l ng thu c,
nguyên v n c a thu c
m b o an toàn cho ng i b nh khi s d ng thu c tránh l y sai thu c,
d ng thu c không thích h p nguy h i cho ng i b nh
Có m t s lo i thu c còn h n s d ng nh ng do b o qu n không t t có th làm thay i ch t l ng c a thu c. u d ng ph i ki m tra c n th n tr c khi l y thu c. c k
ng d n s d ng bi t l ng n c pha tiêm c n thi t và ch n b m tiêm thích h p.
3. R a tay a tay theo quy trình r a tay i khoa
Gi m s lây nhi m vi sinh v t
Chú ý nh ng vùng móng tay, k ngón tay
4. Chu n b ng c
So n khay d ng c g m: - B m tiêm - Kim pha thu c - Bình k n sát khu n da - H p bông c u c n - H p bông c u khô
- ng n c c t pha thu c - H p ch ng shock - G ng tay s ch - Túi rác y t - H p ng v t s c nh n - Chai dung d ch r a tay nhanh
y d ng c giúp ti n i cho quá trình pha
thu c
So n d ng c y , s p x p ng n n p.
19
TRONG
5. Rút dung ch pha
thu c
Ki m tra ng n c pha tiêm và thu c l n 2
Ch c ch n r ng ã l y úng thu c.
Ph i ki m tra thu c 3 l n: l n 1 khi l y thu c t t , l n 2 tr c khi rút thu c, l n 3 tr c khi v t l thu c.
Búng nh u ng n c pha tiêm cho n khi n c t trên
ng xu ng h t thân ng.
n c t c ng xu ng t thân ng.
Sau ng tác này, không ngã ng thu c.
Sát trùng c ng thu c b ng bông c u c n
Gi m s lây nhi m vi sinh v t
ng tác ph i d t khoát tránh sát trùng qua l i
n p l thu c, l ph n cao su, sát khu n n p cao su
ng bông c u c n.
Không ph i t t c các nhà s n xu t u m
o r ng n p l thu c u vô khu n. Do v y p l thu c c n ph i
c sát trùng l i b ng n tr c khi rút thu c.
ng tác d t khoát. c n khô tr c khi âm kim vào, c n
không theo kim hòa l n vào trong thu c.
ng n c pha tiêm b ng bông c u khô ho c g c
Tránh b t tay
Không dùng bông c u c n b ng c pha tiêm vì c n s hòa l n vào c pha tiêm. B ng n c pha tiêm
n th n tránh t tay.
Rút n c pha tiêm vào b m tiêm (s l ng tùy theo t ng lo i thu c)
pha thu c úng li u ng tùy theo t ng lo i
thu c
ng tác khéo léo tránh tay ch m vào thân kim và ph n trong c a pittông và tránh u kim ch m vào mi ng c a
ng n c pha tiêm.
6. B m n c pha tiêm vào
hòa tan thu c
âm kim vào gi a n p cao su theo h ng t 45o sau ó
ng theo h ng 90o
Chính gi a n p cao su là i m ng nh t nên d âm
kim. âm t góc 45o n 90o cao su tránh c t lõi c a n p cao su
ng tác c n th n tránh kim ch m vào thành ngoài l thu c.
m n c pha tiêm vào l thu c, rút khí tr l i b m tiêm.
Cân b ng áp l c bên trong b m tiêm và l thu c, tránh thu c b b n ra ngoài làm m t thu c.
ph i th p h n b m tiêm.
20
Rút kim ra, l c u thu c theo chi u ngang
m b o thu c hòa tan u trong n c pha tiêm
c u l thu c theo chi u ngang, xoay tròn tránh l c thu c theo chi u d c vì s làm thu c bám vào mi ng l thu c, làm
t li u thu c c a ng i b nh.
7. Rút thu c ã hoà tan
vào trong m tiêm
Dùng b m tiêm ang có khí, âm l i vào l thu c, b m khí
vào l , m t vát kim ng p trong thu c, rút h t thu c trong
ra.
Áp l c d ng bên trong thu c s giúp rút thu c
ra d dàng, không b m t thu c.
m tiêm nên th p h n l thu c, tay không ch m vào thân kim và nòng trong
a b m tiêm
Ki m tra thu c l n 3
ch c ch n l i l n n a là ã chu n b úng thu c cho b nh
nhân.
Ki m tra úng, không ch quan.
SAU
8. X lý rác t l thu c vào trong rác y t và ng n c pha tiêm vào trong h p ng v t s c nh n.
Giúp cho vi c x lí rác d dàng, úng quy nh.
9. Chu n b tiêm thu c cho ng i
nh
Thay kim tiêm, c kim thích p tùy theo t ng ng tiêm.
u kim b cùn sau khi pha thu c, h n ch s nhi m khu n và t n th ng mô cho ng i
nh.
ng tác d t khoát tránh nhi m khu n khi thay kim
21
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n
Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/ Sai. ánh d u vào c t úng ho c sai.
Stt Câu h i úng Sai
1 Ph i thay kim sau khi rút thu c l .
2 Ki m tra thu c là ki m tra: tên thu c, li u dùng, ng dùng, ch nh c a thu c.
3 C kim pha thu c là 19G.
4 t phi u thu c bao g m: tên ng i b nh, s phòng, s gi ng, tên thu c, li u l ng, th i gian và ng dùng thu c.
5 Có th ghi nhi u tên thu c trên cùng m t phi u thu c.
6 Gi b m tiêm ngang t m m t, m t góc 900 m b o l y c úng l ng thu c và i c h t khí.
7 Không làm nhi m thu c v i các th khác.
8 Không c ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm khi rút thu c.
9 Vi c l a ch n c kim ph thu c vào nh t c a thu c.
10 Th tích c a m t ng tiêm insulin là 1ml.
11 V l thu c c b trong túi rác sinh ho t.
12 d ng kim ã rút thu c l tiêm cho ng i b nh gi m chi phí.
13 Kim tiêm b p có chi u dài 2,5 - 4cm.
14 Nên ch n kim dài tiêm cho ng i g y
15 B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm có c kim v n xo n.
4.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành
Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n
Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t.
Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.
Tóm t t nh ng v n c n chú ý
22
Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp
Giáo viên gi i thích và làm m u
Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.
Sinh viên t nh n xét và t câu h i
Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên
Ki m tra s ti p thu c a sinh viên
Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t
Giáo viên h i ý ki n các sinh viên còn l i.
Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm
Th c hành theo nhóm
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai
sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u
Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai.
4.3. T l ng giá (B ng ki m quy trình)
D i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này th c hành
Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua.
N i dung T t t Sai Không làm
Ghi chú
PHA THU C NG 1. Sao phi u thu c:
u c h i có th k c 3 ki m tra, 5 i chi u.
2. Tính li u thu c u c h i có th nói c cách tính li u
thu c.
3. L y thu c, ki m tra thu c l n 1 u c h i có th trình bày c n i dung
ki m tra thu c.
4. R a tay, mang kh u trang: a tay tay khô
5. So n d ng c : ng c bao g m:
- Kh n s ch - ng tiêm - Kim tiêm - Bông c u c n - Bông c u khô - ng thu c
23
- Bình k n sát khu n da - H p ch ng shock - G ng tay s ch - Chai dung d ch r a tay nhanh - H p ng v t s c nh n - Túi rác y t
6. Sát trùng ng thu c b ng bông c u c n. Ki m tra thu c l n 2
7. B ng thu c b ng bông c u khô: n th n khi b ng thu c, tránh làm t tay. lý m nh v ng thu c úng quy nh
8. Ch n ng tiêm và kim tiêm thích h p: u c h i có th ch n c b m tiêm, kim
tiêm phù h p v i l ng thu c và ng tiêm.
9. Rút thu c vào trong b m tiêm: Chú ý nh ng vùng vô khu n trên b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. Không u kim, thân kim ch m vào mi ng ng thu c. Không c i khí bên trong ng thu c. Khi i khí, tránh không y luôn d ch. Tránh rút luôn c m nh th y tinh vào trong ng tiêm.
10. Ki m tra thu c l n 3. B ng thu c u c h i có th trình bày c cách phân
lo i rác. lý rác úng quy nh
11. y n p kim. t b m tiêm vào trong khay Tránh âm kim vào tay.
t b m tiêm lên trên phi u thu c
PHA THU C L 1. Sao phi u thu c:
u c h i có th k c 3 ki m tra, 5 i chi u.
2. Tính li u thu c u c h i có th nói c cách tính li u
thu c.
3. L y thu c, ki m tra thu c l n 1 u c h i có th trình bày c n i dung
ki m tra thu c.
4. R a tay, mang kh u trang: a tay tay khô
5. So n d ng c : ng c bao g m:
- Kh n s ch - ng tiêm - Kim tiêm - Bông c u c n - Bông c u khô - Thu c l - Dung d ch pha tiêm - Bình k n sát khu n da
24
- H p ch ng shock - G ng tay s ch - Chai dung d ch r a tay nhanh - H p ng v t s c nh n - Túi rác y t
6. M n p l thu c, sát trùng n p l thu c b ng bông c u c n
Ki m tra thu c l n 2 cho c n khô.
8. Ch n ng tiêm và kim tiêm thích h p: u c h i có th ch n c b m tiêm, kim
tiêm phù h p v i l ng thu c và ng tiêm.
9. Rút thu c vào trong b m tiêm: Chú ý nh ng vùng vô khu n trên b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. Không u kim, thân kim ch m vào mi ng ng thu c. Không c i khí bên trong ng thu c. Khi i khí, tránh không y luôn d ch. Tránh rút luôn c m nh th y tinh vào trong ng tiêm.
10. âm kim vào n p l thu c, b m dung d ch pha tiêm vào l .
l thu c th p h n b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm.
11. Lùi nòng rút khí trong l , rút kim ra, l c u l thu c Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm
c nh l thu c, không l c l thu c theo chi u c.
12. B m khí vào trong l thu c. Rút thu c vào b m tiêm. Khi b m khí vào trong l l thu c th p h n b m tiêm.
u kim ng p trong thu c Khi rút thu c vào trong b m tiêm. b m tiêm th p
n l thu c Không ch m vào thân kim và nòng trong c a thân kim
13. Ki m tra thu c l n 3. B l thu c u c h i có th trình bày c cách phân
lo i rác. lý rác úng quy nh
14. Thay kim tùy theo t ng ng tiêm. u c h i có th nêu c các c kim thích p v i t ng ng tiêm.
15. y n p kim. t b m tiêm vào trong khay Tránh âm kim vào tay.
t b m tiêm lên trên phi u thu c
25
5. Th c hành 5.1. Th c hành t i labo (không có giáo viên)
Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên:
Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i
Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
5.2. Th c hành
Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (b ng ki m pha thu c ng và pha thu c l ). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.
Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n
Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m.
S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
Th c hành có h th ng là:
Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành
ánh giá vi c th c hành c a sinh viên
H i quan sát v quá trình th c hành
N u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng n th c hành ti p theo
5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c
p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên pha thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng
5.4. T ánh giá quá trình rèn luy n Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:
Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình
Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác.
Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp
Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c pha thu c c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.
26
A THU C QUA NG MI NG- M T- TAI - M I - ÂM O - TR C TRÀNG
a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u
ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy
c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong.
Có nhi u ng a thu c vào c th :
ng mi ng
ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm o, tr c tràng
ng s d ng ngoài da
Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng a thu c vào c th cho thu c thích p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng thu c an toàn.
1. M c tiêu k n ng
Li t kê các ng a thu c vào c th
Trình bày ch nh các ng dùng thu c
Th o lu n các yêu c u c a m i ng dùng thu c
Chu n b thích h p cho m i ng dùng thu c
Th c hi n các yêu c u nh n nh khi a thu c vào c th theo t ng ng
Th c hi n các ng dùng thu c an toàn và úng k thu t
Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n
2. Lý thuy t liên quan k n ng thu t a thu c vào c th tùy theo ch nh c a bác s u tr và yêu c u c a
ng lo i thu c tác ng các c quan khác nhau. Do ó ng i u d ng c n ph i bi t thành th o v thu c nh tác d ng chính, tác d ng ph , d c tính, li u dùng, ng th i, c tính c a thu c, và k thu t dùng thu c. Ngoài ra u d ng c ng c n hi u rõ ng i b nh v tình tr ng hi n t i, kh n ng s d ng thu c c ng nh các v n liên quan khác trong quá kh nh các b nh mãn tính, ti n s d ng, gi i thích h ng d n ng i b nh tin t ng vào vi c a thu c vào c th h an toàn
3. Các ng dùng thu c 3.1 a thu c vào ng mi ng
ây là ng thông d ng, d th c hi n, ng i b nh thông th ng có th t u ng, ít có tác ng tâm lý s hãi.
27
Thu c cho vào ng mi ng có nhi u d ng, tùy m i lo i có c tính và cách dùng khác nhau, ngoài ra thu c qua ng mi ng c ng có nhi u cách khác nhau nh : u ng, ng m d i l i, nhai, vì v y u d ng c n ph i bi t chu n b và h ng d n cho ng i b nh.
Ch ng ch nh cho thu c ng mi ng
Ng i b nh r i lo n tiêu hóa
Ng i b nh m t kh n ng nu t
Ng i b nh ang hút d ch d dày
Nh n nh
Tu i, cân n ng
Kh n ng nu t c a ng i b nh, ph n x trào ng c
Ng i b nh có ang ho
Tâm lý khi dùng thu c có lo l ng, s dùng thu c
Yêu c u giúp u ng thu c an toàn
Xác nh Kh n ng u ng c c a ng i b nh
Chu n b thu c cho d u ng
T o u ki n ng i b nh t u ng là t t nh t
Nên cho u ng lúc ng i b nh ang th c, t nh táo tho i mái, có th u ng gi a a n
Không nên pha thu c lo i ng, mùi v khó u ng v i nhi u n c
Ng i b nh có nguy c hít s c, trào ng c thì không nên cho b ng ng u ng
Ng i b nh b li t m t, mi ng méo, t thu c bên mi ng không l êt
Không nên u ng thu c ng hay có mùi v khó u ng ngay sau khi n no
Thu c l i ti u nên tâp trung li u vào bu i sáng
Thu c có tính acid( (Aspirin): D n NB không dùng th c n nhi u ch t béo nh bánh snack gi m kích thích d dày, không nên dùng lúc b ng ói
Thu c nh h ng n tu n hoàn, hô h p u d ng c n theo dõi d u sinh hi u tr c và sau khi dùng thu c
3.2 Cho thu c qua ng thông d dày hay ru t non
Không c dùng các thu c có pH < 0,4
C n xác nh tính ch t c a thu c có b nh h ng b i th c n, n u có c n ph i ng ng cho n 1-2 gi tr c khi cho thu c vào ng thông
Không bao gi c ch có thu c tr c ti p vào ng thông, c n ph i hòa thu c i dung d ch hay n c theo h ng d n c a nhà s n xu t
Ki m tra ch nh các thu c tr c khi nghi n, nh ng lo i ng m d i l i, ng m trong mi ng, thu c có l p v bao bên ngoài giúp ch tan ru t thì không c nghi n . Thông th ng các thu c c phép nghi n thì s hòa kho ng 30ml n c m và cho
ng m i thu c riêng bi t, không nên hòa chung các lo i thu c chung v i nhau khi ch a bi t rõ s t ng tác gi a các thu c. Nên 30ml n c gi a 2 lo i thu c qua ng thông.
Tráng ng sau m i l n cho thu c
28
3.3 Thu c t âm o Thu c có tính ch t u tr c hi u cho các b nh lý ph khoa, thu c th ng làm d ng
hình tr ng, hay có 1 u tròn, ngoài ra còn có dang cream hay b t (foam)
Thu c c ng m qua niêm m c âm o có tác d ng t i ch hay toàn thân
Yêu c u nh n nh
Tính ch t d ch ti t: màu s c, mùi, có ch y máu
S l ng d ch ti t: t ng hay gi m n u ti p t c t thu c
Tác d ng ph c a thu c
Tâm lý ng i b nh
Ch m sóc t i nhà
Nhân nh kh n ng ng i b nh t t thu c
H ng d n tác d ng c a thu c, cách t thu c, li u thu c và th i gian t
V sinh b ph n sinh d c tr c khi t thu c
Khi t thu c, NB ph i ng ng giao h p trong th i gian u tr
Báo cáo v i bác s hay tái khám khi th y au vùng b ng d i, ch y máu, d ch ti t b t th ng
3.4 Thu c t h u môn Thu c th ng d ng viên nén hay d ng sáp có hình dáng nh viên n, thu c c
t vào tr c tràng s tan và c h p thu qua niêm m c tr c tràng có tác d ng t i ch hay toàn thân.
Ng i b nh không u ng c, ang nôn ói
Thu c gây kích thích tiêu hóa trên
Thu c c n tác d ng t i ch vùng tr c tràng
Nh n nh
Niêm m c h u môn tr c tràng không có t n th ng
Tính ch t phân
Nhu ng ru t
Tác d ng ph c a thu c
29
4. Quy trình k thu t 4. 1 Cho ng i b nh u ng thu c
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
30
1. Chu n b - R a tay th ng quy Chu n b thu c Chu n b khác - L y thu c viên - L y thu c d ng nu c, dung d ch
Theo quy trình r a tay n i khoa Ch n thu c úng theo yêu c u: - c tên thu c - H n s d ng, ch t l ng thu c - Hàm l ng thu c - C c có chia v ch - Ly n c u ng thu c - Thìa khu y, thìa o l ng - ng hút - Gi y lau - Khay m thu c - L i c a - H p thu c cá nhân - M n p chai m thu c vào khay ho c n p h p thu c, cho vào h p ng thu c c a NB hay m v thu c cho vào t ng ng n - L c u chai thu c tr c khi rót - Rót thu c vào c c có chia
ch, hay dùng v t m u o ng, có th dùng b m tiêm
kim rút thu c - Dùng giáy lau bên ngoài c chai thu c
- Gi m s lây nhi m vi sinh
t - An toàn v thu c
- M i NB có
p ng thu c riêng
c phân thành nhi u c
ng trong ngày - Thu c c tr n u các thành ph n trong chai - Tính li u chính xác - Tránh nhi m
n lo thu c và làm t nhãn thu c - Giúp thu c hòa tan d
-Th c hi n theo quy trình - Chú ý móng tay, k ngón tay - Thu c còn nguyên bao bì - Thu c s d ng nhi u l n ph i b o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà
n xu t -Tính úng li u thu c theo y
nh - Tránh ch m tay vào thu c,
n ch nhi m b n thu c - H p ng thu c cá nhân có ghi tên NB, có phân gi u ng thu c - Thu c viên nang b t hay h t
i, không nên tháo r i l p v - c h ng d n c a nhà s n xu t thu c tr c khi tính li u và rót thu c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c
Hình 1: r a tay th ng quy
Hình 2: L y thu c không ch m
tay vào thu c
Hình 3: h p ng thu c cá nhân
31
2. Ki m tra l i thu c
c nhãn thu c l n 3 tr c khi t thu c hay b v thu c
- So sanh l i gi a y l nh thu c, phi u thu c và chai thu c
Gi m sai sót - u d ng th c hi n v i tinh th n trách nhi m cao, không ch quan
3. em thu c n gi ng b nh
Mang khay thu c ho c xe thu c Giúp ti n nghi
4. Ki m tra gi dùng thu c
- c ch nh c a bác s u tr - c h ng d n ch nh thu c
a nhà s n xu t
Phân b thu c p v i tính
ch t d c lý a thu c
Thu c c dùng úng theo gi yêu c u c a bác s u tr tr ng h p c p ho c trong vòng 30 phút tr c ho c sau ch nh
TRONG
5. ichi u úng NB
Ki m tra tên trong phi u thu c i tên NB u gi ng ng
th i v i h i NB
em l i s an toàn cho NB
úng tên, tu i, s gi ng - H i NB t tr l i n u
c
6. Gi i thích v i NB
- Thông báo v i NB: c ích, tác d ng,tính ch t,
cách dùng - Nh ng d u hi u c a d ng, tác d ng ph c a thu c
- Cung c p ki n th c cho NB -T ng kh
ng t dùng thu c - Giúp NB tin
ng vào u tr
NB hay thân nhân ch p nh n vi c dùng thu c
Hình 9: i chi u và gi i thích v i
NB 7. Chu n b t th phù h p
- Cho NB ng i n u không có ch ng ch nh ho c n m u cao
Gi m nguy c hít s c
NB ng i, l ng t a vào thành gh hay u gi ng, m t
ng v tr c
32
8. a thu c vào ng mi ng * U ng -Thu c viên -Thu c d ng
c, dung d ch hay nh t ng -Thu c d ng b t -Thu c ng m
i l i Thu c trong mi ng -Thu c d ng nhai
- a và gi i thi u thu c cho NB
c m trên tay hay có c c ng - L a ch n n c u ng thu c thích h p: n c chín, n c trái cây, n c ng t có gas n u không có ch ng ch nh - a c c ng thu c NB t
ng - U ng thêm v i m t ít n c chín sau khi u ng xong thu c - Khu y u thu c tr c khi
ng - U ng thêm v i n c
t thu c vào d i l i NB - H ng d n NB ng m n khi thu c tan hoàn toàn
t thu c vào mi ng, góc trong c a mi ng - D n NB ng m cho n khi thu c tan hoàn toàn - t thu c gi a 2 r ng, h ng
n NB nhai nhuy n viên thu c - U ng thêm n c sau khi nhai
- Giúp NB làm quen v i thu c - Giúp NB tho i mái, không s
ng thu c - Không nên pha n c thêm vào thu c s làm thu c ch m h p thu vì pha loãng - Khu y n khi thu c tan
u giúp NB u ng
- Thu c tác ng t i ch
vùng mi ng, p thu qua
niêm m c d i i
- Thu c tan
n h p thu qua niêm m c má và d dày - Thu c c n có
c b t d p thu
- Nên cho NB u ng t ng viên thu c - Ki m tra trong mi ng không còn thu c, m i u ng viên th hai - L u ý i v i tr con, nên cho l n thu c vào trái cây, hay u ng v i n c ng t - S l ng n c u ng tùy tính ch t c a thu c, thu ng nên u ng v i nhi u n c - Thu c viên bao tan trong ru t không c nhai
ng n c tráng mi ng sau khi u ng thu c - D n NB không nhai thu c
ng d n NB không nu t thu c vì thu c s b phá h y
i d ch v ho c nh n c b t m t tác d ng c a thu c
ng d n không nhai hay nu t thu c Tránh thu c dính vào k r ng
Hình 10: Cho NB u ng thu c
Hình 11: t thu c d i l i
33
9. Theo dõi n khi NB u ng xong thu c
- Ki m tra s l ng thu c ã ng
- Yêu c u NB há mi ng ki m tra
o m thu c ã c u ng
li u
Chú ý NB tâm th n hay BN u ng thu c
Hình 13: Ki m tra NB u ng xong
thu c
SAU
10. ánh giá áp ng c a
thu c
- H i NB v k t qu dùng thu c
- Nh n nh các d u hi u c a tác d nng ph c a t ng lo i thu c
- Quan sát d u hi u d ng thu c
Giúp ánh giá t qu u tr
giúp th y thu c u ch nh hay
thay i thu c
- Ghi nh n chính xác các d u hi u d ng vào h s , thông báo theo quy nh
- Báo ngay v i bác s u tr khi có d u hi u b t th ng
34
4. 2 t thu c vào âm o
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
TR C
1. Ki m tra y nh thu c
c y l nh t h s , so sánh v i phi u thu c cá nhân NB chính xác:
- Tên NB
- Tên thu c
- Li u l ng thu c
- ng dùng thu c
- Th i gian dùng thu c
- Ch nh thu c
- K thu t c n có y l nh c a bác s
- Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i b nh
- NB có th trùng tên, nên ki m tra c tu i s gi ng
- úng thu c: g m tên và ng thu c
- úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính xác
li u theo y l nh
- So sánh ng dùng c a y nh v i ch nh cho phép trong
ng d n c a nhà s n xu t
- Th i gian dùng thu c ph i phù h p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB
- c ch nh trong toa thu c n u th y không phù h p c n trao i v i bác s u tr
2. Nh n nh ti n s d ng
- H i k t qu , kinh nghi m dùng thu c tr c ây c a NB có các
u hi u n i m n, ng a, khó th , n l nh, phù
- H i NB có d ng v i ch t cao su nh g ng hay các lo i ph n (bên ngoài c a g ng
o v NB không d ng b t c
lo i gì
Khai thác và l ng nghe t t các tr ng h p liên quan
- Báo cáo v i bác s khi NB d ng v i thu c
35
3. R a tay
4. Xác nh úng NB
Theo quy trình r a tay n i khoa
So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và h i NB
Gi m s lây nhi m vi sinh v t
Tránh nh m l n NB
-Th c hi n theo quy trình
- Chú ý móng tay, k ngón tay
u ý cách h i “ Bà tên gì ?“ không nên h i có ph i bà tên là …? Hay Ai tên là …?
Hình 1: r a tay th ng quy
5. Nh n nh ph n sinh c ngoài
Tính ch t d ch ti t, s l ng
Ph n ánh tình tr ng hay di n ti n b nh
Có th th c hi n tr c
6. Gi i thích k thu t v i NB
- Báo m c ích, tác d ng tính ch t c a thu c
- T th NB ph i chu n b
Cung c p thông tin v thu c cho NB
- Giúp NB h p tác t t h n
- Kh n ng nh n th c c a NB
- Ch n các ph ng pháp gi i thích phù h p
36
7. Chu n b
7. 1 Chu n b thu c
-Thu c viên t
- Thu c d ng cream hay foam
7. 2 Chu n b các d ng c khác
Ki m tra thu c theo y l nh: tên thu c, hàm l ng, d ng thu c,
n dùng, ch t l ng thu c
- G ng s ch
- Kh n hay v i p
- Kh n r a, savon, dung d ch r a (n u c n)
- Ch t tr n
- D ng c t thu c
- Phi u thu c
- èn chi u
- V i cao su hay gi y lót
- Bình phong
Tránh nh ng sai sót v thu c,
m b o an toàn cho NB
Giúp NB ti n nghi và an toàn
Quan sát màu sác c a thu c, u có i màu c ng không
nên dùng cho dù thu c còn n dùng
- Thu c th ng c b o qu n n i mát
- Nên th c hi n t i phòng th thu t n u có
- H ng d n NB t r a n u t làm c
Ch t tr n tan trong n c
Hình 2 D ng c t thu c
TRONG 8. Che bình phong
Kéo màn hay bình phong cách ly o s riêng t T nh và tr n an NB
37
9. Chu n b t th ph khoa
Giúp NB n m t th chân ch ng trên giá (n u có) và b t r ng ra
dàng thao tác khi t thu c vào sâu trong âm o
Gi i thích NB h p tác
Hình 3: T th ph khoa
10. Che vùng ng và ùi
t t m lót vùng mông
Dùng kh n l n hay v i p che vùng b ng và ùi
- T m lót t vùng mông n chân
Gi NB c kín áo
Gi v sinh, tránh lây nhi m chéo
i NB dùng 1 t m lót
(1 m t th m, 1 m t kh ng th m)
11. Ki m tra ánh sáng
Ánh sáng t nhiên, èn phòng hay èn ch p h i t
o m vùng âm o c th y rõ
Th ng dùng èn h i t h tr
38
12. Mang g ng ch
thu t mang g ng s ch n ch lây nhi m khi ti p xúc d ch ti t theo tiêu chu n CDC (NIOSH, 1999)
- Ki m tra móng tay tr c khi mang g ng
- G ng không th ng
Hình 4: Mang gang s ch
13. V sinh vùng âm h
Dùng kh n lau s ch vùng âm h u c n
Tránh nhi m trùng t ngoài vào trong
Cho NB r a BPSD tr c n u c
39
14. t thu c
14. 1 D ng viên
14. 2 D ng cream hay foam
- M thu c
- Làm tr n u thu c
- Làm tr n ngón g ng 2và 3
- Tay không thu n v ch môi bé
- Tay thu n k p thu c gi a ngón 2 và 3 a theo chi u dài ngón tay vào âm o, ho c d ng d ng
t
- Rút ngón tay và th tay v ch môi bé
- L y li u thu c vào d ng c
- Tay không thu n v ch môi bé
- Tay thu n a d ng c b m thu c vào âm o, y nòng thu c vào sâu
- Rút d ng c b m, th tay v ch môi bé
- Lau thu c ng BPSD ngoài
- X lý d ng c
- Ch t tr n trong c không làm
bám dính d ch ti t, tránh gây nhi m khu n
- Dùng tay thu n t hi u qu
t thu c
- Khi d ng c vào sâu m i
m thu c
- Ch n u tròn c a thu c
- Làm tr n b ng ch t tr n tan trong n c
- Làm l rõ l âm o
- t d c thành sau c a âm o sâu 7,5 – 10cm
a d ng c vào thành sau
âm o sâu 5- 7,5 cm
- Không gây nhi m khu n cho NB
Hình 5: t thu c vào âm o
Hình 6: d ng c t thu c vào âm
o
SAU n NB n m
ngh t i gi ng ít nh t 10 phút
- Giúp NB n m l i ti n nghi thu c c p thu
Tránh ng i hay ng li n sau khi t, thu c s r t ra ngoài
40
c b ng v sinh khi NB i lai v n ng
- H ng d n NB th c hi n Sau khi thu c tan, 1 ph n s th m ra ngoài âm
o, do vây c n ng v sinh
gi v sinh b ph n sinh d c (BPSD)
Gi v sinh cá nhân
n d p d ng
Phân lo i d ng c
lý theo quy trình kh khu n
Tránh lây nhi m Kh khu n d ng c theo quy nh
Tháo g ng, r a tay
- Phân bi t g ng ã nhi m
- Theo quy trình r a tay
Tránh lây nhi m chéo
ng sau khi tháo xong ph i vào rác lâm sàng
- R a tay và làm khô
Nhân nh d ch ti t,
ng d n NB quan sát màu c, mùi s l ng gi a 2 l n s ng
ánh giá hi u qu c a thu c
- Ghi chép vào h s rõ ràng
- Báo v i bác s u tr k t qu dùng thu c
41
4. 3 t thu c vào h u môn
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành
Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
TR C
1. Ki m tra y nh thu c
c y l nh t h s , so sánh v i phi u thu c cá nhân NB chính xác:
- Tên NB
- Tên thu c
- Li u l ng thu c
- ng dùng thu c
- Th i gian dùng thu c
- Ch nh thu c
- K thu t c n có y nh c a bác s
- Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i
nh
- NB có th trùng tên, nên ki m tra c tu i s gi ng
- úng thu c: g m tên và ng thu c
- úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính
xác li u theo y l nh
- So sánh ng dùng c a y l nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà
n xu t
- Th i gian dùng thu c ph i phù h p v i th i gian th i thu c và u ki n c a NB
- c ch nh trong toa thu c n u th y không phù
p c n trao i v i bác s u tr
Hình1: Các d ng thu c t
42
2. Nh n nh NB
Quan sát NB, Ki m tra s
- Ph u thu t vùng tr c tràng
- Ch y máu, t n th ng vùng tr c tràng
- Ti n s d ng thu c
- C n xác nh rõ lo i ph u thu t
- Ch ng ch nh t thu c
- Sau m tr , NB có th có ch nh t thu c h u môn
- Báo cáo v i bác s khi NB ng v i thu c
3. R a tay
Theo quy trình r a tay i khoa
Gi m s lây nhi m vi sinh v t
- Th c hi n theo quy trình
- Chú ý móng tay, k ngón tay
Hình 2: r a tay th ng quy
4. Chu n b
- Chu n b thu c
- D ng c khác
- Ki m tra thu c theo y nh: tên thu c, hàm
ng, d ng thu c, h n dùng, ch t l ng thu c
- G ng s ch
- Kh n hay v i p
- Ch t tr n
- Phi u thu c
- Bình phong
Tránh nh ng sai sót v thu c, m
o an toàn cho NB
Giúp NB ti n nghi và an toàn
Thu c th ng c b o qu n n i mát
18 0 C – 25 0 C
- Thu c còn nguyên v n
- Ch t tr n tan trong n c
5. Xác nh úng NB
So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và h i NB
Tránh nh m l n NB
Nên NB t tr l i tên
43
6. Gi i thích thu t v i
NB
- Báo m c ích, tác ng tính ch t c a
thu c
- T th NB ph i chu n
Cung c p thông tin thu c cho NB
- Giúp NB h p tác t h n
- Kh n ng nh n th c c a NB
- Ch n các ph ng pháp gi i thích phù h p
TRONG
7. Che bình phong
Kéo màn hay bình phong cách ly
o s riêng t T nh và tr n an NB
Hình 3: T th n m nghiêng
8. Chu n b th n m
Sim’s hay m nghiêng
- Nghiêng sang trái, tay trái a ra sau l ng, chân ph i co lên b n
- Ho c n m nghiêng sang trái chân ph i co lên b ng
rõ vùng h u môn
Gi i thích NB h p tác
- NB tho i mái
44
9. Mang g ng ch
thu t mang g ng ch
n ch lây nhi m khi ti p xúc d ch ti t theo tiêu chu n CDC ( NIOSH, 1999)
- Ki m tra móng tay tr c khi mang g ng
- G ng không th ng
Hình 4: mang gang s ch
10. Th m khám vùng tr c tràng
u c n
- Thoa tr n vào ngón ng
- Khám niêm m c thành tr c tràng
Giúp khám d , NB không au, gi m kích thích
- Báo v i bác s khi có máu
- Có ch y máu, dính phân gây nhi m trùng, h n
ch tác d ng c a thu c
- Thay g ng n u có dính ch ti t
Hình 5: Khám tr c tràng
11. Chu n b thu c
- M bao thu c
- Thoa tr n u b ng viên thu c v i ch t tr n hay v i n c
Giúp t thu c d , gi m c sát t n th ng niêm m c tr c tràng
- Thu c không quá m m, có th ngâm á tr c khi
t
45
12. t thu c vào h u môn
- H ng d n NB hít th sâu- ch m b ng mi ng
- V ch mông tay không thu n
- Tay thu n c m viên thu c t vào h u môn qua c th t trong tr c tràng
Th sâu giúp dãn vòng h u môn
- Khi thu c qua c vòng h u môn s co l i giúp u tròn c a thu c vào trong
- Thu c ng m qua niêm m c tr c tràng
Nb tho i mái, không co th t vòng h u môn
- t u b ng c a thu c vào tr c
- t sâu vào tr c tràng 10cm i v i ng i l n, 5cm i v i tr em
- t nh nhàng
Hình 6: t thu c vào h u môn
13. Rút tay ra, khép l
u môn
y tay ra kh i tr c tràng
Dùng tay gi mép h u môn
- Rút nh nhàng
- Gi trong th i gian ng n
Hình 7: khép l h u môn
SAU
14. Tháo ng
Theo úng k thu t tháo ng nhi m
Tránh lây nhi m cho D
- G ng b n cham m t ngoài ng, tay s ch ch m m t
trong c a g ng
- Cho g ng vào túi rác lâm sàng
46
15. D n dò ng i b nh
ng d n NB n m ngh t i gi ng
Giúp thu c c p thu
Ngh ít nh t 5 phút
16. D r a tay
a tay th ng quy Tránh nhi m khu n
Không b sót b t k các vùng trên ôi tay
17. D n d p ng c
- Ghi h s
lý d ng c , phân lo i rác chu n
- Ghi tên thu c, li u ng, ng
dùng,ph n ng khi t thu c, tên D
Tránh nhi m khu n
- Quy nh ghi chép h s
- Ghi sau khi th c hi n
18. Nh n nh, theo dõi
tác d ng c a thu c
- Theo dõi tình tr ng di n ti n c a b nh: nhu
ng ru t, gi m au, m giác nôn
Giúp ánh giá k t qu dùng thu c
Ghi chép vào h s
- Báo v i bác s k t qu a thu c
47
5. T ánh giá và hu n luy n ánh giá tr c hu n luy n
Stt i dung úng Sai
1 Cho ng i b nh n m t th ph khoa khi t thu c vào âm o
2 n v sinh b ph n sinh d c c a ng i b nh tr c khi t thu c vào âm o
3 Sau khi t thu c vào h u môn, ng i b nh c n n m ngh ít nh t là 10 phút
4 Thu c t vào tr c tràng sâu kho ng 2- 3 cm i v i ng i l n
5 Ng i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày
6 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng
7 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác s u tr
8 i m n ng a, ch y n c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d ng thu c
Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u
Tr c khi b t u th c hi n ph n h ng d n th c hành, Giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n
Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t .
Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.
Tóm t t nh ng v n c n chú ý
Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp
Giáo viên gi i thích và làm m u
Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.
Sinh viên t nh n xét và t câu h i
Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên
Ki m tra s ti p thu c a sinh viên
Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t
Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th nhóm
Th c hành theo nhóm
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai
48
sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u
Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai
l ng giá: d ng b ng ki m
ng ki m: Cho thu c vào ng mi ng
i dung t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Nh n nh ch ng ch nh cho thu c qua ng mi ng
- Tri giác, tu i, ti n s b nh liên quan, ti n s d ng
- Li t ru t
- Có ph u thu t ng tiêu hóa
- ang hút d ch da dày
- M t kh n ng nu t, ho nhi u, ph n x trào ng c
- Xét nghi m liên quan
2. Nh n nh kh n ng dung n p thu c
- Thông tin v b nh
- K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan
- Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c
- Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c
3. Ki m tra y l nh thu c
Th c hi n 6 úng:
- úng tên NB
- úng tên thu c
- úng li u l ng thu c
- úng ng dùng thu c
- úng th i gian dùng thu c
- úng ch nh thu c
4. R a tay
- R a tay n i khoa
- Làm khô tay
5. Chu n b
Chu n b khay d ng c
49
- Chu n b úng thu c
c tên thu c
H n s d ng, ch t l ng thu c
Hàm l ng thu c
- Ly, n c dùng u ng thu c
- Thìa
- C c có chia v ch
- B m tiêm
- H p ng thu c cá nhân
- ng hút
- Gi y lau
- L i c a
- Phi u thu c
6. L y thu c
6. 1 L y thu c viên
- Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB
- Tránh ch m tay vào thu c
6. 2 L y thu c d ng nu c, dung d ch
Thu c dung d ch trong chai
- L c u chai thu c tr c khi rót,
- L ng thu c li u cho vào c c
- Không thu c th a tr l i vào chai thu c
- Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c
Thu c dung d ch d ng ng
- Dùng l i c a,c a 2 u ng thu c
- Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly
- Không c n hòa thêm n c vào thu c
Thu c nh t ng d ng gói
- C t hay xé u v bao thu c
- Cho thu c li u vào ly
- Không hòa thêm n c
6. 3 Thu c d ng b t
- Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y u
6. 4 Thu c viên d ng s i b t
50
- Cho thu c vào ly n c u ng c
- Ch thu c tan hoàn toàn
7. Ki m tra l i thu c
c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c
8. em thu c n gi ng b nh
9. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh
10. i chi u úng NB
Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i NB
11. Báo gi i thích NB
- M c ích tác d ng,tính ch t, cách dùng
- Nh ng d u hi u c a d ng, tác d ng ph c a thu c
12. Chu n b t th NB
Cho NB ng i n u không có ch ng ch nh
13. a thu c vào ng mi ng
13. 1 U ng
- Thu c viên: a t ng viên, u ng v i n c thích p
- Thu c d ng n c hay dung d ch
a c c ng thu c NB t u ng
U ng thêm v i m t ít n c chín sau khi nu t xong thu c
- Thu c d ng b t
Khu y u thu c tr c khi u ng
D n NB không nhai thu c
- Thu c ng m d i l i
t thu c vào d i l i NB n khi thu c tan hoàn toàn, không c n u ng n c
- Thu c trong mi ng
t thu c vào mi ng, n khi thu c tan hoàn toàn
13. 2 Thu c d ng nhai
- t thu c gi a 2 r ng, h ng d n NB nhai nhuy n viên thu c
- U ng thêm v i m t ít n c chín sau khi nu t xong thu c
51
14. Ki m tra NB u ng xong thu c
- Yêu c u NB há mi ng: thu c không còn trong mi ng
15. D n d p d ng c
16. Ghi h s
Tên thu c,li u, ng dùng, th i gian, ký tên D
Lo i thu c không th c hi n c – lý do
17. ánh giá áp ng c a thu c
- H i NB v k t qu dùng thu c
- Nh n nh các d u hi u c a tác d nng ph c a thu c
- Nh n nh d u hi u d ng thu c
ng ki m: t thu c vào âm o
i dung t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Ki m tra y l nh thu c
Th c hi n 6 úng:
- úng tên NB
- úng tên thu c
- úng li u l ng thu c
- úng ng dùng thu c
- úng th i gian dùng thu c
- úng ch nh thu c
2. Nh n nh ti n s d ng
- D ng thu c
- D ng g ng
3. R a tay
- R a tay n i khoa
- Làm khô tay
4. Xác nh úng NB
So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và i NB
5. Nh n nh b ph n sinh d c ngoài
Tính ch t d ch ti t, s l ng
Tình tr ng v sinh
52
6. Chu n b d ng c
- Chu n b úng thu c
- c tên thu c
- H n s d ng, ch t l ng thu c
- Hàm l ng thu c
- Chu n b các d ng c khác
- G ng s ch
- Kh n hay v i p
- Kh n r a, savon, dung d ch r a ( n u c n )
- Ch t tr n
- D ng c t thu c
- Phi u thu c
- èn chi u
- V i cao su hay gi y lót
- Bình phong
7. Mang d ng c n gi ng, che bình phong
8. Chu n b t th
NB n m t th ph khoa
9. Giúp NB ti n nghi
Che vùng b ng và ùi
t t m lót vùng mông
10. Ki m tra ánh sáng th y rõ vùng âm o
11. Mang g ng s ch
12. V sinh vùng âm h n u c n
13. Chu n b thu c
14 t thu c
14. 1 D ng viên
- Làm tr n u thu c, ngón g ng 2và 3
- V ch môi bé, k p thu c gi a ngón 2 và 3, ho c a d ng c t thu c vào d c thành sau c a âm o sâu 7,5 – 10cm
14. 2 D ng cream, foam
- L y li u thu c vào d ng c
- V ch môi bé, a d ng c b m thu c vào âm o,
53
y nòng b m thu c vào sâu 5- 7,5 cm
- Lau thu c ng BPSD ngoài
15. D n NB n m ngh t i gi ng ít nh t 10 phút
16. M c b ng v sinh khi NB i lai v n ng
17. D n d p, x lý d ng c
18. Tháo g ng, r a tay n i khoa
19. Nhân nh d ch ti t: tính ch t s l ng gi a 2 l n t thu c
20. Ghi h s
ng ki m: t thu c vào h u môn
i dung t t Sai Không làm
Ghi chú
1 Ki m tra y l nh thu c
Th c hi n 6 úng:
- úng tên NB
- úng tên thu c
- úng li u l ng thu c
- úng ng dùng thu c
- úng th i gian dùng thu c
- úng ch nh thu c
2. Nh n nh tình tr ng NB
- Ph u thu t vùng h u môn tr c tràng
- Ch y máu, t n th ng vùng tr c tràng
- Ti n s d ng thu c
3. R a tay
- R a tay n i khoa
- Làm khô tay
4. Chu n b d ng c
- Chu n b úng thu c: tên thu c, hàm l ng thu c,h n s d ng, ch t l ng thu c
- Chu n b các d ng c khác
- G ng s ch
54
- Kh n hay v i p
- Ch t tr n
- Phi u thu c
- Bình phong
5. Xác nh úng NB
So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và i NB
6. Gi i thích k thu t v i NB
- Báo m c ích, tác d ng tính ch t c a thu c
- T th NB ph i chu n b
7. Che bình phong
8. Chu n b t th
NB n m t th Sim h c n m nghiêng
9. Mang g ng s ch
10. Th m khám vùng tr c tràng n u c n, thay g ng
11. Chu n b thu c
- Thoa ch t tr n vào u t
12. t thu c vào h u môn
- H ng d n NB hít th sâu và ch m b ng mi ng
t sâu vào tr c tràng: 10cm i v i ng i l n, 5cm i v i tr em
13. Rút tay ra - Gi mép l h u môn
14. Tháo g ng
15. D n dò NB n m ngh sau khi t thu c
16. D r a tay
17. D n d p d ng c
- Ghi h s
18. Nh n nh, theo dõi tác d ng c a thu c
55
6. Th c hành k thu t 6.1 Th c hành k thu t 6.2 Th c hành t i labo không có giáo viên 6.3 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 6.4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 6.5 T ch c giám sát b ng nhi u cách
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau
Nhân viên t i khoa lâm sang
Giáo viên h ng d n t i khoa lâm sàng
56
DÙNG THU C QUA NG TIÊM
1. Gi i thi u k n ng
Có nhi u ph ng pháp a thu c vào c th ng i b nh nh u ng, qua da, qua niêm m c và qua ng tiêm. Tuy nhiên vi c dùng thu c qua ng tiêm là ph ng pháp ph c t p và có nhi u nguy c gây tai bi n nh t, nên ch s d ng khi vi c dùng thu c qua ng mi ng không c nh thu c không h p thu c qua niêm m c ng tiêu hoá, thu c b h y b i men c a ng tiêu hoá hay thu c làm t n th ng niêm ng tiêu hoá. Ngoài ra ng i ta còn dùng ng tiêm trong tr ng h p ng i b nh b hôn mê,
ng kinh, tâm th n, ói m a liên t c, trong các tr ng h p c p c u … vì ng tiêm là a thu c tr c ti p vào máu và có tác d ng nhanh h n so v i các ng dùng thu c
khác do v y ph n ng c a c th v i thu c c ng có th xãy ra r t nhanh do ó khi dùng thu c qua ng tiêm ng i u d ng c n ph i quan sát k ng i b nh h n phát hi n s m các d u hi u ph n ng c a c th v i thu c có th x trí k p th i.
2. Lý thuy t liên quan n k thu t 2.1 Có 4 ng tiêm thu c:
i ng tiêm thu c u có v trí tiêm, kích c kim, k thu t tiêm và l ng thu c tiêm khác nhau.
A. Tiêm b p c ( Intra muscular: IM) là tiêm vào kh i c b p:
ây là v trí b p c sâu nên có nhi u m ch máu i qua do v y thu c khi tiêm qua ng tiêm b p thì h p thu nhanh h n qua ng tiêm d i da và trong da. Kim dùng
trong tiêm b p có kích c l n h n so v i các ng tiêm khác, s ch n l a kích c kim a vào nhày s t c a thu c, v trí tiêm thu c, cân n ng c a ng i b nh và s th tích
thu c tiêm vào, ngoài ra khi tiêm thu c ng i u d ng nên nh n nh tình tr ng mô c a ng i b nh do v y khi tiêm nên dùng 2 ngón tr và ngón cái véo vùng da lên c ng dày c a l p mô d i da r i khi tiêm thu c s âm kim vào sâu ½ so v i kho ng
cách gi a 2 ngón tay, trung bình i v i tr nh chi u dài c a kim t 5/8 – 1 inch còn i i ng i l n thì dài t 1- 1½ inches. Góc tiêm là 90 so v i m t ph ng da, có
nhi u v trí tiêm b p do ó nên thay i v trí tiêm th ng xuyên tránh các tai bi n nh au, abce l nh…. L ng thu c dùng tiêm b p có th kho ng 5ml i v i b p sâu nh c r ng bên c a ùi, i v i tr nh l ng thu c ít h n có th t 1- 2ml, tr l n h n có th 3- 5ml tu theo tr ng l ng c a c th .
thu t tiêm Z track có th c s d ng tiêm b p, có tác d ng làm gi m nguy dò thu c vào mô d i da và gi m au khi tiêm, th ng ch n vùng c b p sâu tiêm
nh c mông. Khi tiêm ta dùng tay không thu n kéo mô d i da qua m t bên sau ó âm kim m t góc 90 nh tiêm b p, sau ó rút nòng ki m tra máu và b m thu c t t
sau khi tiêm xong im kim trong mô c ch 10 giây thu c h p thu vào mô c , rút kim
900
57
ra và th tay không thu n cho mô c d i da tr v v trí c , thu c không b dò vào ng tiêm c nên ng i b nh au.
Các v trí tiêm b p:
Vùng c mông khi ng i b nh n m nghiêng: (Ventrogluteal) ây là vùng c b p sâu và không có m ch máu l n hay th n kinh i qua, ây là v trí th ng dùng tiêm thu c d u hay thu c kích thích mô d i da cho tr nh và c cho ng i l n. xác nh
trí tiêm ng i u d ng t gót c a bàn tay lên ch m c a x ng ùi, bàn tay ph i lên mông bên trái, ngón tr t gai ch u tr c trên ng th i kéo dang ngón gi a ra t i
a d c theo cánh ch u, hình ch V c t o b i ngón tr , ngón gi a và mào ch u, tr ng tâm c a hình tam giác này là v trí tiêm.
Vùng c r ng bên c a ùi (Vastus Lateralis): ây là v trí c b p phát tri n, th ng dùng tiêm b p cho ng i l n và ch ng ng a cho tr nh . M t ph n ba m t ngoài c a ùi là v trí tiêm
C Delta: là v trí c kém phát tri n i v i m t s ng i l n, và v trí này c ng có nguy c gây t n th ng do có nhi u dây th n kinh và m ch máu i qua, do v y ng i
u d ng ch có th tiêm v trí này m t l ng thu c nh kho ng 0,5- 1ml ho c dùng ch ng ng a cho tr nh . Khi tiêm ng i u d ng nên h ng d n ng i b nh t
th ch ng tay vào hông cho c delta c th l ng, v trí tiêm cách u vai 3- 5cm
Vùng c mông khi ng i b nh n m s p: (Dorsogluteal) ây là v trí mà tr c ây chúng ta th ng dùng nh ng ngày nay có r t nhi u nghiên c u ã ch ng minh r ng
khi tiêm b p vào v trí này th ng ch m dây th n kinh to gây li t cho ng i b nh, do v y trí này ngày nay không còn c dùng tiêm b p n a.
kim: 21 – 23 G dài 2,5- 4cm
trí Tr d i 18 tháng Tr trên 6 tu i Ng i l n
delta
0,5 ml 1 ml
th ng ùi
0,5 ml 1,5 ml 2 ml
r ng ngoài ùi
0,5 ml 1,5 ml 5 ml
th ng ùi
r ng ngoài ùi
58
mông (dorsogluteal)
1,5 ml 3ml
mông (Ventrogluteal)
0,5 ml 1,5 ml 3ml
B. Tiêm d i da ( Subcutaneous: S/c) là tiêm vào mô liên k t l ng l o d i da:
p mô d i da mang l i m ch máu r t ít do v y vi c tiêm vào mô d i da s có
tác d ng ch m h n là tiêm vào mô b p c . kim: 25 G Dài: 1- 1. 6 cm
Góc tiêm: Trung bình 450 so v i m t da
Ng i b nh trên 80 kg: góc tiêm 900 so v i m t da
Ng i b nh < 30 kg: góc tiêm 15- 300 so v i m t da
V trí tiêm: tiêm vào mô liên k t l ng l o d i da
C delta: u d i c delta
Hai bên b vai
Hai bên r n cách r n 5cm
1/3 gi a m t ngoài, tr c c a ùi
Khi tiêm d i da ta ph i rút nòng ki m tra máu xác nh kim không vào m ch máu nh ng c bi t trong tiêm thu c heparine và insuline thì không c n ph i rút nòng th máu vì có th t o c c máu ông n i vùng tiêm.
c bi t trong tiêm Insulin là lo i thu c dùng u tr ki m soát ng huy t cho ng i b ti u ng do v y c n ph i thay i v trí tiêm, nên ch n vùng tiêm i x ng giúp duy trì l ng thu c u trong c th . Th i gian h p thu thu c tu thu c vào t ng v trí tiêm, nhanh nh t là tiêm trên vùng c th ng b ng r i n c delta, ùi và vùng mông. Do
y ng i u d ng ph i bi t nh n nh chính xác tình tr ng ng huy t, th i gian n a ng i b nh có k ho ch dùng thu c cho phù h p
450
59
Ngoài ra trong tiêm d i da còn có tiêm heparine ây c ng là m t lo i thu c c bi t: heparine dùng u tr ch ng ông máu do v y ng i b nh c u tr b ng heparine d có nguy c b xu t huy t ng i u d ng ph i thông báo các d u hi u ó cho ng i b nh giúp phát hi n các tai bi n xãy ra nh ch y máu chân r ng, m xu t huy t d i da, d bi t o máu b m…
C. Tiêm trong da (Intra dermal: I/d) là tiêm vào l p d i th ng bì Th ng s d ng ch ng ng a ho c th ph n ng thu c, th ng thu c c tiêm
vào l p d i th ng bì n i có ít m ng l i m ch máu i qua và làm thu c s có tác d ng ch m. C th ng i b nh có th có ph n ng v i lo i thu c tiêm vào và ph n ng này x y ra nhanh h n khi thu c h p thu vào máu do ó trên nh ng ng i b nh có c a d ng càng c n ph i th ph n ng tr c khi tiêm. Ng i u d ng c n ph i quan sát ph n ng c a ng i
nh v i thu c qua n i tiêm do v y vùng c ch n tiêm trong da là n i không có s o, t n th ng và ít có lông. Khi tiêm trong da l ng thu c tiêm vào r t ít kho ng t 0,01- 0,1 ml và
i trên da hình nh m n n c, do vây sau khi tiêm mà không th y n i m n n c ho c th y máu ch y ra khi rút kim là do tiêm vào mô d i da và ph n ng s cho k t qu không có giá tr . Và khi tiêm c ng không c n rút nòng th máu xác nh vì trong ch có h mao m ch.
kim: 26- 27 G dài: 0,6- 1,3 cm
Góc tiêm: 5- 15 so v i m t da
trí: Tiêm vào vùng d i th ng bì, ch n vùng da ít va ch m, tr ng, không s o, lông
1/3 trên m t trong c ng tay (thông d ng nh t)
Hai bên c ng c l n
Hai bên b vai
D. Tiêm t nh m ch (Intravenous: IV) là tiêm vào t nh m ch: Do v y l ng thu c i tr c ti p vào máu và có nguy c gây ph n ng r t nhanh, khi
tiêm t nh m ch ng i u d ng ph i chú ý quan sát ng i b nh k h n phát hi n m tai bi n x y ra, và t bi t là tính li u thu c cho chính xác tránh nh m l n.
kim: 19- 21 G dài: 2,5- 4 cm
Góc tiêm: 30 – 40 so v i m t da tùy theo v trí t nh m ch
trí tiêm: Các t nh m ch ngo i biên. u tiên ch n các t nh m ch
To, rõ, ít di ng
M m m i, không g n kh p
2.2 Áp d ng 3 ki m tra 5 i chi u và 5 u úng: Trong su t quá trình dùng thu c tránh các tai bi n do nh m l n thu c gây ra
3 Ki m tra: 1. Tên ng i b nh
2. Tên thu c
3. Li u thu c 5 i chi u:
1. S gi ng, s phòng
2. Nhãn thu c
3. Ch t l ng thu c
4. ng tiêm thu c
5. Th i h n dùng thu c
60
5 u úng: 1. úng ng i b nh
2. úng thu c
3. úng li u
4. úng ng dùng thu c
5. Th i gian 2.3 M c tiêu c a k n ng
Nh n nh c tình tr ng chung c a ng i b nh tr c khi tiêm thu c
Trình bày c k n ng ki m tra thu c tr c khi dùng cho ng i b nh
Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng i b nh ng a nh m l n thu c
Th c hi n c k n ng tiêm thu c qua 4 ng tiêm an toàn và hi u qu
H ng d n cho ng i b nh nh n bi t các d u hi u b t th ng sau khi tiêm thu c
Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh
61
3. Quy trình k thu t thu t Chu n b tiêm thu c
Stt Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành
Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
1 Chu n b thu c Sao phi u thu c. L y thu c theo y l nh,
Tránh nh m l n thu c Sao phi u thu c úng y l nh t h s b nh án Ki m tra thu c: tên thu c, hàm l ng, ch t l ng ng dùng, h n dùng
Mang kh u trang, r a tay n ch s lây nhi m cho k thu t
Mang úng quy cách, che c m i và mi ng a tay s ch các m t c a bàn tay
2 Chu n b khay tiêm
Tr i kh n lên khay s ch H n ch nhi m khu n cho các d ng c tiêm
Dùng kh n vô khu n tr i theo cách s ch
Ch n b m tiêm Phù h p v i l ng
thu c c n tiêm Gi b m tiêm c vô khu n tuy t i
Ch n kim tiêm Phù h p v i ng
tiêm và v trí tiêm Gi kim tiêm c vô khu n tuy t i
Ch n kim pha thu c 18- 20 G Kim không c nh quá gây nguy c rút
không h t thu c
62
Bông c u dùng sát trùng da
Làm s ch vùng da tr c khi tiêm
Bông c u ho c g c dùng b ng thu c (n u thu c
ng)
tránh c n r t vào ng thu c và tránh t n
th ng tay do mi ng a ng thu c
Dùng bông c u khô ho c g c
ng c sát trùng da Ng a b i nhi m cho da
u dùng bình k n thì m t ng i b nh là t khay tiêm
3 Chu n b bên ngoài khay tiêm
p thu c ch ng shock X trí shock k p th i H p thu c ch ng shock luôn c ki m tra và c s s n sàng cho vi c c p c u
Dây th t m ch u tiêm t nh m ch Dây th t ph i b ng dây cao su d kh khu n và tránh b i nhi m cho nhân viên y t
ng tay s ch Gi m nguy c ti p xúc i máu và d ch ti t
Mang g ng tay s ch nên không c n chú ý i vàc
Chai dung d ch r a tay nhanh
Dùng sát khu n tay Sát khu n tay tr c khi c m b m tiêm vô khu n
Bình ch a rác th i s c nh n.
Qu n lý v t s c nh n Bình nh a c ng màu vàng m t chi u
Túi rác ch a ch t th i y
Túi rác ch a ch t th i sinh ho t
Phân lo i rác th i theo úng quy nh
màu vàng dùng cho rác th i y t , màu xanh cho rác th i sinh ho t
63
K thu t rút thu c ng
Stt Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành
Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
1 R a tay R a tay th ng quy (n i khoa)
Gi m s lây nhi m a tay s ch các m t c a bàn tay
2 Sát khu n ng thu c
Sát khu n u ng thu c, ki m tra l n 2
n ch s nhi m khu n, an toàn khi dùng thu c
Ki m tra thu c
Sát khu n c ng thu c tr ckhi b
Dùng bông c u khô lau và b ng thu c
Tránh làm t n th ng tay, gi an toàn cho
ng thu c
Dùng bông c u khô che ch tr n v n c ng thu c tr c khi b ng thu c
3 Rút thu c t ng thu c
- Rút thu c vào b m tiêm
Gi h th ng b m tiêm và thu c c vô khu n tuy t i
Tay không ch m thân kim và nòng trong a b m tiêm khi rút thu c
- Ki m tra thu c l n 3, v ng thu c
Tránh s nh m l n thu c
Ki m tra thu c
ng thu c vào thùng ch a v t s c nh n
- Che thân kim an toàn, t b m tiêm trên
phi u thu c vào khay tiêm thu c an toàn
Gi cho b m và kim tiêm c an toàn và vô khu n. Tránh nh m l n thu c
Tránh ch m tay vào thân kim, nòng trong a b m tiêm, t ng tiêm ngay trên
phi u thu c
64
thu t rút thu c l
Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành
Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
2 R a tay - R a tay th ng quy (n i khoa)
Gi m s lây nhi m a tay s ch các m t c a bàn tay
3 Sát khu n l thu c - M n p l thu c, sát khu n n p l (ki m tra
n 2)
n ch s nhi m khu n, an toàn khi dùng thu c
Ki m tra thu c Sát khu n n p l tr c khi rút thu c
4 Rút thu c pha tiêm - Rút n c pha tiêm ng kim pha thu c
Giúp hoà tan thu c tr c khi tiêm cho ng i b nh
Kim pha 20- 18G Rút l ng thu c pha v a theo yêu c u
a t ng lo i thu c, ng dùng thu c và li u dùng thu c
5 Rút thu c t l thu c - âm kim vào gi a l , m n c c t vào
- Hút khí tr la , rút kim an toàn, l c cho thu c hòa tan
Giúp pha thu c an toàn, Giúp quân bình áp l c bên trong và ngoài l thu c
ng khí rút ra b ng l ng d ch ã b m vào l kín, tránh m t thu c
- B m khí vào l Giúp quân bình áp l c bên trong và ngoài l thu c
m l ng khi v a b ng l ng thu c s rút ra
- Rút thu c vào b m tiêm li u
Gi h th ng b m tiêm và thu c c vô khu n tuy t
i
Tay không ch m thân kim và nòng trong c a m tiêm khi rút thu c
- Ki m tra thu c l n 3, v l thu c
Tránh s nh m l n thu c Ki m tra thu c ng thu c vào thùng ch a v t s c nh n
- Thay kim tiêm thích p
n ch t n th ng cho ng i b nh
Thay kim sau phi pha thu c h n ch t n th ng do thu c dính trên thân kim
- Che thân kim an toàn, t b m tiêm trên
phi u thu c vào khay tiêm thu c an toàn
Gi cho b m và kim tiêm c an toàn và vô khu n
Tránh nh m l n thu c
Tránh ch m tay vào thân kim, nòng trong a b m tiêm, t ng tiêm ngay trên phi u
thu c
65
thu t tiêm trong da
Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành
Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
Tri giác? Tu i: già, tr ?
p m d i da dày hay m ng. lo i thu c tiêm Xác nh xem ng i
nh có d ng v i các lo i thu c nào?
Ch n l a d ng c tiêm ( ng tiêm và kim tiêm) cho phù
p Phòng ng a ng i b nh d
ng v i thu c
Chú ý ch n vùng da tr ng, ph ng, ít va ch m, không có s o ho c lông. Không dùng l i lo i thu c mà ng i
nh ã b d ng
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
Nh n nh xem ng i nh có ki n th c v
vi c dùng thu c không?
ng d n cách theo dõi cho ng i b nh
Dùng t ng d hi u
4 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c c a bác s : 5 úng
ch c ch n dùng thu c úng y l nh
úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng
i chi u tên h , tu i ng i b nh, s gi ng,
phòng
ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh
Yêu c u ng i b nh nói tên
5 Chu n b ng i b nh Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn Ng i b nh an tâm h p tác
Dùng t ng d hi u
6 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy
n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.
m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n
Tóc g n gàng Kh u trang che kín m i, mi ng
a tay s ch h t các m t c a ôi tay
66
7 Xác nh v trí tiêm Xác nh úng v trí tiêm:
1/3 trên m t trong c ng tay
t tr c c a cánh tay
Hai bên c ng c l n
Hai bên b vai
Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí
Ch n vùng da ít va ch m, tr ng, không s o, lông
8 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i
nh
Mang g ng tay theo cách s ch, c ng phù h p thao tác c g n
gàng
9 Sát khu n vùng tiêm Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n
ng vùng tiêm
n ch s nhi m khu n t vùng da xung quanh
Gi an toàn n i v trí âm kim
Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm i bông c u c n 700 ho c c n iode
10 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung d ch r a tay nhanh
Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay
11 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác, ng a tai bi n do khí gây ra
b m tiêm th ng ng, lo i b khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c
67
ng da, m t vát kim lên trên, âm kim góc 15 so v i m t da
Tiêm vào vùng d i th ng bì
Tiêm úng v trí, l ng thu c không quá 0,1ml
m 1/10 ml thu c ng thu c phù h p v i ng tiêm
Khi b m thu c có d u hi u n i ph ng da cam
Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô Rút kim nhanh theo h ng âm vào
C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n
h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng, không c
y n p kim b ng tay
Chu n b ng i b nh n ng i b nh không c ch m n i vùng
tiêm
i vùng tiêm d b kích ng, giúp vi c c k t qu
chính xác n u th ph n ng
Không c cào g i, chà xát vào vùng tiêm
Báo gi i thích cho ng i nh bi t vi c ã xong,
giúp ng i b nh ti n nghi
Giúp ng i b nh c ti n nghi
Dùng t ng d hi u thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p
14 Ghi h s Ngày gi dùng thu c Li u dùng Ph n ng c a ng i
nh n u có Tình tr ng ng i b nh
ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i b nh
Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm
68
thu t tiêm b p
Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
Tri giác? Tu i: già, tr ?
p m d i da dày hay ng. v n ng i l i c a ng i nh. u li t? l ng và lo i thu c dùng,
thu c pha? Xác nh xem ng i b nh có
ng v i các lo i thu c nào?
Ch n l a d ng c tiêm ng tiêm và kim tiêm) cho
phù h p Phòng ng a ng i b nh
ng v i thu c
u ng i b nh y u li t bên nào thì ta không nên tiêm thu c bên ó vì c vùng ó kém phát tri n Không dùng l i lo i thu c mà ng i b nh ã b d ng
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?
ng d n cách theo dõi cho ng i b nh
Dùng t ng d hi u
3 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng
ch c ch n dùng thu c úng y l nh
úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng
i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng
ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh
Yêu c u ng i b nh nói tên
4 Chu n b ng i b nh Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn Ng i b nh an tâm h p tác
Dùng t ng d hi u
5 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy
n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.
Tóc g n gàng Kh u trang che kín m i, mi ng
69
Maø
Gai chaäu Vò trí
m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n
a tay s ch h t các m t c a ôi tay
6 Xác nh v trí tiêm Tiêm b p nông: C delta cách vai 5cm Tiêm b p sâu: - ùi: 1/3 gi a m t ngoài ùi - Mông: 1/3 trên ngoài ng
i gi a gai ch u tr c trên i x ng cùng
Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí
ng thu c tiêm b p nông không quá 1ml và tiêm b p sâu không quá 5ml
7 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i b nh
Mang g ng tay theo cách ch, c g ng phù h p
thao tác c g n gàng
8 Sát khu n vùng tiêm Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm
n ch s nhi m khu n vùng da xung quanh
Gi an toàn n i v trí âm kim
Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm v i bông c u c n 700 ho c c n iode
70
9 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung ch r a tay nhanh
Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay
10 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác, ng a tai bi n do khí gây ra
b m tiêm th ng ng, lo i khí trong ng tiêm tránh
làm m t thu c
ng da, âm kim góc 90 so v i m t da
Tiêm vào b p c Tiêm úng v trí
Rút nòng ki m tra không có máu
Xác nh ch c ch n v trí kim n m trong b p c
Rút nòng n u th y máu ch y ra là âm kim vào m ch máu, ph i rút kim ra.
m thu c ch m Gi m b t kích thích cho ng i b nh
Ph i quan sát s c di n ng i nh khi b m thu c phát
hi n s m các ph n ng b t th ng
Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô
Rút kim nhanh theo h ng âm vào
71
Sát khu n l i vi trí tiêm Tránh s lây nhi m qua l chân kim
Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm
11 C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n
h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng
12 Chu n b ng i b nh Báo gi i thích cho ng i b nh bi t vi c ã xong, giúp ng i
nh ti n nghi
Giúp ng i b nh c ti n nghi
Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p
13 Ghi h s Ngày gi dùng thu c
Li u dùng
Ph n ng c a ng i b nh u có
Tình tr ng ng i b nh
ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i
nh
Theo dõi và qu n lý ng i nh
Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a
ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm
72
thu t tiêm d i da
Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
Tri giác?
Tu i: già, tr ?
p m d i da dày hay ng.
l ng và lo i thu c dùng, thu c pha?.
Xác nh xem ng i b nh có ng v i các lo i thu c nào?
Ch n l a d ng c tiêm ng tiêm và kim tiêm) cho
phù h p
Phòng ng a ng i b nh ng v i thu c
Tu theo kích th c, cân ng c a ng i b nh mà ta
có góc tiêm khác nhau
Phòng ng a shock ph n v khi tiêm thu c
Không dùng l i lo i thu c mà ng i b nh ã b d ng
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?
ng d n cách theo dõi cho ng i b nh
Dùng t ng d hi u
3 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng
ch c ch n dùng thu c úng y l nh
úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng
i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng
ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh
Yêu c u ng i b nh nói tên
4 Chu n b ng i b nh Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn
Ng i b nh an tâm h p tác
Dùng t ng d hi u
73
5 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy
n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.
m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n
Tóc g n gàng
Kh u trang che kín m i, mi ng
a tay s ch h t các m t c a ôi tay
6 Xác nh v trí tiêm u d i c delta
Hai bên b vai
Hai bên r n cách r n 5cm
1/3 gi a m t ngoài, tr c c a ùi
Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí
ng thu c tiêm d i da không quá 1ml
7 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i b nh
Mang g ng tay theo cách ch, c g ng phù h p
thao tác c g n gàng
8 Sát khu n vùng tiêm Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm
n ch s nhi m khu n vùng da xung quanh
Gi an toàn n i v trí âm kim
Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm v i bông c u c n 700 ho c c n iode
9 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung ch r a tay nhanh
Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay
74
10 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác và ng a tai bi n do khí gây ra
b m tiêm th ng ng, lo i khí trong ng tiêm tránh
làm m t thu c
Véo da, âm kim góc 45 so v i m t da
Tiêm vào mô liên k t l ng o d i da
Tiêm úng v trí
Rút nòng ki m tra không có máu
Xác nh ch c ch n v trí kim n m trong b p c
Rút nòng n u th y máu ch y ra là âm kim vào m ch máu, ph i rút kim ra.
m thu c ch m Gi m b t kích thích cho ng i b nh
Ph i quan sát s c di n ng i nh khi b m thu c phát
hi n s m các ph n ng b t th ng
75
Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô
Rút kim nhanh theo h ng âm vào
Sát khu n l i vi trí tiêm Tránh s lây nhi m qua l chân kim
Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm
11 C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n
h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng
12 Chu n b ng i b nh Báo gi i thích cho ng i b nh bi t vi c ã xong, giúp ng i
nh ti n nghi
Giúp ng i b nh c ti n nghi
Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p
13 Ghi h s Ngày gi dùng thu c
Li u dùng
Ph n ng c a ng i b nh u có
Tình tr ng ng i b nh
ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i
nh
Theo dõi và qu n lý ng i nh
Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a
ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm
76
thu t tiêm t nh m ch
Stt Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
Tri giác?
Tu i: già, tr ?
p m d i da dày hay ng.
l ng và lo i thu c dùng, thu c pha?.
Xác nh xem ng i b nh có ng v i các lo i thu c
nào?
Ch n l a d ng c tiêm ( ng tiêm và kim tiêm) cho phù h p
Phòng ng a ng i b nh d ng v i thu c
Tu theo kích th c, cân n ng c a ng i b nh mà ta có góc tiêm khác nhau
Phòng ng a shock ph n v khi tiêm thu c
Không dùng l i lo i thu c mà ng i nh ã b d ng
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?
ng d n cách theo dõi cho ng i b nh
Dùng t ng d hi u
3 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng
ch c ch n dùng thu c úng y l nh
úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng
ng dùng
i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng
ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh
Yêu c u ng i b nh nói tên
4 Chu n b ng i nh
Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn
Ng i b nh an tâm h p tác
Dùng t ng d hi u
77
5 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy
n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.
m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n
Tóc g n gàng
Kh u trang che kín m i, mi ng
a tay s ch h t các m t c a ôi tay
6 Xác nh v trí tiêm
Ch n t nh m ch to, rõ, ít di ng
Tránh các tai bi n do tiêm không vào t nh m ch
Nên ch n t nh m ch trên tay không thu n tr c ng i b nh tiên nghi h n
7 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh lây nhi m t ng i b nh
Mang g ng tay theo cách s ch, c ng phù h p thao tác c g n
gàng
8 Bu c garô Th t garô phía trên t nh m ch Giúp t nh m ch n i rõ Bu c garô cách n i tiêm 10 - 15 cm
9 Sát khu n vùng tiêm
Dùng bông c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm
n ch s nhi m khu n t vùng da xung quanh
Gi an toàn n i v trí âm kim
Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm (ho c sát trùng d c theo t nh
ch t d i lên và ra 2 bên) v i bông c u c n 700 ho c c n iode
10 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung ch r a tay nhanh
Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay
11 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác và ng a tai bi n do khí gây ra
b m tiêm th ng ng, lo i b khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c
m t vát kim lên trên, c ng
da, âm kim góc 30 - 40 qua da vào t nh m ch
Tiêm vào t nh m ch Tiêm úng v trí, góc tiêm tu theo v trí t nh m ch
78
Rút nòng ki m tra có máu, tháo garô
Xác nh ch c ch n v trí kim m trong t nh m ch
Rút nòng n u th y máu ch y ra là xác nh úng kim n m trong t nh
ch
m thu c ch m Gi m b t kích thích cho ng i nh
Ph i quan sát s c m t ng i b nh khi b m thu c phát hi n s m các ph n ng b t th ng
Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô và ch máu
Rút kim nhanh theo chi u âm vào
Sát khu n l i vi trí tiêm Tránh s lây nhi m qua l chân kim
Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm
12 C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n
h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng
13 Chu n b ng i nh
Báo gi i thích cho ng i nh bi t vi c ã xong, giúp
ng i b nh ti n nghi
Giúp ng i b nh c ti n nghi
Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p
14 Ghi h s Ngày gi dùng thu c
Li u dùng
Ph n ng c a ng i b nh u có
Tình tr ng ng i b nh
ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i b nh
Theo dõi và qu n lý ng i nh
Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm
79
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n
Câu h i l ng giá:
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Tiêm b p nông là tiêm vào c r ng bên ùi
2 Thu c dùng qua ng tiêm s có tác d ng nhanh chóng, do y không nên dùng trong các tr ng h p b nh mãn tính
3 Abces l nh là do tiêm thu c vào mô liên k t l ng l o d i da
4 Tiêm thu c t t v i t c kho ng 10 giây/ 1ml ng a tai bi n shock ph n v
5 Khi tiêm b t c ng tiêm nào u không c âm h t thân kim.
6 Khi tiêm thu c c n ph i mang theo h p thu c ch ng s c.
7 Tiêm d i da là tiêm vào mô liên k t l ng l o
8 Tiêm b p ùi, góc tiêm là 90 so v i m t da
9 Abces nóng là do không áp d ng úng k thu t vô khu n khi tiêm thu c
10 Tai bi n gây ch t ng i khi tiêm là shock ph n v
11 Tiêm b p c delta, góc tiêm là 60 so v i m t da
12 Abces l nh là do không áp d ng úng k thu t vô khu n khi tiêm thu c
13 S l ng thu c dùng tiêm b p nông không quá 1ml
14 Không nên tiêm l ng thu c quá nhi u so v i v trí quy nh ng a tai bi n abce l nh
15 Khi tiêm nên âm và rút kim cùng 1 góc ng a t n th ng mô
4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u Tr c khi b t u ph n h ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m thông báo
nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n:
Ph i ch c ch n sinh viên hi u rõ c m i v n trong bu i hu n luy n. Khi t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, nh ng u mà sinh viên ch a n m rõ
và chú ý n nh ng u mà sinh viên có th t c sau bu i hu n luy n
80
Tóm t c nh ng v n c n chú ý. Tr c khi gi i thích và th c hành, c n c p n nh ng b c quan tr ng trong k n ng. Giáo viên c n ph i nói rõ t ng b c trong
ph n quy trình k thu t.
Giáo viên gi i thích và làm m u:
Giáo viên s th c hi n toàn b các b c c a k thu t, sau ó s làm l i t ng b c t c a k thu t và gi i thích lý do t i sao ph i th c hi n nh ng b c k thu t này, trong
khi ó sinh viên s quan sát và làm theo, sinh viên có th t nh ng câu h i và nh n xét và th m chí có th yêu c u giáo viên th c hi n tr l i b c quy trình mà sinh viên không
m rõ.
Ki m tra s ti p thu c a sinh viên:
i m t sinh viên lên trình di n l i k n ng v a d y ng th i các sinh viên khác quan sát và cho nh n xét.
Th c hành theo nhóm:
Các sinh viên s c th c hành trên mô hình theo t ng nhóm nh theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u
Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai
4.3. T l ng giá: S d ng b ng ki m (checklist) ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm b p
Stt i dung Không liên quan
t Sai Không làm
Ghi chú
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
3 Ki m tra i chi u
4 Chu n b ng i b nh
5 R a tay
6 Xác nh v trí tiêm
7 Mang g ng tay
8 Sát khu n r ng vùng tiêm
9 Sát khu n l i tay
10 Tay c ng da, âm kim góc 90 so i m t da
81
11 Rút nòng ki m tra máu
12 m thu c t t và quan sát s c t ng i b nh
13 Rút kim theo h ng âm vào, sát khu n l i v trí tiêm
14 C nh kim
15 Tháo g ng tay
16 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh
17 Ghi h s
ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm d i da:
Stt i dung Không liên quan
t Sai Không làm
Ghi chú
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i nh
3 Ki m tra i chi u
4 Chu n b ng i b nh
5 R a tay
6 Xác nh v trí tiêm
7 Mang g ng tay
8 Sát khu n r ng vùng tiêm
9 Sát khu n l i tay
10 Tay véo da, âm kim góc 45 so v i t da
11 Rút nòng ki m tra máu
12 m thu c t t và quan sát s c di n ng i b nh
13 Rút kim theo h ng âm vào, sát khu n
82
i v trí tiêm
14 C nh kim
15 Tháo g ng tay
16 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh
17 Ghi h s
ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm trong da
Stt i dung Không liên quan
t Sai Không làm
Ghi chú
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
3 Ki m tra i chi u
4 Chu n b ng i b nh
5 R a tay
6 Xác nh v trí tiêm
7 Mang g ng tay
8 Sát khu n r ng vùng tiêm
9 Sát khu n l i tay
10 Tay c ng da, âm kim góc 15 so v i t da
11 B m 0,1 ml vào l p trong da
12 Rút kim theo h ng âm vào
13 C nh kim
14 Tháo g ng tay
15 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh
16 Ghi h s
83
ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm t nh m ch
Stt i dung Không liên quan
t Sai Không làm
Ghi chú
1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh
3 Ki m tra i chi u
4 Chu n b ng i b nh
5 R a tay
6 Xác nh v trí tiêm
7 Mang g ng tay
8 C t garô cách v trí tiêm 10- 15cm
9 Sát khu n r ng vùng tiêm
10 Sát khu n l i tay
11 Tay c ng da, âm kim góc 30- 40 so v i t da, lu n kim vào t nh m ch
12 Rút nòng ki m tra máu
13 Tháo garô
14 m thu c t t và quan sát s c di n ng i nh
15 Rút kim theo h ng âm vào, sát khu n l i v trí tiêm
16 C nh kim
17 Tháo g ng tay
18 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh
19 Ghi h s
84
5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau
Giáo viên h ng d n t i khoa lâm sàng
85
CH NG VII
CÁC K THU T TRUY N D CH 1. Gi i thi u ch ng 1.1. Các k n ng trong ch ng
Chu n b h tr t catheter t nh m ch trung tâm
t kim lu n t nh m ch ngo i vi
Truy n dung d ch qua t nh m ch
Truy n dung d ch d i da
Truy n máu qua t nh m ch
Nuôi d ng hoàn toàn qua ng t nh m ch
K thu t s d ng b m tiêm n
K thu t s d ng máy truy n d ch
1.2. M c tiêu toàn ch ng
Trình bày c các m c ích c a các k thu t truy n d ch
Nêu c các nguyên t c qu n lý trong các k thu t truy n d ch
Chu n b và úng d ng c và thu c theo y l nh.
Xác nh úng v trí và truy n c d ch vào lòng m ch ho c d i da úng k thu t.
Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.
2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan
Tiêm truy n dung d ch là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung d ch và thu c b ng ng t nh m ch. (t nh m ch ngo i vi, t nh m ch trung tâm) ho c b ng ng
i da. Tiêm truy n dung d ch v i m c ích: H i ph c l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, a thu c vào c th , nuôi d ng ng i b nh: trong m t s tr ng h p khi ng i b nh không n u ng c (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá…. ) trong gi i
c, l i ti u, các tr ng h p s c. C n th n tr ng tuân th y l nh khi áp d ng truy n dung d ch t nh m ch trong các tr ng h p: Ng i b nh suy tim, ng i b nh t ng huy t áp, ng i b nh phù não, phù ph i c p.
Trong truy n d ch t nh m ch có nh ng tai bi n có th x y ra: D ch không ch y do
(m i vát c a kim áp sát vào thành m ch, m ch ng i b nh b x p, t c kim th ng do c máu ông trong lòng m ch). Ph ng n i tiêm, do kim truy n b ch ch ra kh i lòng ch. Ng i b nh b s c ph n v (s c do ph n ng v i thu c, ho c d ch truy n không m b o. S c c ng có th x y ra n u l ng d ch a vào c th ng i b nh quá nhanh, i s l ng l n). Phù ph i c p: trong tr ng h p ng i b nh b b nh tim, ph i. T c ch nh m ch nh m ch não, m ch ph i ( do i khí trong dây truy n không h t)
Nhi m khu n t i ch , nhi m khu n huy t do không tuân th các nguyên t c vô khu n. Ho c b ph i nhi m cho u d ng trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .
Do ó khi truy n d ch ng t nh m ch ph i m b o các nguyên t c: Ph i tuy t i vô khu n, không c không khí l t vào t nh m ch, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh, t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n d ch, phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i và ph i th c hi n 5 u úng:
86
– úng ng i b nh
– úng thu c
– úng li u l ng
– úng ng truy n
– úng th i gian.
2.2. Gi i thi u các tài li u yêu c u ph i c tr c khi th c hành các k thu t truy n d ch
Sinh lý: Vai trò c a n c và các ch t n gi i i v i c th , vai trò và tác d ng a các ch t s d ng làm th c n, Sinh lý v h nhóm máu ABO và Rh
Sinh lý b nh: R i lo n cân b ng n c và n gi i
Gi i ph u: H th ng t nh m ch c a c th
u d ng c b n: Nguyên t c vô khu n, ti t khu n, k n ng tiêm truy n, k ng giao ti p
2.3. Ki m tra tr c khi h c Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt N i dung câu h i úng Sai
1 Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t i vô khu n
2 N c trong c th chi m kho ng 60 - 80% tr ng l ng c th
3 Ng i tr ng thành bình th ng trong 24 gi u ng kho ng 1200 ml c
4 Ng i tr ng thành bình th ng trong 24 gi l ng n c ti u th i ra 1000 ml
5 Natri là ion chính c a d ch n i bào
6 Kali là ion chính c a d ch n i bào
7 Khi th a natri s làm u tr ng d ch n i bào
8 Trong m t n c nh c tr ng m t natri nhi u h n m t n c
9 Truy n d ch có tác d ng gi i c và l i ti u
10 1 n v máu toàn ph n là 250 ml
11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c làm u tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s
12 Không ch nh truy n d ch cho ng i b phù ph i c p
13 Nhóm máu A có ng ng k t nguyên A, ng ng k t t Anti A
14 N c trong c th có tác d ng u hòa thân nhi t
15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý
87
CHU N B T CATHETER T NH M CH TRUNG TÂM
1. Gi i thi u
t Catheter t nh m ch trung tâm là th thu t a m t ng Polyte vào t nh m ch trung tâm. K thu t t Catheter t nh m ch trung tâm c áp d ng v i các m c ích khác nhau: a vào c th ng i b nh các dung d ch bù l i s thi u h t tu n hoàn, a thu c vào c th di u tr , các ch t dinh d ng khi c n truy n nhi u d ch dài ngày nuôi d ng ng i b nh, o áp l c t nh m ch trung tâm, o áp l c bu ng tim, o cung
ng tim, t o nh p tim, ghi n th bó His, ch y th n nhân t o. K thu t t Catheter nh m ch trung tâm không áp d ng cho nh ng ng i b nh: U tuy n giáp quá to, ti u c u
i 60. 000/mm3, r i lo n ông máu (th i gian máu ch y trên 9 phút, th i gian máu ông trên 5 phút), huy t kh i t nh m ch trung tâm,tràn khí màng ph i toàn th ,giãn ph nang quá m c, s t xu t huy t.
Trong quá trình t Catheter t nh m ch trung tâm có th x y ra các tai bi n, nhi m khu n n i ch c và nhi m khu n huy t, tràn khí, tràn máu màng ph i, tràn d ng ch p màng ph i, tràn d ch vào màng ph i, huy t kh i t nh m ch c nh trong, t nh m ch ch trên,
c catheter, t c m ch do không khí l t vào catheter, tràn máu ngoài màng tim do u catheter ch c qua thành m ch, ch n th ng ám r i cánh tay, dây th n kinh qu t ng c, dây X, dây hoành do t máu.
Do ó t catheter t nh m ch trung tâm ph i m b o nguyên t c:Tuy t i vô khu n,không c không khí l t vào t nh m ch,. m b o áp l c c a d ch truy n cao
n áp l c c a máu ng i b nh,. t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh,. theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi ti n hành th thu t, phát hi n
m các tai bi n và x trí k p th i
2. M c tiêu k n ng 1. Trình bày c m c ích, ch nh, ch ng ch nh c a k thu t t catheter
nh m ch trung tâm
2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t t catheter t nh m ch trung tâm
3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t.
4. Chu n b c d ng c và thu c theo y l nh.
5. Ph i h p chính xác các b c v i th y thu c trong khi ti n hành k thu t.
6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.
3. N i dung lý thuy t thu t t Catheter t nh m ch trung tâm tùy theo ch nh v trí mà ta l a ch n t th
ng i n m c a ng i b nh cho phù h p
3. 1 Xác nh v trí ch c
Ch c vào t nh m ch c nh trong t i v trí nh tam giác Sedillot
Xác nh tam giác Sedillot: C nh ngoài là bó òn c a c c òn ch m, c nh trong là bó c c a c c òn ch m, áy c a tam giác ch c kim nh tam giác, góc
âm kim là 30 so v i m t da c . Lu n kim sâu 1 – 2 cm d c theo b tr c c a c c òn ch m, c nh ngoài c a tam giác Sedillot.
Ch c t nh m ch d i òn có 2 v trí
88
+ Giao m gi a 1/3 trong và 2/3 ngoài c a x ng òn, ch c sát ngay b d i ng òn.
+ Giao m gi a 2/3 trong và 1/3 ngoài c a x ng òn, ch c cách b d i ng òn 1 - 1,5 cm.
3. 2 Nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh:
Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu
Khám th c th :
Nhìn c xen có d u hi u b t th ng không ( Có m c các b nh ngoài da, su t huy t d i da, viêm da. . )
S vùng c , trên và d i x ng òn phát hi n các d u hi u b t th ng, s tuy n giáp có to h n bình th ng hay không.
Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i ( Chú ý phát hi n ng i b giãn ph nang quá m c).
Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê.
Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp.
3. 3 Gi i thi u b catheter và cách s d ng C u t o catheter
Kim Troca: G m hai ph n l ng vào nhau (Hình 1)
Kim phía ngoài b ng nh a
Trong thông nòng b ng kim lo i
u kim
uôi kim
Hình 1: Kim troca
Catheter ( ng thông) polyten b ng ch t nh a m m dài t 20 – 40 cm lu n vào t nh m ch, có các ph n:
ng Catheter phía ngoài b ng nh a
Thông nòng b ng kim lo i
u n i
Túi nylon vô khu n
uôi kim Nòng kim
u kim
Nòng kim lo i
89
Hình 2: Catheter
Cách s d ng
1. Sau khi sát khu n k vùng da ng i b nh
- Xé túi l y kim troca
- Xoáy nh nhàng tháo b u m b o v kim.
2. Sau khi ch c kim thanh công, kéo thông nòng kim lo i ra kh i Braunule (hình 3)
(hình 3)
3. Catheter trong túi nylon vô khu n (Hình 4)
(Hình 4)
4. C m Catheter còn trong túi nylon vô khu n (Hình 4)
- Tháo b m b o v t b ph n n i ti p màu vàng và l p n i ti p v i c kim troca b ng nh a. (Hình 5),
(Hình 5)
5. Khi lu n (Hình 6), y t t Catheter v phía tr c n khi catheter vào h t lòng m ch.
(Hình 6)
Túi nilon vô khu n uôi
catheter
Catheter polyten u n i
Thông nòng
90
6. Tháo ph n , kéo toàn b túi nylon b o v v phía sau, kéo ra h t c kim lu n c a Catheter (Hình 7),
(Hình 7)
7. Tách và tháo u m u vàng kh i Catheter b ng cách c m 2 cánh b m y ng c chi u nhau (Hình 8 )
(Hình 8)
8. L p và v n ch t Catheter vào c kim troca (hình 9),
(Hình 9)
9. - Ki m tra Catheter vào úng v trí
- Tháo thông nòng ra kh i Catheter
- L p u ambu c a dây truy n d ch vào c Catheter (Hình 10).
(Hình 10)
91
3. 4 Quy trình k thu t: Ph giúp th y thu c t catheter vào t nh m ch trung tâm
Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n u ý
Hình nh minh h a
TR C
Chu n b ng ì
nh
1. Ki m tra h thông báo k thu t p làm
- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c ti n hành k thu t. - Ng i b nh hôn mê: Báo cho gia ình. - Ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh vi t gi y cam oan.
Làm gi m i n i lo ng và nh n c
nhi u h n s h p tác c a ng i b nh
- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. - i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.
Hình11. Chu n b ng i b nh 2. Nh n nh
ng i b nh - H i ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng ch c - Theo dõi m ch, nhi t , nh p th , huy t áp
- m b o an toàn khi truy n d ch - ánh giá tình tr ng c a ng i
nh tr c khi ti n hành k thu t
Theo dõi và ánh giá các giá tri ph i chính xác
3. v sinh vùng ch c
Dùng xà phòng, n c m a s ch vùng ch c
phòng nhi m khu n
a s ch, th m khô
i u ng
chu n b
4. R a tay, c áo, i vô khu n
Th c hi n r a tay, m c áo, i m vô khu n theo quy
trình
Tránh lây nhi m cho ng i b nh
- R a tay b c, a k k tay, vùng
móng - X n c r a s ch xà phòng
Hình 12. R a tay
92
Chu n b n thi t
5. S p x p ng c lên
xe tiêm 3 t ng
- T ng trên: H p vô khu n: (S ng có l , 2 kìm c p s ng,
ng m , k p ph u tích có u, 1 kéo, kim khâu da,
kìm mang kim, g c. ) Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c
ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p
ch khâu. Thu c gây tê, dung ch truy n, b dây truy n, m tiêm 5ml, 10 ml. H p
thu c c p c u, Catheter, ng tay, b m tiêm. 1 khay
qu u, kéo, b ng dính, h p ng c ch ng s c ph n v ,
- T ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim. - T ng d i: Túi ng
n, h p ng v t s c nh n.
- Có các d ng c n thi t m o khi th c hi n k
thu t t hi u qu
Các d ng c vô khu n ph i c
p x p, b o qu n úng theo quy nh
6. Ki m tra l i các d ng c
Quan sát trên 3 ng n c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng dùng, không
c dùng l i
4. Ti n hành k thu t
7. Ki m tra ch truy n
theo y l nh
- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng
ch. - c trên nhãn c a chai
ch và i chi u v i y l nh a bác s .
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch
- Ch t l ng d ch. - Tên d ch, hàm
ng, li u l ng, n dùng.
93
TRONG
8. B t và sát khu n nút chai d ch
- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.
- B c l n i c m u dây truy n.
- m b o vô khu n nút chai tr c khi c m u dây truy n.
- Kéo úng chi u tránh t vòng.
- Sát khu n k nút chai.
9. Xé túi ng dây
truy n, khoá dây truy n l i,
m dây truy n vào chai d ch.
- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n
u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.
- D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.
Khi c m dây vào chai d ch, chai
ch n i b ng ph ng
Hình 13: C m dây truy n vào chai ch
10. Treo chai ch lên c c
truy n
c ng c chai d ch, c m y vòng tròn áy chai, treo
vào c c truy n
- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c
ch ch y vào lòng ch c d .
Treo và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n
11. L p dây truy n vào b
o áp l c t nh ch, i
khí trong dây truy n, khoá
i
- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2
u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.
Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây
c m ch
94
12. u ng i
ng vô khu n
m c g ng xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.
Không làm rách ng
Hình 14: u d ng i g ng 13. Giúp
ng i b nh th thu n i
t g i d i vai bên làm th thu t, ng i b nh n m ng a
u th p nghiêng v phía i di n bên ch c.
o c n i b ng ph ng
t g i úng d i vai
Hình 15: T th n m c a ng i nh
14. Sát khu n trí ch c
- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.
phòng nhi m khu n cho ng i
nh
Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng ch c ra ngoài
15. Sát khu n tay th y thu c, a
ng có l , a kìm c p ng
- u d ng c m l c n vào lòng tay th y thu c. - G p s ng có l a cho th y thu c tr i ph lên vùng ch c. - a kìm c p s ng không b tu t.
phòng nhi m khu n cho ng i
nh
ng không c ch m vào ng i và các v t xung quanh
95
16. a g ng tay vô khu n cho th y thu c
m c g ng xác nh chi u a g ng, mang g ng vào tay
- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.
Không làm rách ng
Hình 16: K thu t mang g ng
17. Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c
- u d ng a b m tiêm cho th y thu c. - G p bông c n 700 sát khu n u ng thu c, lót g c
u ng thu c, nghiêng ng thu c th y thu c l y
thu c vào b m tiêm
- Gi m au cho ng i b nh - Ng n ng à nhi m khu n
Không kim tiêm tr m vào m t ngoài
a ng thu c
18. Giúp th y thu c ch c nh m ch
- Xé túi ng kim troca, kim cho th y thu c. - Bác s ch c th y có máu ch y vào b m tiêm.
Xác nh c úng trí c a t nh m ch
Ph i h p nh p nhàng gi a u
ng và th y thu c
Hình 17: V trí ch c Catheter
19. Giúp th y thu c t catheter
- Xé túi ng catheter a cho th y thu c t Catheter vào lòng t nh m ch, th y thu c rút troca ra ngoài. - u d ng l p u dây truy n vào u catheter.
o c ng truy n vào t nh
ch
Ph i h p nh p nhàng gi a u
ng và th y thu c
96
20. M khoá cho d ch ch y, quan sát s c
t ng i nh. Quan
sát vùng truy n
- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y
ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i
nh vùng truy n.
- M khoá d ch ch y vào lòng
ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng
i truy n.
Phát hi n s m tai bi n x y ra
21. Ki m tra
catheter ch c ch n vào lòng
ch
m chai d ch h th p h n gi ng b nh, th y có máu ch y ra catheter là c
m b o truy n ch có k t qu
Ki m tra chính xác
23. Sát khu n và b ng vùng ch c
- Dùng bông c n iot sát khu n vùng ch c. - t g c ph vùng ch c, c t
ng dính b ng c nh.
Ng n ng à nhi m khu n
Xung quanh v trí ng ph luôn khô
24. Ph giúp th y thu c o áp l c t nh
ch trung tâm
p u dây d n c a áp k o t nh m ch trung tâm vào u c a khoá 3 ch c
Xác nh áp l c t nh ch trung tâm ( áp
c trung tâm bình th ng là 8 cm
c )
Ph i h p nh p nhàng gi a u
ng và th y thu c
25. u ch nh t c truy n theo ch nh
1 tay c m ng h bên nh b u nh gi t, tay kia m khoá u ch nh, u
ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá
th i gian c th h p thu và chuy n hoá c kh i l ng d ch
- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.
Hình 19: u ch nh t c d ch
truy n
26. Tháo g i
kê d i vai Nâng u ng i b nh t t nh nhàng ng th i l y g i ra
- Tránh khó ch u cho ng i bênh. - L y d ng c s
ng cho ng i khác.
Không làm m nh d gây tr ch kim truy n
97
27. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng
Ng i b nh n m lâu b tê m i
Không di chuy n nh d gây tr ch
kim truy n
28. D n dò ng i b nh nh ng u
n thi t
Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t
k p th i x trí các tai bi n
Gi i thích k ng i b nh hi u
c
SAU
Thu d n ng c
29. Thu d n ng c
- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.
Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n
Không b l n rác th i
30. Tháo ng tay
m m t ngoài c a g ng kéo xu ng
Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t
Tránh tr m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t
Hình 20: Tháo g ng tay 31. Ghi vào
s theo dõi - Th i gian b t u truy n. - S l ng d ch truy n. - áp ng c a c th v i
ch truy n.
Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ghi y , chính xác
98
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai.
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Ch nh t catheter t nh m ch trung tâm trong m t máu do v t ng
2 Th i gian l u catheter t nh m ch trung tâm t i a là 30 ngày
3 Không t catheter cho ng i b nh có huy t kh i t nh m ch trung tâm
4 t catheter t nh m ch trung tâm o áp l c t nh m ch c a
5 t catheter t nh m ch trung tâm o áp l c bu ng tim
6 t catheter t nh m ch trung tâm truy n máu cho ng i có s ng ti u c u d i 60. 000mm3
7 Ch c kim vào nh ph i là tai bi n có th x y ra khi ch c catheter nh m ch trung tâm
8 Ch c kim vào ng m ch d i òn là tai bi n có th x y ra khi ch c catheter t nh m ch trung tâm
9 Tu t catheter là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch cho ng i b nh
10 c catheter là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch cho ng i nh
11 Catheter có ng kính 0,6 – 0,8mm s d ng cho ng i l n
12 Catheter có ng kính 1,5 - 2mm s d ng cho tr em
13 Sau khi t catheter u d ng theo dõi m ch, nh p th , huy t áp 1 gi 1 l n trong gi u, th i gian ti p theo 2 gi 1 l n
14 trí t catheter t nh m ch d i òn là ch c kim ngay sát b d i ng òn m 2/3 trong và 1/3 ngoài
15 Sau khi truy n d ch ièu d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý
4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1. Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n
99
n, s a ch a cho sinh viên. Ph n tích các b c trong quy trình k thu t, hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
4.2.2. Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c
hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Trc
khi t
hc
hin
k th
ut
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm
ng, th i gian d ng thu c, ng a thu c vào c th ).
2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h
nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo …
3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, theo quy nh c a th thu t s làm.
4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.
Tron
g kh
i ti
n hà
nh k
thu
t
5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai, u nghiêng sang bên i di n v i bên làm th thu t.
6. Th c hi n c úng các b c ph i h p v i th y thu c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.
7. V a th c hi n ph giúp, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.
Sau
khi t
in
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.
9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các d ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c r a ngay.
10. V sinh ôi tay úng quy trình.
11. Ghi h s y các công vi c u d ng ó làm và di n bi n tình tr ng th c a ng i b nh.
4.3. T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n
cho h cách s d ng trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên c th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.
100
ng ki m: K thu t ph giúp bác s t Catheter vào t nh m ch trung tâm
Stt i dung Có Không
* Chu n b ng i b nh
1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm
2 Nh n nh ng i b nh
3 sinh vùng ch c
* Chu n b ng i u d ng
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b .
5
- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim,
c. )Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch
khâu. Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v .
6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim
7 T ng d i: Túi ng b n, h p ng v t s c nh n
8 Ki m tra l i d ng c
* K thu t ti n hành
9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh
10 B t và sát khu n nút chai d ch
11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch
12 Treo chai d ch lên c c truy n
13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i
14 u d ng i g ng vô khu n
15 Giúp ng i b nh t th thu n l i
16 Sát khu n v trí ch c
101
17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p s ng
18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c
19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c
20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch
21 Giúp th y thu c t catheter
22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n
23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch
24 Giúp th y thu c c nh Catheter
25 Sát khu n và b ng vùng ch c
26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm
27 u ch nh t c truy n theo ch nh
28 Tháo g i kê d i vai
29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
30 D n dò ng i b nh nh ng u c n thi t
* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi
31 Thu d n d ng c
32 Tháo g ng tay
33 Ghi vào h s theo dõi
5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1. Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành
Mô hình, trang thi t b c n thi t
Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 700, c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t h tr th y thu c t catheter t nh m ch trung tâm.
5.1.2. T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.
102
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i úng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t.
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t. Th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
5.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng h tr th y thu c t catheter t nh m ch trung tâm t i
phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n h tr th y thu c t catheter t nh m ch
trung tâm trong ch m sóc cho ng i b nh.
i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí:
Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành:
Ki m tra catheter và n cu i c a dây truy n có b g p không, n u g p thi u ch nh cho dây th ng d ch s ch y.
N u dây không b g p thì x lý: G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.
B m m nh Nacl 0,9% l p vào catheter:
Cách làm: Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y, tháo u dây truy n ra kh i catheter, dùng b m tiêm hút dung d ch Nacl 0,9% l p vào catheter b m m nh.
Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh bác s ch nh, pha thu c vào chai ch nh gi t t nh m ch ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau:
L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.
Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.
Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.
L y bông c n sát khu n nút chai d ch.
C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.
103
C m chai d ch l c nh thu c tan u.
Treo chai d ch lên c c truy n.
M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.
Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau:
L y chai d ch ra kh i c c truy n.
H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d i s ch y ng c v phía chai ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t.
Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y binh th ng.
Cách khác:
Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng n i cao su, dùng m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm.
5.4. T ánh giá ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá
c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
ng cách s d ng thang m ánh m c thành t: nh ng thao tác c làm úng và , nh ng thao tác làm úng nh ng ch a , thao tác ch a làm ho c làm sai.
Stt N i dung công vi c Tôt t Sai Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm
2 Nh n nh ng i b nh
3 sinh vùng ch c
* Chu n b ng i i u d ng
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b .
5
- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu
da, kìm mang kim, g c. )Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o,
c ng bông c u c n i t, h p ch khâu. Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n
.
6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i
kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim.
7 T ng d i: Túi ng b n, h p ng v t s c nh n.
8 Ki m tra l i d ng c
104
* K thu t ti n hành
9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh
10 B t và sát khu n nút chai d ch
11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.
12 Treo chai d ch lên c c truy n
13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i
14 u d ng i g ng vô khu n
15 Giúp ng i b nh t th thu n l i
16 Sát khu n v trí ch c
17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p ng
18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c
19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c
20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch
21 Giúp th y thu c t catheter
22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n
23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch
24 Giúp th y thu c c nh Catheter
25 Sát khu n và b ng vùng ch c
26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm
27 u ch nh t c truy n theo ch nh
28 Tháo g i kê d i vai
29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
30 D n dò ng i b nh nh ng u c n thi t
* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi
31 Thu d n d ng c
32 Tháo g ng ta
33 Ghi vào h s theo dõi
5.5. T ch c giám sát theo nhi u cách Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
105
THU T T KIM LU N NGO I VI
1. Gi i thi u kim lu n ngo i vi
a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. Có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh m ch). . . M i ng tiêm có nh ng l i ích khác nhau tùy thu c vào tính ch t
c lý c a thu c a vào c th và tình tr ng b nh c a ng i b nh. Tiêm/ truy n t nh ch là ph ng pháp a thu c, d ch, ch t dinh d ng vào c th ng i b nh m t cách
nhanh chóng, giúp thu c h p thu vào t ch c và phát huy t i a tính n ng tác d ng và mang l i hi u qu u tr cao.
thu t tiêm, truy n t nh m ch c th c hi n b ng kim lu n ngo i vi là ph ng pháp tiêm, truy n t nh m ch s d ng lo i kim làm b ng ng nh a m m lu n vào trong lòng t nh m ch. Kim lu n có th i sâu và c nh ch c ch n vào trong lòng m ch, u kim lu n không s c nh n, nên nó không có kh n ng âm xuyên qua thành m ch, c bi t, trong tr ng h p ng i b nh rãy r a. Kim lu n c s d ng trong nh ng tr ng
p ng i b nh có ch nh c n ph i tiêm, truy n nhi u l n trong ngày ho c ph i duy trì vi c tiêm truy n t nh m ch nhi u ngày. Tính u vi t trên c a kim lu n ã kh c ph c c nh c m c a kim s t (gây ch ch ven, xuyên m ch) trong quá trình tiêm, truy n. Hi n nay k thu t t kim lu n ngo i vi c s d ng r ng rãi trong các c s u tr mang l i nhi u ti n ích và hi u qu cho c ng i b nh và ng i u d ng.
2. M c tiêu h c t p
Nêu c c m c u t o, và l i ích c a kim lu n.
Mô t c quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, truy n dung d ch ng t nh m ch.
Th c hi n c quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, truy n dung ch ng t nh m ch.
Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, ho c truy n dung d ch ng t nh
ch cho ng i b nh. 3. Ph n lý thuy t 3.1 c m c u t o và l i ích c a kim lu n (TERUMO)
c m c u t o: Kim c làm b ng ch t li u ETFE (Ethylene Tetra Fluor Ethylene)
Thành m ng, c ng, àn h i t t nên thâm nh p qua da d dàng.
u kim (Catheter) m m nên khi ng i b nh c ng không gây t n th ng cho thành m ch.
Ch t li u sinh h c giúp l u c Cathete trong lòng m ch 72 gi
M i kim: r t nh n và s c,
V i ng i b nh: T o c m giác d ch u và ít au.
V i ng i s d ng: V t chích g n gàng không làm t n th ng lan r ng h n ch nhi m khu n.
106
Hình 2: M i kim
Hình dáng kim thon và nh n làm gi m l c c n khi thâm nh p vào c th ng i nh
Ti t trùng b ng chùm n t có l i ích: Gi m b t tác ng không có l i n n ph m (do không dùng nhi t), không có ch t d th a (Chí nhi t t ) sau khi ti t trùng,
gi m nh h ng môi tr ng do không dùng ch t hóa h c ti t khu n.
i ích c a Kim lu n t nh m ch ng truy n n nh: truy n t nh m ch s d ng kim lu n s giúp ng truy n
n nh do kim c lu n sâu trong lòng m ch và kim l i m m ( àn h i t t) nên tránh c va ch m v i thành m ch m i khi ng i b nh thay i t th ho c di chuy n.
T o s an toàn và tho i mái cho ng i b nh trong th i gian truy n d ch c bi t i v i nh ng tr ng h p c n ph i truy n v i th i gian kéo dài trong nhi u gi , nhi u
ngày.
3.2 Các lo i kim lu n Kim lu n có nhi u lo i c phân chia thành các c t 14 n 24, vi c phân chia này
có u m:
D dàng cho vi c qu n lý
Ti n l i s d ng: cho phép nhanh chóng ch n c c kim phù h p s d ng a vào màu s c c a chúng trên thân kim: M u vàng c 24, m u xanh c 22, m u h ng 20, m u xanh lá cây c 18, m u xám c 16, m u g ch cua c 14.
Ph m vi s d ng r ng: Có th s d ng c cho nhi u công vi c khác nhau nh : truy n d ch, ch c dò, ch c hút, l y ven v trí khó, ch c ng m ch…
B o qu n d dàng: Cùng m t lo i h p có th ng c s l ng kim nhi u n.
Hình 3: Các lo i kim lu n
Hình 1: C u t o kim lu n
i kim
Thân kim c kim
kim
107
4. Quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi
Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
TR C
1. Xem h s nh án
Bi t ng i b nh, ch nh c a bác s
Tránh nh m l n khi th c hi n thu c cho ng i b nh
Xác nh úng ng i nh, xem úng ch nh a bác s : th i gian, m c
ích c a vi c t kim lu n
Hình 4: Chu n b ng i b nh
2. Thông báo cho ng i
nh v th thu t s p làm
Thông báo th i gian, a m, ch nh t kim lu n
ng i b nh bi t yên tâm tin t ng
Gi i thích cho ng i b nh hi u quá trình ti n hành th thu t, nh ng tai bi n có th x y ra: au n, ch y máu…
3. H ng d n (giúp) ng i
nh làm nh ng u
n thi t có liên quan
ng i b nh n m ngh t i gi ng. Giúp ng i b nh i ti u ti n tr c khi làm th thu t (n u c n)
ng i b nh h p tác t t v i u
ng
Ng i b nh là tr em, ng i già ho c ng i
c b nh n ng c n ph i có ng i tr giúp
4. Chu n b ng i u
ng
c áo choàng, m , kh u trang, a tay, i g ng tay
n ch nhi m khu n chéo
Móng tay c t ng n, tóc n gàng.
Hình 5: C t móng tay
108
5. Chu n b - Khay d ng c : bông c n, kim lu n, bông c n, pank, kéo, thu c, b m tiêm ho c b dây truy n, d ch truy n. - D ng c s ch: g i kê tay,
ng dính, dây garo, túi ho c p ng ch t th i.
- Ki m ch nhi m khu n. - Có d ng c th thu t c th c hi n m t cách ti n
i.
- Ch n kim lu n phù h p i ng i b nh và v trí
ven nh ch c. - m b o d ng c vô khu n, d ng c s ch ti n hành k thu t.
Hình 6: Các lo i kim lu n
TRONG
6. Chu n b t th ng i
nh ch n n i ch c kim
t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái Ch n ví trí t nh
ch ch c, kê g i d i chi ã c ch n
Giúp ng i b nh m th y tho i mái
7. Ga rô chi ã c ch n
t kim lu n
Dùng dây garô th t phía trên n i nh t kim lu n 10 - 15 cm
m ch giãn ra giúp cho viêc tìm nh m ch c d
dàng.
u c n thi t có th s ng ph ng pháp khác ch n c t nh m ch
nh ch c: co c , s ng i c a m ch…
Hình 7: Th t dây ga rô
8. Ki m tra và ch n t nh
ch
Ch n t nh m ch n i, ít di ng vi c ch c kim vào t nh m ch thu n l i r ràng
Tr em th ng ch n t nh ch vùng mu tay, trán
9. Sát khu n vùng da nh
t kim lu n
Sát khu n vùng da nh t kim lu n b ng c n 700
Nh m gi m thi u nguy c nhi m khu n
i ng sát khu n dùng m t mi ng bông,
c
Hình 8: Sát khu n v trí t kim
lu n
109
10. Thay ng tay
Tháo g ng c , i g ng tay vô khu n
Phòng ng a s nhi m b n sang ng i u d ng do máu, d ch ti t
a ng i b nh
Tr ng h p da ng i nh l loét có nguy c
lây nhi m cao
Hình 9: i g ng tay
11. Ki m tra kim lu n
Tháo v b o v kim ra (m n p kim lu n), quan sát xem kim có
úng kích, c , còn nguyên v n không?
c l kim ra s ng. Phát hi n
nh ng d ng c b i: kim cong, không m b o vô khu n.
u phát hi n kim không nguyên v n, có l i không
d ng và thông báo l i s c ó
12. C nh ven n i nh
t kim
ng da phía d i v trí nh âm kim kho ng vài cm
nh ven và t o thu n l i cho
vi c lu n kim
Hình 10: C nh ven
13. C m kim lu n
Ngón tr , ngón cái tay thu n m c và thân kim m i kim
ch ch xu ng d i
m b o vi c l y ven thành công và không gây au
i kim h ng tr c ti p lên trên t nh m ch nh ch c và
o v i m t da góc 450
14. âm kim vào t nh m ch
âm kim xuyên qua da góc ã ch n tùy theo sâu c a
ven.
m b o kim vào úng vào t nh m ch
Quan sát th y có máu t trong lòng m ch ch y vào
ng kim lu n
110
15. Lu n ng kim vào lòng
ch
y nh ( ng nh a) vào lòng ch
lu n kim vào sâu h n trong lòng
ch
y nh nhàng v a y a quan sát tr ng thái
tinh th n s c m t c a ng i b nh
Hình 11: Lu n kim vào lòng
ch 16. C nh
c kim th p góc gi a u kim và t da, u ch nh góc c
kim và c nh cho ch c ch n
Tránh lu n kim quá xa, xuyên qua thành
ch gây t n th ng thành m ch
17. Tháo ga rô
Tháo dây garô Làm gi m áp l c ven
Tháo nhanh, nh nhàng, tránh au cho ng i b nh
18. Rút nòng kim ra
Gi nguyên ng nh a trong lòng ch rút nòng kim ra b ng cách:
Ti p t c mi t da b ng tay thu n, dùng tay còn l i rút t t nòng kim ra u ng
kim lu n ( ng nh a) c thông su t. m b o t nh
ch c c nh. Gi m nguy c ch c th ng ven
Rút nh nhàng và s nhìn th y máu ch y ra t ng kim lu n, n nh u kim
h n ch máu trào ra ngoài
Hình 12: Rút nòng kim ra
111
19. L p b m tiêm ho c b truy n d ch vào u kim lu n
Ti p t c n, gi nh u ( c kim) r i l p u kim v i b m tiêm t nh m ch ho c b dây truy n d ch ã c chu n b tr c
m b o thông ven và th c hi n quá trình tiêm ho c truy n t nh m ch
Không máu trào ra bên ngoài trong khi l p
Hình 13: L p b truy n d ch
20. Phát hi n các sai sót sau khi t kim
Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng
i tiêm, ch y máu. H i ng i nh c m giác au t c, khó ch u
không
Ki m tra xem kim tiêm có c t
trí chính xác không
21. C nh kim
Dùng b ng dính c nh u kim vào da ng i b nh
m b o u kim c gi ch c và
an toàn
Hình 14: C nh và b o v u
kim
22. B o v u kim
Ph lên kim m t mi ng g c vô khu n và b ng l i nh nhàng
Giúp ng i ng i nh c m th y yên
tâm, tho i mái và m b o an toàn
cho kim
SAU
23. Thu d n ng c
các th i b vào nh ng túi, p ng thích h p
Phân lo i và qu n lý ch t th i, h n ch nhi m khu n và tai
n do v t s c nh n gây nên
m b o nh ng dùng t l n b i c v t
vào nh ng n i thích h p, tránh gây t n th ng cho các nhân viên khác và tránh dùng l i nh ng y c
ó Hình 15: Phân lo i và qu n lý
ch t th i
112
24. Ghi h s ch m sóc
Ghi th i gian t kim, nh ng b t th ng x y ra, tình tr ng ng i
nh
m b o quá trình ch m sóc c liên
c
u d ng ký tên vào h ch m sóc
Hình 16: Ghi h s ch m sóc
113
5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n.
Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai
Stt i dung úng Sai
1 Tr c khi ti n hành t kim lu n c n ph i bi t rõ m c ích và th i gian t
2 Trong tr ng h p ng i b nh yêu c u có th gây tê n i nh ch c tr c gi m au
3 Nh ng t nh m ch n i và di ng th ng c ch n ch c kim lu n
4 Tr em t nh m ch vùng khu u tay th ng c l a ch n t kim lu n
5 Kim lu n s 18 là lo i kim nh nh t
6 Tr c khi ch c kim lu n ph i kê g i d i tay và ga rô m ch giãn ra và d ch c kim
7 Sát khu n vùng da nh t kim lu n theo vòng xoáy t trong ra ngoài vòng sau ch ng lên vòng tr c
8 u th y da ng i b nh có nh ng vùng loét ph i dùng mi ng g c vô khu n che r i b ng l i h n ch nhi m khu n
9 Sau khi m n p kim lu n ra n u th y có l i ph i kh c ph c ngay d ng
10 Khi a kim vào t nh m ch n u th y máu trào vào c kim thì d ng i
11 Khi th y máu ch y ra c nh c kim, rút nh nòng kim ra kim c thông
12 p u kim lu n vào b m tiêm ho c h th ng truy n d ch ch c ch n i m i y ng kim lu n vào sâu trong lòng m ch.
13 Sau khi t kim lu n ngo i vi xong ph i quan sát v trí t kim phát hi n xem có d u hi u b t th ng x y ra không
14 Sau khi c nh kim vào da ng i b nh, c n ph i ph mi ng g c vô khu n m b o an toàn cho vùng ch c.
15 Kim lu n có th l u trong lòng m ch trong th i gian 5 ngày t i m t v trí
114
5. 2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n 5. 2. 1 Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
5. 2. 2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c
hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách th c hi n t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Tr c khi
th c hi n k thu t
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i và y l nh c th c a bác s v th i gian c ng nh m c ích c a
vi c t kim lu n ngo i vi cho ng i b nh…
2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v vi c h s c t kim lu n theo y l nh c a bác s : th i gian b t u, gi i thích c
ng i b nh bi t v l i ích c a vi c t kim lu n h yên tâm tin t ng, gi i thích cho ng i b nh bi t nh ng tai bi n có th x y ra h ch ng và ph i h p v i ng i u d ng trong quá trình t, h ng d n h nh ng
u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n. . …
3. Chu n b ng i u d ng: u d ng trang ph c áo choàng, m , kh u trang y . R a tay th ng quy, mang g ng tay m b o s ch s , ki m ch
nhi m khu n.
4. Chu n b , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.
- Chu n b kim lu n úng kích, c phù h p v i ng i b nh.
- G c, c n 700, bông, kìm, kéo, c c ng bông c n
- G i kê tay, dây ga rô…
Trong khi ti n hành
thu t
5. Giúp ng i b nh n m t th n m ng a th ng, tho i mái, b c l vùng ch c.
6. Th c hi n c úng các thao tác k n ng theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n h n ch au cho ng i b nh.
7. V a th c hành v a k t h p quan sát s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh ng i b nh yên tâm tin t ng và có c m giác tho i mái.
Sau khi ti n hành
thu t
8. Thu d n d ng c , lau máy b ng kh n m m, phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh.
9. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.
10. u d ng tháo g ng v sinh ôi tay úng quy trình.
11. Ghi h s ch m sóc: Th i gian, v trí t kim lu n và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh trong quá trình t (n u có).
115
5. 3 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n
cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng
i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành.
Stt N i dung công vi c T t úng Sai Không làm
Ghi chú
1 Xem h s b nh án bi t ng i b nh, th i gian, m c
ích vi c t kim lu n và tình tr ng s c kho c a ng i b nh
2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm h yên tâm
3 ng d n/giúp ng i b nh làm nh ng u c n thi t
có liên quan ng i b nh h p tác t t trong khi làm th thu t
4 Chu n b ng i u d ng: r a tay th ng quy, mang g ng tay
5 Chu n b : bông, g c, c n 700, c c ng, kéo, b ng dính, dây ga rô, g i kê tay, g ng tay, kim lu n, túi
ng b n…
6 t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái, kê g i i tay n i nh t kim lu n
7 Garo chi ã c ch n t kim lu n 8 Ki m tra và ch n t nh m ch t kim 9 Sát khu n vùng da nh t kim lu n
10 Thay g ng tay m i n u g ng tay c không m b o 11 n p b o v kim và ki m tra xem có l i, h ng không 12 nh t nh m ch n i nh t kim
13 m kim lu n theo h ng m i kim ch ch lên trên t o i da tay góc 450
14 a kim vào t nh m ch nh nhàng, th y máu ch y ra u kim d ng l i
15 nh và y nh ng kim lu n vào lòng m ch
16 nh c kim, u ch nh góc kim cho phù h p tránh va ch m t n th ng thành m ch
17 Tháo garo gi m áp l c dòng máu
18 n nh da vùng m i kim rút nòng kim ra kim c thông su t
19 p u kim lu n vào b m tiêm ho c b dây truy n d ch.
20 Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng, d ch không ch y, ch y máu…
21 nh kim vào da ng i b nh b ng b ng dính
22 Ph m t mi ng g c vô khu n b o v u kim r i ng l i b ng b ng dính
23 Thu d n d ng c : Phân lo i và qu n lý ch t th i theo quy nh
24 Ghi h s ch m sóc: Ghi th i gian, di n bi n b t th ng (n u có), u d ng ký tên.
116
6. Ph n th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (Không có giáo viên h ng d n) Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành
Mô hình, trang thi t b c n thi t: kim lu n, bông, g c, kìm, kéo, b ng dính, h p ng ch t th i…
B ng ki m quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
6. 2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.
T th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t t kim lu n t nh m ch ngo i vi cho ng i b nh b ng cách v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m
Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
6. 3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
N m th 2: Sinh viên thành th o k n ng t kim lu n t nh m ch ngo i vi t i phòng th c hành k n ng
N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng t kim lu n t nh m ch ngo i vi
trong ch m sóc cho ng i b nh.
Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.
Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.
117
7. T ánh giá T ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá
c m c thành t c a b n thân và b n mình b ng cách s d ng thang m (0,1,2) ánh giá m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1
cho nh ng thao tác làm úng nh ng ch a , m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.
Stt i dung công vi c Làm úng
(2)
Làm úng ch a
(1)
Làm sai (0)
Không Làm (0)
1 Xem h s b nh án bi t ng i b nh, th i gian, m c ích vi c t kim lu n và tình tr ng s c kho c a ng i b nh
2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm h yên tâm
3 ng d n/giúp ng i b nh làm nh ng
u c n thi t có liên quan ng i b nh p tác t t trong khi làm th thu t
4 u d ng: r a tay, th ng quy, mang ng tay
5 Chu n b : bông, g c, c n 700, c c, kéo,
ng dính, dây ga rô, g i kê tay, g ng tay, kim lu n, túi ng b n…
6 t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái, kê g i d i tay n i nh t kim lu n
7 Garo chi ã c ch n t kim lu n
8 Ki m tra và ch n t nh m ch t kim
9 Sát khu n vùng da nh t kim lu n
10 Thay g ng tay m i n u g ng tay c không m b o ( ã dính máu ho c d ch c th )
11 n p b o v kim và ki m tra xem có l i, ng không
12 nh t nh m ch n i nh t kim
13 m kim lu n theo h ng m i kim ch ch lên trên t o v i da tay góc 450
118
14 a kim vào t nh m ch nh nhàng, th y máu ch y ra d ng l i
15 nh và y nh ng kim lu n vào lòng ch
16 nh c kim, u ch nh góc kim
cho phù h p tránh va ch m t n th ng thành m ch làm cho ng i b nh au.
17 Tháo garo gi m áp l c dòng máu
18 n nh da vùng m i kim rút nòng kim ra kim c thông su t
19 p u kim lu n vào b m tiêm ho c b dây truy n d ch.
20 Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng, d ch không ch y, ch y máu…
21 nh kim vào da ng i b nh b ng b ng dính
22 Ph m t mi ng g c vô khu n b o v u kim r i b ng l i b ng b ng dính
23 Thu d n d ng c : Phân lo i và qu n lý ch t th i theo quy nh
24 Ghi h s : th i gian, di n bi n b t th ng (n u có), ký tên
ch c giám sát
Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng
Giám sát quá trình h c t p c a sinh viên d a vào b ng ki m quy trình k thu t, ng ki m t l ng giá.
119
THU T TRUY N D CH QUA T NH M CH
1. Gi i thi u
Tiêm truy n dung d ch t nh m ch là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung ch và thu c b ng ng t nh m ch. Tiêm truy n dung d ch t nh m ch v i m c ích: H i
ph c l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, a thu c vào c th , nuôi d ng ng i nh: trong m t s tr ng h p khi ng i b nh không n u ng c (hôn mê, t n th ng th c
qu n, ng tiêu hoá…. ) trong gi i c, l i ti u, các tr ng h p s c. Không áp d ng truy n dung d ch t nh m ch trong các tr ng h p: Ng i b nh suy tim, ng i b nh t ng huy t áp, ng i b nh phù ph i c p.
Trong truy n d ch t nh m ch có nh ng tai bi n có th x y ra:
D ch không ch y do (m i vát c a kim áp sát vào thành m ch, m ch ng i b nh x p, t c kim th ng do c c máu ông trong lòng m ch).
Ph ng n i tiêm, do kim truy n b ch ch ra kh i lòng m ch.
Ng i b nh b s c ph n v (s c do ph n ng v i thu c, ho c d ch truy n không m b o. S c c ng có th x y ra n u l ng d ch a vào c th ng i b nh quá nhanh, i s l ng l n).
Phù ph i c p: trong tr ng h p ng i b nh b b nh tim, ph i.
T c m ch nh m ch nh m ch não, m ch ph i ( do i khí trong dây truy n không h t)
Nhi m khu n, nhi m khu n hay g p trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .
Do ó khi truy n d ch ng t nh m ch ph i m b o các nguyên t c: Ph i tuy t i vô khu n, không c không khí l t vào t nh m ch, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh, t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n d ch, phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i không l u kim quá 24h trong cùng m t v trí.
2. M c tiêu
1. Trình bày c m c ích, ch nh ch ng ch nh c a truy n d ch
2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t truy n d ch
3. Gi i thích, ng viên và nh n nh c ng i b nh khi ti n hành k thu t truy n d ch qua t nh m ch.
4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.
5. Xác nh úng v trí và truy n c d ch vào t nh m ch ng i b nh úng k thu t.
6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành thu t.
3. N i dung lý thuy t 3.1 Gi i thi u các lo i dung d ch th ng c ch nh truy n t nh m ch
Dung d ch ng tr ng:
Dung d ch Natriclorua 0,9%.
120
Dung d ch Glucoza 5%.
Dung d ch Natrihydrocacbonat 0. 14% (NaHCO3).
Dung d ch u tr ng:
Dung d ch Natriclorua10%, 20%.
Dung d ch Glucoza 20%, 30%, 50%.
Dung d ch Natrihydrocacbonat 5%.
Dung d ch có phân t l ng l n:
Dextran.
Subtosan.
Máu và ch ph m c a máu.
* Cách tính th i gian truy n d ch.
ng s th i gian (phút) = ng s d ch truy n x s gi t/ml gi t/phút
Ví d :
Truy n chai dung d ch 500 ml t c L gi t/phút.
1ml = 20 gi t v y th i gian =?
500 ml x 20 gi t/ml = 200 phút = 3h20 phút 50 gi t /phút.
3.2 Nh n d nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh
Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu
Khám th c th
Nhìn vùng nh truy n xen có d u hi u b t th ng không ( Có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . )
Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i
Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê
Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp
3.3 Vùng tiêm
T nh m ch ch V khu u tay, t nh m ch c ng tay, mu bàn tay, mu bàn chân, t cá trong, t nh m ch b n, t nh m ch u ( tr em)…
N u nuôi d ng dài ngày ho c trong các tr ng h p c p c u, c n o áp l c nh m ch trung tâm ta ph i t Catheter t nh m ch d i òn, t nh m ch c nh trong
3.4 Gi i thi u b dây truy n d ch Dây truy n d ch làm b ng nh a trong, d o, dài 1,4m ng kính c a dây 0,3cm
Dây có 2 u, 1 u có kim to c m vào chai d ch truy n, sát c kim có n p thông khí, phía d i kim có 1 n phình to g i là b u nh gi t (b u theo dõi d ch ch y và ch a
ch tr c khi i khí trong dây truy n) u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 3cm có 1 n ng cao su là n i âm kim tiêm thu c vào m ch máu khi có ch nh. Gi a ây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c d ch truy n.
121
Chú ý: Tr c khi s d ng dây truy n d ch ph i ki m tra h n s d ng, s nguyên v n c a túi ng dây truy n
Hình1: B dây truy n d ch
u nh gi t ng cao su
p thông khí Kim c m vào
chai d ch
Khóa dây truy n
Kim truy n
122
3.5 Quy trình k thu t
Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý
Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n ng i nh
1. Ki m tra s
ng i b nh
- Ki m tra h tên ng i nh, s gi ng, s bu ng,
tên thu c, hàm l ng, li u ng th i gian s d ng
thu c, ng tiêm
m b o an toàn cho ng i b nh khi dùng thu c
- c k các thông không b sót
Hình 1: Nh n nh ng i b nh
2. Thông báo v k thu t s p làm
- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch
Làm gi m i n i lo ng và nh n
c nhi u h n h p tác c a
ng i b nh
- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. - i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t
3. Nh n nh tình
ng i b nh
- Có ti n s d ng không? - Có ti n s các b nh v máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng truy n - Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th
- m b o an toàn khi ti n hành th thu t - ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i
nh tr c khi truy n d ch
Theo dõi và ánh giá các giá tr ph i chính xác
123
2. Chu n ng i
u ng
4. R a tay th ng quy
Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình
- Lo i b t i a vi khu n có trên tay - Tránh lây nhi m cho ng i b nh
- R a tay b c, a k vùng d i
móng - X n c r a
ch xà phòng
Hình 2: R a tay th ng quy
3. Chu n c n
thi t
5. S p x p ng c lên
xe tiêm 3 ng
- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các
ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher,
c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m
n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,d ch truy n theo ch
nh,dây truy n, g ng tay - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch - T ng d i: t túi, h p
ng rác th i
- Có các d ng c n thi t m b o cho công
vi c ch m sóc hi u qu .
Các d ng c vô khu n ph i c
p x p, b o qu n úng theo quy nh
6. Ki m tra i các ng c
Quan sát trên 2 ng n c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng dùng, không
c dùng l i
7. Ki m tra ch truy n
theo y l nh
- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng d ch.
- c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a bác s .
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch
- Ch t l ng d ch - Tên d ch, hàm
ng, li u l ng, n dùng
124
TRONG
4. K thu t ti n hành
8. B t và sát khu n nút chai
ch
- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.
- B c l n i c m u dây truy n.
- m b o vô khu n nút chai tr c khi c m u dây truy n.
- Kéo úng chi u tránh t vòng.
- Sát khu n k nút chai.
9. Xé túi ng dây
truy n, khoá dây truy n l i,
m dây truy n vào chai d ch.
- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n
u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.
- D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên
c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.
Khi c m dây vào chai d ch, chai
ch n i b ng ph ng
10. Treo chai d ch lên c c truy n
- D c ng c chai d ch, c m y vòng tròn áy chai, treo
vào c c truy n
- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c
ch ch y c vào lòng m ch
Treo chai d ch và c c truy n ph i
cùng chi u v i vùng truy n
11. i khí trong dây truy n khoá l i
- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.
Còn b t khí trong dây truy n, khi
ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây t c m ch
- Không cho d ch ch y y b u nh gi t. - M khoá t t .
12. u ng i
ng, ng i b nh
t th thu n l i,
c l vùng truy n.
- C m c g ng, xác nh chi u c a g ng, i g ng vào tay. - Xác nh v trí truy n.
- D i và không trái tay.
- Tìm c t nh ch thu n l i khi
truy n.
Tìm nh ng n i có nh m ch to, ít di
chuy n.
Hình3 : i g ng tay
125
13. t g i i vùng
truy n, t dây ga rô trên v trí truy n (n u
trí truy n chi).
Th t dây ga rô
- Nâng và h i d ng chi, t chi lên g i. - M t tay gi u dây ga rô, tay kia kéo c ng và qu n vào chi, r i c nh l i.
- T o c n i ng ph ng.
- Làm máu c c , t nh m ch
ph ng to d tiêm.
Không th t nút dây garô
Hình 8: Th t dây ga rô
14. Sát khu n v trí truy n.
- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.
phòng nhi m khu n cho ng i
nh
Sát khu n theo hình xoáy trôn c
gi a vùng truy n ra ngoài, ho c theo
c d ng i c a nh m ch
Hình 9: Sát khu n v trí truy n
15. âm kim vào nh m ch,
khi th y máu vào
c kim, tháo dây garô.
- 1 tay c m c kim ho c m 2 cánh b m (n u kim
m) m i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t c ng da vùng truy n. - âm kim v i góc 150 – 300 so v i m t da.
- c nh t nh ch.
- kim không b xuyên qua t nh
ch. - Tháo dây ga rô
máu l u thông
- C nh ch c t nh ch.
- âm kim nhanh, úng góc .
Hình 10: âm kim vào t nh m ch
126
16. M khoá cho
ch ch y, quan sát
c m t ng i
nh, vùng truy n
- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y
ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i
nh, vùng truy n.
- M khoá ch ch y vào
lòng m ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng
i truy n.
Phát hi n s m tai bi n x y ra
17. C nh c
kim, t c ph
vùng truy n.
t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm b ng chéo qua c kim
- c nh kim truy n không b t t ho c di l ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.
Da vùng truy n ph i khô
Hình 11: C nh c kim
18. u ch nh t c
truy n theo ch
nh
1 tay c m ông h bên nh b u nh gi t, tay kia m khoá u ch nh, u
ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá
th i gian th h p thu và
chuy n hoá c kh i l ng d ch
- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.
Hình 19: u ch nh t c d ch
truy n 19. Rút dây ga rô,
i kê chi (n u truy n
ch chi)
Nâng chi ng i b nh t t , nh nhàng ng th i l y dây ga rô và g i ra kh i chi ng i
nh
- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c
d ng cho ng i khác.
Không làm m nh gây tr ch kim
truy n
127
20. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
- Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng,khép chi và kê
i g i m ng m m
Ng i b nh n m lâu b tê m i
Không di chuy n
nh d gây tr ch kim truy n
21. D n dò ng i b nh nh ng u
n thi t
- Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t
k p th i x trí các tai bi n
Gi i thích k ng i b nh hi u
c
SAU
5. Thu d n ng c
22. Thu n d ng c
- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.
Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n
Không b l n rác th i
23. Tháo ng tay
- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng
Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t
Tránh ch m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t
Hình 5: Tháo g ng tay
24. Ghi vào h s theo dõi
- Th i gian b t u truy n. - S l ng d ch truy n. - áp ng c a c th v i
ch truy n. - Th i gian k t thúc.
Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ghi y , chính xác
128
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t i vô khu n
2 Tr c khi truy n d ch, ng i u d ng ph i ki m tra ch t l ng chai d ch
3 Khi ti n hành truy n d ch, không không khí trong dây truy n
4 Ng i suy tim n ng c n c truy n d ch nuôi d ng
5 Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y y b u nh gi t
6 Khi treo chai d ch lên c c truy n, ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng d i
7 Góc âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da
8 Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp c c a máu ng i b nh
9 Truy n d ch có tác d ng gi i c và l i ti u
10 Ph ng n i tiêm là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch
11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c làm u tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s
12 Không ch nh truy n d ch cho ng i b phù ph i c p
13 Khi truy n d ch chi, v trí th t dây ga rô là phía d i vùng truy n
14 Sau khi truy n d ch ng i u d ng ghi s l ng d ch truy n vào s theo dõi
15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý
4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1. Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
129
4.2.2. Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c
hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Tr c khi
th c hi n
thu t
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng,
th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ).
2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng i u
n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo
3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t s làm
4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?
Trong khi ti n
hành
thu t
5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai.
6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.
7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.
Sau khi ti n
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.
9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i
xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c a ngay.
10. V sinh ôi tay úng quy trình.
11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th a ng i b nh (n u có).
4.3. T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá
c b n thân và b n mình trong h c t p.
130
ng ki m: K thu t tiêm truy n dung d ch b ng ng t nh m ch
Stt i dung Có Không
* Chu n b ng i b nh
1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i nh.
2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i b nh nh ng u c n thi t.
3 Nh n nh ng i b nh
* Chu n b ng i u d ng.
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b và thu c.
5
- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm,
có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)
6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n dch
7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i
* K thu t ti n hành.
8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.
9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.
10 Treo chai d ch lên c c truy n, i khí trong dây truy n khoá l i.
11 u d ng i g ng .
12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n
13 t g i d i vùng truy n, t dây ga rô trên v trí truy n.
14 Th t dây ga rô, sát khu n v trí truy n.
15 âm kim vào t nh m ch, khi th y máu vào c kim, tháo dây garô.
16 M khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.
17 C nh c kim, t g c ph vùng truy n.
18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .
19 g i kê tay, dây ga rô ra kh i chi ng i b nh giúp ng i b nh m tho i mái
20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.
131
* Thu d n d ng c .
21 Thu d n d ng c
22 Tháo g ng tay
23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.
5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1. Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành.
Mô hình, trang thi t b c n thi t, mô hình cánh tay dùng tiêm truy n t nh ch.
Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch t nh m ch. 5.1.2. T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
5.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n
th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: tiêm truy n dung d ch cho ng i nh, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t
trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
132
5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch t nh m ch t i phòng Skill lab, sinh
viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh, d i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí.
5.3.1. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành:
Quan sát vùng truy n xem da vùng ó có b ph ng lên hay không, n u ph ng ph i rút kim ra truy n l i.
Nâng và kê c kim tiêm truy n.
G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.
5.3.2. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, bác s ch nh tiêm thu c vào nh m ch, ta ph i th c hi n theo quy trình sau
Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.
L y thu c vào b m tiêm.
L y bông c n sát khu n n n i cao su c a dây truy n.
âm kim vào ng cao su, b m h t thu c t t vào t nh m ch.
M khoá dây truy n cho d ch ti p t c ch y theo ch nh.
5.3.3. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, bác s ch nh pha thu c vào chai d ch nh gi t t nh m ch ch m, ta ph i th c hi n theo quy trình sau
L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.
Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.
Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.
L y bông c n sát khu n nút chai d ch.
C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.
C m chai d ch l c nh thu c tan u.
Treo chai d ch lên c c truy n.
M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.
5.3.4. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau
L y chai d ch ra kh i c c truy n.
H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía ng i b nh ch y ng c v phía chai d ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t.
Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th ng.
Cách khác:
Theo dõi n dây có không khí, khi b t khí xu ng g n ng n i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm.
5.4. T ánh giá ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá
133
c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1 cho nh ng thao tác làm úng nh ng ch a
, m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.
Stt i dung công vi c Làm úng
Làm úng ch a
Làm sai
Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i b nh.
2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i nh nh ng u c n thi t.
3 Nh n nh ng i b nh
* Chu n b ng i u d ng.
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b và thu c.
5
- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các d ng
vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo,
ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)
6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h
m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n dch
7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i
* K thu t ti n hành.
8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.
9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch.
10 Treo chai d ch lên c c truy n, i khí trong dây truy n khoá l i.
11 u d ng i g ng .
134
12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n
13 t g i d i vùng truy n, t dây ga rô trên trí truy n.
14 Th t dây ga rô, sát khu n v trí truy n.
15 âm kim vào t nh m ch, khi th y máu vào c kim, tháo dây garô.
16 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.
17 C nh c kim, t g c ph vùng truy n.
18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .
19 g i kê tay, dây ga rô ra kh i chi ng i nh,giúp ng i b nh n m tho i mái
20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.
* Thu d n d ng c .
21 Thu d n d ng c
22 Tháo g ng tay
23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.
5.5. T ch c giám sát theo nhi u cách
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
135
TRUY N D CH D I DA 1. Gi i thi u
Tiêm truy n dung d ch d i da là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung d ch vào d i da ph c h i l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, khi th c hi n ng truy n t nh m ch không có hi u qu . Truy n dung d ch d i da c ch nh trong các tr ng h p: Nuôi d ng ng i b nh khi ng i b nh không n u ng c do (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá), do xu t huy t, tiêu ch y m t n c,
ng n ng, các tr ng h p s c, trong gi i c, l i ti u. Không áp d ng truy n d ch cho ng i b nh trong các tr ng h p Ng i b nh suy tim,ng i t ng huy t áp, phù ph i c p, ng i b nh b viêm da n ng
Trong khi truy n d ch có th x y ra tai bi n:
D ch không ch y: do m i vát c a kim áp sát vào thành các t ch c. ho c do c c máu ông trong lòng kim tiêm
Gây ho i t t ch c n u d ch truy n là u tr ng,
Ng i b nh b s c ph n v
Nhi m khu n: Nhi m khu n hay g p trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .
Do ó khi truy n dung d ch d i da c n ph i m b o nguyên t c: Ch c truy n d i da nh ng dung d ch ng tr ng,khi ti n hành quy trình k thu t ph i m
o vô khu n, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c n i truy n,t c ch y c a ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau
khi truy n, phát hi n s m các d u hi u c a ph n ng và x trí k p th i, không l u kim quá 24h trong cùng m t v trí, s l ng d ch truy n (ng i l n t 200ml – 500ml vào m t
ùi, Tr em 100ml vào m t ùi ) kim tiêm truy n dùng lo i kim dài 6 – 8 cm.
2. M c tiêu
1. Trình bày c m c ích, ch nh ch ng ch nh c a truy n d ch
2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t truy n d ch
3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t truy n d ch d i da.
4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.
5. Xác nh úng v trí và truy n c d ch vào t nh m ch ng i b nh úng k thu t.
6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành thu t.
3. N i dung lý thuy t 3.1 Các lo i dung d ch th ng dùng
Dung d ch Natriclorua 0,9%.
Dung d ch Glucoza 5%.
Dung d ch Natrihydrocacbonat 0. 14% (NaHCO3).
136
3.2 Nh n d nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh
Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu
Khám th c th
Nhìn vùng nh truy n xem có d u hi u b t th ng không ( Có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . )
Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i
Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê
Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp
3.3 Vùng tiêm truy n. Th ng 1/3 gi a m t tr c ùi
3.4 Gi i thi u b dây truy n d ch Dây truy n d ch làm b ng nh a trong, d o, dài 1,4m ng kính c a dây 0,3cm.
Dây có 2 u, 1 u có kim to c m vào chai d ch truy n, sát c kim có n p thông khí, phía d i kim 1 n phình to g i là b u nh gi t ( b u theo dõi d ch ch y và ch a
ch tr c khi i khí trong dây truy n ) u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 2cm có 1 n ng cao su là n i âm kim tiêm thu c vào m ch máu khi có ch nh. Gi a ây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c d ch truy n.
Chú ý: Tr c khi s d ng dây truy n d ch ph i ki m tra h n s d ng, s nguyên v n c a túi ng dây truy n
137
3.5 Quy trình k thu t truy n d ch d i da
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m cân chú ý Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n
ng ì nh
1. Ki m tra s ng i nh
Ki m tra h tên ng i b nh, s gi ng, s bu ng, tên thu c, hàm
ng, li u l ng, th i gian s ng thu c, ng tiêm
m b o an toàn cho ng i b nh khi dùng thu c
- c k các thông s không b sót
Hình 2: Ki m tra d u hi u sinh n
2. Thông báo v k thu t s p làm
Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch
Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u
n s h p tác c a ng i b nh
- Tình tr ng tâm lý ng i b nh,
- i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t
3. Nh n nh tình
tr ng ng i nh
- H i ng i b nh có ti n s d ng không?
- Có ti n s các b nh v máu
- Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng truy n
- Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th
- m b o an toàn khi ti n hành th thu t
- ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi truy n d ch
Ki m tra các s li u ph i chính xác
138
2. Chu n ng ì
u ng
4. R a tay th ng quy
Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình
- Lo i b t i a vi khu n có trên tay.
- Tránh lây nhi m cho ng i b nh.
- R a tay b c, a k vùng d i
móng
- X n c r a s ch xà phòng
Hình 3: R a tay th ng quy
3. Chu n
5. S p x p ng c lên
xe tiêm 3 ng
- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m
n 70o, c c ng bông c u t m n i t, kéo, b ng dính. H p
ch ng s c,d ch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay
- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê tay, h b nh án, phi u theo dõi truy n
ch
- T ng d i: t túi, h p ng rác th i
- Có các d ng c n thi t m b o
cho công vi c ch m sóc hi u qu .
Các d ng c vô khu n ph i c s p x p, b o qu n úng theo quy
nh
6. Ki m tra i các d ng
Quan sát trên 2 ng n c a xe d ng xem c s d ng c c a k thu t
ã ch a
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng c dùng không c
dùng l i
139
TRONG
4. Ti n hành k
thu t
7. Ki m tra ch truy n
theo y l nh
- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng d ch.
- c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a th y
thu c.
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n
ch
- Ch t l ng d ch
- Tên d ch, hàm ng, li u l ng, h n
dùng.
8. B t và sát khu n nút chai d ch
- C m vòng c a n p b o v kéo nh n p b t ra l nút cao su.
- G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.
- B c l n i c m u dây truy n.
- m b o vô khu n nút chai tr c khi c m
u dây truy n.
- Kéo úng chi u tránh t vòng.
- Sát khu n k nút chai .
9. Xé túi ng dây
truy n, khoá dây truy n
i, c m dây truy n vào chai d ch.
- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n.
- C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c.
- C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.
- D xé
- D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n.
- Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.
Khi c m dây vào chai ch, chai d ch n i ng ph ng
10. Treo chai d ch lên
c truy n
c ng c chai d ch, c m l y vòng tròn áy chai, treo vào c c truy n
- cho u c m dây truy n quay xu ng
i.
- T o áp l c d ch ch y vào lòng m ch
c d .
Treo chai d ch và c truy n ph i cùng
chi u v i vùng truy n
140
11. u i khí trong dây truy n, khoá
i.
- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u.
- M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.
Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y
t khí vào lòng m ch gây t c m ch
- Không cho d ch ch y y b u nh gi t.
- M khoá t t .
12. u ng i
ng, ng i b nh
t th thu n l i,
c l vùng truy n.
- C m c g ng xác nh g ng bên tay nào, i g ng vào tay
- Xác nh v trí truy n.
- D i và không b trái tay.
- Tìm c t nh m ch thu n l i khi truy n.
Tìm nh ng n i có t nh ch to, ít di chuy n
Hình 4 : i g ng tay
13. t g i i vùng
truy n
Nâng và h i d ng chi, t chi lên i
o c n i b ng ph ng
Không kê g i quá cao
14. Sát khu n v trí truy n.
- L y bông t m c n i t sát khu n tr c.
- L y bông t m c n 700 sát khu n sau.
phòng nhi m khu n cho ng i b nh
Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng truy n ra ngoài
141
15. âm kim vào
i da
- 1 tay c m c kim ho c c m 2 cánh b m ( n u kim b m ) m i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t
ng da vùng truy n.
- âm kim v i góc 150 – 300 so i m t da.
- d âm kim âm kim nhanh, úng góc , l i 1/3 kim, không âm ng p h t kim.
16. M khoá cho
ch ch y, quan sát s c
t ng i nh vùng
truy n
- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t
a dây truy n th y d ch nh xu ng là c.
- Quan sát s c m t ng i b nh, vùng truy n.
- M khoá d ch ch y.
- Phát hi n s c ph n .
Phát hi n s m tai bi n y ra
17. C nh c kim, t c ph
vùng truy n.
t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm ng chéo qua c kim
- c nh kim truy n không b t t ho c di
ch.
- Tránh b i b n vào vùng truy n.
Da vùng truy n ph i khô
18. u ch nh t c truy n theo ch nh
1 tay c m ông h bên c nh u nh gi t, tay kia c m khoá u ch nh, u ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh
khoá
th i gian c th p thu và chuy n hoá
c kh i l ng d ch
- Bánh xe c a khoá ph i t t.
- Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.
142
19. Tháo i kê chi
Nâng chi ng i b nh t t nh nhàng tháo g i ra kh i chi ng i
nh
- Tránh khó ch u cho ng i bênh.
- L y d ng c s ng cho ng i khác.
Không làm m nh d gây ch ch kim truy n
20. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng, khép chi và kê d i g i
ng m m
Ng i b nh n m lâu b tê m i
Không di chuy n m nh gây ch ch kim
truy n
21. D n dò ng i b nh nh ng u
n thi t
- Khi th y có d u hi u rét run, hoa t chóng m t, bu n nôn, au
vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t
k p th i x trí các tai bi n
Gi i thích k ng i nh hi u c
SAU
5. Thu n d ng
22. Ghi vào s theo
dõi
- Th i gian b t u truy n.
- S l ng d ch truy n.
- áp ng c a c th v i d ch truy n.
- Th i gian k t thúc.
Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i
nh
Ghi y , chính xác
Hình 5: Tháo g ng tay
23. Thu d n ng c
- S p x p d ng c g n gàng
- Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh
Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n
Không b l n rác th i
24. Tháo ng tay
- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng
Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t
Tránh tr m m t ngoài ng vào tay ng i
làm th thu t
143
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t i vô khu n
2 Tr c khi truy n d ch ng i u d ng ki m tra ch t l ng chai ch
3 Không truy n d i da nh ng dung d ch u tr ng
4 S l ng d ch truy n vào m t ùi cho tr nh là 500ml
5 Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y y b u nh gi t
6 Treo chai d ch lên c c truy n ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng d i
7 Góc âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da
8 Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp c c a máu ng i b nh
9 Truy n d ch có tác d ng gi i c và l i ti u
10 Ph ng n i tiêm là tai bi n c a tuy n d ch d i da
11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v vi c làm u tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s
12 V trí truy n ch d i da ùi th ng là 1/3 tr c trong
13 Khi truy n d ch d i da n u th y máu vào dây truy n ph i ng ng truy n
14 Sau khi truy n d ch ng i u d ng ghi s l ng d ch truy n vào theo dõi
15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý
4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1. Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Giáo viên rút kinh nghi m, u n n n
144
a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
4.2.2. Chu n thành t
Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan
gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Trc
khi t
hc
hin
k th
ut
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm
ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ).
2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h
nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo …
3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh a th thu t s làm.
4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?
Tron
g kh
i ti
n hà
nh k
thu
t
5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai.
6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình, m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.
7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.
Sau
khi t
in
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.
9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các d ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có ch ho c máu r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng
dd kh khu n sau ó c r a ngay.
10. V sinh ôi tay úng quy trình.
11. Ghi h s y các công vi c u d ng ó làm và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh .
4.3. T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên c th t ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.
145
ng ki m: K thu t tiêm truy n dung d ch d i da
Stt i dung Có Không
* Chu n b ng i b nh
1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i nh.
2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i b nh nh ng u c n thi t.
3 Nh n nh ng i b nh
* Chu n b ng i u d ng.
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b và thu c.
5
- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm,
có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)
6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê tay, s b nh án, phi u theo dõi truy n dch
7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i
* K thu t ti n hành.
8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.
9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.
10 Treo chai d ch lên c c truy n, u i khí trong dây truy n khoá l i.
11 u d ng i g ng .
12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n
13 t g i d i vùng truy n
14 Sát khu n v trí truy n.
15 âm kim vào d i da
146
16 M khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.
17 C nh c kim, t g c ph vùng truy n.
18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .
19 g i kê tay ra kh i chi ng i b nh, giúp ng i b nh n m tho i mái
20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.
* Thu d n d ng c .
21 Thu d n d ng c
22 Tháo g ng tay
23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.
5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1. Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành
Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình tiêm truy n t nh m ch.
Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch d i da
5.1.2. T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t.
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
147
5.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: tiêm truy n dung d ch cho ng i nh, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t
trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m
Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch d i da t i phòng Skill lab, sinh viên
ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh. D i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí: 5.3.1. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y
ch không ch y u d ng ph i ti n hành
Nâng và kê c kim tiêm truy n.
G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra. 5.3.2. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh bác s ch nh, pha thu c vào
chai d ch nh gi t ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau:
L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.
Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.
Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.
L y bông c n sát khu n nút chai d ch.
C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.
C m chai d ch l c nh thu c tan u.
Treo chai d ch lên c c truy n.
M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.
5.3.3. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau:
L y chai d ch ra kh i c c truy n.
H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d i s ch y ng c v phía chai ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t.
Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th ng.
Cách khác:
Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng n i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm.
5.4. T ánh giá 5.4.1. T ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên có th t ánh
giá c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
148
B ng cách s d ng b ng ánh giá ánh giá m c thành t: nh ng thao tác c làm úng và , nh ng thao tác làm úng xong ch a ,nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.
Stt i dung công vi c Làm úng
Làm úng ch a
Làm sai
Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i b nh.
2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i nh nh ng u c n thi t.
3 Nh n nh ng i b nh
* Chu n b ng i u d ng.
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b và thu c.
5
- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các
ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m
n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)
6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h
m giây, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch
7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i
* K thu t ti n hành.
8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.
9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n i, c m dây truy n vào chai d ch.
10 Treo chai d ch lên c c truy n, i khí trong dây truy n khoá l i.
11 u d ng i g ng .
12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n
149
13 t g i d i vùng truy n
14 Sát khu n v trí truy n.
15 âm kim vào d i da
16 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.
17 nh c kim, t g c ph vùng truy n.
18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .
19 g i kê tay ra kh i chi ng i b nh, giúp ng i b nh n m tho i mái
20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.
* Thu d n d ng c .
21 Thu d n d ng c
22 Tháo g ng tay
23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.
5.4.2. T ch c giám sát theo nhi u cách
Camera t ki m tra.
Sinh viên t giám sát l n nhau.
150
THU T TRUY N MÁU 1. Gi i thi u
Máu là thành ph n quan tr ng nh t c a n i môi (N i môi là môi tr ng bao quanh t t các t bào c a c th g m: Máu, d ch b ch huy t, d ch k gian bào, d ch não tu , d ch
màng b ng, màng ph i, màng kh p,,,). Máu có các ch c n ng:
Ch c n ng hô h p: Máu v n chuy n ôxy t ph i n các t bào, v n chy n CO2 các mô n ph i.
Ch c n ng dinh d ng: máu v n chuy n các ch t dinh d ng nh : Acid amin, Glucose, Acid béo và các Vitamin n các mô cung c p cho các ho t ng s ng c a
bào.
Ch c n ng ào th i: Máu l y các ch t c n bã, các s n ph m chuy n hoá c a t bào, khí CO2 t các mô n ph i r i bài ti t ra ngoài
Ch c n ng b o v c th : Nh quá trình th c bào và quá trình mi n d ch c a các b ch c u.
Ch c n ng u hoà ho t ng c a các c quan trong c th nh vai trò c a hocmon, các enzym.
Ch c n ng u hoà nhi t: Máu làm nhi m v v n chuy n nhi t góp ph n giúp cho thân nhi t n nh khi môi tr ng bên ngoài có s dao ng nhi t.
Máu toàn ph n là máu có y các thành ph n: h ng c u, b ch c u, ti u c u và các thành ph n c a huy t t ng. Kh i l ng máu chi m 7– 9% tr ng l ng c th . Trung bình ng i tr ng thành có kho ng 65 – 75ml máu/1kg th tr ng. Vì m t nguyên nhân nào ó làm gi m kh i l ng máu trong c th ta ph i truy n máu cho ng i b nh. Truy n máu là a vào c th ng i b nh m t l ng máu nh m:
T ng kh i l ng tu n hoàn, b i ph l i l ng máu ã m t (truy n máu toàn ph n).
T ng kh n ng cung c p oxy (truy n h ng c u).
T ng kh n ng ông máu và c m máu (truy n ti u c u và huy t t ng).
T ng kh n ng kháng và ch ng nhi m khu n (truy n b ch c u, gammaglobulin).
Ch nh truy n máu toàn ph n trong các tr ng h p:
- Thi u máu i kèm v i gi m kh i l ng tu n hoàn ho c s c gi m th tích mà hay p nh t là tình tr ng m t máu c p trong ngo i khoa và s n khoa.
- Truy n thay máu.
- Các tr ng h p thi u máu c n truy n kh i h ng c u nh ng c s u tr không có kh i h ng c u.
Ch ng ch nh truy n máu toàn ph n trong các tr ng h p, suy tim, không dung n p thành ph n huy t t ng ho c v i b ch c u.
Quá trình truy n máu có th x y ra các tai bi n: Tan máu c p tính, s t rét do truy n máu không gây tan máu, ph n ng d ng, nhi m khu n, t n th ng ph i c p do truy n máu, quá t i v kh i l ng (truy n máu kh i l ng l n),
151
2. M c tiêu 1. Trình bày c m c ích, nguyên t c c a truy n máu.
2. Trình bày c ch nh, ch ng ch nh, tai bi n c a truy n máu.
3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t truy n máu.
4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.
5. Ti n hành nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng tr c khi truy n máu cho ng i b nh.
6. Xác nh úng v trí và truy n c máu vào t nh m ch ng i b nh úng k thu t.
7. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.
3. N i dung lý thuy t 3.1 Nguyên t c truy n máu
Truy n cùng nhóm máu: theo quy t c truy n máu c b n và theo ch nh c a th y thu c:
Nhóm máu A truy n nhóm A
Nhóm máu B truy n nhóm B
Nhóm máu O truy n nhóm O
Nhóm máu AB truy n nhóm AB
Trong tr ng h p c p c u không có máu cùng nhóm có th truy n khác nhóm (không quá 1 n v máu, m t n v máu toàn ph n là 250ml máu) theo ch nh c a th y thu c và theo quy t c truy n máu t i thi u:
Tr c khi truy n máu ph i chu n b các xét nghi m c n thi t nh : nh nhóm máu, ph n ng chéo u gi ng.
Khi l nh máu ph i ki m tra l i túi máu: Màu s c, s l ng, nhóm máu, s hi u túi máu, h n dùng. . . và i chi u s l nh máu v i s l u: tên, tu i ng i b nh, khoa. . .
Túi máu em v bu ng b nh không quá 30 phút tr c khi truy n cho ng i nh.
Ki m tra d u hi u sinh t n tr c khi truy n máu, n u có d u hi u b t th ng ph i báo l i cho th y thu c.
D ng c ph i y và m b o vô khu n (dây truy n máu ph i có b u l c, kim ph i úng c ).
Ti n hành nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng tr c khi truy n máu.
0
A
B
AB
152
m b o t c ch y c a máu úng th i gian theo y l nh.
Theo dõi sát ng i b nh trong quá trình truy n máu: m ch, huy t áp, nh p th , c truy n. . . 15 phút/ l n phòng các tai bi n có th x y ra.
3.2 Ti n hành nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng tr c khi truy n máu
Phân ph i huy t thanh m u:
+ Ch n 6 v trí, x p thành hai hàng trên phi n á men (hàng trên g m v trí 1, 2, 3 hàng d i g m v trí 4, 5, 6) các v trí cách nhau 3cm.
+ Nh l n l t m i v trí hai gi t huy t thanh m u m i hàng theo th t : ch ng A, ch ng B, ch ng A+B (v trí 1 và 4 là ch ng A, 2 và 5 là ch ng B, 3 và 6 là ch ng A+B).
Phân ph i máu ng i cho (hình 1): Nh vào c nh các v trí 1, 2, 3 và v trí th 7 i v trí 1 gi t máu.
Phân ph i máu ng i b nh: Sát khu n tay ng i b nh, chích máu t i u ngón tay và nh c nh m i v trí 4, 5, 6, 7 m t gi t máu ng i b nh.
Tr n và theo dõi ph n ng:
+ Dùng que thu tinh ho c áy ng nghi m s ch tr n u các gi t máu v i huy t thanh m u t 1- 6 và tr n u 2 gi t máu v trí 7 (chú ý lau s ch que thu tinh sau m i
n tr n không l n huy t thanh c a v trí này v i v trí khác).
+ Dùng hai tay c m phi n á l c nh u n và theo dõi ng ng k t.
1 2 3
4 5 6
7
Huy t thanh m u Máu ng i cho Máu ng i b nh
Hình 1: Cách phân b huy t thanh m u và máu
153
1 2 3 1 2 3
4 5 6 4 5 6
7 7
Hình 2: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (Ng i cho và ng i nh n có
cùng nhóm máu A)
Hình 3: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (Ng i cho và ng i nh n có cùng nhóm máu B)
1 2 3 1 2 3
4 5 6 4 5 6
7
7
Hình 4: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (ng i cho và ng i nh n có
cùng nhóm máu AB)
Hình 5: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (ng i cho và ng i nh n có
cùng nhóm máu O)
Ghi chú:
Hi n t ng không ng ng k t Hi n t ng ng ng k t
154
Nh n nh k t qu :
Xác nh nhóm máu: nhóm máu c a ng i cho (hàng trên) và nhóm máu ng i nh n (hàng d i). N u không có ch nh truy n máu khác nhóm (ví d nhóm máu O cho ng i b nh A, B, AB) thì các v trí 1 và 4, 2 và 5, 3 và 6 ph i có ph n ng gi ng nhau (hình 2, 3, 4,5,6).
Xác nh ph n ng chéo: T i v trí 7 không có hi n t ng ng ng k t m i c truy n máu. 3.3 Nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh
Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu
Khám th c th
Nhìn vùng nh truy n xem có d u hi u b t th ng không (Có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . )
Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i
Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê
Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp 3.4 Vùng truy n
Truy n t nh m ch ch V khu u tay, t nh m ch c ng tay, mu bàn tay, mu bàn chân, m t cá trong, t nh m ch b n, t nh m ch u ( tr em)…
N u nuôi d ng dài ngày ho c trong các tr ng h p c p c u, c n o áp l c nh m ch trung tâm ta ph i t Catheter t nh m ch d i òn, t nh m ch c nh trong
3.5 Gi i thi u b dây truy n máu và túi máu 3.5.1 Dây truy n máu
Dây truy n máu làm b ng nh a trong, d o, dài 1. 4m ng kính c a dây 0. 3cm. Dây có 2 u, 1 u có kim to b ng nh a c m vào túi máu, phía d i kim có 1
n phình to g i là b u nh gi t (B u theo dõi máu ch y và ch a máu tr c khi i khí trong dây truy n. Trong b u có màng l c). u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 2cm có 1 n ng cao su. Gi a dây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c truy n máu.
Chú ý: Tr c khi s d ng dây truy n máu ph i ki m tra h n s d ng, s nguyên v n c a túi ng dây truy n. 3.5.2 Túi máu
Túi máu c làm b ng nh a m m g m:
1. Kim và dây l y máu t ng i cho (Trên dây có ghi s hi u c a túi máu).
2. V trí c m dây truy n máu cho ng i b nh (2 v trí).
3. Nhãn c a túi máu bao g m các n i dung sau:
* Bên ph i:
Máu toàn ph n.
1 n v máu toàn ph n bao g m 250ml máu không k 35ml ch t ch ng ông.
S hi u c a túi máu.
Ngày s n xu t túi ng máu.
H n s d ng c a túi ng máu.
155
* Chú ý:
Không c túi máu th ng.
Tr n, l c túi máu m t cách nh nhàng trong khi l y máu và ch s d ng n u túi máu s ch và m b o túi máu không b th ng.
B o qu n túi máu trong t l nh v i nhi t 4 - 6 C.
Làm ph n ng chéo tr c khi truy n máu.
Xác nh n chính xác nhóm máu c a ng i cho, ng i nh n nh là 1 ph n c a ph n ng chéo.
Không cho thêm thu c vào túi máu.
Tr c khi truy n máu ph i l c túi máu k càng và không b o qu n túi máu v i nhi t cao.
Sàng l c k ng i cho máu vì n u không úng nguyên t c có th b nhi m virus viêm gan.
* Bên trái.
S th t ng i cho máu.
Ngày l y máu.
H n s d ng c a máu.
Nhóm máu ABO.
Nhóm máu Rh.
Huy t thanh: Không có ph n ng ph .
Kim c m vào túi máu
u l c máu
Khoá dây Truy n máu
Kim truy n máu
Túi ch a máu
Kim l y máu ng i cho
ng l y máu ng i cho vào
V trí c m dây truy n máu
Hình 1: B dây truy n máu Hình 2: Túi máu
156
3.6 Quy trình k thu t
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n
u ý Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n ng i
nh
1. Ki m tra h ng i b nh
Ki m tra h tên ng i b nh, s gi ng, s bu ng, phi u l nh máu, phi u truy n máu
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu
c k các ch nh trong h s
Hình 3: Ki m tra d u hi u
sinh t n
2. Thông báo k thu t s p
làm
Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n máu.
Làm gi m i n i lo ng và nh n c
nhi u h n s h p tác a ng i b nh
- Tình tr ng tâm lý ng i b nh.
- i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.
3. Ki m tra d u hi u sinh t n
Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th .
ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi truy n d ch
Ki m tra các s li u ph i chính xác
4. Nh n nh ng i b nh
- H i ng i b nh có ti n s d ng không?
- Có ti n s các b nh v máu không?
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu
i k các thông s không b sót
5. c l i các xét nghi m c a ng i b nh
- Công th c máu, nhóm máu.
- Th i gian máu ch y, máu ông.
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu
Ki m tra các s li u ph i chính xác
157
2. Chu n ng i
u ng
6. Mang kh u trang
Mang kh u trang úng quy cách Ng n ng a nhi m khu n cho b n thân và ng i b nh
Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i
7. R a tay th ng quy
Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình
- Lo i b t i a vi khu n có trên tay. - Tránh lây nhi m cho ng i b nh.
- R a tay b c,
a k vùng d i móng. - X n c r a s ch xà phòng.
Hình 4: R a tay th ng quy
3. Chu n d ng c
n thi t
8. S p x p
ng c lên xe tiêm 3 t ng
* T ng trên: t khay d ng c
m: - 1 kìm kose,C n 700, c n iod,
c ng bông c u, kéo b ng dính, g ng tay vô khu n - Túi máu. b dây truy n máu - B huy t thanh m u nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i gi ng. - Phi n á men, que thu tinh - H p thu c và d ng c c p c u . * T ng gi a: Huy t áp k , ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s ng i b nh * T ng d i: t túi, h p ng rác th i
Có các d ng c
n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu
Các d ng c vô khu n ph i c s p
p, b o qu n úng theo quy nh
Hình 5: Túi máu
158
9. Ki m tra túi máu
Ki m tra nhãn hi u túi máu: s , ký hi u, nhóm máu, s l ng máu, tên ng i cho, ng i l y, ngày gi l y máu…. - Ki m tra ch t l ng máu: +Túi máu có nguyên v n không?
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu
- Ch t l ng máu. - Nhóm máu.
+ Túi máu l y t l nh ra còn phân bi t rõ 3 l p, màu s c có
i hay không, có vón c c không?. . . - i chi u: Túi máu l nh có phù
p v i phi u l nh máu không?
10. Ki m tra
i các d ng c
Quan sát trên các ng n c a xe
ng c xem c s d ng c c a thu t ã ch a
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng c dùng, không c
dùng l i
TRONG
4. K thu t ti n hành
11. i chi u phi u l nh máu
i túi máu
12. u
ng i g ng
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
D i và không b trái tay
Tránh làm rách g ng
Hình 6 : i g ng tay
159
13. nh nhóm máu và làm ph n ng chéo
i g ng
Trình t ti n hành nh m c (3. 2)
Hình 7: Làm ph n ng chéo t i gi ng
14. Ki m tra
i túi máu, l c nh nhàng và treo lên c c truy n
c ng c chai d ch, c m l y
vòng tròn áy chai, treo vào c truy n
- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c d ch ch y vào lòng m ch
c d .
Treo và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n
15. Xé túi
ng dây truy n, khoá dây truy n l i
- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c.
- D xé. - Máu không ch y ra ngoài khi treo túi máu lên c c truy n.
16, c m dây truy n vào túi máu
- B t n p u dây túi máu. - C m dây truy n, c m u dây có kim to xuyên qua ng d n vào túi máu.
máu ch y vào dây
truy n
160
17. i khí trong dây truy n khoá l i
- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho máu ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho máu ch y t t , quan sát trong dây h t khí khoá
i.
Còn b t khí trong dây truy n, khi truy n b t khí vào lòng m ch s gây t c m ch
- Không cho máu ch y y b u nh gi t. - i h t khí trong dây tr c khi truy n.
18. u
ng ng i b nh
th thu n i, b c l vùng
truy n.
Xác nh v trí truy n
Tìm c t nh m ch thu n l i khi truy n.
Tìm nh ng n i có nh m ch to, ít di
chuy n.
Hình 8: Th t dây ga rô
19. t g i
i vùng truy n, t dây ga rô trên v trí truy n (n u v trí truy n chi), th t dây ga rô.
- Nâng và h i d ng chi, t chi lên g i. - M t tay gi u dây ga rô, tay kia kéo c ng và qu n vào chi,
i c nh l i.
- T o c n i b ng ph ng. - Làm máu c c b , nh m ch ph ng to
tiêm.
Không th t nút dây ga rô
20. Sát khu n
trí truy n
- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.
phòng nhi m
khu n cho ng i nh
Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng truy n ra ngoài, ho c theo d c ng
i c a t nh m ch Hình 9: Sát khu n v trí truy n
161
21. âm kim vào t nh m ch
- 1 tay c m c kim ho c c m 2 cánh b m ( n u kim b m )
i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t c ng da vùng truy n. - âm kim v i góc 150 – 300 so
i m t da.
- c nh t nh
ch. - kim không b xuyên qua t nh m ch.
- C nh tr c t nh
ch. - âm kim nhanh,
úng góc .
Hình 10: âm kim vào t nh ch
22. Tháo dây ga rô
m u ngoài c a dây ga rô kéo nh dây garô s tung ra
Tháo dây ga rô máu l u thông
23. M khoá cho d ch ch y, quan sát s c
t ng i nh, vùng
truy n
- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y d ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i b nh, vùng truy n.
- M khoá d ch ch y vào lòng m ch. - Phát hi n s c ph n
. - Phát hi n ph ng
i truy n.
Phát hi n s m tai bi n x y ra
24. C nh
c kim, t c ph vùng
truy n.
t 2 mi ng b ng dính dài 10
cm b ng chéo qua c kim
- c nh kim truy n không b t t ho c di l ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.
Da vùng truy n ph i khô
Hình 11: C nh c kim
162
25. Tháo dây ga rô, tháo g i kê chi ( n u truy n
ch chi)
Nâng chi ng i b nh t t , nh nhàng ng th i l y dây ga rô và g i ra kh i chi ng i b nh
- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c s
ng cho ng i khác.
Không làm m nh d gây tr ch kim truy n
26. Giúp ng i b nh tr
t th tho i mái
Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng, khép chi và kê d i chi
i m ng m m
Ng i b nh n m lâu
tì m i
Không di chuy n
nh d gây tr ch kim truy n
SAU
5. Thu d n ng c
27. Thu d n
ng c
- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i
úng quy nh.
Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n
Không b l n rác th i sinh ho t v i rác th i nguy h i
Hình 12: Tháo g ng tay 28. Tháo g ng tay
m m t ngoài c a g ng kéo xu ng
Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t
Tránh tr m m t ngoài ng vào tay ng i
làm th thu t
29. Ghi vào h theo dõi
- Th i gian b t u truy n.
- S l ng máu ã truy n.
- áp ng c a c th v i d ch truy n.
- Th i gian k t thúc.
Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ghi y , chính xác
163
4. T ánh giá và hu n luy n 4. 1 ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Máu là 1 trong nh ng thành ph n c a n i môi
2 Kh i l ng c a máu chi m 5% t ng tr ng l ng c th
3 M t n v máu là 250ml
4 Máu có ch c n ng hô h p
5 Trung bình ng i tr ng thành có kho ng 50 – 60ml máu cho 1 kg th tr ng
6 Nhi t t t nh t b o qu n túi máu là t 40c - 60c
7 Máu có ch c n ng u nhi t
8 Nhóm máu A có ng ng k t nguyên là A ng ng k t t là Anti A
9 Nhóm máu B có ng ng k t nguyên là Anti A ng ng k t t là B
10 Túi máu em v bu ng b nh không quá 50 phút tr c khi truy n cho ng i b nh
11 Tr c khi truy n máu ph i nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng
12 Nhi t b o qu n b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB) là 10 C
13 Ch ng ch nh truy n máu cho ng i suy tim n ng
14 Khi truy n máu ph i theo quy t c c b n truy n cùng nhóm máu và theo ch nh c a th y thu c
15 Trong khi ang truy n máu cho ng i b nh, ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c c n làm ngay c a ng i u d ng là báo cho bác s
4. 2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4. 2. 1 Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
164
4.2.2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c
hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Tr c khi
th c hi n
thu t
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i, m ch, nhi t , huy t áp nh p th và y l nh c th c a bác s
2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng
u c n thi t nh : i, ti u ti n, thay qu n áo. . .
3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t s làm.
4. Chu n b d ng c , máu: Chu n b c y d ng c , l ng máu c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?
Trong khi ti n
hành
thu t
5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái.
6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh tai bi n cho ng i b nh.
7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.
Sau khi ti n
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.
9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có dch ho c máu r i
xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dung d ch kh khu n sau ó c r a ngay.
10. V sinh ôi tay úng quy trình.
11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th a ng i b nh.
4.2.3 T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá
c b n thân và b n mình trong h c t p.
165
ng ki m: k thu t truy n máu b ng ng t nh m ch
Stt N i dung Có Không * Chu n b ng i b nh. 1 Ki m tra h s ng i b nh 2 Thông báo v k thu t s p làm 3 Ki m tra d u hi u sinh t n 4 H i ng i b nh có ti n s d ng không? 5 Ki m tra l i các xét nghi m c a ng i b nh *Chu n b ng i i u d ng 6 Mang ng ph c y t , eo kh u trang 7 R a tay th ng quy *Chu n b d ng c
8 2 khay ch nh t, tr c m 1 kìm kocher, c n i t, c n 70 , 2 c c ng bông c u.
9 H p ch ng s c, huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g ng tay.
10 Kéo, b ng dính, c c truy n, túi máu, phi u theo dõi truy n máu, dây truy n máu.
11 H p vô khu n: g c tam giác, g c ph vùng truy n. 12 G i kê tay, dây ga rô, 2 lam kính, kim chích máu.
13
ng c , ph ng ti n nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i gi ng: Máu ng i cho và ng i nh n, huy t thanh m u, b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB, c b o qu n 4 C). Phi n á men, bông, que thu tinh ho c ng nghi m s ch.
14 Túi ng b n * K thu t ti n hành.
15 u d ng mang g ng tay 16 nh nhóm máu, làm ph n ng chéo t i gi ng và c k t qu 17 Ki m tra l i túi máu, l c nh và treo túi máu lên c c truy n
18 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào túi máu
19 Ti n hành i khí.trong dây truy n
20 ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, t g i kê tay, t và th t dây ga rô
21 Sát khu n v trí truy n b ng c n i t, c n 70
22 t g c tam giác, âm kim vào t nh m ch, tháo dây ga rô, m khoá dây truy n
23 C nh c kim, ph g c vô khu n lên vùng truy n, b g i, dây ga rô * Thu d n d ng c
24 - Thu d n d ng c - S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.
25 Tháo g ng tay
26
Ghi vào h s theo dõi - Th i gian b t u truy n - S l ng máu ã truy n - áp ng c a c th v i d ch truy n - Th i gian k t thúc
166
5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên
Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành.
Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình cách tay dùng truy n máu t nh m ch.
Túi máu, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, g c và các d ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t truy n máu t nh m ch.
ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng
nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.
Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.
5.2 T th c hành theo nhóm khi có u ki n M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: truy n máu t nh m ch cho ng i b nh,
a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
Sau khi thành th o k n ng truy n máu t nh m ch t i phòng Skill lab, sinh viên s ra nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng truy n máu trong ch m sóc cho ng i b nh.
6. T ánh giá. ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá c m c
thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
167
Stt i dung công vi c t t Sai Không làm
* Chu n b ng i b nh.
1 Ki m tra h s ng i b nh
2 Thông báo v k thu t s p làm
3 Ki m tra d u hi u sinh t n
4 H i ng i b nh có ti n s d ng không?
5 Ki m tra l i các xét nghi m c a ng i b nh
*Chu n b ng i u d ng
6 Mang ng ph c y t , mang kh u trang
7 R a tay th ng quy
*Chu n b
8 2 khay ch nh t, tr c m 1 kìm kocher, c n i t, c n 70 , 2 c c ng bông c u.
9 p ch ng s c, huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g ng tay.
10 Kéo, b ng dính, c c truy n, túi máu, phi u theo dõi truy n máu, dây truy n máu.
11 H p vô khu n: g c tam giác, g c ph vùng truy n.
12 G i kê tay, dây ga rô, 2 lam kính, kim chích máu,
13
ng c , ph ng ti n nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i g ng: Máu ng i cho và ng i nh n, huy t thanh m u, b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB, c b o qu n 4 C). Phi n á men, bông, que thu tinh ho c ng nghi m s ch.
14 Túi ng b n
* K thu t ti n hành.
15 u d ng mang g ng tay
16 nh nhóm máu, làm ph n ng chéo t i gi ng và c k t qu
168
17 Ki m tra l i túi máu, l c nh và treo túi máu lên c c truy n
18 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào túi máu
19 Ti n hành i khí trong dây truy n
20 ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, t g i kê tay, t và th t dây ga rô
21 Sát khu n v trí truy n b ng c n i t, c n 70
22 t g c tam giác, âm kim vào t nh m ch, tháo dây ga rô, m khoá dây truy n
23 nh c kim, ph g c vô khu n lên vùng truy n, b i, dây ga rô
* Thu d n d ng c
24
Thu d n d ng c
- S p x p d ng c g n gàng.
- Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh
25 Tháo g ng tay
26
Ghi vào h s theo dõi
- Th i gian b t u truy n.
- S l ng máu ã truy n.
- áp ng c a c th v i d ch truy n.
- Th i gian k t thúc.
ch c giám sát theo nhi u cách
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
169
NUÔI D NG HOÀN TOÀN B NG NG T NH M CH
1. Gi i thi u
Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh m ch c th c hi n b ng cách: t m t Catheter vào t nh m ch l n, truy n vào c th ng i b nh m t l ng dung d ch Protid, Gluxid, lipid
Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh m ch c ch nh:Ng i nh n ng, ng i c n h i s c trong nh ng ngày u có r i lo n tiêu hoá khi cho n qua
ng thông d dày, ng i b nh không th nuôi d ng qua ng thông d dày nh : M i ph u thu t ng tiêu hoá. ng i b ng th c qu n, b ng d dày do u ng Axit, ki m
nh, ng i tâm th n phân li t th không ch u n, viêm t y c p, tr s sinh thi u tháng.Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn b ng ng t nh m ch có th l u ng Catheter trong kho ng 10 ngày Không áp d ng nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh
ch trong các tr ng h p: Ng i b nh không h p tác, ng i b nh trong tình tr ng tuy t v ng, ng i b nh m c các b nh máu, b nh huy t kh i ng i b nh b d d ng t nh
ch d i òn, t nh m ch c nh.
Trong quá trình t Catheter t nh m ch nuôi d ng ng i b nh có th x y ra các tai bi n, nhi m khu n n i ch c và nhi m khu n huy t, tràn khí, tràn máu màng ph i, tràn d ng ch p màng ph i, tràn d ch vào màng ph i, huy t kh i t nh m ch c nh trong, nh m ch ch trên, t c catheter, t c m ch do không khí l t vào catheter, tràn máu ngoài
màng tim do u catheter ch c qua thành m ch, ch n th ng ám r i cánh tay, dây th n kinh qu t ng c, dây X, dây hoành do t máu
Do ó t catheter t nh m ch nuôi d ng ng i b nh ph i m b o nguyên t c:
Tuy t i vô khu n,
Không c không khí l t vào t nh m ch,
m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh,
T c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh,
Theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c,
Trong và sau khi ti n hành th thu t,
Phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i.
2. M c tiêu: 1. Trình bày c m c ích, ch nh, ch ng ch nh c a k thu t nuôi d ng
ng i b nh hoàn toàn b ng ng t nh m ch
2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn ng ng t nh m ch
3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t.
4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.
5. Ph i h p v i th y thu c chính xác các b c trong khi ti n hành k thu t.
6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.
170
3. N i dung lý thuy t 3.1 Tính l ng calo và l ng d ch c n thi t truy n cho ng i b nh trong 1 ngày:
L ng calo trung bình cho ng i tr ng thành là 30 - 35 calo / kg cân n ng/ ngày.
Glucose 20 – 30%, thêm 1 n v insulin cho 10 gam Glucose.
Protein 1,5 - 2gam/kg cân n ng, i v i ng i c p c u n ng c 120 – 150 calo n có 1g nit Protein.
Ch t béo: 8 – 10% t ng s calo, t l Glucose / lipit b ng 2/1.
Vitamin: Polyvitamin 10ml/ngày. Ng i nghi n r u c n cho Vitamin nhóm B, ng i b b ng cho Vitamin C, ng i t c ru t, x gan c n cho Vitamin K.
N c và n gi i: Sao cho ng i b nh ái m i ngày 1,5- 2lít.
Ch nuôi d ng t nh m ch không nên kéo dài quá 2 tu n.
N u ng t nh m ch trung tâm có ch ng ch nh, có th dùng t nh m ch ngo i biên trong th i gian ng n, m i ngày cho 1000 calo v i:
500ml Glucose 5%
500ml dung d ch Acid amin 5%: t c 40 gi t / phút, xen k v i 500ml dung ch lipit 10% t c 14 gi t/ phút.
3.2 Nh n d nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh
Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu
Khám th c th
Nhìn c xem có d u hi u b t th ng không (có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da..)
S vùng c , trên và d i x ng òn phát hi n các d u hi u b t th ng, s tuy n giáp có to h n bình th ng hay không
Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i (chú ý phát hi n ng i b giãn ph nang quá m c)
Nh n nh tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê
Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp
3.3 Các v trí ch c Catheter
Ch c Catheter vào t nh m ch c nh trong: ( V trí ch c là nh tam giác Sedillot ) Xác nh tam giác: C nh ngoài là bó òn c a c c òn ch m, c nh trong là bó c c a
c òn ch m, áy c a tam giác là x ng òn. Ch c kim nh tam giác, góc âm kim là 30 so v i m t da c . Lu n kim sâu 1 – 2 cm d c theo b tr c c a c c òn ch m, c nh ngoài c a tam giác Sedillot.
Ch c Catheter vào t nh m ch d i òn:
V trí 1: giao m gi a 1/3 trong và 2/3 ngoài c a x ng òn, ch c sát ngay b i x ng òn.
V trí 2: giao m gi a 2/3 trong và 1/3 ngoài c a x ng òn ch c sát ngay b i x ng òn cách b d i x ng òn 1- 1,5cm.
3.4 Gi i thi u catheter và cách s d ng 3.4.1 C u t o catheter
Kim Troca: G m hai ph n l ng vào nhau (Hình 1)
171
Kim phía ngoài b ng nh a
Trong thông nòng b ng kim lo i
u kim
uôi kim
Hình 1: Kim troca
Catheter là ng polyten b ng ch t nh a m m, dài t 20 – 40 cm lu n vào nh m ch, có các ph n:
ng Catheter phía ngoài b ng nh a
Thông nòng b ng kim lo i lu n trong ng nh a
u n i
Túi nylon vô khu n
Hình 2: Catheter
3.4.2 Cách s d ng
1. Sau khi sát khu n k vùng da ng i b nh
- Xé túi l y kim troca
- Xoáy nh nhàng tháo b u m b o v kim.
2. Sau khi ch c kim thành công, kéo thông nòng kim lo i ra kh i Braunule (hình 3)
(Hình 3)
3. Catheter trong túi nylon vô khu n (Hình 4)
(Hình 4)
u n i Catheter polyten uôi catheter
Túi nilon vô khu n
Nòng kim lo i
u kim uôi kim
Ngoài nh a
172
4. C m Catheter còn trong túi nylon vô khu n (hình 4) Tháo b m b o v t b ph n n i ti p màu vàng và
p n i ti p v i c kim troca b ng nh a.(hình 5),
(Hình 5)
5. Khi lu n (Hình 6), y t t Catheter v phía tr c n khi catheter vào h t lòng m ch.
(Hình 6)
6. Tháo ph n , kéo toàn b túi nylon b o v v phía sau, kéo ra h t c kim lu n c a Catheter (Hình 7),
(Hình 7)
7. Tách và tháo u m u vàng kh i Catheter b ng cách c m 2 cánh b m y ng c chi u nhau (Hình 8 )
(Hình 8)
8. L p và v n ch t Catheter vào c kim troca
(hình 9),
(Hình 9)
9.- Ki m tra Catheter vào úng v trí
- Tháo thông nòng ra kh i Catheter
- L p u ambu c a dây truy n d ch vào c Catheter (Hình 10).
(Hình 10)
173
3.5 Quy trình k thu t Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n
chú ý Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n ng ì
nh
1.Ki m tra h thông báo k thu t s p
làm
- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch. - Ng i b nh hôn mê: Báo cho gia ình. - Ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh vi t gi y cam
oan.
Làm gi m i n i lo ng và nh n c
nhi u h n s h p tác c a ng i b nh
- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. - i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.
Hình11:chu n b ng i b nh
2. Nh n nh ng i b nh
- H i ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng ch c - Theo dõi m ch, nhi t , nh p th , huy t áp
- m b o an toàn khi truy n d ch - ánh giá tình tr ng c a ng i
nh tr c khi ti n hành k thu t
Theo dõi và ánh giá các giá tr ph i chính xác
3.V sinh vùng ch c
Dùng xà phòng, n c m r a ch vùng ch c
phòng nhi m khu n
a s ch, th m khô
2. Chu n ng i
u ng
4.R a tay, c áo, i , mang
kh u trang vô khu n
Th c hi n r a tay, m c áo, i vô khu n theo quy trình
Tránh lây nhi m cho ng i b nh
- R a tay b c, a k vùng d i
móng tay. - X n c r a
ch xà phòng. Hình 12: R a tay
174
3.Chu n b ng c n thi t
5. S p x p ng c lên xe
tiêm 3 t ng
- T ng trên: H p vô khu n:(s ng có l , 2 kìm c p
ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c). Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher,
n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n,
dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, g ng tay, b m tiêm. 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v , - T ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim. - T ng d i: Túi ng b n,
p ng v t s c nh n.
- Có các d ng c n thi t m o khi th c hi n k
thu t t hi u qu .
Các d ng c vô khu n ph i c
p x p, b o qu n úng theo quy nh
6.Ki m tra l i các d ng c
Quan sát trên 3 t ng c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng dùng không
c dùng l i
TRONG
4.Ti n
hành k thu t
7.Ki m tra d ch truy n theo y
nh
- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng
ch xem chai d ch có v n c hay i màu không. - c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a bác
.
m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch
- Ch t l ng d ch - Tên d ch, hàm
ng, li u l ng, h n dùng
175
8.B t và sát khu n nút chai
ch
- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.
- B c l n i c m u dây truy n.
- m b o vô khu n nút chai tr c khi
m u dây truy n.
- Kéo dúng chi u tránh t vòng.
- Sát khu n k nút chai.
9.Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.
- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su
- D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.
Khi c m dây vào chai d ch, chai
ch n i b ng ph ng
Hình 13: C m dây truy n
vào chai d ch 10.Treo chai
ch lên c c truy n
c ng c chai d ch, c m l y vòng tròn áy chai, treo vào
c truy n
- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c
ch ch y vào lòng ch c d .
Treo chai d ch và c c truy n ph i
cùng chi u v i vùng truy n
11.M khoá, i khí trong
dây truy n, khoá l i
- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.
Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây
c m ch
- Không cho d ch ch y y b u nh gi t. - M khoá t t .
12. u d ng i g ng vô
khu n
m c g ng xác nh g ng bên nào, i g ng vào tay
- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.
Không làm rách ng
Hình:14 K thu t mang g ng
176
13.Giúp ng i nh t th
thu n l i
t g i d i vai bên làm th thu t, ng i b nh n m ng a
u th p, nghiêng v phía i di n bên ch c (t th Trendelenbung )
- T o c n i ng ph ng
t g i úng d i vai
Hình 15: T th n m c a
ng i b nh 14.Sát khu n
trí ch c - L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.
phòng nhi m khu n cho ng i
nh
Sát khu n theo hình xoáy trôn c
gi a vùng ch c ra ngoài
15.Sát khu n tay th y thu c,
a s ng có , a kìm p s ng
- u d ng c m l c n vào lòng tay bác s . - G p s ng có l a cho th y thu c tr i ph lên vùng ch c. - a kìm c p s ng không
tu t.
phòng nhi m khu n cho ng i
nh
ng không c ch m vào ng i và các v t xung quanh
16. a g ng tay vô khu n cho th y thu c
m c g ng xác nh g ng bên tay nào, i g ng vào tay
- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.
Không làm rách ng
17.Ph giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c
- u d ng a b m tiêm cho th y thu c. - G p bông c n 700 sát khu n
u ng thu c, lót g c b u ng thu c, nghiêng ng thu c
bác s l y thu c vào b m tiêm.
Ng n ng a nhi m khu n
Không kim tiêm tr m vào m t ngoài
a ng thu c
18.Ph giúp th y thu c ch c th m dò nh m ch
- Xé túi ng b m tiêm, a m tiêm cho th y thu c.
- Bác s ch c th y có máu ch y vào b m tiêm.
Xác nh c úng trí c a t nh m ch
Ph i h p nh p nhàng gi a u
ng và th y thu c
177
19.Ph giúp th y thu c t catheter
- Xé túi ng catheter a cho th y thu c t. - catheter vào lòng t nh m ch, th y thu c rút troca ra ngoài - u d ng l p u dây truy n vào u catheter.
o c ng truy n vào t nh
ch
Ph i h p nh p nhàng gi a u
ng và th y thu c
20.M khoá cho d ch ch y, quan sát s c
t ng i nh. Quan
sát vùng truy n.
- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y
ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i
nh, vùng truy n.
- M khoá d ch ch y vào lòng
ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng
i truy n.
Phát hi n s m tai bi n x y ra
21. Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng
ch
m chai d ch h th p h n gi ng b nh, th y có máu ch y ra catheter là c
m b o truy n ch có k t qu
Ki m tra chính xác
22. Ph giúp th y thu c c
nh Catheter
a kìm mang kim,c p kim và ch th y thu c c nh catheter ( ch lanh s 0.0.0)
- c nh catheter không b t t ho c di l ch
Ph i h p nhp nhàng gi a u d ng và th y thu c
23.Sát khu n và b ng vùng ch c
- Dùng bông c n i t sát khu n vùng ch c. - t g c ph vùng ch c, c t
ng dính b ng c nh.
Ng n ng a nhi m khu n
Xung quanh v trí ng ph i luôn khô
24. Ph giúp th y thu c o áp l c t nh
ch trung tâm
p u dây d n c a áp k o nh m ch trung tâm vào u a khoá 3 ch c
Xác nh áp l c t nh ch trung tâm ( áp
c trung tâm bình th ng là 8cm n c)
Ph i h p nh p nhàng gi a u
ng và th y thu c
178
25. u ch nh c truy n
theo ch nh
t tay c m ng h bên nh b u nh gi t, tay kia c m
khoá u ch nh, u ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá
th i gian c th h p thu và chuy n hoá c kh i l ng d ch
- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.
Hình 16: u ch nh t c
ch truy n 26.Tháo g i kê d i vai
Nâng u ng i b nh t t nh nhàng ng th i l y g i ra
- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c
d ng cho ng i khác
Không làm m nh gây tr ch kim
truy n
27.Giúp ng i nh tr v t
th tho i mái
- Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng
Ng i b nh n m lâu b tê m i
Không di chuy n nh d gây tr ch
kim truy n
28.D n dò ng i b nh nh ng u
n thi t
- Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn,
au vùng truy n ...Ph i báo ngay cho nhân viên y t
k p th i x trí các tai bi n
Gi i thích k ng i b nh hi u
c
SAU
5.Thu d n ng c
29.Thu d n ng c
- S p x p d ng c g n gàng - Phân lo i và thu gom rác th i
úng quy nh
Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n
Không b l n rác th i
179
30.Tháo g ng tay
- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng
Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t
Tránh ch m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t
Hình 17: Tháo g ng 31.Ghi vào h
theo dõi - Th i gian b t u truy n - S l ng d ch truy n - áp ng c a c th v i d ch truy n
Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ghi y , chính xác
180
4 T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi ti n hành quy trình truy n d ch, ph i tuy t i vô khu n
2 Tr c khi truy n d ch ng i u d ng ki m tra ch t l ng chai ch
3 Khi ti n hành truy n d ch, không không khí trong ây truy n
4 Ch nh nuôi d ng hoàn toàn ng t nh m ch cho ng i b nh viêm tu c p
5 Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y y b u nh gi t
6 Treo chai d ch lên c c truy n ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng i
7 Góc âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da
8 Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp l c a máu ng i b nh
9 Khi nuôi d ng hoàn toàn ng t nh m ch t l Glucose / lipit là 1/2
10 Ph ng n i tiêm là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch
11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v vi c làm u tiên a ng i u d ng là báo ngay cho bác s
12 Không ch nh truy n d ch cho ng i b phù ph i c p
13 Th i gian nuôi d ng ng t nh m ch không quá 3 tu n
14 Sau khi truy n d ch ng i u d ng ghi s l ng d ch truy n vào theo dõi
15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1 Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Giáo viên rút kinh nghi m, u n n n
a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
181
4.2.2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c
hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Tr c khi
th c hi n
thu t
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ).
2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo …
3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t s làm.
4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.
Trong khi ti n
hành
thu t
5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai.
6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.
7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.
Sau khi ti n
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.
9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó r a ngay.
10. V sinh ôi tay úng quy trình.
11. Ghi h s y các công vi c u d ng ó làm và di n bi n tình tr ng c th a ng i b nh .
4.3 T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng c trong h c t p. D a vào b ng ki m sinh viên c th t l ng giá
c b n thân và b n mình trong h c t p.
182
ng ki m: K thu t ph giúp bác s t Catheter vào t nh m ch d i òn nuôi d ng ng i b nh
* Chu n b ng i b nh Có Không
1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm
2 Nh n nh ng i b nh
3 sinh vùng ch c
* Chu n b ng i u d ng
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b .
5
- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim,
c.)Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p
ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n
.
6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai, c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim
7 T ng d i: Túi ng b n, h p ng v t s c nh n
8 Ki m tra l i d ng c
* K thu t ti n hành
9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh
10 B t và sát khu n nút chai d ch
11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch
12 Treo chai d ch lên c c truy n
13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i
14 u d ng i g ng vô khu n
15 Giúp ng i b nh t th thu n l i
183
16 Sát khu n v trí ch c
17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p s ng
18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c
19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c
20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch
21 Giúp th y thu c t catheter
22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n
23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch
24 Giúp th y thu c c nh Catheter
25 Sát khu n và b ng vùng ch c
26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm
27 u ch nh t c truy n theo ch nh
28 Tháo g i kê d i vai
29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
30 D n dò ng i b nh nh ng u c n thi t
* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi
31 Thu d n d ng c
32 Tháo g ng tay
33 Ghi vào h s theo dõi
5 Th c hành k thu t 5.1 Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1 Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành
Mô hình, trang thi t b c n thi t
Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch
184
5.1.2 T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó.
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t. Th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm. 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch t i phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh, d i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí.
5.3.1 Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành
Quan sát vùng truy n xem da vùng ó có b ph ng lên hay không, n u ph ng là ch ó vào d i da.
Nâng và kê c kim tiêm truy n.
G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.
5.3.2 Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, n u bác s ch nh pha thu c vào chai d ch nh gi t t nh m ch ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau
L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.
Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.
Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.
L y bông c n sát khu n nút chai d ch.
C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.
C m chai d ch l c nh thu c tan u.
185
Treo chai d ch lên c c truy n.
M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.
5.3.3 Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau
L y chai d ch ra kh i c c truy n.
H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d i s ch y ng c v phía chai ch, y không khí t phía d i dây s lên b u nh gi t.
Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th ng.
Cách khác: Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khi vào b m tiêm.
5.4 T ánh giá ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh
giá c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
B ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1 cho nh ng thao tác làm úng xong ch a
, m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.
Stt N i dung công vi c Làm úng
Làm úng
ch a
Làm sai
Không làm
* Chu n b ng i b nh 1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm 2 Nh n nh ng i b nh 3 sinh vùng ch c * Chu n b ng i i u d ng
4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.
* Chu n b .
5
- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c). Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher,
n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c ng bông c u c n i t, h p ch
khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u,
Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c
ph n v .
6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m
giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim
7 ng d i: Túi ng b n, h p ng v t c nh n.
8 Ki m tra l i d ng c
186
* K thu t ti n hành
9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh
10 t và sát khu n nút chai d ch
11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch.
12 Treo chai d ch lên c c truy n
13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i
14 u d ng i g ng vô khu n
15 Giúp ng i b nh t th thu n l i
16 Sát khu n v trí ch c
17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p s ng
18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c
19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c
20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch
21 Giúp th y thu c t Catheter
22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n
23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch
24 Giúp th y thu c c nh Catheter
25 Sát khu n và b ng vùng ch c
26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm
27 u ch nh t c truy n theo ch nh
28 Tháo g i kê d i vai
29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái
30 n dò ng i b nh nh ng u c n thi t * Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi
31 Thu d n d ng c
32 Tháo g ng tay
33 Ghi vào h s theo dõi
5.5 T ch c giám sát theo nhi u cách
Camera t ki m tra.
Sinh viên t giám sát l n nhau.
187
THU T S D NG B M TIÊM N
1. Gi i thi u v b m tiêm n
a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh, có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh m ch). m i ng tiêm có nh ng l i ích khác nhau tùy theo tính ch t d c lý
a thu c a vào c th và tình tr ng b nh c a ng i b nh. Tiêm t nh m ch là ph ng pháp tiêm có tác d ng a thu c vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, làm cho thu c h p thu vào t ch c và phát huy t i a tính n ng tác d ng và hi u qu u tr . Tuy nhiên, trong m t s tr ng h p khi c n duy trì m t n ng thu c nh t nh trong c th ng i b nh thì ng i ta có th s d ng bi n pháp truy n nh gi t t nh m ch ho c tiêm liên t c v i m t t c nh t nh thích h p b ng s d ng b m tiêm n ho c máy truy n.
m tiêm n là m t lo i thi t b c s d ng tiêm liên t c v i t c r t ch m các ch t dinh d ng, máu và m t s hoá ch t nh m nuôi d ng, u tr ng i b nh c bi t là i v i tr s sinh, và s sinh non tháng t i các n v u tr tích c c hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. B m tiêm n c s d ng kèm v i các lo i b m tiêm thông d ng có nhi u th tích khác nhau: 10, 20, 30, và 50 ml. V i m i lo i b m tiêm thì máy l i có m t ch tiêm khác nhau cho phù h p, nh i v i lo i b m tiêm 50ml thì
c t i a cho phép là 1500ml/h. B m tiêm n c thi t k có h th ng an toàn duy trì ngu n n cung c p cho máy ho t ng trong tr ng h p ang tiêm cho ng i
nh b m t n t xu t. 2. M c tiêu h c t p
1. Mô t c c u t o và tính n ng tác d ng các b ph n c a b m tiêm n.
2. Mô t c các b c trong quy trình k thu t s d ng b m tiêm n.
3. Th c hi n c quy trình k thu t s d ng b m tiêm n trong ch m sóc ng i b nh.
4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t tiêm thu c cho ng i b nh b ng b m tiêm n.
3. Ph n lý thuy t 3.1 Nguyên t c khi a thu c vào c th ng i b nh.
Ph i m b o vô khu n trong su t quá trình chu n b và tiêm thu c cho ng i nh.
Tr c khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i:
Xem h s b nh án bi t c h , tên ng i b nh, tên thu c, li u l ng thu c, theo y l nh c a bác s .
Xác nh úng ng i b nh: i chi u s gi ng, s bu ng th c t t i phòng nh v i tên và s gi ng, s bu ng c a ng i b nh trong h s b nh án.
i chi u các thông tin v thu c dùng cho ng i b nh có trong h s v i nhãn thu c, ch t l ng thu c, ng tiêm, th i gian dùng thu c có s n trên bao ( ng) ng thu c m b o thu c a vào c th ng i b nh: úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng, và úng ng i b nh (ch 5 úng)
Làm test l y da tr c khi tiêm i v i các thu c d gây s c ph n v .
L a ch n b m, kim tiêm phù h p v i s l ng thu c vào c th ng i b nh.
Tr c khi tiêm thu c vào c th ng i b nh ph i i h t khí có trong b m tiêm.
188
âm kim úng góc quy nh cho t ng k thu t tiêm m b o tiêm úng ng
Khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i có h p ng thu c và ph ng ti n ch ng c ph n v k p th i x trí các tai bi n có th x y ra trong và sau khi tiêm.
3.2 c m hình dáng bên ngoài b m tiêm n 3.2.1 Ph n m t tr c
V máy: có tác d ng b o v máy tránh n c và các v t d ng khác va ch m vào thi t b c a máy
M t bàn phím: Có các nút là n i th c hi n các thao tác ch c n ng ho c u khi n máy ho t ng.
K p gi thân b m tiêm: K p có tác d ng gi thân b m tiêm khi g n b m tiêm vào máy.
èn báo máy v n hành: H th ng èn xanh, khi chúng nh p nháy sáng t c là máy v n hành bình th ng.
èn báo ng: (h th ng èn ) khi h th ng này nh p nháy sáng khi máy ang ho t ng : báo ng máy ang x y ra các s c b t th ng.
K p gi uôi pittông: Có tác d ng gi ph n uôi píttông c a b m tiêm ch c ch n sau khi g n b m tiêm vào máy.
Dây n i ngu n: Dùng n i v i ngu n n v i máy cung c p n cho v n hành máy ho c x c pin.
c m c a dây ngu n: là n i dây ngu n ti p xúc v i máy, cung c p n cho máy ho t ng.
Hình 1: M t tr c b m tiêm n
3.2.2 Ph n m t sau
H p ng pin: Là n i ng pin c a máy
Núm u ch nh âm l ng c a máy: có tác d ng u ch nh âm thanh phát ra t máy
èn báo ng
p gi uôi pittông
t bàn phím
èn báo máy ho t ng
c m dây ngu n
máy Dây n i ngu n
p gi b m
189
L v n giá vào máy: Có tác d ng c nh máy vào giá khi s d ng
D c c m dây ngu n n DC.
Hình 2: M t sau c a b m tiêm n
3.2.3 Ph n h th ng u khi n (m t bàn phím) trên thân máy
Màn hình hi n th các thông s v t ng s d ch thu c ã tiêm và t n s (t c ) tiêm.
Bên ph i màn hình có hi n th n v c a t n s (ml/h) và t ng th tích d ch truy n (ml).
Phím m i tên lên xu ng (up/down): cài t t n s giúp l a ch n t n s tiêm phù h p v i y l nh c a bác s .
Phím Total Vol ml: Khi n vào phím này s hi n th s l ng d ch ã tiêm cho ng i b nh.
Phím Bolus (<<): n phím này trong khi n gi phím Total Vol s làm t ng l ng ch ch y ra v i n t c t i a.
Phím “Clear vol” ©: Khi n phím này trong khi n gi phím Total vol s có tác ng xoá d li u s l ng d ch ã ch y trong máy mà máy ã l u gi .
Phím “Infusion Start/Stop”: Khi n phím này s b t u ho c d ng vi c tiêm.
Ô báo ng:
Low batt: èn này sáng báo ng pin y u.
Low vol: èn sáng báo ng d ch trong b m tiêm s p h t.
Occlusion: èn sáng báo ng h th ng tiêm ang b t c ngh n.
CPU- Er: èn sáng báo ng ch ng trình ho t ng c a máy ang b l i (h ng th ng máy bên trong).
Phím “Silence”: Khi n phím này có tác d ng t t các âm phát ra t b m tiêm n (th ng là âm báo ng).
Ô hi n th lo i và kích c b m tiêm: Có tác d ng cho bi t lo i b m tiêm ang s ng là 10ml, 20ml, 30ml, 50ml.
Phím “Select”: Dùng l a ch n lo i b m tiêm ang s d ng sau khi máy ã nh n bi t.
u truy n tín hi u
èn báo hi u
u m
ngu n n DC
p ng
pin
Núm uch nh âm ng
v n vào giá
v n vào giá
u chì
190
Phím “Set”: n phím này ch p nh n b m tiêm và ti p t c vào ch ng trình cài t t n s cho máy ho t ng.
Ô báo pin: Cho ta bi t rõ ngu n n ng l ng còn l i trong pin c a máy.
AC/DC: Khi èn sáng cho bi t b m tiêm n ã c n i v i ngu n n (cung p n).
“Charge”: Có tác d ng báo hi u ang s c pin cho máy ( èn sáng khi pin ang c x c).
“Batt”: èn sáng báo hi u máy c v n hành b ng ngu n n pin trong máy.
Phím “ON/OFF”: dùng b t và t t máy (cung c p và ng ng cung c p n cho máy).
Hình 3: Bàn phím u khi n c a b m tiêm n.
Báo ng pin y u
Báo ng thu c s p
h t
Báo ng ch b t c
Báo ng máy h ng
Phím t t c b m
ng s ml
Phím t ng c
ch y
Xóa s ng
d ch ã
Phím b t u /d ng
l i
Phím t t âm báo
ng Phím ch n
b m tiêm
Phím ch n lo i b m
tiêm
Phím b t / t t máy
ml/h, ml
Màn hình theo dõi
Ô báo kích b m
tiêm
Ô báo lo i m tiêm
èn báo máy có
i n
Ô báo ng pin
trong máy
èn báo ang x c
pin
èn báo máy ch y
191
3.3 Quy trình k thu t Các b c Ph ng pháp
ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n ng i nh
1. Xem h s nh án, bi t
ng i b nh, ch nh c a bác s
Tránh nh m l n khi th c hi n thu c cho ng i b nh
Xác nh úng ng i b nh, xem úng ch nh c a bác s
2. Thông báo cho ng i b nh
th thu t s p làm
ng i b nh bi t yên tâm tin
ng
Gi i thích cho ng i b nh hi u qúa trình ti n hành th thu t th i gian, tên thu c, tác d ng c a thu c nh ng tai bi n có th
y ra…
3. H ng d n ho c giúp ng i
nh nh ng u c n thi t có
liên quan
ng i b nh p tác t t v i u d ng
ng i b nh n m ngh t i gi ng Giúp ng i b nh i ti u ti n n u c n.
2. Chu n ng i
u ng
4. Trang ph c y r a tay,
i g ng tay.
n ch nhi m khu n chéo
Móng tay c t ng n, tóc g n gàng.
3.Chu n
máy tiêm
5. N i dây ngu n vào máy
p n ngu n
cho máy
d ng úng lo i dây, ngu n n cho
máy èn báo AC/DC s sáng).
Hình 4: C p ngu n n cho
máy
192
6. n phím “ON/OFF”
kh i ng máy
- Ch a g n b m tiêm, sau 1 âm báo ng n, các èn báo liên ti p sáng, h th ng
t ng i vào ki m tra t ng ch c ng.
- Khi vi c ki m tra t ng c a máy hoàn thành t t c èn báo lo i và kích c b m
u sáng, m t âm báo ng n l n 2 cho bi t máy ang trong tr ng thái ch . - Màn hình hi n th tr ng thái ch “- - - - “ xu t hi n
Hình 5: Kh i ng máy
4. K thu t ti n hành
7. L y b m tiêm ra kh i bao
l y thu c vào b m tiêm
- L y thu c theo ch nh c a bác s - m b o không có b t khí trong b m tiêm.
8. Nâng k p gi thân b m tiêm lên
n b m tiêm vào máy
n g c a xi lanh vào úng rãnh c a máy
Hình 6: Nâng k p gi b m tiêm lên
9. Bóp và di chuy n k p gi
uôi pit tông.
n k p v i uôi pit tông
n cho úng v trí và m b o ch c ch n.
Hình 7: G n b m tiêm vào
máy tiêm
193
10. H k p gi thân b m tiêm xu ng
gi ch c ch n thân b m tiêm.
- Lúc này máy s t ng nh n di n kích b m tiêm, èn báo kích c lo i ó s
sáng. - Ph i ki m tra xem kích c b m tiêm có úng v i máy không.
- N u èn báo kích c b m tiêm sáng lúc này máy có th v n hành c. - Trong tr ng h p máy không nh n di n chính xác lo i b m tiêm ang s d ng thì ph i dùng phím “Select” ch n b m tiêm cho phù h p.
Hình 8: C nh b m tiêm vào máy
TRONG
11. n phím “Set”
vào ch ng trình cài t ch
ho t ng a máy
- m b o r ng b m tiêm ã c g n ch c ch n, lo i và kích c c báo phù
p v i b m tiêm g n vào máy r i m i n phím “Set”. - N u uôi pittông c g n vào v trí k p tr c khi máy kh i ng thì máy không th nh n di n c lo i và kích c b m tiêm, lúc này màn hình s báo l i.
Hình 9: n phím set vào cài t ch ng trình làm vi c
cho máy
12. n các phím m i tên
cài t t n (v n t c)
tiêm cho phù p v i ch nh a bác s
- T n s tiêm ph thu c vào kích c b m tiêm. Lo i b m tiêm 10ml: t n s n m trong kho ng 0.1- 400.0 ml/h, b m tiêm 20ml: t n s 0.1- 700.0 ml/h, b m tiêm 30ml: 0.1- 900.0 ml/h, b m tiêm 50ml: 0.1- 1500.0 ml/h.
Hình 10: Ch n t c tiêm
194
13. n phím “Bolus” trong khi n gi phím “Total vol”
i khí t m tiêm n u m i kim
tiêm.
- Trong khi n phím “Bolus” èn báo “ml” s sáng và th tích d ch c c ng vào sau m i
n n là 0.1 ml. - Phím “Bolus” ch c v n hành khi chúng ta n phím này trong khi n gi phím Total vol. - Phím “Bolus” không c th c hi n n u chúng ta ch n riêng nó ho c n phím “Total vol” sau khi khi phím “Bolus” ã
c n tr c ó. - Phím “Bolus” ch c th c hi n khi h th ng máy t m d ng và t m d ng máy
n phím “Start/stop”. - D ng n phím “Bolus” sau 2s màn hình
hi n th giá tr t n s tiêm.
Hình 11: i khí
14. t b dây tiêm vào ven
a ng i b nh
i h th ng tiêm v i ng i
nh.
m b o không còn khí trong h th ng m tiêm, c nh ch c kim truy n, quan
sát và ng viên ng i b nh.
15. n phím “Start/stop”
t u a thu c vào ng i b nh.
èn màu xanh s nháy sáng liên t c, báo hi u máy ang ho t ng bình th ng.
Hình 12: B t u tiêm
195
SAU
5. K t thúc vi c tiêm
16. n phím “Start/stop”
t m d ng máy
èn báo màu xanh s t t và có m t âm beep ng n ho c tr c khi thu c trong
m tiêm s p h t, máy s báo ng và èn v trí “Low vol” xu t hi n
Hình 13: D ng tiêm
17. Nâng k p gi thân b m tiêm lên
nh c b m tiêm ra
Bóp gi k p gi uôi pit tông nh c m tiêm ra kh i máy.
18. n phím “ON/OFF”
t t ngu n n vào máy.
Hình 14: T t ngu n n
19. Thu d n ng c , tháo ng tay
n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng
- Các d ng c có dính máu d ch c th b vào túi màu vàng - Dùng Dd kh khu n kh nhi m nh ng n i có máu, d ch c th trên thân máy.
Hình 15: Tháo g ng tay 20. Ghi h s ch m sóc
m b o vi c ch m sóc
c liên t c và ti n l i
Ghi ngày, gi th c hi n, tên thu c, li u ng và nh ng di n bi n c a ng i b nh
y ra trong và sau khi tiêm
21. t ng i
nh t th tho i mái
Th hi n s tôn tr ng ng i
nh
Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà
a ch n t th cho phù h p.
196
Ghi chú: Quy trình h ng d n x trí m t s tình hu ng trong khi s d ng b m tiêm n:
Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
1. Khi ang trong quá trình tiêm cho ng i b nh vì m t lý do nào ó theo ch nh c a bác s , ph i t ng t c tiêm lên thì ph i v n hành b m tiêm n nh sau: 1. D ng tiêm n phím “Start/stop” b m tiêm n t m
ng ho t ng
2. Xem t c tiêm
n phím “Total vol” Bi t t ng s thu c ã ch y
èn báo “ml” s sáng và èn báo ng s d ch ã ch y hi n lên màn
hình
3. T ng t c tiêm
n phím “Bolus” trong khi ó v n gi n ng th i phím “Total vol”
t ng thêm l ng thu c vào c th
thu c ch y ra sau m i l n n phím “Bolus” c c ng thêm vào t ng s th tích ang ch y là 0.1 ml.
4. Tr v tr ng thái ch
Th tay n các phím trên ra
b m tiêm ti p t c ho t ng
Ch làm ng tác trên khi th y t ng s ch ã ch y ã t c theo yêu c u
- Khi th c hi n phím “Bolus” d ch s ch y ra v i t c t i a và t c này ph thu c vào kích c b m tiêm:
m tiêm 10ml t c t i a 400ml/h, 20ml:700ml/h, 30ml: 900ml/h, 50ml: 1500ml/h. - Sau 2 giây (không n phím“Bolus” và phím “Total vol” ) màn hình s hi n th t n s tr l i.
5. Ti p t c tiêm n phím “Start/stop” máy ho t ng tr l i (ti p t c tiêm).
2. ang trong quá trình tiêm, mu n bi t t ng s thu c hi n ã tiêm c cho ng i b nh là bao nhiêu thì ph i v n hành b m tiêm
n theo quy trình sau:
197
n phím “Total vol” trong 2 giây
Hi n th t ng th tích d ch ã ch y
Ch c n ng c a phím này c th c hi n k c khi máy ang v n hành
3. ang trong ho c k t thúc quá trình tiêm, mu n xóa d li u t ng s thu c hi n ã tiêm c cho ng i b nh ang bi u th trên màn hình c a máy thì ph i v n hành b m tiêm n nh sau: n phím “Clear” trong
khi n gi ng th i phím “Total vol”
xoá s li u t ng s thu c ã tiêm cho ng i
nh
Ch c n ng phím “Clear” s không c th c hi n n u chúng ta ch n
riêng phím “Clear” ho c n phím “Clear” tr c khi n phím “Total vol”.
4. ang trong quá trình tiêm mu n thay b m tiêm hi n ang s d ng cho ng i b nh thì ph i v n hành b m tiêm n theo quy trình sau: 1. D ng máy n phím “Start/stop” máy d ng ho t ng
2. L y b m tiêm ra
Nâng k p gi thân b m tiêm lên,
Nh c b m tiêm ra
Trong khi bóp k p gi uôi pittông
3. L p b m tiêm m i vào và tiêm
Làm l i t ng b c theo quy trình trên
th c hi n ti p vi c tiêm v i b m tiêm m i
198
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai
Stt N i dung úng Sai 1 Khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i th c hi n t t các nguyên t c vô
khu n.
2 C n ph i i h t khí trong b m tiêm tr c khi b m thu c vào c th ng i b nh.
3 C n ph i l a ch n b m, kim tiêm cho phù h p v i l ng thu c a vào c th ng i b nh theo ch nh c a bác s .
4 Tiêm thu c cho ng i b nh ch c n ph i th c hi n úng ng i b nh, úng thu c, úng li u.
5 T t c các lo i thu c khi tiêm cho ng i b nh u ph i th ph n ng tr c
6 Tr c khi têm thu c cho ng i b nh c n ph i xem h s b nh án bi t tên ng i b nh và ch nh c a bác s
7 Vi c chu n b t t ng i b nh tr c khi tiêm thu c ch nh m t ng thêm ni m tin t ng c a ng i b nh i v i ng i u d ng.
8 kh i ng b m tiêm n, n vào phím on/off trên thân máy 9 g n b m tiêm vào b m tiêm n ph i nh c k p gi thân b m
tiêm lên tr c
10 Sau khi g n b m tiêm vào máy n phím Set trên thân máy máy t u quá trình b m thu c vào ng i b nh
11 ang quá trình b m thu c vào ng i b nh, n phím Bolus bi t c t ng s d ch ã tiêm
12 Sau khi ã n i b m tiêm n v i b dây truy n n phím on/off t u quá trình tiêm thu c vào ng i b nh
13 Mu n xóa ch s t ng s d ch, thu c ã tiêm cho ng i b nh ch c n n phím Clear trên thân máy
14 Ch c n dùng mi ng v i m m làm m v i n c m lau v sinh máy sau khi s d ng
15 N u v n hành máy úng quy trình mà b m tiêm n không ho t ng c n ph i ki m tra xem c u chì c a máy có b t không.
4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n
Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t
Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, rút kinh nghi m u n n n s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
Chu n thành t
Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan
gi a quy trình k thu t và chu n thành t
199
Trc
khi t
hc
hin
k
thu
t
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh
hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ). 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng
u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo… 3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t và m b o h n ch nhi m khu n 4. Chu n b y d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?
Tron
g kh
i ti
n hà
nh k
thu
t 5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái. 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n chính xác, tránh au n cho ng i b nh. 7.V a th c hành v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m
ng viên ng i b nh au n.
Sau
khi t
in
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các
ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu dính vào b m tiêm n ho c r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng Dd kh khu n sau ó c r a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th
a ng i b nh (n u có).
4.3. T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng
n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.
ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng v i t ng thao tác ánh giá xem i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, n i
dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành.
Stt i dung công vi c t t Sai Không làm
Ghi chú
1 Xem h s b nh án, bi t ng i b nh, ch nh c a bác s
2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm
3 ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan
4 u d ng trang ph c y r a tay, i g ng tay.
5 i dây ngu n vào máy s n sàng c p n cho máy.
6 n phím “ON/OFF” c p n cho máy.
7 y b m tiêm ra kh i bao và l y thu c vào b m
200
theo ch nh.
8 Nâng k p gi thân b m tiêm lên g n b m tiêm vào máy.
9 Bóp và di chuy n k p gi uôi pit tông và g n b m tiêm vào úng v trí
10 k p gi thân b m tiêm xu ng c nh b m tiêm
11 n phím “Select” l a ch n b m tiêm cho máy (n u máy không t nh n di n c)
12 n phím “Set” máy ch p nh n b m tiêm và vào ch ng trình ho t ng cho máy
13 n các phím m i tên l a ch n t n s tiêm cho phù h p v i ch nh c a bác s
14 n phím “Bolus” trong khi n gi phím “Total vol” i khí t b m tiêm n u m i kim.
15 t b tiêm vào ven c a ng i b nh và n i v i m tiêm
16 n phím “Start/stop” b t u quá trình tiêm
17 Khi h t thu c trong b m tiêm n phím “Start/stop” d ng tiêm
18 Nâng k p gi thân b m tiêm lên và bóp k p gi uôi pít tông tháo b m tiêm ra kh i máy
19 n phím “ON/OFF” t t ngu n n vào máy
20 Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi máy
21 Ghi h s ch m sóc: tên thu c, hàm l ng, li u ng, th i gian, tình tr ng ng i b nh.
22 t ng i b nh t th tho i mái
5. Ph n th c hành 5.1 Th c hành t i labo (không có giáo viên h ng d n) 5.1.1 Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành
Mô hình, trang thi t b c n thi t: b m tiêm n, mô hình cách tay dùng tiêm nh m ch
Thu c và các d ng c c n thi t: Thu c, b m tiêm theo ch nh c a bác s , b dây truy n, bông, c n 70 , panh, kéo, b ng dính, g c.
B ng ki m quy trình k thu t s d ng b m tiêm n.
5.1.2 T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
201
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t tiêm thu c cho ng i b nh b ng b m tiêm n v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m
Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
N m th 2: Sau khi thành th o k n ng s d ng b m tiêm n t i phòng th c hành k n ng
N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng b m tiêm n trong
ch m sóc cho ng i b nh.
Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.
Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.
5.4 T ánh giá 5.4.1 T ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá
c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t:
m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và theo tiêu chu n quy nh ã c mô t ph n quy trình k thu t.
m 1 cho nh ng thao tác làm úng xong ch a theo tiêu chu n quy nh ã c mô t ph n quy trình k thu t.
202
m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai so v i tiêu chu n quy nh ã c mô t ph n quy trình k thu t.
5.4.2 T ch c giám sát
Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng phòng th c hành n ng t i tr ng.
S d ng b ng ki m giám sát sinh viên h c t p t i phòng th c hành và t i nh vi n
203
THU T S D NG MÁY TRUY N D CH
1. Gi i thi u v máy truy n d ch
a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. Có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh
ch). M i ng a thu c vào c th có nh ng l i ích khác nhau tùy theo tính ch t c lý c a thu c và tình tr ng b nh c a ng i b nh. a thu c vào c th theo ng
nh m ch có u m: thu c vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, h p thu vào ch c y và phát huy t i a tính n ng tác d ng và hi u qu u tr . c bi t, trong
tr ng h p c n cung c p cho ng i b nh m t kh i l ng d ch ho c máu l n bù p kh i l ng tu n hoàn c th b thi u h t nh : m t máu toàn ph n c p tính trong ch y máu, m t n c c p tính do tiêu ch y… ho c khi c n duy trì m t n ng thu c nh t nh trong c th ng i b nh trong m t th i gian, ng i ta có th s d ng bi n pháp truy n nh gi t t nh m ch v i m t t c thích h p b ng s d ng máy truy n d ch.
Máy truy n d ch là thi t b c s d ng tiêm truy n liên t c v i t c tu theo yêu c u u tr c a ng i b nh. Máy truy n d ch c s d ng trong các tr ng h p
n a các ch t dinh d ng, máu và d ch vào c th ng i b nh v i m c ích nuôi ng, u tr , c bi t là i v i các tr ng h p c p c u t i các n v u tr tích c c
hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. Máy truy n d ch c s d ng kèm v i h th ng dây truy n d ch và các lo i d ch c n truy n cho ng i b nh. V i m i lo i dây truy n máy
i có m t ch truy n khác nhau cho phù h p. Máy truy n c thi t k có h th ng an toàn, có kh n ng duy trì ngu n n cung c p cho máy ho t ng trong tr ng h p
ang truy n b m t n t xu t.
2. M c tiêu h c t p 1. Mô t c c u t o và tính n ng, tác d ng các b ph n c a máy truy n d ch.
2. Mô t c các b c trong quy trình k thu t s d ng máy truy n d ch.
3. Th c hi n c quy trình k thu t s d ng máy truy n trong ch m sóc ng i nh.
4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch ng t nh m ch cho ng i b nh
ng máy truy n.
3. Ph n lý thuy t 3.1 Ki n th c có liên quan n k n ng
hoàn thi n k n ng truy n d ch cho ng i b nh b ng máy truy n sinh viên n ôn luy n l i m t s ki n th c tr c ó có liên quan:
Sinh lý, c ch b nh lý h tu n hoàn, h hô h p, cân b ng n c n gi i trong th .
Vô khu n, ti t khu n và các bi n pháp ki m ch nhi m khu n b nh vi n.
K thu t theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th .
204
Hoàn thi n TEST ki m tra ki n th c có tr c d i ây: Phân bi t úng sai các câu sau b ng cách n ch (X) vào c t D cho câu úng, c t S cho câu sai:
Stt N i dung S
1 Truy n dung d ch cho ng i b nh nh m m c ích khôi ph c l i kh i ng tu n hoàn ã m t
2 Tr c khi truy n d ch cho ng i b nh ph i i h t khí có trong b dây truy n
3 T c truy n d ch ph thu c vào lo i dây truy n c s d ng.
4 Khi ti n hành truy n dung d ch ng t nh m ch cho ng i b nh có nguy c nhi m khu n cao
5 Không truy n d ch cho ng i b nh cao huy t áp
6 u truy n d ch cho ng i b nh v i t c nhanh, có th d n n suy tim
7 Không truy n d ch cho ng i b nh suy tim
8 ang trong quá trình truy n d ch phát hi n th y ng i b nh có bi u hi n t th ng ph i ng ng truy n ngay.
9 Không c truy n cho ng i b nh các lo i dung d ch u tr ng
10 Ng i u d ng có th quy t nh t c truy n d ch cho ng i nh.
11 t trong nh ng nguyên nhân gây nhi m HIV cho ng i b nh là do k thu t truy n dung d ch ng t nh m ch không m b o vô khu n
12 Tr c khi ti n hành k thu t truy n dung d ch t nh m ch ng i b nh ph i c ngh t i gi ng 15 phút.
13 u ng i b nh có ch nh truy n d ch nhi u l n có th l u kim t i ch trong kho ng th i gian nhi u ngày
14 Ng i b nh viêm ph i không có ch nh truy n d ch
15 Truy n d ch ng t nh m ch c ch nh trong tr ng h p ng i nh b m t n c nhi u do tiêu ch y c p.
3.2 c m hình dáng bên ngoài máy truy n d ch 3.2.1 M t trên máy:
ph n tay c m (handle) c s d ng v n chuy n máy khi c n thi t. 3.2.2 M t tr c máy
H th ng èn báo.
èn xanh (operation): èn này ch p lên báo hi u quá trình truy n d ch ang x y ra bình th ng.
èn báo ng (Alarm): èn này ch p lên màu báo hi u ang có s c x y ra trong quá trình truy n d ch.
C a (Door): B ph n này có tác d ng c nh dây truy n (phía trong) khi s ng.
B ph n ép ng dây truy n (Tube retainer): b ph n này có tác d ng ép ng ng dây truy n d ch m t áp su t không i
Ch t c a (Door handle): H th ng ch t c a có tác d ng gi ch t c a vào thân máy, nh c lên m c a
Tay b m (Pump fingers): có tác d ng ép ng ng khi truy n d ch
u dò khí (Air in line senser): b ph n này có tác d ng phát hi n không khí trong dây truy n.
u dò áp su t (Pressure sensor): có tác d ng ki m tra áp su t trong ng dây truy n d ch.
205
K p ng (Tube clamp): b ph n này có tác d ng khoá dây truy n (không cho truy n d ch khi c a m ).
B ng u khi n: G m màn hình hi n th và các phím ch c n ng s d ng nh p các thông s cho máy ho t ng.
TOTAL VOL (ml): Hi n th t ng th tích d ch ã c truy n.
RATE (ml/h): Hi n th t c truy n d ch ( n v ml/h).
VOLIMIT: Hi n th th tích gi i h n.
SELECT (Phím l a ch n): S d ng phím này hi n th và u ch nh t c (Rate) ho c th tích gi i h n (Volimit) cho phù h p v i ch nh c a bác s .
I.V SET: Phím xác nh n b dây truy n c g n vào úng v i b dây truy n hi n th .
CLEAR (Phím xoá): Nh n và gi phím này trong 2 giây, t ng th tích ã truy n xoá v 0.
PURGE: (Phím dùng b m nhanh) phím này c s d ng th c hi n vi c ng t c truy n d ch (có th lên t i m c t c t i a) t ng ng v i dây truy n
c s d ng.
Battery Indicator ( èn báo pin): Cho bi t tình tr ng d tr n c a Pin v i 3 c :
* èn 1: (AC/DC) èn báo này sáng khi máy truy n c n i v i ngu n n 1 chi u ho c xoay chi u.
* èn 2: (Charge) (Battery charge indicator) èn này sáng khi pin trong máy ang c s c.
* èn 3: (Internal battery operation indicattor) èn này sáng khi máy ho t ng b ng pin, ch p lên khi pin y u.
Hình 1: M t tr c máy truy n d ch
ng ukhi n
a
Tay b m
u dò khí
B ph n gi áp su t cho dây truy n
p ng
u dò áp su t
èn xanh
èn báo ng Tay c m
Ch t c a
máy
206
* èn 4: (DC power source operation indicator) èn này sáng khi máy ho t ng ng ngu n n m t chi u.
* èn 5: (Drop indicator) èn báo nh gi t, èn này ch p lên khi u dò nh gi t ng ng phát hi n 1 gi t d ch r i xu ng.
ON/OFF: Dùng kh i ng máy ho c t t máy.
START: n nút này máy s b t u quá trình truy n d ch (sau khi ã cài t các thông s , b m start)
STOP: Có tác d ng ng ng truy n, t t báo ng (n u có).
System Error: èn báo l i h th ng, ho c có h h ng bên trong máy.
Hình 2: B ng u khi n
3.2.3 M t sau máy
Giá t u dò nh gi t (Drop sensor holder): b ph n này dùng t u dò nh gi t khi không s d ng
Nurse call/communication connector: u n i m ng cáp g i u d ng/nhân viên y t khi c n thi t (liên l c nhân viên y t ).
DC inlet: c m n 1chi u
AC inlet: c m n xoay chi u
Fuse: C u chì
Drop sensor connector: c m dây n i u dò nh gi t
èn báo l i h
th ng
Phím xóa s li u
èn 5 Xác nh n c dây truy n
Phím l ch n gi a Rate và volimit
Hi n th t ng th tích dch
Màn hình hi n th t c truy n, th tích gi i h n
Phím t t c Ng ng truy n
Kh i ng máy
t u truy n
V
èn 1
èn 2
c truy n
èn 4
Th tích gi i h n
èn 3
Phím b m nhanh
207
Equypotential terminal: u n i dây n i t
Volume adjustment: Nút v n ch nh âm thanh báo ng.
3.2.4 M t áy
Threaded hole: L b t c, vít có tác d ng c nh máy lên giá .
NI- Cd battery: PIN
3.2.5 Ph ki n kèm theo Các ph ki n kèm theo cho máy ho t ng bao g m các thi t b sau:
B ph n theo dõi gi t d ch truy n: Drop sensor (1)
Dây ngu n c quy r c c m ngu n n m t chi u: DC power cable (2)
Dây ngu n n l i r c c m ngu n n xoay chi u: AC power cable (3)
B ph n giá máy: Pole clamp (4)
Hình 3: M t sau máy truy n d ch
Hình 4: M t áy máy truy n d ch
c nh máy lên giá
Pin
u n i máy theo dõi
u chì
u n i dây n i t
Nút ch nh âm thanh báo ng
c m n xoay chi u
c m dây n i u dò nh gi t
c m n 1chi u
Giá t u dò nh gi t
208
Hình 5: Ph ki n kèm theo
1 2 3 4
209
3.3 Quy trình k thu t
Các
c Ph ng pháp
ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n ng i nh
1. Xem h s nh án: bi t
ng i b nh, ch nh c a bác s
Tránh nh m l n khi th c hi n y
nh v truy n ch cho ng i nh
Xác nh úng ng i b nh, xem úng ch nh c a bác s
2. Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm
ng i b nh bi t yên tâm, tin
ng
Gi i thích cho ng i b nh hi u qúa trình ti n hành th thu t: th i gian, tên thu c, tác d ng c a thu c nh ng tai bi n có th x y ra…
3. H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan
ng i b nh p tác t t v i u d ng
- ng i b nh n m ngh t i gi ng. - Giúp ng i b nh i ti u ti n n u
n. 2. Chu n
ng i u ng
4. Trang ph c y
, r a tay, i ng tay.
n ch nhi m
khu n chéo
Móng tay c t ng n, tóc g n gàng.
Hình 6: i g ng tay
210
3. Chu n máy
truy n
5. N i dây ngu n vào máy
p n ngu n cho máy
d ng úng lo i dây, ngu n n cho máy ( èn báo AC/DC s sáng)
Hình 7: C p ngu n n cho máy
6. C m dây n i u dò nh gi t
vào máy.
Hình 8: C m u dò nh gi t vào máy
7. n phím “ON/OFF”
kh i ng máy
Khi vi c t ki m tra hoàn t t, âm thanh beep…beep… ng n phát ra cho bi t máy ang tr ng thái ch .
Hình 9: Máy ang tr ng thái ch
4. K thu t ti n hành
8. Xé túi ng dây truy n, u ch nh khoá v phía cu i (g n kim), c m dây truy n vào chai d ch, i khí
Chu n b b truy n d ch
- Chu n b d ch truy n theo úng ch nh c a bác s - m b o không có khí trong h th ng truy n d ch.
211
9. M c a c a thân máy ra, nh n
n k p ng phía i c a và m
p ra cho n khi nghe ti ng click
n b dây truy n d ch vào máy
- t ng ng t tay b m t n cùng phía trên bên trong c a xu ng theo th t n u dò khí trong ng, u dò áp l c và k p
ng. Sau ó óng n p l i. - N u ng ng l ng ho c ép quá c ng có th làm thay i t c truy n d ch
Hình 10: G n b dây truy n vào máy
10. L p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a b u nh gi t
xác nh s gi t d ch truy n/ml
- t u dò gi a u nh gi t và m t d ch truy n trong b u nh gi t. - u dò nh gi t theo v trí n m ngang u dò m các gi t. - M i gi t d ch trong b u nh gi t
i xu ng thì èn báo s ch p lên
Hình 11: G n u dò m gi t
11. n phím m i tên “Lên/Xu ng”
máy xác nh n và l a ch n úng b truy n d ch
c s d ng
n phím “ IV SET” xác nh n s a ch n sau khi ã hoàn thành
vi c xác nh
Hình 12: L a ch n b truy n d ch
ng d n Tay b m
âù dò áp su t
u dò khí
p ng
212
TRONG
12. n phím “Select” phím m i tên “Lên /Xu ng”
Cài t t c truy n d ch
- èn ml/h sáng lên - Vi c cài t ho c thay i t c truy n d ch ch th c hi n c khi
m không ho t ng ( ang tr ng thái ch ). - N u ang truy n d ch nh n phím “STOP” a máy v tình tr ng ch sau ó m i th c hi n vi c cài
t.
Hình 13: Cài t t c truy n
13. n phím “Select”, phím m i tên lên
Cài t gi i h n th tích truy n
ch
- èn báo ml sáng lên - Khi th c hi n vi c truy n d ch mà không t th tích gi i h n, màn hình th tích gi i h n s hi n th
14. Nh n PURGE hi n th
PURGE nh ra r i nh n l i
th c hi n m nhanh
ng h t b t khí ra kh i ng
ng truy n d ch
ch s c b m nhanh th tích này s c c ng vào t ng th tích trên màn hình hi n th
Hình 14: i khí ra kh i dây truy n d ch
15. a kim c a b truy n dch vào t nh
ch ng i b nh
n i máy truy n v i ng i b nh
Th y máu trong lòng m ch ch y ng c l i dây truy n
16. n phím START
b t u th c hi n truy n d ch
èn màu xanh ch p lên trong khi truy n d ch, èn báo nh gi t ch p lên m i khi có m t gi t c nh xu ng trong b u nh gi t
213
SAU
5. K t thúc vi c tiêm truy n
17. n phím STOP
ng ng l i vi c truy n d ch
- Báo ng hoàn t t truy n d ch s phát ra và màn hình t ng th tích hi n ch FIN. - Lúc này máy s chuy n sang ch
truy n d ch v i t c 1ml/h
18. n phím ON/OFF
t t máy Khoá dây truy n l i khi k t thúc truy n d ch và khi máy ã t t
19. Thu d n d ng , lo i b các
ch t th i, lau chùi máy
n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng
Các d ng c có dính máu d ch c th b vào túi màu vàng, dùng Dd kh khu n kh nhi m nh ng
i có máu, d ch c th . Dùng kh n m m s ch lau máy.
20. Ghi h s ch m sóc
m b o vi c ch m sóc
c liên t c và ti n l i
Ghi ngày, gi th c hi n, tên d ch, c , th i gian (thu c, li u l ng,
hàm l ng n u có) và nh ng di n bi n c a ng i b nh x y ra trong và sau khi truy n
21. t ng i nh t th tho i
mái
Th hi n s tôn tr ng ng i
nh
Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà l a ch n t th cho phù h p.
Chú ý: ng d n cách cài t m t s ch c n ng và thông s c a máy truy n d ch
Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
1. Cài t ch : t c truy n, l u gi các thông s truy n và âm thanh
214
1. Vào cài t ch ng trình
n gi ng th i 2 phím ‘IV SET” và “STOP/SILENCE”
Vào ch ng trình cài t
- Trong khi ang m máy - Màn hình s hi n lên “SET” và sau ó
vào ch cài t, th các phim “IV SET” và phím “STOP/SILENCE” ra.
1.1Cài t lo i dây truy n
n phím “Select” a ch n n i dung cài t H -15 ho c H – 20
H- 15: do máy t ch n H- 20: do cài t
n phím “Lên, Xu ng”. Th c hi n cài t gi t/ml
H- 15: 15gi t/ml H- 20: 20 gi t/ml
1.2 Cài t các thông s c n l u:
c truy n, th tích gi i h n, t ng th tích
n phím ch n ch dA- 0, dA- 1, dA- 2.
l u gi các thông s t c truy n, th tích gi i h n, t ng th tích
dA- 0: Không l u dA- 1: L u t c không l u th tích dA- 2: L u t t c các thông s
1.3 Cài t âm thanh: ch , ho t
ng, báo ng.
n phím ch n ch bV- 0 bV- 1 bV- 2
cài t ch phát ho c
không phát âm thanh
bV- 0: Phát âm thanh ch , ho t ng và báo ng bV- 1: Ch phát âm ho t ng và báo
ng bV- 2: Không phát âm thanh các lo i
2. Thoát kh i ch ng trình cài t
n phím ON/ OFF thoát kh i ch ng trình cài
t
2. M t s báo ng th ng g p và cách x trí: ti ng báo ng là nh ng ti ng “bíp” dài và èn ch p lên, màn hình t ng th tích hi n lên m t trong các thông s sau: AL- 0, AL- 1, AL- 2, AL- 3, AL- 5, AL- 7, ProP, door, Fin, off, Er- 0. n phím stop t t báo ng và u ch nh máy theo h ng d n
Lo i báo ng Lý do X trí Chú ý
215
AL- 0 xu t hi n Không có d ch trong b dây truy n, ho c u dò không phát hi n c gi t d ch trong u m gi t
- Ki m tra l i u dò - Ki m tra l i h th ng dây
AL- 1 xu t hi n c dây truy n Ki m tra h th ng dây truy n d ch u ch nh
AL- 2, AL- 5: xu t hi n T c nh gi t c a máy ch a phù h p v i dây truy n
Ki m tra l i cài t t c ã úng ch a và th c hi n xác nh n l i
AL- 3 xu t hi n a óng ch a ch c Ki m tra và óng l i c a cho ch c ch n
AL- 7 xu t hi n Có không khí trong dây truy n Lo i b h t khí trong dây truy n
Ch Fin xu t hi n t d ch truy n Rút dây truy n ho c thay chai d ch m i u có ch nh.
OFF xu t hi n t pin p ngu n cho máy, s c pin
Door xu t hi n a ch a ch t Ki m tra và ch t l i c a
Drop xu t hi n u m gi t không ho t ng Ki m tra l i ti p xúc và h th ng m ot (Sensor drop).
Er- o xu t hi n i máy không th ho t ng Ki m tra l i toàn b quy trình ho t ng a máy, n u không c báo s a.
216
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n.
Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai
Stt N i dung úng Sai 1 èn xanh sáng báo hi u quá trình truy n d ch ang có s c 2 Phím Total vol cho bi t t ng s th tích d ch ã truy n cho ng i
nh
3 Phím Select dùng l a ch n t c truy n d ch cho ng i b nh 4 Khi mu n xoá d li u t ng s d ch ã truy n cho ng i b nh ch c n
n nút Clear
5 n phím Purge t ng t c truy n d ch cho ng i b nh 6 èn có ký hi u AC/DC sáng cho bi t máy ang s d ng ngu n n
i
7 Sau khi cài t ch ng t ình ho t ng cho máy xong n phím ON/OFF b t u truy n d ch cho ng i b nh
8 ch t c a máy truy n d ch n vào nút có tên Pump fingers 9 Khi c n u d ng h tr , ng i b nh ch c n n vào nút NURSE
CALL
10 B ph n m gi t c a máy truy n d ch có tên là POLE CLAMP 11 kh i ng máy truy n d ch n vào nút ON/OFF 12 l a ch n t c truy n d ch cho phù h p v i ch nh c a bác s
ch c n n vào phím SELECT
13 Mu n d ng quá trình truy n d ch n vào phím ON/OFF 14 Dùng dung d ch kh khu n t y u ngay n i có máu và d ch c
th r i ra trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh
15 K t thúc truy n d ch cho ng i b nh c n ph i ghi vào h s ch m sóc lo i d ch, s l ng và nh ng di n bi n b t th ng n u có x y ra
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n 4.2.1 Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t
Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
4.2.2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c
hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách th c hi n t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.
Tr c
khi th c hi n
thu t
1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i) và y l nh c th c a bác s (tên lo i d ch c n truy n, s l ng
ch, th i gian b t u truy n, t c , các thu c dùng kèm (n u có)… 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v vi c h s c
truy n d ch theo y l nh c a bác s : th i gian b t u, lo i d ch, tác d ng c a nó, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng
u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo tã lót… 3. Chu n b ng i u d ng: u d ng trang ph c áo choàng, m , kh u
217
trang, g ng tay m b o s ch s , vô khu n, r a tay th ng quy. 4. Chu n b y d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và
ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không. Chu n b máy truy n d ch, cài t các thông s và ch ng trình làm vi c cho
máy úng v i ch nh c a bác s : t c , th tích d ch, th i gian truy n Trong
khi ti n
hành
thu t
5. Giúp ng i b nh n m t th n m ng a th ng, tho i mái. 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n
tránh au n cho ng i b nh và ki m ch c nhi m khu n 7. V a th c hành v a k t h p quan sát s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m, ng
viên ng i b nh ng i b nh yên tâm tin t ng.
Sau khi ti n
hành
8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các
ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu dính vào máy truy n ho c r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m
ng dung d ch kh khu n sau ó c r a ngay. 10. Tháo b g ng tay v sinh ôi tay úng quy trình 11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm: tên d ch, s l ng, t c ,
th i gian truy n và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh (n u có).
4.3 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng
n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng
ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không
làm trong khi th c hành.
218
Stt i dung công vi c t úng Sai Không làm
Ghi chú
1 Xem h s b nh án: bi t ng i b nh, ch nh c a bác s
2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t p làm
3 H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan
4 N i dây ngu n vào máy c p n ngu n cho máy
5 m dây n i u dò nh gi t vào máy 6 n phím “ON/OFF” kh i ng máy 7 Trang ph c y , r a tay, i g ng tay 8 Chu n b b truy n d ch: Xé túi ng dây
truy n, u ch nh khoá v phía cu i c a kim. C m dây truy n vào chai d ch, i khí.
9 G n b dây truy n d ch vào máy: M c a c a thân máy ra, nh n c n k p ng phía d i c a và m k p ra cho n khi nghe ti ng click.
10 p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a u nh gi t xác nh s gi t d ch
truy n/ml.
11 n phím m i tên “Lên/Xu ng” máy l a ch n úng b truy n d ch s d ng
12 Nh n nút “Select”,phím m i tên “Lên /Xu ng” cài t t c truy n d ch
13 n phím “Select” phím m i tên lên cài t gi i h n th tích truy n d ch
14 Cho d ch ch y vào b dây truy n d ch: th c hi n b m nhanh t ng h t b t khí ra kh i
ng ng truy n d ch
15 a kim c a b truy n d ch vào t nh m ch a ng i b nh
16 Nh n phím START b t u th c hi n truy n d ch
17 n phím STOP ng ng l i vi c truy n ch
18 Nh n phím ON/OFF t t máy 19 Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau
chùi máy h n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng
20 Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i
21 t ng i b nh t th tho i mái
219
Ph n th c hành 4.4 Th c hành t i lab (Không có giáo viên h ng d n) 4.4.1 Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành
Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy truy n, mô hình cánh tay dùng tiêm, truy n t nh m ch.
D ch truy n, thu c và các dung c c n thi t: d ch, thu c kèm theo úng v i ch nh c a bác s , b dây truy n, bông, c n 70 C, c n Iod 1- 3%, panh, kéo, b ng dính, c.
B ng ki m quy trình k thu t s d ng máy truy n d ch.
4.4.2 T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
4.5 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t truy n d ch cho ng i b nh b ng cách a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân trong nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
4.6 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
N m th 2: Sau khi thành th o k n ng s d ng b m tiêm n t i phòng th c hành k n ng.
N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng b m tiêm n trong
ch m sóc cho ng i b nh.
Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.
Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.
220
4.7 T ánh giá 4.7.1 T ánh giá d a vào thang m
Stt N i dung công vi c Làm úng
(2)
Làm úng
ch a (1)
Làm sai (0)
Khônglàm (0)
1 Xem h s b nh án : bi t ng i b nh, ch nh c a bác s .
2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm 3 H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n
thi t có liên quan
4 N i dây ngu n vào máy c p n ngu n cho máy
5 m dây n i u dò nh gi t vào máy 6 n phím “ON/OFF” kh i ng máy 7 Trang ph c y ,r a tay, i g ng tay 8 Chu n b b truy n d ch: Xé túi ng dây truy n, u
ch nh khoá v phía cu i c a kim. C m dây truy n vào chai d ch, i khí.
9 G n b dây truy n dch vào máy: M c a c a thân máy ra, nh n c n k p ng phía d i c a và m k p ra cho
n khi nghe ti ng click.
10 L p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a b u nh gi t, xác nh s gi t d ch truy n/ml.
11 n phím m i tên “Lên/Xu ng” máy l a ch n úng b truy n d ch s d ng
12 Nh n nút “Select” phím m i tên “Lên /Xu ng” cài t t c truy n d ch
13 n phím “Select” phím m i tên lên cài t gi i h n th tích truy n d ch
14 N i b truy n d ch và th c hi n b m nhanh t ng t b t khí ra kh i ng ng truy n d ch
15 a kim c a b truy n d ch vào t nh m ch c a ng i b nh
16 Nh n phím START b t u th c hi n truy n ch
17 n phím STOP ng ng l i vi c truy n d ch 18 Nh n phím ON/OFF t t máy 19 Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi
máy h n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng
20 Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i
21 t ng i b nh t th tho i mái
4.7.2 T ch c giám sát.
Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng.
B ng ki m quy trình k thu t, b ng ki m t l ng giá.
221
CH NG VIII
CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG 1.Gi i thi u toàn ch ng 1.1 Các k n ng trong ch ng
Thay b ng v t th ng s ch.
Thay b ng v t th ng nhi m khu n.
Thay b ng v t th ng d n l u.
Thay b ng v t th ng h u môn nhân t o.
C t ch .
1.2 M c tiêu toàn ch ng
Trình bày c m c ích c a thay b ng r a v t th ng
Trình bày c quy t c chung khi thay b ng r a v t th ng
Gi i thích, ng viên và nh n nh c ng i b nh khi ti n hành các k thu t thay b ng
Chu n b d ng c , thu c, dung d ch r a v t th ng theo y l nh.
Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t thay b ng
2 Yêu c u 2.1 Gi i thi u t ng quan
Ch m sóc v t th ng cho ng i b nh là m t vi c làm không th thi u c c a ng i u d ng i v i ng i b nh sau ti u ph u thu t ho c ph u thu t do nguyên nhân b nh lý hay tai n n. K thu t ch m sóc v t th ng cho ng i b nh n u th c hi n
t s ki m ch c nhi m khu n th phát t o u ki n cho v t th ng h i ph c nhanh chóng, h n ch nh ng t n th t v kinh t và t o c ni m tin i v i ng i b nh.
Ch m sóc v t th ng có th r t n gi n nh v i v t th ng s ch, nh ng c ng có khi là m t k thu t h t s c ph c t p nh i v i v t th ng nhi m khu n, v t thu ng có
ng d n l u, v t th ng h u môn nhân t o, v t th ng c t ch , òi h i ng i u d ng ph i có nh ng ki n th c, k n ng và kinh nghi m nh t nh. Ch m sóc v t th ng cho ng i b nh th ng c th c hi n t i phòng thay b ng ho c gi ng b nh trong b nh vi n. Tuy nhiên dù âu ng i u d ng c ng ph i th c hi n vi c ch m sóc v t th ng úng quy trình k thu t. M c ích thay b ng r a v t th ng nh n nh, ánh giá tình tr ng c a v t th ng, r a, th m hút d ch, tháo m , c t l c các t ch c ho i t , c t ch , thông r a ng d n l u, thay r a túi h u môn nhân t o. Thay b ng r a v t th ng giúp cho ng i b nh au n có c m giác d ch u, tho i mái, h n ch nh ng tai bi n có th x y ra và t o cho v t th ng h i ph c nhanh chóng.
Trong quá trình th c t p, h c viên tích lu c kinh nghi m thông qua các ho t ng th c hành c a b n thân. Vi c th c hành c di n ra theo các giai n: giai n u c n có giáo viên giám sát u n n n, giúp sinh viên th c hi n úng các b c
trong quy trình, giai n sau h c viên t làm hoàn thi n k n ng.
2.2 Nguyên t c thay b ng
Chu n b ng i b nh chu áo tr c khi ti n hành thay b ng r a v t th ng.Vô khu n tri t d ng c , v t li u và tay th thu t viên.
B ng g c ph i che kín v t th ng và th m hút d ch trong 24 gi .
222
Khi thay b ng ph i ti n hành thay b ng v t th ng s ch tr c, v t th ng nhi m khu n sau. V t th ng nhi m khu n ph i l y b nh ph m m nuôi c y vi khu n và làm kháng sinh .
Sau khi thay b ng u d ng ph i ghi vào phi u ch m sóc tình tr ng c a v t th ng, ph ng pháp x trí, thu c, dung d ch r a ã s d ng và ghi tên ng i thay b ng
2.3 a m thay b ng - r a v t th ng
Ph i t ch c m t bu ng thay b ng r a v t th ng riêng cho ng i b nh. Bu ng thay b ng và r a v t th ng ph i m b o các tiêu chu n: s ch s d lau r a hàng ngày, thoáng khí, có ánh sáng và thu n ti n cho vi c ti t khu n nh k .
Trong tr ng h p ng i b nh không th n c phòng thay b ng ta ti n hành thay b ng cho ng i b nh t i gi ng, trong tr ng h p ó ph i có bình phong che
kín áo cho ng i b nh.
2.4 Nh ng v t li u làm b ng v i g c s d ng thay b ng - r a v t th ng
G c mi ng.
c mi ng c làm b ng v i g c tr ng (không ho c ít h v i), có th k t h p v i t l p bông th m n c m ng gi a. Sau khi ti t khu n, g c c s d ng p lên m t v t th ng ã r a s ch, có tác d ng th m hút d ch, máu, b o v v t th ng. Tu
theo yêu c u c a v t th ng mà ng i ta t o nên nh ng mi ng g c có kích th c khác nhau m b o phát huy c h t tính n ng tác d ng c a mi ng g c và s d ng ti n
i.
G c mi ng có kích th c l n
Là nh ng m nh g c có kích th c kho ng 30 x 40 cm có th g p 2- 3 l t. G c n c s d ng p lên các v t th ng r ng, có nhi u d ch ti t. (V t th ng b ng).
G c mi ng có kích th c v a
Là lo i g c có kích th c v a ph i kho ng 15 x 20 cm có th g p c 2 - 3 l t, c s d ng p lên các v t th ng v a.
G c mi ng có kích th c nh
Là mi ng g c hình vuông, có kích th c nh chi u dài m i c nh kho ng 5 x 10cm c s d ng p lên các v t th ng nh th m hút máu, d ch.
G c c u.
c c u là viên g c làm b ng v i màn (g c) g p thành nh ng viên g c nh có hình nh c u g i là g c c u. G c c u c s d ng th m hút dung d ch r a, r a và làm s ch v t th ng.
B ng:
B ng cu n:
Làm b ng v i g c m m, tr ng r ng 4cm dài 2- 3 mét c cu n tròn l i. S d ng b ng v t th ng ch y máu ho c có nhi u d ch ti t.
B ng dính:
Làm b ng v i g c m m có 1 m t tráng keo dính, r ng 4cm dài 2- 3 mét c cu n tròn l i. S d ng b ng v t th ng ã khô ho c có ít d ch ti t.
B ng optiskin
Làm b ng màng Polyurethan, m t m t tráng 1 l p keo dính, b ng có tính àn h i cao, không th m n c, ít gây d ng. B ng c s d ng b ng v t th ng r ng, v t th ng theo ng cong c th .
223
2.5 Dung d ch r a Dung d ch POVIDINE 150ml: là ph c h p c a Iod v i Polyvilrolidon ch a 9 - 12%
Iod, d tan trong n c và c n. Tác d ng sát khu n v t th ng 2.6 Nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh
Ti n s có b d ng thu c, d ng v i b ng dính.
Khám th c th :
Nhìn xung quanh và t i v t th ng có d u hi u b t th ng không (Có m c các nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da..)
S xung quanh v t th ng phát hi n các d u hi u b t th ng.
Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê.
Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp. 2.7 Ki m tra tr c khi h c
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi ti n hành thay b ng r a v t th ng, d ng c ph i tuy t i vô khu n
2 Ti t khu n là quá trình tiêu di t t t c các vi sinh v t k c nha bào c a vi khu n
3 H p t là ph ng pháp ti t khu n thích h p cho các d ng c ng kim lo i
4 Nhi m khu n b nh vi n là nhi m khu n m c ph i trong th i gian m vi n ( sau 48 gi )
5 V t th ng c ch n oán là nhi m khu n ph i có các d u hi u ng, nóng, , au
6 V t th ng có khâu ch , n u ch n oán là nhi m khu n, thì không c c t ch s m h n quy nh
7 M t ngày thay b ng, r a v t th ng 4- 5 l n là bi n pháp t t nh t giúp cho v t th ng chóng lành
8 Nh ng bi n i ch y u trong viêm là: R i lo n chuy n hoá và n th ng t ch c
9 D ng c thay b ng r a v t th ng ch s d ng 1 l n cho m t ng i nh
10 Khi thay b ng r a v t th ng cho ng i b nh ph i m b o nguyên t c: Thay b ng v t th ng nhi m khu n tr c, v t th ng
ch sau
11 M c ích thay b ng r a v t th ng là ánh giá s ti n tri n c a t th ng
12 S d ng b ng dính b ng cho nh ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t
13 S d ng c n 700 r a v t th ng nhi m khu n là t t nh t 14 V t th ng vùng u m t có khâu da, n u ti n tri n t t thì sau 5
ngày c ch nh c t ch
15 Khi r a v t th ng có ng d n l u ta r a ng d n l u theo chi u t chân ng n thân ng
224
THAY B NG R A V T TH NG S CH
1. M c tiêu
1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.
2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.
3. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng úng quy trình.
4. Th hi n c s khéo léo, nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay b ng v t th ng cho ng i b nh.
2. nh ngh a v t th ng s ch
Là v t th ng ngo i khoa, không b nhi m khu n, không có bi u hi n viêm (không có d ch r viêm), Quá trình u tr có ti n tri n t t, t ch c h t ang phát tri n ho c ang trong giai n lên da non.
225
3. Quy trình k thu t thay b ng r a v t th ng s ch Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m
n chú ý Hình nh minh h a
TR C
Chu n b
ng i nh
1.Ki m tra s
ng i b nh
- c h tên ng i b nh. - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c
thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…
- Xác nh úng ng i b nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n
các công vi c ti p theo c t t.
c k các ch nh c a th y
thu c
Hình 1: Chu n b ng i b nh
2.Thông báo cho ng i b nh
Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng
Làm gi m i n i lo ng và nh n c
nhi u h n s h p tác c a ng i b nh
Ng i b nh n ph i c sinh c th , i ti u ti n
tr c khi ti n hành th thu t
3. Nh n nh tình
tr ng ng i b nh
- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th ng.
Phát hi n d u hi u t th ng c a
ng i b nh
Chu n b
ng i u ng
4.Th c hi n r a tay th ng quy
Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t
Ki m ch nhi m khu n b nh vi n
a tay úng quy trình, chú ý
và u móng tay
Hình 2: u d ng r a tay
226
5. Mang kh u trang
- t kh u trang che kín m i, mi ng
- Kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i
- Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t
a ph i
Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh
Mang kh u trang ph i kín
mi ng và i
Hình 3: u d ng mang
kh u trang
Chu n b ng c
6. S p x p ng c lên
xe thay ng
Khay d ng c g m:
- Gói vô khu n:( 2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u).
- B ng cu n, ho c b ng dính, kéo, dung d ch r a Povidine, 2
ôi g ng tay.
- Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n.
Có các d ng c n thi t m o cho công vi c
ch m sóc hi u qu
p x p d ng theo trình t thu n ti n
cho khi s ng
Hình 4: Chu n b xe thay b ng
7. Ki m tra ng c
Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o ng c
dùng không c dùng l i
227
TRONG
Ti n hành
thu t
8. u ng i
ng s ch
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u tay, không làm rách
ng
Hình 5: u d ng i g ng
9.Chu n b
th ng i b nh
t ng i b nh t th thu n i
- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.
Khi t ng i nh n m v trí t th ng
ph i cùng phía i ng i làm
th thu t
Hình 6: T th ng i b nh
10. Tr i nylon d i
trí v t th ng
r ng t m nylon, tr i d i v trí v t th ng
Tránh dung d ch a, d ch t v t
th ng ng i b nh ch y ra gi ng
Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng
11. Chu n dung ch r a t th ng
dung d ch r a ra c c công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng
dung d ch a r a
tránh lãng phí
Hình 7: dung dch r a ra c c
12. t túi ng n vào v
trí thu n l i
Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng
b bông, g c n
- Không túi xa.
- Mi ng túi m ng.
228
13. M gói/ p d ng vô
khu n
- t gói / h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/ h p d ng c .
- m b o nguyên c vô khu n.
- Ng n ng a nhi m khu n.
Không d ng vô khu n
ch a s d ng ch m vào
t xung quanh
14. Tháo b ng, c c
- B ng cu n: Dùng kéo c t b ng c .
- B ng dính:Bóc các chân ng
- Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i
t th ng.
Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh
- B ng khô, dính ph i làm
m b ng t i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u d c
t m
15. Nh n nh tình
tr ng v t th ng
- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, m u s c, tính ch t
a d ch,.
ánh giá ti n tri n a v t th ng
Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng
Hình 8: Nh n nh v t
th ng 16. Tháo
g ng ã s d ng
- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn
i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n
u vàng
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
Không ch t n t g ng
dính vào tay u d ng và
các v t xung quanh.
Hình 9: u d ng tháo
ng
229
17. u ng i
ng vô khu n
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u, không làm rách g ng
Hình 10: u d ng i g ng
18. R a ngoài v t th ng
Dùng k p ph u tích/ k p Kose
p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t mép v t
th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi
ch
- Làm s ch da - Không a vi khu n t ngoài vào
t th ng
- . ng tác nh nhàng không nên c xát
nh v t th ng.
- M i l n r a ph i thay 1 viên g c, g c
n b vào túi ng b n u vàng
19. R a trong v t th ng
Dùng k p ph u tích/k p Kose
p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t gi a v t
th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi
ch
Làm s ch trong v t th ng phòng ng a nhi m khu n
- ng tác chínhxác, tránh
n th ng v t th ng và au cho ng i
nh. - G c b n b vào túi ng
n màu vàng
Hình 11: R a v t th ng
230
20. Theo dõi tình tr ng ng i b nh
Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n
phòng tai bi n trong khi làm th thu t (ng i b nh choáng do au ho c
)
Quan sát da, c m t ng i nh
21. Th m khô v t th ng, sát khu n l i
t th ng
p g c c u th m nh trên t v t th ng.
Làm khô b m t v t th ng
Không dùng bông th m
i bông s dính vào v t th ng
22. t g c vô khu n và b ng v t th ng
- p lên b m t v t th ng t mi ng g c vô khu n, g c
trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm.
- Dùng b ng dính/b ng cu n ng v t th ng
b o v v t th ng và th m hút
ch
- G c che kín t th ng.
- Không b ng ch t quá ho c
ng quá.
SAU
Thu d n
ng c 23. Phân lo i và thu gom ch t th i
- B k p ph u tích/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n.
- Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t
vào thùng rác Y t
- u d ng r a tay.
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
- Kh khu n và r a d ng c
úng quy nh.
- X lý rác th i y t úng quy
nh.
Hình 12: u d ng tháo ng
231
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi thay b ng ta ánh giá c tình tr ng c a v t th ng
2 V t th ng s ch là v t th ng không có d ch r viêm
3 Khi thay b ng r a v t th ng d ng c ph i m b o s ch
4 m b o nguyên t c vô khu n, khi ti n hành k thu t r a v t th ng không c ti n hành t i gi ng.
5 Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng u d ng ph i th c hi n nhanh tránh au cho ng i b nh
6 S d ng bông c u r a v t th ng là t t nh t
7 d ng b ng dính b ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t
8 Khi thay b ng r a v t th ng u d ng ph i nh n nh tình tr ng c a ng i b nh
9 p g c, b ng v t th ng có tác d ng th m hút d ch ti t
10 p g c, b ng v t th ng có tác d ng ch ng nhi m khu n
11 p g c, b ng v t th ng có tác d ng c m máu
12 Khi thay b ng ng i u d ng nên ng cùng phía v i v t th ng c a ng i b nh
13 Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch p lên v t th ng cho ng i b nh r i b ng l i
14 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tích/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n
15 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b bông ng, g c vào túi ng b n màu vàng
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u
Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
232
l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n
cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.
ng ki m: K thu t thay b ng v t th ng s ch
Stt i dung công vi c Không liên quan
t Sai Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Ki m tra h s ng i b nh
2 Thông báo v k thu t s p làm
3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
4 Ki m tra d u hi u sinh t n
*Chu n b ng i u d ng
5 Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang
6 R a tay th ng quy
*Chu n b d ng c
7 Chu n b khay d ng c :
- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u
- 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g ng tay ch
- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng.
- 1 kéo, 1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 ni lon.
- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng b n.
* K thu t ti n hành.
8 u d ng mang g ng tay s ch
9 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n i cho r a v t th ng.
i qu n /áo b c l v t th ng.
10 Tr i nylon d i v t th ng
233
11 dung d ch r a, dung d ch sát khu n ra c
12 M h p/Gói d ng c vô khu n
13 t túi ng b n vào v trí thu n l i
14 Tháo b ng c
15 Nh n nh tình tr ng v t th ng
16 Tháo g ng tay c
17 i g ng tay vô khu n
18 R a ngoài v t th ng: Dùng k p ph u tích / p Kose g p g c c u th m dung d ch r a t th ng, r a t mép v t th ng theo
hình xoáy trôn c ra ngoài ( r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)
19 R a trong v t th ng: Dùng k p ph u tích / p Kose g p g c c u th m dung d ch r a t th ng, r a t gi a v t th ng theo
hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)
20 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n
21 G p g c c u th m khô v t th ng, sát khu n l i v t th ng.
22 t g c vô khu n ph kín v t th ng
23 B ng v t th ng l i (dùng b ng dính ho c ng cu n tu theo v t th ng )
Thu d n d ng c
24 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh
Tháo b g ng tay, r a tay
25 Ghi phi u ch m sóc:
- Ngày gi làm th thu t
- Tình tr ng c th c a v t th ng.
- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.
- Ghi tên ng i thay b ng
26 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng
234
5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i lab không có giáo viên 5.1.1 Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành.
Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng.
D ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng s ch.
5.1.2 T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n
th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T ch c giám sát sinh viên
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
235
THAY B NG R A V T TH NG NHI M KHU N 1. M c tiêu
1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.
2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.
3. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng nhi m khu n úng quy trình.
4. Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng v t th ng cho ng i b nh.
2. nh ngh a v t th ng nhi m khu n t th ng nhi m khu n là v t th ng có d u hi u c a viêm ( S ng, nóng, , au,
có d ch r viêm ch y ra t v t th ng ). N u nhi m khu n kéo dài thì có m ho c t ch c ho i t .
236
3. Quy trình k thu t thay b ng r a v t th ng nhi m khu n
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng u c n
chú ý Hình nh minh h a
TR C
Chu n ng i nh
1. Ki m tra h ng i nh
- c h tên ng i b nh. - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c
thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…
- Xác nh úng ng i b nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n b các công vi c ti p theo c
t.
c k các ch nh a th y thu c
Hình 1: Chu n b ng i b nh
2. Thông báo cho ng i
nh
Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng
Làm gi m i n i lo ng và nh n c
nhi u h n s h p tác c a ng i b nh
Ng i b nh c n ph i c v sinh
th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t
3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh
- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th ng.
Phát hi n d u hi u t th ng c a
ng i b nh
Chu n
ng i u ng
4. Th c hi n a tay th ng
quy
Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t
Ki m ch nhi m khu n b nh vi n
a tay úng quy trình, chú ý k và
u móng tay
Hình 2: u d ng r a tay
237
5. Mang kh u trang
- t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau
u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t
a ph i
Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh
Mang kh u trang ph i kín c mi ng và
i
Hình 3: u d ng mang
kh u trang Chu n
d ng
6. S p x p
ng c lên xe thay b ng
Khay d ng c g m: - Gói vô khu n: (2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u). - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo, dung d ch r a (Povidine ôxy già) 1 ôi g ng tay vô khu n,1 ôi g ng tay s ch - Nylon, khay qu u, túi
ng bông g c b n.
Có các d ng c
n thi t m o cho công vi c
ch m sóc hi u qu
p x p d ng c
theo theo trình t thu n ti n cho khi
d ng
Hình 4: Chu n b xe thay ng
7. Ki m tra ng c
Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng dùng không
c dùng l i
TRONG
Ti n hành k thu t
8. u d ng i g ng s ch
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u tay, không làm rách
ng
Hình 5: u d ng i g ng
238
9. Chu n b t th ng i
nh
t ng i b nh t th thu n i
- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.
Khi t ng i b nh m v trí v t
th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t
Hình 6: T th ng i b nh
10. Tr i nylon i v trí v t
th ng
r ng t m nylon, tr i d i v trí v t th ng
Tránh dung d ch a, d ch t v t
th ng ng i b nh ch y ra gi ng
Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng
11. Chu n b dung d ch r a
t th ng
dung d ch r a ra c c công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng
dung d ch v a r a tránh lãng
phí
Hình 7: dung d ch r a ra c
12. t túi ng b n
vào v trí thu n i
Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng
b bông, g c n
- Không túi xa. - Mi ng túi m
ng.
13. M gói/ p d ng c
vô khu n
- t gói/h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/h p d ng c .
- m b o nguyên c vô khu n.
- Ng n ng a nhi m khu n.
Không d ng c vô khu n ch a s
ng ch m vào t xung quanh
239
14.Tháo b ng, g c c
- B ng cu n: Dùng kéo c t b ng c .
- B ng dính:Bóc các chân ng
- Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i
t th ng.
Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh
- B ng khô, dính ph i làm m b ng
i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u d c v t m
15.Nh n nh tình tr ng v t th ng
- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, m u s c, tính ch t
a d ch, m .
ánh giá ti n tri n a v t th ng
Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng
Hình 8: V t th ng nhi m
khu n 16. Tháo b
ng ã s ng
- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn
i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n
u vàng
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng và các
t xung quanh.
Hình 9: u d ng tháo
ng
17. u d ng i g ng vô
khu n
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u, không là rách g ng
Hình 10: u d ng i g ng
240
18.R a trong t th ng
- Dùng kéo c t l c các t ch c ho i t . - Tách r ng mép v t th ng. - n nh xung quanh v t th ng cho d ch, m trong sâu thoát ra ngoài. - Cho dung d ch ôxy già vào
t th ng. - Dùng g c c u r a nhi u
n n khi s ch.
Làm s ch các t ch c ho i t và m trong v t th ng
- ng tác chính xác, tránh t n th ng m ch máu và th n kinh. - G c b n b vào túi ng b n
u vàng
Hình 11: R a v t th ng
19. R a ngoài t th ng
Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch a Betadin, r a t mép v t
th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi
ch
- Làm s ch da - Không a vi khu n t ngoài vào
t th ng
- . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 viên g c, g c
n b vào túi ng b n m u vàng
20.Theo dõi tình tr ng ng i b nh
Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n
phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng do au ho c s )
Quan sát da, s c t ng i b nh
21.Th m khô t th ng
p g c c u th m nh trên t v t th ng.
Làm khô b m t v t th ng
Không dùng bông th m s i bông s
dính vào v t th ng
22.Sát khu n t th ng
Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch
Betadin, th m nh t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài da, cách mép v t th ng 3- 4 cm
Tiêu di t vi khu n - . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng.
241
23. t g c vô khu n và b ng
t th ng
- p lên b m t v t th ng t mi ng g c vô khu n, g c
trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm. - Dùng b ng dính/b ng cu n
ng v t th ng
b o v v t th ng và th m hút
ch
- Không b ng ch t quá ho c l ng quá.
SAU
Thu D n
ng c
24.Phân lo i và thu gom ch t th i
- B k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t
vào thùng rác Y t - u d ng r a tay.
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
- Kh khu n và r a ng c úng quy
nh. - X lý rác th i y t
úng quy nh.
Hình 11: u d ng tháo
ng
25.Ghi phi u ch m sóc
- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ng d ch, m u s c, tính ch t - Dung d ch r a v t th ng ã dùng - Ghi tên ng i thay b ng
Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i
nh
Ph i ghi úng và các n i dung
Hình 12: Ghi phi u ch m sóc
26.Thông báo cho ng i
nh
Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a
t th ng
Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong
u tr và ch m sóc
Không nói nh ng
n ng i b nh quá lo l ng
242
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi thay b ng ta ánh giá c tình tr ng c a v t th ng
2 M c ích thay b ng v t th ng nhi m khu n là c t l c các t ch c ho i t
3 Khi thay b ng r a v t th ng d ng c ph i m b o s ch
4 M c ích thay b ng v t th ng nhi m khu n là r a s ch các trong v t th ng
5 Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng u d ng ph i th c hi n nhanh tránh au cho ng i b nh
6 S d ng bông c u r a v t th ng nhi m khu n là t t nh t
7 S d ng b ng dính b ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t
8 Khi thay b ng r a v t th ng u d ng ph i nh n nh tình tr ng a ng i b nh
9 p g c, b ng v t th ng có tác d ng th m hút d ch ti t
10 Khi thay b ng, n u th y xung quanh v t th ng s ng t y , ó là u v t th ng nhi m khu n
11 p g c, b ng v t th ng có tác d ng c m máu
12 Khi r a v t th ng có m u d ng dùng m i kéo tách nh mép t th ng cho m ch y ra
13 Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch p lên v t th ng cho ng i b nh r i b ng l i
14 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tích/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n
15 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b bông ng, g c cho vào túi ng b n m u vàng
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1 Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên
tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
243
Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i
quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.2.2 T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá
c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: k thu t thay b ng v t th ng nhi m khu n
Stt i dung công vi c Không liên quan
t Sai Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Ki m tra h s ng i b nh
2 Thông báo v k thu t s p làm
3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
4 Ki m tra d u hi u sinh t n
*Chu n b ng i u d ng
5 Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang
6 R a tay th ng quy
*Chu n b
7 Chu n b khay d ng c :
- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u)
- 1 ôi g ng tay vô khu n. 1 ôi g ng tay s ch
- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung ch sát khu n v t th ng.
- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 ni lon.
- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng b n.
* K thu t ti n hành.
8 u d ng mang g ng tay s ch
9 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a v t th ng.
C i qu n /áo b c l v t th ng.
244
10 Tr i nylon d i v t th ng
11 dung d ch r a, dung d ch sát khu n ra c c
12 M h p/gói d ng c vô khu n
13 . t túi ng b n vào v trí thu n l i
14 Tháo b ng c
15 Nh n nh tình tr ng v t th ng
16 Tháo g ng tay c
17 i g ng tay vô khu n
18 R a trong v t th ng: Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a gi a v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài
(r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)
19 R a ngoài v t th ng: Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a t mép v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)
20 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i nh gi m b t au n
21 G p g c c u th m khô v t th ng.
22 G p g c c u th m dung d ch sát khu n bôi nh trên b m t v t th ng
23 t g c vô khu n ph kín v t th ng
24 B ng v t th ng l i (dùng b ng dinh ho c b ng ng cu n tu theo v t th ng )
Thu d n d ng c
25 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh
26 Tháo b g ng tay, r a tay
27 Ghi phi u ch m sóc:
- Ngày gi làm th thu t
- Tình tr ng c th c a v t th ng.
- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.
- Ghi tên ng i thay b ng
28 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng
245
5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1 Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành.
Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng.
D ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng nhi m khu n.
5.1.2 T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n
th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh.
5.4 T ánh giá ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá c m c
thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
T ch c giám sát sinh viên
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
246
THAY B NG R A V T TH NG D N L U
1. M c tiêu
1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng d n l u.
2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.
3. Nh n nh c d ch, s l u thông d ch qua ng d n l u.
4.Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng v t th ng d n l u úng quy trình.
5.Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng v t th ng d n l u cho ng i b nh.
2. nh ngh a v t th ng d n l u Là v t th ng c s d ng các ph ng ti n d n khí, d n d ch t trong c th ra
ngoài.
247
3. Quy trình k thu t thay r a b ng d n l u
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n chú ý
Hình nh minh h a
TR C
Chu n ng i nh
1.Ki m tra h ng i b nh
- c h tên ng i b nh.
- V trí, c m c a v t th ng.
- Xem ch nh c a th y thu c thu c, dung d ch r a, th i
gian và ph ng pháp r a v t th ng…
- Xác nh úng ng i nh.
- Nh n y l nh ch m sóc v t th ng.
- Có k ho ch chu n các công vi c ti p
theo c t t.
c k các ch nh c a th y
thu c
Hình 1: Chu n b ng i b nh
2.Thông báo cho ng i
nh
Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng
Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u
n s h p tác c a ng i b nh
Ng i b nh c n ph i c v sinh
th , i ti u ti n tr c
3.Nh n nh tình tr ng ng i b nh
- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th .
- Da xung quanh v t th ng.
Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i
nh
Chu n ng i
u ng
4.Th c hi n a tay th ng
quy
Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t
Ki m ch nhi m khu n nh vi n
a tay úng quy trình, chú ý k và
u móng tay
Hình 2: u d ng r a tay
248
5. Mang kh u trang
- t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau
u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t
a ph i
Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i
nh
Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i
Hình 3: u d ng mang kh u trang
Chu n
d ng
6.S p x p ng c lên xe
thay b ng
Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:(2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c). - B ng cu n, b ng dính, kéo, dung d ch r a, dung d ch sát khu n Povidine, 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g mg s ch. - Nylon, khay qu u, túi
ng bông g c b n.
Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu
p x p d ng c theo theo trình t
thu n ti n khi d ng
Hình 4: Chu n b xe thay b ng
7.Ki m tra ng c
Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng dùng không
c dùng l i
TRONG
Ti n hành k thu t
8. u d ng i g ng
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u tay, không làm rách g ng
Hình 5: i g ng
249
9. Tr i nylon i ng i b nh m
r ng t m nylon, tr i sát ng i b nh
Tránh dung d ch r a, ch t v t th ng
ng i b nh ch y ra gi ng
Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng
10. Chu n b
th ng i nh
t ng i b nh t th thu n
i
- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.
Khi t ng i
nh n m v trí v t th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t
Hình 6: T th ng i b nh
11. Chu n b dung d ch r a, dung d ch sát khu n v t th ng
- dung d ch r a NaCl ra c
- L y l dung d ch Betadine
có dung d ch a và sát khu n
Chu n b dung ch phù h p v i
yêu c u s d ng
Hình 7: dung d ch r a ra c c
12. M gói/
p d ng c vô khu n
- t gói/h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/h p d ng c .
- m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.
Không d ng c vô khu n ch a s
ng ch m vào t xung quanh
13. t túi ng b n
vào v trí thu n i
Ch n túi m u vàng, t g n v trí v t th ng
- b và phân lo i ch t th i
- Không túi xa. - Mi ng túi m
ng.
250
14. Tháo b ng, g c c
- Dùng kéo c t b ng c t b ng c .
- T t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i v t th ng.
Tránh au, ch y máu t th ng cho ng i nh
ng khô, dính ph i làm m b ng dung
ch r a
Hình 8: Tháo b b ng, g c c
15. Nh n nh tình tr ng v t th ng
- Quan sát xung quanh v t th ng. - Quan sát chân ng d n l u. - S l u thông c a ng d n
u. - S l ng, m u s c, tính ch t c a d ch.
ánh giá ti n tri n c a t th ng
Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng
Hình 9: Nh n nh tình tr ng
t th ng
16. Tháo b ng ã s ng
- 1 tay c m m t ngoài c ng kéo g ng ra kh i tay.
- B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n. - L t m t trong c g ng còn
i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng
n m u vàng.
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
Không ch t b n g ng dính vào
tay u d ng và các v t xung quanh
Hình 10: Tháo g ng
251
17. u ng i g ng
vô khu n
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u, không làm rách
ng
Hình 11: u d ng i g ng
18. R a chân ng d n l u,
thân ng d n u
Dùng k p ph u tích/kìm Kose p g c c u th m dung d ch a:
- R a xoáy trôn c t chân ng d n l u r ng ra ngoài da, a nhi u l n n khi s ch.
- R a t chân lên thân ng n l u 7 – 10 cm.
Làm s ch xung quanh chân ng d n l u, thân ng d n l u phòng ng a nhi m khu n
- ng tác nh nhàng không nên
xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 viên g c.
Hình 12: R a chân ng d n
u
19. Th m khô t th ng
p g c c u th m nh trên t v t th ng
Làm khô b m t v t th ng
Không dùng bông th m
20. Sát khu n xung quanh chân và thân
ng d n l u
Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch
Povidine. - Sát khu n trôn c t chân
ng d n l u r ng ra ngoài da 7- 10cm. - Sát khu n t chân ng d n
u lên thân ng (7- 10cm).
Phòng ng a nhi m khu n
ng tác nh nhàng không nên c xát
nh v t th ng
252
21. Theo dõi tình tr ng ng i b nh
Quan sát s c m t ng i
nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n
phòng tai bi n
trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng, do au ho c s )
Quan sát da, s c
t ng i b nh
23. C t g c
ng v t th ng
Dùng kéo vô khu n t vào chính gi a 1 c nh c a mi ng
c, c t th ng vào gi a mi ng g c, gi nguyên kéo, quay ngang mi n g c, c t 1
n 2cm vuông góc v i ng c t c
( ng c t theo hình ch L )
o ra ng a c bao quanh chân
ng d n l u
ng c t v a ph i
không quá dài
24. t g c và
ng v t th ng
- a g c vào chân ng d n
u theo ng c t, u ch nh g c che kín chân ng
n l u. - C t b ng dính b ng l i.
b o v v t th ng
- G c che kín v t th ng. - Không b ng ch t quá ho c l ng quá.
Hình 13: t g c và b ng v t
th ng
253
SAU
Thu D n
ng c
25. Phân lo i và thu gom ch t th i
.- B k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung
ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b
t c vào thùng rác Y t - u d ng r a tay.
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
- Kh khu n và r a
ng c úng quy nh.
- Bông b ng, g c cho vào túi m u vàng.
Hình 14: Tháo g ng tay
26. Ghi phi u ch m sóc
- Ngày gi làm th thu t.
- Tình tr ng c th c a v t th ng.
- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.
- S l u thông c a ng d n u.
- Tên ng i làm th thu t
Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ph i ghi úng và các n i dung
Hình 15: Ghi h s ch m sóc
27.Thông báo cho ng i
nh
Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng
Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong
u tr và ch m sóc
Không nói nh ng n ng i b nh
quá lo l ng
254
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 . ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 Khi thay b ng ta ánh giá c tình tr ng c a v t th ng
2 V t th ng có ng d n l u là v t th ng c s d ng các ph ng ti n d n khí, d n d ch t trong c th ra ngoài
3 Khi thay b ng r a v t th ng d ng c ph i m b o s ch
4 Khi r a v t th ng ng d n l u, u d ng r a t chân ng xoáy trôn c ra ngoài
5 Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng u d ng ph i th c hi n nhanh tránh au cho ng i b nh
6 Chân ng d n l u là v trí b nhi m khu n
7 S d ng mi ng g c thích h p v t th ng ng d n l u là, gi a mi ng g c có ng c t ch L
8 Khi thay b ng r a v t th ng ng d n l u u d ng ph i nh n nh tính ch t c a d ch
9 Khi sát khu n ng d n l u, ta sát khu n t thân ng xu ng chân ng
10 p g c, b ng v t th ng có tác d ng ch ng nhi m khu n
11 V t th ng nhi m khu n là v t th ng có d u hi u s ng, nóng, , au
12 S d ng b ng cu n b ng v t th ng có ng d n l u là thích p nh t
13 Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch p lên v t th ng cho ng i b nh r i b ng l i
14 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n
15 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b bông ng, g c cho vào túi ng b n m u vàng
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1 Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
255
4.2.2 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n
cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.
ng ki m: k thu t thay b ng v t th ng d n l u
Stt i dung công vi c t t Sai Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Ki m tra h s ng i b nh
2 Thông báo v k thu t s p làm
3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
4 Ki m tra d u hi u sinh t n
*Chu n b ng i u d ng
5 Mang kh u trang
6 R a tay th ng quy
*Chu n b d ng c
7
Chu n b khay d ng c
- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u)
- 2 ôi g ng tay vô khu n.
- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng.
- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 nylon
- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n.
* K thu t ti n hành
8 u d ng mang g ng tay s ch.
9 Tr i nylon n i ng i b nh n m.
10 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a t th ng.
11 C i qu n/áo b c l v t th ng.
12 t túi ng b n vào v trí thu n l i
13 t khay qu u bên d i v t th ng
256
14 Tháo b ng c , nh n nh tình tr ng v t th ng.
15 Tháo g ng tay c
16 i g ng tay vô khu n
17 M h p/gói d ng c vô khu n
18 dung d ch r a ra c c
19
Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a t chân ng d n l u theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi
t th ng s ch)
20 Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a Betadin, sát khu n t chân ng d n l u
n thân ng (kho ng 10cm)
21 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n
22 p g c c u th m khô v t th ng. t g c ph kín t th ng, b ng v t th ng l i
23
Dùng kéo vô khu n t vào chính gi a 1 c nh c a mi ng g c, c t th ng vào gi a mi ng g c, gi nguyên kéo, quay ngang mi n g c, c t 1 n 2 cm vuông góc v i ng c t c . ( ng c t theo hình ch L)
24 - a g c vào chân ng d n l u theo ng c t,
u ch nh g c che kín chân ng d n l u
- C t b ng dính b ng l i
*Thu d n d ng c
25 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh
26 Tháo b g ng tay
a tay
27
Ghi phi u ch m sóc:
- Ngày gi làm th thu t
- Tình tr ng c th c a v t th ng.
- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.
- S l u thông c a ng d n l u.
- Tên ng i làm th thu t
28 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng
257
5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1 Chu n b
Môi tr ng h c: Phòng th c hành.
Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng.
D ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng s ch.
5.1.2 T ch c h c t p
Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.
th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n
th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh,
5.4 T ch c giám sát sinh viên
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
258
THU T THAY B NG H U MÔN NHÂN T O
1. M c tiêu
1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.
2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.
3. Nh n nh c d ch, s l u thông d ch qua h u môn nhân t o.
4. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng v t th ng h u môn nhân t o úng quy trình.
5. Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay a v t th ng h u môn nhân t o cho ng i b nh.
2. H u môn nhân t o
u môn nhân t o là m t ph ng pháp mà ng i ph u thu t a i tràng qua thành ng ra ngoài tháo phân, thay cho h u môn th t. Quá trình m thông h u môn nhân o có th x y ra các bi n ch ng: Ch y máu niêm m c i tràng, t t h u môn nhân t o
vào b ng, t c ru t non, t c i tràng, ho i t i tràng, áp xe d i da quanh h u môn nhân t o, teo i tràng a ra làm h u môn nhân t o, thoát v thành b ng quanh v trí m thông i tràng.
Hình 1: Túi h u môn nhân t o và h th ng kh p n i
259
3. Quy trình k thu t thay b ng h u môn nhân t o Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m
n chú ý Hình nh minh h a
TR C
1. Chu n
ng i nh
1.Ki m tra
s ng i b nh
- c h tên ng i b nh - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c
thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…
- Xác nh úng ng i
nh - Nh n y l nh ch m sóc
t th ng. - Có k ho ch chu n b các công vi c ti p theo
c t t.
c k các ch
nh c a th y thu c
Hình 2: Chu n b ng i b nh
2.Thông báo cho ng i b nh
Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng
Làm gi m lo l ng, và nh n
c s h p tác c a ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t
Khi thông báo ph i c th , rõ ràng
3. Nh n
nh tình tr ng ng i
nh
- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th .
Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i b nh
c k t qu ph i
chính xác
2.Chu n
ng i u ng
4. R a tay th ng quy
Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình
- Lo i b t i a vi khu n có trên tay. - Tránh lây nhi m cho ng i b nh.
- R a tay
c, r a k vùng d i móng. - X n c r a
ch xà phòng.
Hình 3: u d ng r a tay
260
5. Mang kh u trang
- t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau
u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t
a ph i
Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh
Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i
Hình 4: u d ng mang kh u trang
3. Chu n
d ng
6. S p x p
ng c lên xe thay
ng
Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:(2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c ph v t th ng g c, c u) 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g ng tay
ch. - B ng dính, kéo, dung d ch
a v t th ng Natriclorua 0,9%, m ôxyt k m, bút d . - Nylon, khay qu u, túi
ng bông g c b n.
Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu
p x p d ng c
theo theo trình thu n ti n
cho s d ng
Hình 5: Chu n b xe thay
ng
7. Ki m tra ng c
Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?
Tránh thi u ho c th a các ng c không c n thi t
m b o ng c dùng
không c dùng l i
Hình 6: i g ng tay
8. u ng i
ng s ch
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay.
Ng n ng a nhi m khu n i g ng úng chi u tay, không làm rách g ng
261
TRONG
4.K thu t ti n hành
9. Chu n b t th ng i
nh
- Nâng cao u gi ng. - t ng i b nh t th thu n l i.
- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.
Khi t ng i nh n m v trí t th ng ph i
cùng phía v i ng i làm th thu t
10. Tr i nylon
i v t th ng
r ng t m nylon tr i d i v t
th ng, sát ng i b nh
Tránh dung d ch r a, d ch
v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng
Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng
11. M h p
ng c vô khu n
- t h p v trí r ng. - M h p d ng c , l y g c ã ti t khu n s d ng.
- m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.
Không d ng
vô khu n ch a d ng ch m
vào v t xung quanh
16. Chu n b dung d ch
a, dung ch sát
khu n v t th ng
- dung d ch r a NaCl ra c c - L y l dung d ch Betadine
có dung d ch
a và sát khu n
Chu n b dung
ch phù h p v i yêu
u s d ng
Hình 9: dung d ch r a ra
c
11. t túi
ng b n vào v trí thu n l i
Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng
- b bông g c b n và phân lo i ch t th i
- Không túi xa. - Mi ng túi m
ng.
262
12. B c l vùng v t th ng, tháo
túi h u môn nhân t o
- N i r ng và vén qu n áo b c v t th ng.
- Dùng tay bóc t t , nh nhàng b ng dính gi túi, tháo túi ra kh i h u môn nhân t o. - G p nh túi h u môn cho vào túi ng rác th i.
Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh
Không ch m g xung quanh mi ng túi vào h u môn nhân t o
Hình 7: Tháo b túi h u môn nhân t o
14. Nh n nh tình tr ng v t th ng
- Quan sát da xung quanh v t th ng.
- Quan sát h u môn nhân t o.
- S l u thông c a d ch, phân qua h u môn nhân t o.
- S l ng, m u s c, tính ch t a d ch.
ánh giá ti n tri n c a v t th ng
Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng
Hình 8: H u môn nhân t o
13. Tháo b ng tay c
- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay.
- B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n.
- L t m t trong c g ng còn l i, kéo g ng ra kh i tay.
- B g ng vào túi ng b n u vàng.
Ng n ng a nhi m khu n Tránh d ch b n dính vào các v t xung quanh
263
17. u ng i
ng vô khu n
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u, không làm rách g ng
Hình 10: u d ng i g ng
18. R a xung quanh chân
u môn nhân o
- Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c th m dung d ch NaCl
0,9%.
- R a xoáy trôn c t chân h u môn nhân t o r ng ra ngoài t 7–10 cm, r a nhi u l n n khi
ch.
Không a vi khu n t ngoài vào h u
môn nhân t o
- ng tác nh nhàng không c xát m nh vào h u môn nhân t o .
- M i l n r a ph i thay 1 mi ng
c.
19. R a h u môn nhân t o
Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c th m dung d ch Nacl
0,9%: r a h u môn nhân t o
Làm s ch d ch ho c phân trong ru t ti t ra
ng tác nh nhàng không c xát m nh lên h u môn d gây ch y máu
20. Th m khô
u môn nhân
o và da xung quanh
- Dùng kìm g p g c vô khu n th m khô h u môn nhân t o.
- Th m khô vùng da xung quanh h u môn nhân t o
Làm khô b m t h u môn nhân t o
và vùng da xung quanh
Không s d ng 1 mi ng g c v a
th m lên h u môn
nhân t o th m và th m khô da xung quanh
264
21. Sát khu n vùng da xung quanh h u môn nhân t o
Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch
Betadin - Sát khu n trôn c t chân h u môn nhân t o r ng ra ngoài da 7- 10cm. - Bôi m ôxyt k m lên da xung quanh h u môn nhân t o, phòng viêm da.
- Tiêu di t vi khu n t i ch . - Không cho vi khu n t ngoài xâm nh p vào h u môn nhân t o và da thành
ng t i v trí m thông
ng tác nh nhàng không nên
xát m nh
22. p g c lên h u môn nhân t o
p g c vô khu n p kín h u môn nhân t o
che h u môn nhân t o, phòng nhi m khu n
ng tác nh nhàng không nên
xát m nh v t th ng
Hình 11: p g c lên h u môn nhân t o
23. Theo dõi tình tr ng ng i b nh
Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n
phát hi n các n bi n b t th ng c a ng i b nh trong khi làm th thu t (ng i b nh choáng do au ho c s )
Quan sát da, s c t ng i b nh
265
24. o ng kính h u mô nhân t o
- Nh c g c ph h u môn nhân o.
- Dùng th c t sát vào h u môn nhân t o, o ng kính, sau khi o p g c ph h u mô nhân t o.
o c t vòng tròn phù p h u môn nhân t o
o ph i chính xác
Hình 12: o ng kính h u môn nhân t o
25. C t c vòng tròn h u môn nhân t o
- ánh d u s o ng kính
u môn nhân t o lên t bìa ng.
- Dùng kéo c t vòng tròn theo ng kính v a o.
t vòng tròn phù h p u môn nhân t o
t ph i chính
xác
Hình 13: C t c vòng tròn u môn nhân t o
26. o, c t c vòng tròn h u môn nhân t o vào kh p n i túi
- Áp vòng tròn c a t bìa vào ph n gi y c a kh p n i. - Dùng bút v vòng tròn vào ph n gi y c a kh p n i. - Dùng kéo c t vòng tròn theo hình v a o.
o c t vòng tròn phù p h u môn nhân t o
o và c t ph i
chính xác
Hình 14: V vòng tròn vào kh p n i
266
27. t kh p i vào h u
môn nhân t o
- Bóc gi y kh p n i l ph n keo dính. - t l kh p n i vào h u môn nhân t o, áp m t keo dính vào da ng i b nh, mi t xung quanh cho keo dính ch t vào da.
- Gi kh p n i không b tu t. - Không cho d ch t h u môn nhân t o ch y th m vào da xung quanh.
Hình 15: t kh p n i vào u môn nhân t o
28. L p túi
u môn nhân o
- L p túi h u môn nhân t i vào kh p n i. - Dùng k p, k p u d i c a túi ( u tháo phân).
- Gi túi h u môn nhân
o không b tu t. - Không cho d ch và phân ch y ra ngoài.
- Khi l p túi vào kh p ph i n ch t. - K p ph i ch t.
Hình 16: L p túi h u môn
nhân t o
29. Giúp ng i b nh
m l i t th thu n l i
- Kéo qu n, áo che kín vùng
u môn nhân t o. - H th p u gi ng. - G p t m Nylon tr i d i v t th ng. - Kéo ch n p cho ng i
nh.
Thu n ti n trong sinh ho t
Th c hi n k thu t ph i t t , nh nhàng
267
SAU
5.Thu d n
ng c
30. Phân lo i và thu gom ch t th i
- B k p ph u tích/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n.
- Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t
vào thùng rác Y t
- u d ng r a tay.
Ng n ng a nhi m khu n nh vi n
- Kh khu n và a d ng c úng
quy nh.
- Bông b ng, g c cho vào túi m u vàng.
Hình 17: Tháo g ng tay
31. Ghi phi u ch m sóc
- Ngày gi làm th thu t.
- Tình tr ng c th c a v t th ng.
- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.
- S l u thông c a h u môn nhân t o.
- Ghi tên ng i thay b ng
Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ph i ghi úng và các n i dung
Hình 18: Ghi phi u ch m sóc 32. Thông báo cho ng i b nh
Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a
t th ng
Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong u tr và ch m sóc
Không nói nh ng n ng i nh quá lo l ng
268
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 M c ích c a thay b ng ánh giá m c ti n tri n c th c a v t th ng
2 Tr c khi thay b ng u d ng ph i thông báo cho ng i b nh
3 Tr c khi thay r a h u môn nhân t o cho ng i b nh, u d ng ph i u ch nh chân gi ng cao h n u gi ng
4 S d ng n c mu i sinh lý r a h u môn nhân t o là t t nh t
5 R a vùng da m thông h u môn nhân t o ta r a theo hình xoáy trôn c t ngoài vào trong chân h u môn
6 Vùng da m thông h u môn nhân t o ti n tri n t t là da có m u
7 Phòng viêm loét vùng da m thông h u môn nhân t o ta th ng bôi m ôxyt k m
8 H u môn nhân t o là a ru t non qua thành b ng ra ngoài tháo phân, thay cho h u môn th t
9 Túi h u môn nhân t o, túi làm b ng nylon, có 1 l m thông
10 Tr c khi l p túi h u môn nhân t o, ta ph i o ng kính h u môn nhân t o
11 Khi theo dõi th y d ch ch y qua h u môn nhân t o ra túi có m u ng là
ti n tri n t t
12 Khi theo dõi th y niêm m c h u môn nhân t o có m u h ng là ti n tri n t t
13 Bi n ch ng có th x y ra là h u môn nhân t o b giãn r ng
14 Bi n ch ng có th x y ra là h u môn nhân t o b chít h p
15 R i loan tiêu hoá là u hi u th ng g p ng i b nh có hâu môn nhân t o
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u Giáo viên làm m u
Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.
Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
269
Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan
gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.3 T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá
c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: K thu t thay b ng v t th ng h u môn nhân t o
Stt i dung công vi c t t Sai Không làm
* Chu n b ng i b nh
1 Ki m tra h s ng i b nh
2 Thông báo v k thu t s p làm
3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh
4 Ki m tra d u hi u sinh t n
*Chu n b ng i u d ng
5 Mang kh u trang
6 R a tay th ng quy
*Chu n b
7
Chu n b khay d ng c :
- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng,
c c u)
- 2 ôi g ng tay vô khu n. Túi h u môn nhân t o.
- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng, tuyp m ôxyt k m.
- 1 kéo,1 khay qu u,1 nylon.
- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n.
* K thu t ti n hành
8 u d ng mang g ng tay s ch.
9 Nâng cao u gi ng, t ng i b nh t th n m thu n l i cho vi c r a v t th ng.
10 Tr i nylon n i ng i b nh n m.
11 Kéo qu n/áo b c l v t th ng
270
12 M h p/gói d ng c vô khu n
13 t túi ng b n vào v trí thu n l i
14 dung d ch r a ra c c
15 Tháo b ng c
16 Nh n nh tình tr ng v t th ng
17 Tháo g ng tay c
18 i g ng tay vô khu n
19
Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c th m dung ch r a v t th ng, r a t chân h u môn nhân t o
theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)
20 Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c th m dung
ch n c mu i sinh lý 0,9% r a h u môn nhân t o, a nhi u l n n khi s ch
21 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n
22 Sát khu n vùng da xung quanh h u môn nhân t o, bôi ôxyt k m
23 p g c th m khô v t th ng. t g c ph kín h u môn nhân t o
24 o ng kính h u mô nhân t o
25 C t c vòng tròn h u môn nhân t o lên t bìa
26 o, c t c vòng tròn h u môn nhân t o vào kh p n i túi
27
t kh p n i vào h u môn nhân t o, bóc gi y kh p i l ph n keo dính, áp m t keo dính vào da
ng i b nh, mi t xung quanh cho keo dính ch t vào da
28 p túi h u môn nhân t i vào kh p n i, dùng k p k p u d i c a túi ( u tháo phân)
29 Giúp ng i b nh n m l i t th thu n l i
30 Thu d n d ng c
Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh
31 Tháo b g ng tay, r a tay
32 Ghi phi u ch m sóc
271
5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên
Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành.
Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng h u môn nhân t o
D ng c c n thi t.
B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng h u môn nhân t o.
T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng
nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.
Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t
B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình
B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n
M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.
Các b n còn l i trong nhóm quan s t b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.
Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n
th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng h u môn nhân t o trong ch m sóc cho ng i b nh.
5.4 T ánh giá. ánh giá d a vào thang m
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá c m c
thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.
5.5 T ch c giám sát sinh viên
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
272
THAY B NG V T TH NG - C T CH
1. M c tiêu
1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.
2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.
3. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng,c t ch úng quy trình.
4.Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng, c t ch v t th ng cho ng i b nh.
2. N i dung lý thuy t
t ch và tháo móc b m Michel Khâu da c ch nh trong các tr ng h p ph u thu t, trong ch n th ng ph n
m tr c 6 gi . Th ng ta s d ng kim ch khâu, có tr ng h p s d ng móc b m ng kim lo i (móc b m Michel ), móc có tác d ng b m ép 2 mép da vào nhau thay cho
ch khâu. Th i gian c t ch tu thu c vào v trí và tình tr ng c a v t th ng (v t th ng vùng u, m t ti n tri n t t thì sau 5 ngày c t ch . V t th ng vùng chi, vùng b ng, vùng
ng ti n tri n t t thì sau 7 ngày c t ch .
t ch : Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da, lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da, c t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i v t tb ng, b ch vào mi ng g c g n ó, ti p t c c t h t ch theo ch nh.Ti p t c làm nh th én khi tháo
t móc b m
Tháo móc b m Michel: Lu n 1 bên m i kìm sát vào da, d i móc b m. Bóp m nh phía tay c m kìm, hai u c a móc b m s b t kh i da
Hình 1: Kìm k p và tháo móc b m Michel
Hình 2:Móc b m Michel
u tháo móc b m Michel u l p móc
b m
273
3. Quy trình k thu t thay th b ng r a v t th ng c t ch
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n
chú ý Hình nh minh h a
TR C
Chu n
ng i
nh
1.Ki m tra h ng i nh
- c h tên ng i b nh. - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c
thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…
- Xác nh úng ng i nh.
- Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n
các công vi c ti p theo c t t.
c k các ch nh a th y thu c
Hình 1: Chu n b ng i
nh
2.Thông báo cho ng i
nh
Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng
Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u
n s h p tác c a ng i b nh
Ng i b nh c n ph i c v sinh
th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t
3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh
- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th ng.
Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i
nh
Chu n b ng i
u ng
4.Th c hi n
a tay th ng quy
Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t
Ki m ch nhi m khu n
nh vi n
a tay úng quy
trình, chú ý k và u móng tay
Hình 2: u d ng r a
tay
274
5. Mang kh u trang
- t kh u trang che kín m i, mi ng - kéo 2 dây trên lên phía sau
u bu c ch t v a ph i - - kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t
a ph i
Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i
nh
Mang kh u trang ph i kín c mi ng và
i
Hình 3: u d ng mang
kh u trang
Chu n d ng
6. S p x p ng c lên
xe thay b ng
Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:( 2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u). - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo,Kìm tháo móc b m Michel (n u s d ng móc b m) dung
ch r a Povidine, 1 ôi g ng tay vô khu n.1 ôi g ng tay
ch - Nylon, khay qu u, túi
ng bông g c b n.
Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu
p x p d ng c theo theo trình t thu n ti n cho khi s
ng
Hình 4: Chu n b xe thay ng
7. Ki m tra ng c
Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?
Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t
m b o d ng c dùng không c
dùng l i
TRONG
Ti n hành k thu t
8. u
ng i ng s ch
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u
tay, không làm rách ng
Hình 5: u d ng i
ng
275
9. Chu n b th ng i nh
t ng i b nh t th thu n i
- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.
Khi t ng i b nh m v trí v t th ng
ph i cùng phía v i ng i làm th thu t
Hình 6: T th ng i b nh 10. Tr i nylon d i v trí v t th ng
r ng t m nylon, tr i d i v
trí v t th ng
Tránh dung d ch r a,
ch t v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng
Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng
11. Chu n b dung d ch
a v t th ng
dung d ch r a ra c c
công vi c c
th c hi n liên t c và nhanh chóng
dung d ch v a
a tránh lãng phí
Hình 7: dung d ch r a ra c c
12. t túi
ng b n vào v trí thu n l i
Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng
b bông, g c b n - Không túi xa. - Mi ng túi m r ng.
13. M gói/
p d ng c vô khu n
- t gói / h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/ h p d ng c .
- m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.
Không d ng c vô khu n ch a s
ng ch m vào t xung quanh
276
14. Tháo b ng, g c c
- B ng cu n: Dùng kéo c t b ng c .
- B ng dính:Bóc các chân ng
- Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i
t th ng.
Tránh au, ch y máu t th ng cho ng i nh
- B ng khô, dính ph i làm m b ng
i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u
c v t m
Hình 10: Tháo b b ng
c c
15.Nh n nh tình tr ng v t th ng
- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, màu s c, tính ch t
a d ch
ánh giá ti n tri n c a t th ng
Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng
Hình 8: Nh n nh v t
th ng
16. Tháo b ng ã s ng
- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn
i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n
u vàng
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng v các
t xung quanh.
Hình 9: u d ng tháo
ng
277
17. u ng i
ng vô khu n
m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay
Ng n ng a nhi m khu n
i g ng úng chi u, không làm rách g ng
Hình 10: u d ng i
ng
18. R a trong v t th ng
Dùng k p ph u tích/ k p Kose
p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t gi a v t
th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi
ch
Làm s ch trong v t th ng phòng ng a nhi m khu n
- ng tác chính xác, tránh t n th ng v t th ng và au cho ng i
nh. - G c b n b vào túi
ng b n m u vàng Hình 11: R a v t th ng
19. R a ngoài v t th ng
Dùng k p ph u tích/ k p Kose
p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t mép v t
th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi
ch
- Làm s ch da - Không a vi khu n
ngoài vào v t th ng
- . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 l n g c, g c
n b vào túi ng b n màu vàng
278
20. C t ch t th ng
- t mi ng g c vô khu n g n sát v t th ng. - Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da. - Lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da. - C t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i v t th ng, b ch vào mi ng g c
n ó. - Ti p t c c t h t ch theo ch
nh c a th y thu c Tr ng h p v t th ng khâu
ng móc b m kim lo i. Ta tháo móc b m nh m c Tháo móc b m Michel (m c 3.1)
- b ch sau khi t.
- rút ch t trong v t th ng ra ngoài, ph n ch bên ngoài không vào trong v t th ng. - Tránh a vi khu n
ngoài vào trong v t th ng.
- Thao tác nh nhàng tránh au cho ng i b nh. - Không c t gi a n t ch ho c c t t c 2
u ch .
Hình 14: C t ch
20. Theo dõi tình tr ng ng i b nh
Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n
phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng do
au ho c s )
Quan sát da, s c t ng i b nh
21. Th m khô v t th ng
p g c c u th m nh trên t v t th ng.
Làm khô b m t v t th ng
Không dùng bông th m s i bông s dính vào v t th ng
22. Sát khu n v t th ng
Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch
Betadin, th m nh t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài da, cách mép v t th ng 3- 4 cm
Tiêu di t vi khu n - ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng.
22. t g c vô khu n và
ng v t th ng
- p lên b m t v t th ng m t mi ng g c vô khu n, g c trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm. - Dung b ng dinh / b ng cu n
ng v t th ng
b o v v t th ng và th m hút d ch
- G c che kín v t th ng. - Không b ng ch t quá ho c l ng quá.
279
SAU
Thu D n
ng c
23. Phân lo i và thu gom ch t th i
- B k p ph u tich/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t
vào thùng rác Y t - u d ng r a tay.
Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n
- Kh khu n và r a ng c úng quy
nh. - X lý rác th i y t
úng quy nh.
Hình 12: u d ng tháo ng
24. Ghi phi u ch m sóc
- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ng d ch, m u s c, tính chât - Dung d ch r a v t th ng ã dùng - Ghi tên ng i thay b ng
Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh
Ph i ghi úng và các n i dung
Hình 13: Ghi phi u ch m sóc
25. Thông báo cho ng i b nh
Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a
t th ng
Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong
u tr và ch m sóc
Không nói nh ng
n ng i b nh quá lo l ng
280
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai
Stt i dung câu h i úng Sai
1 V t th ng khâu úng k thu t là: 2 mép v t th ng áp sát vào nhau, không so le
2 V t th ng khâu úng k thu t là: 2 mép v t th ng áp sát vào nhau, không ch ng mép
3 V t th ng khâu da ti n tri n t t là: Chân ch không có d u hi u ng n
4 V t th ng khâu da vùng u, m t, ti n tri n t t thì: 3 ngày c t t ch
5 Dung d ch t t nh t r a v t th ng có khâu là NaCl 0,9%
6 S d ng kéo cong, m i tù c t ch cho ng i b nh là t t nh t 7 V t th ng khâu da vùng b ng ti n tri n t t thì sau 7 ngày c t h t
ch
8 C t rút ch ra kh i v t th ng úng k thu t, là ph i c t t c u c a s i ch
9 Tr c khi thay b ng, c t ch u d ng ph i tr i nylon d i v trí a v t th ng
10 Khi tháo móc b m kim lo i khâu da, ta dùng kìm Kose tháo
11 V t th ng khâu da, có d u hi u nhi m trùng th ng c ch nh c t ch cách
12 Sau khi tháo b bông g c c u d ng ph i ánh giá tình tr ng a v t th ng
13 Sau khi c t ch u d ng thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th c a v t th ng
14 Sau khi thay b ng, c t ch , bông b ng, g c cho vào túi ng rác th i m u xanh.
15 Sau khi c t ch k p ph u tích, kéo ph i ngâm trong dung d ch kh khu n
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u
Giáo viên làm m u Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các
c trong quy trình k thu t. Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách
làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan
gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.3 T l ng giá
Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng
giá c b n thân và b n mình trong h c t p.
281
ng ki m: K thu t thay b ng c t ch v t th ng Stt N i dung công vi c T t t Sai Không
làm * Chu n b ng i b nh.
1 Ki m tra h s ng i b nh 2 Thông báo v k thu t s p làm 3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh 4 Ki m tra d u hi u sinh t n * Chu n b ng i i u d ng
5 Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang
6 R a tay th ng quy *Chu n b d ng c
7 Chu n b khay d ng c - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u) - 2 ôi g ng tay vô khu n.
- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung ch sát khu n v t th ng.
- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 nylon.
- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n.
* K thu t ti n hành. 8 u d ng mang g ng tay. 9 Tr i nylon n i ng i b nh n m.
10 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a v t th ng.
11 Kéo qu n /áo b c l v t th ng. 12 dung d ch r a ra c c 13 M h p/Gói d ng c vô khu n 14 t túi ng b n vào v trí thu n l i 15 Nh n nh tình tr ng v t th ng 16 Tháo g ng tay c 17 i g ng tay m i 18 Dùng k p ph u tích/ k p Kose g p g c c u
th m dung d ch Betadin, r a t mép v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi
ch
19 Dùng k p ph u tích/ k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a Betadin, r a t chính gi a
t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u n n khi s ch
20 - t mi ng g c vô khu n g n sát v t th ng. - Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da. - Lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da. - C t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i
t th ng, b ch vào mi ng g c g n ó. - Ti p t c c t h t ch theo ch nh. Tr ng h p v t th ng khâu b ng kim lo i ta tháo ch
21 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i nh gi m b t au n
22 G p g c c u th m dung d ch Betadin sát khu n t th ng.
282
23 t g c ph kín v t th ng, c t b ng dính b ng c ph v t th ng
* Thu d n d ng c 24 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh 25 Tháo b g ng tay, r a tay 26 Ghi phi u ch m sóc:
- Ngày gi làm th thu t. - Tình tr ng c th c a v t th ng. - C t h t ch hay c t cách
27 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng
5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên
Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành. Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng. D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng c t ch v t th ng.
T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng
nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân
chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát...
Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m. B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t
ng mình v a làm. B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng
thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.
th c hành theo nhóm khi có u ki n M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm
a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh
nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm
và nh n xét b n mình làm. 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch
Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T ch c giám sát sinh viên
Camera t ki m tra Sinh viên t giám sát l n nhau
283
Hình 1: Gi i ph u ph i ng i
Khí qu n
Ph qu n ph i
Ti u ph qu n
THU T HÚT M RÃI 1. Gi i thi u k thu t hút m rãi
Thông khí có vai trò h t s c quan tr ng trong quá trình hô h p, bình th ng ph n ho kh c có tác d ng t ng h t d v t ( m rãi) giúp ng hô h p c thông thoáng m b o vi c cung c p ô xy cho c th . Khi ng i b nh không có kh n ng ho, kh c
ng th b t c ngh n gây ng c n tr thông khí, làm t ng kh n ng viêm nhi m và chính hi n t ng này l i làm n ng thêm s t c ngh n và gi m kh n ng cung c p khí ôxy cho c th , trong nh ng tr ng h p này ng i u d ng ph i s d ng k thu t hút
m rãi làm thông thoáng ng th cho ng i b nh.
thu t hút m rãi c phân làm 2 lo i: hút thông ng hô h p trên và hút thông ng hô h p d i. Hút thông ng hô h p trên là k thu t hút m rãi t i mi ng
u, m i h u, hút thông ng hô h p d i là k thu t hút m rãi c th c hi n qua mi ng ho c m i ôi khi hút qua ng th nhân t o t i khí qu n, ph qu n. K thu t hút
m rãi c th c hi n d a trên nh ng nguyên t c c b n nh áp l c c t o ra t máy hút l y h t các ch t ng trên ng hô h p ra bên ngoài giúp ng i b nh tho i mái và t o u ki n thu n l i cho quá trình l u thông không khí. M t khác, mi ng
u, khí qu n c coi là vô khu n, do v y khi ti n hành k thu t ph i áp d ng các bi n pháp vô khu n h n ch nhi m khu n cho ng i b nh.
vi c hút m rãi c th c hi n m t cách an toàn và hi u qu bên c nh vi c tuân th các nguyên t c vô khu n c n ph i hút theo trình t hút t mi ng, m i h u, r i
i t i khí qu n, ng hút ph i có c u trúc u tròn và có m t s l bên c nh hút c nhi u và không gây t n th ng niêm m c ng hô h p. S l n hút ph thu c vào k t qu nh n nh th c t ng i b nh và yêu c u u tr c a bác s , thông th ng n u xác
nh th y d ch ti t ng hô h p nhi u (qua quan sát ho c k thu t nghe) thì c n ph i hút m rãi cho ng i b nh. L ng m rãi nhi u hay ít ph thu c vào tình tr ng b nh lý c a
ng i b nh vì v y không có lý do th c hi n k thu t hút th ng quy cho t t c ng i nh 1 – 2gì /l n. M t khác, vi c hút liên t c s làm t ng kho ng ch t s n có trong mi ng u và khí qu n, th ng d n t i h u qu gia t ng tình tr ng thi u ôxy cho ng i b nh và
làm t n th ng ng hô h p.
2. M c tiêu h c t p
1. Nêu c m c ích, cách phân lo i k thu t hút m rãi.
2.Trình bày c cách nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t hút
m rãi.
3. Mô t c các b c trong quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.
4. Th c hi n c quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.
5. Rèn luy n c tính c n th n, nhanh nh n, nh nhàng, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.
284
3. Ph n lý thuy t 3.1 Phân lo i k thu t hút m rãi 3.1.1 Phân lo i theo v trí hút
n c vào c u trúc gi i ph u và v trí th ng hút ng i ta chia k thu t hút m rãi làm 2 lo i: k thu t là hút ng hô h p trên (hút mi ng h u và m i h u) và hút ng hô
p d i (hút mi ng khí qu n, m i khí qu n và hút khí ph qu n thông qua ng th nhân o)
Hút mi ng h u và m i h u Mi ng h u bao g m: mi ng, vòm mi ng m m phía trên x ng móng và k c
amidan, m i h u n m phía sau m i và kéo dài t i vòm mi ng m m. K thu t hút m rãi qua ng mi ng h u hay m i h u hay còn g i là hút thông ng hô h p trên c áp
ng trong tr ng h p ng i b nh có kh n ng ho t t nh ng không có kh n ng kh c nh m hay kh n ng nu t. Chính vì v y, k thu t này c th c hi n sau khi ng i
nh ho. Khi l ng d ch ti t trong ng hô h p, ph i gi m ng i b nh m t, có kh ng kh c và nu t thì không c n ph i hút n a.
Hút mi ng- khí qu n và m i- khí qu n Hút mi ng khí qu n và m i khí qu n là m t trong nh ng k thu t hút thông ng
hô h p d i, k thu t này c áp d ng cho nh ng tr ng h p ng i bênh có t ng d ch ti t t khí, ph qu n và ph i nh ng không có kh n ng kh c nh m sau khi ho và không có ng th nhân t o. Gi ng nh k thu t hút ng hô h p trên ( ng m i
u), k thu t hút mi ng – khí qu n và m i khí qu n s d ng ng hút c t sâu vào trong khí qu n c a ng i b nh thông qua mi ng ho c m i tuy nhiên ng m i là thích
p h n vì nó h n ch kích thích ph n x h u h ng. h n ch tai bi n t n th ng ng hô h p, th i gian hút không nên kéo dài quá 15 giây (t lúc y ng hút vào và rút
ng hút ra), trong tr ng h p c n ph i hút dài thì nên ng i b nh ngh gi a m i l n hút và cho ng i b nh th ô xy n u có th .
Hút khí, ph qu n. thuât hút khí, ph qu n (hút thông ng hô h p d i) là k thu t hút sâu c
th c hi n qua ng th nhân t o nh ng t n i khí qu n hay can nuyn m khí qu n, trong nh ng tr ng h p này ng kính c a ng hút không nên l n h n m t n a ng kính trong c a ng th nhân t o. m b o hút d ch ti t xong không làm t n th ng niêm m c ng hô h p, trong khi a ng hút xu ng sâu phía d i ng hô h p không c dùng áp l c hút, và áp l c hút thích h p ch nên t 120 n 180 mm Hg. Khi rút ng hút ra không c rút liên t c mà c n ph i xoay ng hút hút c h t d ch ti t dính các c nh c a ng n i khí qu n. u d ng viên nên eo kh u trang, kính b o
và c n thi t mang áo choàng tránh b v y b n d ch c th h n ch nhi m khu n chéo
3.1.2 Phân lo i theo cách th c hút
a vào cách th c ti n hành chia k thu t hút thanh 3 k thu t là: hút kín và hút m và hút qua ng th nhân t o.
K thu t hút m là k thu t hút có s d ng ng hút vô khu n và ng hút này c ra t i th i m hút, ng i u d ng ph i mang g ng vô khu n khi ti n hành th
thu t hút.
K thu t hút kín liên quan n vi c s d ng ng hút a n ng c ng trong m t cái túi b ng nh a, m c dù ng hút này c thi t k s d ng trong 24 gi nh ng có nhi u công trình nghiên c u cho th y r ng ng hút này an toàn khi s d ng trong kho ng th i gian dài h n. Hút kín c áp d ng cho ng i b nh c n có s thông khí c h c
tr cho h th ng hô h p c a h b i vì nó cho phép cung c p ôxy liên t c trong khi hút ch, và nó làm gi m nguy c gây nên bão hòa ôxy th p, m c dù th thu t này không òi
285
i ph i dùng g ng tay vô khu n, xong nên dùng g ng tay bình th ng tránh lây nhi m b nh t d ch c th .
Hút qua ng th nhân t o: K thu t hút qua ng th nhân t o c áp d ng cho nh ng ng i b nh b t t nh, b t c ngh n ng th và nh ng tr ng h p c n h tr khi tháo d ch khí - ph qu n ra bên ngoài. ng th nhân t o bao g m: ng n i khí qu n, cannuyn m khí qu n và ng th t mi ng. ng th t mi ng là lo i n gi n nh t
a ng th nhân t o nó giúp ng n ng a s t c ngh n ng th (khí qu n) b ng cách không l i t t xu ng mi ng h u, ng th nhân t o lo i này c t kéo dài t r ng n mi ng h u và duy trì l i v trí bình th ng. Ph i s d ng ng th úng kích c , kích c phù h p c a ng th c xác nh b ng cách o kho ng cách t góc trong c a mi ng
n góc hàm ngay bên d i tai. dài này t ng ng v i kho ng cách t mép c a ng th n nh, n u ng th nh thì l i không c gi ph n tr c c a mi ng, n u ng th quá to thì s y l i v phía tr c c a n p thanh qu n và làm t c ngh n ng th . 3.2 K n ng hút m rãi 3.2.1 Nh n nh ng i b nh tr c khi th c hi n k thu t hút m rãi
Nh n nh các d u hi u và tri u ch ng c a vi c b t c ngh n ng hô h p trên và d i mà yêu c u ph i hút b ng ng m i, mi ng h u hay m i khí qu n, mi ng khí qu n. Vi c nh n nh ó bao g m: m nh p th , phát hi n nh ng âm thanh b t th ng (khò khè, ti ng rít), các ch t d ch ti t m i, n c m i, ch t d ch ti t d dày ho c các ch t nôn ra còn trong mi ng…
Nh n nh các d u hi u và các tri u ch ng liên quan n vi c gi m ôxy máu: tình tr ng khó th vào và t ng carbon dioxit máu, các bi u hi n c a s s hãi, lo l ng, gi m kh n ng t p trung, ng l m, gi m m c t nh táo, t ng c m giác m t m i, chóng m t, nh ng thay i v thái ( c bi t là d n i cáu), nh p m ch và nh p th t ng, huy t áp cao, lo n nh p tim, xanh xao, xanh tím và ch ng khó th , các d u hi u và tri u ch ng th c th trên là h u qu c a gi m oxy t bào c ng nh t ng ch t ti t ng hô h p trên và d i.
Xác nh các y u t hay g p làm nh h ng t i ch c n ng c a ng hô h p: t th ng i b nh, s bó ép l ng ng c do qu n, áo dây th t l ng, ca vát quá ch t…
Tình tr ng d ch c th : L ng d ch nhi u s làm t ng l ng d ch ti t, s m t c s làm cho l ng d ch ti t c h n.
m: m c a môi tr ng và m trong khí th có nh h ng n vi c hình thành d ch ti t và tính ch t c a nó u này s liên quan t i k thu t hút thông
ng th khi ng i b nh không th làm s ch các d ch ti t trong ng hô h p.
Nhi m khu n: Nh n nh v tình tr ng nhi m khu n c th c a ng i b nh, i i nh ng ng i b nh b nhi m khu n ng hô h p thì d ch ti t th ng t ng và c h n
ôi khi r t khó có th kh c ra c.
Gi i ph u ng hô h p: m t s tr ng h p c u trúc gi i ph u b t th ng ng hô h p có th làm gi m kh n ng d n l u d ch ti t ngay c khi ng i b nh bình
th ng. Niêm m c m i b phù n , v o vách ng n ho c b gãy x ng m t c ng có th làm nh h ng n vi c d n l u d ch ti t m i, các kh i u bên trong ho c xung quanh
ng hô h p d i c ng có th nh h ng n vi c thoát d ch do b vít t c ho c b chèn ép bên trong và bên ngoài ng th .
ánh giá nh n th c c a ng i b nh: tìm hi u nh n th c c a ng i b nh v tác ng c a vi c ho kh c m khi c n thi t, v l i ích c a vi c hút m rãi khi h không t
ho kh c c, c ng nh nh ng b t l i c a vi c m rãi b ng trong ng hô h p. ng d n cho ng i b nh các ho kh c có hi u qu c ng nh cách ph i h p v i u ng khi hút m rãi và khuy n khích ng i b nh c ng tác trong khi ti n hành th thu t.
286
3.2.2 D ng c hút m rãi
Máy hút
ng hút: c n chú ý ch n ng hút có kích c phù h p v i ng i b nh, thông th ng ng kính c a ng hút nh thì áp l c hút cao h n và hút c nhi u d ch ti t.
N c mu i sinh lý 0,9% ho c n c vô khu n kho ng 100ml (Dd n c mu i có th c pha v i t l 1 thìa cà phê mu i cùng v i 500ml n c vô khu n). Bình ng
c này ph i c thay sau 24 gi phòng ng a s phát tri n c a vi khu n.
Dung d ch bôi tr n ng hút.
Hai ôi g ng tay vô khu n ho c m t ôi g ng tay vô khu n và m t ôi gang tay không vô khu n.
Ch u ho c c c ng dung d ch hút vô khu n, ng dung d ch bôi tr n u ng hút.
Kh n ho c gi y tr i s ch.
ng th t vào m i ho c mi ng (n u có ch nh).
M t n , kh u trang, kính b o v m t.
Túi ng b n.
287
3.3 Quy trình k thu t Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n
chú ý Hình nh minh h a
TR C 1. Xem h b nh
án, chu n ng i nh
1. Xem y l nh c a bác s và nh n nh ng i b nh v tình tr ng t ng ti t d ch, t c ngh n ng hô h p
Tránh nh m l n và bi t c tình tr ng c th
a ng i b nh
Xác nh úng ng i b nh, xem
úng ch nh c a bác s
Hình 2: Chu n b ng i
nh
2. - Thông báo cho ng i b nh v th thu t, th i gian, cách th c ti n hành. - Gi i thích cho ng i b nh hi u th thu t s giúp làm thông ng th và gi m khó th , th thu t có th gây ho, ch y n c m i, e…
ng i b nh bi t yên tâm, tin t ng c ng tác và gi m thi u nguy c gây tai bi n, gi m lo l ng và au
n cho h
Khích l ng i b nh ho ra m rãi, t p ho n u có kh n ng và có th th c hi n
c
2. Chu n ng i
u ng
3. u d ng mang trang ph c y , a tay th ng quy, eo t p d và kính o h .
Làm gi m nguy c lây nhi m chéo, trong m t s tr ng h p ng i b nh có th ho th ng vào m t ng i u d ng.
a tay b ng xà phòng di t khu n và
c hay c n di t khu n, móng tay c t ng n, tóc g n gang.
Hình 3: R a tay th ng quy
3. Chu n d ng c
4. Ki m tra máy hút, xem nó ã c t ch hút h p lý hay ch a
u s d ng áp l c hút quá cao s kích thích và làm t n th ng niêm m c
ng hô h p
Áp l c c a máy: 60- 150mmHg t i a là 200mmHg (hay 8- 20 kPa) i v i ng i l n. N u áp
c hút cao quá 200mmHg ng hút s
t c.
Hình 4: Máy hút m rãi
288
5. Ch n ng hút úng tiêu chu n, kích c phù h p v i ng i b nh
- Kích c c a ng hút ph thu c vào tính c và kh i
ng m rãi. - m b o thông khí trong khi ti n hành hút.
- ng kính ng hút nên b ng m t
a so v i ng th nhân t o. - N u m rãi nhi u và c thì l
a ng hút càng ph i l n.
Hình 5: ng hút m rãi
6. Khí dung cho ng i b nh b ng dung ch n c mu i 0.9%
làm loãng m và vi c hút có hi u qu
Ch khí dung cho ng i b nh n u th y ch t bài ti t quánh dính
4. K thu t ti n hành
7. t ng i b nh t th thu n ti n (cho
ng i b nh và ng i u d ng) th ng t t th n a n m n a ng i, ho c n m ng a th ng, u ng a t i a (tr khi có ch ng ch nh).
Làm gi m kích thích ph n
nôn e, t o t th tho i mái, d n l u d ch ti t và phòng ng a hít d ch vào trong
u ng a t i a t o
thu n l i cho vi c lu n ng hút vào trong khí qu n. T ng
ng oxy li u pháp 100%. Khích l ng i b nh hít th sâu.
8. Tr i kh n trên ng c ng i b nh Gi m s lây nhi m vi sinh t gây b nh
Có th m c áo choàng b o h
9. u d ng tháo g ng tay, mang g ng tay vô khu n, eo kh u trang eo kính
Làm gi m lây lan các vi sinh v t và s b n toé d ch
th
Hình 6: i g ng vô khu n
289
10. L p m t u ng n i vào máy hút, u còn l i ch ti n l i g n ng i b nh. Ki m tra l i áp l c c a máy hút
Gi m áp l c tránh làm t n th ng niêm m c ng hô h p
11. Chu n b ng hút: m b d ng c hút ho c ng hút l y ng hút ra, ph n còn
i c a ng thông gi trong kh n vô khu n ho c trong túi ng ng hút
y ng hút ra s d ng, duy trì k thu t vô khu n
làm gi m s lây nhi m các vi sinh v t gây b nh
Không c ng hút ch m vào b
t không vô khu n
12. M c c (ch u) vô khu n và t lên trên bàn c nh gi ng ng i b nh. vào c c kho ng 100ml n c mu i sinh lý ho c
c vô khu n
d ng n c mu i sinh lý và n c vô khu n làm s ch ng sau m i l n hút
13. Bôi tr n u ng hút: M l ng Dd bôi tr n, m t l ng nh vào túi ng
ng hút vô khu n ã m ho c c c ng ch bôi tr n r i bôi tr n u ng hút
lu n ng vào ph qu n h n.
Có th nhúng u ng hút vào trong
dung d ch bôi tr n ho c bôi tr n u
ng hút t 6 - 8cm
14. Tay thu n c m ng hút tay không thu n c m ng n i. Si t ch t ng hút vào
ng n i
i ng hút v i máy hút Duy trì ng hút vô khu n, không ch m
ng hút vào b m t không vô khu n
15. Hút m t l ng nh dung d ch mu i sinh lý
ki m tra máy và tráng ng hút
4.1 Hút mi ng h u
16. Lu n ng hút vào trong mi ng theo ng m i xu ng n h ng. Di chuy n ng
hút xung quanh mi ng. ng viên ng i nh ho.
hút s ch các ch t d ch ti t trong mi ng h ng
Hút liên t c, không u ng ch m vào m t niêm m c
mi ng. Ho làm thoát ch t ng hô p d i vào mi ng.
17. Hút d ch trong c c n c cho n khi ng hút, ng n i s ch h t các ch t d ch ti t
a s ch ng hút, làm gi m nguy c lây lan vi sinh v t gây b nh.
290
18. T t máy hút, lau m t cho ng i b nh u ch t d ch ti t b n vào m t
Gi v sinh, làm gi m nguy c lây lan vi sinh v t gây b nh
4.2 Hút
ng i h u
và m i khí qu n
19. Tháo b dây ô xy ra (n u ang s ng), lu n ng hút vào trong m i và d c
ng xu ng d i h ng trong khi ng i nh ang hít th
a ng hút xu ng ng c r ràng, h n
ch au n và s kích thích ng i b nh
Không hút, thao tác th t nhanh và nh nhàng
20. Hút t ng t ng n ng t quãng t 10 n 15 giây, t t rút ng hút ra v a rút v a xoay ng.
phòng ng a t n th ng niêm m c ng hô h p và hút h t m rãi
u ng hút b dính vào niêm m c ph i ng ng hút. Khích l ng i b nh ho
TRO
NG
21. R a ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý ho c n c cho n khi s ch
ng
y b các ch t d ch ti t có trong ng hút.
Các d ch ti t dính trong ng hút và dây hút s làm gi m hi u qu c a vi c hút
22. Nh n nh l i ng i b nh ti p t c hút cho n khi s ch m rãi
làm s ch d ch ti t ng th
Theo dõi s thay i tình tr ng tim, m ch
23. Hút mi ng h u làm s ch d ch ti t trong mi ng
- Làm s ch d ch ti t ng hô h p trên.
- Các vi sinh v t s xu t hi n nhi u h n mi ng.
Khi h ng h u, khí qu n ã c làm
ch d ch ti t. Không c hút l i ng m i sau khi
hút mi ng. Hình 7: Hút mi ng h u
4.3 Hút khí qu n
24. Bóp bóng cho ng i b nh ng c ng thông khí, t ng ng ô xy trong máu
Th ô xy qua bóng
Hình 8: Bóp bóng cho ng i b nh
291
25. a ng hút vào trong ng th nhân t o
hút m rãi có trong khí qu n
ng hút, a ng n khi ng i b nh
ho ho c cho n khi không a ti p c
a
Hình 9: Hút m rãi qua ng
khí qu n 26. Hút t ng t ng t quãng, v a rút v a xoay ng. Khích l ng i b nh ho.
- Ng n ng a t n th ng niêm m c khí qu n. - Hút h t d ch trong khí qu n.
- M i l n hút t 10 n 15 giây.
- Theo dõi s khó th c a ng i b nh.
27. Tráng ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý cho n khi s ch ng
Lo i b các ch t d ch ti t có trong ng hút
d ng hút liên t c
28. Nh n nh tình tr ng tu n hoàn, hô h p và vi c làm s ch d ch ti t
Hút có th gây ra lo n nh p, gi m thông khí th vào, co th t ph qu n và suy tu n hoàn
- Phát hi n các tai bi n v tu n hoàn (lo n nh p, nh p nhanh…), hô h p: khó th , co th t ph qu n… - N u còn d ch ti t hút l i n s ch.
29. Hút m i h u và mi ng h u..
Lo i b các ch t d ch ti t ng hô h p trên
Sau khi hút m i h u và mi ng h u thì
ng hút ó b nhi m n do v y không
c t l i vào ng n i khí qu n
ho c ng m khí qu n n a
292
SAU
5. Thu d n
ng c , ghi h s ch m sóc
30. Dùng các ngón tay cu n tròn ng hút l i. Tháo l n g ng tay tr l i, tháo g ng tay th 2 ch p lên g ng tay th nh t, t t máy hút
ng hút s n m trong ng. Làm gi m s lây lan a các vi sinh v t
Cách tháo b g ng tay th 2 gi ng nh cách tháo g ng tay th 1 m b o không b nhi m b n.
31. Tháo b kh n khoác trên ng c ng i
nh r i b vào túi ng b n và t ng i b nh tr l i t th thích h p tho i mái
Làm gi m s lây lan c a các vi sinh v t
u c n thíêt u
ng có th mang ng tay s ch m b o v sinh
32. Cho ng i b nh th oxy Ng n ng a tình tr ng suy hô h p
u có ch nh c a bác s
33. t ng i b nh tr v t th thích h p Ng i b nh tho i mái và n l u d ch t t
Tùy theo tình tr ng a ng i b nh
34. t bình ng n c mu i sinh lý vào i quy nh, v sinh, kh khu n theo quy
nh
n ch nhi m khu n, d ng l i l n sau
u bình dùng m t n thì b i sau khi d ng. N u là lo i
dùng l i thì ph i r a ch và kh khu n.
35. Tháo b kh u trang và r a tay Làm gi m s lây lan c a các vi sinh v t
36. t b d ng c hút, máy hút theo quy nh
Ti n l i cho vi c hút l n sau
37. Nh n nh l i ng i b nh v hô h p, tu n hoàn...
ánh giá hi u qu c a vi c hút
So sánh tr c và sau khi hút
38. Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc ng i b nh liên t c
Th i gian hút, c m ch t d ch hút ra
và k t qu hút
293
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n. Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai
TT i dung A B
1 Hút m rãi là k thu t l y h t các ch t ti t ng hô h p làm cho ng hô p c thông thoáng
2 Theo v trí gi i ph u có 2 lo i k thu t hút m rãi: hút thông ng hô h p trên và d i
3 Hút thông ng hô h p trên là hút h t các ch t d ch ti t mi ng h ng, khí qu n
4 Hút thông ng hô h p d i là hút s ch h t các ch t d ch ti t mi ng, h u khí, ph qu n
5 Khi hút m rãi ng hô h p trên ph i hút ng t quãng tránh làm t n th ng niêm m c ng th
6 u ng hút c u trúc ph i tròn và ch có m t l thông áy
7 Hút thông ng hô h p d i ph i hút ng t quãng
8 Tr c khi hút m rãi cho ng i b nh ph i khí dung b ng dung d ch n c mu i 0.9%
9 Khi a u ng thông vào mi ng h u ph i ng ng hút
10 Th i gian m t l n hút tính t lúc a ng hút vào cho n khi rút ng hút ra không quá 15 giây
11 Hút ng hô h p d i v a rút ng hút v a ph i xoay l y h t d ch ti t
12 Sau m i l n hút ph i hút dung d ch mu i 0.9% ho c n c vô khu n làm s ch ng hút và ng n i m i c hút ti p
13 Hút ng hô h p d i ph i th c hi n theo trình t hút s ch mi ng h ng xong i hút khí qu n
14 Trong quá trình hút ph i theo dõi ng i b nh phát hi n các bi n ch ng v hô p và tu n hoàn có th x y ra
15 Tr c khi hút thông ng hô h p d i ph i cho ng i b nh th ô xy v i n ng ô xy
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n 4.2.1 Giáo viên làm m u - Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong qui trình k thu t.
- Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong qui trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong qui trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.
4.2.2 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng
n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng
294
ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không
làm trong khi th c hành.
TT i dung công vi c t úng Sai Khônglàm
Ghi chú
* Xem h s b nh án chu n b ng i b nh
1 Xem y l nh c a bác s và nh n nh ng i b nh v tình tr ng t ng ti t d ch, t c ngh n ng hô h p
2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t,gi i thích cho ng i b nh th thu t s giúp làm thông ng th và gi m khó th
* Chu n b ng i u d ng
3 u d ng mang trang ph c y , r a tay th ng quy, eo t p d và kính b o h
Chu n b d ng c 4 Ki m tra máy hút, xem nó ã c t ch hút h p lý hay
ch a
5 Ch n ng hút úng tiêu chu n, kích c phù h p v i ng i nh
* Ti n hành k thu t
6 Khí dung cho ng i b nh b ng dung d ch n c mu i 0.9% 7 t ng i b nh t th thu n ti n cho ng i b nh và
ng i u d ng
8 Tr i kh n trên ng c ng i b nh 9 u d ng tháo g ng tay, mang g ng tay vô khu n, eo
kh u trang eo kính
10 p m t u ng n i vào máy hút, u còn l i ch ti n i g n ng i b nh. Ki m tra l i áp l c c a máy hút
11 b d ng c hút ho c ng hút l y ng hút ra, ph n còn l i c a ng thông gi trong kh n vô khu n ho c trong túi ng
12 c c (ch u) vô khu n và t lên trên bàn c nh gi ng ng i b nh, kho ng 100ml n c mu i sinh lý ho c
c vô khu n
13 l ng dung d ch bôi tr n, m t l ng nh vào túi ng ng hút vô khu n ã m ho c c c ng r i bôi tr n u ng hút
14 Tay thu n c m ng hút tay không thu n c m ng n i. Si t ch t ng hút vào ng n i
15 Hút m t l ng nh dung d ch mu i sinh lý ki m tra và tráng ng
* Hút mi ng h u
16 Lu n ng hút vào trong mi ng theo ng m i xu ng n ng. Di chuy n ng hút xung quanh mi ng. ng viên
ng i b nh ho
17 Hút d ch trong c c cho n khi ng hút, ng n i s ch h t các ch t d ch ti t
295
18 t máy hút, lau m t cho ng i b nh n u ch t d ch ti t b n vào m t
* Hút khí qu n
19 Tháo b dây ô xy ra (n u ang s d ng), lu n ng hút vào trong m i và d c h ng xu ng d i h ng
20 Hút t ng t ng n, ng t quãng t 10 n 15 giây, t t rút ng hút ra v a rút v a xoay ng
21 a ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý ho c n c cho n khi s ch ng
22 Nh n nh l i ng i b nh n u còn d ch ti t ti p t c hút cho n khi s ch
23 Hút mi ng h u làm s ch d ch ti t trong mi ng * Hút khí qu n qua ng th nhân t o
24 Bóp bóng cho ng i b nh 25 a ng hút vào trong ng th nhân t o 26 Hút t ng t ng t quãng, v a rút v a xoay ng, khích l
ng i b nh ho
27 Tráng ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý cho n khi s ch ng
28 Nh n nh tình tr ng tu n hoàn, hô h p và vi c làm s ch ch ti t xem ã h t ch a
29 Hút m i h u và mi ng h u... Thu d n d ng c ghi h s ch m sóc
30 Dùng các ngón tay cu n tròn ng hút l i, tháo l n g ng tay tr l i, tháo g ng tay th 2 ch p lên g ng tay th nh t, t t máy hút
31 Tháo b kh n b vào túi ng b n và t l i t th ng i b nh
32 Cho ng i b nh th ô xy 33 t l i t th cho ng i b nh 34 t bình ng n c mu i sinh lý vào n i quy nh, v sinh,
kh khu n theo qui nh
35 Tháo b kh u trang và r a tay 36 t b d ng c hút, máy hút theo quy nh 37 Nh n nh l i ng i b nh v hô h p, tu n hoàn… 38 Ghi h s ch m sóc
5. Ph n th c hành 5.1 Th c hành t i labo (Không có giáo viên h ng d n)
5.1.1 Chu n b - Môi tr ng h c: Phòng th c hành k n ng
- Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy hút, ng hút, g ng tay, c c ng, d ch bôi tr n, n c mu i sinh lý, kh n ho c gi y s ch…
- B ng ki m qui trình k thu t hút m rãi.
296
5.1.2 T ch c h c t p - Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành
ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4-6 sinh viên.
- Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.
- Th ng nh t qui trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.
+ B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)
+ B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó.
+ B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.
+ B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.
+ B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.
5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n
- M t sinh viên ti n hành qui trình k thu t cho ng i b nh b ng cách v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.
- Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.
- Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.
- Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.
5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng hút m rãi t i phòng th c hành k n ng (n m th 2),
m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng hút m rãi trong ch m sóc cho ng i b nh.
- Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.
- Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.
5.4. T ch c giám sát: vi c giám sát sinh viên h c t p nh h th ng - Camera t ng
- B ng ki m qui trình k thu t, b ng ki m t l ng giá
297
TH ÔXY QUA M I VÀ NG M KHÍ QU N
1. Gi i thi u t ng quan Li u pháp oxy là cung c p oxy cho ng i b nh. M c ích c a li u pháp oxy là phòng ho c gi m tình tr ng thi u oxy. B t c ng i b nh nào mà s oxy hoá mô không
u có th nh n thêm oxy t vi c cung c p oxy có ki m soát. 2. M c tiêu k n ng
1. Chu n b c y d ng c ti n hành cho th oxy
2. Th c hi n c k thu t cho ng i b nh th oxy qua m i và qua ng m khí qu n
3. Lý thuy t 3.1 i c ng
Li u pháp oxy c ch nh b i Bác s , là ng i xác nh n ng c hi u, ph ng pháp và th tích lít/ phút. Nh ng khi vi c cung c p oxy là bi n pháp c p c u thì ng i u d ng có th t b t u li u pháp.
Li u pháp oxy ch là m t bi n pháp h tr và ch nên c s d ng khi có ch nh. Nh b t c lo i thu c nào, li u ho c n ng oxy nên c theo dõi liên t c. Ng i u
ng c n ki m tra y l nh c a Bác s hàng ngày xác nh n ng oxy c ch nh và c n áp d ng các nguyên t c ki m tra 5 úng nh trong vi c cho ng i b nh u ng thu c.
3.2 Ch nh
Li u pháp oxy c ch nh cho các ng i b nh có bi u hi n thi u Oxy (n ng oxy th p ho c bão hòa oxyhemoglobin trong máu ng m ch th p).
Thi u oxy có th do nguyên nhân sau:
Các ch ng ng i ng hô h p: Ð m dãi, d v t, co th t, phù n .
H n ch ho t ng c a l ng ng c: Li t c hô h p do t n th ng th n kinh, v o t s ng, ch n th ng l ng ng c gây ra gãy x ng s n, tràn khí, tràn d ch màng ph i.
Suy gi m ch c n ng c a h th n kinh tham gia vào quá trình hô h p: Viêm não, ch n th ng s não, tai bi n m ch máu não.
Các b nh gây c n tr s khuy ch tán c a khí trong ph i: Viêm ph i, phù ph i c p, khí ph th ng, viêm ph qu n ph i.
Các b nh làm r i lo n quá trình v n chuy n oxy máu và tu n hoàn: Thi u máu, suy tim, b nh tim b m sinh.
3.3 Các tri u ch ng chính c a tình tr ng thi u Oxy Tri u ch ng c a thi u oxy tùy thu c vào tu i, s c kho , tình tr ng b nh lý hi n t i và mãn tính c a ng i b nh. D u hi u c a thi u oxy g m có:
M ch nhanh.
298
Th nhanh, nông, khó th .
B n ch n, chóng m t.
Cánh m i ph p ph ng.
Co kéo kho ng gian s n và hõm c.
Xanh tím.
3.4 Nguyên t c khi ti n hành li u pháp Oxy Nguyên t c chung
d ng úng li u l ng, úng ph ng pháp: d ng li u l ng và dùng ph ng pháp thích h p theo ch nh c a Bác s m b o cung c p oxy cho ng i
nh. Nh b t k lo i thu c nào, oxy không ph i hoàn toàn vô h i cho ng i b nh. N ng oxy l n h n 50% có th d n n ng c oxy. Nên s d ng n ng oxy th p nh t n thi t t c s bão hoà oxy máu ng m ch mong mu n.
Phòng tránh nhi m khu n: Oxy là môi tr ng thu n l i cho vi khu n phát tri n nhanh vì v y c n m b o khâu vô khu n trong quá trình cung c p oxy.
Phòng tránh khô ng hô h p: Trong quá trình cung c p oxy cho ng i b nh n làm m oxy tr c khi i vào, cho ng i b nh u ng thêm n c n u có th .
Nguyên t c v an toàn: n ph i b o m an toàn trong khi s d ng li u pháp oxy, vì nó d gây ra tình tr ng cháy n .
3.5 D ng c cung c p oxy
Oxy c cung c p b ng hai h th ng: H th ng v n chuy n c nh bình ng, túi ng và h th ng kín trong t ng.
Oxy c cung c p t bình ng ho c h th ng t ng là oxy khô. Khí khô này làm m t n c c a màng nh y hô h p, vì v y c n làm m oxy tr c khi cho vào ng hô
p c a ng i b nh, c bi t khi th tích th vào trên 2 lít/ phút.
D ng c cung c p oxy bao g m ng thông m i, canule m i, m t n , l u oxy, ng ch T ho c vòng c dùng trong thông khí nhân t o ( n i khí qu n hay m thông khí khí qu n)
3.5.1 ng thông m i ng thông m i là ng m m d o và tr n láng, dài kho ng 40 cm. Ð u xa c a ng
có nhi u l h nh oxy có th thoát ra. T c bình th ng c a dòng oxy qua ng m i là t 1 n 6 lít/ phút. FiO2 t 24% n 40% . ng thông m i có thu n l i là s n có cho
t k ng i b nh b t c tu i nào, r ti n và dùng m t l n. Tuy nhiên ng thông m i có h n ch trong s d ng vì gây ra tình tr ng khó ch u cho ng i b nh khi dùng, có th dính vào h c m i và làm khô mi ng h u. Li u pháp này còn t n nhi u th i gian.
3.5.2 Canuyn Bao g m m t cái ng dài v i hai nhánh 0,6 - 1,3cm cong mà c nh vào trong hai
m i. M i bên c a ng n i v i ng oxy cung c p. Cannule th ng c gi c nh quanh u c a ng i b nh ho c d i c m. Tr khi ng m i b ngh n còn không thì cannule s cung c p oxy, ngay c i v i nh ng ng i mà th ch y u b ng mi ng. Nó cung c p n ng oxy t ng i th p (24 - 44%) th tích 2 - 6 lít/ phút. Khi th tích oxy trên 6 lít/ phút, ng i b nh có khuynh h ng nu t không khí và niêm m c h u d b kích thích. Ngoài ra hi u s oxy th vào không t ng.
299
Hình 1: Cannule m i
3.5.3 M t n u h t m t n c làm b ng plastic d o mà có th g n vào m t. Chúng c
gi u c a ng i b nh v i nh ng dây àn h i. M t s có k p b ng kim lo i và có th c b cong qua c u m i c nh ch t h n. Có vài l bên c a m t n cho phép
thoát ra c a CO2. Ð tránh cho ng i b nh hít CO2 vào l i khi mang m t n , li u oxy i thi u là 5 lít/ phút. M t s m t n có túi ch a, nó cung c p n ng oxy cao h n cho
ng i b nh. Ph n còn l i c a khí th s c i vào túi.
Nh ng lo i m t n c dùng trên th tr ng
M t n n gi n cung c p n ng oxy t 40- 60% t ng ng th tích 5- 8lít/phút. M t n c ch ng ch nh cho nh ng ng i b nh gi CO2 b i tình tr ng này có th x u thêm.
M t n th vào l i m t ph n cung c p oxy 40 - 60% v i th tích 6- 10lít/phút. Túi ch a oxy c g n vào cho phép ng i b nh th vào kho ng 1/3 l ng khí th ra k t
p v i oxy. Túi th vào l i m t ph n không ph i làm x p hoàn toàn trong quá trình th vào tránh t o khí CO2. N u u này x y ra, th tích oxy lít/ phút c n c t ng.
M t n không th vào l i cung c p n ng oxy cao nh t. S d ng túi không th vào l i, ng i b nh ch th ngu n khí t túi. Van m t chi u trên m t n và gi a túi d tr và m t n tránh không khí phòng và không khí th ra c a ng i b nh i vào túi. Ð tránh
tích t CO2, túi này không hoàn toàn d t trong k th vào. N u nó nh v y thì ng i u d ng nên t ng th tích khí th vào.
M t n Venturi c s d ng khi c n cung c p cho ng i b nh l ng oxy có ng th p và chính xác. M t n này có th cung c p oxy cho ng i b nh v i n ng
thay i t 24 - 50%. N ng oxy c ghi rõ trong m t n . N u t ng th tích oxy cao n n ng oxy c hi u s không t ng n ng c cung c p cho ng i b nh.
300
Hình 4: M t n không th vào l i
3.5.4 L u
u có th dùng thay th m t n khi ng i b nh không th dùng m t n c. Khi dùng l u cung c p oxy, n ng oxy thay i vì v y nó th ng c s d ng
i v i h th ng Venturi. L u cung c p n ng oxy khác nhau (ví d : 30- 50% oxy th tích 4- 8 lít/phút).
Hình 6: L u cung c p oxy cho tr em
3.5.5 ng ch T ho c vòng c trong thông khí nhân t o (n i khí qu n ho c m thông khí qu n)
i v i thông khí nhân t o, oxy cung c p oxy c n ph i luôn luôn c làm m vì không i qua ng th thông th ng là mi ng và m i. Hai d ng c c s d ng làm cung c p Oxy m là ng ch T ho c vòng c trong m thông khí qu n.
ng ch T là m t thi t b hình ch T có m t nhánh n i ngu n cung c p Oxy v i ng thông khí nhân t o ( N i khí qu n ho c m thông khí qu n).
Vòng c trong m thông khí qu n là m t lo i thi t b có m t cong v i quai có th u ch nh cho phù h p v i c ng i b nh. Có 2 l : m t l luôn luôn m phía ng i
nh thoát khí và m t l n i v i ngu n Oxy.
301
3.6 Quy trình k thu t
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
TRC
1.Chu n b ng i b nh
2.Chu n b ng c
3. Chu n b nhân viên y
- Thông báo tr c và gi i thích cho ng i b nh ho c ng i nhà ng i b nh.
- Oxy cung c p, áp l c k , l u
ng k , dây d n, ng n i ti p...
- D ng c làm m theo h ng n c a y l nh bác s .
- ng thông m i, canuyn, m t n i kích th c thích h p.
- B ng dính.
- Dây àn h i c nh.
i m , mang kh u trang, mang ng.
ng i b nh và ng i nhà h p tác
m b o y các d ng c cho quá trình ti n hành
thu t
m b o theo nguyên t c vô khu n, gi m nguy
lây nhi m
Ph i thông báo và gi i thích rõ ràng cho ng i
nh và ng i nhà ng i nh bi t.
Chu n b y các d ng c n thi t
Ch n c g ng tay phù h p d thao tác.
Bình oxy có h th ng làm m
302
TRO
NG
4. ng i nh n m t
th và v trí thích h p 5. Chu n b cung c p oxy và h th ng làm m 6. M oxy theo t c
ã c ch nh
7. Dùng d ng
cung c p oxy thích h p
- t ng i b nh t th Fowler - G n l u l ng k vào v trí thoát oxy t ng d n ho c t bình ch a. - Làm y chai làm m, g n chai vào áy c a l u l ng k . - G n ng oxy và d ng c cung
p vào b ph n làm m. - Cho li u l ng oxy theo y l nh
ng thông m i: - Ðo chi u dài ng thông m i: Ðo kho ng cách t cánh m i c a ng i b nh n dái tai và làm
u m m c ó. - Làm tr n ng thông b ng d u tr n tan trong n c - Ð t ng thông nh nhàng vào trong m t l m i, lu n ng d c theo sàn c a h c m i, ng ng t i
m ã làm d u tr c ó - Ki m tra h c mi ng b ng è
i và èn. Ð u c a ng có th nhìn th y c bên l i gà, rút
ng lui kho ng 0,6 cm không nhìn th y ng n a - C nh ng và m i c a ng i
nh, c nh ng n i vào áo qu n c a ng i b nh ho c gi ng, không làm c ng ng Cannule: - Ð t 2 nhánh c a cannule vào hai l m i, qu n dây c nh quanh u. - N u cannule không c nh
c thì dùng b ng keo dán l i
Giúp l ng ng c giãn d dàng h n
m b o c a h th ng cung c p oxy kín và hi u qu
m b o cung c p oxy úng li u l ng và hi u qu , an toàn
m b o tính riêng t n u ng i b nh có yêu c u Nên khoá dòng oxy trong giai n này. Ki m tra h th ng cung c p oxy c n th n. - Ki m tra oxy có i qua
ng ch a. Không nên ng b xo n, ch n i ph i
kín. Có b t khí bình làm m khi dòng oxy i qua.
Ki m tra dòng oxy u a cannule, ng thông i, m t n và l u.
Tùy theo u ki n c a ng i b nh và d ng c s n có t i b nh phòng l a ch n ph ng ti n phù h p
m b o s tho i mái và thu n ti n cho ng i b nh. Các ch t ti t có th c n tr s thông khí, làm gi m
Cách o sâu c a ng thông m i
Th oxy qua canunle
Th oxy qua m t n
303
SAU
8. Ðánh giá ng i b nh và theo dõi tình tr ng
a ng i nh
9. Theo dõi các d ng c cung c p oxy th ng xuyên 10. Báo cáo Bác s và ghi vào h s tình tr ng ng i b nh.
Theo dõi: - Các d u hi u s ng - D u hi u lâm sàng c a thi u oxy, tim p nhanh, lú l n, khó th , b t an, và xanh tím. Ki m tra khí máu ng m ch n u
n có Cannule m i, ng thông m i: - Ðánh giá l m i c a ng i b nh có nút nh y và kích thích t i ch không. Ð t ch t nh n (hoà tan trong n c) khi c n thi t làm gi m au - Thay ng thông m i ít nh t m t
n ngày ho c m i 8 gi . Lu n l i ng khác vào l m i bên kia.
t n ho c l u: - Theo dõi da vùng m t th ng xuyên xem xét s m t, chà xát, khô, và u tr khi c n thi t. - Ki m tra l u l ng k và m c
n c trong bình làm m c i 30 phút và b t c khi nào c n
thi t - Ð m b o vi c tuân th bi n pháp phòng cháy n - Ki m tra y l nh c a Bác s 4 gi /l n - Báo cáo bác s sau khi th c hi n xong k thu t - Ghi nh n xét quy trình th c hi n, các bi u hi n c a ng i
nh và các bi n pháp ã ti n hành.
m b o x trí k p th i các tai bi n và bi n ch ng có th
y ra
m b o h th ng cung c p oxy làm vi c hi u qu , an toàn
p th i x lý các t th ng n u có
Theo dõi và qu n lí s ng i b nh
- X trí và báo Bác s k p th i các d u hi n b t th ng - Thay d ng c úng th i gian quy nh Th c hi n các b c phòng ch ng cháy n theo quy
nh Kh n tr ng, k p th i, chính xác Ghi chép h s y , chi ti t Báo cáo bác s sau khi th c hi n xong k thu t
304
4 T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Stt i dung úng
Sai
1. Li u pháp Oxy là m t ph ng pháp u tr hi u qu nên s d ng th ng xuyên.
2. Luôn luôn c n ph i cho ng i b nh th Oxy li u cao m i t hi u qu
3. Oxy li u pháp c ch nh cho các ng i b nh có bi u hi n thi u khí oxy
4. C n ph i h t s c th n tr ng khi s d ng oxy vì có th gây ra tình tr ng cháy n .
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u
l ng giá: S d ng b ng ki m
i dung t t Sai
Không làm
Ghi chú
1. Chu n b ng i b nh
2. Chu n b cho ng i b nh th oxy
3. Chu n b nhân viên y t
4. Ti n hành k thu t
4.1. t ng i b nh t th ,v trí phù h p
4.2. Chu n b h th ng cung c p oxy
4.3. M oxy theo li u ch nh
4.4. Theo dõi ng i b nh và h th ng cung c p oxy
5. Th c t p ghi chép h s sau khi th c hi n xong thu t cho ng i b nh th oxy.
5 Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4 T ch c giám sát b ng nhi u cách
305
CÁCH L Y B NH PH M LÀM XÉT NGHI M
1. Gi i thi u t ng quan
nh ph m do u d ng thu th p ho c c thu th p d i s giúp c a u d ng, óng vai trò r t quan tr ng trong ch n oán và u tr . làm t t u này, u d ng ph i bi t c lý do th c hi n nh ng xét nghi m này, bi t c cách chu n
c ng nh cách h ng d n ng i b nh h p tác trong quá trình th c hi n, bi t thu th p ng nh b o qu n b nh ph m úng ph ng pháp.
Khi l y b nh ph m làm xét nghi m, ng i di u d ng c n ph i mang g ng tay tránh ph i nhi m v i các d ch c a c th có th gây lây truy n b nh. D ng c ch a b nh ph m ph i c dán nhãn rõ ràng, y k b o v nhân viên phòng xét nghi m không b lây nhi m. T t c các m u nghi m nên chuy n n ngay phòng xét nghi m (n u có th ), vì nhi t và th i gian có nh h ng n k t qu xét nghi m.
2. M c tiêu k n ng
Chu n b c d ng c và giúp ng i b nh khi c n thi t.
L y c b nh ph m làm xét nghi m úng ph ng pháp.
3. Lý thuy t liên quan k n ng 3.1 L y phân làm xét nghi m
y phân làm xét nghi m là m t ph ng pháp thu th p phân ánh giá tình tr ng bênh lý nh : kh i u, ch y máu, nhi m trùng và các v n b t th ng v h p thu khác. Th ng thì ch l y m u nghi m phân n gi n làm xét nghi m nh ng ôi khi,
u d ng c ch nh l y nh ng m u phân nh ng l n i c u khác nhau. M u nghi m phân nên c g i ngày n phòng xét nghi m vì khi lâu khó có th phát hi n vi sinh v t. M u nghi m phân th ng c s d ng xét nghi m tìm máu, m , tr ng giun và ký sinh trùng trong phân.
3.2 L y m làm xét nghi m Là ph ng pháp l y m t ng hô h p ánh giá tình tr ng bênh lý nh :
kh i u, ch y máu, nhi m trùng. u d ng thu th p m b ng cách h ng d n cho ng i b nh cách ho th t sâu l y m.Thu th p m làm xét nghi m th ng c ch
nh r t r ng rãi, t viêm ph qu n cho n ung th ph i. M u nghi m m có th c d ng xét nghi m c y, làm t bào và làm kháng sinh .
3.3 L y n c ti u làm xét nghi m y n c ti u làm xét nghi m là ph ng pháp l y n c ti u ánh giá tình tr ng
nh lý nh nhi m trùng, kh i u, nh ng thay i sinh hoá c a các ch t trong h ti t ni u... y n c ti u làm xét nghi m c chia làm 3 k thu t khác nhau:
L y m u n c ti u ng u nhiên: là ph ng pháp thu th p n c ti u b ng cách yêu c u ng i b nh i ti u vào d ng c ng n c ti u sau khi ã lau s ch vùng t ng sinh môn, ho c qua sonde Folley ho c qua các túi thu th p n c ti u trong ph u thu t
ng ti t ni u (m u nghi m yêu c u ph i s ch). Ph ng pháp thu th p n c ti u này th ng c ch nh trong các xét nghi m tìm các thành ph n b t th ng trong n c ti u nh h ng c u, b ch c u và phát hi n s hi n di n v i s l ng l n vi khu n trong
306
c ti u. Ngày nay ng i ta không dùng ph ng pháp t thông ti u l y n c ti u vì nguy c nhi m trùng ng c dòng r t cao.
L y m u n c ti u theo gi : th ng thì bác s hay ch nh thu th p n c ti u trong 24 gi , vi c thu th p nên b t u vào bu i sáng. Tr c khi b t u tính gi , u
ng yêu c u ng i b nh i ti u và b m u n c ti u u tiên này vì l ng n c ti u này có s n trong bàng quang trong kho ng th i gian tr c ó, sau ó thu th p t t c các
u n c ti u mà ng i b nh bài ti t cho n khi k t thúc th i gian c ch nh. Các u n c ti u s c chung vào m t chai l n, n u b quên b t c m u n c ti u
nào s làm sai k t qu . Ng i b nh nên i ti u l n cu i cùng càng g n th i gian k t thúc vi c thu th p càng t t. Ph ng pháp này th ng c ch nh trong các xét nghi m tìm các ch t mà n ng c a nó thay i theo th i gian nh : axit amin, creatinin, hocmon,
ng ...
L y m u n c ti u gi a dòng: th ng c s d ng l y n c ti u ph c v cho xét nghi m c y tìm vi khu n c ng nh làm kháng sinh . Nh ng xét nghi m này th ng c n ph i m t 72 gi m i có k t qu .
3.4 L y máu làm xét nghi m y máu làm xét nghi m là ph ng pháp c th c hi n nhi u nh t, c dùng
nh l ng n ng các ch t sinh hóa trong máu, làm công th c máu, c y máu, n gi i ,.... u d ng ch c phép l y máu t nh m ch ch không c l y máu ng ch. Có nhi u ph ng pháp l y máu nh ng hay s d ng nh t v n là ph ng pháp l y
máu qua syringe.
307
3.5 Quy trình k thu t 3.5.1 L y phân làm xét nghi m
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
Tr c khi y m u
nghi m
1. Xem h s nh án
- Ki m tra y l nh c a bác s v c ích c a xét nghi m phân, s ng m i m u phân, s m u phân
và th i gian c n thu th p.
- B o m th c hi n úng y l nh. - Chu n b úng d ng c .
- Ph i xem k các ch nh
- M t s xét nghi m c hi u có th yêu c u ph i
y phân úng th i m và l y bao nhiêu l n.
2. Chu n b ng c
- Gi y lau - Bô s ch hay vô khu n - G ng tay s ch - Chai ng phân ã dán nhãn và yêu c u xét nghi m - Hai que è l i
- ng n ch n s ti p xúc tr c ti p c a tay và phân, gi m nguy
lay truy n vi khu n - kh i nh m l n v i các m u nghi m khác. - Dùng chuy n phân sang chai ng phân
- D ng c ch c ph i y và úng d ng c .
- Tránh nh m l n
3. Chu n b ng i b nh
- Gi i thích lý do t i sao ph i l y u nghi m phân
- H ng d n cách l y phân - Gi i thích v i ng i b nh r ng
u nghi m phân không có n c ti u, n c hay gi y v sinh. - Yêu c u ng i b nh báo ngay
i u d ng sau khi có phân
- Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng t thu th p phân. - N c ti u làm thay i c
m c a phân. N c s hoà loãng các thành ph n trong phân. - u d ng g i n ngay phòng xét nghi m.
y úng ng i b nh và úng m u nghi m
308
Trong khi y m u
nghi m
4. T o ra s riêng t cho ng i b nh
u ng i b nh không th i vào nhà vê sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.
ng i b nh tho i mái, kích thích i c u
Yêu c u ng i b nh báo cho u d ng khi có
u nghi m
5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n R a tay úng k thu t 6. Giúp ng i b nh
Giúp ng i b nh i vào nhà v sinh ho c ng i lên bô
t s ng i b nh quá m t ho c gi m kh n ng v n ng có th ph i c n n s giúp c a u
ng
Chú ý n ng i b nh
7. H ng d n ng i b nh
ng d n ng i b nh i ti u vào toilet tr c khi i c u
b o m phân s không tr n n v i n c ti u và gi y v sinh.
8. Cung c p cho ng i
nh các d ng thích h p
- a cho ng i b nh bô s ch, khô ng i b nh i c u vào - y n p bô l i
- phân không tr n l n v i c ti u.
- tránh bay mùi hôi gây ô nhi m
9. Mang g ng tay
Mang g ng tay theo quy trình mang ng
ng n ch n s lây truy n vi khu n t phân sang tay ng i
nh
Mang g ng úng k thu t
309
10. Thu th p u nghi m
- Lây m u nghi m nuôi c y: Kéo nòng (swab) ra kh i l xét nghi m vô khu n, dùng swab l y
u phân kho ng b ng h t u, sau ó a swab tr l i ng nghi m. - i v i nh ng xét nghi m khác: Dùng 2 cái è l i l y m t mi ng phân kho ng 2 cm vào ng nghi m, n u là phân thành khuôn và kho ng 15 ml n u là phân n c - i v i m u nghi m phân theo th i gian:
t c các m u phân u ph i c thu th p vào v t ch a và b
u nghi m vào trong t l nh
- Phân ch ch m vào swab vô khu n tránh s xâm nh p c a vi khu n t bên ngoài vào - S d ng que è l i ng n ch n s lây truy n vi sinh v t vào tay hay các v t d ng khác - Các xét nghi m v các enzyme tiêu hoá, các s n ph m tiêu hoá, nh n ng m , hay m t thì c n phân tích t t c các m u phân trong m t th i gian nào ó
- úng s l ng - m b o th i gian quy
nh
11. y kín
u phân
y ch t n p ng nghi m l i
tránh s lan truy n vi
sinh v t qua không khí
Sau khi l y u
nghi m
12. Thu d n ng c
- B c k que è l i vào trong mi ng kh n gi y, tháo g ng tay và
vào n i quy nh. - và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n
- Làm gi m s lây truy n vi sinh t
- Chu n b s n sàng khi c n dùng
Chú ý tránh s lây nhi m
13. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n R a tay úng k thu t
310
14. Dán nhãn và g i m u phân n phòng xét nghi m
- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m, - G i m u phân n phòng xét nghi m ngay l p t c ho c a ngày vào t l nh ng m u nghi m
- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và
u tr - M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t
- Ghi y thông tin ng i b nh
- N u yêu c u xét nghi m tr ng, ký sinh trùng hay amip thì ph i
i ngay n phòng xét nghi m.
15. Ghi chép s b nh án
- Ngày gi l y b nh ph m. - Tính ch t, c m c a phân - B t c s không tho i mái nào
a ng i b nh trong quá trình l y phân
- Ch c ch n ã th c hi n y l nh - Nh ng d ki n này có th giúp kh ng nh m t s v n c bi t
m b o khách quan và chính xác
16. Báo cáo t qu b t
th ng
Báo cáo k t qu b t th ng cho bác s
có nh ng x trí k p th i khi n
p th i, chính xác
311
3.5.2 L y m làm xét nghi m
312
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Minh h a hình nh
Tr c khi
y m u nghi m
1. Xem h s nh án
- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m m, s l ng
i m u phân, s m u phân và th i gian c n thu th p.
- M t s xét nghi m c hi u có th yêu c u ph i l y - B o m th c hi n úng y
nh. - Chu n b úng d ng c .
Th i gian lý t ng nh t y m u nghi m m là vào
bu i sáng s m vì d ch ti t a ph qu n b ng
su t êm và vi khu n c ng ng nhi u h n.
2. Chu n b - L ng m vô khu n có n p y
- L c dán nhãn y yêu
u xét nghi m, ngày gi , tên b nh ph m - G ng tay
- M u nghi m m ph i c b vào úng l theo quy
nh c a t ng lo i xét nghi m - Tránh nh m l n nh h ng
n ch n oán và u tr , sau khi l y m xong có th
a ngay n phòng xét nghi m - Tránh s ph i nhi m v i tác nhân gây b nh trong d ch ti t
a ng i b nh
Chu n b y d d ng c
3. Chu n b ng i b nh
- Gi i thích lý do t i sao ph i l y u nghi m m
- H ng d n các b c c a quy trình l y m. + Khi ng i b nh kh c m, b o ng i b nh ho th t sâu Tr c khi ng i b nh kh c m thì
o ng i b nh súc mi ng hay ánh r ng b ng n c
- Ng i b nh s h p tác n u hi u c m c ích c a
xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - làm gi m các ch t trong mi ng có th nh h ng n
t qu xét nghi m
- Nh c nh ng i b nh ng n c b t không ph i
là m, m ph i c kh c ra t ph i - Không s dung dung d ch súc mi ng ho c kem ánh
ng vì nh ng ch t này có th làm gi m kh n ng nhìn th y vi sinh v t
Trong khi y m u
nghi m
4. T o ra s riêng t cho ng i b nh
u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.
Th thu t này có th làm ng i b nh b i r i ho c làm phi n nh ng ng i b nh khác
Quan tâm n ng i b nh
5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n
a tay úng k thu t
6. T th ng i b nh
Yêu c u ng i b nh n m t th bán Folwer, ng i ho c ng ho và kh c m
Làm cho ph i giãn n hoàn toàn và ng i b nh d ho
o m úng t th
7. H ng d n ng i b nh
u ng i b nh có v t m hay au vùng nào ó, b o ng i b nh gi
ch t bàn tay vùng t n th ng ho c dùng g i è vào vùng ó
Ép ch t hay tr giúp vùng b au s làm gi m s co c và au trong quá trình ho
ng i b nh có th ho h u hi u
úng ph ng pháp
313
314
3.5.3 L y n c ti u làm xét nghi m 3.5.3.1 L y n c ti u ng u nhiên
315
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n u ý
Hình nh minh h a
Tr c khi l y
u nghi m
1. Xem h s nh án
- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích a xét nghi m n c ti u, xét nghi m n th c hi n
Các xét nghi m khác nhau c n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau
Ph i xem k các ch nh
2. Chu n b - N c, xà phòng, kh n, g ng tay - D ng c ng n c ti u có mi ng l n và có n p y
- Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u - ng i b nh i ti u tr c ti p vào
ng c ph i y
3. Chu n b ng i nh
- Gi i thích lý do t i sao ph i l y n c ti u - H ng d n các b c c a quy trình l y
c ti u ng u nhiên. - Gi i thích v i ng i b nh r ng n c ti u không c l n v i phân - Cho ng i b nh u ng n c kho ng 30 phút tr c khi l y m u nghi m
- Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - Phân có th làm thay i c
m c a n c ti u và có th t o ra nh ng giá tr b t th ng - Kích thích ng i b nh i ti u
Ng i b nh h p tác
Trong khi
y m u nghi m
4. T o ra s riêng cho ng i nh
u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.
Th thu t này có th làm ng i nh b i r i ho c có th làm phi n
nh ng ng i b nh khác
5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n o m úng quy trình
6. T th ng i nh
Ng i b nh nam th ng ng l y c ti u còn ng i b nh n th ng
th ng i
ti u
7. H ng d n ng i b nh
- H ng d n ng i b nh cách r a t ng sinh môn và cách l y n c ti u
Ng i b nh có th t l y n c ti u
8. Cung c p cho ng i b nh các
ng c thích h p
a cho ng i b nh ho c gia ình xà phòng, kh n, d ng c ng n c ti u
r a t ng sinh môn và ng c ti u
ng c l y n c ti u dành cho nam khác v i n a
9. Mang g ng tay Mang g ng tay tr c khi giúp ng i nh thu th p n c ti u ho c khi nh n u nghi m n c ti u t ng i b nh
ng n ng a s lây nhi m úng k thu t
10. Thu th p m u nghi m
- Ng i b nh t r a s ch t ng sinh môn ho c u d ng giúp ng i b nh
a - Yêu c u ng i b nh ti u tr c ti p vào
ng c ng m u nghi m
ng sinh môn s ch s s giúp ng n ng a s lây nhi m tác nhân gây b nh vào m u n c ti u khi
c ti u i qua ni u o
úng s l ng
11. y kín m u
c ti u
o ng i b nh y ch t n p d ng c ng n c ti u l i
- ng n ch n s khuy ch tán
a CO2 t không khí vào trong c ti u gây ki m hoá n c ti u,
o u ki n thu n l i cho s phát tri n c a vi sinh v t
316
317
3.5.3.2 L y n c ti u có nh gi
318
Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh
minh h a
Tr c khi l y
u nghi m
1. Xem h s nh án
Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m n c ti u, xét
nghi m c n th c hi n
Các xét nghi m khác nhau c n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau
Ph i xem k các ch nh
2. Chu n b ng c
- 1 chai l n có n p y, bên trong có hoá ch t b o qu n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay
- M t s xét nghi m c n Toluene ho c axit acetic, trong khi các xét nghi m khác l i c n các hoá ch t khác. - Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u
Phòng xét nghi m s cung c p nh ng chai
ng n c ti u ph c các xét nghi m c
bi t
3.Chu n b ng i b nh
Gi i thích lý do t i sao ph i thu th p c ti u trong m t th i gian dài
Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m.
Ng i b nh h p tác
Trong khi
y m u nghi m
4. T o ra s riêng t cho ng i b nh
u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh. .
Th thu t này có th làm ng i nh b i r i ho c có th làm phi n
nh ng ng i b nh khác
5. R a tay
Theo quy trình r a tay th ng quy
Làm gi m s lây truy n vi khu n
a tay úng k thu t
6. T th ng i b nh
Ng i b nh nam th ng ng
y n c ti u còn ng i b nh n th ng t th ng i
ti u
7. H ng d n ng i b nh
- H ng d n ng i b nh ho c ng i nhà các b c c a quy trình
y n c ti u - Yêu c u ng i b nh gi t t c các
u n c ti u trong quá trình thu th p - Thông báo cho u d ng m i
n ng i b nh i ti u - Gi cho n c ti u không b l n v i phân hay gi y v sinh - i ti u tr c khi b t u tính gi và tr c khi k t thúc th i gian yêu
u. Th ng b t u lúc 7 g sáng, vào các ngày làm vi c. - B o ng i b nh u ng kho ng 2- 3
c n c kho ng 30 phút tr c khi t u thu th p
- Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - m t b t c m u n c ti u nào
ng làm sai k t qu - u d ng gom t t c n c ti u
vào chai - Nh ng ch t này có th nh
ng n k t qu xét nghi m - B o m úng th i gian thu th p
c ti u theo y l nh. - ng i b nh i ti u ra h t
ng n c ti u c (còn gi l i trong bàng quang) tr c khi b t
u thu th p
y y n c ti u và o qu n t t
8. Cung c p cho ng i
nh các d ng thích h p
a cho ng i b nh ho c gia ình xà phòng, kh n, d ng c ng n c ti u
r a t ng sinh môn và ng c ti u
ng c l y n c ti u dành cho nam khác v i
9. Mang g ng tay
Mang g ng tay tr c khi giúp ng i b nh thu th p n c ti u ho c khi nh n m u nghi m n c ti u t
ng n ng a s lây nhi m úng k thu t
319
Sau khi
y m u nghi m
12. Thu d n ng c
và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n
Chu n b s n sàng khi c n dùng Chú ý tránh lây nhi m
13. R a tay
Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n o m úng quy trình
14. Dán nhãn và g i m u
c ti u n phòng xét nghi m
- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,
- G i m u n c ti u ên phòng xét nghi m ngay l p t c ho c a ngay vào t l nh ng m u nghi m
- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr
- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t
i n phòng xét nghi m càng s m càng
t
15. Ghi chép s b nh án
- Ghi th i gian b t u thu th p c ti u
- Khi k t thúc thu th p, ghi th i gian t thúc và tính ch t, c m c a
c ti u
- Ch c ch n ã th c hi n y l nh và bi t c th i gian b t u
- bi t c th i gian k t thúc và tính ch t c a n c ti u có th giúp xác nh m t s v n c bi t
- m b o khách quan và chính xác
16. Báo cáo t qu b t
th ng
- Báo cáo nh ng c m b t th ng c a n c ti u
- Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s
- có nh ng x trí k p th i khi n
- Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay
th
p th i, chính xác
320
3.5.3 L y n c ti u gi a dòng
321
Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u
ý Hình nh minh h a
Tr c khi l y
u nghi m
1. Xem h b nh án
Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m n c ti u, xét nghi m c n th c hi n
Các xét nghi m khác nhau n các ph ng pháp thu
th p n c ti u khác nhau
Ph i xem k các ch nh
2. Chu n b - B d ng c vô khu n l y n c ti u - Dung d ch sát khu n (povidine iod) - Dung d ch vô trùng hay n c mu i - L ng n c ti u vô trùng - G ng vô khu n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay - Bô (n u ng i b nh không i l i c)
Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u
ng c ph i y
3. Chu n b ng i b nh
- Gi i thích lý do t i sao ph i l y n c ti u gi a dòng - H ng d n th thu t: + Cách sát khu n t ng sinh môn + Cách l y n c ti u
- Ng i b nh s h p tác n u hi u c m c ích c a
xét nghi m - ng i b nh có th t làm
Ng i b nh h p tác
Trong khi
y m u nghi m
4. T o ra s riêng t cho ng i b nh
u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.
ng i b nh i ti u d dàng h n
5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n
o m úng quy trình
6. T th ng i b nh
Ng i b nh nam th ng ng l y n c ti u còn ng i b nh n th ng t th ng i.
ti u Ng i b nh không th ng i d y có th n m trên gi ng
7. H ng n ng i nh
- H ng d n ng i b nh cách r a t ng sinh môn và cách l y n c ti u. - H ng d n các b c c a quy trình l y
c ti u gi a dòng - Gi i thích v i ng i b nh r ng n c ti u không c l n v i phân - Cho ng i b nh u ng n c kho ng 30 phút tr c khi l y n c ti u
- Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - Phân có th làm thay i
c m c a n c ti u và có th t o ra nh ng giá tr b t th ng - Kích thích ng i b nh i ti u
u d ng nên yêu u ng i b nh nh c
i quy trình m o ng i b nh có
th t l y n c ti u
8. Cung c p cho ng i
nh các ng c
thích h p
Cung c p cho ng i b nh n c, xà phòng, kh n, g ng tay ng i b nh r a s ch
ng sinh môn ho c giúp ng i b nh r a ch t ng sinh môn
r a t ng sinh môn và ng n c ti u
9. Mang
ng tay
Mang g ng tay tr c khi giúp ng i
nh thu th p n c ti u ho c khi nh n m u nghi m n c ti u t ng i b nh
ng n ng a s lây nhi m
úng k thu t
10. Thu th p m u nghi m
- Ng i b nh t r a s ch t ng sinh môn ho c u d ng giúp ng i b nh r a - i v i ng i b nh nam: ng i b nh ho c i u d ng m t tay c m d ng v t.
ng sinh môn s ch s s giúp ng n ng a s lây nhi m tác nhân gây b nh vào m u
c ti u khi n c ti u i qua
u h t t t c ng i nh u thích t
mình lau làm s ch t ng sinh môn
322
Sau khi
y m u nghi m
12. Thu d n ng c
và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n,
t b g ng tay
Chu n b s n sàng khi c n dùng, gi m s lây truy n vi sinh v t
Chú ý tránh lây nhi m
13. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n
o m úng quy trình
14. Dán nhãn và g i
u n c ti u n phòng xét nghi m
- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,
- G i m u n c ti u ên phòng xét nghi m ngay l p t , ch m nh t trong vòng 15- 20 phút
- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr
- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t
i n phòng xét nghi m càng s m càng t t
15. Ghi chép h s
nh án
- Ngày gi l y n c ti u
- Tính ch t, c m c a n c ti u
- Ch c ch n ã th c hi n y nh
- Nh ng d ki n này có th giúp kh ng nh m t s v n
c bi t
m bào khách quan
16. Báo cáo t qu b t
th ng
- Báo cáo nh ng c m b th ng c a c ti u
- Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s
- có nh ng x trí k p th i khi c n
- Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay th
p th i, chính xác
323
3.5.4 L y máu t nh m ch làm xét nghi m Các b c th c
hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n
u ý Hình nh minh h a
Tr c khi l y máu
1. Xem h s nh án
- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích a xét nghi m máu.
- Ti n s c a ng i b nh v r i lo n ch c n ng ông máu do gi m ti u c u,
nh a ch y máu hay ang s d ng các thu c ch ng ông
- Xác nh c th thu t s p th c hi n - Tránh nguy c ch y máu
Xem k và chính xác.
2. Chu n b - Bông vô khu n, c n hay dung d ch sát khu n - G i nh hay kh n c g p l i - G c vô trùng, b ng dán - ng nghi m ng máu - Garo
- sát khu n - nâng cánh tay lên - Ép lên v tí tiêm - ng máu - Làm n i t nh m ch
m b o vô khu n tuy t i
3. Chu n b ng i b nh
- Gi i thích lý do t i sao ph i l y máu - Gi i thích quy trình th thu t
- Ng i b nh s h p tác - ng i b nh lo l ng
Trong khi l y máu
4. T o ra s riêng cho ng i nh
óng c a phòng l i ng i b nh th y tho i mái
5. T th ng i nh
Giúp ng i b nh n m t th n m ng a ho c t th bán Fowler v i cánh tay du i
o thành m t ng th ng t vai xu ng tay. t m t g i nh hay kh n d i
cánh tay ng i b nh
gi tay không nhúc nhích, cánh tay là ch có nhi u t nh m ch nh t
t s ng i b nh có th ng t khi âm kim vào nên t th n m là r t
quan tr ng tránh t n th ng cho ng i b nh
Ng i b nh th y tho i mái
6. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n úng k thu t
7. Mang g ng tay Mang g ng tay theo quy trình mang g ng ng n ch n s lây truy n vi khu n vi sinh v t
u g ng b v y máu thì thay ôi
ng khác
324
8. Thu th p m u nghi m
Bu c garo trên v trí âm kim kho ng 5- 10 cm. - B o ng i b nh n i l ng và n m ch t bàn tay vài l n, cu i cùng si t ch t n m tay - Nhanh chóng quan sát tìm t nh m ch nào th ng, n i và không b th ng t n - Dúng ngón tay s vào t nh m ch v a
i ch n. C m giác xem t nh m ch này có ch c và àn h i không hay là c ng, gi ng nh s i dây và l n trong khi s vào. - Ch n v trí âm kim. N u ã garo 1 phút mà t nh m ch không n i ho c khó th y thì tháo garo ra, i tay ho c ch 1 phút sau m i garo l i. Có th dùng g c
t và m thoa lên cánh tay ng i b nh. - Sát khu n v trí âm kim b ng bông sát khu n theo ng tròn t trong ra ngoài kho ng 5 cm. khô. - M n p kim và thông báo v i ng i
nh r ng ng i b nh s au trong vài giây - t ngón tay trái c a bàn tay không thu n d i v trí tiêm kho ng 2,5 cm và nh nhàng kéo c ng da ra. Kéo c ng da xu ng d i cho n khi t nh m ch không còn di ng. - C m syringe và kim góc t 15- 30 ,
ng lên trên so v i cánh tay c a ng i nh
- Nh nhàng a kim vào t nh m ch - C m ch c syringe, nh nhàng kéo pittông ra. - Quan sát xem có máu ch y vào syringe không - L y l ng máu theo yêu c u. - Sau khi l y máu xong, tháo garo ra - t mi ng bông nh nhàng lên v trí tiêm. Rút nhanh và c n th n kim ra kh i
trí tiêm và è m nh mi ng bông xu ng sau khi rút kim - y n p kim l i và b vào h p
Garo làm ng n máu t nh m ch ch y cánh tay v tim và do ó s làm
cho t nh m ch c ng lên, d dàng nhìn th y - Làm cho t nh m ch c ng lên nh
ng máu t các t nh m ch xa - T nh m ch th ng và nguyên v n là nh ng t nh m ch d âm kim nh t - T nh m ch t t khi nó có tính ch t ch c và àn h i khi s . Nh ng t nh
ch b thuyên t c s c ng, d dàng n tròn và nh v y r t khó âm kim.
- ng i b nh kh i khó ch u, và cho k t qu chính xác. Nóng làm giãn mach t i ch - Làm s ch vùng da v trí âm kim
không a vi khu n t bên ngoài vào trong máu. khô ch t sát khu n có th i gian tác ng lên vi sinh v t và c ng làm ng i b nh
au. - Ng i b nh s lo l ng h n khi
ã chu n b tinh th n - Gi t nh m ch không di ng trong khi âm kim - tránh âm kim vào thành bên kia c a t nh m ch - Tránh âm xuyên qua thành i di n - Gi ch t syringe kim không b
y t i tr c. Kéo pittông a máu vào syringe - N u không có máu, kim ã n m ngoài t nh m ch - K t qu xét nghi m s chính xác
n n u l y l ng máu yêu c u - Làm gi m ch y máu v trí tiêm khi rút kim - è m nh lên mi ng bông khi kim còn trong t nh m ch s làm ng i
nh au. Rút kim nh nhàng s làm gi m khó ch u và t n th ng t nh m ch
Chú ý b t m ch ngo i biên bên
i v trí garo. u không b t
c thì ph i n i ng garo vì n u
garo quá ch t s làm c n tr dòng máu ng m ch - B o ng i b nh không c n m ch t và th l ng
m tay quá m nh và t ng t vì s làm sai k t qu
325
- Tháo kim ra kh i syringe và nh nhàng m l ng máu thích h p vào ng
nghi m
- C m ng máu xoay nh ra tr c và ra sau 8- 10 l n
- tránh v h ng c u
- máu tr n l n v i các ch t ph gia có s n trong ng nghi m, tránh
ông máu. L c có th làm v h ng u gây sai l ch k t qu .
9. y kín m u c ti u
y ch t n p d ng c ng m u máu l i và lau s ch phía bên ngoài c a l .
o m m u máu không b nhi m vi sinh v t t bên ngoài vào và tránh
u máu ra ngoài.
10. Thu d n d ng
Các d ng c a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n, v t b g ng tay
Chu n b s n sàng khi c n dùng, gi m s lây truy n vi sinh v t
Chú ý tránh lây nhi m
11. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n o m úng quy trình
12. Dán nhãn và i m u n c
ti u n phòng xét nghi m
- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,
- G i m u máu n phòng xét nghi m ngay
- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr
- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t
i n phòng xét nghi m càng s m càng t t
Sau
khi l y máu
13. Ghi chép h b nh án
- Ngày gi l y máu
- Nh ng tai bi n x y ra trong quá trình y máu
- Ch c ch n ã th c hi n y l nh
- có x trí k p th i
- m b o khách quan
14. Báo cáo k t qu b t th ng
Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s
Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay th
p th i, chính xác
326
4 ánh giá tr c hu n luy n
Stt N i dung úng Sai
1 Không c n ph i m b o vô khu n i v i m u nghi m phân vì trong phân ã ch a nhi u vi khu n
2 Không n c ti u và gi y v sinh v y b n vào m u nghi m phân
3 Khi thu th p n c ti u có nh gi , nên cho ng i b nh i ti u l n cu i cùng vào kho ng 15 phút tr c khi k t thúc th i gian thu th p
4 Không th làm xét nghi m m tr nh vì tr không có kh n ng kh c m
ng ki m: L y b nh ph m làm xét nghi m
N i dung T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Ki m tra y l nh 2. Nh c l i th thu t 3. ánh giá ng i b nh 4. Ki m tra nh ng nhu c u c bi t c a ng i b nh 5. R a tay 6. Chu n b y 7. Xác nh ng i b nh 8. Gi i thích cho ng i b nh nh ng vi c s p làm 9. T o ra môi tr ng tho i mái 10. R a tay và mang g ng tay 11. Th c hi n k thu t
úng s l ng m u úng d ng c ch a m u nghi m úng gi úng ng i b nh
12. Làm cho ng i b nh tho i mái 13. B o qu n d ng c và b nh ph m
các d ng c úng n i Gi b nh ph m úng theo yêu c u Dán nhãn y và chính xác Ghi y các yêu c u xét nghi m
14. R a tay 15. L ng giá k t qu :
y úng m u nghi m v i s l ng xét nghi m
áp ng v m t tinh th n và th ch t c a ng i nh
16. Ghi chép h s b nh án
5 Th c hành k thu t Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách
327
TR GIÚP BÁC S CH C DÒ 1. Gi i thi u t ng quan
Ch c dò màng ph i, màng b ng, tu s ng óng vai trò h t s c quan tr ng trong ch n oán c ng nh u tr . Ngày nay th thu t này ngày càng c ch ng r ng rãi. Trong th thu t này, s tr giúp c a u d ng óng vai trò r t l n trong v n thành công c a th thu t. Vì v y, ng i u d ng có nhi m v ph i thành th o trong v n này có th tr giúp bác s m t cách có hi u qu .
Tr c khi th c hi n b t c th thu t nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh ho c ng i nhà ng i b nh b ng cách yêu c u ng i b nh ký vào b ng cam k t th c hi n th thu t. Ph i luôn luôn tr giúp ng i b nh v m t tinh th n b ng cách gi i thích cho h hi u th thu t s p th c hi n, h ng d n rõ nh ng u ng i b nh c n làm. C n ph i nh r ng ng i b nh s lo l ng n u nh h bi t vi c gì s p x y ra và bi t h nên ph i làm gì. Ng i u d ng c ng c n ph i quan sát nh ng ph n ng hay nh ng d u hi u b t th ng c a ng i b nh khi ti n hành th thu t. Bác s luôn t p trung vi c th c hi n th thu t, vì v y chính ng i u d ng là ng i có th phát hi n ra s m các d u hi u b t th ng. Trong quá trình th c hi n b t c th thu t nào, ng i u d ng c ng
n ph i ki m tra m ch, nh p th c a ng i b nh 2 n 3 l n và yêu c u ng i b nh nói ra b t c nh ng c m giác hay s lo l ng nào ho c nh ng c m giác b t th ng. Báo cáo cho bác s ngay n u có b t c d u hi u b t th ng nào.
2. M c tiêu
1. Chu n b c d ng c và giúp ng i b nh có hiêu qu .
2. Tr giúp c bác s trong th c hi n các th thu t ch c dò màng ph i, màng b ng và tu s ng
3. Lý thuy t 3.1 Th thu t ch c dò màng ph i
Ch c dò màng ph i là a m t kim l n có nòng hay là m t trocar (là m t thi t b làm b ng kim lo i s t) vào trong khoang màng ph i. Th thu t này có th s d ng trong tr ng h p d n l u khí hay d ch t khoang màng ph i, t d n l u ng c ho c tiêm thu c. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n.
3.2 Th thu t ch c dò màng b ng Ch c dò màng b ng là a m t kim l n có nòng hay là m t trocar (là m t thi t b
làm b ng kim lo i s t) qua thành b ng vào trong khoang màng b ng. M c ích là rút ch ho c dùng a m t dung d ch vào khoang màng b ng b ng ph ng pháp truy n
nh gi t. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n. 3.3 Th thu t ch c dò tu s ng
Ch c dò tu s ng là a m t kim có nòng qua khoang gian t s ng vào ng tu ng. M c ích là o áp l c d ch não tu ho c dùng l y d ch não tu làm b nh
ph m. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n.
328
3.4 Quy trình k thu t 3.4.1 Tr giúp bác s ch c dò màng ph i
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Ghi chú
Tr c
khi ch c
1. Xem h s b nh án
- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y
nh ph m làm xét nghi m hay d n u,...)
- Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào ng cam oan ch a
- B o m th c hi n úng y nh.
- Chu n b úng d ng c .
- i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v
t pháp lu t.
- Ph i xem k các ch nh
- Chú ý các tr ng h p có d ng v i thu c.
- C n gi i thích cho ng i nh hi u th thu t và ó i ng i b nh trong th i
gian ng i b nh làm cam oan.
2. ánh giá ng i nh v kh n ng
duy trì t th úng trong su t quá trình th thu t hay không
- Quan sát tình tr ng ng i b nh.
- Cho ng i b nh t th theo yêu u th thu t
ti n hành ch c d dàng
n h tr ng i b nh khi n thi t ho c ng i b nh có
nhu c u.
3. R a tay và mang ng
a tay th ng quy và mang g ng vô khu n
Phòng tránh nhi m khu n a và mang g ng úng k thu t
4. Chu n b d ng c - M t b ch c dò.
- M t h p thu c c p c u.
- G ng tay vô khu n.
- M t ch u nh
- M t b d n l u ng c và m t ng d n u
- m b o th c hi n t t th thu t.
- X trí c p c u khi c n thi t.
- Phòng tránh nhi m khu n
- ng d ch
- Trong tr ng h p d n l u
ng c ch c ph i y và m b o vô trùng
329
5. Chu n b ng i nh
- Xác nh úng ng i b nh
- Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, và t th c n thi t khi ch c.
- t ng i b nh t th ng i cúi ng i t i tr c
- m b o th c hi n th thu t úng ng i b nh.
- Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t.
- t th này, l ng d ch trong ph i s n m ph n th p. Ngoài ra t th này còn giúp làm giãn r ng kho ng liên s n.
- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i b nh lo l ng h n
- N u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th này thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t.
Trong
khi ch c
6. ánh giá ng i nh trong quá trình
làm th thu t và cung c p các d ng
c n thi t khi c n
- ánh giá ng i b nh v : màu da, nh p th , tình tr ng au ng c, m hôi…
- M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n và h tr d ng c ch c dò
- k p th i phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i
nh
- m b o vô trùng.
n chú ý và phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i b nh và báo bác s ngay.
Sau khi
ch c
7. t ng i b nh th thích h p
p k ho ch ng i b nh có th n m ngh ng i t i gi ng trong m t kho ng th i gian nh t nh theo yêu c u c a bác
Nh ng ng i b nh c hút ra i s l ng d ch l n có th s t y u và m t.
Yêu c u ph i úng t th
8. ánh giá sau th thu t
- ánh giá tình tr ng hô h p xem có c i thi n không
- ánh giá tình tr ng m ch, huy t áp xem có thay i gì không
- Th thu t này th ng c áp d ng giúp ng i b nh d th h n
- Nh ng thay i áp l c trong ng c có th nh h ng n ch c n ng tim, c bi t là ng i l n tu i ho c ng i có
n b nh lý tim m ch
Theo dõi liên t c
9. Dán nhãn và b o qu n b nh ph m
Dán nhãn ghi yêu c u xét nghi m và a u nghi m n ngay phòng xét nghi m
kh i nh m l n v i các m u nghi m khác
Ghi y thông tin v ng i b nh
330
10. Thu d n d ng
- R a s ch nh ng d ng c có th s ng l i.
- B nh ng d ng c s d ng m t l n theo nguyên t c vô khu n
m b o vô trùng và d ng c gon gàng, chu n b s n sàng cho nh ng l n sau.
Chú ý tránh s lây nhi m
11. R a tay a tay th ng quy Phòng tránh nhi m khu n úng k thu t
12. Ghi chép h s nh án
- Ghi chép màu s c, s l ng d ch.
- Nh ng thay i c a ng i b nh v t sinh lý, tinh th n trong quá trình th c
hi n th thu t
Theo dõi di n bi n c a ng i nh trong quá trình u tr
m b o khách quan
13. Báo cáo k t qu Báo cáo k t qu b t th ng cho u ng tr ng
có nh ng x trí k p th i p th i, chính xác
3.4.2 Tr giúp bác s ch c dò màng b ng
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Ghi chú
Tr c
khi ch c
1. Xem h s nh án
- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y
nh ph m làm xét nghi m hay d n u,...)
- Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào ng cam oan ch a
- B o m th c hi n úng y nh có th chu n b úng ng c .
- i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v
t pháp lu t.
- Ph i xem k các ch nh
- Chú ý các tr ng h p có d ng v i thu c.
- C n gi i thích cho ng i nh hi u th thu t và ó v i
ng i b nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan.
331
2. ánh giá ng i b nh v kh n ng duy trì
th úng trong su t quá trình th thu t hay không
- Quan sát tình tr ng ng i b nh xem ng i b nh có kh n ng tuân theo yêu
u v t th trong su t quá trình th thu t không
- có k ho ch chu n b ho c có ph ng án khác thay th
u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th c
ch nh thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th
thu t.
3. R a tay và mang g ng
a tay th ng quy và mang g ng vô khu n
Phòng tránh nhi m khu n a và mang g ng úng k thu t
4. Chu n b ng c
- Chu n b m t b ch c dò d ch màng ng.
- M t h p thu c c p c u.
- G ng tay vô khu n
- M t ch u nh
- m b o th c hi n t t th thu t
- X trí c p c u khi c n thi t.
- Phòng tránh nhi m khu n
- ng d ch n u c n l y ch ra v i s l ng l n
ng c ch c ph i y và m b o vô trùng
5. Chu n b ng i b nh
- Xác nh úng ng i b nh
- Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, c bi t chú ý vào t th và nh ng u
mà ng i b nh ph i làm trong quá trình ti n hành th thu t.
- Yêu c u ng i b nh i ti u tr c khi th c hi n th thu t
- Cho ng i b nh ng i th ng ng i trên gi ng ho c cho ng i b nh n m ng a trên gi ng, nâng cao u gi ng
- m b o th c hi n th thu t trên úng ng i b nh
- Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t.
- Làm cho bàng quang x p xu ng, n m trong khung ch u, tránh tai bi n âm th ng bàng quang.
- t th này d ch trong màng ng s ch y xu ng ph n th p.
- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i b nh lo l ng h n
- N u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th này thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t.
332
Trong
khi c
6. ánh giá ng i b nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các
ng c c n thi t khi c n
- ánh giá ng i b nh v : màu s c da xem có tái nh t không, có hoa m t chóng
t, m t, m ch nhanh, nh p th nhanh không. - M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n và h tr d ng c ch c dò, chu n b thau ng d ch màng b ng ho c
m ng nghi m thu th p m u nghi m
- ó là nh ng bi u hi n c a shock gi m th tích do rút m t
ng d ch l n trong khoang màng b ng làm gi m th tích tu n hoàn. - m b o vô trùng.
- C n chú ý và phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i
nh và báo bác s ngay.
Sau khi
ch c
7. t ng i nh t th
thích h p
p k ho ch ng i b nh có th n m ngh ng i t i gi ng trong m t kho ng th i gian nh t nh theo yêu c u c bác s
Nh ng ng i b nh c rút ra i s l ng d ch l n có th s t y u và m t.
Yêu c u ph i úng t th
8. ánh giá áp ng sinh lý sau
th thu t
- ánh giá tình tr ng hô h p, m ch, huy t áp xem có thay i gì không
- Xem tình tr ng c a ng i nh có t t h n sau th thu t
không.
Theo dõi liên t c
9. Dán nhãn và o qu n b nh
ph m
Dán nhãn và yêu c u xét nghi m và m u nghi m n ngay phòng xét nghi m
- kh i nh m l n v i các u nghi m khác
Ghi y thông tin v ng i nh
10. Thu d n ng c
- R a s ch nh ng d ng c có th s ng l i và v t b nh ng d ng c s d ng t l n theo nguyên t c vô khu n
m b o vô trùng và d ng c gon gàng, chu n b s n sàng cho nh ng l n sau.
Chú ý tránh s lây nhi m
11. R a tay a tay th ng quy Phòng tránh nhi m khu n úng k thu t
12. Ghi chép h b nh án
Ghi chép ng n g n v nh ng thay i c a ng i b nh v m t sinh lý, tinh th n trong quá trình th c hi n th thu t
Theo dõi di n bi n c a ng i nh trong quá trình u tr
m b o khách quan
13. Báo cáo k t qu b t th ng
Báo cáo k t qu b t th ng cho u ng tr ng
có nh ng x trí k p th i p th i, chính xác
333
3.4.3 Tr giúp bác s ch c dò tu s ng
334
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Ghi chú
Tr c
khi ch c
1. Xem h s nh án
- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y b nh ph m làm xét nghi m hay o áp l c,...) - Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào
ng cam oan ch a
- B o m th c hi n úng y nh có th chu n b úng ng c .
- i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v
t pháp lu t.
- Ph i xem k các ch nh - Chú ý các tr ng h p có d ng
i thu c. - C n gi i thích cho ng i b nh hi u th thu t và ó v i ng i
nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan.
2. ánh giá ng i b nh v kh n ng duy trì
th úng trong su t quá trình th thu t hay không
Quan sát tình tr ng ng i b nh xem ng i b nh có kh n ng tuân theo yêu c u v t th trong su t quá trình th thu t không
có k ho ch chu n b ho c có ph ng án khác thay th
u ng i b nh b viêm kh p hay có nh ng tình tr ng khác mà không th t c t th nh yêu
u thì báo bác s có th thay i t th cho phù h p
3. R a tay và mang g ng
a tay th ng quy và mang g ng vô khu n
Phòng tránh nhi m khu n a và mang g ng úng k thu t
4. Chu n b - M t b ch c dò tu s ng. - M t h p thu c c p c u. - G ng tay vô khu n - D ng c o áp l c - ng nghi m
- m b o th c hi n t t th thu t - X trí c p c u khi c n thi t. - Phòng tránh nhi m khu n - Dùng o áp l c s não - ng b nh ph m làm xét nghi m
ng c ch c ph i y và m o vô trùng
5. Chu n b ng i b nh
- Xác nh úng ng i b nh - Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, c bi t chú ý vào t th c a ng i b nh c ng nh nh ng u mà ng i b nh ph i làm trong quá trình ti n hành th thu t - t ng i b nh t th n m nghiêng v m t bên, không kê g i,
u và chân g p cong l i, làm cong ng hình vòng cung, l ng h ng v
phía thành gi ng, v trí c a bác s th c hi n th thu t.
- m b o th c hi n th thu t trên úng ng i b nh - Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t - t th này, kho ng liên t
ng s giãn ra.
- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i
nh lo l ng h n - N u ng i b nh b viêm kh p hay có nh ng tình tr ng khác mà không th t c t th nh yêu
u thì báo bác s có th thay i t th cho phù h p
Trong
khi ch c
6. ánh giá ng i b nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các d ng c c n thi t khi c n
- H i xem ng i b nh có th y au lan xu ng chân không, có au nhi u,
d i l ng, hay có t ng t tê các ngón chân hay c ng chân không - M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n,tr giúp bác s thu th p
u nghi m làm b nh ph m xét nghi m - N u bác s g n d ng c o áp l c vào kim, i u d ng giúp gi th ng
- k p th i phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i
nh - m b o vô khu n
- N u có bi u hi n b t th ng thì báo bác s ngay. - N u thu th p d ch não tu làm xét nghi m thì ph i b gi t u tiên vì gi t này th ng ch m máu - N u u d ng gi d ng c o áp l c thì ch c m kh vào u trên
a d ng c này, không ch m vào vùng mà bác s s ch m vào khi rút d ng c o áp l c ra
335
336
4 ánh giá 4.1 ánh giá tr c hu n luy n Stt N i dung úng Sai 1 Ph i yêu c u ng i b nh ký vào b ng cam oan tr c khi th c
hi n th thu t
2 Không nên gi i thích quy trình k thu t cho ng i b nh vì s làm ng i b nh lo l ng
3. Ph i ánh giá tình tr ng c a ng i b nh tr c, trong và sau khi ch c
4 B d ng c ch c dò là b d ng c sach 5 Ghi chép y nh ng thay i v tâm lý, sinh lý c a ng i b nh
trong qúa trình làm th thu t
4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.3 T l ng giá: s d ng b ng ki m
ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò màng ph i
N i dung T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Ki m tra y l nh
2. Ki m tra gi y cam oan
3. ánh giá kh n ng ng i th ng c a ng i b nh
4. R a tay
5. Chu n b b d ng c ch c dò màng ph i và ng tay
6. Xác nh ng i b nh
7. Th o lu n v i ng i b nh v th thu t
8. Chu n b t th ng i b nh
9. Tr giúp khi ti n hành th thu t
- ánh giá màu s c da, tình tr ng hô h p, tình tr ng au ng c, tình tr ng ch y m hôi
- Cung c p d ng c cho bác s
10. K t thúc th thu t
- t ng i b nh t th tho i mái và l p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i
- Thu d n d ng c v úng n i quy nh
- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m
- V t các d ng c s d ng m t l n
- R a tay
11. Thi t l p các tiêu chu n l ng giá
- S tho i mái c a ng i b nh
- áp ng v m t sinh lý, c bi t là nh p th , ch và huy t áp
- áp ng v tinh th n
12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v
337
- áp ng c a ng i b nh
- Tính ch t c a m u nghi m
13. Báo cáo k t qu b t th ng v i ng i có liên quan
ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò màng b ng
N i dung T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Ki m tra y l nh
2. Ki m tra gi y cam oan
3. ánh giá kh n ng ng i th ng ng i c a ng i nh
4. R a tay và mang g ng
5. Chu n b b d ng c ch c dò màng b ng và ng tay
6. Xác nh ng i b nh
7. Th o lu n v i ng i b nh v th thu t
8. Chu n b t th ng i b nh
- Cho ng i b nh i ti u
- H ng d n ng i b nh ng i thành gi ng
9. Tr giúp khi ti n hành th thu t
- ánh giá màu s c da, tình tr ng hoa m t chóng m t, m t, m ch nhanh, nh p th nhanh
- Cung c p d ng c cho bác s
10. K t thúc th thu t
- t ng i b nh t th tho i mái và l p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i
- Thu d n d ng c v úng n i quy nh
- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m
- V t các d ng c s d ng m t l n
- R a tay
11. Thi t l p các tiêu chu n l ng giá
- S tho i mái c a ng i b nh
- áp ng v m t sinh lý, c bi t là nh p th , ch và huy t áp
- áp ng v tinh th n
12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v
- áp ng c a ng i b nh
- Tính ch t c a m u nghi m
13. Báo cáo k t qu b t th ng v i ng i có liên quan
338
ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò tu s ng
N i dung T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Ki m tra y l nh
2. Ki m tra gi y cam oan
3. ánh giá kh n ng n m t th u n cong ng i c a ng i b nh
4. R a tay và mang g ng
5. Chu n b b d ng c ch c dò màng b ng và ng tay
6. Xác nh ng i b nh
7. Th o lu n v i ng i b nh v th thu t
8. Chu n b t th ng i b nh t th u n cong ng i
9. Tr giúp khi ti n hành th thu t
- ánh giá ng i b nh v tình tr ng au lan xu ng d i chân, au nhi u, d d i l ng, tê các ngón chân, c ng chân
- Cung c p d ng c cho bác s , gi d ng c o áp l c, gi ng nghi m l y b nh ph m làm xét nghi m
10. K t thúc th thu t
- t ng i b nh t th n m th ng l ng và p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i
- Thu d n d ng c v úng n i quy nh
- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m
- V t các d ng c s d ng m t l n
- R a tay
11. Thi t l p các tiêu chu n l ng giá
- S tho i mái c a ng i b nh, c bi t là au chi d i, l ng hay nh c u
- áp ng v m t sinh lý, c bi t là áp ng th n kinh b t th ng chi d i
- áp ng v tinh th n
12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v
- áp ng c a ng i b nh
- Tính ch t c a m u nghi m
13. Báo cáo k t qu b t th ng v i ng i có liên quan
339
5 Th c hành k thu t Th c hành t i phòng lab không có giáo viên
5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách Ki m tra tr c h c
Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh chéo vào c t t ng ng v i câu úng hay sai
Stt i dung úng Sai
1 Ch m nóng giúp gi m au trong t t c các tr ng h p
2 C n ph i bi t tình tr ng tri giác c a ng i b nh tr c khi th c hi n k thu t ch m
3 Ch m là ph ng pháp giúp gi m au an toàn nh t
4 Nhi t ch m tùy thu c vào ph ng pháp và lo i ch m
5 Ch m có th kéo dài trong nhi u gi tùy theo ý thích c a ng i nh
6 C n có ch nh c a bác s u tr khi ch n ph ng pháp và lo i ch m
7 Ch m l nh giúp gi m c n au do co th t c vân
8 Ng i b nh b au b ng không rõ nguyên nhân nên ch m nóng giúp gi m au
9 C n nh n nh kh n ng v n ng vùng ch m tr c khi ch m
10 Ap d ng ch m nóng cho s n ph sau khi sanh b au b ng do cung co h i
11 Ch m t có tác d ng sâu h n ch m khô
12 Ch m nhi t cao và kéo dài s gây kích thích th n kinh
13 Không ch m nóng t i v t th ng nhi m trùng n ng
14 Ch m l nh giúp gi m s ng khi b bong gân trong 24 gi u
15 u d ng c n áp ch t g c ch m lên toàn b vùng ch m ngay t u
340
CH M NÓNG - CH M L NH
1. Gi i thi u t ng quan
Ch m là dùng nhi t nóng hay l nh h n nhi t c a c th , tác ng lên vùng da hay m t ph n c a c th , t o nh h ng tr c ti p lên vùng ch m hay gián ti p n các c quan bên trong c a c th .
Có 2 lo i ch m:
Ch m nóng
Ch m l nh
Ch m nóng ch m l nh là m t th thu t n gi n th ng c áp d ng t i b nh vi n c ng nh t i gia ình. Tuy nhiên ch m nóng, ch m l nh có ý ngh a quan tr ng trong công tác ch m sóc và u tr cho ng i b nh và th ng giúp cho ng i b nh d ch u, tho i mái, gi m au sau khi ch m. Do ó khi áp d ng òi h i ng i u d ng ph i hi u rõ tác d ng, hi u qu c a nhi t n ng i v i v trí ch m.
Th i gian và nhi t c a v t ch m có nh h ng r t l n n k t qu c a ch m, vì v y u d ng c n ph i luôn theo dõi sát nhi t c a v t ch m, vùng c ch m tránh nh ng tai bi n làm thay i nhi t c a c th hay gây b ng trên vùng ch m
thu t này c áp d ng v i nhi u m c ích khác nhau nh :
Kích thích hay thay i tu n hoàn t i ch , làm dãn m ch trong ch m nóng hay co m ch khi ch m l nh
Thay i nhi t c a c th
Gi m au do gi m kích thích các u c a dây th n kinh trong ch m nóng ho c gi m c m giác khi ch m l nh
Gi m viêm
Gi m tình tr ng xung huy t các c quan
2. M c tiêu k n ng 1. Trình bày m c ích và ch nh cho các tr ng h p ch m nóng ch m l nh
2. Ch n ph ng pháp ch m thích h p v i m c ích u tr và ch m sóc
3. Th c hi n các yêu c u nh n nh ng i b nh khi có ch nh ch m
4. Th o lu n nh ng nguy c gây tai bi n khi ch m nóng ch m l nh và cách phòng
5. Th c hi n c quy trình ch m nóng, ch m l nh úng, , chính xác theo yêu c u d ng c và k thu t
6. Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n
3. Lý thuy t liên quan k n ng Ch m nóng ch m l nh v i tác ng c a nhi t khác nhau s t o kích thích và
có nh ng áp ng v th ch t khác nhau. S l a ch n vi c u tr b ng ch m nóng hay ch m l nh tu thu c vào tình tr ng v trí c n ch m và m c ích c a ch m
Ch m nóng th ng c dùng nhi u, giúp c i thi n t ng tu n hoàn t i vùng ch m.Tuy nhiên n u dùng kéo dài h n 1 gi s có tác d ng ng c l i, làm gi m tu n
341
hoàn t i ch , t n th ng t bào bi u mô,làm da, r i lo n c u trúc da và r p da. Nhi t ch m quá nóng gây b ng da
Ch m l nh giúp gi m s ng, gi m au, làm gi m c m giác các u dây th n kinh bên d i da. Nh ng n u dùng kéo dài trên vùng da ch m s gây ph n x làm dãn
ch, các t bào không kh n ng nh n máu nuôi d ng và các ch t dinh d ng gây thi u máu nuôi t i mô t bào. Da th i gian u có màu sau chuy n thành b m, tái xanh. Tác d ng ban u làm gi m c m giác, n u kéo dài s gây tê và m t c m giác
áp ng c a c th i v i ch m nóng ch m l nh tu thu c vào các y u t
V trí ch m: vùng da t chi ch u ng nhi t t t h n; vùng da nh y c m nh , m t trong c tay cánh tay; vùng kém nh y c m lòng bàn tay bàn chân
Tu i tác: ng i già, tr con có nh y c m v i nhi t nóng và l nh t ng.
Vùng da kém c m giác s b gi m kích thích c a nhi t
Di n tích vùng ch m càng l n kh n ng ch u ng nhi t càng kém
3.1 u ki n làm t ng nguy c gây t n th ng do ch m
u ki n u t nguy c
toàn v n c a da Niêm m c, mô nh y c m v i nhi t h n khi nhi t thay i do nh h ng tr c ti p n các th c m c a th n kinh m giác
Vùng da b phù hay có s o Gi m c m giác i v i kích thích c a nhi t vì l p da d y n do d ch phù hay s hình thành c a s o
nh lý m ch máu ngo i biên ( ti u ng, x m
ng m ch )
nh y c m vùng t chi i v i nhi t và au gi m do tu n hoàn suy gi m và t n th ng mô do b nh lý. Chú ý khi ch m l nh t i chi
Ng i b nh hôn mê, l m
do t n th ng c t s ng
Gi m hay m t c m giác v i au và nhi t, th c m xúc giác gi m khi kích thích
ápxe (viêm ru t th a) Ch m nóng có th gây t ng hi n t ng viêm t i ch hay làm v áp- xe làm lan r ng vi khu n vào c th
3.2 Hi u qu c a ch m nóng, ch m l nh
áp ng th ch t Hi u qu c a ch m nóng
Cung c p nhi t
Dãn c
Dãn m ch
Gi m au
ng tu n hoàn t i ch , làm m vùng ch m, làm da, gi m s xung huy t
ng s bài ti t, c i thi n tình tr ng c ng c ng c , co c , giúp gi m au
ng b ch c u và ch t kháng khu n t i v trí t n th ng, ng ti n trình c a giai n viêm
Làm êm d u th n kinh, n u dùng kéo dài hay nhi t quá nóng s gây kích thích
ng quá trình chuy n hoá cung c p ch t dinh d ng cho
342
ng chuy n hoá c a mô
ng kh n ng mao d n
bào
i thi n di chuy n các ch t c n th i ra t mô t n th ng
áp ng th ch t Hi u qu c a ch m l nh
Gi m nhi t, co m ch
Tê t i ch
Gi m s co c
Gi m s chuy n hoá t bào
Gi m mao d n
Gi m tu n hoàn t i ch , gi m nhi t gây l nh, tím tái da
Gi m s bài ti t, gi m s ng viêm
n ch s ch y máu
Gi m au t i vùng ch m: áp d ng tr c ti p t i vùng ch n th ng: gãy x ng, bong gân, au trong ch n th ng kín, au kh p, tiêm thu c
Gi m nhu c u oxy c a t bào, h n ch cung c p ch t dinh ng, c ch ti n trình viêm nhi m
3.3 Yêu c u nh n nh tr c khi th c hi n k thu t
i ng i b nh
Ti n s ch n th ng, ph u thu t.
Tu i tác giúp l u ý nhi t
Th i gian x y ra v n
Tính ch t, m c au
Tình tr ng v n ng
Khám
Nhìn xác nh:
S toàn v n c a da: n u có v t th ng thì nh n nh tình tr ng v t th ng
Màu s c vùng t n th ng
S ng phù, ti t d ch, xu t huy t
Kh n ng, t m v n ng
S vùng ch m xác nh:
Nhi t , àn h i da, m c phù.
V trí m au
C m giác vùng t n th ng: tê, m t c m giác
Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay mê Ki m tra y l nh c a bác s
Ng i u d ng c n ph i hi u rõ m c ích c a vi c ch m, l a ch n ph ng pháp ch m và lo i ch m thích h p
343
3.4 Phân lo i ch m Ch m nóng và ch m l nh u có th áp d ng ch m t và ch m khô . M i
lo i có nh ng ích l i và b t l i khi áp d ng. Do ó ng i u d ng ph i nh n nh rõ các v n c a ng i b nh l a ch n lo i ch m phù h p. Tuy nhiên m i ng i
nh thì kh n ng ch u ng nhi t khác nhau, vì v y u d ng c ng nên chú ý b o m nhi t và th i gian ch m c hi u qu và an toàn cho ng i b nh
Ích l i t l i
Ch m t:
Gi m tình tr ng khô c a da
Làm loãng d ch ti t c a v t th ng
Gi nhi t lâu h n, tác d ng sâu vào p mô c
Không làm m t d ch, m hôi c a da
Dùng g c t d dàng t vào các v trí c n ch m
Ch m t:
u ch m kéo dài có th là nguyên nhân gây phá hu da
gây b ng vùng ch m do d n nhi t nhanh và sâu
b l nh li n sau khi ch m do s bay h i thoát nhi t
Ch m khô:
Ít nguy c gây b ng da h n ch m t
Không gây phá hu da
Th i gian ch m hi u qu dài h n do không b thoát nhi t
Ch m khô:
ng s m t d ch c th qua m hôi
Tác d ng sâu n mô c kém h n ch m t
Gây khô da
3.5 ng d ng các lo i ch m nóng t 3.5.1 G c nóng t
Th ng dùng cho các v t th ng h , u nh t
Tác d ng: Giúp t ng tu n hoàn t i ch , gi m phù c i thi n s cô c c a d ch ti t, giúp làm s ch v t th ng d h n
u ý
G c s d ng kích th c to nh tu theo v trí ch m, áp d ng k thu t vô khu n khi có v t th ng.
D ch ch m nhi t m 370 C n 450 C . Th i gian ch m t 10- 20 phút. u mu n ch m ti p nên ng ng sau 2 - 3 gi m i ch m l i
Khi ch m u d ng ph i b o m nhi t d ch ch m c duy trì vì nhi t bay h i, có th dùng thêm v i cao su ph lên trên vùng ch m gi nhi t. Trung
bình m i 5 phút thay g c 1 l n
Ngoài ra u d ng c ng nên ki m soát nhi t phòng và d phòng các d ng c h tr trong tr ng h p ng i b nh b l nh 3.5.2 Ngâm nóng m
Th ng áp d ng vùng tay chân, t vùng ch m vào dung d ch m ngâm hay t i dung d ch m nóng tr c ti p và liên t c vào v trí ch m
Tác d ng: t ng tu n hoàn t i ch , gi m phù, dãn c , c i thi n tình tr ng d ch ti t c t i v t th ng, giúp lo i tr nh ng m nh v n, t bào ch t n i t n th ng
Dung d ch ch m m b o vô khu n nh t là khi áp d ng tr c ti p vào v t th ng . Th ng dùng dung d ch n c mu i ng tr ng, hay có th pha thu c theo ch nh a bác s u tr vào dung d ch
344
Nhi t dung d ch ch m gi 40 0 C – 43 0 C. Do ó gi nhi t c lâu, u d ng có th dùng v i cao su hay v t che ph lên vùng ch m tránh m t nhi t. u d ng theo dõi nhi t dung d ch, trung bình kho ng 10 phút thay dung d ch 1 l n.
Lau khô vùng da sau khi ngâm
3.5.3 T m ng i Áp d ng cho ng i b nh có ph u thu t vùng h u môn, có v t th ng vùng t ng
sinh môn, tr , viêm nhi m âm o.
Ng i b nh có d ng c h tr c bi t hay ng i t vùng t ng sinh môn, sinh d c vào thau ngâm, mà chân không b t.
Ph ng pháp này giúp dãn m ch, gi m au, gi m viêm, làm s ch v t th ng t i trí ngâm
Nhi t n c ngâm tu thu c vào yêu c u u tr , trung bình không quá 45 0 C và ng ng ch u ng c a ng i b nh. Trong th i gian ngâm có th thêm dung d ch m
duy trì nhi t , th i gian ngâm m i l n 20 phút
u d ng l u ý gi an toàn cho ng i b nh v nhi t c a n c ngâm và tránh ph i bày ng i b nh trong th i gian ngâm quá lâu
Theo dõi m ch, s c m t, d u hi u nh c u, bu n nôn 3.5.4 Ch m nóng khô
Nhi t ch m 40 0 C – 43 0 C
u ý:
Không t tr c ti p túi ch m lên da, dùng kh n hay g i m ng che ch da
Gi c nh túi ch m an toàn
Th i gian m i l n ch m 20 - 30 phút.
u d ng luôn ki m tra vùng da ch m, tránh b ng da.
u d ng theo dõi không ng i b nh è lên túi ch m, n u ch m vùng ng cho ng i b nh n m s p.
Túi ch m nóng có nhi u lo i
Túi b ng cao su d y hình ch nh t, mi ng túi có nút khoá gi nhi t. Do ó sau khi cho n c nóng vào 2/3 túi, u d ng l u ý không y mi ng túi, cho không khí th a trong túi thoát ra ngoài tr c khi nút kín mi ng túi.
Túi ch m nóng b ng hoá ch t: ng i s d ng ch c n g , b vào nút d n hoá ch t c phóng thích và kích ho t t o nhi t trong túi. Th i gian s d ng c n
nh tu theo túi
Hi n nay trên th tr ng có nhi u lo i ai ch m nóng
Hình1: ai ch m nóng Hình 2: T m ch m có b u khi n
345
3.5.5 Ch m l nh
Th ng áp d ng cho ng i b nh b bong gân, xu t huy t, kh i máu t , sau ph u thu t r ng
Tác d ng: ch ng s ng phù, h n ch xu t huy t, làm tê, gi m c m giác giúp gi m au t i v trí ch m
Trên th tr ng có nhi u túi ch m l nh v i nhi u d ng khác nhau, có nhi u kích thích h p v i v trí c n ch m. Túi b ng cao su d y hình b u d c, mi ng túi gi a,
ng i s d ng dùng á c c cho vào túi. Túi d ng gel, tr c khi dùng cho vào ng n á t nh làm ông l nh, túi gi nhi t l nh trong nhi u gi
Hình 3: Túi ch m l nh Hình 4: Các lo i túi á Hình 5: Túi gel làm l nh
3.5.6 Ch m l nh t
Tác d ng gi m viêm nhi m, gi m s ng
Th i gian ch m 20 phút. Nhi t 150 C
K thu t t ng t nh ch m nóng t. Ph ng pháp ng d ng ch m l nh t c ng có th áp d ng b ng: G c nhúng dung d ch l nh p lên vùng ch m, l p l i
nhi u l n khi nhi t c a g c h t l nh
* Ngâm l nh Nhi t n c ngâm 150 C, th i gian ngâm 20 phút, có th thêm n c l nh trong
quá trình ngâm duy trì l nh.
u d ng ph i ki m soát da vùng ch m tránh , tái da, tránh ch m kéo dài làm nhi t c th gi m, ng i b nh l nh run sau khi ch m
346
4. Quy trình k thu t Các b c
th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
TRC
1. Ki m tra y nh
- Ki m tra ghi chú, thông tin
c kho có liên quan
c y l nh t h s , xác nh: - M c ích c a k thu t - Yêu c u liên quan n k thu t - Ph ng pháp ch m - Lo i ch m - V trí ch m - Th i gian ch m - Theo dõi thông tin, ghi chú
u d ng i v i b t k nh ng ch ng ch nh liên quan n ch m: c m giác, thân nhi t
thu t c n có y l nh a bác s :
- u d ng chu n b t các yêu c u tr c
khi th c hi n, s làm ng s an toàn cho
ng i b nh và áp d ng thu t úng
- Ch m nóng gây dãn ch, t ng xu t huy t,
là nguyên nhân gây v th ng kh i u
- Khi áp d ng ch m i v i vùng da b t n
th ng c n bi t lo i n th ng
- Tham kh o v i th y thu c lo i dung d ch ch m trên vùng da có
t th ng - L u ý khi áp d ng trong tr ng h p nhi m c p, kh i u
347
2. R a tay, nh n nh ng i b nh - Tri giác, tu i - Th i gian
n th ng - V trí t n th ng -Tình tr ng da: màu s c, phù, t n th ng - Tình tr ng
n ng - C m giác vùng t n th ng
Quan sát và h i b nh n u c:
- Tên tu i, nh h ng - Th i gian t lúc t n th ng
n khi vào vi n - Xác nh vùng, lo i t n th ng, di n tích - Nhìn vùng t n th ng xác
nh màu s c, m c s ng phù, có t n th ng da? - S xác nh s ng phù,
ng ch ng và m au - H i và quan sát kh n ng
n ng - ánh giá au theo thang
m 10
- Xác nh kh n ng ng i b nh h p tác khi th c hi n k thu t - Ch n ph ng pháp ch m thích h p - Ch n d ng c và lo i ch m phù h p - Ch n ph ng pháp ch m tu thu c vào lo i và th i gian t n th ng - Cung c p u ki n
b n xác nh thay i c a da, mô trong
th i gian ch m - au và s ng s làm
n ch t m v n ng
- Ng i b nh tr l i có chính xác - N u NB, kém ý th c, không h p tác nên chú ý nhi t dung d ch, th i gian ch m tránh gây t n th ng da - Trong th i gian t n th ng có dùng ph ng pháp hay thu c tr c ti p lên vùng
n th ng ? - Chú ý t n th ng vùng u và b ng - Áp d ng k thu t vô khu n khi có v t th ng - Vùng da m ng, có v t th ng t ng s nh y
m v i nhi t - L u ý t n th ng nghi ng tr t kh p, gãy
ng
3. Chu n b 3.1. Chu n b khay d ng c : Ch m nóng khô
- Túi ch m - N c ch m - Nhi t k o nhi t c a
c ch m - Bao túi ch m ho c kh n - Ch t nh n ( n u c n ) - B t talc
y d ng c giúp
ti n l i và an toàn cho quy trình k thu t
- Chu n b y - S p x p ng n n p tránh m t th i gian không c n thi t
Hình1: d ng c ch m nóng khô
348
3.1.1 Chu n túi ch m
- Ki m tra tình tr ng túi ch m - Th nhi t
n c ch m -
c vào túi ch m - D n h i ra kh i mi ng túi - Nút kín mi ng túi, ki m tra - M c bao túi ch m
- Nh t h i, khoá mi ng túi tìm m giác xì thoát h i
- Cho nhi t k vào n c ch m, c - Dùng ca hay ly có m ho c dùng ph u cho n c vào 2/3 túi - t túi n m ngang, cho m c
c ngang mi ng túi y i ra kh i túi
- Khoá th t ch t mi ng túi - D c ng c túi, xem n c có dò ra mi ng túi ch m - Cho túi ch m vào bao v i hay ph kh n
- Xác nh túi có b th ng không gi an toàn cho vùng ch m không b b ng - Tránh n c dò r qua mi ng túi ch m vì khi ch m th ng t túi
m ngang - Giúp gi nhi t - Giúp gi nhi t và tránh túi ch m tr c ti p trên da ng i b nh
Vùng da gi m c m giác, ng i b nh l
kém ý th c
Hình2: Ki m tra túi ch m
Hình 3: n c nóng vào túi
ch m
Hình 4: D n h i ra kh i mi ng túi
ch m
Hình 5: d c ng c, ki m tra
mi ng túi
349
TR
ON
G
3.1.2. Thông báo và gi i thích cho NB
- Thông báo m c ích c a k thu t - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a
thuât
Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a
NB
NB hi u m c ích c a thu t, ng ý h p
tác
3.1.3 Chu n t th NB:
- Cho NB m ho c
ng i - Chu n b v tâm lý cho NB
- t vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh và
ng i th c hi n - B c l vùng ch m, nh ng ph n xung quanh che cho ng i b nh an tâm - Mô t c m giác mà ng i
nh s tr i qua - Kéo màn ng n gi a các gi ng
- Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m - Gi m s lo l ng, c i thi n s h p tác khi th c hi n - T o s riêng t cho ng i b nh tho i mái
i ng i b nh xác nh s tho i mái
3.1.4- Che ch da vùng ch m
Che ch da b ng kh n, t m i hay g i m ng
An toàn, tránh t n th ng da do nhi t
Chú ý vùng da kém nh y c m, và NB kém ý th c
3.1.5 t túi lên v trí ch m - Th i gian ch m 20- 30 phút
- t t t túi lên da - Mi ng túi lên trên - C nh gi túi ch m t i ch - H i c m giác NB, n u túi h t nóng thì thay n c ch m
- Tránh ti p xúc t ng t - Gi an toàn trong quá trình ch m - B o m nhi t ch m hi u qu
-Theo dõi sát i v i ng i b nh kém ý th c - Tr ng h p c n ch m ti p, ph i ngh vài gi sau
Hình 6: t túi ch m lên v trí
3.1.6 Theo dõi ng i
nh vùng da i ch m
- Theo dõi vùng da n i ch m: màu s c, nhi t ,
m da, theo dõi thân nhi t n u n
- H i c m gác NB
Giúp da không , b ng rát
u ý các vùng b li t và gi m c m giác
350
3.1.7 Giúp ng i b nh ti n nghi
- Giúp NB n m l i t th tho i mái
SA
U
3.1.8 D n p d ng c
- R a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát - B o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi
- Cao su ph i n ng s làm ch t l ng cao su kém và d ch y. - Nh t h i tránh 2 m t túi dính vào nhau
Hình 7: D c ng c mi ng túi
ph i khô 3.1.9 Ghi h
Ghi: - V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m - Th i gian ch m, nhi t - Dung d ch ch m c bi t
u có
Giúp nh n nh ánh giá k t qu u tr , di n ti n c a b nh
- Ghi chép rõ ràng
úng và theo yêu u vào phi u ch m
sóc - Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t
351
TRC
3.2 . Chu n : Ch m
nóng t
- B n h t u vô khu n
- Dung d ch ch m: n c mu i sinh lý, n c hay dung
ch u tr theo y l nh
- Nhi t k o nhi t c a c ch m n u có
- G c vô khu n
- 2 k n hay g ng vô khu n
- V i cao su, kh n ph ngoài i th a gi nhi t
- Ch t nh n ( n u c n )
- B t talc
y d ng c giúp ti n l i và an toàn cho quy trình k thu t
- Chu n b y
- S p x p ng n n p
Hình 8: d ng c ch m nóng
t
TRO
NG
3..2.1 Thông báo và gi i thích cho NB
- Thông báo m c ích c a k thu t
- Gi i thích ý ngh a, ích l i c a thuât
Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a
NB
3. 2.2 Chu n t th NB
Cho NB n m ho c ng i
- t vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh và
ng i th c hi n
- Kéo màn che n u c n
- Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m
- Cung c p n i tiêng t
-H i NB xác nh
3.2.3 Mang ng s ch
hay k n s ch
- Mang g ng s ch
-Tháo b ng d
Tránh lây nh m chéo - Nh n nh v t th ng:tình tr ng mô,
ch ti t
- Nh n nh d ch th m qua b ng
352
3.2.4 Chu n d ch
ch m - Th nhi t
dung d ch ch m
- Rót dung d ch vào b n h t u vô khu n
- Dùng nhi t k o c a dung d ch là 400 - 430 C hay th nh dung d ch trên l ng bàn tay c a D
Nhi t trên 450 C dùng kéo dài s gây kích thích và t n th ng da và mô
- L u ý vùng có v t th ng r ng - Chú ý NB ti u ng, li t ngo i biên, t qu
Hình 9 : dung d ch vào b n
t u
Hình 10 : Th nhi t dung d ch
ch m
353
3.2.5 p t - Mang g ng vô khu n hay dùng k n vô khu n - Nhúng v i th a vào dung
ch - V t b t dung d ch - t v i th a lên v trí c n ch m - Sau vài giây nh c góc g c theo dõi màu s c mô bên d i
c
- V i th a t m dung ch có tác d ng tr c
ti p lên vùng ch m - Gi m nguy c b ng da, t n th ng mô
- N u da h ph i áp ng k thu t vô khu n
- t nh nhàng và t
mô v t th ng ti p xúc v i nhi t
Hình 11: Dùng k n vô khu n v t
t dung d ch ch m
Hình 12 : t g c ch m t t
lên v trí
Hình 13: Ki m tra mô t i ch
ch m
354
3.2.6 Duy trì nhi t ch m
- Ph g c vô khu n khô lên b t g c m, t kh n lên trên
- t túi ch m lên trên kh n u c n
- N u không dùng túi ch m, thay v i th a m i 5 phút - Th i gian ch m 15- 20 phút
m b o nhi t tác ng liên t c lên vùng
ch m, tránhh m t nhi t
m b o g ng còn vô khu n khi thay g c vô khu n (n u dùng g ng)
3.2.7 Lau khô da vùng ch m
Dùng g c ch m khô da vùng ch m
Giúp NB tho i mái
3.2.8 Nh n nh l i tình
tr ng v t th ng, vùng da ch m
- Quan sát màu s c, tình tr ng niêm m c, da
- H i c m giác c a ng i b nh
Ghi nh n k t qu sau khi ch m: Da ,
ng, c m giác rát ng kích thích do b ng
u BN thông báo nh ng b t th ng nh nóng rát …t i vùng ch m, tham kh o ý ki n bác s n u c n hay thoa vaseline massage vùng da xung quanh
3.2.9 Giúp ng i b nh ti n nghi
Giúp NB n m l i t th tho i mái
SAU
3.2.10 D n p d ng c , a tay
a s ch kh khu n d ng c
Tránh lây nhi m chéo V t th ng nhi m, nhi u m d ch ti t c
355
3.2.11 Ghi h
Ghi:
- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m
- Th i gian ch m, nhi t
- Dung d ch ch m c bi t u có
Giúp nh n nh ánh giá k t qu u tr , di n ti n c a b nh
- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu u vào phi u ch m
sóc
- Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t
TR
C
3.3 So n ng c
ch m l nh Chu n b túi ch m
-Túi ch m l nh - Thau ng á c c nh (không c nh s c) - Bao túi ho c kh n - Ph n talc - Cho á nh vào túi ch m - y không khí ra kh i mi ng túi
- y d ng c giúp thu n l i và an toàn cho quy trình k thu t - Tránh á mau tan
- Chu n b y - S p x p ng n n p - L u ý viên á c nh
c nh n gây h i túi ch m
Hình 14: D ng c ch m l nh
Hình 15: Cho á vào tuí ch m
TRO
NG
3. 3.1. Thông báo, gi i thích NB
c ích Ích l i c a k thu t
Chu n b t t v tâm lý, n s h p tác c a NB
356
3.3.2 Chu n
t th NB
- Cho NB n m ho c ng i - Ki m tra thông tin liên quan
n ch ng ch nh c a ch m nh
Ch n t th thích h p và làm NB tho i mái
Chú ý ng i già, tr con
3.3.3 Ph i bày vùng ch m
- B c l vùng ch m gi kín
áo cho NB nh ng vùng còn i
- Quan sát da v trí ch m
Giúp ng i b nh tho i mái, an tâm
Tránh b c l lâu làm NB nhi m l nh
3.3.4 Ch m nh
- t túi ch m lên v trí ch m - Miêng túi h ng lên trên - Gi yên túi ch m t i ch
Hình 16: t túi ch m: mi ng
túi h ng lên trên 3.3.5 Theo dõi di n ti n ch m
- Theo dõi da n i ch m, thân nhi t trong th i gian ch m - Da , tái, thân nhi t gi m thì ng ng ch m - m b o th i gian ch m không quá 20 phút
Phát hi n tình tr ng ng do l nh
u ý vùng da kém nh y c m
3.3.6 Giúp ng i b nh ti n nghi
- Tr NB v t th tho i mái - Nh n nh l i tình tr ng da
357
SAU
3.3.7 D n
p d ng c a s ch túi ch m, d c
ng c mi ng túi, ph i khô n i mát
Giúp túi mau khô
3.3.8 B o qu n túi
Nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi
Tránh dính 2 m t trong a túi
Ph i n i mát
3.3.9 Ghi h
- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m - Th i gian ch m, nhi t - Hi u qu c a ch m
TRC
3.4 So n ng c :
Ch m l nh t
- Túi ch m l nh - B n h t u hay thau ng
c l nh - G c - G ng tay vô khu n hay 2
n vô khu n - Ph n talc
Không trì hoãn th i gian ch m do thi u
ng c
ng c và dung d ch vô khu n khi áp d ng lên vùng da h
TRO
NG
3.4.1Báo gi i thích NB
- Thông báo m c ích c a k thu t - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a ch m
Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a
NB
3. 4.2 Chu n t th NB
Cho NB n m ho c ng i
Chu n b vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh
Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m
358
3.4.3 Chu n d ch
ch m - Th nhi t
dung d ch ch m
- Rót dung d ch vào b n h t u vô khu n
- Dùng nhi t k o c a dung d ch là 150 C
Nhi t quá l nh dùng kéo dài s gây tái da, làm t ng tình tr ng bi n d ng da
u ý ng i b nh có nhi m trùng hô h p, ng i già tr em
3.4.4 p t - Mang g ng hay dùng k n vô khu n - Nhúng v i th a vào dung
ch - V t b t dung d ch - t v i th a t t lên v trí
n ch m - Sau vài giây nh c góc g c theo dõi màu s c mô bên d i
c
- V i th a t m dung ch có tác d ng tr c
ti p lên vùng ch m - Tránh ti p xúc quá t ng t v i nhi t ch m
u da h ph i áp ng k thu t vô khu n
Hình17: V t b t n c dung d ch ch m b ng g ng vô khu n
3.2.5 Duy trì nhi t ch m
- Ph g c vô khu n khô lên b t g c m, t kh n lên trên
- t túi ch m lên trên kh n u c n
- N u không dùng túi ch m, thay v i th a sau vài phút - Th i gian ch m 20 phút
m b o nhi t tác ng liên t c lên vùng
ch m, tránhh m t nhi t
m b o g ng còn vô khu n khi thay g c vô khu n (n u dùng g ng)
3.2.6 Lau khô da vùng ch m
- Dùng g c ch m khô da vùng ch m
Giúp NB tho i mái
359
3.2.7 Nh n nh l i tình
tr ng vùng ch m
- Quan sát màu s c, tình tr ng niêm m c, da
- H i c m giác c a ng i b nh
- o thân nhi t n u c n
- Theo dõi da niêm có tái, hay , c m giác tê,
nh run
- Ghi nh n k t qu sau khi ch m
u BN thông báo nh ng b t th ng t i vùng ch m, c n tham kh o ý ki n bác s
3.2.8 Giúp ng i b nh ti n nghi
Cho ng i b nh n m l i t th tho i mái
SAU
3.2.9 D n p d ng c
- R a tay
a s ch kh khu n d ng c
Tránh lây nhi m chéo V t th ng ang xu t huy t
3.2.10 Ghi h
Ghi:
- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m
-Th i gian ch m, nhi t
Giúp nh n nh ánh giá k t qu u tr , di n ti n c a b nh
- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu u vào phi u ch m
sóc
- Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t
360
5. T ánh giá và hu n luy n 5.1 ánh giá tr c hu n luy n
Stt i dung úng Sai
1 u d ng c n bi t ti n s ch n th ng, th i gian t n th ong tr c khi ch m
2 C n t ng nhi t ch m trên vùng da gi m c m giác
3 Ch m trên vùng r ng s có t c d ng ch m
4 C n theo dõi thân nhi t c a ng i b nh trong quá trình th c hi n
5 Ch ng ch nh ch m l nh khi ng i b nh b au b ng do viêm d dày
6 Áp d ng k thu t vô khu n khi ch m trên vùng da h
7 Sau ch m nóng da b nóng rát c n ch m l nh ngay gi m nhi t
8 Thoa ch t nh n lên vùng da b hay tái sau ch m l nh
9 Nhúng tay vào dung d ch ch m nóng ki m tra nhi t tr c khi ch m trên v t th ng, gi an toàn cho NB không b
ng
10 Th i gian ch m nóng t trung bình là 30 phút
11 Nhi t ch m nóng khô 70 0 C
12 Nhi t ch m l nh là 0 0 C
13 Ng i b nh hôn mê không h p tác thì không c ch m
14 Túi ch m c b o qu n n i khô mát
15 Thoa ph n talc vào m t trong túi ch m gi túi không dính
5.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u
Tr c khi b t u th c hi n ph n h ng d n th c hành, Giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n
Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t .
Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.
Tóm t t nh ng v n c n chú ý
361
Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp
Giáo viên gi i thích và làm m u
Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.
Sinh viên t nh n xét và t câu h i
Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên
Ki m tra s ti p thu c a sinh viên
Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t
Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th nhóm
Th c hành theo nhóm
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u
Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai
5.3. T l ng giá: s d ng b ng ki m ng ki m: Ch m nóng – ch m l nh
i dung Không liên quan
t Sai Không làm
Ghi chú
1.Ki m tra y l nh
Nêu c m c ích, yêu c u k thu t, ph ng pháp ch m, lo i ch m
2. Nh n nh NB
Tri giác, tu i, th i gian t n th ng
trí t n th ng
Tính ch t, m c t n th ng
Tình tr ng v n ng
Tình tr ng da, phù, màu s c
m giác vùng t n th ng
3. Chu n b
3.1Chu n b khay d ng c : Ch m nóng khô
Túi ch m
c ch m
Nhi t k o nhi t c a n c ch m
362
Bao túi ch m ho c kh n
Ch t nh n ( n u c n )
t talc
3.1.1 Chu n b túi ch m
Ki m tra tình tr ng túi ch m
Th nhi t n c ch m
n c ch m vào 2/3 túi
n h i ra kh i mi ng túi
Nút kín mi ng túi, ki m tra
c bao túi ch m
3.1.2. Báo gi i thích NB
c ích
Ích l i c a k thu t
3.1.3 Chu n b t th NB
Cho NB n m ho c ng i
3.1. 4 B c l vùng ch m
Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB
Che ch da vùng ch m
3.1.5 t túi lên v trí ch m
Mi ng túi lên trên
nh gi túi ch m t i ch
3.1.6 Theo dõi vùng da n i ch m
Da không , b ng rát
3.1.7 Th i gian ch m 20- 30 phút
3.8 Giúp ng i b nh ti n nghi
th tho i mái
3.1 8 D n d p d ng c
a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát
o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi
363
3.1.9 Ghi h s
Tr l i c các n i dung c n ghi
Nh n nh k t qu
3.2 Chu n b : Ch m nóng t
n h t u vô khu n
Dung d ch ch m: n c mu i sinh lý, n c, hay dung d ch u tr theo y l nh
Nhi t k o nhi t c a n c ch m
c mi ng vô khu n
2 k n vô khu n hay g ng vô khu n
i cao su hay kh n ph ngoài v i th a gi nhi t
Ch t nh n ( n u c n )
t talc
ng s ch, k n s ch tháo b ng d n u áp ng trên v t th ng h
3. 2.1. Báo gi i thích NB
c ích, Ích l i c a k thu t
3.2.2 Chu n b t th NB
Cho NB n m ho c ng i
3.2.3 B c l vùng ch m
Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB
3.2.4 Th nhi t dung d ch ch m
- 40 0 430 C
3.2.5 Nhúng v i th a vào dung d ch
Dùng k n v t b t dung d ch
3.2.6 t v i th a lên v trí t n th ng
t t t không gây kích thích t ng t
3.2.7 Ph t m cao su hay kh n lên g c gi nhi t
3.2.8 Thay v i th a m i 5 phút
m b o dung d ch ch m vô khu n
364
3.2.9 Th i gian ch m 15 - 20 phút
3.2.10 Lau khô da vùng ch m
3.2.11 Nh n nh tình tr ng da và mô sau khi ch m
3.2.12 Giúp ng i b nh ti n nghi
th tho i mái
3.2.13 D n d p d ng c
Kh khu n d ng c
3.2.14 Ghi h s
Tr l i c các n i dung c n ghi
Nh n nh k t qu
3.3 So n d ng c ch m l nh
Túi ch m l nh
Thau ng á c c nh ( không c nh s c )
Bao túi ho c kh n
Ph n talc
3. 3.1. Báo gi i thích NB
c ích
Ích l i c a k thu t
3.3.2 Chu n b t th NB
Cho NB n m ho c ng i
3.3.3 B c l vùng ch m
Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB
Quan sát da
3.3.4 t túi ch m lên v trí ch m
Miêng túi h ng lên trên
Gi yên túi ch m t i ch
3.3.5 Theo dõi da n i ch m, thân nhi t trong th i gian ch m
Da , tái,thân nhi t gi m ng ng ch m
365
3.3.6 Th i gian ch m 20 phút
3.3.7 Giúp ng i b nh ti n nghi
3.3.8 D n d p d ng c
a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát
o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi
3.3.9 Ghi h s
Tr l i c các n i dung c n ghi
Nh n nh k t qu
3.4 D ng c ch m l nh t
Gi ng nh ch m nóng t
Nhi t n c ch m 150 C
3. 4.1. Báo gi i thích NB
c ích
Ích l i c a k thu t
3.4.2 Chu n b t th NB
Cho NB n m ho c ng i
3.4.3 B c l vùng ch m
Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB
3.4.4 Th nhi t dung d ch ngâm
3.4.5 Cho vùng ngâm ti p xúc d n vào n c nh, t i n c l nh t t vào v trí c n ngâm
3.4.6 Theo dõi nhi t và da vùng ch m
3.4.7 Th i gian ngâm 20 phút
3.4.8 Lau khô da, quan sát
Da không , tím tái
3.4.9 Giúp ng i b nh ti n nghi
3.4.10 D n d p d ng c
a s ch d ng c ngâm
366
3.4.11 Ghi h s
Tr l i c các n i dung c n ghi
Nh n nh k t qu
5 Th c hành k thu t: Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách:
Camera t ki m tra
Sinh viên t giám sát l n nhau
Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau
Nhân viên
Giáo viên
367
CH NG IX
P C U BAN U
Gi i thi u toàn ch ng Danh sách các k n ng trong ch ng
1. C nh x ng gãy
2. C m máu t m th i .
3. B ng v t th ng.
4. K thu t h i sinh tim ph i .
5. V n chuy n n n nhân.
c tiêu chung c a toàn ch ng 1. Trình bày c các nguyên t c c p c u ban u.
2. Th c hi n úng, y các k thu t c p c u ban u
3. ng d ng nhanh và hi u qu các k thu t c p c u ban u.
4. Ra quy t nh chính xác c p c u k p th i các tình hu ng c p c u ban u.
Yêu c u Gi i thi u t ng quan
S c u ban u là công vi c quan tr ng c n thi t,t t c các nhân viên Y t dù trong nh v c chuyên môn nào c ng u c hu n luy n thành th o 5 k n ng c b n bao g m:
nh x ng gãy - C m máu t m th i – B ng các v t th ng - H i s c tim ph i và v n chuy n n n nhân .
V i ph ng châm “ T c u và c u l n nhau “ 5 k n ng này c ng c hu n luy n ng rãi cho các nhân viên c quan, h c sinh, sinh viên trong các tr ng h c khi có tai n, s c x y ra nhà, tr ng h c, c quan, xí nghi p, ngoài ng ph … có th tai n n y ra làm nhi u ng i b th ng cùng lúc,do ó, m i ng i có th ng d ng các k n ng p c u ban u t m th i ch m sóc t i ch , tr c khi chuy n các n n nhân n n i có
ph ng ti n và kh n ng h n n n nhân c ch m sóc và u tr ti p, gi m c các nguy c a n t vong ho c tàn t t cho n n nhân su t i
368
Ki m tra tr c h c
Tr l i úng – sai các câu h i d i ây
Stt i dung úng Sai
1 Vi c u tiên trong c p c u là nhanh chóng a n n nhân ra kh i nguy hi m.
2 N p c nh x ng gãy ph i dài b t ng ch c kh p trên và d i gãy
3 Bu c dây c nh n p ph i trên ch gãy, d i ch gãy, kh p trên và kh p d i ch gãy
4 Sau khi c nh xong chi trên dùng b ng tam giác treo tay lên c
5 Tránh di l ch và không c n gi m au cho ng i b nh trong quá trình v n chuy n
6 T nh m ch l n b t n th ng thì máu ch y nhi u và trào ra u b m t v t th ng máu có m u t i
7 V t th ng mao m ch th ng ch y r ra, g p các v t th ng nh , nông, máu ch y ra th ng ít và có th t c m
8 V t th ng ph i c r a s ch, l y h t d v t và p g c tr c khi b ng
9 Gãy x ng ùi có th d n n t vong ngay l p t c.
10 Nh ng v trí c b ng c n c nâng
11 Khi b ng chi c n b ng t ng n chi n g c chi tránh xung huy t ho c phù n . h u chi ánh giá s l u thông tu n hoàn
12 B t u b ng b ng hai vòng khoá phía d i v t th ng kho ng 10 cm
13 B ng ch t, không l ng quá d tu t, ch t quá ng i b nh au và nh h ng n l u thông tu n hoàn c a vùng b ng.
14 Vòng b ng sau ch ng lên vòng b ng tr c 1/3 chi u r ng c a ng.
369
C U GÃY X NG
1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng u h t các n c u ph i i m t v i tai n n và ch n th ng, tuy nhiên s gia t ng
p nhi u nh t các n c ang phát tri n. Trong ch n th ng thì hay g p gãy x ng. Theo Brune trong 300.000 tr ng h p ch n th ng thì có t i 45.000 tr ng h p gãy x ng (Chi m 15%), và th ng g p tu i 20 - 40, nam chi m nhi u h n n .
Trong các x ng b gãy thì gãy x ng c t s ng, v x ng ch u và gãy x ng ùi và ng n và nguy hi m nh t, có th d n n t vong ngay l p t c.
Gãy x ng n u c s c u t t s gi m c tai bi n, gi m au, và chi phí u tr .
2. M c tiêu (K n ng)
1. Trình bày c m c ích c a s c u gãy x ng
2. Nêu c nguyên t c s c u gãy x ng
3. Th c hi n c b t ng t m th i gãy các x ng:
Gãy 2 x ng c ng tay
Gãy x ng cánh tay
Gãy 2 x ng c ng chân
Gãy x ng ùi
Gãy x ng c t s ng c
Gãy x ng c t s ng l ng - th t l ng
3. Lý thuy t (liên quan n k n ng)
- Gãy x ng là t n th ng liên quan n s toàn v n c a x ng. Th ng g p do ch n th ng ho c do b nh lý.
- Gãy x ng do ch n th ng chia làm hai lo i:
Ch n th ng tr c ti p: x ng b gãy ngay n i l c gây ch n th ng tác ng, th ng g p trong tai n n giao thông do bánh xe ô tô, xe máy
Ch n th ng gián ti p: Gãy x ng xa n i tác ng c a l c gây ch n th ng. Gãy ng b nh lý có hai lo i chính:
- Do x ng b bênh r i gãy nh u nang x ng, viêm x ng, lo n s n x ng
Ng i b nh b ung th các t ch c khác nh ng di c n vào x ng làm cho x ng u i và có th gãy khi có ng ch m nh
- Phân lo i gãy x ng:
Gãy x ng kín: Là gãy x ng mà gãy không thông v i bên ngoài
Gãy x ng h : Là gãy x ng mà gãy thông v i bên ngoài. Gãy h nguy hi m n gãy kín vì nguy c nhi m trùng cao
370
- Cho dù là gãy x ng kín hay gãy x ng h thì công tác s c u gãy x ng c ng ph i c ti n hành nhanh chóng chính xác t i n i x y ra tai n n nh m m c ích:
Giúp ng i b nh au, phòng ng a s c do ch n th ng
Gi m b t nguy c gây t n th ng thêm m ch máu, th n kinh, c , da do gãy x ng gây nên
Phòng ng a gãy x ng kín bi n thành gãy h x ng di l ch
Trong tr ng h p gãy x ng h , c nh gãy x ng k t h p v i x lý v t th ng ph n m m t t còn có tác d ng phòng ng a nhi m khu n
- Gãy c t s ng luôn c x p là m t ch n th ng n ng.Trong khi khám và s c u tuy t i không cho di chuy n m nh n n nhân, không cho n n nhân ng i d y. S c u gãy
ng c t s ng ph i luôn có ng i ch huy, ng i này luôn ng phía trên u n n nhân gi th ng u và c n n nhân cho n khi b t ng xong. Trong gãy c t s ng c , nh t là n cao, n u s c u không t t s gây t vong ngay vì b kích thích hành não.
- X ng ùi là x ng dài nh t c th , n m trong khu có nhi u c , m ch máu, th n kinh n, vì v y n u không x trí k p th i và úng k thu t, n n nhân có th ch t do s c do ch y
máu ho c do au
- Nguyên t c khi b t ng gãy x ng:
+ Khi s c u n n nhân b gãy x ng ng i u d ng c n ph i ti n hành c nh ng gãy. vi c c nh x ng gãy hi u qu c n ph i tuân th m t s nguyên t c sau:
+ Nhanh chóng a n n nhân ra kh i nguy hi m
+ N p c s d ng c nh x ng gãy ph i dài b t ng ch c kh p trên và d i gãy
+ Bu c dây c nh n p ph i trên ch gãy, d i ch gãy, kh p trên và kh p d i ch gãy.
+ Không nên c c i qu n áo n n nhân, n u c n ph i b c l v t th ng thì c t qu n áo theo ng ch (N u ph i c i thì c i bên lành tr c)
+ Không t tr c ti p n p vào da n n nhân. Các m u l i u x ng, vùng t è ph i có lót bong r i m i t n p
Tr ng h p gãy x ng kín:
B t ng x ng gãy (Chi) theo t th c n ng ( i v i chi d i du i g i t th 1700 - 1800, i v i chi trên g p khu u 900)
C nh nh nhàng, c n th n, ph i có ng i ph kéo n n chi liên t c cho t i khi nh xong
Tr ng h p gãy h , gãy n i kh p: Ph i b t ng theo t th gãy, không kéo n n. t h p x trí v t th ng ph n m m. N u có t n th ng m ch máu ph i c m máu tr c khi t ng
Sau khi c nh xong: i v i chi trên dùng b ng tam giác treo tay lên c . i v i chi d i bu c 2 chi vào nhau
371
4. Quy trình k thu t 4.1. Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng tay
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành
Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
TRC
ánh giá tình tr ng toàn thân
y d u hi u sinh t n, xác nh v trí gãy x ng
a ch n ch m sóc u tiên
ánh giá các t n th ng ph i h p
Chu n b n n nhân - n n nhân n m hay ng i theo t th thu n
i. - Gi i thích n n nhân v
thu t s ti n hành. - B c l chi t n th ng.
n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n
i, chính xác, tránh au n.
th c a n n nhân ph i phù h p v i m c
t n th ng và s c ch u ng c a n n nhân
Chu n b d ng c - 2 n p g : N p ngoài dài t quá khu u tay n
u ngón tay, n p trong n p g p khu u tay n lòng bàn tay, dày
0,5 -1 cm - Bông, g c t t nh t là bông m - B ng cu n, 1 b ng tam giác - H p thu c ch ng s c
- Bông lót ch b t è tránh ho i t
- B ng cu n c nh
- B ng tam giác tay lên
TRO
NG
Ng i ph ng phía tr c n n nhân trên và d i gãy
t tay khu u, m t tay n m l y bàn tay c a
n nhân kéo nh theo tr c c a chi
n n x ng
Ng i chính t n p - N p th nh t m t tr c c ng tay t khu u
n kh p ngón bàn. - N p th hai t m t sau c ng tay, i x ng
i n p th nh t.
m b o c hai kh p trên và d i gãy c b t ng
372
n bông n bông vào các u p và vùng t è
Tránh ho i t da
nh n p Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau theo th t : trên ch gãy,
i ch gãy, bàn tay, khu u (n u c n).
tránh di l ch th phát trong quá trình
n chuy n
m b o ch c
tay n n nhân c ng tay n n nhân p 90o so v i cánh tay,
dùng b ng cu n ng tay n n nhân vòng
qua c n n nhân
Tay c t th n ng, tránh buông
thõng
Sau
ánh giá Ki m tra nhi t bàn tay, màu s c ngón tay
xem tu n hoàn có c n tr không do ng quá ch t
Ghi phi u chuy n th ng và v n chuy n
n nhân n n n vi n
Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i
trí
m b o bàn giao n nhân v i thông
tin c n thi t
373
3.2 Quy trình k thu t c nh gãy 2 x ng cánh tay Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh
minh h a
TRC
ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân
y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy
a ch n c p c u u tiên
Chu n b n n nhân - N n nhân n m hay ng i theo t th thu n l i. - Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng
n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n
i, chính xác, tránh au n.
th c a n n nhân ph i phù h p v i m c
t n th ng và s c ch u ng c a n n nhân
Chu n b d ng c - 2 n p dài t quá vai n khu u tay và dài d i h nách n quá n p g p khu u
tay - Bông, g c t t nh t là bông m , b ng cu n - H p thu c ch ng s c - Phi u chuy n th ng
-Bông lót ch b t è tránh ho i t
- B ng cu n c nh
p c b c kín ng g c, gi y x p
xung quanh và kín hai u.
TRO
NG
Ng i ph ng i di n v i n n nhân 1 tay khu u, 1 tay cánh tay sát hõm nách và kéo nh nhàng theo tr c c a cánh tay.
ng tay vuông góc v i cánh tay
n n x ng và tay cho ng i chính th c hi n c nh
Ng i chính t 2 n p hai m t tr c và sau
cánh tay
t n p ngoài i t quá vai n quá khu u tay, m t n p trong i t hõm nách n quá khu u tay
m b o c hai kh p trên và d i gãy
c b t ng
n bông
n bông vào các u n p và vùng t è Tránh ho i t da
nh n p Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau và m b o ch c, v trí: m t dây trên gãy, m t dây d i gãy
tránh di l ch th phát trong quá trình v n chuy n
374
tay n n nhân Dùng b ng cu n ho c b ng treo vòng qua n n nhân treo tay n n nhân t th ng tay g p 90o, bàn tay cao h n khu u
tay và úp vào thân mình.
Tay c t th n ng, tránh máu d n
xu ng c ng tay
SA
U
ánh giá Ki m tra tu n hoàn u bàn tay và u chi Ghi phi u theo dõi và chuy n n n nhân
n n n vi n.
xem tu n hoàn có b n tr do b ng quá
ch t không
Ghi phi u chuy n th ng và v n chuy n
n nhân n n n vi n
Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi
m b o bàn giao n nhân v i thông
tin c n thi t
3.3 Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng chân
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
TRC
ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân
Khám th c th ; L y d u hi u sinh t n; Xác nh v trí x ng gãy
a ch n c p c u u tiên
Chu n b d ng c - Hai n p kích th c 80-130 cm, r ng 8-10cm, dày 1cm
- Bông, g c t t nh t là bông m , g c s ch
- B ng cu n
Bông lót ch b t è tránh ho i t , b ng cu n c nh
Chi u dài ch là trung bình khi dùng thì c t
t cho phù h p v i khuôn kh c a t ng
n nhân
Chu n b n n nhân - n n nhân n m
- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.
- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng
n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n
i, chính xác, tránh au n.
375
TRO
NG
Ng i ph th nh t Ng i bên n n nhân (Phía bên lành), lu n hai tay nâng chi n n nhân (phía trên và
i ch gãy)
lu n dây khi c nh mà không gây au n thêm cho n n nhân và tránh di ch th phát
Ng i ph th hai Ng i phía bàn chân c a n n nhân. M t tay gót chân gãy c a n n nhân và kéo nh nhàng theo tr c c a chi, tay kia n m bàn chân n n nhân h i y v phía ùi bàn chân vuông góc v i c ng chân, m t luôn theo dõi s c m t n n nhân
Gi cho chân t th n ng
Ng i chính t 2 n p m t trong và m t ngoài chi gãy.
- N p ngoài t mào ch u n quá gót.
- N p trong t b n n quá gót
m b o kh p trên và i gãy c b t
ng
n bông n bông vào hai u n p và các u ng c phía trong và ngoài c a chi
Tránh ho i t da
nh nh hai n p v i nhau các v trí và m b o ch c theo th t :
- Trên gãy
- D i gãy
- Trên kh p g i kho ng 3-5 cm
- B ng s 8 sát c chân
- C nh hai chi v i nhau b ng m t d i chân, m t d i chính kh p g i
Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân trong
quá trình v n chuy n
m b o ch c
376
SAU
Ki m tra tu n hoàn Ki m tra nhi t , c m giác bàn chân và
màu s c ngón chân ánh giá tu n hoàn
máu có b c n tr không
Ghi phi u chuy n th ng và chuy n n n nhân n n n vi n
Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi
m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t
377
3.4 Quy trình k thu t c nh gãy x ng ùi
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Minh ho
TRC
ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân
- L y d u hi u sinh t n
- Khám th c th tìm các n th ng ph i h p
a ch n c p c u u tiên
Chu n b d ng c - Ba n p kích th c 80-130 cm, r ng 8-10cm, dày 1cm
- Bông, g c t t nh t là bông , g c s ch
- B ng cu n ho c b ng v i
- Bông lót ch b t è tránh ho i t
- B ng cu n c nh
Chi u dài ch là trung bình khi dùng thì c t
t cho phù h p v i khuôn kh c a t ng
n nhân
Chu n b n n nhân - n n nhân n m
- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.
- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng
n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n
i, chính xác, tránh au n.
Tr ng h p t 2 n p
TRO
NG
Ng i ph th nh t ng i phía d i chân
n nhân
t tay gót chân n n nhân và kéo theo t th th ng tr c. M t tay n m bàn chân n n nhân h i y ng c v ùi sao cho bàn chân vuông góc v i c ng chân. M t luôn quan sát
c m t n n nhân
Theo dõi ph n ng c a n nhân, phát hi n u hi u s m c a s c
378
Ng i ph th hai ng i phía bên chi lành
Lu n hai tay nâng chi n nhân (phía trên và
i ch gãy) và n p
lu n dây khi c nh mà không gây au n thêm cho n n nhân và tránh di l ch th phát
phòng s c do au
Ng i chính t hai p phía m t trong
và m t ngoài c a ùi
- N p trong t b n n quá gót.
- N p ngoài t h nách n quá gót
m b o kh p trên và i gãy c b t
ng
n bông n bông vào hai u n p và m u l i c a x ng c phía trong và phía ngoài
Tránh ho i t da
nh Dùng b ng cu n ho c dây i c nh 2 n p v i
nhau theo th t :
- Trên gãy
- D i gãy
- D i kh p g i
- 1/3 d i c ng chân
- Ngang mào ch u, - Ngang ng c
- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i c ng chân
- 3 dây c nh 2 chân vào v i nhau các v trí: c chân, g i, sát b n.
Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân
trong quá trình v n chuy n
ch t
379
Tr ng h p 3 n p TR
ON
G
Hai ng i ph Qùy sát bên c nh n n nhân giúp n n nhân n m h i nghiêng sang bên lành và
m l i t th ban u sau khi ã t n p xong. Sau
ó m i ng i v v trí và làm nhi m v nh tr ng
p t 2 n p
n n nhân au trong khi chính t n p và c nh
Ng i chính t n p - t n p th nh t t sau ng b vai n quá gót
chân
- N p th hai t hõm nách n quá gót chân
- N p th 3 t b n n quá gót chân
n bông n bông vào hai u n p và m u l i c a x ng c phía trong và phía ngoài và phía sau (x ng b vai)
Tránh ho i t da
380
nh Dùng b ng cu n ho c dây i c nh 2 n p v i
nhau theo th t :
- Trên gãy
- D i gãy
- D i kh p g i
- 1/3 d i c ng chân
- Ngang mào ch u, ngang ng c
- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i c ng chân
Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân
trong quá trình v n chuy n
ch t SA
U
Ki m tra tu n hoàn Ki m tra nhi t , c m giác và màu s c ngón chân
ánh giá tu n hoàn máu có b c n tr không
Ghi phi u theo dõi Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i x trí
m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t
Chuy n n n nhân t i n vi n
Nhanh chóng, nh nhàng V ì có th s c do m t máu s x y ra
Chú ý theo dõi phát hi n s m các d u hi u c a s c
381
3.5 Quy trình k thu t c nh gãy c t s ng c
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
TRC
Chu n b - Ván c ng - 8 cu n b ng to b n - G i, màn - B ch ng s c
- Ván c ng thay cho p
- G i, màn chèn gi u n n nhân
Chu n b n n nhân Gi i thích cho n n nhân k thu t s ti n hành
n n nhân h p tác t
t n n nhân n m ng a trên ván c ng
- Ng i th nh t qu phía trên u n n nhân lu n hai tay gi u và vai n n nhân - Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và
ng chân - Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng
Gi cho c t s ng - C - u n n nhân th ng
tr c
Ng i chính luôn luôn ng phía u n n nhân gi n n nhân và ch
huy
ánh giá n n nhân - L y d u hi u sinh t n - Khám th c th ánh gía các t n th ng ph i h p
a ch n c p c u u tiên
TRO
NG
Ng i chính Gi u n n nhân
u không nghiêng sang hai bên ho c g p
Gi cho n khi b t ng xong
Ng i ph c nh n nhân vào cáng
Dùng 8 cu n b ng c nh n n nhân vào ván c ng các v trí: Trán; Qua hàm trên; Qua ng c; Qua hông; Qua
ùi; Qua kh p g i; Qua c ng chân; B ng hai bàn chân
c t s ng c b t ng t t nh t
Chèn ng i Dùng g i m m chèn hai bên c n n nhân
n nhân không b l c trong khi v n chuy n
382
SAU
Vi t phi u chuy n th ng
Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i x trí
m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t
Chuy n n n nhân n n vi n
Nhanh chóng, nh nhàng b ng các ph ng ti n s n có
x trí t n th ng t cách tri t
Theo dõi sát n n nhân trong quá trình chuy n.
phòng và ch ng s c cho n n nhân
3.6 Quy trình k thu t c nh gãy c t s ng l ng- th t l ng
Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
TRC
Chu n b - Ván c ng
- 5 cu n b ng to b n
- G i, màn hay ch n m ng
- B ch ng s c
- Ván c ng thay cho p
- G i, ch n, màn chèn gi n n nhân
Chu n b n n nhân Gi i thích cho n n nhân k thu t s ti n hành
n n nhân h p tác t
t n n nhân n m ng a trên ván c ng
- Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai n n nhân
- Ng i th hai gi l ng và th t l ng
- Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và ng chân
- Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng
Gi cho c t s ng c t ng th ng tr c trong
quá trình a n n nhân lên ván, tránh di
ch th phát
383
ánh giá n n nhân - L y d u hi u sinh t n
- Khám th c th ánh giá các t n th ng ph i h p
a ch n c p c u u tiên
TR
ON
G
Ng i ph th nh t Gi u n n nhân
u không nghiêng sang hai bên
Ng i ph th hai hai chân sao cho bàn chân ng và vuông góc v i c ng chân
hai chân không sang hai bên
Ng i chính c nh n nhân vào cáng
Dùng 5 cu n b ng c nh n n nhân vào cáng ho c c nh hai chi
a n n nhân vào nhau các v trí: hông, ùi, u g i, c ng chân và bàn chân
c t s ng c b t ng t t nh t
Chèn ng i Dùng g i m m ho c ch n chèn hai bên hông n n nhân
n nhân không b l c trong khi v n chuy n
SAU
Vi t phi u chuy n th ng
Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các trí ã làm, ngày gi
m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t
384
Chuy n n n nhân n n vi n
Nhanh chóng, nh nhàng b ng các ph ng ti n s n có
x trí t n th ng t cách tri t
Theo dõi sát n n nhân trong quá trình chuy n,
phòng và ch ng s c cho n n nhân (n u có)
385
4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n
Stt Câu h i úng Sai
1 t ng i b gãy x ng nào ó t c là ã b m t v t p vào vùng có x ng gãy
2 Gãy x ng h nguy hi m h n gãy x ng kín
4 Dù là gãy x ng kín hay gãy x ng h thì vi c c nh gãy ng c ng nh nhau
5 nh gãy x ng ph i nhanh nhanh chóng, chính xác
6 nh gãy x ng ph i ti n hành ngay t i ch r i m i chuy n n nhân ra ngoài
7 Phát hi n và x lý s c là vi c c n làm u tiên, tr c khi c nh gãy x ng
8 Tuy t i không n n nhân b gãy x ng c t s ng ng i d y ho c ng lên
9 Khi c nh c n c nh c trên và d i gãy
10 N p c nh gãy x ng ph i dài b t ng ch c kh p trên và kh p d i gãy
11 Ph i luôn kéo trong khi b t ng x ng gãy
12 Khi c nh gãy x ng h ph i c nh theo t th c n ng
13 Gãy x ng h và gãy n i kh p không c kéo n n trong khi nh
14 T th c n ng c a chi trên là 60o
15 T th c n ng c a chi d i là 1800
4.2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sau khi h c lý thuy t v k thu t s c u gãy x ng, b n ã t l ng giá và bây gi
hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành
Tr c khi b n th c hành, b n s c xem giáo viên h ng d n thao di n toàn b quy trình.
Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong bu i h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong bu i h c.
n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau
Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên
l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.
386
Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu c u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t
t sinh viên c yêu c u trình th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t . B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p
Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các thao tác.
l ng giá (B ng ki m quy trình)
i ây là b ng ki m th c hành. B n có th dùng b ng này th c hành
Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n r a tay. B n c n bi t ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào b n ã qua.
Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng tay
Các c T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Nh n nh toàn tr ng n n nhân và xác nh trí x ng gãy
2. Gi i thích ng viên n n nhân và n n nhân t th phù h p
3. Chu n b : - 2 n p g : N p ngoài dài t quá khu u tay
n u ngón tay, n p trong t n p g p khu u tay n lòng bàn tay, dày 0,5 -1 cm - Bông, g c, phi u chuy n th ng - B ng cu n, 1 b ng tam giác - H p thu c ch ng s c
4. Ng i ph : M t tay khu u, m t tay n m y bàn tay c a n n nhân kéo nh theo tr c a chi. C ng tay vuông góc v i cánh tay
5. Ng i chính t n p: - N p th nh t m t tr c c ng tay i t
p khu u n kh p ngón bàn - N p th hai t m t sau cánh tay, i t quá m m khu u n u các ngón tay
6. n bông vào khu u tay, c tay
7. Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau theo th t : trên ch gãy, d i ch gãy, bàn tay
8. Treo c ng tay tr c ng c b ng kh c tam giác 9. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u
chuy n th ng
10. Chuy n n n nhân n c s y t
387
Quy trình k thu t c nh gãy x ng cánh tay
C ác b c t t Sai Không làm
Ghi chú
1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy
2. n n nhân n m hay ng i theo t th thu n l i. Tay lành tay au
- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.
- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng
3. Chu n b :
- Hai n p g : N p ngoài dài t quá vai n khu u tay; n p trong dài t h nách n quá khu u tay
- H p thu c ch ng s c
- Bông không th m n c; B ng cu n; B ng tam giác
- Phi u chuy n th ng
4. ng i di n v i n n nhân. M t tay khu u, m t tay cánh tay sát hõm nách,
a kéo nh nhàng theo tr c c a cánh tay, a quan sát n n nhân.
4. Ng i chính t n p:
- M t n p ngoài i t quá vai n quá khu u tay
- M t n p trong t hõm nách n quá khu u tay
6. n bông vào khu u, vai và hõm nách
7. Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau các v trí: m t dây trên gãy, m t dây d i gãy
8. Treo c ng tay tr c ng c b ng kh n tam giác
9. Ki m tra tu n hoàn u chi
- Ghi phi u theo dõi
10. Chuy n n n nhân n c s y t
388
Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng chân
Các b c t t Sai Không làm
Ghi chú
1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy
2. n n nhân n m ng a trên n n c ng, chân h i d ng
- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.
- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng
3. Chu n b :
- Hai n p g dài t gi a ùi n quá gót chân
- H p thu c ch ng s c
- Bông không th m n c; B ng cu n
- Phi u chuy n th ng, cáng
4. Ng i ph th nh t: Ng i bên n n nhân (Phía bên lành), lu n hai tay nâng chi
n nhân (phía trên và d i ch gãy)
5. Ng i ph th hai: Ng i phía bàn chân a n n nhân. M t tay gót chân gãy c a n nhân và kéo nh nhàng theo tr c c a
chi, tay kia n m bàn chân n n nhân vuông góc v i c ng chân, m t luôn theo dõi s c
t n n nhân
6. Ng i chính t n p:
- N p ngoài t mào ch u n quá gót.
- N p trong t b n n quá gót
7. n bông vào u g i, m t cá chân
8. C nh hai n p v i nhau các v trí theo th t :
- Trên gãy
- D i gãy
- Trên kh p g i
- B ng bàn chân vuông góc v i c ng chân
- C nh hai chi v i nhau b ng m t d i chân, m t d i chính kh p g i
9. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u chuy n th ng
10. Chuy n n n nhân n n n vi n
389
Quy trình k thu t c nh gãy x ng ùi
Các b c t t Sai Không làm
Ghi chú
1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các t n th ng ph i h p, xác nh v trí
ng gãy
2. n n nhân n m ng a trên n n c ng, chân h i d ng
- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. c l chi t n th ng.
- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng
3. Chu n b :
- Hai n p g dài t gi a ùi n quá gót chân
- Thu c và d ng c c p c u
- Bông không th m n c; B ng cu n
- Phi u chuy n th ng, cáng
4. Ph ng pháp t 2 n p
4.4. Ng i ph th nh t: Ng i d i chân n n nhân, m t tay gót chân n n nhân và kéo theo t th th ng tr c. M t tay n m bàn chân sao cho vuông góc v i c ng chân. M t luôn quan sát s c m t n n nhân
4.5. Ng i ph th hai: Ng i bên chi lành, nâng chi n n nhân (phía trên và d i ch gãy) và n p
4.6. Ng i chính t n p:
- N p trong t b n n quá gót.
- N p ngoài t h nách n quá gót
4.7. n bông vào hõm nách, b n, u g i, t cá chân c phía trong và phía ngoài
4.8. Dùng b ng cu n ho c dây v i c nh 2 p v i nhau theo th t :
- Trên gãy - D i gãy - D i kh p g i - 1/3 d i c ng chân
- Ngang mào ch u, - Ngang ng c
- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i ng chân
390
4.9. C nh 2 chân vào v i nhau các v trí: chân, g i, sát b n.
4.Tr ng h p 3 n p
4.4. Hai ng i ph : Qu sát bên c nh n n nhân giúp n n nhân n m h i nghiêng sang bên lành và n m l i t th ban u sau khi
ã t n p th nh t xong. Sau ó m i ng i v trí và làm nhi m v nh tr ng h p t 2 n p
4.5. Ng i chính:
- t n p th nh t t sau x ng b vai n quá gót chân
- N p th hai t hõm nách n quá gót chân
- N p th 3 t b n n quá gót chân
4.6. n bông vào hõm nách, b n, u g i, t cá chân (c phía trong và phía ngoài
phía sau) x ng b vai
4.7. Dùng b ng cu n ho c dây v i c nh 2 p v i nhau theo th t :
- Trên gãy
- D i gãy
- D i kh p g i
- 1/3 d i c ng chân
- Ngang mào ch u, ngang ng c
- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i ng chân
4.8. C nh 2 chân vào v i nhau các v trí: 1/3 trên ùi, ngang kh p g i, 1/3 d i c ng chân
5. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u chuy n th ng
6. Chuy n n n nhân n n n vi n
391
Quy trình k thu t c nh gãy x ng c
Các b c t t Sai Không làm
Ghi chú
1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các t n th ng ph i h p
2. n n nhân n m ng a, u n n nhân luôn c gi th ng. N u có n p c (n p Collar)
thì b t ng c t s ng c ngay Gi i thích cho n n nhân v k thu t s ti n hành
3. Chu n b : - Ván c ng - 8 cu n b ng to b n - G i, màn - B ch ng s c - Phi u chuy n th ng
4. Chuy n n n nhân lên ván c ng - Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai
n nhân - Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và
ng chân - Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng
5. M t ng i gi u n n nhân th ng tr c
6. Dùng g i m m chèn hai bên c n n nhân
7.Dùng 8 cu n b ng c nh n n nhân vào ván c ng các v trí: - Trán - Qua hàm trên - Qua ng c - Qua hông - Qua ùi - Qua kh p g i - Qua c ng chân - B ng hai bàn chân
7. Vi t phi u chuy n th ng
9. Nhanh chóng a n n nhân n n n vi n
392
Quy trình k thu t c nh gãy x ng c t s ng - th t l ng
Các b c t t Sai Không làm
Ghi chú
1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các n th ng ph i h p
2. n n nhân n m ng a, u n n nhân luôn c gi th ng. N u có n p c (n p Collar)
thì b t ng c t s ng c ngay
- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành
3. Chu n b :
- Ván c ng
- 5 cu n b ng to b n
- G i, màn hay ch n m ng
- H p ch ng s c
- Phi u chuy n th ng
4. Chuy n n n nhân lên ván c ng
- Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai n nhân
- Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng
- Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và c ng chân
- Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng
5. M t ng i gi u n n nhân. M t ng i gi hai chân sao cho bàn chân ng và vuông góc v i c ng chân
6. Dùng g i m m ho c ch n chèn hai bên hông n nhân
7. Dùng 5 cu n b ng c nh n n nhân vào ván (ho c c nh hai chi c a n n nhân vào nhau) các v trí:
- Vai
- Hông
- ùi
- u g i
- C ng chân và bàn chân
8. Ghi phi u chuy n th ng
9. Nhanh chóng a n n nhân n n n vi n
393
5.Th c hành 5.1 Th c hành t i labo (không có giáo viên)
Nh ng bài t p th c hành trên ây c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c khi c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n:
Hình thành nhóm th c hành v i s ng i c n ti n hành k thu t
Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
Th c hành có h th ng là:
Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành
ánh giá vi c th c hành c a b n
H i quan sát viên v quá trình th c hành
u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n th c hành ti p theo 5.2 Th c hành
Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng quy). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.
ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:
Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình s c u gãy x ng c a mình
Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình s c u gãy x ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác.
Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp
394
CÁC BI N PHÁP C M MÁU T M TH I 1. T m quan tr ng
Ch n th ng có th g p m i n i trên th gi i. R t nhi u n c nghèo có t l ch n th ng do tai n n giao thông, sinh ho t và làm vi c cao. Ch n th ng gây nên các v t th ng d p nát t ch c u có th gây ch y máu. Do ó vi c vi c phát hi n s m ch y máu và nhanh chóng làm ng ng ch y máu t i n i b th ng là r t quan tr ng và c n thi t h n ch c các bi n ch ng nguy hi m, c u tính m ng cho ng i b th ng. 2. M c tiêu
Sau khi h c xong bài h c này, các b n ph i có kh n ng th c hi n các bi n pháp m máu t m th i sau:
1. B ng ép 2. B ng nh i 3. G p chi t i a 4. Garô c m máu
3. Lý thuy t Tr c khi ti n hành s c u m ch máu, c n ph i nh n nh c v t th ng m ch
máu thu c ng m ch, t nh m ch hay mao m ch t th ng ng m ch có th quan sát th y máu ch y nhi u, ph t thành tia, m nh
lên theo nh p m ch n y và máu màu t i (tr v t th ng ng m ch ph i) t th ng t nh m ch có các c m: T c ch y ch m h n so v i v t th ng
ng m ch. N u các t nh m ch l n b t n th ng thì máu ch y nhi u và trào ra u b t v t th ng. Máu có m u s m
t th ng mao m ch th ng g p các v t th ng nh , nông, máu ch y ra th ng ít và có th t c m
ng tr c m t tr ng h p có ch y máu ngoài, c n nhanh chóng làm ng ng ch y máu vì m i giây ch m tr là thêm m t l ng máu b m t i. c bi t trong các t n th ng
ch máu l n n u x trí ch m tr , ng i n n s b m t nhi u máu, có th d n n choáng và t vong do m t máu. Tuy nhiên khi s c u ch y máu, c n áp d ng các bi n pháp c m máu t m th i theo úng tính ch t c a v t th ng, không ti n hành m t cách thi u th n tr ng, nh t là khi quy t nh t garô
Garô là bi n pháp c m máu t m th i c áp d ng trong các v t th ng chi có ch y máu t mà các bi n pháp c m máu t m th i khác không có hi u qu . Khi garô do
l u thông máu b ng ng m t th i gian nh t nh nên d gây ra các tai bi n nguy hi m. Khi garo quá 60 - 90 phút mà không n i garô thì n chi phía d i s b ch t. Vì v y khi garo c n tuân theo các nguyên t c sau:
- Không t tr c ti p dây garô lên da ng i n n - t garo cách mép v t th ng 2cm v phía trên ( i v i các vêt th ng nh ), 5
cm i v i các v t th ng l n - Không garo ch t quá ho c l ng quá (ch garo c m máu) - Sau 60 phút ph i n i garo 1 l n, th i gian n i m i l n t 1-2 phút - T ng s th i gian garo không quá 6 gi (t ng s l n n i garo là 5 l n) - Luôn theo dõi chi t garo, không cho ph n chi lành phía d i v t th ng trong
tình tr ng thi u nuôi d ng kéo dài - N n nhân b t garo ph i c theo dõi sát và ph i có phi u garo ghi chép chi
ti t, rõ ràng - Nhanh chóng chuy n n n nhân b garo n c s y t có kh n ng u tr g n nh t,
n nhân t garo là u tiên s m t trong v n chuy n và ph i có nhân viên y t h t ng
395
4. Quy trình k thu t b ng 4.1 Quy trình k thu t b ng ép
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
Tr c
khi b ng
1.Nh n nh ánh giá tình tr ng v t th ng Quy t nh bi n pháp m máu
2.Chu n b c có bông th m n c vô
khu n, b ng cu n, pinch ho c p ph u tích
th m d ch Kích th c phù h p i v t th ng
3.Chu n b n n nhân
Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm
t n n nhân t th thích p
n n nhân h p tác
Trong
khi b ng
4. Ph v t th ng
Dùng k p vô khu n g p g c ph kín v t th ng
b o v v t th ng
396
5. B ng ép t u b ng 2 vòng khoá r i ng xoáy c. M i vòng xoáy
xi t ch t h n bình th ng. C nh v y b ng cho n khi kín
t th ng
Ép ch t c m máu a b ng v a quan sát ph n ng c a n n nhân và ánh giá tình tr ng c m máu
6.C nh v t th ng
nh v t th ng b ng 2 vòng khoá nh bình th ng, sau ó gài gim ho c bu c nút
gi b ng không b ng và tu t
7.Ki m tra tu n hoàn
i n n nhân c m giá t ch c phía d i v t th ng.
ánh giá tình tr ng c m máu
u ch nh m c ép a b ng, n u ch t quá
thì n i l ng, n u còn ch y máu thì b ng ép thêm
397
Sau khi
ng
8.Thu d n d ng
vào thùng rác các v t d ng i và c t vào ch quy nh
nh ng v t d ng có th dùng l i
9.Ghi h s Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng)
Cách th c x lý
Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m o theo dõi liên t c
4.2 Quy trình k thu t b ng nh i Các b c ti n
hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u
ý Hình nh minh h a
Tr c khi b ng
1. Nh n nh ánh giá tình tr ng v t th ng, l y d u hi u sinh n
Quy t nh bi n pháp m máu
Kh n tr ng
2. Chu n b c có bông th m n c vô khu n, mi ng g c dài, pinch ho c k p ph u tích vô khu n, 1cu n
ng
n ch nhi m trùng Kích th c phù h p i v t th ng
3. Chu n b n n nhân
Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm
t n n nhân t th thích h p
n n nhân h p tác
Trong khi b ng
4. Làm s ch s v t th ng
a v t th ng b ng n c mu i sinh lý, l y b các d v t n u có
n ch nhi m khu n
5. Nh i g c Dùng k p ph u tích g p m t u g c (dài) n vào sâu trong v t th ng, cho n khi y v t th ng
c m máu Nh nhàng tránh gây au d n cho n n nhân
6. Che v t th ng
p g c có bông ph kín v t th ng r i ti n hành b ng v t th ng theo ki u r n cu n
b o v v t th ng
398
7. Ki m tra tu n hoàn
i n n nhân c m giác au t c t i v t th ng và phía d i v t th ng
ánh giá tình tr ng ch y máu
Sau khi
ng 8. Thu d n d ng
vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào
ch quy nh nh ng v t d ng có th dung l i
9. Ghi h s Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng)
Cách th c x lý
Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m o theo dõi liên t c
399
4. 3 Quy trình k thu t g p chi t i a
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý
Hình nh minh h a
Tr c khi b ng
1. Nh n nh
ánh giá tình tr ng v t th ng, l y u hi u sinh t n
Quy t nh bi n pháp
m máu
2. Chu n b
t con chèn b ng g , m t cu n ng
làm c n tr l u
thông tu n hoàn
Con chèn ph i nh n
3. Chu n b n n nhân
Gi i thích n n nhân v công vi c
p làm t n n nhân t th thích h p
n n nhân h p tác
Trong khi b ng
4. t con chèn
t con chèn vào n p g p khu u
tay ho c hõm nách ho c kheo chân ho c n p b n tu theo v trí
n th ng
ch n m ch máu n vùng d i v t
th ng
400
5. G p chi
Nói n n nhân g p chi n h t m c có th ho c giúp n n nhân g p chi
c n tr s l u
thông c a máu
6. C nh
Dùng b ng cu n b ng hai ho c ba vòng ch ng lên nhau r i bu c nút
i
7. Ki m tra tu n hoàn
ánh giá tình tr ng ch y máu t th ng
u áng giá
tình tr ng ch y máu
u máu v n ch y
nhi u c n áp d ng bi n pháp khác
Sau khi
ng
8. Thu d n d ng
vào thùng rác các v t d ng b
i và c t vào ch quy nh nh ng t d ng có th dùng l i
9. Ghi h s
Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m o theo dõi liên t c
401
4. 4 Quy trình k thu t garo
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
Tr c khi b ng
1. Nh n nh ánh giá tình tr ng v t th ng, l y d u hi u sinh t n
Quy t nh bi n pháp m máu
Quy t nh garo do bác s ch nh
2. Chu n b c, r ng 5 cm, dài 30 cm (cho chi trên), ho c r ng 7cm, dài 50cm cho chi d i,
ng cao su r ng 4cm, dài 1m cho chi trên, ho c r ng 6cm, dài 1,5m cho chi d i
Phi u garo, bút , kim b ng
p c p c u
Lót d i b ng cao su Khi không có u ki n có th dung kh n mùi xoa ho c
m xe p, b ng chun, ng Esmarch
t que nh dài
1-2 m nh v i
3. Chu n b n n nhân
Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm
t n n nhân t th thích h p
n n nhân h p tác Nhanh chóng
Trong khi b ng
4. Qu n g c lót Qu n m nh g c ho c m nh v i vòng quanh n i nh t garo
Tránh b ng cao su tr c ti p lên da có
th gây ph n ng
5. Garo t Esmarch lên trên vòng g c r i b ng vòng. Vòng th nh t b ng v a ph i, vòng th 2 ch t h n vòng th nh t, vòng th 3 ch t h n vòng th 2 sao cho không th y máu ch y ra là c.
6. C nh t ngón tay cái vào vòng cao su phía trên ng m ch t r i qu n ti p vòng th 4 và
nâng ngón tay cái lên, d t ph n còn l i c a cu n b ng vào v trí ó c nh garo
402
7. B ng v t th ng
t g c lên v t th ng r i b ng l i o v v t th ng
Sau khi ng
8. Vi t phi u garo Vi t y các n i dung trong phi u garo ng bút m u r i cài lên tr c ng c n n
nhân
theo dõi liên t c
9. Chuy n n n nhân n n n vi n
Nhanh chóng chuy n n n nhân n n n vi n. N u chuy n n n nhân i xa c n tuân th nguyên t c n i garo
x lý v t th ng tri t
Theo dõi sát tình tr ng n n nhân
10. N i garo Rút ph n còn l i c a cu n b ng cao su, m cu n b ng cho cu n b ng t t
ng d n ng th i quan sát ng n chi khi th y ng n chi h ng tr l i thì 1-2 phút r i garo tr l i nh ban u.
máu nuôi d ng ph n chi phía d i
Ghi gi n i garo vào phi u
403
5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n
Stt Câu h i úng Sai
1 C n phân lo i v t th ng tr c khi c m máu
2 N n nhân có ch y máu ngoài, c n c nhanh chóng làm ng ng
ch y máu
3 Garô là bi n pháp c m máu t m th i c áp d ng trong t t c
các v t th ng có ch y máu ngoài
4 C n áp d ng các bi n pháp c m máu t m th i theo úng tính ch t
a v t th ng
5 Garo càng ch t càng t t
6 Sau t garo 2 gi ph i n i 1 l n
7 T ng s th i gian garo không quá 6 gi
8 Garo c áp d ng cho các v t th ng có ch y máu chi
9 N n nhân t garo là u tiên s m t trong v n chuy n
10 V t th ng c garo s không ch y máu vì v y không c n theo
dõi sát n n nhân
11 Dây garo c m máu có th t tr c ti p trên da n n nhân
12 Khi n i garo ph i n i t t
13 Th i gian n i garo là 1-2 ph út
14 Khi n i garo th y chi h ng là c
15 N n nhân t garo ph i có phi u theo dõi cài tr c ng c
5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành - Sau khi h c lý thuy t v các bi n pháp c m máu t m th i, b n ã t l ng giá và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành
- Tr c khi b n th c hành, b n s c xem giáo viên h ng d n thao di n toàn quy trình.
- Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong bu i h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong bu i h c.
- C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau
- Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n
t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.
- Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu
u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t
- Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p
404
- Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5. 3 T l ng giá
l ng giá quy trình b ng ép
Các b c t t Sai Không làm Ghi chú
1. Nh n nh
2. Chu n b
3. Chu n b n n nhân
4. Ph v t th ng
5. B ng ép
6. C nh v t th ng
7. Ki m tra tu n hoàn
8. Thu d n d ng c
9. Ghi h s
l ng giá quy trình b ng nh i
Các b c t t Sai Không làm Ghi chú
1. Nh n nh
2. Chu n b
3. Chu n b n n nhân
4. Làm s ch s b v t th ng
5. Nh i g c
6. Che v t th ng
7. Ki m tra tu n hoàn
8. Thu d n d ng c
9. Ghi h s
405
l ng giá quy trình g p chi t i a
Các b c t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Nh n nh
2. Chu n b
3. Chu n b n n nhân
4. t con chèn
5. G p chi
6. C nh
7. Ki m tra tu n hoàn
8. Thu d n d ng c
9. Ghi h s
l ng giá quy trình garo c m máu
Các b c t t Sai Không làm Ghi chú
1. Nh n nh
2. Chu n b
3. Chu n b n n nhân
4. Qu n g c lót
5. Garo
6. C nh
7. B ng v t th ng
8. Vi t phi u garo
9. Chuy n n n nhân n n n vi n
10. N i garo
406
6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo
- Nh ng bài t p th c hành trên ây c n c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n:
- Hình thành nhóm th c hành 2 ng i
- Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
- S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
- Th c hành
Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng quy). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P 6. 2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n
n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có
u ki n ví d nh nhà, các labo khác. . . theo b ng ki m
6. 3 Th c hành t i n n vi n theo k ho ch.
Sau khi b n ã th c hi n c các bi n pháp c m máu t m th i theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i n n vi n. T i n n vi n có th b n th y các u
ng viên th c hi n các các bi n pháp c m máu t m th i này không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a các quy trình b ng trên c cô ng l i theo các b c ít h n ho c nhi u h n m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã h c tr ng 6. 4 T ánh giá quá trình rèn luy n:
n có th t ánh giá quá trình rèn luy n các bi n pháp c m máu t m th i trên ng các cách sau
Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c m máu t m th i
a mình
Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình c m máu t m th i c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác.
Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp
Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, s có nhân viên n n vi n giám sát n khi b n ti n hành các k thu t này. Có th h yêu c u b n c m máu t m th i nh
quy trình c a n n vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c các bi n pháp c m máu t m th i úng k thu t
407
THU T B NG
1. T m quan tr ng ng cu n là lo i b ng th ng dùng v i nhi u r t nhi u công d ng khác nhau nh :
- Gi bông g c trên v t th ng, che v t th ng phòng ng a nhi m khu n
- Th m hút d ch ti t t i v t th ng
- Có tác d ng b ng ép c m máu trong s c u ch y máu
- B ng gi n p trong c nh gãy x ng
- C nh m t ph n c th , nh t là trong nh ng tr ng h p bong gân, tr t kh p
- Làm gi m s ng t y ho c phòng ch ng phù n
- Nâng các ph n c th b th ng hay b sa
2. M c tiêu Sau h c xong bài nay sinh viên có kh n ng th c hi n c m t s ki u b ng v t
th ng theo quy trình k thu t b ng b ng cu n:
- B ng ngón tay
- B ng khu u
- B ng vai
- B ng ng c
- B ng m m c t
3. Lý thuy t Khi s d ng b ng cu n n u b ng không úng s gây ra các th ng t n vùng mô
bên d i, vùng lân c n ho c t o ra s khó ch u cho n n nhân. Vì v y khi b ng ph i tuân theo các nguyên t c sau:
- Gi i thích cho ng i n n hi u rõ th thu t s p làm
- ng i n n t th tho i mái, thu n ti n cho th thu t s ti n hành.
- Nh ng v trí c b ng c n c nâng
- V t th ng ph i c r a s ch, l y h t d v t và p g c tr c khi b ng
- B t u b ng b ng hai vòng khoá phía d i cách v t th ng kho ng 10cm
- Khi b ng chi c n b ng t ng n chi n g c chi tránh xung huy t ho c phù n . h u chi ánh giá s l u thông tu n hoàn
- B ng ch t, l ng quá d tu t, ch t quá ng i n n au và nh h ng n l u thông tu n hoàn c a vùng b ng. Vòng b ng sau ch ng lên vòng b ng tr c 1/2 ho c 2/3 chi u r ng c a b ng. B ng ph i ph kín g c che v t th ng
- Trong khi b ng, liên t c quan sát s c m t và h i n n nhân phát hi n k p th i c au và nguy c nh h ng n tu n hoàn
- Vòng c nh b ng có tác d ng gi b ng, xong chú ý tránh è tr c ti p lên v t th ng và các v trí d b t è
ng v t th ng b ng b ng cu n có sáu ki u b ng c b n: b ng vòng, r n qu n, xoáy c, ch nhân, vòng g p l i (b ng h i quy) và b ng s 8. Tu t ng tr ng h p, v trí
a v t th ng trên c th mà l a ch n các ki u b ng thích h p. Ví d nh b ng vòng th ng áp d ng b ng vòng khoá, b ng xoáy c và r n qu n áp d ng b ng ngón tay,
ng s 8 áp d ng áp d ng b ng khu u tay, u g i…
408
4. Quy trình k thu t ng ngón tay
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a
Tr c khi b ng
1. Chu n b ng c
c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 2 -3cm, ghim cài, kéo
th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i
2. Chu n ng i nh
- Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm - t bàn tay c n b ng gi ra phía tr c, bàn tay úp, tay lành c a ng i b nh tay
au, ho c có ng i tr giúp
ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng
Trong khi b ng
3. B t u
ng
ng 2 vòng ch ng lên nhau c tay (vòng
khoá)
b ng không b kéo l ch
khi b ng
4. B ng ngón
n b ng trên mu tay lên phía ngón tay i di n theo ki u r n qu n r i b ng xoáy c tr v g c ngón tay r i tr v c nh kia c a bàn tay và xu ng c tay (ch y quanh c tay
t vòng). C nh th b ng tu n t các ngón k ti p cho n khi b ng kín các ngón tay b th ng
Ph kín v t th ng và tách các ngón tay b th ng
h ngón tay a b ng v a quan sát
c m t ng i b nh
5. C nh B ng c nh c tay (2 vòng) theo ki u ng vòng, r i cài ghim ho c bu c
gi các vòng b ng không tu t
Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn
6. Ki m tra tu n hoàn
i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ngón tay không. Nhìn u chi xem có tím
không. So sánh v i chi lành
ánh giá hi u qu c a b ng
Sau khi ng
7. Thu d n ng c
vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i
8. Ghi h
Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m b o theo dõi liên t c
409
ng khu u Các b c
ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh
minh h a Tr c khi b ng
1. Chu n b
ng c
c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 5
cm, ghim cài, kéo
th thu t c ti n hành
nhanh chóng, thu n l i
2. Chu n b ng i b nh
-Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Khu u tay g p 900, bàn tay n a s p, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i tr giúp
ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng
Trong khi b ng
3. B t u
ng
ng 2 vòng khu u tay (vòng khoá)
b ng không b kéo l ch
khi b ng
4. B ng khu u
n b ng xu ng phía d i c ng tay, è lên vòng khoá, sau ó l n cu n b ng lên phía trên cánh tay (theo ki u s 8). C nh th
ng to ra 2 bên khu u cho n khi ng kín g c ph vêt th ng
Ph kín v t th ng và khu u tay c gi 900
a b ng v a quan sát ng i b nh
5. C nh
ng c nh c ánh tay ho c (2 vòng)
theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c
gi các vòng b ng không
tu t
Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn
6. Ki m tra tu n hoàn và nâng tay
i ng i b nh xem có au, có c m giác tê bàn, ngón tay không. Nhìn u chi xem
có tím không. So sánh v i chi lành. tay ng kh n tam giác
ánh giá hi u qu c a b ng ng i b nh không b m i
Nút bu c c a kh n phía tr c ng c, tránh è vào
Sau khi b ng
7. Thu d n ng c
vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i
8. Ghi h
Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m b o theo dõi liên t c
410
ng vai Các b c
ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh
minh h a Tr c khi b ng
1. Chu n b
ng c
c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 7-
10cm, ghim cài, kéo
th thu t c ti n hành
nhanh chóng, thu n l i
2. Chu n b ng i b nh
Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Ng i b nh ng i tho i mái
ng i b nh h p tác và
thu n ti n cho b ng
Trong khi b ng
3. B t u
ng
ng 2 vòng cánh tay (sát nách) bên tay
th ng
b ng không b kéo l ch
khi b ng
4. B ng vai L n b ng lên vai qua l ng ng c r i lu n i nách bên i di n, r i ti p t c l n
ng vòng qua l ng lên vai t n th ng. Ti p t c b ng vòng cánh tay, b ng lên vai qua l ng ng c lu n d i nách i di n vòng qua l ng lên vai. C nh th
ng cho n khi kín g c ph v t th ng
Ph kín v t th ng và bán t ng vai
a b ng v a quan sát ng i b nh Các vòng b ng ng c
n ch ng sát lên nhau nách bên lành
5. C nh B ng c nh cánh tay (2 vòng) theo ki u ng vòng, r i cài ghim ho c bu c cánh
tay ho c tr c ng c
gi các vòng b ng không tu t
Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn
6. Ki m tra tu n hoàn
i ng i b nh xem có th y t c ng c, có m giác tê cánh tay không. S bàn tay
xem có l nh không, u chi có tím không… So sánh v i chi lành
ánh giá hi u qu c a b ng
Sau khi
ng
7. Thu d n ng c
vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i
8. Ghi h
Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m b o theo dõi liên t c
411
ng m m c t Các b c
ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh
a Tr c khi b ng
1. Chu n b ng c
c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 5-7 cm, ghim cài
th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i
2. Chu n b ng i b nh
Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Tay c n b ng gi ra phía tr c, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i giúp
ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng
Trong khi
ng
3. B t u ng
t u b ng cách m m c t 15cm, tay trái gi u b ng. L n cu n b ng lên trên m m
t qua bên i di n r i l n ng c l i (h i quy) l n l t sang 2 bên. Vòng hai vòng qua
u b ng (t i m xu t phát)
c nh b ng (Vòng kho á)
4. B ng m c t
n cu n b ng lên phía u m m c t, l n quanh m m c t r i l n xu ng m xu t phát bên i di n, r i l n ng c l i qua m m c t,
nh th to sang 2 bên cho n khi kín m c t (h i quy). L n 2 vòng t i m xu t
phát. Ti p t c l n cu n b ng vòng quanh u m c t r i tr l i v trí khoá l n m t vòng nh th b ng theo ki u s 8 cho n khi
kín l p b ng h i quy
-Ph kín v t th ng -Gi b ng m xu t phát (b ng h i quy)
Th ng b ng qua m m c t 3 l n h i quy
a b ng v a quan sát ng i b nh
5. C nh ng c nh m xu t phát (2 vòng) theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c
gi các vòng b ng không tu t
Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn
6. Ki m tra tu n hoàn
i ng i b nh xem có au, có c m giác tê tay không. So sánh v i chi lành
ánh giá hi u qu c a b ng
Sau khi
ng
7. Thu d n ng c
vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng
i
8. Ghi h s Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m b o theo dõi liên t c
412
ng c ng tay
Các b c ti n hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a
Tr c khi b ng
1. Chu n b ng c
c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 3-5 cm, ghim cài, kéo
th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i
2. Chu n b ng i b nh
Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm
t bàn tay c n b ng gi ra phía tr c, bàn tay úp, tay lành c a ng i b nh tay
au, ho c có ng i tr giúp
ng i b nh h p tác và
thu n ti n cho b ng
Trong khi b ng
3. B t u ng
ng 2 vòng phía c tay, phía d i v t th ng (vòng khoá)
b ng không b kéo l ch khi b ng
4. B ng ng tay
n b ng ch ch lên phía trên, ra sau r i v phía tr c, sau ó g p tr xu ng phía
i, r i l i vòng ra phía sau, ch ch lên trên ti p t c ra phía tr c (ki u b ng ch nhân g p l i). C nh th b ng cho n khi kín v t th ng
Ph kín v t th ng và m o ch t phía chi không u
a b ng v a quan sát ng i b nh
5. C nh B ng c nh phía trên c ng tay (2 vòng) theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c
gi các vòng b ng không tu t
Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn
6. Ki m tra tu n hoàn
i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ngón tay không. S bàn tay có l nh
không, u chi xem có tím không. So sánh i chi lành
ánh giá hi u qu c a b ng
Sau khi
ng
7. Thu d n ng c
vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i
8. Ghi h
Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý
bàn giao và m b o theo dõi liên t c
413
5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n
Stt Câu h i úng Sai
1 M c ích c a b ng v t th ng là b o v v t th ng, không có tác d ng c m máu
2 Tr c khi b ng, v t th ng c n ph i c x lý
4 Ng i b nh ph i c n m trong khi b ng
5 B ng v t th ng nh m m c ích gi cho bông g c ph v t th ng không b r i
6 i v i b ng chi, c n b ng t ng n chi t i g c chi
7 Không b ng tr c ti p lên v t th ng
8 B t u b ng và k t thúc b ng b ng 2 vòng b ng ch ng khít lên nhau
9 Có th c nh b ng b ng vòng khoá è tr c ti p lên v t th ng
10 Các vòng b ng sau ph i è tr c ti p lên m t ph n c a các vòng ng tr c
11 Có th c nh b ng b t c v trí nào mi n là sau khi ã ph kín t th ng
12 m b o ch t, các cu n b ng c n c l n trên v t th ng
13 Các vùng c b ng c n c nâng
14 Kích th c c a cu n b ng c n c ch n cho phù h p v i v trí n th ng và ki u b ng
15 Khi b ng c n t p trung nhìn vào v t th ng
5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành
l ng giá
Các b c T t t Sai Không làm Ghi chú
1. Chu n b
2. Chu n b ng i b nh
3. B t u b ng
4. B ng ngón
5. C nh
6. Ki m tra tu n hoàn
7. Thu d n d ng c
8. Ghi h s
414
6. Th c hành Th c hành t i labo
1. Nh ng bài t p th c hành trên ây c n c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n:
2. Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i
3. Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
4. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
5. Th c hành
Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào
ng ki m v k thu t b ng. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá a trên b ng O&P. B ng O&P c thi t k chung cho t t c các k thu t b ng vì c n các b c nh nhau. Chi ti t c a t ng b c nh th nào các b n c n n m ch c quy
trình k thu t t ánh giá theo 3 m c t t, t, sai.
Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t
th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác. . . theo b ng ki m.
Th c hành t i n n vi n theo k ho ch. Sau khi b n ã th c hi n c các k thu t b ng theo quy trình k thu t, b n s
có th i gian th c t p t i n n vi n. T i n n vi n có th b n th y các u d ng viên th c hi n các k thu t b ng này không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n
ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a các quy trình b ng trên c cô
ng l i theo các b c ít h n ho c nhi u h n m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã c tr ng
ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t ánh giá quá trình rèn luy n các k thu t b ng trên b ng các cách
sau
1. Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t b ng c a
mình
2. Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình b ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là
t b n khác.
3. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp
4. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, s có nhân viên n n vi n giám sát b n khi b n ti n hành các k thu t này. Có th h yêu c u b n b ng nh quy trình
a n n vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c các k thu t b ng úng k thu t
415
P C U NG NG TU N HOÀN
1. Gi i thi u: Tr c th p niên 60 c a th k XX, h u h t vi c c p c u n n nhân b ng ng tu n
hoàn là không hi u qu . N m 1958 Stephéon mô t bi n pháp “Xoa bóp tim m ” v i hi u qu r t h n ch v i gi i h n vi c th c hi n trong phòng ph u thu t tim. Cùng n m 1958 c hai nhóm c a Safa và Elam cùng ng nghi p ã mô t k thu t hô h p nhân
o Mi ng-Mi ng. n n m 1960 Kouwenhoven, Jude và Knickerbocker gi i thi u k thu t ép tim ngoài l ng ng c tái l p tu n hoàn. C hai k thu t này là c s cho vi c phát tri n k thu t h i sinh tim ph i (HSTP). N m 1966 t i h i ngh qu c gia v HSTP,
i tim m ch Hoa K ã gi i thi u k thu t h i sinh tim ph i c b n và n n m 1973 k thu t này ã c áp d ng t i c ng ng. Quy trình k thu t HSTP c c p nh t trong các n m 1979, 1985 và 1992.
2. M c tiêu: - Th c hi n c quy trình phát hi n n n nhân ng ng tu n hoàn.
- Th c hi n c úng quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng i p c u.
- Th c hi n c úng quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng i p c u.
3. Lý thuy t Ph ng pháp ép tim ngoài l ng ng c: Là m t th thu t dùng áp l c m nh, liên t c
và nh p nhàng ép lên 1/3 d i c a x ng c. Tim c ép gi a x ng s n và x ng ng n m phía sau, t ng áp l c trong l ng ng c giúp cho s l u thông máu gi a tim,
ph i, não và các t ch c khác c a c th , ng th i kích thích tim p l i khi tim ng ng p. Khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c, áp l c trong l ng ng c thay i t 0
n 85mmHg v i áp l c này có kh n ng t ng máu t tim vào ng m ch ch và ra ng m ch phía ngoài (có áp l c 80mmHg) t o dòng ch y c a máu n mô t ch c.
Trong khi ó máu t các t nh m ch l n không ch y ng c tr l i t nh m ch ngo i vi vì có nh ng van ng n c n. Khi áp l c trong l ng ng c gi m d i 40mmHg thì máu t t nh
ch ngoài l ng ng c tr v tâm nh (Criley et al, 1976). V i t n s ép 90-100 nh p/phút, l u l ng máu t g n 50% so v i bình th ng (Taylor và c ng s ). V y ép tim ngoài l ng ng c là k thu t giúp l u thông máu m b o h tr tu n hoàn hi u qu cho n n nhân. V i t n s ép 150 nh p/phút thì l u l ng máu t cao n 75% so v i bình th ng, nh ng th ng nhi u tai bi n x y ra h n (Maier và c ng s , 1984).
Ph ng pháp hô h p nhân t o Mi ng-Mi ng: c ti n hành b ng cách ng i u n n th i tr c ti p h i c a mình qua mi ng c a n n nhân. Hô h p nhân t o mi ng-
mi ng cung c p Fi02 t 0,17, khí CO2 c ào th i qua khí th ra. Vì v y, k thu t hô p nhân t o mi ng-mi ng có hi u qu h tr hô h p cho ng i b nh. N u h tr hô p b ng bóng qua m t n ho c n i khí qu n thì có th cung c p Fi02 t 1. 0.
p c u ng ng tu n hoàn trong m t s tr ng h p c bi t
1. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân i n c. n n nhân b i n c, v t ng th (bùn, cát, rong, rêu. . . ) và d dày c ng n c làm c n tr hi u qu c a thu t hô h p nhân t o mi ng-mi ng. Trong tr ng h p này, ngoài vi c khai thông
ng hô h p b ng móc d v t, ng i c p c u c n ph i ti n hành l t úp n n nhân k t
416
p v i ép b ng vùng th ng v nh m y b t n c y trong d dày n n nhân ra ngoài (C ng có th a n n nhân lên b , ng i c p c u vác úp n n nhân trên vai mình
a n n nhân n v trí an toàn. ng tác này c a ng i c p c u c ng có tác d ng y t d ch trong d dày c a n n nhân ra ngoài). Trong m t s tr ng h p, sau ng tác
khai thông ng hô h p, n n nhân có th t th c. Chính vì v y, ng i c p c u n ph i ánh giá l i tình tr ng ng ng hô h p c a n n nhân sau khi ti n hành th thu t
khai thông ng hô h p.
2. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân b n gi t. Ng i c p c u c n ph i chú ý tách c n n nhân ra kh i ngu n n, tránh gây n gi t cho mình khi ti n hành
p c u n n nhân. Dòng n có hi u n th cao truy n qua n n nhân làm ng ng t ng t ho t ng phát xung c a nút xoang (nút th n kinh t i tâm nh t phát xung kích thích c tim co bóp theo chu k ). Ng i c p c u c n ti n hành kích thích tim (b ng
ng tác m 1 l n vùng tr c tim úng k thu t, v i ép tim v i t n s t 100 n 150 n/phút) là c u tiên tr c.
3. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân có a ch n th ng. Sau tai n n (tai n giao thông, ngã t trên cao. . . ) n n nhân có th có nhi u ch n th ng nguy hi m
kèm theo (t n th ng c t s ng c , gãy nhi u x ng s n gây m ng s n di ng. . . . ) òi h i ng i c p c u ph i chú ý khi ti n hành c p c u n n nhân tránh gây t n th ng
th phát do di chuy n ng i b nh (L t ng a n n nhân có t n th ng t s ng c ch a c c nh. Ép tim v i l c n x ng c m nh khi n n nhân có gãy liên ti p nhi u ng s n. . . )
417
3. 1 Quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng i c p c u.
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
Tr c khi ti n hành
1. Xác nh n n nhân b ng ng tu n hoàn
- N n nhân c gi nguyên t th khi ng i
p c u phát hi n. - Ki m tra ý th c c a n n nhân b ng g i to, kích thích
au (véo vùng da) ánh giá có hay không có áp ng c a
n nhân. - Ki m tra ho t ng hô
p c a n n nhân; Nghiêng u, áp má sát mi ng và m i n nhân, m t nhìn xuôi
xu ng ng c n n nhân c m nh n h i th ho c di ng
ng ng c khi n n nhân có hô p (khi ó theo dõi biên
th , cách th và th i gian ng ng th ) - Ki m tra m ch c a n n nhân :
m xác nh m ch c nh: vùng c , ngang s n giáp
rãnh tr c c c òn ch m. m xác nh m ch b n:
i m gi a n p l n b n.
- Tránh t n th ng th p khi ch a ánh già
c tình tr ng c a n n nhân - Xác nh n n nhân t nh hay b t t nh - Xác nh n n nhân có ng ng th hay không. Nh p th còn hi u qu hay không - Xác nh n n nhân có
ng ng tu n hoàn hay không
- Trong tr ng h p nguy hi m ( n gi t, i n c. . . ) ph i a n n nhân ra kh i vùng nguy hi m úng
thu t an toàn tr c khi ki m tra n n nhân. - N u có b t k m t áp
ng nào c a n n nhân thì n nhân ó t nh, không ti n
hành b c ki m tra khác. - N u còn ho t ng hô
p thì n n nhân không b ng ng tu n hoàn và không
n ti n hành b c ki m tra ti p theo - M t m ch thì n n nhân
ng ng tu n hoàn.
418
2. G i ng i h tr
Kêu to c p c u, t p trung s chú ý c a nh ng ng i xung quanh
m i ng i n h tr p c u.
i n cho trung tâm c p u s 115 (n u có u
ki n – Có n tho i di ng)
3. t n n nhân
m ng a trên n c ng
u n n nhân n m s p thì n ph i l t ng a t trên n n ng (m t t, ván, cáng ng. . . . )
l ng ng c c ép gi a tay ng i c p c u v i
n c ng thì ép tim ngoài ng ng c m i có hi u
qu .
Trong khi ti n hành
4. Khai thông ng hô h p
Dùng ngón tay móc d v t trong m m, h ng c a n n nhân (n u có). u n n nhân ng a ra phía sau
Khai thông ng hô h p (n u có d v t)
o cho ng hô h p trên c a n n nhân c th ng, thu n l i ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng.
u n n nhân có ch n th ng t s ng c kèm theo (không c di ng
u c a n n nhân)
5. Kích thích vùng tr c tim.
Ng i c p c u qu bên c nh, ngang m m vai c a n n nhân. Bàn tay c a ng i c p c u
o thành n m m gi cao cách ng c n n nhân 50cm.
m vào vùng tr c tim. Ki m tra l i m ch c nh ho c
ch b n.
Kích thích tim t p l i.
Vùng tr c tim c xác nh là vùng ng c trái ngang
khoang liên s n 4-5 trên ng gi a x ng òn trái.
u m ch p tr l i thì không c n ph i ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.
419
6. Hô h p nhân o mi ng-mi ng
- Dùng ngón tr và ngón cái t bàn tay bóp ch t m i và
mô út c a bàn tay è lên trán a n n nhân. K t h p v i
bàn tay kia nâng c m, y ng a u n n nhân ra phía sau. - Kéo m r ng mi ng c a
n nhân - Ng i c u h ng a
,ng m mi ng, hít sâu không khí vào l ng ng c, sau
ó cúi xu ng áp mi ng c a mình vào mi ng c a n n nhân th i không khí qua mi ng c a n n nhân vào ph i. Ti p theo th ngón tay bóp m i không khí t ph i
n nhân t th ra
- Làm cho ng hô h p trên c a n n nhân c th ng nh t. - ti n hành th i ng t
c thu n ti n - T o s l u thông không khí ph i n n nhân.
Trong khi ti n hành th i ng t, ng i c u h nhìn d c ng c
n nhân theo dõi di ng a l ng ng c. N u có di ng theo nh p th i thì nh p
hô h p nhân t o có hi u qu
420
7. ép tim ngoài ng ng c.
- Xác nh v trí ép tim: V trí ép tim là 1/3 d i c a x ng
c. Vi c xác nh v trí này c th c hi n b ng vi c xác
nh gi i h n x ng c t hõm c n m i c (dùng ngón tay vu t t r n th ng
ng gi a b ng lên phía ng c, t i khi ch m vào m i
c). - Hai tay c a ng i c u h
è l ng lên nhau, t g c bàn tay vào v trí ép tim, khu u tay
th ng. - Ng thân ng i m t góc 450 dùng tr ng l ng c a
a thân ng i n vuông góc i ng c n n nhân làm l ng
ng c n n nhân lún xu ng 4cm. Ti p theo nâng tay cho ng c n n nhân tr l i v trí ban u.
- ép tim có hi u qu mà không có bi n ch ng
a k thu t ép tim (gãy ng s n. . . )
- t o l c ép có hi u qu và ít t n s c.
Không di ng g c bàn tay kh i v trí ép tim trong khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.
421
8. Ph i h p hô p nhân t o
mi ng – mi ng i ép tim ngoài
ng ng c.
- Ti n hành th i hai l n liên ti p sau ó ép tim liên t c 30 nh p. Ph i h p nh p nhàng gi a th i ng t v i ép tim nh
y. - T n s th i ng t t 12- 14
n/ phút t ng ng ép tim t -100 nh p/phút.
m b o hô h p và tu n hoàn c a n n nhân
t m c phù h p và kích thích cho h hô h p và tu n hoàn c a n n nhân t ph c h i.
Ti n hành ép tim quá nhanh (>100 nh p/phút) thì làm gi m hi u qu t ng máu c a tim.
Sau khi ti n hành
9. ánh giá l i tình tr ng c a
n nhân.
Sau 60’’ u, ng i c u h n ti n hành ki m tra l i tình
tr ng hô h p và tu n hoàn a n n nhân (nh b c 1).
- N u không có m ch p và ng ng hô h p ti p t c
p c u. - N u có m ch p rõ nh ng n n nhân v n ng ng hô h p ng ng ép tim, ti p
c hô h p nhân t o. - N u m ch p rõ và n n nhân t th có hi u qu ng ng c p c u và ti p t c theo dõi, nhanh chóng chuy n n n nhân n c s y
g n nh t.
quy t nh vi c th c hi n ép tim và hô h p nhân
o cho n n nhân.
Không gi i h n th i gian t i a cho vi c c p c u. Nh ng
có th tham kh o th i gian là 30’-60’ tùy vào t ng n n nhân.
3. 2 Quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng i c p c u. Các b c th c
hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a
422
Tr c khi ti n hành
1. Xác nh n nhân b
ng ng tu n hoàn
- N n nhân c gi nguyên t th khi ng i c p c u phát hi n. - Ki m tra ý th c c a n n nhân
ng g i to, kích thích au (véo vùng da) ánh giá có hay không có áp ng
a n n nhân. - Ki m tra ho t ng hô h p c a
n nhân; Nghiêng u, áp má sát mi ng và m i n n nhân, m t nhìn xuôi xu ng ng c n n nhân c m nh n
i th ho c di ng l ng ng c khi n nhân có hô h p (khi ó theo dõi
biên th , cách th và th i gian ng ng th ) - Ki m tra m ch c a n n nhân :
m xác nh m ch c nh: vùng , ngang s n giáp rãnh tr c c c
òn ch m. m xác nh m ch b n: t i m
gi a n p l n b n.
- Tránh t n th ng th c p khi ch a ánh giá
c tình tr ng c a n nhân
- Xác nh n n nhân t nh hay b t nh
- Xác nh n n nhân có ng ng th hay không. Nh p th còn hi u qu hay không Xác nh n n nhân có b ng ng tu n hoàn hay không
- Trong tr ng h p nguy hi m ( n gi t, i n c. . . ) ph i a n n nhân ra kh i vùng nguy hi m úng
thu t an toàn tr c khi ki m tra n n nhân. - N u có b t k m t áp
ng nào c a n n nhân thì n nhân ó t nh, không ti n
hành b c ki m tra khác. - N u còn ho t ng hô
p thì n n nhân không b ng ng tu n hoàn và không
n ti n hành b c ki m tra ti p theo - M t m ch thì n n nhân
ng ng tu n hoàn.
2. G i ng i h tr
Kêu to c p c u, t p trung s chú ý a nh ng ng i xung quanh
m i ng i n tr c p c u.
i n cho trung tâm c p u s 115 (n u có u
ki n – Có n tho i di ng)
423
3. t n n nhân m ng a trên n c ng
u n n nhân n m s p thì hai ng i u h ph i h p l t ng a t trên n n ng (m t t, ván, cáng c ng. . . . )
l ng ng c c ép gi a tay
ng i c p c u v i n c ng thì ép
tim ngoài l ng ng c m i có hi u qu .
Trong khi ti n hành
4. Khai thông ng hô h p
t ng i c u h dùng ngón tay móc v t trong m m, h ng c a n n nhân
(n u có). u n n nhân ng a ra phía sau
Khai thông ng hô h p (n u có d
t) o cho ng hô p trên c a n n
nhân c th ng, thu n l i ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng.
u n n nhân có ch n th ng t s ng c kèm theo (không c di ng
u c a n n nhân)
5. Hô h p nhân o mi ng-mi ng
- Dùng ngón tr và ngón cái m t bàn tay bóp ch t m i và mô út c a bàn tay
è lên trán c a n n nhân. K t h p v i bàn tay kia nâng c m, y ng a u
n nhân ra phía sau. - Kéo m r ng mi ng c a n n nhân - Ng i c u h ng a c , ng m mi ng, hít sâu không khí vào l ng ng c, sau ó cúi xu ng áp mi ng c a mình vào mi ng c a n n nhân th i không khí qua mi ng c a n n nhân, vào ph i. Ti p theo th ngón tay bóp
i không khí t ph i n n nhân t th ra, th i liên t c 2 l n
- Làm cho ng hô h p trên c a
n nhân c th ng nh t. - ti n hành th i ng t c thu n ti n - T o s l u thông không khí ph i n n nhân.
Trong khi ti n hành th i ng t, ng i c u h nhìn d c ng c
n nhân theo dõi di ng a l ng ng c. N u có di ng theo nh p th i thì nh p
hô h p nhân t o có hi u qu
424
7. ép tim ngoài ng ng c.
- Xác nh v trí ép tim: V trí ép tim là 1/3 d i c a x ng c. Vi c xác nh
trí này c th c hi n b ng vi c xác nh gi i h n x ng c t hõm c
n m i c (dùng ngón tay vu t t r n th ng ng gi a b ng nên phía ng c, t i khi ch m vào m i c). - Hai tay c a ng i c u h è l ng lên nhau, t g c bàn tay vào v trí ép tim, khu u tay th ng. - Ng thân ng i m t góc 450, dùng tr ng l ng c a n a thân ng i n vuông góc v i ng c n n nhân làm
ng ng c n n nhân lún xu ng 4cm, n 30 l n, t p theo nâng tay cho
ng c n n nhân tr l i v trí ban u.
- ép tim có hi u qu mà không có bi n ch ng c a
thu t ép tim (gãy x ng s n. . . ) - t o l c ép có hi u qu và ít
n s c.
Không di ng g c bàn tay kh i v trí ép tim trong khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.
8. Ph i h p hô p nhân t o
mi ng – mi ng i ép tim ngoài
ng ng c.
- Ng i c u h th nh t qu bên nh n n nhân, ngang vùng u s
th c hi n k th t hô h p nhân t o mi ng - mi ng - Ng i c u h th 2 qu bên i di n ngang v i vùng ng c s th c hi n k thu t ép tim ngoài l ng ng c. - Ng i c u h th nh t ti n hành th i ng t hai l n. Ng i c u h th 2
ánh giá hi u qu c a l n th i ng t thông qua quan sát di ng c a l ng ng c và di ng tay c a mình ang
t v trí ép tim. - Ti p theo, ng i c u h th 2 ti n hành ép tim ngoài l ng ng c 30 nh p và m to. Ng i c u h th nh t ki m tra hi u qu c a các l n ép tim
m b o hô p và tu n hoàn a n n nhân t c phù h p và
kích thích cho h hô h p và tu n hoàn c a n n nhân
ph c h i.
m b o hai ng i c u h ti n hành c p c u
Ti n hành ép tim quá nhanh (>100 nh p/phút) thì làm gi m hi u qu t ng máu c a tim. Ng i c u h ti n hành ép tim ngoài l ng ng c không
c r i tay kh i v trí ép tim trong su t quá trình c p c u.
425
ng cách b t m ch c nh. ng th i ng theo dõi nh p m ph i h p
th i ng t ngay khi h t m i t ép tim. - T n s th i ng t t 12-14 l n/phút
ng ng ép tim t 100 nh p/phut.
c nh p nhàng.
Sau khi ti n hành
9. ánh giá l i tình tr ng c a
n nhân.
Sau 60’’ u, ng i c u h c n ti n hành ki m tra l i tình tr ng hô h p và tu n hoàn c a n n nhân (nh b c 1). - N u không có m ch p và ng ng hô h p ti p t c c p c u. - N u có m ch p rõ nh ng n n nhân v n ng ng hô h p ng ng ép tim, ti p t c hô h p nhân t o. - N u m ch p rõ và n n nhân t th có hi u qu ng ng c p c u và ti p t c theo dõi, nhanh chóng chuy n
n nhân n c s y t g n nh t.
quy t nh vi c th c hi n ép tim và hô h p nhân t o cho n n nhân.
Không gi i h n th i gian t i a cho vi c c p c u. Nh ng
có th tham kh o th i gian là 30’-60’ tùy vào t ng n n nhân.
426
4. T ánh giá và hu n luy n 4. 1 ánh giá tr c hu n luy n
Câu h i úng sai Stt Câu h i úng Sai 1 Ch n oán n n nhân ng ng tu n hoàn ch úng khi tim ng ng
p hoàn toàn?
2 Ch n óan ng ng tu n hoàn khi n n nhân b t t nh và có ng ng hô h p?
3 N n nhân b ng ng tu n hoàn thì bao gi c ng b ng ng hô h p. 4 V trí ép tim là bên ng c trái vùng m m tim?
5 V trí ép tim là 1/3 d i x ng c?
6 t n n nhân n m ng a trên n n c ng ti n hành ép tim có hi u qu ?
7 Khi n n nhân có ch n th ng t s ng c thì không th l t ng a n nhân ti n hành c p c u ng ng tu n hoàn c?
8 Ti n hành ép tim ngoài l ng ng c v i t n s càng nhanh càng t?
9 Khi n n nhân có ch n th ng c t s ng, không c ng a c n nhân khi ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng?
10 Ti n hành th i ng t v i t n s 16-20 l n/ phút là phù h p? 11 Có m t ng i c u h thì ti n hành nh p nhàng hai l n th i ng t,
i ép tim 15 l n.
12 Khi có hai ng i c u h , nên th c hi n k thu t hô h p nhân t o mi ng - mi ng và ép tim ngoài l ng ng c cùng m t lúc cho c
p th i?
13 Khi có hai ng i c u h , ng i ti n hành ép tim c n ph i m to theo nh p ép cho ng i th i ng t ph i h p cho nh p nhàng?
14 Ch c d ng vi c c p c u khi n n nhân có m ch và t th có hi u qu ?
15 Khi n n nhân ã t nh thì không c n ph i theo dõi ho c a n nh vi n n a.
B n có th xem áp án cho các câu này ph n 8
Hãy c l i các v n liên quan n câu mà b n tr l i sai
B n tr l i úng c bao nhiêu câu? ………….
4. 2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n vào làm m u
Sau khi h c lý thuy t v k thu t c p c u ng ng tu n hoàn cho ng i b nh, b n ã t l ng giá và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành
Tr c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên ng d n.
Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c.
n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c . Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau
Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy
trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.
427
Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu
u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t
t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p
Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên u ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các thao tác.
4. 3 T l ng giá: S d ng b ng ki m (checklist) n có th dùng b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c
hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b n ã b qua. bên ph i có c t ghi chú, n u có
c nào b n ch a th c hi n c ng i quan sát s ghi l i c t này
5. Th c hành k thu t. 5. 1 Th c hành t i Labo không có giáo viên
Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m o r ng b n:
Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng i
Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
Th c hành có h th ng là:
Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành
ánh giá vi c th c hành c a b n
H i quan sát viên v quá trình th c hành
N u c n thi t: Xác nh nh ng m chú ý trong quá trình tham gia th c hành cho nh ng l n th c hành ti p theo
5. 2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình
trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O & P B ng ki m. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P.
5. 3 Th c hành và quan sát theo b ng ki m p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng i c u h :
Phân lo i T t t Sai Không làm
Ghi chú
1 Xác nh n n nhân ng ng tu n hoàn - Ki m tra ý th c c a n n nhân - Ki m tra hô h p c a n n nhân - Ki m tra m ch
2 G i ng i h tr c p c u 3 t t th n n nhân phù h p 4 Khai thông ng hô h p 5 Hô h p nhân t o mi ng-mi ng.
428
- T th u c a n n nhân - Ki m tra hi u qu c a m i l n th i ng t - T n s th i ng t.
6. ép tim ngoài l ng ng c. - Xác nh v trí ép tim - T th ng i c u h - Hi u qu m i l n ép. - T n s ép.
7. Ph i h p 2 l n th i ng t v i 30 l n ép tim. 8. ánh giá l i tình tr ng n n nhân sau 60’’
p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng i c u h . Phân lo i T t t Sai Không
làm Ghi chú
1 C u h 1: Xác nh n n nhân ng ng tu n hoàn
- Ki m tra ý th c c a n n nhân - Ki m tra hô h p c a n n nhân - Ki m tra m ch
2 C u h 2: G i ng i h tr c p c u 3 Ph i h p 2 c u h : t t th n n nhân phù
p
4 C u h 1: Khai thông ng hô h p 5 C u h 1: Hô h p nhân t o mi ng-mi ng.
- V trí c a ng i c u h 1 - T th u c a n n nhân - Ki m tra hi u qu c a m i l n th i ng t - T n s th i ng t.
6 C u h 2: ép tim ngoài l ng ng c. - V trí và t th c a ng i c u h 2 - Xác nh V trí ép tim - Hi u qu m i l n ép. - T n s ép.
7 Ph i h p 2 ng i c u h - Ph i h p 2 l n th i ng t v i 30 l n ép tim - C u h 1: Ki m tra m ch p khi c u h 2 ép tim ngoài l ng ng c.
- C u h 2: Ki m tra hi u qu hô h p khi c u 1 th i ng t.
8 ánh giá l i tình tr ng n n nhân sau 60’’
5. 4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5. 5 T ch c giám sát b ng nhi u cách: 1. Camera t ki m tra
2. Sinh tiên t giám sát l n nhau
3. Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau.
4. Nhân viên
5. Giáo viên.
429
N CHUY N N N NHÂN
1. Gi i thi u
Trong lao ng s n xu t và sinh ho t i s ng hàng ngày, tai n n có th x y ra b t lúc nào, hoàn c nh nào do ý th c và s tuân th th c hi n b o h trong lao ng, lu t
giao thông và nh ng h ng d n th c hi n quy trình v n hành máy móc. Theo th ng kê a b nh vi n Vi t - c, nh ng y u t quan tr ng, quy t nh n ng, nh , s ph c i c a ca ch n th ng ( c bi t là trong tai n n giao thông), ó chính là quá trình v n
chuy n n n nhân. Trong th c ti n, nhi u ca ch n th ng, n n nhân c v n chuy n n b nh vi n không úng cách ã l i nh ng h u qu n ng n , có th t vong trên
ng v n chuy n. Theo k t qu nghiên c u c a Ban An toàn giao thông TpHCM, th i gian t lúc x y ra tai n n n khi n n nhân c c p c u t i b nh vi n d i 12 gi thì kh n ng s ng c a n n nhân cao g p 2,56 l n so v i nh ng n n nhân c c p c u tr . Trong bài này, chúng tôi c p t i k thu t v n chuy n n n nhân t hi n tr ng tai n n
n b nh vi n.
2. M c tiêu 1. Trình bày c nguyên t c v n chuy n n n nhân.
2. Th c hi n c úng quy trình chuy n n n nhân t hi n tr ng v c s y t .
3. Lý thuy t 3. 1 Nguyên t c chung khi v n chuy n n n nhân
1. Ch c di chuy n n n nhân sau khi ã ánh giá c tình tr ng c a n n nhân, x lý nh ng s c p c u ban u.
2. Khi di chuy n, ph i m b o nh nhàng, c n th n, nh t là i v i các n n nhân có nghi ng ch n th ng c t s ng.
3. Giúp cho vi c di chuy n ti n hành c t t ph i ki m tra ph ng ti n di chuy n a ng i b nh nh cáng, xe l n. . . xem có c m b o không.
4. Khi di chuy n, n n nhân ph i c c nh t t trên cáng tránh các t n th ng th phát.
5. Chuy n n n nhân n c s y t g n nh t kh n ng ti p t c c u ch a. Ph i có biên b n bàn giao v i c s y t ti p nh n.
6. Khi tr v ph i báo cáo l i m i di n bi n v i lãnh o ph trách.
430
3. 2 Quy trình k thu t v n chuy n n n nhân t hi n tr ng n c s y t
Các b c th c hành
Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n chú ý Hình nh minh h a
Tr c khi ti n hành
1. Chu n b ng c
- Ph ng ti n v n chuy n (xe ô tô chuyên d ng)
- Cáng y (ho c cáng khiêng)
- B s c p c u ban u (Thu c ch ng s c, gi m au, bóng và m t n , oxy, máy s c tim)
- B ng g c và d ng c c nh n n nhân.
- v n chuy n n n nhân an toàn.
- S c p c u cho n n nhân (c m máu, c nh
ng gãy, c p c u ng ng tu n hoàn n u có)
- C nh n n nhân tr c khi v n chuy n.
ng c ph i c s p p theo trình t t o thu n i khi s d ng
Trong khi ti n hành
2. S c u n nhân
- a n n nhân ra kh i v trí ang nguy hi m ( i n c,
n gi t, cháy. . . )
- C p c u n n nhân ng ng tu n hoàn (n u có)
- C m máu t m th i.
- Ch ng s c cho n n nhân (n u c n dùng mocphine gi m
au cho n n nhân)
- N n nhân c an toàn, tránh sang ch n hay
n th ng khác.
- m b o các ch c ng s ng c a n n nhân.
- Tránh m t máu nhi u gây s c.
- Tránh s c do au.
u nghi ng n n nhân có n th ng c t s ng, thì
tr c khi ánh giá tình tr ng c a n n nhân và có ph ng ti n phù h p c n ph i gi nguyên t th n n nhân.
431
3 ánh giá và c nh
n nhân trên cáng
- ánh giá nh ng t n th ng nguy hi m mà n n nhân có
- ánh giá kh n ng di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n.
- C nh t s ng c b ng p c
- C nh nh ng chi có gãy ng b ng n p t m th i.
- Di chuy n n n nhân ra kh i trí tai n n.
- t n n nhân n m ng a trên cáng và th t ai c nh toàn thân c a n n nhân v i cáng.
- p ch n ph m cho n n nhân.
- Phát hi n và x trí nh ng t n th ng và nguy hi m có th x y ra n u di chuy n n n nhân.
- Tránh gây di l ch t ng c (n u b t n
th ng)
- Tránh s c do au.
- m b o c th n n nhân không b di ng khi
n chuy n cáng. Tránh n th ng th phát.
- m b o cho n n nhân m (nh t là khi n n nhân
t máu nhi u)
i n n nhân u ph i t p c và th t ai c nh
trên cáng tr c khi v n chuy n.
4 Chuy n cáng n n nhân lên xe
p c u.
- y xe cáng lên xe c p c u.
- m b o u n n nhân ngang ho c th p h n thân ng i.
- Chuy n n n nhân n c c p c u g n nh t.
- m b o máu l u thông lên não c t t, tránh
c.
Chuy n cáng ph n u n n nhân lên tr c.
432
5. V n chuy n n n nhân.
- C nh cáng trên xe c p u
- V n chuy n nhanh nh ng m b o tránh gây sóc nhi u.
- i c p c u th ng tr c và n sàng h i sinh tim ph i cho n nhân.
- m b o cáng c c nh, tránh gây t n th ng
th phát
- C p c u ng ng tu n hoàn c k p th i.
Có th th c hi n các k thu t c p c u cho n n nhân trên xe trong th i gian
n chuy n.
Sau khi ti n hành
6. Chuy n cáng n n nhân t trên xe c p
u xu ng.
- Kéo xe cáng kh i xe c p u.
- a n n nhân n n i ti p nh n và ti n hành c p c u t i trung tâm c p c u g n nh t.
m b o n n nhân c p c u k p th i.
Ph i hoàn ch nh biên b n bàn giao n n nhân v i nhân viên Y t t i c s
p c u.
433
4. T ánh giá và hu n luy n 4. 1 ánh giá tr c hu n luy n
Câu h i úng sai
Stt Câu h i úng Sai 1 M i n n nhân u ph i c c nh c tr c khi v n chuy n? 2 Ph i ti n hành c p c u ng ng tu n hoàn và c m máu t m th i
tr c khi di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n?
3 Th t dây c nh n n nhân trên xe cáng tránh r i n n nhân khi v n chuy n?
4 C nh x ng gãy cho n n nhân tr c khi v n chuy n ch ng kh n ng b s c do au?
5 Trên xe c u th ng, không th th c hi n c các k thu t p c u n n nhân?
6 p ch n, gi m ch th c hi n cho n n nhân có ch y máu? 7 Nhanh chóng v n chuy n n n nhân b ng b t k ph ng ti n
nào mình có?
8 Ph i ánh giá tình tr ng c a n n nhân tr c khi di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n?
Hu n luy n có giáo viên h ng d n vào làm m u Sau khi h c lý thuy t v k thu t v n chuy n ng i b nh, b n ã t l ng giá
và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành.
Tr c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên ng d n.
Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c.
n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau
Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy
trình tr c l p (Tôi s pha làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.
Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu c u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t
t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t . B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p
Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên u ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t . Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và nói cho b n cách th c hi n c các thao tác.
l ng giá: S d ng b ng ki m (checklist) n có th dùng b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b n ã b qua. bên ph i có c t ghi chú, n u có
c nào b n ch a th c hi n ng i quan sát s ghi l i c t này
434
5. Th c hành k thu t 5. 1 Th c hành t i Lab không có giáo viên Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c
n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o ng b n:
1. Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng i
2. Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên
3. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng
Th c hành có h th ng là 1. Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành
2. ánh giá vi c th c hành c a b n
3. H i quan sát viên v quá trình th c hành
4. N u c n thi t: Xác nh nh ng m chú ý trong quá trình tham gia th c hànhcho nh ng l n th c hành ti p theo
5. 2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O&P (b ng ki m). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P
5. 3 Th c hành và quan sát theo b ng ki m Chuy n ng i b nh t xe l n sang gi ng và ng c l i v i m t ng i th c hi n.
Phân lo i T t t Sai Không làm
Ghi chú
1. Chu n b - Xe cáng và d ng c c nh - H p ch ng s c và c p c u ng ng tu n hoàn. - Ph ng ti n v n chuy n phù h p
2. c u n n nhân - C p c u ng ng tu n hoàn (n u có) - C m máu t m th i (n u có) - C nh chi gãy (n u có) 3 ánh giá và c nh n n nhân trên cáng
- ánh giá tình tr ng và tiên l ng kh n ng n chuy n n n nhân.
- V n chuy n n n nhân lên xe cáng. - C nh n n nhân trên xe cáng
4 Chuy n cáng n n nhân lên xe c p c u. 5 V n chuy n n n nhân. 6 Chuy n cáng n n nhân t trên xe c p c u
xu ng.
5. 4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5. 5 T ch c giám sát b ng nhi u cách
1. Camera t ki m tra
2. Sinh tiên t giám sát l n nhau
3. Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau.
4. Nhân viên
5. Giáo viên.
435
TÀI LI U THAM KH O
1. B môn u d ng i h c Y d c TP H Chí Minh, giáo trình u d ng c b n.
2. B Y t , Quy ch b nh vi n, nhà xu t b n Y h c 2001.
3. B Y t , Qu n lý và t ch c Y t , 2005
4. ình Xuân, u d ng c b n I, II. B y t nhà xu t b n Y h c 2007
5. Tr n Th Thu n, u d ng c b n I, II. B Y t nhà xu t b n Y h c 2008
6. S tay gi ng d y c ng ng, T ch c Y t th gi i.
7. Anne Griffin, Patricia A. Potter Clinical Nursing Skill & Techniques, 6th Edition 2006
8. Berry & Kohn’s Operating room Technique Ninth Edition,Mosby 2000
9. Potter- Perry, Fundamentals of Nursing, fifth edition, Mosby 2004
10. Perry Potter, Clinical Nursing Skill & Techniques, Fifth Edition 2005
11. Jarvis – Physical examination and health Assessment, 3rd edition. Saunders. 2004
12. Sida/Indevelop, u d ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1996.
13. Sida/Indevelop, u d ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1997