86 KUZEY KIBRIS’TA XX. YÜZYILDA KONUTLAR (KATALOG)
86
KUZEY KIBRIS’TA XX. YÜZYILDA KONUTLAR
(KATALOG)
87
XX. YÜZYIL KONUTLARI
I. DÖNEM (1900-1925)
88
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:1Adres:Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
89
Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi Lefkoşa, zemin kat planı ve birinci kat planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)
90
Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesive Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)
91
Tanzimat Sokak No:3 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesive Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)
92
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:2Adres:Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
93
Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa, zemin kat planı ve birinci kat planı(İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)
94
Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)
95
Tanzimat Sokak No:48 Surlariçi Lefkoşa, cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi ve Lefkoşa Türk Belediyesi, ....)
96
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:3Adres:Girne Caddesi No:172A Suriçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
97
Girne Caddesi No:172A Lefkoşa, zemin kat planı ve birinci kat planı (Eski Eserler veMüzeler Dairesi, ....)
98
Girne Caddesi No:172A Lefkoşa, Cepheler (Eski Eserler ve Müzeler Dairesi, ....)
99
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:4Adres:Çamlık Yolu Sokak Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
100
Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Zemin Kat Planı (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)
101
Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı,1999; Düzenleme-Çoğaloğlu,2008)
102
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:5Adres:Sedir Nedim Sokak No:24
Girne
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
103
Sedir Nedim Sokak No:24 Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Konut Sahibi, ....)
104
Sedir Nedim Sokak No:24 Girne, Cepheler (Konut Sahibi, ....)
105
Sedir Nedim Sokak No:24 Girne, Cepheler (Konut Sahibi, ....)
106
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:6Adres:Kuru Çeşme Sokak No:4
Surlariçi Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
107
Kuru Çeşme Sokak No:4 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)
108
Kuru Çeşme Sokak No:4 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)
109
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:7Adres: Çamlık Yolu Sokak Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
110
Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Zemin Kat Planı(Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)
111
Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)
112
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:8Adres: Çamlık Yolu Sokak Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
113
Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Zemin Kat Planı ((İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesi,1998)
114
Çamlık Yolu Sokak Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)
115
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:9Adres:Toros Sokak No:7 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
116
Toros Sokak No:7Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)
117
Toros Sokak No:7Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:10
118
Adres:Celaliye Sokak İnönü Meydanı
No:2-4 Surlariçi Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
119
Celaliye Sokak İnönü Meydanı No:2-4 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Ekrem Bodamyalızade, ....)
120
Celaliye Sokak İnönü Meydanı No:2-4 Surlariçi Lefkoşa, Görünüşler (Çoğaloğu, 2008;Bodamyalızade-....)
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:11
121
Adres:Salahi Şevket Sokak No:14
Surlariçi Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
122
Salahi Şevket Sokak No:14 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi, ....)
123
Salahi Şevket Sokak No:14 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi, ....)
124
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:12Adres:Zahra Sokak No:7 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
125
Zahra Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Aktaç, 2005)
126
Zahra Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Aktaç, 2005)
127
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:13Adres:Derviş Paşa Sokak No:7
Surlariçi Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
128
Derviş Paşa Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı (İskan Bakanlığı ŞehirPlanlama Dairesi, ....)
129
Derviş Paşa Sokak No:7 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi, ....)
130
I. DÖNEM (1900-1925) Katalog No:14Adres:Salahi Şevket Sokak No:49
Surlariçi Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
131
Salahi Şevket Sokak No:49 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi, ....)
132
Salahi Şevket Sokak No:49 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir PlanlamaDairesi, ....)
133
1900-1925 Dönemi Karakteristik Özellikler1900 ile 1925 tarihleri arası, Kıbrıs’ta İngiliz Dönemi (1878-1960) olmakla birlikte önceki
dönem olan Osmanlı Dönemi (1571-1878)’nin planlama etkilerinin konutlarda halen
devam ettiği görülmektedir. Bu zaman diliminde kent yaşamını sürdüren bireylerin
ihtiyaçlarını karşılamak üzere inşa edilen konutlar, Kıbrıs’ın Osmanlı Dönemi’nin iç sofalı
Geleneksel Türk Evi plan tipine sahiptirler. Sofanın iki yanında sıralanan odalar sofaya
açılmaktadır (Katalog No:1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-14) .
Bu yıllara ait konutlar, cumbaları, kemerleri ve yığma yapım sistemi ile Osmanlı Dönemi
konut mimarisinin genel özelliklerini taşımaktadırlar.
1900-1925 tarihleri arasındaki konutlar genellikle iki kattan oluşup, zemin ile üst kat ayni
plan tipine sahiptir (Katalog No:1-2-3-5-10-11-12-14). Zemin katta sofa (sundurma) ve
sofanın sağ ve sol tarafında yer alan yaşama, yemek yeme ve servis mekânları, üst katta ise
yatma mekânları bulunmaktadır.
Yapı malzemesi; büyük oranda yerel ve bölgesel kaynaklardan sağlanmış olan Sarıtaş
(kumtaşı) ve kolay elde edilmesinin yanısıra ısı iletkenliği düşük, enerji tasarrufu yüksek,
doğaya uyumlu kerpiç kullanılmıştır. Çatı malzemesi, ahşap kirişleme, hasır, kamış, toprak
ve oluklu kiremit olan konutların döşeme malzemeleri ise toprak, yerel mermer ve taştır.
Sıva malzemesi de alçıdan ibarettir.
Bu döneme ait konutlarda, cumbalarla birlikte balkonlar da görülmektedir. Çıkma ve
balkonları taşıyan C-S kıvrımlara sahip genellikle taş malzemeden yapılmış konsollar,
değişik süslemelere sahip olup konutların önemli bir cephe elemanını teşkil etmiştir
(Katalog No:1-2-3-10-11-12-14). Cepheler, önceki dönemin yalınlığına karşın, İngiliz
Koloni Mimarisi etkileri ile detaylarla hareketlendirilmiştir.
134
XX. YÜZYIL KONUTLARI
II. DÖNEM (1926-1950)
135
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:15Adres: 2.Selim Caddesi No:42
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
136
2.Selim Caddesi No:42 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Konut Sahibi, ....)
137
2.Selim Caddesi No:42 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:16
138
Adres: 2.Selim Caddesi No:35
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
139
2.Selim Caddesi No:35 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Bodamyalızade, 2002)
140
2.Selim Caddesi No:35 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Bodamyalızade, 2002)
141
2.Selim Caddesi No:35 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Bodamyalızade, 2002)
142
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:17Adres:Şerif Arzık Sokak No:38
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
143
Şerif Arzık Sokak No:38 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Lord İnşaat Ltd., ....)
144
Şerif Arzık Sokak No:38 Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:18
145
Adres:Memduh Asaf Sokak No:11
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
146
Memduh Asaf Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Behaeddin, 1990)
147
Memduh Asaf Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Kesit Görünüş (Behaeddin, 1990;Çoğaloğlu, 2008)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:19
148
Adres:Şerif Arzık Sokak No:13
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
149
Şerif Arzık Sokak No:13 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Mevcut-Konut Sahibi,....; DüzenlemeÇoğaloğlu, 2005)
150
Şerif Arzık Sokak No:13 Lefkoşa, Zemin Cepheler (Mevcut-Konut Sahibi,....; Düzenleme -Çoğaloğlu, 2005)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:20
151
Adres:Şerif Arzık Sokak No:19-21-23
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
152
Şerif Arzık Sokak No:19-21-23 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Feridun, 1987)
153
Şerif Arzık Sokak No:19-21-23 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Feridun,1987)
154
Şerif Arzık Sokak No:19-21-23 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Feridun, 1987)II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:21
155
Adres:Tanzimat Sokak No:6 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
156
Tanzimat Sokak No:6 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)
157
Tanzimat Sokak No:6 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:22
158
Adres:Abdullah Paşa Sokak No:3
Surlariçi Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
159
Abdullah Paşa Sokak No:3 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Dağlı,1999)
160
Abdullah Paşa Sokak No:3 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Mevcut Cephe- Dağlı, 1999;Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:23
161
Adres:Kışla Yolu No: 11 Surlariçi
Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
162
Kışla Yolu No: 11 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı (Dağlı, 1999)
163
Kışla Yolu No: 11 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Mevcut-Dağlı, 1999; Düzenleme-Çoğaloğlu, 2008)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:24
164
Adres:Girne Caddesi No:32
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
165
Girne Caddesi No:32 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Lefkoşa TürkBelediyesi, 2006)
166
Girne Caddesi No:32 Lefkoşa, Cepheler (Lefkoşa Türk Belediyesi, 2006)
167
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:25Adres:Sht. Yılmaz Yolcu Sokak No:36
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
168
Sht. Yılmaz Yolcu Sokak No:36 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Schaar,Given, Theocharous, 1995)
169
Sht. Yılmaz Yolcu Sokak No:36 Lefkoşa, Cepheler (Schaar, Given, Theocharous, 1995)
170
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:26Adres: Pertev Paşa Sokak No:8
Surlariçi Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
171
Pertev Paşa Sokak No:8 Surlariçi Mağusa, Zemin Kat Planı (Çoğaloğlu, 2008)
172
Pertev Paşa Sokak No:8 Surlariçi Mağusa, Cepheler (Çoğaloğlu, 2008)
173
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:27Adres:İdadi Sokak No:23 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
174
175
İdadi Sokak No:23 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İskanBakanlığı Şehir Planlama Dairesi, ....)
176
İdadi Sokak No:23 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (İskan Bakanlığı Şehir Planlama Dairesi,....)
II. DÖNEM (1926-1950) Katalog No:28Adres: Girne Caddesi No:126 Surlariçi
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
177
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
178
Girne Caddesi No:126 Surlariçi Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Köken,1997)
179
Girne Caddesi No:126 Surlariçi Lefkoşa, Cepheler (Köken, 1997)
180
1926-1950 Dönemi Karakteristik Özellikler1926-1950 tarihleri arasındaki konutlarda, plan düzenlemesinin, bir önceki dönemin İç
Sofalı plan tipinin temelinde devam ettiği görülmektedir. Sofanın iki yanında sofa boyunca
uzanan ve sofaya açılan odalar yanı sıra sofaya hol veya koridor aracılığı ile bağlanan
odaların oluşturduğu plan şeması, İç Sofalı planın değişimi ile döneme tipoloji
oluşturmuştur (Katalog 15-17-18-19-20-21-22-23-26). Önceki dönemde görülen cumbalar
da bu dönemde değişime uğrayarak balkona dönüşmüştür. Böylece üst katların sokak ve
yakın çevre ile ilişkisi, açık mekânlarla sağlanmıştır (Katalog 15-17-18-19-20-22-24-25-
27-28).
Genellikle tek katlı olarak ve ayrık nizamda tasarlanan konutlar, kendi ihtiyaçları
doğrultusunda iklim özellikleri, yöresel malzemeyle ve tarihi doku zarara uğratılmadan
inşa edilmişlerdir. Detay, biçim, malzeme ve estetiğe özen gösterilerek yapılan konutların
yapı malzemelerinin büyük bir kısmı yerel kaynaklardan çıkarılan sarı taş olmuştur. Bu
çeyrek zaman diliminin son yıllarında, betonarme karkas sistemin kullanılmaya başlanması
ile birlikte, plan şemalarında farklı form anlayışları ortaya çıkmıştır.
Genellikle yalın plan tiplerine sahip konutlarda, çokgen biçimli mekânlar dikkat
çekmektedir (Katalog No: 16-17-18-19-20). Tek katlı olarak inşa edilen konutlar, yüksek
tavana, etrafında bahçeye ve üzeri kapalı teraslara sahiptirler. Konutlarda doğal
havalandırmayı sağlayan dikdörtgen formlu pencereler ve düz atkılı veya kemerli kapılar
bulunmaktadır. Çatılarında, oluklu kiremit yerine marsilya tipi kiremit kullanılmaya
başlanan konutlarda, döşeme malzemesi olarak da ahşap ve renkli desenli karomozaikler
görülmektedir.
182
XX. YÜZYIL KONUTLARI
III. DÖNEM (1951-1975)
183
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:29Adres:Server Somuncuoğlu Sokak
No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
184
Server Somuncuoğlu Sokak No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Behaeddin, 1961)
185
Server Somuncuoğlu Sokak No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)
186
Server Somuncuoğlu Sokak No:4 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)
187
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:30Adres:Çamlıca Sokak No:6
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
188
Çamlıca Sokak No:6 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Behaeddin, 1957)
189
Çamlıca Sokak No:6 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1957)
190
Çamlıca Sokak No:6 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1957)
191
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:31Adres:Şht. İsmail Beyoğlu Sokak
No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
192
Şht. İsmail Beyoğlu Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci KatPlanı (Behaeddin, 1961)
193
Şht. İsmail Beyoğlu Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)
194
Şht. İsmail Beyoğlu Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Behaeddin, 1961)
195
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:32Adres:Mehmet Akif Caddesi No:36
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Tipi Birinci Kat Plan Tipi
196
Mehmet Akif Caddesi No:36 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(H.Atun, 1974)
197
Mehmet Akif Caddesi No:36 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun, 1974)
198
Mehmet Akif Caddesi No:36 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun, 1974)
199
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:33Adres:Altay Sokak No:3 Baykal
Mahallesi Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
200
Altay Sokak No:3 Baykal Mahallesi Mağusa, Zemin Kat Planı (Kaşif ve H.Atun-1961)
201
Altay Sokak No:3 Baykal Mahallesi Mağusa, Cepheler (Kaşif ve H.Atun, 1961)
202
Altay Sokak No:3 Baykal Mahallesi Mağusa, Cepheler (Kaşif ve H.Atun, 1961)
203
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:34Adres:Hasane Ilgaz Sokak No:11
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
204
Hasane Ilgaz Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(H.Atun ve Kaşif, 1960)
205
Hasane Ilgaz Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun ve Kaşif, 1960)
206
Hasane Ilgaz Sokak No:11 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (H.Atun ve Kaşif, 1960)
207
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:35Adres:Şht.Asaf Elmas Sokak No:6
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
208
Şht.Asaf Elmas Sokak No:6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Köken, ....)
209
Şht.Asaf Elmas Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Köken, ....)
210
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:36Adres:Eti Sokak No:16-18
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
211
Eti Sokak No:16-18 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Özkan, 1973)
212
Eti Sokak No:16-18 Lefkoşa, Cepheler (Özkan, 1973)
213
Eti Sokak No:16-18 Lefkoşa, Cepheler (Özkan, 1973)
214
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:37Adres:Osman Paşa Caddesi No:26
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
215
Osman Paşa Caddesi No:26 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Onar, 1972)
216
Osman Paşa Caddesi No:26 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1972)
217
Osman Paşa Caddesi No:26 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1972)
218
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:38Adres:Bedreddin Demirel Caddesi
No:93 Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
219
Bedreddin Demirel Caddesi No:93 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Onar,1973)
220
Bedreddin Demirel Caddesi No:93 Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1973)
221
Bedreddin Demirel Caddesi No:93 Lefkoşa, Cepheler (Onar, 1973)
222
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:39Adres:Memduh Asaf Sokak No:14
Köşklüçiftlik Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
223
Memduh Asaf Sokak No:14 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Onar, 1960)
224
Memduh Asaf Sokak No:14 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler(Onar, 1960)
225
Memduh Asaf Sokak No:14 Köşklüçiftlik Lefkoşa, Cepheler(Onar, 1960)
226
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:40Adres:Nurullah Ataç Sokak No:29
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
227
Nurullah Ataç Sokak No:29 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Veysi, 1971)
228
Nurullah Ataç Sokak No:29 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1971)
229
Nurullah Ataç Sokak No:29 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1971)
230
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:41Adres:Sedat Simavi Sokak No:4
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
231
Sedat Simavi Sokak No:4 Lefkoşa, Zemin Kat Planı (Veysi, 1968)
232
Sedat Simavi Sokak No:4 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1968)
233
Sedat Simavi Sokak No:4 Lefkoşa, Cepheler (Veysi, 1968)
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:42
234
Adres:Mustafa Karakuş Sokak No:25
Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
235
Mustafa Karakuş Sokak No:25 Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Saner,1972)
236
Mustafa Karakuş Sokak No:25 Mağusa, Cepheler (Saner, 1972)
III.DÖNEM (1951-1975) Katalog No:43
237
Adres:Eybil Çetin No:2
Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
238
Eybil Çetin No:2 Mağusa, Zemin Kat Planı (Saner, 1969)
239
Eybil Çetin No:2 Mağusa, Cepheler (Saner, 1969)
240
1951-1975 Dönemi Karakteristik ÖzelliklerYaptığımız araştırmalara göre bu dönemdeki konutların planları, önceki dönemlerdeki
yaşam kültürüne uygun geleneksel şemaların aksine kullanıcıların ihtiyaç ve sosyal
durumlarına göre kullanıcıya özel tasarlanmış, modern mimari örnekleri olarak
görülmektedir.
1950’li yılların başlarından itibaren Kıbrıs’lı mimarların adaya gelip mimari proje hizmeti
vermeye başlamaları, plan şemalarında geleneksellikten moderne değişimi etkileyen
önemli bir faktör olmuştur.
Betonarme karkas yapım sisteminin kullanılması da plan şemalarına esneklik getirmiş ve
daha organik biçimlerdeki şemalara olanak sağlamıştır. Planı oluşturan mekânlarda ise
işleve özel tasarım niteliği de bu dönemin özelliğidir (Katalog 29-30-31-32-33-34-35-36-
37-38-39).
Plan şemalarındaki organik şekiller ve esneklik cephelere de hareket sağlamıştır. Bu
dönemde eğimli çatıların yanısıra betonarme karkas sisteminin olanaklarıyla düz çatılarda
gözlemlenmektedir (Katalog No: 32-33-36-40-41-42-43).
Bu dönemde, duvar malzemesi olarak tuğla, kapı pencere doğraması ve teras-balkon
korkuluğu olarak demir profil, alüminyum, hazır dış cephe sıvaları gibi çağdaş yapı
malzemeleri kullanılmış; geleneksel malzemelerden taş ve ahşap ise estetik cephe elemanı
olarak yer almıştır (Katalog No: 32-33-34-37-39-40).
241
XX. YÜZYIL KONUTLARI
IV. DÖNEM (1976-2000)
242
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:44Adres:Bahar Sokak No:22 Tepebaşı
Yukarı Girne
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
243
Bahar Sokak No:22 Tepebaşı Yukarı Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Behaeddin, 1987)
244
Bahar Sokak No:22 Tepebaşı Yukarı Girne, Cepheler (Behaeddin, 1987)
245
Bahar Sokak No:22 Tepebaşı Yukarı Girne, Cepheler (Behaeddin, 1987)
246
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:45Adres:Konya Sokak No:2-4-6
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
247
Konya Sokak No: 2-4-6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı Ve Birinci Kat Planı (Feridun, 1988)
248
Konya Sokak No:2-4-6 Lefkoşa, Cepheler (Feridun, 1988)
249
Konya Sokak No:2-4-6 Lefkoşa, Cepheler (Feridun, 1988)
250
III.DÖNEM (1976-2000) Katalog No:46Adres:Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy
Girne
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
251
Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Feridun,1989)
252
Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy Girne, Cepheler (Feridun, 1989)
253
Ecevit Caddesi No:29 Çatalköy Girne, Cepheler (Feridun, 1989)
254
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:47Adres:Remzi Göğüs Sokak No:4
Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
255
Remzi Göğüs Sokak No:4 Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (B. Atun, 1985)
256
Remzi Göğüs Sokak No:4 Mağusa, Cepheler (B. Atun, 1985)
257
Remzi Göğüs Sokak No:4 Mağusa, Cepheler (B. Atun, 1985)
258
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:48Adres:Boğaz Yolu Caddesi No:26
Balabayıs Girne
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
259
Boğaz Yolu Caddesi No:26 Balabayıs Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (B.Atun, 2000)
260
Boğaz Yolu Caddesi No:26 Balabayıs Girne, Cepheler (B. Atun, 2000)
261
Boğaz Yolu Caddesi No:26 Balabayıs Girne, Cepheler (B. Atun, 2000)
262
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:49Adres:Kuru Dere Sokak No:9
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
263
Kuru Dere Sokak No.9 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (E. Arabacıoğluİnşaat Ltd., ....)
264
Kuru Dere Sokak No.9 Lefkoşa, Cepheler (E. Arabacıoğlu İnşaat Ltd., ....)
265
Kuru Dere Sokak No.9 Lefkoşa, Cepheler (E. Arabacıoğlu İnşaat Ltd., ....)
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:50
266
Adres:Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
267
Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Bozalp İnşaat Ltd., 2006)
268
Lefkoşa, Cepheler (Bozalp İnşaat Ltd., 2006)
269
Lefkoşa, Cepheler (Bozalp İnşaat Ltd., 2006)
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:51
270
Adres:Candemir Ada Villaları No:37
Yukarı Girne
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
271
Candemir Ada Villaları No:37 Yukarı Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı(Candemir Construction, ....)
272
Candemir Ada Villaları No:37 Yukarı Girne, Cepheler (Candemir Construction, ....)
273
Candemir Ada Villaları No:37 Yukarı Girne, Cepheler (Candemir Construction, ....)
274
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:52Adres:Kargı Sokak Dumlupınar
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
275
Kargı Sokak Dumlupınar Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Gerçek İnşaatŞti., 2005)
276
Kargı Sokak Dumlupınar Lefkoşa, Görünüşler (Gerçek İnşaat Şti., 2005)
277
Kargı Sokak Dumlupınar Lefkoşa, Görünüşler (Gerçek İnşaat Şti., 2005)
278
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:53Adres:Sancak Sokak No:6
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
279
Sancak Sokak No:6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Lord İnşaat Ltd., 2007)
280
Sancak Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Lord İnşaat Ltd., 2007)
281
Sancak Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Lord İnşaat Ltd., 2007)
282
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:54Adres:Kazım Karabekir Sokak No:46
Girne
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
283
Kazım Karabekir Sokak No:46 Girne, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (MedviewConstruction Ltd., 2005)
284
Kazım Karabekir Sokak No:46 Girne, Cepheler (Medview Construction Ltd., 2005)
285
Kazım Karabekir Sokak No:46 Girne, Cepheler (Medview Construction Ltd., 2005)
286
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:55Adres:Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi
Mağusa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
287
Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi Mağusa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (Noyanlarİnşaat, 2005)
288
Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi Mağusa, Cepheler (Noyanlar İnşaat, 2005)
289Dr. Burhan Nalbantoğlu Caddesi Mağusa, Cepheler (Noyanlar İnşaat, 2005)
290
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:56Adres:Mehmet Reis Sokak No:6
Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
291
Mehmet Reis Sokak No:6 Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (SercemCounstruction, 2005)
292
Mehmet Reis Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Sercem Counstruction, 2005)
293Mehmet Reis Sokak No:6 Lefkoşa, Cepheler (Sercem Counstruction, 2005)
294
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:57Adres:Park Sokak Taşkınköy Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
295
Park Sokak Taşkınköy Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İç İşleri veİskan Bakanlığı, ...)
296
Park Sokak Taşkınköy Lefkoşa, Cepheler (İç İşleri ve İskan Bakanlığı, ...)
297
IV. DÖNEM (1976-2000) Katalog No:58Adres:Metropol Yolu Lefkoşa
Konut Konumu Giriş Sokak İlişkisi
Cephe
Zemin Kat Plan Birinci Kat Plan
298
Metropol Yolu Lefkoşa, Zemin Kat Planı ve Birinci Kat Planı (İç İşleri ve İskanBakanlığı, ...)
299
Metropol Yolu Taşkınköy Lefkoşa, Cepheler (İç İşleri ve İskan Bakanlığı, ...)
300
1976-2000 Dönemi Karakteristik ÖzelliklerDönemin ilk yılları bir önceki dönemin etkisini taşımaktadır. Daha sonraki yıllarda ise
toprağın değer kazanması ve ekonomik üretimin standartlaşmayı öne çıkarması ile birçok
kişiyi barındıran çok katlı konut yapıları yanı sıra standart plan şemalarına sahip konut
sitelerinin inşaatı başlamıştır. Yaşam gereksinimlerine göre özel tasarımla oluşturulan plan
şemaları, bu periyodda oldukça azalma göstermiştir.
Çok katlı yapılardaki konutlarda, hol veya koridorla bağlanan gündüz ve gece
bölümlerindeki mekânların dizisi şeklinde şemalanan plan ve az katlı yarı veya tam
müstakil konutlarda, alt katta gündüz bölümüne ait mekânlar ile üst kattaki iki veya üç adet
yatak odasından ibaret gece bölümü mekânlarının oluşturduğu tip plan, dönemin standart
plan tipolojilerini teşkil etmektedir (Katalog 51-52-53-56-57-58).
Dönemin son yıllarında, az sayıda da olsa kullanıcı gereksinimlerine göre tasarlanarak,
daha işlevsel ve fiziksel çevre koşullarına uygun, kullanıcıya özel planlar görülmektedir
(Katalog 44-45-46-47-48).
1976-2000 dönemindeki konutlarda, çağdaş yapı malzemeleri kullanımı yaygınlaşmış,
geleneksel malzemeler yalnızca dekoratif amaçlı olarak az miktarda kullanılmıştır.
Dönemin çok katlı yapıları, betonarme düz dam ile bitirilmiş, az katlı konutlarda ise
genellikle beşik tipi olmak üzere kiremit kaplı eğimli çatı örtüsü kullanılmıştır.
Plan şemalarındaki yalın çizgiler cephelere yansımış, hareketten yoksun cephe karakterleri
ortaya çıkmıştır (Katalog 53-54-56-57-58).
v
ABSTRACT
Theisland of Cyprus, which has a veryrichhistoryandarchitecturalvalue has an
importantposition in theMediterranean. Culturalheritage, which is thebasisforsome of
thesevalues, havesurvivedto modern times; However, a part of thisculturalheritage has
beenlostduetothechanges in today’slivingconditions. On theislandyouwillfindplemnty of
differenthistoricalperiodswithintheresidentialarchitecturewhichrepresents an
importantplace intheculturalheritage.
XX.yy in NorthernCyprusResidential Architecture in Urban Development and Exchange.
Comprehensivescientificresearchtoaddressgapsarisingfromthe XX withourstudy hasso far
todate not beencarriedout.
Part 1 of thisThesis, is madeup of theintroduction. Part II coverstheissues of definition,
thehistoricalprocess, thedevelopmentandchange, housingplanningfactorswhich can be
considered as individual, social, cultural, climaticandenvironmentalfactorsundertheheading
"Housingand Planning Factors". Under theheadingtitled "TheHistory of Housing in
NorthernCyprus" makesuppart III andthissectioncovers:
NorthernCyprusoverviewabouttheisland'sgeographicallocationandclimate,
providinginformationabout North Cyprusissuedate, in chronologicalorder, bydefiningissue
of thetypes of examplesgiven, andthecitywiththeconcept of Nicosia, KyreniaandFamagusta
in thecitieshousingarediscussed. Included in part IV, constitutes of the main subject of
thisthesis is on theresidentialarchitecture in thecities of NorthernCyprus
XX.centurytothepresentdayandthewaywe plan tostudydevelopmentandchange in a
systematicway.
It has beenestablishedwithdrawingsandphotographstakenthat a total of 60 residentialunits,
location, date of construction, plansandfacadeswereexaminedbetweentheperiodsfrom 1900-
1925, 1926-1950, 1951-1975 andfrom 1976 tothepresentday. Therefore, XX. Century,
belongingtothe British period, theTurkishFederatedState of CyprusandtheRepublicPeriod -
drawingsandphotographsdocumentedduringtheperiods of theTurkishRepublic of
NorthernCyprus has forthefirst time beencarriedoutand a workingcatalog be produced.
vi
Inscope of ourresidentialstudies; betweenthedates 1900and 1925mostareas, a
typicaltraditionalTurkishhousewith L, I and T typeshaped plan schemes.Between 1926 and
1950 thehouses, whicharesimilartothepreviousquarter, possess a periodic plan type. Most
of whichhaveprettyfrontsymetricalshapes. High celings,
surroundinggardensandcoveredporches/terracesareusuallysituatedtothefront of
theresidentialpropertyandarenormally of an
octagonalshape.Thesearenormallybuiltwithyellowstonematerials.
Residentialbuildingsbelongingtotheperiodbetween 1951 and 1975, withtheinfluence
ofCypriotarchitects, is builtwiththeinfluenceandstyle of the modern architect.
With a leanapproach, desingedwideresidentailspacestookshapeaccordingtotheprinciples of
modern Western architecture. Plan typesbelongingtopastperiodshavebeenimproved. Not
longfollowingmulti-storeybuildingsbegantoshowitselfduringthisperiod,
whichwerebuiltwithreinforcedconcretesystemandbrickmasonrymaterial.
Since 1976 an increase in thenumber of storieswerebuiltbecause of
theeconomicfactorsandresidentialpopulationincrease in obtaininghousingandthis is shown
in thediversity ofhousingtypes.
Insection V, the "Result", ourthesis has broughttheissue of how forthefirst time
researchtopicshavebeeninvestigatedbyNorthernCyprus City of Residential Architecture in
theXX.yyPresent Plan Development andChange, as previouslyseen in
today'sarchtecturethedegree of interaction.
Keywords:Cyprus; Plan; typology; XX. Century; house
4
BÖLÜM 2
KONUT VE PLANLAMA ETKENLERİ
2.1. Konut KavramıKonut, bir ya da daha çok insanın ikamet ettiği yer, ev, mesken ve ikametgâhtır. İnsanların
temel ihtiyaçlarını karşılamak ve doğal etkenlere karşı kendilerini koruyabilmek
amacıylayapılmış konut, açık ve kapalı mekânların bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
İnsan yaşamındaki yeri, konut planlamasını önemli kılmakta ve diğer yapılara göre
kullanıcıihtiyaç ve arzularının ön planda olmasını koşul kılmaktadır.
İnsanın beslenme ve örtünme gereksinimlerinden sonra barınma gereksinimi ikinci sırada
yeralmaktadır. Konut, sadece barınma gereksinimini karşılamasının yanında, kamu hizmeti
ve toplum menfaati gibi yönlerden tanımlanacak olursasosyal, ekonomik, kültürel ve
siyasal bir kavram olduğu görülür. Konut tasarımı ise kullanıcının bütün fiziksel, sosyal,
psikolojikve kültürel gereksinimleri düşünülerek yapılması gereken bir olgudur (Arcan,
1999).
İnsanlar tarihte, bulundukları doğa koşullarına göre kimisi ağaç dalları kullanırken,
kimisidağ yamaçlarında mağaralar kazdılar, ince dallarla çamurdan barınaklar yaptılar.
Doğal mağaralar, ilk insanların karşılaştıkları ve içinde yaşadıkları ilk mekânkurgusudur.
Mağara, inşaedilmemiş, biçimlenmesi emeğe dayanmayan, doğalkoşullarda
rastgeleşekillenerek kendiliğinden oluşmuştur.
Dış ortamla iç mekânın birleştiği mağara ağzı, geçiş sağlama eyleminin gerçekleştiği
bölgedir.Kurgusunda insan emeği ve katkısı bulunmayan bu hazırmekânda, emeğin ilk
katkısı ileride kapı öğesi olarak tanımlanacak olan geçişnoktasının kontrolkoşullarını
5
kabullenme yerine, aktif girişimleri ile o koşullarıdenetlemeyi, kendi yaptığı öğeleri ve
emeğini de katarak çevresini düzenlemeyi, yeni ve yapay çevreler oluşturmayı
amaçlayan davranış biçimi bütün canlılar içinde sadece insana özgüdür (Vitruvius, 1999;
İzgi, 1999) (Şekil 2.1).
Şekil 2.1: Lascaux mağara planı (Salihoğlu, 2001)
İnsanoğlu,iklim ve beslenme ihtiyaçlarını karşılamak adına çevrelerine geçici,sade ve vahşi
hayvan saldırıları sırasında sökülüp alınabilen bir şekilde sahip, doğadamevcut ağaç dalları
ve çalı çırpı malzemeleri kullanılarak barınak yapmıştır (Kostof, 1985). İlk barınakları olan
mağarayı taklit ederek yapılan bu barınaklar;oval planlı, uzunluğu793m. (26 ayak) ile
1494.5m. (49 ayak) arasında, genişliği 396.5m. (13 ayak) ile 610 m. (20 ayak) olan
kulübelerin, kuma sıkıştırılmış, çapı 0.076m. (7.6cm) olan dal çitlerden yapılmış duvarları
bulunmaktadır (Roth, 2002) (Şekil 2.2).
5
kabullenme yerine, aktif girişimleri ile o koşullarıdenetlemeyi, kendi yaptığı öğeleri ve
emeğini de katarak çevresini düzenlemeyi, yeni ve yapay çevreler oluşturmayı
amaçlayan davranış biçimi bütün canlılar içinde sadece insana özgüdür (Vitruvius, 1999;
İzgi, 1999) (Şekil 2.1).
Şekil 2.1: Lascaux mağara planı (Salihoğlu, 2001)
İnsanoğlu,iklim ve beslenme ihtiyaçlarını karşılamak adına çevrelerine geçici,sade ve vahşi
hayvan saldırıları sırasında sökülüp alınabilen bir şekilde sahip, doğadamevcut ağaç dalları
ve çalı çırpı malzemeleri kullanılarak barınak yapmıştır (Kostof, 1985). İlk barınakları olan
mağarayı taklit ederek yapılan bu barınaklar;oval planlı, uzunluğu793m. (26 ayak) ile
1494.5m. (49 ayak) arasında, genişliği 396.5m. (13 ayak) ile 610 m. (20 ayak) olan
kulübelerin, kuma sıkıştırılmış, çapı 0.076m. (7.6cm) olan dal çitlerden yapılmış duvarları
bulunmaktadır (Roth, 2002) (Şekil 2.2).
5
kabullenme yerine, aktif girişimleri ile o koşullarıdenetlemeyi, kendi yaptığı öğeleri ve
emeğini de katarak çevresini düzenlemeyi, yeni ve yapay çevreler oluşturmayı
amaçlayan davranış biçimi bütün canlılar içinde sadece insana özgüdür (Vitruvius, 1999;
İzgi, 1999) (Şekil 2.1).
Şekil 2.1: Lascaux mağara planı (Salihoğlu, 2001)
İnsanoğlu,iklim ve beslenme ihtiyaçlarını karşılamak adına çevrelerine geçici,sade ve vahşi
hayvan saldırıları sırasında sökülüp alınabilen bir şekilde sahip, doğadamevcut ağaç dalları
ve çalı çırpı malzemeleri kullanılarak barınak yapmıştır (Kostof, 1985). İlk barınakları olan
mağarayı taklit ederek yapılan bu barınaklar;oval planlı, uzunluğu793m. (26 ayak) ile
1494.5m. (49 ayak) arasında, genişliği 396.5m. (13 ayak) ile 610 m. (20 ayak) olan
kulübelerin, kuma sıkıştırılmış, çapı 0.076m. (7.6cm) olan dal çitlerden yapılmış duvarları
bulunmaktadır (Roth, 2002) (Şekil 2.2).
6
Şekil 2.2: Ağaç dallarından çadır görünüşü (Kostof, 1984)
İkizkenar yamuk plana sahip, merkezi bir mahya direği ile taşınan, her iki kenarında dal
çitler bulunan kulübeler de yer almaktadır (Şekil 2.3).
Şekil 2.3: Ağaç dallarından çadır görünüşü (Roth, 2002)
İnsanoğlu, ağaç dalları, çalı çırpı malzemelerini kullanarak çeşitli eğik çatılı barınaklar
oluşturmuşlardır (Şekil 2.4).
Şekil 2.4: Ağaç dallarından eğik çatılı barınaklar (Beard, 2000)
7
Toprağın oyulmasıyla oluşturulan boşluğun açık kalan üst kısmının, yan yana dizilen ağaç
gövdeleri, çalılar, sazlar ve çalı çırpıyla örtmeyi bulmuşlardır (Şekil 2.5).
Şekil 2.5: Toprakaltı barınak (Ulkay, 1993)
Su kıyılarında veya saldırgan hayvanların çok bulunduğu yerlerde yaşamak zorunda kalan
insanlar ise, toprağa veya su içerisine belirli aralıklarla çaktıkları ağaçların üstlerine ve
bunları bağlamaya yarayan her iki yöne uzattıkları ağaçların üzerinde de kısa yönde olmak
üzere ağaçları yan yana dizmek sureti ile yüzeyden arzuladıkları yükseklikte bir düzlem
oluşturduktan sonra çakmış oldukları ağaçları bu düzlemin üzerinde de ayni aralıklarla
yükselterek çatı seviyesinde de düzlem altındaki yatay ağaçlarla bağladıktan sonra
aralarına diğer ağaç veya sazlarla örterek evlerini yapmışlardır (Ulkay, 1993) (Şekil 2.6).
Şekil 2.6: Ağaç dikmeler üzerine kurulmuş barınaklar (Ulkay, 1993)
İnsan yerleşimi, avlanma ve geçinmek için karşılıklı yardım sağlamak ve düşmana karşı
ortak korunmak amacıyla ailelerin oluşturması ile başlamıştır. İnsanlar kayalıkların ve
8
ağaçlarınbulunmadığı yerde malzeme olarak mamutkemikleri ve hayvan
derilerininastarlarından yararlanmışlardır (Moffett ve Fazio, 2003).
Ağaçlardan oluşturulmuş strüktür üzerine hayvan postları örtülmüş, kubbe ya da konik bir
biçime sahiptirler (Şekil 2.7).
Şekil 2.7: Mamut derisi, dişi ve kemikleri ile yapılmışbarınaklar (Özer, 1993; Roth,2002)
Bir diğer barınak biçimi, merteklerin yan yana yere çakılarak kare veya daire biçimde elde
edilmiştir. Kare biçimdeki barınakta çatıya bir yöne meyil verilirken, daire biçimdeki
barınakta ortaya konan direkle çatı oluşturulmuştur (Şekil 2.8).
Şekil 2.8: Kare ve daire biçiminde barınaklar (Ulkay, 1993)
9
2.2. Planlama EtkenleriKonut planlaması, kullanıcının sosyal ve kültürel nitelikleri ve çevre faktörlerinin etkileri
ile biçim bulabilmekte; planlayıcının yalnız kendi programlaması ile ihtiyaçlara cevap
veren fiziki ve yaşamsal yeterliliğe ulaşamamaktadır.Planlama etkenlerini bireysel, sosyal,
kültürel, iklimsel ve çevresel faktörler olmak üzere beş ana başlık altında toplamamız
mümkünken aşağıdaki tablolar örnek olarak sunulabilir (Tablo 2.1, Tablo 2.2, Tablo 2.3).
Doğal BelirleyicilerSosyal Belirleyiciler Kültürel Belirleyiciler- İklim - Toplumun Teknik Bilgi- Dünya Görüşü- TopoğrafyaDüzeyi/ Yasal (Kültürel DeğerVe- Çevresel Örüntü VeDüzenlemelerNormlar)
Doku- Toplumun Refah Düzeyi- Yaşam Biçimi Ve- Çevrede Var Olan- Toplumsal YapıDavranışlar
Malzeme V.B- Aile-Toplum İlişkileri- Çevre /MekânKullanım Normları- Konutun Kullanım VeAnlamı
Tablo 2.1: Konut biçiminin belirleyicileri (geleneksel yaklaşım) (Gür, 2000)
Kültürel Sosyal Bireysel- Dünya Görüşü- Aile Büyüklüğü- Bireyin Konula- Kültürel Değer VeAilenin Sosyo-EkonomikKurduğu Yararsal
NormlarStatüsü Ve Toplumsalİlişkiler/ Standartlar- Din, Dil Ve SınıflamaEtki Alanı-Bireyin Konutla
Kategorileri- Ailenin Dünya GörüşüKurduğu- Aile-Akraba-ToplumVe Toplumsal TutumlarıDuygusal İlişkiler
İlişkileri-Aile Yapısı/AiledeÖzdeşleyim-Bağlanma- Yaşam BiçimiRoller- Bireyin Kültürel- Çevre/Mekan Kullanma- Ailenin Yaşam BiçimiNormları yorumlaması
Normları- Ailenin ÖzEğitim- Konut Kullanımınaİmgesi,Beklentileri,- Bireyin Yaşam
İlişkin NormlarUmutlarıYoğunluğu- Konutun Temel İşlevleri- Ailenin Konut- Bireyin Konut
Ve AnlamıDeneyimleri Ve KonutDeneyimleriİmgesi- Bireyin Öz İmgesiTablo 2.2: Konut biçiminin belirleyicileri (ileri bakışta-psiko-sosyal ve kültürel ağırlıklı)
(Gür, 2000)
10
NesnelÖznelToplumsal/Yasal- Konut Politikaları- Ideolojiler- Konut Yasa Ve- Konut NormlarıSiyasaları- Konutla Ilgili Yayın- Kredi DestekVe DokümanlarınKuruluşlarıEtkisi- Pazar EkonomisiKuralları- Genel NüfusunDemografik VerileriFiziksel/Biçimsel-Konumun Jeomorfolojik- Kullanıcının KonutYapısıÖrüntüsü, Konut,- Ulaşım ve YolMekânları VeÖrüntüleriDonanım Tercihleri
- Kadastral Durum- Konuttan Sağlanan- Bina Örüntü, Tip veDoyumÖlçekleri- Yapısal /Stilistik VeriTabanıDavranışsal/Anlamsal- Kullanıcının- Dünya GörüşüDemografik Verileri - Kültürel Değer- Konut DeneyimleriVe Normlar- Mülkiyet Anlayışı- Yaşam Biçimi- Mekânsal Kullanımı Ve- Konuttan Beklentiler
Tablo 2.3: Konut biçiminin belirleyicileri (çağdaş yaklaşım) (Gür, 2000)
2.2.1. Bireysel faktörlerKonut; insan, eylem, mekân ve donatılar arasındaki ilişkilerin sağlıklı bir biçimde ve
büyüklüklerde düzenlendiği yer olarak tanımlanabilir.
Aileyi meydana getiren bireylerin sayısı, meslek işlerini eve getirip getirmemesi,
çocukların okul çağında olup olmaması, ilgi alanları, kültürel, sanatsal ve sporaktif hobileri
konut tasarımının önemli belirleyicileridir.
Bireyin ilk konutundan elde ettiği deneyimleri, sonraki konutunda daha iyiyi arama
duygusu planlamayı etkilemektedir.
Bireyin önceki deneyimleri ile yaşadığı ve kazandığı fonksiyonel konfor yetersizliklerinin
giderilmesi çabaları konut planlamasını etkileyecektir.
11
2.2.2. Sosyal faktörlerKonutta planlamayı etkileyen etmenlerden biri de sosyal faktörler başlığı altındadır.
Aile büyüklüğü, ailenin sosyo-ekonomik statüsü, aile yapısı, ailenin yaşam biçimi,
bireylerin sosyal yaşamda ve aile içinde oynadığı roller, toplum ile kurulan ilişkiler, ailenin
yaşam süresinde hangi aşamada bulunduğu, değer ve tutumlar, ailenin konut deneyimleri,
beklenti ve umutları sosyal faktörler arasındadır.
Çeşitlenen yaşam biçimi ve yaşam yoğunluğu, konut büyüklüğü gereksiniminde büyük rol
oynamaktadır.Yaşam biçimi, bir ailenin sosyo-ekonomikstatüsü, ailenin yaşı ve buna bağlı
olarak toplumsal yaşamda oynadığı roller, ailenin değer yargıları, tutumları, aile birey
sayısı, bireylerin zaman vemekân kullanımlarıolarak açıklanabilir. Yaşam biçimi, sosyal
belirleyicilerin tümünün olgusal bir sonucu olmaktadır (Gür, 2000).
Ailenin ekonomik statüsü konut planlamasının konfor düzeyleri ile birlikte azami ve asgari
yönlerde etkilenmekte; bu da ailenin konutundaki mekânsal ihtiyaçlarının olanaklılığını
belirlemektedir.
Farklı meslek gruplarının yaşam süreçleri içerisinde görülen günlük mesleki aktiviteleri
konutlarına da yansımakta, hatta bazen meslek icrası veya yan aktivitelerikonutta da
sürdürülmektedir. Bu olgu konut planlamasında meslek gereklerineyönelik mekânsal
gereksinimleri ortaya çıkarmaktadır.
2.2.3. Kültürel faktörlerKültür, toplumların zaman içerisinde oluşturduğu düşünce ve inanç anlayışıdır. Bir insan
topluluğunu diğer bir topluluktan ayıran değerler, inançlar, normlar,varsayımlar ve
davranış biçimini oluşturan kültür; öğrenilir, tek bir bireye ait değil,toplumun tüm
bireyleri ile paylaşılır, kuşaktan kuşağa aktarılır, bir olgunun başkabirolgu tarafından
simgelenir, birbirine bağlı pekçok unsurun oluşturduğu bir yapıdır. Bu unsurlardan birinde
veya bir kısmında oluşan değişiklik diğer kısımlarıda değişikliğinesebep olarak,
12
uyarlanabilir, ait olduğu toplumu bir takım ölçüler içerisine sokarak sınırlayabilir
(Gür, 2000).
Kültür, değişken bir olgudur ve zamanla değişime uğrar. Buna bağlı olarak mimarlık
olgusu da değişime uğramaktadır.
Konutlar, kullanıcının gelenekleri, alışkanlıklarını ve bununla birlikte beğenilerinin bir
genel toplamı olan yaşam kültürleri ile uyum sağlamaları gerekmektedir (Turkan, 2006).
Mimaride yaşam kültürünün yeri toplumun gelenek ve beğenilerinin konutta yansımasıyla
ortaya çıkar.
Yaşam biçimi kültürel faktörlere göre, konut planlamasındaki farklı fonksiyonların
oluşumuna dolaysız olarak etki etmektedir. Bu etkilerle ortaya çıkan modeller de
toplumların kültürel yansımaları olarak konut tiplerini oluşturmaktadır.
2.2.4. İklimsel faktörlerİklim, meteorolojik olayların tümüdür.İklim konut planlamasında, konutun biçimlenişini
önemli ölçüde etkilemektedir. Soğuk iklim bölgesinde konut planlaması ısı kaybını
önlemek adına dış çevreye daha kapalı, sıcak iklim bölgesinde ise dış çevreye açık şekilde
planlanmaktadır.
Günlük yaşamda en uzun süre kullanılan mekânlar güneşe doğru yönlendirilirken, günlük
yaşamda enkısa süre kullanılan mekânlar ise daha az güneşe yönlendirilmektedir.
2.2.5. Çevresel faktörlerÇevre, diğer bir adıyla doğa, insan eylemlerinin dışında, iyi ya da kötü yönde evrim
geçiren tabiat anlamını taşımaktadır.
13
Konut planlamasında manzaranın yönü önemli rol oynamaktadır. Kullanıcının görsel ve
psikolojik tatmini açısındanyoğun olarak kullandığı mekânlar manzaraya yönelik
tasarlanmaktadır.
14
BÖLÜM 3
KUZEY KIBRIS VE KONUT
3.1. Kuzey Kıbrıs’ın Fiziki Koşulları3.1.1. Kıbrıs’ın coğrafi konumuKıbrıs Adası, Akdeniz’de Sicilya ve Sardunya’dan sonra üçüncü büyük ada olan Kıbrıs,
bazı kaynaklara göre, Akdeniz’in kuzeydoğu bölgesinde 34º 33' ve 35º 41' kuzey enlemleri
ve 32º 17' ve 34º 35' doğu boylamları, bazı kaynaklara göre ise Akdeniz’in
kuzeydoğusunda 38º 34ˈ ve 35º 41ˈ kuzey enlemleriyle 32º 20ˈ ve 34º 35ˈ doğu boylamları
arasında yer almaktadır (Alasya, 1998; Hakeri, 1993).
Şekil 3.1: Kıbrıs haritası (http:earth.goggle.com/images/cyprus.jpg)
Kıbrıs’ın ilk sakinlerinin adaya Anadolu, Suriye veya Filistin’den M.Ö. 7000 ile 6500
yılları arasında göç ettikleri sanılmaktadır. Doğal afetler ya da düşman saldırılarından
kaçan bu insanların, adaya sallarla çıktıkları tahmin edilmektedir.
Doğu Akdeniz’in en önemli adası olan bu ada, Kıbrıs adını, Tunç Çağı’ndan başlayarak
işletilen zengin bakır yataklarından almıştır. Konumu, zeytin, tahıl veüzüm gibi doğal
zenginlikleri Kıbrıs’ı önemli bir ticaret merkezi haline getirmiştir. Bu özellikleri ile ada,
pek çok eski uygarlığın eline geçirmek için uğraş verdiği ve adayı eline geçiren bu
15
uygarlıkların herbirinin geride önemli kültür mirasları bıraktığı bir cazibe merkezi
olmuştur(Kıbrıs Türk Hava Yolları, 2007).
Kıbrıs, Türkiye’nin 64000m. (64 km.) güneyinde, Suriye’nin 96000m. (96 km.) batısında,
Mısır’ın 400000m. (400 km.) kuzeyinde ve Yunanistan’ın 770000m. (770 km.)
güneydoğusunda yer almaktadır. En uç noktaları arasındaki uzunluk batı-doğu
doğrultusunda 224000m. (224 km.)’ye, kuzey-güney doğrultusunda 94000m. (94 km.)’ye
ulaşır. Kıyıların toplam uzunluğu 780000m. (780 km.)’dir(Ana Yay. 1994).
3.1.2. Kıbrıs’ın iklimiKıbrıs adasında tipik Akdeniz İklimi görülmektedir. Akdeniz iklimi; yazları sıcak ve
kurak, kışları ılıman ve yağışlıdır. Yazların sıcaklığını, düzenli esen deniz meltemi
hafifletir. Kıyılarda en sıcak ayın ortalaması 28º, en soğuk ayınortalaması ise 10º civarında
olmaktadır. İç bölgelerde ise en sıcak ve en soğuk ayın ortalaması, sırasıyla 29º ile
12.8º’dir (Bedevi, 1965).
Yağmur mevsimi Aralık ile Mart ayları arasında olmaktadır. Yükseklik farklarına göre
değişmekte olan yağış; örneğin orta bölgeye yılda ortalama 0.4m. (40 cm.) yağış, Trodos
dağlarına 1m. (100 cm.) yağış yağmur ve kar düşmektedir (Alasya, 1998; Hakeri 1993).
3.2. Kuzey Kıbrıs’ta Konutun Tarihi3.2.1. PaleolitikÇağ (M.Ö. 10000-8500)Tarihöncesi çağın en eski devri olan, Paleolitik Çağ, Eski Taş ya da Yontma Taş Çağı
olarak da bilinmektedir. Yontma Taş devri adını, o dönemki aletlerin taştan yontularak
yapılmasından alır.
Bu çağda insanlar mağaralarda barınmışlar, yaşamlarını başlangıçta toplayıcılıkla sonraları
ise bunun yanısıra avcılıkla sürdürmüşlerdi.
Önceleri, Kıbrıs’ın ilksakinlerininNeolitik Dönem ’denitibaren adayageldikleri
16
varsayılmaktaydı. Akrotirive Akdeniz bölgesinde yapılan arkeolojik çalışmalar, Kıbrıs’taki
yaşamın Paleolitik Çağ’da da var olduğunu ortaya koymuştur.“ Akrotiri, Kıbrıs’ın ortagüney kesiminde, İngiliz yönetiminde askeri bölge”(Ana Yay.1994).
Paleolitik Çağ’ın önemli özelliği arasında , Kıbrıs’a avlanmak amacıyla gelen insanların,
ev yerine çadır, sığınak ve mağaralarda barınmaları sayılmaktadır (Altan, 2006).
3.2.2. Neolitik Çağ (M.Ö. 8200-3500)Cilalı Taş ve Yeni Taş Devri olarak da bilinen Neolitik Çağ, ilktarımuygulamalarının ve
hayvanların evcilleştirilmesinin başlamasıyla tanımlanmaktadır.
Günümüz iklim koşulları, Neolitik Çağ başlarında oluşmuştur. Bunun üzerineinsanlar,
yaşamakta oldukları mağaraları ve kaya sığınaklarını bırakarak açıkyerlerde taş, ağaç ve
kerpiç gibi malzemelerle evler yapmaya, yerleşmeler kurmaya başlamışlardır.
Kıbrıs’ta bugüne kadar yapılan arkeolojik kazılarda ele geçen buluntular,Kıbrıs’ın ilk
insanlarının M.Ö. 8200 yılından başlayarak Anadolu ve Suriye’dengruplar halinde
Kıbrıs’a geldiklerini ve yerleşim yerlerini kurduklarını ortaya koymaktadır.
Neolitik Çağ’da Tholos adı verilen, temelleri kırık, küçük yontulmamıştaşlarla
yapılmış, örtüsü için balçıkla sıvanmış ağaç dalları kullanılmış, genelliklekubbe
biçiminde olan dairesel plan tipine sahip konutlar yer almaktadır (Altan, 2006; Hakeri,
1993; Buchholz veKarageorghis, 1970) (Şekil 3.2).
17
Şekil 3.2:Tholos konut görünüşü (Fletcher’s, 1987)
Tholoslar, büyük ve küçük tholoslar olmak üzere iki türden oluşmaktadır. Küçük
Tholoslar, yapısal özelliklerinden ötürü beşe ayrılmaktadır. Bunlar;
a. Taş malzemeden inşa edilenkonut yüksekliği 1.30-3.20m. arasında değişmekte, taş
duvarın dış kısmı yükseltilerek çamurdan yapılmış kubbeye basamak oluşturmaktadır.
b. Dairesel konutun dış kısmı 2.00-3.00m. yükseklikte taş malzemeden, iç kısmı ise
çamur
ve tuğladan üst yapıyı oluşturmak içinyukarıya doğru devam etmektedir. Taş duvar
0.40-1.00m. yükseklikte, çamur veya tuğlanın üst yapısı bu duvara oturtulmuştur.
c. Yüksekliği 0.65-1.00m. arasında değişen taş duvarın dış kısmı yükseltilerek çamurdan
yapılmış kubbeye basamak oluşturmaktadır.
d. İki veya üç kısımdan oluşan taş duvarın kalınlığı en fazla 1.00m. olup, çamurdan
yapılmış kubbe de en iç duvara konumlandırılmıştır (Şekil 3.3).
18
Şekil 3.3: Küçük Tholos plan tipi(Dikaios ve Stewart, 1970)
Girişler, konutun zemininden yüksekte, hatta bazı konutlarda bu yükseklik
1.70m.’ye kadar ulaşmaktadır. Girişlerin zemin kat planı düz kenar ya da karma biçimde
olabilmiş ve eşik alçı levha, tek levha,andezit taşı ya da çamur ilesıvanmıştır.
Duvarların iç yüzeyi 0.02m. (2cm.) kalınlığında sıva ile sıvanmış, duvarın
içinden merkeze doğrubir veya iki adet doğal taş sütunlar, ahşaptan yapılmış ara katı
desteklemekte, toprak zemin üzerine 0.02-0.08m.(2 – 8cm.) kalınlıkta çamurdan
düzeltilerek döşeme malzemesi elde edilmiştir.“ Andezit Taşı, yeryüzündeki volkanik bölgelerin çoğunda görülen ve geniş bir aileoluşturan kayaçların ortak adı” (Ana Yay.1994).
Büyük Tholoslar yapısal özelliklerinden ötürü üçe ayrılmaktadır.
a. Taş duvar yüksekliği 2.30m., bir başka örnekte taş duvar yüksekliği 1.07- 1.30 m.,
kalınlığı 1.30-2.30m.,dış çapı ise 7.50-8.75m. arasındadır. Bir tholos konutundaki
önemli özellik ise doğu, kuzey ve batı bölümlerine uzanan 2.50-4.00m. arasında
değişen
koridor, doğuda ana cadde, kuzey ve batıda ana caddeye karşı dayanantaş duvarlarla
sınırlandırılmıştır.
19
b. Taş duvar yüksekliği 0.80-2.00m. arasında ve duvar üçkalınlıktan oluşmaktadır. Orta
duvar alçak, kubbe tuğla veya çamurdan meydana gelmiştir.
c. Dairesel duvarın yüksekliği 2.00m. olup kerpiç ve doğal taştan yapılmıştır (Dikaios ve
Stewart, 1962) (Şekil 3.4).
Şekil 3.4: Büyük Tholosplan tipi (Dikaios ve Stewart, 1970)
Kıbrıs’ta Neolitik Çağ’a ait iki tane önemli yerleşim yeri mevcuttur. Bu yerleşim yerlerinin
ilki M.Ö. 6000 yıllarında Kanlı Dere’nin çevresinden dolaştığı birtepe üzerinde kurulmuş,
tarihte ilk kez gerçek bir sokak veya cadde anlayışında olan Khirokitiadır. Çağın önemli
merkezi olan Khirokitia yerleşimi 250m. çapında biralana yayılmıştır. Yakınındaki ırmağa
doğru 200m. uzunluğunda taş döşeli bir yol bulunmaktadır.
Cadde, nehirin çizdiği yayın güney doğusunda nehire yakın bir kattanbaşlayarak kuzeybatı
yönünde tepeyi geçerek ilerlemekte ve aşağıya doğrualçalmaktadır (Balkan, 1998; Mutlu,
2001) (Şekil 3.5).
20
Şekil 3.5:Khirokitia yerleşimi (Dikaios ve Stewart, 1970)
Bu yerleşimde bir ya da birkaç geçiş noktası olup, bunlar dış dünyayla iletişim
kurulmasını sağlamaktadır. Köy duvarı, köyün üzerine oturduğu alanınyüzeyiyle
dışarıdaki daha alçakta kalan alanın arasında 2.00m’lik yüksekliği gidermek ve yerleşime
girişleri kontrol etmek adına tasarlanmıştır. Dairesel bir planasahip konutların çapları
yaklaşık 6.00m. civarında, çoğu kez çift duvara sahip, kireç taşından inşa edilmişlerdir.
Konutların içinde geniş, kalın, sağlam ve bazı evlerde deboyanmış ayaklar bulunmakta ve
bu ayaklar sayesinde merdivenle çıkılan ikinci bir döşemeyi taşımaktadırlar. Örtüleri
genellikle kubbe olan bu konutların, bulunankalıntılardan üst örtünün sadece kubbe
şeklinde olmadığını düz dam şeklinde deolabildiği görülmektedir (Salihoğlu, 2006;
Balkan, 1998; Flecher, 1987).
Diğer önemli yerleşim olan Sotira, adanın Limasol sahili üzerinde Curium mevkiinin
yaklaşık 6.437km.(4 mil) kuzeybatısına uzanan bir yerleşimdir (Şekil 3.6).
21
Şekil 3.6:Sotira yerleşimi (Dikaios ve Stewart, 1970)
Sotira yerleşimine ait konutlar plan tiplerindeki farklılıklara göre, Daireyebenzer zemin
planı, oval zemin planı, dikdörtgen zemin planı , kare zemin planlı, atnalı şeklindeki zemin
planı ve düzensiz zemin planı olmak üzere altı gruba ayrılmaktadır.
Bu konutlardan dikdörtgen zemin planlı olanların büyük bir bölümü doğubatı
yönünde olduğu ve ön cephesinin güney bölgesine baktığı, bir kaç konutun isebatı yönüne
baktığı gözlemlenmiştir. Oval biçimli zemin plan şemasına sahipkonutların kuzey-batı,
güney-doğu yönlerinde olmaktadır (Şekil 3.7).
22
Şekil 3.7:Sotira yerleşimi plan tipleri (Dikaios ve Stewart, 1970)
Yerleşim, bir odaya sahip konutların yanısıra iki ya da daha fazla odaya sahip olan
konutlardan oluşmaktadır. Mevcut konutlardaki güney yöne bakan girişcephelerideniz
yönüne doğru konumlandırılmıştır. Birkaç konutta taştan yapılmış yarım daire şeklinde,
duvarın iki ucu konutun duvarlarıyla birleşmiş, evişleri için kullanıldığı kapalı alanlar
bulunmaktadır (Dikaios ve Stewart, 1962).
3.2.3. Kalkolitik Çağ (M.Ö. 3500-2300)Kalkolitik, Kalkos (bakır) ve Lithos (taş) kelimelerinin birleşmesinden meydana
gelmiştir.Eskiden Bakır Çağı olarak da anılan bu çağ genellikle Erken, Orta ve Geç Dönem
olmak üzere üç evreye ayrılmaktadır.
23
3.2.3.1.Erken Kalkolitik ÇağErken Kalkolitik Çağa ait yerleşim yerlerinden olan Erimi köyü, Limasol’un12.8 km.(8
mil) batısındaki köyün doğusunda çok kısa mesafede olan Kouris nehri kıyısının
doğusunda yer almaktadır. Konut sınıflandırılması bakımından dörde ayrılan yerleşimin
ilki, bir bölümü ana kayaya gömülmüş merkezi desteğin üzerine bulaşan meyilli direklerle
yapılmış çapı 5.70-6.00m. olan dairesel konutlar, ikincisi merkezi desteğin üzerinde
bulaşan bir daire içerisinde bir sıra direk yerleştirerek yapılan ortalama çapı 6.00m. olan,
üst yapı çamurla bağlı dallardan yapılmışdairesel konutlar, diğer dairesel
konutlarda, duvarlar bir daire şeklinde dizilmiş çakıl taşlarından yapılmış, çamur
veya kireçle örtülmüş dallardan oluştuğu düşünülmektedir. Bir diğer tip ise iki sıra
halinde kireç taşı ya da andezit taşından yapılmış, 0.59-0.70m. kalınlığındaki taş duvarı da
kapsayan 6.50-7.50m. çapında, çamurla sıvanmış dallardan oluşan çatıya sahip dairesel
konutlardır (Şekil 3.8).
Şekil 3.8: Erimi yerleşimi plan tipleri (Dikaios ve Stewart, 1970)
Erimi yerleşiminde görülen tek evlerin haricinde, yarım daire planlı ek yapıya sahip
konutlar da yer almaktadır. Zemin döşeme malzemesi çamur veya dövülmüş toprakla
düzeltildikten sonra kireçtaşı ve çakıl ile karıştırılarak elde edilmiştir (Dikaios ve Stewart,
1962).
24
3.2.3.2.Orta Kalkolitik ÇağOrta Kalkolitik Çağa ait yerleşim, adanıngüney sahili yakınlarında Kalavassosköyünün
güney yönündekibölgede yer almaktadır (Şekil 3.9).
Şekil 3.9:KalavassosYerleşimi Planı (Todd, 2001)
Bu bölgede yer alan Amevkisi üç tip konuttan oluşmaktadır. Bu tipler;
a. Dairesel veuzantılar halinde olan konutlar, daire şeklinde kuyu görünümündedir.
Merkezi destek, destek çukurunda durmakta ve çatının esasstrüktürü görevindedir. Bu
strüktür çamur ve kille kaplanmış ahşaptan oluşmuştur.
b. Mağara biçimindeki konutlar.
c. Daireşeklindeki, merkezi desteğive yanlarda merkezi desteğin üzerindebirleşecek
eğimli desteklerin olduğu destekçukuru olan konutlardır (Şekil 3.10).
25
Şekil 3.10:Kalavassos A-Mevkii yerleşimi plan tipleri (Salihoğlu, 2006)
Çatı biçiminin, duvarlardaki içe doğru eğimi nedeniyle kubbeli, dikey duvarların eğimi
olmaması nedeniyle de düz olabileceği düşünülmektedir (Şekil 3.11).
Şekil 3.11:Kalavassos A-Mekiiyerleşim plan ve kesiti (Le Brun, 1981)
Doğuda Meroniov deresi ile batıda Vasilikos deresi arasında yer alan B mevkisiise iki tip
konuttan meydana gelmektedir. Bu tipler;
a. Dairesel veya düzensiz biçimdeki konut, yumuşak kaya yatağı 0.80-1.80m.
kazılarak,
bir kısım duvarlar oluşturulurken, üst kısım ise çamur vekille kaplanmış desteklerden
oluşturulmuştur. Konutların çapı2.00-3.00m.arasındadeğişmekte, bazı konutlar
birbirine geniş aralıklarla bağlı bir veya iki odadan meydana gelmektedir.
b. Daire şeklindeki konut, merkezi destek üzerinde birleşen desteklerden oluştuğu tahmin
26
edilmektedir (Şekil 3.12).
Şekil 3.12:Kalavassosyerleşimi B-Mevkii plan tipleri (Salihoğlu, 2006)
Tip I ve tip II’deki konutlar, biri büyük diğeri daha küçükolan iki odadanmeydana
gelmektedir. Bu odalar 0.15m. genişliğeve 0.18m. yüksekliğinde kapı eşiğine sahiptir
(Todd, 1998; Salihoğlu, 2006).
3.2.3.3.Geç Kalkolitik ÇağBaf kasabasının 3.21 km. (2 mil) batı yönünde, bugünkü Lemba köyünün sahil kısmında
Geç Kalkolitik Çağa ait bir yerleşke bulunmaktadır. Yapılan kazıçalışmalarında toprak
malzeme ile inşa edilmiş altı ve yedi yapıdan, yerleşimin sürekli olduğu ve kış
koşullarından korunmak için de önlem alındığı anlaşılmaktadır. Bu nedenden
kaynaklanarak girişler, deniz melteminin estiği batı yönü yerine, güneş ışınımlarından en
fazla yararlanılabilinecek güney yönüne konumlandırılmıştır.
Binalar, en çok kış mevsiminde yoğun olarak kullanılmıştır. Konutlarda yer alan ana
ocakların yenilenmesi buradaki her yapının konut olduğu ve yapının ebatlarındaki eşitlik
burada ikamet edenlerin eşit ekonomik statüye sahip olduğu kanısını vermiştir.
Lembayerleşimi, Alan I’deki konutlardan sadece üçünde ocak yer almamakta, çoğu bina
27
ocak etrafında bölümlere ayrılmış ve girişin yanında genellikle oyuk ve bir avlu
bulunmaktadır (Şekil 3.13).
Şekil 3.13:Lembayerleşimi alan I (Le Brun, 1981)
Lemba yerleşimi Alan II’de dağılmış veya parçalar halinde yerleşim fonksiyonunun daha
karmaşık olduğu görülmektedir. Yerleşimdeki açık çukurun arpa depolamak için
kullanıldığı anlaşılmaktadır. Tahıl ambarı senede yirmi kişiye yetecek şekilde düzenlenmiş
ve bir aileden daha fazla nüfusun kullanımı hedeflenmiştir (Şekil 3.14).
28
Şekil 3.14:Lembayerleşimi alan II(Le Brun, 1981)
Birinci dönemde görülen kışın barınma iç güdüsü üçüncü dönemde degörülmektedir. Her
yapının kapısı kapısı güney-doğu yönüne bakmakta, büyük olankonutun, ısınmak ve
yemek pişirmek için kireç badanalı ocakları yer almaktadır (Şekil 3.15).
Şekil 3.15:Lembayerleşimi alan II (Salihoğlu, 2006)
29
Şekil 23’deki yapı sıralamasına bakıldığı zaman en büyük konutun (2 Numaralı Konut)
girişinin önünde revak yer almaktadır. Binanın giriş yolu kazılmış koridorla içeriye
uzanmakta ve binanın doğu yarısı sabit bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda merkezi
binaya (3 Numaralı Konut) (Şekil 23) ait tavanın alttan direkler iledesteklendiği, arka
kısmında yer alan beyaz kireç sıvalı mekânın daha eski bir binaya ait olduğu fakat inşa
edilirken bir kısmının kesildiği görülmüştür (Peltenburg, 1985).
Şekil 3.16: Deneysel Lembayerleşiminin görünüşü(Peltenburg ve Thomas, 1999)
Şekil 3.17: Deneysel Lembayerleşiminin görünüşü (Peltenburg ve Thomas, 1999)
30
3.2.4. Tunç Çağı (M.Ö. 2500-1050)Tunç Çağı, tarih öncesi uygarlığının gelişme süresinde Kalkolitik Çağ’dan sonraki ve
Demir Çağı’ndan önceki aşama olarak tanımlanmaktadır. Tunç devri üç evrede
incelenilebilir.
3.2.4.1.Erken Tunç Çağı (M.Ö.2500-1900)Bu dönemde Kıbrıs’ın ekonomik olarak geliştiği ve komşuları ile yakın ilişkiler içerisinde
olduğunun bilinmesine karşın, yapılan kazı çalışmalarında sadece Alambra ve
Ambelikou’da (Ambeligu) yer alan iki konutun dışında hiçbir yerleşim yeri
bulunamamıştır (Salihoğlu, 2006).
Erken Tunç Çağı’na ait Alambra’da kuzeybatı ve güney yönünde açık avluyla çevrelenmiş
iki odadan meydana gelen konut yer almaktadır (Şekil 3.18).
Şekil 3.18:Alambrayerleşim konutu (Gjerstad, 1926)
Konutu oluşturan duvarları 88-95 derece arası açıyla,yaklaşık dikdörtgen bir biçimde
kabaca inşa edilmiştir. Güney yönde yer alan odanınkısa tarafı, kuzey yöndeki odanın
doğu bitimi ile birleşmektedir. Direk bir iletişime sahip olmayan odalar, avludan özel
girişlere sahiptirler.
31
Yumuşak kum taşından oluşmuş kaya üzerine inşa edilen konutun dış doğu yöndeki duvarı
0.85m., dış kuzey yöndeki duvarı 0.80m., güney yöndeki dış duvarı 0.65m. ve diğer
duvarları 0.60m. kalınlığa sahiptirler.Kayanın eğiminden dolayı birbirlerinden farklı
yüksekliklere sahip konut, doğu yönden batı yöne doğru eğimli olmaktadır.
Doğu yöndeki duvarlar 0.30m., batı yöndeki duvarlar 0.80m. yüksekliğe sahiptirler.
Fakat eşit zemin seviyesi elde etmek amacıyla doğu bölümünde yer alan kaya 0.50m. kadar
kesilmiştir. Doğu yöndeki duvar 0.50m. doğal kaya ve 0.30m. yapay taş duvardan
oluşmaktadır. Günümüzde tahrip olmuş üst duvarlar, güneşten kurutulmuş tuğlalardan inşa
edilmiştir. Duvarların içi, kum ve kireç karışımı ile sıvanmıştır.
Kuzey yönde 5.60x3.40m. ölçülere sahip odaları bulunan konutun girişi, batı yönünde, kısa
tarafının sağ bitiminde yer almaktadır. Kireç taşından yapılmış kapı eşiği, 0.35m.genişliğe,
0.25m. yüksekliğe, 0.72m. uzunluğa sahiptir.
Konut iki kez farklı dönemlerde kullanılmıştır. Birinci kullanım konutun yanması ve tahrip
olması nedeniyle sona ermiş; tahribattan sonra konut yeniden inşa edilmiş, fakat yeniden
inşa edilen bu konut az da olsa yangından zarar görmüştür.Güney odası 5.30x3.00m.
ebadında, girişi uzun batı kanadının ortasında yer alır ve0.60m. eniyle kuzey odasının
girişinden daha dardır.
Odanın güneybatı köşesinde zemin seviyesinden 0.10m. yükseklikte bulunan ve yarım
daire kireç yatağında bir sıra yassı taşla sınırlanan alan, 1.10x1.05m.
ebadındadır.
Konutu üç taraftan çevreleyen avlu, güney yönüne 11.00m. eninde ve 35.60m.
uzunluğundadır. Kuzey yönüne doğru eni 8.00m.’ye kadar daralıp, dairesel biçime
girerek son bulur. Ana giriş 1.20m. uzunluğunda konutun güney yönünde, avlunun doğu
sınırına açılmaktaydı. Yapılan kazılardan çıkan buluntulara göre ilk yerleşimin Erken Tunç
Çağı başından, son dönemin başına kadar sürdüğü kanısına varılmıştır. Birincinin
başlangıcıyla ikinci yerleşimin bitimi arasında yüzyıl geçmediği düşünülmektedir
(Gjerstad, 1926).
32
3.2.4.2.Orta Tunç Çağı (M.Ö.1900-1650)Surlarla çevrilen yerleşim yerlerinin inşa edilmesi ilk kez bu devirde gerçekleşmiştir.Bu
dönemde yabancı ticaret ve ilk şehirleşmenin olabileceği ve Kalopsidha’da var olan bir
kasabanın buna bir kanıt niteliği taşıdığı düşünülmektedir (Salihoğlu, 2006).
Kalopsida ve Kouklia köyleri arasında Taudi çiftliğinde yer alan konut, doğu yöne doğru
bir başka konut ile bağlanmakta ve güney dış duvar boyunca doğuyönden batıyöne
doğru sokakuzanmaktadır (Şekil 3.19).
Şekil 3.19:Kalopsidayerleşim konutu (Gjerstad, 1926)
14.85m. uzunluğa, 11.60m. genişliğe, onbir odaya sahip konutun batı ve kuzey
yönünde avlu yer almaktadır. Konutun dokuz numaralı odası düzensiz altıgen biçimine
sahipken, iki numaralı odanın iki köşesi dairesel biçimdedir. Ender olarak dik açılara sahip
odaların, duvar birleşimleri 79 derece ile 108 derece arasında değişmektedir.
Önceki yerleşime ait temeller üzerine inşa edilen duvarların kalınlığı 0.45m. olup sadece
dört numaralı odaya ait doğu duvarında kalınlık 0.40m. olmaktadır. Çatılar, Alambra
konutuyla benzerlik göstermektedir. Çatılarda yağmur suyu sızıntısını önlemek adına
fırınlanmış kil tabakalar kullanılmıştır.
33
Oda zeminleri küçük moloz taşlar veya kaba kum ve deniz
kabuklarındanoluşmaktadır. Altı numaralı odanın zemininde 0.30-0.40m. kalınlığında kireç
tabaka döşeme kullanılmıştır.
Bir numaralı oda 2.20m. uzunluğa, 1.78m. genişliğe ve iki numaralı odaya geçişi sağlayan
kapıya sahiptir. Sabit olmayan kapı yüksekliği doğu yönde 2.15m. olup, batı yönde
2.05m.’ye düşmektedir.
İki numaralı oda 2.65m. uzunluğa, 1.95m. genişliğe, kuzey yöndeki duvarının kuzeye
doğru eğimi nedeni ile genişliği batı bitiminde 1.90m. ve doğu bitiminde 2.00m. arasında
değişen ölçülere sahiptir.
Beş numaralı oda 3.85m. uzunluğa ve 3.15m. genişliğe sahiptir. Odada çatının bulunmayışı
nedeni ile ateş yakma ve pişirme aktivitelerinin burada yapıldığıanlaşılmaktadır.
Açık tavanlı bir iç avlu olduğu düşünülen oda, yemek hazırlanıppişirildiği ve burayı
çevreleyen odalara ışık kaynağı olduğu sanılmaktadır.
Altı numaralı oda 3.35m. uzunluğa 2.80m. genişliğe ve avluya açılan ön cepheye sahiptir.
Birbirini dik açıyla karşılamayan duvarlar, karşılıklı paralel gibidirler. Kuzey yöndeki
duvar güney yöndeki duvara ve batı yöndeki duvar ise taş yapıya paralel durumdadır.
Yemek pişirmek amacına hizmet vermeyen ocak, zemin seviyesinden 0.20m. yüksekte,
0.70m. çapta ve düzgün olmayan dairesel biçimdedir.
İç avlunun güney yöndeki duvarının sol bitiminde 0.65m. eninde dar bir geçit on numaralı
odaya girişi sağlamaktaydı. Duvarları birbirine dik, paralel ve düzenli olmayan
dikdörtgen biçimindeydi.
Kuzey yöndeki duvarının sağ bitimindeki 0.88m. genişliğindeki giriş, onbir numaralı
odaya açılmaktaydı.
34
On numaralı odanın batı yönündeki duvar üzerinde bulunan giriş 1.18m. eninde olup,
dokuz numaralı odaya açılmaktadır. Bu oda sekiz numaralı oda duvarının çıkıntısından
dolayı düzgün olmayan bir dikdörtgen biçimindedir. Bu şeklinden ötürü güney ve kuzey
bölümü olarak iki parçaya bölünmüştür.
Sekiz numaralı odanın girişi 0.85m. genişliğe, doğu ve batı yöndeki duvarları hemen
hemen paralel, kuzey ve güney duvarları birbirinden farklı biçime sahiptirler.
Yedi numaralı odanın girişi, batı yöndeki duvarının sağ yönüne açılmış ve 1.05m. eninde
planlanmıştır. Oda dikdörtgen şeklinde, doğu ve batı yöndeki duvarları paralel, kuzey
yöndeki duvarları birbirinden farklıdır.
İki kez kullanılan konutun tarihi sıralaması açıktır. En son yapılan konut zemini, birinci
zeminin 0.30m. üzerindedir. Konut duvarlarının altında önceki yerleşimlerin kalıntıları
bulunmuştur. Konutun zeminini, Orta Tunç Dönemi’nin geç safhasına dayanmaktadır.
Birinci ve ikinci konut zemininde bulunan çanak çömleğin bu döneme ait olmasından
dolayı konut, Orta Tunç Dönemi sonu konutu olarak değerlendirilmektedir (Gjerstad,
1926).
3.2.4.3.Geç Tunç Çağı (M.Ö.1650-1050)Geç Tunç Çağı yerleşimi olan Kourion (Bamboula), Kouris deresi Ekpiskopi köyünden
ayıran dere yatağının kuzey kısmı olmaktadır. Yerleşimi dere yatağından başlayan ve
platonun 3 m. üzerinedevam eden duvar çevrelemektedir (Şekil 3.20).
35
Şekil 3.20:Kourion (Bamboula) yerleşimi (Aström, ....)
Kazılar sonucunda Kourion’da bulunan 8 adet konutun duvarları, kerpiç ve moloz taş,
bazen ise düzgün kesme kireç taşından inşa edilmiştir. Ancak kireç taşlarının birbirine
bağlı olmadığı düşünülmektedir. Düz dam olan çatılar ahşap mertek stürüktür ile geçilmiş
üzerine de kil serilmiştir.
Örtü strüktürünü oluşturan mertekleri destekleyen ahşapdikme odanın ortasında olup,
taştan oyulmuş bir taban içerisine oturtulmuştur. Genellikle odalar, köşelerinde yer alan
kapılar ile birbirine bağlanmaktaydı.
Bir kısım odalar grubu ayrı bir arazi üzerine kurulmuş ve odaları çevreleyen duvara
paralel durumda yola sahiptir. Yoldan avluya girildikten sonraodalara ulaşım
sağlanmaktadır. Bu yerleşime ait 25A, 25 ve 27 numaralı odalarkuzey konutunu
oluşturup, avludan yola açılmaktadır. 1,3,4,5,9 numaralı ve muhtemelen bir de güney
yönde olan odalar, batı konutunu oluşturup 5 numaralı odadan kazı yerinin batı yönündeki
yola veya meydana açılmaktadır. 14,15,17,20 ve 26 numaralı odalar, 26 numaralı oda
aracılığıyla yola ulaşmaktadır. 10,8,12,18 ve 19 numaralı odalar, 19 numaralı odadan bir
yol aracılığıyla birbirlerine bağlıdırlar (Şekil 28).
Kuzey ve merkez konutları, Geç Tunç Çağı’nın ilk yarısında inşa edilmiştir. Döşemeler;
alçı, rendelenmiş kum taşı ve çamur bağlayıcı veya yüzeyi düzeltilmiş çakıl ile döşenmişti.
Geç Tunç Çağı’nda bir takım değişiklikler meydana gelmişti. Bu değişiklikler; Kuzey
konutu ve 20 numaralı odanın kullanılmadığı, 15 ve 20 numaralı oda arasında yer alan
kapıya duvar örüldüğü ve batı konutu inşa edildiği gözlemlenmiştir. 18 numaralı oda kum
taşı, diğer odalarda yıkıntı atıkları, batı konutunun 3 numaralı odasında temel taşı olarak
kullanılan mevcut taş döşeme görevini üstlenmekteydiler. Toprak veya taş döşemeler, kireç
ile kaplanmıştır.
36
32 ve 33 numaralı odaların döşemeleri alçı, diğer odaların döşemeleri isekırılmış kireç
taşından oluşturulmuştur.
39 numaralı odanın kuzey duvarının güçlendirilmesi için bu duvara paralelolarak bir duvar
daha inşa edilmiştir.Odalar dikdörtgen biçime sahiptir.
Yerleşim yerinin batı yönünde, taşlar oyularak kısa tüneller biçiminde yapılmışbüyük bir
yeraltı deposu bulunmaktaydı. 1.00 m. kalınlığa sahip duvarlar, M.Ö. XVI.yüzyıla ait
yapılan inşaatlarda önem taşımıştır.
Bir odanın içerisinde sıralı kolonlar bulunmakta ve bu bina M.Ö. XV. yüzyıla kadar
kullanılmaktaydı. M.Ö. XIV. yüzyıl ile M.Ö. XVI. yüzyıl arasında inşa edilen konutlar
önem taşımazlardı. Altı odalı ve avlu içerisinde inşa edilen, genellikle büyük bloklarla
kalın inşa edilen duvarlara sahip konutlar moloz taştan, güneşte kurutulmuş tuğladan ve
kerpiç malzemeden inşa edilmiş, yüzeyleri alçı sıva ile kaplanmıştır (Aström, ....).
Diğer yerleşim yeri ise, bugünkü Enkomi köyünün yaklaşık 1371m. batı yönünde ve
Mağusa’ya yaklaşık 9.6 km mesafede, Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na kadar ardarda yer
alan birkaç şehrin kalıntılarını barındıran Enkomi (Alasia) kentidir. Enkomi, kalabalık
nüfus, bir limana sahip, surlarla çevrili geniş bir arazi üzerinde kurulu olan kentin, tahıl
yetiştiren Meserya bölgesine ticari bir girişi mevcuttu (Şekil 3.21).
37
Şekil 3.21:Enkomiyerleşimi (Brun, 1981)
Enkomi bölgesinde bronz külçeden yapılmış tanrı tapınağı, iki tholos, dört miken
mezarının olduğu gözlemlenmiştir. Kentin denizden görünümü, doğu yöne doğru yükselen
bir tepe tarafından engellenmektedir.
Orta Tunç Çağı’nda kurulmuş, harç kullanılmadan büyük taşlarla inşa edilmiş batı
duvarının altında ve kentin birkaç bölümünün üzerindeki kaya yatağında bulunan tesisat
ve konut kalıntıları ile varlığı kanıtlanan EnkomiAlasia bölgesi hızlı bir biçimde gelişme
göstermiştir.
Geç Tunç Çağı’na ait konut örneği , taştan inşa edilmiş 40.00m.’den daha uzun bir ön
cepheye sahiptir. Taş bloklar 3.00m. uzunluğunda, 1.40m. genişliğinde,0.70m.
kalınlığında olup düzgün kesilmiştir. Duvarın üst kısmı, iki büyük taş kalıptan oluşmakta
ve kalıpların arasında boşluk bulunmaktadır. İki taş kalıbın arasının önceden toprakla dolu
olduğu ve Doğu Akdeniz’de sıkça rastlanan bu tekniğin, deprem için düşünüldüğü
sanılmaktadır. Bu yöntem, duvarların hareket etmesini sağlamaktadır. Güney cephesinde
2.10x2.40m. ölçülere sahip dört adet kapı, pencere görevi yapan dört ayrı açıklık
bulunmaktadır (Aström, ....).
38
3.2.5. Demir Çağı (M.Ö.1050-M.S. 395)Demir Çağ’ında, adaya, Anadolu ve Ege Bölgesi’nden göçmenlerin geldiği bilinmektedir.
Bu dönemdeki yapılara ilişkin kazı çalışmaları yapılmadığından,çağa ait yeterli aydınlatıcı
bilgi bulunmamaktadır.Demir Çağı beş evrede incelenebilir.
3.2.5.1. Geometrik Devir (M.Ö. 1050-750)Geç Tunç Çağı ile Geometrik Devir’de Kıbrıs’a, Anadolu, Ege Adaları veYunanistan’dan
gelen Akalar ile Dorlar, Kıbrıs’ta Salamis, Soli, Marion