Kuzey Anadolu Eylem Planı - kuzka.gov.tr · Web viewBölgede ekonomik büyümenin sağlanması ve dış ticaret kapasitesinin artırılması için, ulusal ve uluslararası ulaşım

Kuzey Anadolu Eylem Planı

T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma AjansıKuzey Anadolu Eylem Planı2017-2021

58

v

2017 – 2021 Kuzey Anadolu Eylem Planı

Bu belge, Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından bastırılmıştır.

Belge No : 2016-PL-2/5

Revizyon No : 00

Revizyon Tarihi : -

ISBN : -

1. Basım, Kasım 2016

Editör(ler) : -

Tasarım :

Basım Yeri :

Matbaa Sertifika No:

Bu belgenin her türlü yayın hakkı Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı’na aittir.

Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı’nın izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı da olsa hiçbir şekilde bu belgenin tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz.

T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı

Cebrail Mah. Saray Sk. No: 1 37200 / KASTAMONU

Tel.: 0 (366) 212 58 52 Faks : 0 (366) 212 58 55

E-posta: [email protected]

www.kuzka.gov.tr

2017 – 2023 Kuzey Anadolu Eylem Planı Hazırlama Ekibi

Proje Koordinatörü

Mustafa GÜL

Planlama, Programlama ve Stratejik Araştırmalar Birimi / Uzman - KUZKA

Bölge İçi İlişkiler Koordinatörü

Vedide Zeynep ÜNAL ERTAN

Planlama, Programlama ve Stratejik Araştırmalar Birimi / Uzman - KUZKA

Bölge Dışı ilişkiler Koordinatörü

Serkan DOĞRU

Planlama, Programlama ve Stratejik Araştırmalar Birimi / Birim Başkanı - KUZKA

Planın hazırlanmasında yaptıkları çok değerli katkılardan dolayı Kalkınma Bakanlığı yöneticileri ve çalışanlarına, Yönetim Kurulu ve Kalkınma Kurulu Üyelerimize, özverili çabalarından dolayı çalışma arkadaşlarımıza, Bölgedeki tüm kamu kurumları, sivil toplum örgütleri ile işletmelere, ilçe toplantılarında bizlere çok değerli bilgiler ve öneriler sunan ilçe paydaşlarımıza ve görüşlerini bizimle paylaşan herkese 2017 – 2021 Kuzey Anadolu Eylem Planı Hazırlama Ekibi olarak teşekkür ederiz.

6

Önsöz

Çalışma tamamlandığında eklenecektir.

Lütfi ELVAN

Kalkınma Bakanı

Sunuş


Binali YILDIRIM

Başbakan

İçindekilerÖnsöziiiSunuşivİçindekilervTablolarviGrafiklerviiHaritalarviiKısaltmalarviiiYöntemix1.Genel Çerçeve11.1.Bölgeye Genel Bakış31.2.Nüfus51.3.Gelir, Ekonomi ve Yoksulluk71.4.İstihdam ve Sosyal Güvenlik91.5.Finans122.Eylem Planı Çerçevesi142.1.Sosyal Refah152.1.1.Eğitim152.1.2.Sağlık222.1.3.Sosyal Hizmet262.1.4.Kültür, Sanat ve Spor282.1.5.Sivil Toplum312.2.Potansiyelini Değer Dönüştüren Ekonomi352.2.1.Tarım352.2.2.Orman ve Ormancılık402.2.3.Sanayi422.2.4.Dış Ticaret472.2.5.Turizm492.2.6.Ulaştırma542.3.Yeşil Doğa ve Yaşanabilir Mekânlar602.3.1.Çevre ve Enerji60

Tablolar

Tablo 1: Vizyon, Amaç ve Hedefler2

Tablo 2: Genel, Sosyal ve Ekonomik Endeks Değerlerine Göre İlçelerin Sıralaması, 20134

Tablo 3: Nüfus - Bölge Planı Göstergeleri6

Tablo 4: Gelir, Ekonomi ve Yoksulluk - Bölge Planı Göstergeleri8

Tablo 5: İstihdam - Bölge Planı Göstergeleri10

Tablo 6: Sosyal Güvenlik - Bölge Planı Göstergeleri11

Tablo 7: Finans - Bölge Planı Göstergeleri13

Tablo 8: Eğitim - Bölge Planı Göstergeleri16

Tablo 9: Eğitim - 2016 Kamu Yatırımları19

Tablo 10: Eğitim - Eylemler ve Projeler21

Tablo 11: Sağlık - Bölge Planı Göstergeleri23

Tablo 12: Sağlık - 2016 Kamu Yatırımları24

Tablo 13: Sağlık - Eylemler ve Projeler25

Tablo 14: Sosyal Hizmetler - Bölge Planı Göstergeleri27

Tablo 15: Sosyal Hizmetler - 2016 Kamu Yatırımları27

Tablo 16: Sosyal Hizmetler - Eylemler ve Projeler27

Tablo 17: Kültür, Sanat ve Spor - Bölge Planı Göstergeleri29

Tablo 18: Kültür, Sanat ve Spor - 2016 Kamu Yatırımları30

Tablo 19: Kültür, Sanat ve Spor - Eylemler ve Projeler30

Tablo 20: Faal Dernek Sayıları ve Türkiye İçindeki Oranları31

Tablo 21: Dernek, Üye Sayıları ve Oranları31

Tablo 22: Derneklerde Çalışan Sayıları33

Tablo 23: Türüne Göre Vakıf Sayıları, 201534

Tablo 24: Tarım - Bölge Planı Göstergeleri36

Tablo 25: Tarım - 2016 Kamu Yatırımları38

Tablo 26: Tarım - Eylemler ve Projeler39

Tablo 27: Orman ve Ormancılık - Bölge Planı Göstergeleri41

Tablo 28: Orman ve Ormancılık - Eylemler ve Projeler41

Tablo 29: Sanayi - Bölge Planı Göstergeleri44

Tablo 30: Sanayi - 2016 Kamu Yatırımları45

Tablo 31: Sanayi - Eylemler ve Projeler46

Tablo 32: Dış Ticaret - Bölge Planı Göstergeleri47

Tablo 33: Dış Ticaret - Eylemler ve Projeler48

Tablo 34: Turizm - Bölge Planı Göstergeleri51

Tablo 35: Turizm - 2016 Kamu Yatırımları52

Tablo 36: Turizm - Eylemler ve Projeler53

Tablo 37: Ulaştırma - Bölge Planı Göstergeleri56

Tablo 38: Ulaştırma - 2016 Kamu Yatırımları57

Tablo 39: Ulaştırma - Eylemler ve Projeler59

Tablo 40: Çevre ve Enerji - Bölge Planı Göstergeleri61

Tablo 41: Çevre ve Enerji - 2016 Kamu Yatırımları62

Tablo 42: Çevre ve Enerji - Eylemler ve Projeler62

Grafikler

Grafik 1: Derneklere Ait Gelir Toplamı32

Haritalar

Harita 1: Düzey 2 Bölgeleri Haritası3

Kısaltmalar


Yöntem ve Gerekçe

Bölgenin uzun yıllar boyunca ana gelişme merkezlerinin dışında ve uzağında kalması, gerçek potansiyelini kullanmasını engellemiştir. Bu potansiyelin daha etkin kullanılabilmesi için farklı politika ve stratejiler geliştirilmiş ancak uygulama aşamasında büyük zorluklar çıkmıştır. Bu zorlukların yaşanmasının en büyük nedeni hazırlanan strateji belgelerinin uygulama araçlarının ve operasyonelleştirme sistemlerinin kurgulanmayışı olarak görünmektedir. Bu noktadan hareketle başta TR82 Düzey 2 Bölgesi Planı olmak üzere Bölgeye ilişkin hazırlanmış tüm stratejileri operasonelleştirilmesini sağlayacak bir eylem planının eksikliği hissedilmektedir. Hazırlanan eylem planı bu eksikliğin giderilmesi amaçlanmaktadır. Temel amaç bu şekilde olsa da bu eylem planın ulaşmak istediği alt amaçlar da bulunmaktadır. Bu alt amaçlar şu şekilde sıralanabilir:

· Yerel Kurumların yatırım teklifi verebilme kapasitelerinin arttırılması

· Yatırım tekliflerinin stratejik odaklanmasının ve koordinasyonunun sağlanması

· Bölgeye yapılan kamu yatırımlarının arttırılması

· Ajansın bölgesel kalkınma açısından kritik gördüğü ancak farklı kurumların yetki ve görev alanlarına giren proje fikirlerinin yatırım programları aracılığıyla gerçekleştirilmesi

· Yerel-merkez ilişkilerinin güçlendirilmesi

· Merkezin beklediği teknik kalitenin yatırım tekliflerinde sağlanması

· Merkezi kurum ve kuruluşlarının kalkınma alanında güttüğü stratejileri yerelde sahiplenilmesinin sağlanması

Bu amaçlara ulaşmak için hazırlanan bu planda diğer eylem planlarından farklı bir yöntem izlenmiştir. TR82 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı’nda yer alan performans göstergeleri takip edilmiş ve Bölgenin gelişme eğilimi bu göstergelerden üzerinden analiz edilmiştir. Ayrıca, 2016 yılı yatırım programı ayrıntısıyla incelenmiş ve geriye dönük birçok yatırım programında yer alan kritik projeler incelenmiştir. Bölgenin gelişme eğilimi ile yatırım programın yer alan projeler arasındaki ilişki ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu ilişki kapsamında müdahale gerektiren alanlara yönelik hangi kamu yatırımlarının yapılması gerektiğine ilişkin çıkarımlar yapılmış ve paydaşların proje/yatırım teklifleri için yönlendirici olması amaçlanmıştır.

Bu çalışma daha sonra tüm paydaşlara iletilmiş ve görüş ve önerileri ile proje ve yatırım teklifleri alınmıştır. Gelen görüşlere göre hazırlanan metin revize edilmiş ve eylem planı konsolide edilmiştir. Tüm süreç boyunca paydaşlarla birebir görüşmeler gerçekleştirilmiş; gerekli bilgilendirmeler yapılmış; ve istişare yöntemiyle ortak yatırım fikirlerine ulaşılmaya çalışılmıştır.

Hazırlanan taslak eylem planı merkezi kurum ve kuruluşlar, milletvekilleri, iş dünyası temsilcileri ile istişare edilmiş ve gerekli revizyonlar gerçekleştirilmiştir.

Bu şekilde tamamlanan plan Kalkınma Bakanlığı’na iletilmiş ve Bölgesel Gelişme Komitesi (BGK) ve Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu’na (BGYK) sunmak için gerekli değişikler gerçekleştirilmiştir.

1. Genel Çerçeve

Ekonomik kalkınmanın zorunlu olarak sosyal kalkınmayı sağlamadığı tüm dünyada yaygın biçimde kabul görmektedir. Bölgede de ekonomik gelişme hızlı gerçekleşse de sosyal yapıdaki temel sıkıntılar devam etmektedir. Bölgesel ekonomik kalkınmanın, sosyal yapıdaki temel sıkıntıları çözmeden sürdürülebilir kılınması mümkün görünmemektedir. Sivil toplumun bölgesel kalkınmada daha etkin rol alması, beşeri kaynakların geliştirilmesi, sağlık hizmetleri kapasitesinin yükseltilmesi, kültür, sanat ve spor faaliyetlerinin bu alanlardaki altyapı yatırımları ile birlikte artırılması, çalışma ve iş ortamının iyileştirilmesi bölgesel ekonomik gelişmenin sosyal refahı sağlaması için temel ön koşullardır.

Tüm dünyada hızla artan kent nüfusu metropolleri büyük kentsel ve çevresel sorunla baş başa bırakmıştır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu sorunlar daha fazla hissedilmektedir. Türkiye’de de trafik sıkışıklığı, yeşil alan azlığı ve genel olarak kentsel altyapı eksikliği büyük kentlerde yaşayan insanları daha yaşanabilir mekânlara ilişkin yeni talep ve arayışlara itmiştir. Buradan hareketle düşünüldüğünde Bölgenin bu yeni yeşil doğa ve yaşanabilir mekânlara ilişkin talepleri karşılama noktasında ciddi bir avantajı bulunmaktadır. Özellikle enerji kaynaklarının daha etkin biçimde kullanılarak çevresel tahribatın azaltılması, kentsel ve çevresel altyapı yatırımlarının tamamlanması ve doğal kaynakların daha sürdürülebilir olarak kullanılması Bölgeye nitelikli insan kaynağı çekme ve gelecek nesillerin ihtiyaçlarını karşılama noktasında önemli adımlar olacaktır.

Bölge, tarımsal ürün çeşitliliği, zengin orman varlığı, maden rezervleri ve turizm potansiyeline sahip olmakla beraber, bu potansiyel yeterince değerlendirilememektedir. Bölgenin zengin orman varlığının sonucu olarak ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı ekonominin lokomotif sektörüdür. Ahşap ürünleri imalatına paralel olarak mobilya imalatı gelişmektedir. Bölgenin tarım ve hayvancılığa uygun olmasının sonucu olarak gıda ürünleri imalatı öne çıkmaktadır. Bölgenin sahip olduğu tarımsal ürün ve orman ürün zenginliğinin yanı sıra Bölgenin turizm potansiyeli de gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir. Bölgenin kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması için, tarım ve sanayi sektörlerinde üretimin ve verimliliğin artırılması gerekmektedir. Tarım ve ormana dayalı olmak üzere imalat sanayinde büyüme, fiziksel ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi, verimli ve yenilikçi tekniklerin kullanılmasıyla mümkün olacaktır. Bölgede ekonomik büyümenin sağlanması ve dış ticaret kapasitesinin artırılması için, ulusal ve uluslararası ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesi önem arz etmektedir.

Katılımcı bir yaklaşımla belirlenen ve eylem planının da çerçevesini belirleyen TR82 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı’nda Bölgenin vizyonu, amaçları, hedefleri ve stratejileri Tablo 1 ile gösterilmiştir. Bölgenin sınai, kültürel, sanatsal ve entelektüel olarak sürekli bir üretim merkezi olması gerektiğini belirtirken, bu üretimden herkesin eşit olarak faydalandığı bir Bölge hayaline vurgu yapmaktadır. Vizyonun vurguladığı bir diğer husus ise küresel ölçekte nadir bulunan yeşil doğasının sürdürülebilir olması gerektiğidir. Paydaşların bu uzlaşısına istinaden Bölge Planının amaç, hedef ve stratejileri Bölgenin değişen ve dinamik yapısına uygun biçimde yeniden şekillendirilmiştir. Sürdürülebilir kalkınmanın üçayağı olan sosyal, çevresel ve ekonomik sürdürülebilirlik Bölge Planın 3 amacının temelini oluşturmuştur. Eylem Planı ile birlikte bu 3 amaca hizmet edecek kritik yatırımların ve projelerin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Tablo 1: Vizyon, Amaç ve Hedefler

Vizyon

Sürekli Üreten, Birlikte Yükselen, Doğal Dokusuyla Fark Yaratan Kuzey Anadolu

Amaç

Sosyal Refah

Hedef

Sivil Toplum Bilincinin ve Ortak İş Yapma Kültürünün Geliştirilmesi

Beşeri Kaynakların Geliştirilmesi

Sağlık Hizmetlerinin Niceliğinin ve Niteliğinin Artırılması

Kültür, Sanat ve Spor Altyapısının Geliştirilmesi

Çalışma Hayatı ve İş Ortamının İyileştirilmesi

Amaç

Yeşil Doğa ve Yaşanabilir Mekanlar

Hedef

Enerji Kaynaklarının Etkin Biçimde Kullanılması

Altyapının Geliştirilmesi

Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanılması

Amaç

Potansiyelini Değere Dönüştüren Ekonomi

Hedef

Tarımsal Üretimin Canlandırılması

Sanayi Sektöründe Üretimin, Katma Değerin ve Kalitenin Artırılması

İhracat Kapasitesinin Artırılması

Turizmin Geliştirilmesi ve Çeşitlendirilmesi

Lojistik Kapasitenin Geliştirilmesi

Kaynak: 2014-2023 TR82 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı

1.1. Bölgeye Genel Bakış

TR82 Düzey 2 Bölgesi Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerini içerisine almaktadır. 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre TR82 Bölgesi nüfusu 757.711 kişi ile 26 düzey 2 bölgesi arasında nüfusu 1 milyonun altında olan tek düzey 2 bölgesidir. Bölge, sosyoekonomik olarak ulusal ve uluslararası çapta kabul görmüş pek çok gösterge bakımından Türkiye ortalamasından kötü bir durum sergilemektedir. Bölge, özellikle İstanbul ve Ankara’ya yoğun miktarda göç vermiştir. Çankırı, Kastamonu ve Sinop Türkiye’nin oransal olarak en yaşlı nüfusa sahip illerindendir.

Kastamonu Üniversitesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sinop Üniversitesi yeni kurulmuş üniversiteler olmakla birlikte hızlı büyümektedirler; istihdam yaratacak iş kolları faaliyetlerinin artacak olması, erişim altyapısındaki iyileşmeler ve üniversite öğrenci kapasitelerinin yükselecek olması Bölgenin nüfusunu artırması ve gençleştirmesi beklenmektedir. Bölgenin işletme ve imalat sanayi faaliyeti çeşitliliği, işyeri sayısı ile ihracat kapasitesi düşüktür. Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı yoğunlaşan sektördür.

2003 yılında DPT tarafından yapılan sosyoekonomik gelişmişlik endeksi çalışmasına göre Kastamonu 51. Sinop 57. ve Çankırı 59. sırada yer almaktadır. 2003 yılı çalışmasında iller 5 gruba[footnoteRef:1] ayrılmıştır; Kastamonu, Çankırı ve Sinop, 4. grup iller arasında yer almaktadır. 2011 yılında Kalkınma Bakanlığı tarafından yapılan sosyoekonomik gelişmişlik endeksi çalışması daha farklı bir değişken grubuyla yinelenmiştir. Yeni çalışmaya göre 81 il içerisinde Kastamonu 47., Sinop 51. ve Çankırı ise 54. sırada yer almaktadır. [1: Çalışmada iller 5 gruba ayrılmış olup; 1. grup en gelişmiş, 5. grup en az gelişmiş illeri temsil etmektedir.]

TR82 Bölgesi’nde Merkez ilçeler dâhil olmak üzere Kastamonu’da 20, Çankırı’da 12 ve Sinop’ta 9 ilçe bulunmaktadır. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı’nın 2013 yılında yaptığı TR82 Bölgesi Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi çalışmasına göre Bölgedeki ilçeler arasında derin gelişmişlik farkları bulunmaktadır. İl merkezleri genel, ekonomik ve sosyal endekslerde en üst sırayı alırken il merkezlerine görece uzak ve nüfusu düşük olan ilçeler son sıralarda yer almaktadır.

Harita 1: Düzey 2 Bölgeleri Haritası

Kaynak: TÜİK verileri kullanılarak tarafımızca çizilmiştir.

Tablo 2: Genel, Sosyal ve Ekonomik Endeks Değerlerine Göre İlçelerin Sıralaması, 2013

Genel Endeks

Sosyal Endeks

Ekonomik Endeks

Pınarbaşı

-1,78

Pınarbaşı

-1,98

Şenpazar

-0,63

Dikmen

-1,66

Dikmen

-1,85

Saraydüzü

-0,59

Doğanyurt

-1,51

Doğanyurt

-1,69

Ağlı

-0,56

Bayramören

-1,50

Bayramören

-1,62

Bayramören

-0,56

Saraydüzü

-1,33

Saraydüzü

-1,46

Doğanyurt

-0,56

Yapraklı

-1,23

Yapraklı

-1,33

Atkaracalar

-0,54

Azdavay

-1,22

Azdavay

-1,26

Dikmen

-0,54

Şenpazar

-1,21

Şenpazar

-1,2

Hanönü

-0,52

İhsangazi

-0,95

İhsangazi

-0,99

Çatalzeytin

-0,51

Cide

-0,83

Cide

-0,9

Eldivan

-0,5

Kızılırmak

-0,77

Kızılırmak

-0,8

Kızılırmak

-0,5

Çatalzeytin

-0,73

Orta

-0,7

Pınarbaşı

-0,5

Orta

-0,70

Çatalzeytin

-0,65

Azdavay

-0,49

Hanönü

-0,67

Hanönü

-0,61

Yapraklı

-0,48

Ağlı

-0,64

Korgun

-0,6

Abana

-0,47

Durağan

-0,58

Durağan

-0,58

Küre

-0,47

Korgun

-0,58

Ağlı

-0,54

Seydiler

-0,47

Eldivan

-0,53

Eldivan

-0,45

Bozkurt

-0,44

Küre

-0,42

Küre

-0,36

İhsangazi

-0,44

Daday

-0,33

Araç

-0,28

Orta

-0,42

Araç

-0,30

Daday

-0,27

Korgun

-0,41

Erfelek

-0,20

Erfelek

-0,21

Daday

-0,31

Türkeli

-0,20

Türkeli

-0,17

Türkeli

-0,29

Ilgaz

0,06

İnebolu

0,08

Erfelek

-0,22

Bozkurt

0,09

Ilgaz

0,12

Araç

-0,2

Devrekani

0,09

Devrekani

0,21

Cide

-0,2

İnebolu

0,14

Kurşunlu

0,26

Devrekani

-0,18

Atkaracalar

0,19

Bozkurt

0,3

Ilgaz

-0,18

Seydiler

0,25

Atkaracalar

0,43

Şabanözü

-0,17

Kurşunlu

0,27

Çerkeş

0,44

Ayancık

-0,12

Çerkeş

0,34

Seydiler

0,48

Durağan

-0,07

Şabanözü

0,37

Şabanözü

0,51

Kurşunlu

-0,07

Ayancık

0,54

Ayancık

0,69

Çerkeş

0,01

Gerze

0,69

Gerze

0,78

İnebolu

0,13

Taşköprü

0,95

Taşköprü

0,86

Gerze

0,17

Boyabat

1,07

Tosya

0,88

Taşköprü

0,97

Abana

1,19

Boyabat

0,92

Boyabat

1,03

Tosya

1,33

Abana

1,6

Tosya

1,52

Merkez Çankırı

3,36

Merkez Sinop

3,86

Merkez Çankırı

1,8

Merkez Sinop

4,12

Merkez Çankırı

3,93

Merkez Sinop

2,37

Merkez Kastamonu

4,81

Merkez Kastamonu

4,18

Merkez Kastamonu

4,58

* Yeşil renk Kastamonu ilçelerini, turuncu renk Çankırı ilçelerini ve mavi renk de Sinop ilçelerini göstermektedir.

Kaynak: KUZKA

1.2. Nüfus

2015 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre, TR82 Bölgesi’nde Türkiye’deki toplam nüfusun yalnızca yaklaşık %1’i yaşamaktadır. Bu bakımdan Bölge, Türkiye’deki 26 Düzey 2 Bölgesi arasında en az nüfusa sahip bölge konumundadır. 2015 yılı ADNKS verilerine göre toplam nüfusu 1 milyonun altında olan tek Düzey 2 Bölgesi TR82 Bölgesi’dir.

2015 yılı verilerine göre çalışabilir yaş aralığı olarak kabul edilen 15-64 yaş nüfusun toplam içindeki payı Türkiye için %68’dir. TR82 Bölgesi için bu oran aynı yıl için %65’tir. Bölge Planı göstergelerine de bakıldığında 2023 yılı için bu oran %65 olarak hedeflenmiştir. İlgili yaş grubu itibarıyla iller arası farklılık oldukça azdır. Genel eğilim düşünüldüğünde 2023 yılı için konulan hedefe ulaşılmıştır; bu hedef istikrarlı bir şekilde korunabilir.

2015 yılı itibarıyla Türkiye genelinde %92 olan kent nüfus oranı Bölgede %62’dir. Bölge için kentli nüfus oranı 2007 yılında %53 ve 2010 yılında %56 olarak gerçekleşmiştir. Aynı yıllar için Türkiye genelindeki oran %70 ve %76 olmuştur. Türkiye genelindeki kentli nüfus oranı 2010 yılından 2015 yılına %76’dan %92’ye sıçramıştır. Bundan sonra Türkiye için bu aralıkta dalgalanma olacağı tahmin edilirken, TR82 Bölgesi için kentsel nüfus oranında 2023 hedefi olan %75’e ulaşılacağı tahmin edilmektedir.

TR82 Bölgesi, il ve ilçe düzeyinde demografik anlamda homojen bir yapıya sahip değildir. Türkiye’de 1950’lerde başlayıp günümüze kadar uzanan iç göç süreçlerinin en çok etkilediği bölgelerden birisi de Kuzey Anadolu’dur. Göç, esasen 15-64 yaş grubundaki dinamik nüfusu etkilediğinden göç veren şehirlerdeki sosyal ve ekonomik yapıyı derinden etkilemiştir (KUZKA, 2013).

1950’lerde başlayan yoğun iç göç süreçleri, o dönemlerdeki yüksek doğurganlık oranlarına rağmen, TR82 Bölgesini fazlasıyla etkilemiştir. Göçün yanı sıra TR82 Bölgesi’nde demografik yapıyı en çok etkileyen unsurlardan bir diğeri de doğurganlığın azalmasıdır. Doğurganlığın azalmasında, kadınların eğitim düzeyinin artması, kadınların tarım dışı sektörlerde istihdam oranının artması, ortalama ilk evlenme yaşının yükselmesi, gebeliği önleyici yöntem kullanımının yaygınlaşması, kentleşme ve aile yapısının dönüşümü etkili olmuştur.

Bölgede toplam nüfusun 2023 yılında 850.129 olacağı öngörülmektedir. Kastamonu, Çankırı ve Sinop’un 2023’teki nüfuslarının sırasıyla 389.229, 225.368 ve 235.462 olacağı tahmin edilmektedir. Bölgedeki nüfusun gelecekteki yapısını şekillendiren temel varsayımların başında ülke ortalamasına benzer şekilde yakın gelecekte doğurganlığın azalacağı bulunmaktadır. Bölge nüfus ve kalkınma çerçevesinde düşünüldüğünde, hâlihazırda devam eden altyapı yatırımlarının Bölgedeki erişilebilirlik problemini azaltacağı, yapılacak büyük çaplı yatırımlarla Bölgedeki imalat ve turizm potansiyelinin istenilen düzeyde değerlendirilmeye başlanacağı ve bunların sonucu Bölgede istihdamın artacağı özetle Bölgeye göç başlayacağı düşünülmektedir. 2023’te etkisini daha keskin hissettirecek olan düşük doğurganlık düzeyleri, artan yaşlılığın sonucunda ölümlülüğün artmasıyla birleşerek nüfus artış hızını olumsuz etkileyecektir. İstihdam temelli göçlerle birlikte toplumsal hayata daha fazla sirayet etmeye başlayan üniversite nüfusun niteliğini arttıracaktır. Dolayısıyla TR82 Bölgesi’nin 2023 vizyonu demografik açıdan değerlendirilirse, Bölgenin yakın gelecekte nicelikten çok niteliğiyle ön plana çıkacağı, üretken ve dinamik bir nüfus yapısına sahip olacağı söylenebilir.

Tablo 3: Nüfus - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Toplam Nüfus

2007

360.366

174.012

198.412

732.790

70.586.256

2010

361.222

179.067

202.740

743.029

73.722.988

2015

372.633

180.945

204.133

757.711

78.741.053

2023

389.299

225.368

235.462

850.129

15 – 64 yaş arası nüfusun toplam nüfus içindeki payı

2007

%65

%64

%63

%65

%67

2010

%66

%65

%64

%65

%67

2015

%66

%66

%64

%65

%68

2023

-

-

-

%65

-

Kentli nüfusun oranı

2007

%51

%61

%50

%53

%70

2010

%54

%62

%53

%56

%76

2015

%61

%70

%56

%62

%92

2023

-

-

-

%75

-

Kaynak: TÜİK

1.3. Gelir, Ekonomi ve Yoksulluk

2005, 2010 ve 2011 yıllarına ait Bölgede ve Türkiye’de kişi başı gayri safi katma değer (GSKD) değişimi Tablo 4 ile belirtilmiştir. 2005 yılı itibarıyla kişi başına GSKD’nin TR82 Bölgesi için 6.306 TL, Türkiye için ise 8.338 TL olduğu görülmektedir. TR82 Bölgesi 2005 yılında 26 düzey 2 bölgesi ile karşılaştırıldığında 14. sırada yer almaktadır. 2005 – 2011 yılları arasında Türkiye geneline paralel olarak Bölgede kişi başına GSKD’nin artış olduğu görülmekle birlikte, bu yıllarda Bölgenin diğer düzey 2 bölgeleri arasındaki yerinin sırasıyla 17 ve 18. sıralara düştüğü görülmektedir.

2005, 2010 ve 2011 yılları arasında Türkiye ve TR82 Bölgesi’nde cari fiyatlarla GSKD’nin sektörlere göre dağılımına bakıldığında Bölge ekonomisinde tarım sektörünün ağırlığının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, tarım sektörünün payı 2005 – 2010 yılları arasında Türkiye geneline paralel olarak azalış göstermektedir. 2011 yılında ise %23,1’e yükselmiştir. Bölgede sanayi sektörünün ağırlığı ise 2005 – 2010 yılları arasında %19,5 ile %20,4 arasında değişmekle birlikte 2011 yılı itibarıyla sanayi sektörünün payı %20,1 olarak belirtilmiştir. Hizmet sektöründe GSKD’nin payının Bölgenin Türkiye geneline paralel olarak, 2005 – 2010 yılları arasında artış gösterdiği, 2011 yılında ise %56,9’a gerilediği görülmektedir. Gelişen ekonomilerde tarım sektörünün payının azalması, sanayi ve hizmet sektörlerinin payının artması beklenmektedir. Bölgede özellikle sanayi sektöründe katma değer artışını sağlamaya yönelik kamu yatırımlarının artırılması önem arz etmektedir.

TR8 Bölgesi gelir dağılımında adaletsizliğin yüksek olmadığı bir Bölge olmakla beraber, Bölgede yoksulluk oranının oldukça yüksek olduğu fakat yıllar içerisinde azalmakta olduğu görülmektedir. 2005 yılında yoksulluk oranı %15,3 olup, 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla %14,4 ve %10,5 olarak hesaplanmıştır.

GSKD sıralamasının yükselmesi, GSKD’nin sektörlere göre dağılımında sanayi ve hizmet sektörlerinin payının artırılması ve yoksulluk oranlarının düşürülmesi için Bölge Planı stratejisi dâhilinde bütünleşik eylemlerin gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Sanayi, turizm, ulaştırma, sağlık, eğitim, tarım gibi alanlarda kamu yatırımlarının planlanan hedeflere odaklı koordineli biçimde gerçekleştirilmesi önceliklidir.

Tablo 4: Gelir, Ekonomi ve Yoksulluk - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

TR82

Türkiye

Kişi başı GSKD

2005

6.306 TL

8.338 TL

2010

9.930 TL

13.406 TL

2011

11.057 TL

15.500 TL

2023

25.000 TL

-

Kişi başına GSKD sıralaması

(26 düzey 2 bölgesi içinde)

2005

14.

-

2010

17.

-

2011

18.

-

2023

14.

-

Tarım sektörünün GSKD içindeki payı

2005

%24,5

%10,6

2010

%22,6

%9,5

2011

%23,1

%9,0

2023

%15

-

Sanayi sektörünün GSKD içindeki payı

2005

%19,5

%28,0

2010

%20,4

%26,4

2011

%20,1

%27,5

2023

%25

-

Hizmetler sektörünün GSKD içindeki payı

2005

%55,9

%61,3

2010

%57,1

%64,1

2011

%56,9

%63,5

2023

%60

-

Yoksulluk oranı (12 düzey 1 bölgesi içinde)

2006

15,3

18,6

2010

14,4

16,9

2014

10,5

15,0

2023

< %10

< %10

Kaynak: TÜİK

1.4. İstihdam ve Sosyal Güvenlik

2005 – 2015 yılları arasında Türkiye’de ve TR82 Bölgesi’nde işgücü göstergelerinin değişimi Tablo 4 ile gösterilmiştir. Buna göre; Türkiye’de istihdam oranı 2005 yılından itibaren sürekli olarak artış içinde olup 2015 yılında %46 olarak hesaplanmıştır. Bölgede ise istihdam oranının 2012 yılı dışında her yıl artış gösterdiği ve 2015 yılında %49,9 olarak hesaplandığı görülmektedir. Bölgede istihdam oranı Türkiye ortalamasından daha yüksek olup 2023 Türkiye hedefi olan %50 oranına oldukça yaklaştığı görülmektedir.

Bölgede cinsiyete göre işgücü verileri incelendiğinde, kadınların işgücüne katılım oranının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. 2015 yılı verilerine göre Bölgede kadınların işgücüne katılım oranı %36,9 olup bu oran %27,5 olan Türkiye ortalamasının oldukça üzerindedir. Bunun sebebi, Bölgede emek yoğun sektörlerin (tekstil, tarımsal üretim gibi) gelişmiş olması, bu sektörlerde ağırlıklı olarak kadınların istihdam edilebilmesidir. 2014 – 2015 yılları boyunca bu oranın hem Bölgede hem Türkiye genelinde yükselmekte olup 2023 yılında Bölge hedefi olan %45 ve Türkiye geneli hedefi olan %35 oranlarına ulaşılabileceği düşünülmektedir.

Bölgede işsizlik verileri incelendiğinde; 2010 – 2012 yılları arasında Bölgede işsizlik azalırken, 2012 – 2015 yılları arasında artmakta olduğu görülmektedir. Bu yıllarda Bölgedeki değişim Türkiye genelindeki değişime paraleldir. 2015 yılı itibarıyla Türkiye’de ve Bölgede işsizlik oranı sırasıyla %10,3 ve 6,8 olarak hesaplanmıştır. 2023 hedefi ise %5 olarak belirlenmiştir.

Gelişen ekonomilerde tarım sektörünün küçülmesine bağlı olarak işsizlik oranının yükselmesi, buna bağlı olarak köyden kente veya Bölgeden büyük şehirlere göçler olması beklenen bir durumdur. Burada önemli olan, bu dönüşüm sürecinde tarım sektöründen ayrılan çalışanların imalat sanayi alanında çalışabilecek düzeyde mesleki eğitim ve donanıma sahip olmasını sağlayacak çalışmaların yürütülmesidir.

Bölgede eğitim durumuna göre işsizlik oranları incelendiğinde yükseköğretim mezunu kadın ve erkek işsizlik oranlarının birbirinden oldukça farklılaştığı, fakat son yıllarda birbirine yakınsamakta olduğu görülmektedir. 2010 yılında Bölgede yükseköğretim mezunu erkeklerde işsizlik oranı %5,1 iken, 2010 yılında %6,6’ya yükselmiştir. Bu durum yükseköğretim mezunu kadınlarda tam tersi şekilde gerçekleşmiştir. 2010 yılında öğretim mezunu kadınlarda işsizlik oranı %20,1 iken, 2015 yılında bu oran %15,3’e düşmüştür. 2015 yılındaki kadın ve erkek yükseköğretim mezunlarının işsizlik oranlarının (%6,6 ve %15,3) Türkiye geneli olan işsizlik oranlarının (%7,6 ve %16,3) altında olduğu görülmektedir. Bölgenin 2023 hedefi ise yükseköğretim mezunu erkeklerde işsizlik oranının %2, kadınlarda ise %8 olacağı öngörülmektedir.

Tablo 5: İstihdam - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

İstihdam oranı

2005

-

-

-

%33,8

%41,5

2010

%52,7

%46,6

%51,6

%50,8

%43,0

2011

%58,4

%50,3

%56,1

%56,0

%45,0

2012

%53,0

%46,2

%52,1

%51,5

%45,4

2013

%44,2

%42,4

%43,5

%43,5

%45,9

2014

-

-

-

%49,8

%45,5

2015

-

-

-

%49,9

%46,0

2023

%50,0

%50,0

Kadın işgücüne katılım oranı

2005

-

-

-

%12,0

%20,7

2010

-

-

-

%37,3

%24,0

2011

-

-

-

%42,8

%25,6

2012

-

-

-

%38,3

%26,3

2013

-

-

-

%29,9

%27,1

2014

-

-

-

%36,4

%26,7

2015

-

-

-

%36,9

%27,5

2023

-

-

-

%45

%35

İşsizlik oranı

2005

-

-

-

%8,6

%10,6

2010

%6,4

%9,1

%8,7

%8,3

%11,9

2011

%5,3

%6,3

%5,5

%5,7

%9,8

2012

%5,3

%6,0

%5,3

%5,6

%9,2

2013

%6,2

%6,8

%6,2

%6,4

%9,7

2014

-

-

-

%6,5

%9,9

2015

-

-

-

%6,8

%10,3

2023

-

-

-

%5

%5

Yükseköğretim mezunu kadın ve erkek işsizlik oranları

2005

-

-

-

2010

-

-

-

%5,1 ve %20,9

2015

-

-

-

%6,6 ve %15,3

%7,6 ve %16,3

2023

-

-

-

%2 ve %8

Kaynak: TÜİK

Sosyal güvenlik sistemlerinin değerlendirmesi noktasında en önemli göstergelerden birisi olan aktif/pasif oranı 2015 yılı itibarıyla Türkiye için 1,94 olarak gerçekleşmiştir ve bu oran düzenli olarak son yıllarda olumlu yönde gelişim göstermektedir. Bununla birlikte halen dengeli bir sosyal güvenlik sistemi için en az olması gereken oran olan 4’ten oldukça geridedir. TR82 Bölgesinde ise aynı dönem için aktif pasif oranı 1,21 ile ülke ortalamasının çok altında kalmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasında Bölge illerinde yaşayan yaşlı nüfusun fazla olması etkili olmaktadır. Özellikle Sinop ili için Türkiye genelindeki gelişim trendi ile ters yönlü olarak bu oran gerileme göstermiş ve 2015 yılı sonunda 1’in altına inmiştir.

Sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus Türkiye genelinde pozitif yönde artmakta olup 2015 yılı sonu itibarıyla ülke nüfusunun %85,02’si sosyal güvenlik kapsamında yer almıştır. TR82 Bölgesi özelinde de ülkedeki genel eğilim ile uyumlu bir gelişme seyri izlenmektedir. Bölge ortalaması %86,02 ile Türkiye ortalamasının da üzerinde gerçekleşmiştir.

2015 yılı sonu itibarıyla %26,38 olarak gerçekleşen “sosyal güvenlik kapsamındaki aktif çalışanların oranı” benzer şekilde son dönemde düzenli bir artış göstermiştir. TR82 Bölgesi’nde bu oran son yıllarda ülke genelindeki gelişme ile aynı yönde gelişim göstermiş ancak %23,31 ile Türkiye ortalamasının altında kalmıştır.

Tablo 6: Sosyal Güvenlik - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus oranı

2009

%80,02

%83,96

%76,16

%79,96

%79,98

2012

%84,09

%85,95

%80,59

%83,61

%82,70

2015

%86,16

%87,24

%84,67

%86,02

%85,02

2023

%100

%100

%100

%100

%100

Sosyal güvenlik kapsamında aktif çalışanlar oranı

2009

%20,23

%18,87

%20,69

%20,02

%20,81

2012

%23,00

%22,38

%21,97

%22,57

%24,27

2015

%23,33

%24,42

%22,28

%23,31

%26,38

2023

-

-

-

%26,00

-

Aktif/pasif oranı

2009

1,26

1,24

1,06

1,19

1,78

2012

1,31

1,36

1,01

1,22

1,90

2015

1,29

1,40

0,96

1,21

1,94

2023

-

-

-

1,89

-

Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu

1.5. Finans

Ekonomik olarak tanımlanmış sermayenin yaygınlığı ve verimliliği genellikle mali ve finansal göstergelerle ölçülmektedir. Bölgedeki bankaların durumu, şube sayısı, personel sayısı, sermayenin karlılığı ve mevduatın krediye dönüşüm oranı bazı önemli göstergelerdir. 2012 yılında yapılan göstergeler analiz edildiğinde bölgede bankacılık anlamında ilerlemeler olduğu görülmektedir. Türkiye Bankalar Birliği (TBB) verilerine göre 2015 sonu itibarıyla faaliyet gösteren banka sayısı 47 ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği verilerine göre ülke genelinde faaliyet gösteren katılım bankaları sayısı ise 6’dır. Türkiye’de gözlenen bu artış Bölgede de görülmektedir. Nitekim 2010 yılında Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerinde yer alan banka şube sayısı 2010 yılında 96 iken bu rakam 2014 yılı sonu itibarıyla 106’ya ulaşmıştır. Yine 2012 yılında Bölgede yer alan 4 ilçede banka şubesi yokken 2015 te bu rakam 1’e inmiştir. Şube sayısında yaşanan artış şüphesiz istihdam ve sermaye hareketliliğini de beraberinde getirmiştir. Kastamonu’da 2010 yılında bankalarda istihdam edilen personel sayısı 540 iken bu rakam 2015 yılında 612’ye ulaşmıştır. Diğer illerde de benzer artışlar görülmektedir.

Mevduat ve Kredi

Mevduatların krediye dönüşümü esasen sermayenin üretkenliği göstermektedir. Sermayenin ne derece yatırıma dönüştüğü mevduatın krediye dönüşüm oranı ile hesaplanmaktadır. Mevduatın krediye dönüşme oranı 2011 yılında Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerinde sırasıyla %144, %165 ve %104 ile Sinop olduğu görülmektedir. TR82 ortalaması ise %135 olarak görülmekte bu da ülke ortalamasının (%94) üzerindedir. 2015 yılına gelindiğinde sermayenin krediye dönüşünde oldukça iyi bir yükselme görülmektedir. Nitekim Kastamonu ilinde %162, Çankırı ilinde %177 ve Sinop ilinde bu rakam %118’e ulaşmıştır. Bu veriler doğrultusunda sermayenin krediye dönüşme oranın oldukça yüksek bir artışın olduğu görülmektedir. TR82 Bölgesi’nde de %135 olan ortalama dönüşüm, %13 artışla 2014 sonunda %152 olmuştur.

2010 yılı itibarıyla Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerinde kullanılan ticari kredilerin oranı sırasıyla %61, %49 ve %69 olarak gülmektedir. 2014 yılı verilerini incelediğimiz zaman Kastamonu ili için %65, Çankırı ili için %56 ve Sinop ili için %74’lük bir ticari kredi kullanım oranı görülmektedir. İller düzeyinde yaşanan bu artış ticari faaliyetlerin dolayısıyla Bölgede ekonomik bir hareketliliğin yaşandığını göstermektedir. Bölgede de 2010 yılında ticari kredi kullanım oranı %58 iken bu rakam 2014 yılında %65’e ulaşmıştır. Türkiye genelinde 2010 yılında %86,8 olan ticari kredi kullanım oranı 2014 yılında %85,8 e gerilemiştir. Türkiye ortalaması her ne kadar TR82 ortalamasından yüksek olsa da, ülke genelinde yaşanan ticari kredilerdeki %1’lik azalma, TR82 bölgesinde %7’lik artış şeklinde olmuştur. Bu veriler doğrultusunda ticari kredilerin kullanım oranının Bölge ortalamasının, Türkiye ortalamasına hızla yaklaştığı görülmektedir.

Vergi Gelirleri ve Kamu Harcamaları

Türkiye’de tahsil edilen vergiler ile genel bütçeden yapılan kamu harcamalarının il düzeyinde karşılaştırılması ilginç sonuçlar vermektedir. 2005 yılından itibaren veriler incelendiğinde Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerinde sırasıyla vergi gelirlerinin kamu harcamalarını karşılama oranı %30, %32 ve %35 olduğu ve TR82 bölge ortalamasının %31 olduğu görülmektedir. 2015 verileri incelendiğinde Kastamonu için %22, Çankırı için %29 Ve Sinop için%30 olan oran Bölge için %24 olarak görülmektedir. Önceki yıllara göre illerin genel olarak vergi gelirleri azalmıştır. Ancak ulaşım ve inşaat yatırım harcamaları da ivme kazanmıştır. Özellikle Samsun, Sinop otoyolu, Kastamonu-Sinop otoyolu ve Ilgaz tüneli gibi yatırımlar kamu harcamalarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

Vergi gelirlerinin artırılması ve Bölgenin genel ortalamasının yükselmesi için il genelinde kamu ve özel sektör yatırımlarının artırılması gerekmektedir. Yine bölgede faaliyet gösteren ve genel merkezi il dışında olan şirketlerin vergilerinin de ilgili illerden tahsil edildiği de dikkate alınmalıdır.

Tablo 7: Finans - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Mevduatın krediye dönüşme oranı

2005

%59

%91

%62

%71

%60

2010

%112

%135

%88

%112

%83

2014

%162

%177

%118

%152

%114

2023

-

-

-

%140

-

Ticari kredilerin oranı

2005

%55

%45

%67

%56

%85

2010

%61

%44

%69

%58

%87

2014

%65

%56

%74

%65

%86

2023

-

-

-

%75

-

Vergi gelirlerinin kamu harcamalarını karşılama oranı

2005

%30

%32

%35

%31

%94

2010

%24

%30

%35

%28

%86

2015

%22

%29

%30

%24

%96

2023

-

-

-

%50

-

Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü

2. Eylem Planı Çerçevesi

Bölgenin kamu yatırımlarının genel analizi ve yıllar içerisindeki gelişimi ve eylem planı hazırlama yönteminin özeti. Temmuz ayı içerisinde hazırlanacaktır.

2.1. Sosyal Refah2.1.1. Eğitim

Bölge illerinde eğitim verileri değerlendirildiğinde yaşlı nüfusa bağlı olarak okuma yazma bilmeyen kadın oranının arttığı görülmektedir. Okul öncesi eğitim kurumları sayısı Kastamonu’da 2015 yılında artarak 123’e çıkmışken Çankırı ve Sinop’ta azalış olmuştur. Orta öğretimde okullaşma oranı eğitim sistemindeki 4+4+4 sistemine bağlı olarak Türkiye’de olduğu gibi Bölge illerinde de artış olurken Bölgede mesleki okulların ortaöğretim payında bir azalma görülmektedir (Bkz. Tablo 7). Okuma yazma bilmeyenlerin içindeki kadın oranı da yıllar içerisinde hem Bölgede hem de Türkiye’de artmaktadır. Bu durumun nedeni daha fazla araştırılmaya muhtaç olmakla birlikte belirli yaşın üzerindeki bireylerin okuma yazma bilmemesi ve kadınların daha uzun yaşama süresine sahip olmasıyla açıklanabilir.

Bölge Planı hedefleri açısından Bölgede daha fazla okulöncesi eğitim kurumu sayısının gerçekleşecek nüfus artışı ve yapısındaki değişim ile koşut olarak kademeli olarak artırılması önem taşımaktadır. Ortaöğretimdeki okullaşma oranlarında hedefe ulaşılmışken mesleki eğitimin ortaöğretim içindeki payında azalmanın durdurulması ve artırılması için acil tedbirler alınması gerekmektedir.

Bölgede faaliyet gösteren Kastamonu Üniversitesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi ve Sinop Üniversitesinde eğitim gören öğrenci sayıları her yıl artış göstermektedir. 2015 yılında Kastamonu Üniversitesindeki öğrenci sayısı 23.943 ve akademik personel sayısı 670 olmuştur. Çankırı Karatekin Üniversitesinde öğrenci sayısı 12.382 ve akademisyen sayısı 618 iken aynı yıl Sinop Üniversitesinde öğrenci sayısı 7.575 ve akademisyen sayısı 429 olmuştur. Gerek akademisyen gerekse öğrenci sayılarındaki artış 2015 yılı üniversiteler arası başarı sıralamasında Sinop Üniversitesini 74, Kastamonu Üniversitesini 83, Çankırı Karatekin Üniversitesini 91. Sıraya yükseltirken bu başarının çok önemli ancak yetersiz olduğu ve tüm bölge üniversitelerinin Türkiye sıralamasın ilk 75’e girmeleri ve kademeli olarak da daha da yukarı sıralara çıkmaları gerektiği değerlendirilmektedir. Öğrenci sayısındaki artışa paralel olarak yurt kapasitelerinde de artış olmuştur. Özellikle devlet yurtlarında 2015 yılında Kastamonu’da kapasite 6.340 Çankırı’da 3.400 ve Sinop’ta 1.123’e yükselmiştir. Toplam yurt kapasitesi hedefler açısından oldukça yüksek bir performans sergilemektedir. Bölgede eğitim düzeyinde artışın sonucu yükseköğrenim gören nüfusun oranı % 10 olarak gerçekleşmiş ancak bu oran halen Türkiye ortalamasının altındadır (Bkz. Tablo 7). Bu oranın artırılması için bölge üniversitelerinden mezun olanların bir bölümünün yine Bölgede kalmasının sağlanması için gerekli tedbirler alınmalıdır.

Kamu yatırımları değerlendirildiğinde orta öğretim kurumlarına yatırımların Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yapıldığı ve 2016 kamu yatırım listesinde yer almadığı görülmektedir. Bölgede 2016 kamu eğitim yatırımları Üniversiteleri kapsamaktadır. Bölge üniversiteleri yeni kurulduğu için altyapı şeklinde yatırımların olduğu dikkat çekmektedir. Kastamonu Üniversitesinde 2008-2017 yılı programında olan 125.000.000 TL İletişim Fakültesinin %95’lik kısmı bitmiş durumdadır. Aynı şekilde Çankırı Karatekin Üniversitesinin 2009-2017 programında yer alan ve 76.000.000 TL’lik kütüphane binasının %95’lik yatırımı gerçekleşmiştir. Sinop Üniversitesinin 2009-2018 yılları arasında yapılması planlanan fakülte ve öğrenci yaşam merkezlerinin %48’i tamamlanmıştır (Bkz. Tablo 8). Kamu yatırımlarının Bölgenin 2023 hedeflerine ulaşacak şekilde etkinliğinin ve miktarının artırılması büyük önem taşımaktadır.

3.

62

Tablo 8: Eğitim - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Okul öncesi eğitim kurum sayısı

2006

109

66

89

264

20.675

2010

117

70

110

297

27.606

2015

123

62

69

254

27.793

2023

-

-

-

500

-

Yükseköğretim mezunu oranı (Yüksekokul, Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora)

2009

%5

%5

%6

%5

%7

2012

%7

%7

%8

%7

%9

2015

%10

%10

%11

%10

%13

2023

-

-

-

%11

-

Ortaöğretim okullaşma oranı

2010

%72

%72

%72

%72

%65

2013

%84

%76

%84

%81

%77

2015

%88

%81

%88

%86

%80

2023

-

-

-

%85

%85

Mesleki eğitimin ortaöğretim içindeki payı

2006

%48

%56

%46

%49

%37

2010

%51

%63

%48

%53

%43

2015

%50

%49

%46

%48

%48

2023

-

-

-

%65

%65

4.

Tablo 7 Devam

Okuma yazma bilmeyenlerin içindeki kadın oranı

2009

%78

%80

%75

%78

%80

2012

%80

%83

%78

%80

%83

2015

%82

%83

%79

%81

%83

2023

-

-

-

%50

-

Üniversitede okuyan öğrenci sayısı

2010

7.998

5.722

3.356

17.076

3.768.212

2013

12.841

7.532

4.749

25.122

5.619.079

2015

23.943

12.382

7.575

43.900

6.062.886

2023

-

-

-

85.000

-

Üniversite akademisyen sayısı

2010

231

110

195

536

66.882

2013

478

345

290

1.113

133.088

2015

670

618

429

1.717

151.164

2023

-

-

-

4.500

100.000

Üniversite başarı sıralaması (125 üniversite içinde)

2010

104

97

81

2012

109

96

79

2015

83

91

74

2023

-

-

-

350 puan üzeri alınarak ilk 75'e girmeleri

-

KYK yurt kapasitesi

2010

1.335

915

868

3.118

243.409

2013

1.548

1.080

868

3.496

304.195

2015

6.340

3.400

1.123

10.863

450.941

2023

-

-

-

10.350

600.000

Tablo 7 Devam

Yurtlarda (KYK & Özel) kalan öğrencilerin tüm öğrencilere oranı

2010

%27

%24

%30

%27

%11

2013

%28

%24

%30

%27

%11

2015

%33

%33

%23

%31

%11

2023

-

-

-

%50

-

Kaynak: MEB Örgün Eğitim İstatistikleri, TÜİK, Üniversite Rektörlükleri, METU URAP Center, MEB & KYK İl Müdürlükleri

5.

Tablo 9: Eğitim - 2016 Kamu Yatırımları

İlgili Kurum

Proje No

Proje Adı

Bölge

İl

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi

Proje Tutarı

(Bin TL)

Harcanan Tutar

(Bin TL)

Yılı Ödeneği (Bin TL)

Gerçekleşme Oranı (%)

Eğitim Sektörü Toplamı

510.200

368.099

68.955

72,15

ÇKÜ Toplamı

183.953

153.994

22.953

83,71

Çankırı Karatekin Üni

2016H031950

Çeşitli Ünitelerin Etüd Projesi

TR82

Çankırı

Etüt-Proje

2016

2016

353

0

353

-


2009H030810

Kampüs Altyapısı

TR82

Çankırı

Doğalgaz Dönüşümü, Elektrik hattı, Kampüs İçi Yol, Kanalizasyon hattı, Peyzaj, Su isale hattı, Telefon hattı

2009

2017

82.000

67.155

10.000

81,90


2009H030820

Derslik ve Merkezi Birimler

TR82

Çankırı

Kütüphane (9.500 m2), Çiflik Binası (200 m2)

2009

2017

76.000

72.574

2.000

95,49


2016H031960

Muhtelif İşler

TR82

Çankırı

Bakım Onarım, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Makine- Teçhizat

2016

2016

10.000

0

10.000

-


2016H031970

Yayın Alımı

TR82

Çankırı

Basılı Yayın Alımı, Elektronik Yayın Alımı

2016

2016

600

0

600

-


2010H050110

Açık ve Kapalı Spor Tesisleri

TR82

Çankırı

Spor Tesisleri

2010

2017

15.000

14.265

0

95,10

KÜ Toplamı

214.647

157.569

29.500

73,41

Kastamonu Üni.

2016H033000


TR82

Kastamonu

Etüt-Proje

2016

2016

100

0

100

-

6.

Tablo 8 Devam

Kastamonu Üni.

2008H033330

Kampüs Altyapısı

TR82

Kastamonu


2008

2017

32.000

24.957

5.000

77,99

Kastamonu Üni.

2008H033340


TR82

Kastamonu

İletişim Fakültesi (11.760 m2)

2008

2017

125.000

119.152

2.000

95,32

Kastamonu Üni.

2015H032940

Kastamonu Tıp Fak. Eğt. Öğ. Blokları

TR82

Kastamonu

Tıp Fak. Ders. Bin (19.800 m2)

2015

2017

30.000

0

9.150

-

Kastamonu Üni.

2016H033010

Muhtelif İşler

TR82

Kastamonu

Bakım Onarım, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Makine-Teçhizat,T-11b (1 adet), T-2 (1 adet)

2016

2016

7.047

0

7.000

-

Kastamonu Üni.

2016H033020

Yayın Alımı

TR82

Kastamonu


2016

2016

1.750

0

1.750

-

Kastamonu Üni.

2016H040070

Yücebıyıklar Konağı Restorasyonu

TR82

Kastamonu

Restorasyon (1 adet)

2016

2017

1.750

0

1.500

-

Kastamonu Üni.

1995H050110


TR82

Kastamonu

Spor Kompleksi (9.700 m2)

1995

2017

17.000

13.460

3.000

79,18

SÜ Toplamı

111.600

56.536

16.502

50,66

Sinop Üni.

2016H034610


TR82

Sinop

Etüt-Proje

2016

2016

200

0

200

-

Tablo 8 Devam

Sinop Üni.

2009H032310

Kampüs Altyapısı

TR82

Sinop


2009

2018

20.000

12.784

1.000

63,92

Sinop Üni.

2009H032320


TR82

Sinop

Ayancık Meslek Yüksek Okullu (10.000 m2), Eğitim Fakültesi (11.000 m2) Meslek Yüksek Okulu Binası (10.400 m2) Öğrenci Yaşam Merkezi (12.000 m2) İlahiyat Fakültesi (8.000 m2)

2009

2018

90.000

43.752

14.000

48,61

Sinop Üni.

2016H034620

Muhtelif İşler

TR82

Sinop

Bakım Onarım, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Makine-Teçhizat

2016

2016

1.000

0

1.000

-

Sinop Üni.

2016H034630

Yayın Alımı

TR82

Sinop


2016

2016

300

0

300

-

Sinop Üni.

2010H050210


TR82

Sinop

Spor Tesisleri

2010

2017

100

0

2

-

* Muhtelif yatırımlar toplama dâhil edilmemiştir.

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

Tablo 10: Eğitim - Eylemler ve Projeler

Eylem No

İlgili Kurum

Proje Adı

İl

İlçe

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi

Proje Tutarı (Bin TL)

İşbirliği Yapılacak Kurum

Proje Özeti

6.1.1. Sağlık

Bölge il ve ilçelerinde sağlık alanındaki kamu yatırımları 2007 yılından 2016 yılına kadar düzenli olarak yapılmıştır. Bölge planında yer alan Hekim başına hasta sayısı (Bkz. Tablo 10) göstergesi incelendiğinde gösterge hedefine ulaşılmakta olduğuna ilişkin bir görüntü bulunmamaktadır. Ancak, 2016 yılı yatırım programına bakıldığında Kastamonu’da 2017 yılında bitecek olan %75’i tamamlanmış olan Hacettepe Üniversitesi Hastanesi ve %35’i tamamlanmış olan Devlet Hastanesi olmak üzere 2 adet hastane binası, Sinop’ta ise 2018 yılında bitecek olan 1 adet Hastane ek binası yapımı (Bkz. Tablo 11) görülmektedir. Her ne kadar Kastamonu’da yapılmakta olan hastanelerden bir tanesi mevcut devlet hastanesinin yerini alacak olsa da, ölçeği dolayısı ile hekim sayısında artış sağlayacağı düşünülmektedir. 2016 yılında Çankırı ili için herhangi bir hastane yapımı bulunmamaktadır. Kastamonu ve Sinop illerindeki hastane yatırımları düşünüldüğünde Çankırı’nın 2018 yılında bu illerin gerisinde kalacağı düşünülmektedir. Tüm bu yatırımların 2023 yılı için “Hekim başına hasta sayısı” göstergesi için belirlenmiş olan 588 rakamına ulaşılabilmesi için yeterli olmadığı düşünülmektedir.

100.000 kişi başına yatak sayısı (Bkz. Tablo 10) göstergesi incelendiğinde gösterge hedefine 2007 yılında oldukça yakın olunduğu, 2010 yılında hedeften uzaklaşıldığı ve 2014 yılında hedefe doğru yaklaşma olduğu görülmektedir. Mevcut yatırımlar devam ettiği sürece bu hedefe ulaşılacağı görülmektedir. 2007 yılından bu yana Türkiye ortalamasının üzerinde olan bu gösterge hastanelerdeki yatak sayıları ile hekim sayıları arasındaki uyumsuzluğu göstermektedir. Hekim sayısının yatak sayısına göre oldukça düşük olduğu sonucu çıkmaktadır.

2014 yılında Türkiye ortalaması 573 olan hekim başına hasta sayısının Bölgede 856 olması Bölgedeki hekim açığına işaret etmektedir. Yeni yatırım programlarında yeni hastane yapımlarının yer almasına koşut olarak hekim sayısının da artırılması gerekmektedir. Bölge halkı, bazı sağlık hizmetlerinin yetersizliğinden dolayı başta Ankara olmak üzere büyük şehirlerdeki sağlık hizmetlerinden faydalanmaktadır. Bölgede çözülebilecek türden hekim sayısı ve makine ekipmanlarındaki eksikliklerin giderilmesi için gerekli yatırımların yapılması ve tedbirlerin alınması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca Bölge illerinde özel hastane yatırımlarına (kamu-özel ortaklılığı modeli de dahil olmak üzere) yönelik teşviklerin artırılması gerekmektedir.

2014 – 2023 TR82 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı’nda da vurgulandığı üzere Bölgedeki yaşlı nüfus oranı Türkiye geneline oranla oldukça yüksektir. Bundan dolayı yaşlılara yönelik sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi için gerekli olan yatırımların da önceliklendirilmesi önemlidir.

Tablo 11: Sağlık - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Hekim başına hasta sayısı

2007

1.033

951

973

996

651

2010

773

814

848

802

597

2014

874

834

845

856

573

2023

-

-

-

588

-

100.000 kişi başına yatak sayısı

2007

304

216

314

286

230

2010

274

238

256

261

250

2014

295

248

249

271

266

2023

-

-

-

290

-

Kaynak: TÜİK

Tablo 12: Sağlık - 2016 Kamu Yatırımları

İlgili Kurum

Proje No

Proje Adı

Bölge

İl

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi

Proje Tutarı

(Bin TL)

Harcanan Tutar

(Bin TL)



Sağlık Sektörü Toplamı

283.971

75.821

32.200

26,70

HÜ Toplamı

76.611

36.267

3.500

47,34

Hacettepe Üni.

2009I000460

Hastane Ek Binası İnşaatı

TR82

Kastamonu

Hastane Ek Binası (14.000 m2), Makine-Tehçhizat

2009

2017

33.541

25.133

0

74,93

İnşaat

TR82

Kastamonu

Hastane Ek Binası (14.000 m2)

2009

2017

29.541

25.133

0

85,08

Makine ve Teçhizat

TR82

Kastamonu

Makine- Teçhizat

2017

2017

4.000

0

0

-

Hacettepe Üni.

2010I000400

Kastamonu Hastane Onarımı

TR82

Kastamonu

Büyük Onarım, Makine - Teçhizat

2010

2017

43.070

11.134

3.500

25,85

Büyük Onarım

TR82

Kastamonu

Büyük Onarım

2010

2017

23.070

11.134

3.500

48,26

Makine Teçhizat

TR82

Kastamonu

Makine- Teçhizat

2016

2017

20.000

0

0

-

Sağlık Bakanlığı Toplamı

207.360

39.554

28.700

19,08

Sağlık Bakanlığı

2016I000240

Devlet Hastanesi

TR82

Kastamonu

Hastane İnşaatı (68.707 m2),(400 yatak)

2006

2017

120.360

39.554

20.000

32,86


2016I000240

Atatürk Devlet Hastanesi Ek Bina İnş.

TR82

Sinop

Hastane İnşaatı (46.957 m2), (250 yatak )

2015

2018

87.000

0

8.700

-

* Muhtelif yatırımlar toplama dâhil edilmemiştir.

** Yeşil ile belirtilen yatırımlar bir üstündeki yatırımın alt detaylarıdır.


Tablo 13: Sağlık - Eylemler ve Projeler

Eylem No

İlgili Kurum

Proje Adı

İl

İlçe

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi



Proje Özeti


Devlet Hastanesi Ek Hizmet Binası

Çankırı

Merkez

Hastane İnşaatı

Kalkınma Bakanlığı

Çankırı’ya yapılacak yeni hastane sayesinde 100.000 kişi başına düşen yatak sayısında artış sağlanacaktır.


İlçe Hastaneleri

Yapılacak yeni hastane sayesinde 100.000 kişi başına düşen yatak sayısında artış sağlanacaktır.

Orman Genel Müdürlüğü

Ballıdağ Göğüs Hastalıkları Hastanesi

Kastamonu

Daday

Kalkınma Bakanlığı

Ballıdağ Göğüs Hastalıkları Hastanesi bölgeye kazandırılacaktır. Atıl durumda olan Hastane birçok ilçeye olan mesafesiyle avantajlı konumdadır.

6.1.2. Sosyal Hizmet

Toplumsal hayata katılımda güçlük çeken ve sosyal dışlanmaya maruz kalan kadın, çocuk, yaşlı, gazi, şehit yakını, engelli, işsiz ve yoksul gibi kırılgan grupların ekonomik, sosyal ve kültürel hayata tam katılımları ve yaşadıkları toplumda normal olarak kabul edilen hayat ve refah standartlarına kavuşmaları için gerekli olan fırsatları kazanmalarını sağlayan sosyal içerme sürecine dâhil edilmeleri gerekmektedir.

Kırılgan grupların başında gelen yaşlılar, kimsesiz çocuklar, genç ve engelli bireylerin ve şiddet gören kadınların yeterli derecede ve kaliteli hizmet alması için gerekli kurumsal altyapıda eksiklikler bulunmaktadır. Bölgede özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri bulunmakla birlikte kamuya ait gündüzlü ve yatılı bakım ve rehabilitasyon merkezleri yetersizdir. Ayrıca sosyal hizmet kurumlarının sosyal hizmetlerin sunumunda meydana gelen değişimlere ayak uydurması gerekmektedir. Bu grupların fiziki, sosyal ve psikolojik gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik beşeri (insan kaynakları kapasitesinin arttırılması, personel niteliklerinin geliştirilmesi vb.), fiziki (çocuk evleri, sevgi evleri, kadın konuk evleri, huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri, şiddet önleme ve izleme merkezleri, gazi evleri vb.) altyapı yatırımları arttırılmalıdır.

Ayrıca sosyal yardım ve hizmetlerle bağlantılı çok sayıda kurum ve kuruluş yer almaktadır. Özellikle Aile ve Sosyal Politika İl Müdürlükleri ile sosyal yardım, sağlık, adalet ve güvenlik kurumlarının yürüttüğü hizmetlerin bütüncül bir şekilde yürütülmesini sağlayacak projelerin (ortak veri tabanları oluşturulması gibi) tamamlayıcı bir işlev göreceği değerlendirilmektedir.

2005 yılından itibaren 2016 yılına kadar yıllara göre sosyal hizmetlere yönelik olarak Kamu Yatırım Programı iller düzeyinde incelendiğinde sosyal hizmet alanında yapılan yatırımların ihtiyaçlar göz önünde bulundurulduğunda sayı ve tutar bakımından yeterli olmadığı görülmektedir.

Sosyal hizmetlerden yararlanan kişi sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu artan sosyal hizmet talebi kurumların kapasitelerini zorlamaktadır. Kurumlar artan talebe cevap verecek fiziki kapasite eksikliği yanında mevcut yapıların hizmet kalitesi bağlamında yetersizliği konusunda da sorunlarla karşılaşmaktadır.

Kent yoksulluğu bağlamında yoksul hanelerin yaşadığı mahallelerde özellikle yoksulluktan en fazla etkilenen gruplar olan kadın ve çocukların durumlarını gözeten toplum merkezleri gibi müdahale araçlarının kullanılması yoksulluğun olumsuz etkilerini önlemede önemli katkılar sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Adalet ve güvenlik birimlerinin yatırımlarının 10 yıllık seyri incelendiğinde genellikle hizmet binası yapımlarından ve cezaevi genel onarımlarından oluşmaktadır. Adalet ve güvenlik binaları konusunda il merkezleri ve büyük ilçeler dışında da yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Cezaevlerinde kapasite artışı yatırımlarına ek olarak sosyal amaçlı ünite yatırımlarının ve iş atölyelerinin hükümlülerin gerek rehabilitasyonu gerekse mahkûmiyet sonrası topluma kazandırılması bakımından önemli bir işlev göreceği değerlendirilmektedir. Güvenlik hizmetleri sunulurken sosyal hizmet sunumunda meydana gelen gelişmelerin özellikle korunmaya muhtaç kişiler bağlamında göz önünde bulundurulmasının (emniyet çocuk birimlerinin emniyet müdürlük binalarından ayrılması gibi) yararlı olacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca güvenlik hizmetlerinin sunumunda koordinasyonu ve güvenlik birimlerinin teknolojik donanımını güçlendirecek projelere öncelik verilmelidir.

Tablo 14: Sosyal Hizmetler - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Kamuya ait Huzurevi sayıları

2005

1

2

0

3

66

2010

2

2

0

4

97

2015

3

2

0

5

132

2023

-

-

-

8

-

Kamuya ait Rehabilitasyon merkezi sayıları

2005

0

2

0

2

35

2010

0

2

1

3

69

2015

0

2

1

3

87

2023

-

-

-

5

-

Kaynak: Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri

Tablo 15: Sosyal Hizmetler - 2016 Kamu Yatırımları

İlgili Kurum

Proje No

Proje Adı

Bölge

İl

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi

Proje Tutarı

(Bin TL)

Harcanan Tutar

(Bin TL)



Sosyal Hizmetler

2000K171660

Sosyal Hizmet Mrk.+ İl Müd. Hiz. Binası

TR82

Kastamonu

İl Müdürlüğü Hizmet Binası ve Sosyal Hizmet Merkezi

2016

2019

7.000

-

750

-

Tablo 16: Sosyal Hizmetler - Eylemler ve Projeler

Eylem No

İlgili Kurum

Proje Adı

İl

İlçe

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi



Proje Özeti

6.1.3. Kültür, Sanat ve Spor

Bölge illerinde kültür, sanat ve spor alanındaki kamu yatırımları 2005 yılından itibaren artarak devam etmektedir. Çankırı iline bakıldığında yatırımların genelde Kültür ve Turizm Bakanlığınca yapıldığı gözlemlenmektedir. Öncelikli olarak Ilgaz Dağı Millli parkı sınırları içinde kalan turistik bölgelere turizmin geliştirilmesi ve altyapı hizmetlerinin iyileştirilmesine yönelik yatırımlar yapılmıştır. Gençlik ve Spor Bakanlığınca yapılan yatırımlar ise genelde mevcut tesislerin bakım ve onarımı olmuştur. Çankırı Üniversitesi tarafından açık ve kapalı spor tesislerinin gerçekleşme oranı %95 olmuştur. Söz konusu tesislerin 2017 yılında bitmesi öngörülmektedir. Kastamonu ilindeki kamu yatırımları incelendiğinde Kültür ve Turizm Bakanlığınca birçok ilçeye yapılan ilçe kültür merkezleri göze çarpmaktadır. Ilgaz Dağı Milli Parkına Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2005 yılından bu yana turizmin geliştirilmesi ve altyapı hizmetlerinin iyileştirilmesine yönelik yatırımlar yapılmıştır. Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından muhtelif ilçelere spor salonu ve kapalı yüzme havuzları yapılmıştır. İl genelindeki birçok cami, han, hamam, medrese, külliye gibi yapılar Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir. Kastamonu Üniversitesinin yapmış olduğu açık ve kapalı spor tesislerinin gerçekleşme oranı %79’dur. Söz konusu tesislerin 2017 yılında bitmesi öngörülmektedir. Sinop ilindeki yatırımlar da diğer bölge illeri ile benzerlik göstermektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığınca kültür merkezi ve restorasyon yatırımları yapılmıştır. Kapalı yüzme havuzu ve spor salonu yapımları Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından tamamlanmıştır. İl genelindeki birçok cami, han, hamam, medrese, külliye gibi yapılar Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.

Sinema, tiyatro ve müze ziyaretçi sayılarına bakıldığında illere göre farklılıklar gözlemlenmektedir. Kastamonu ilinde sinema seyircisi sayısı 2005‘ten bu yana hızla artarken Sinop’ta düşerek sıfıra inmiştir. Çankırı da ise Kastamonu gibi sinema izleyicisi artmıştır. Türkiye genelinde de yine sinema seyirci sayısının hızlı bir artış gösterdiği görülmektedir. Tiyatro seyircisine baktığımızda Kastamonu ve Çankırı illerinde 2014 yılına kadar tiyatro seyircisi bulunmamaktadır. Sinop ilinde ise tiyatro seyircisinde dalgalanmalar mevcuttur (Bkz. Tablo 16).

Sanayi, turizm ve üniversitelerin gelişmesiyle birlikte artacak olan nüfusun taleplerini karşılamak ve Bölgeyi yaşanabilir kılmak için önemli olan sosyal altyapının tamamlanması gerekmektedir. Her ilde bulunan üniversite varlığı ile genç nüfus sayılarında da artış bulunan Bölge illerinde sinema, tiyatro, spor tesisleri, gençlik merkezleri gibi sosyal aktivitelerin sayılarının ve kapasitelerinin artırılması bölgesel büyüme için büyük önem arz etmektedir. Bu yüzden kültür, sanat ve spor altyapısının geliştirilmesi gerekmektedir. Bunun için tiyatro ve sinema salonlarının kurulması teşvik edilmelidir ve mevcut salonların hizmet kalitesi artırılmalıdır. Bölgenin kültürel varlığını daha iyi tanıtmak ve paylaşmak için müzeler kurulmalı ve mevcut müzelerin turist çekme kapasiteleri artırılmalıdır. Kültür ve sanat etkinlikleri (çocuk tiyatrosu, sirk, tiyatro günleri, gezici tiyatro) düzenlenerek halkın farkındalığı arttırılmalıdır. Ayrıca spor tesislerinin sayıları ve kaliteleri artırılmalı ve özellikle gençlerin spora özendirilmesi sağlanmalıdır. Sosyal yaşam ve gençlik merkezlerinin kurulması teşvik edilmelidir.

Tablo 17: Kültür, Sanat ve Spor - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Sinema seyircisi sayısı

2005

1.900

6.482

3.500

11.882

18.001.466

2010

107.000

9.000

1.654

117.654

35.787.380

2014

159.270

62.000

0

221.270

55.378.716

2023

-

-

-

370.000

-

Tiyatro seyircisi sayısı

2005

0

0

16.200

16.200

2.716.251

2010

0

0

34.100

34.100

5.248.226

2014

2.740

3.540

8.200

14.480

6.076.128

2023

-

-

-

100.000

-

Müze ziyaretçi sayısı

2005

0

19.663.014

2010

0

25.107.203

2014

32.882

31.530

208.085

272.497

29.799.790

2023

-

-

-

350.000

-

Kaynak: TÜİK

Tablo 18: Kültür, Sanat ve Spor - 2016 Kamu Yatırımları

İlgili Kurum

Proje No

Proje Adı

Bölge

İl

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi

Proje Tutarı

(Bin TL)

Harcanan Tutar

(Bin TL)



Kültür, Sanat ve Spor Sektörü Toplamı

33.850

27.725

4.502

81,90

Çankırı Karatekin Üni Toplamı

15.000

14.265

0

95,10


2010H050110


TR82

Çankırı

Spor Tesisleri

2010

2017

15.000

14.265

0

95,10

Kastamonu Üni.Toplamı

18.750

13.460

4.500

71,78

Kastamonu Üni.

2016H040070

Yücebıyıklar Konağı Restorasyonu

TR82

Kastamonu

Restorasyon (1 adet)

2016

2017

1.750

0

1.500

-

Kastamonu Üni.

1995H050110


TR82

Kastamonu

Spor Kopmleksi (9.700 m2)

1995

2017

17.000

13.460

3.000

79,18

Sinop Üni.Toplamı

100

0

2

-

Sinop Üni.

2010H050210


TR82

Sinop

Spor Tesisleri

2010

2017

100

0

2

-


Tablo 19: Kültür, Sanat ve Spor - Eylemler ve Projeler

Eylem No

İlgili Kurum

Proje Adı

İl

İlçe

Karakteristik

Başlama Tarihi

Bitiş Tarihi



Proje Özeti

6.1.4. Sivil Toplum

Bölgedeki toplam faal dernekler Türkiye genelindeki derneklerin yalnız %1,29’unu oluşturmaktadır. TR82 bölgesinde dernek sayılarında Kastamonu ilindeki derneklerin sayısı Çankırı ve Sinop illerinden fazla olduğu görülmektedir (Bkz. Tablo 19).

Tablo 20: Faal Dernek Sayıları ve Türkiye İçindeki Oranları

İller

Faal Dernek Sayısı (adet)

Türkiye İçindeki Oranı (%)

Kastamonu

561

0,51

Çankırı

452

0,41

Sinop

399

0,36

TR82

1.412

1,29

Türkiye

109.691

100

Kaynak: T.C. İçişleri Bakanlığı, Dernekler Dairesi Başkanlığı

Dernek üyeleri cinsiyet olarak kategorize edildiğinde erkeklerin kadınlara göre dernek faaliyetlerinde daha yoğun olarak bulundukları dikkat çekmektedir (Bkz. Tablo 20). Dernek başına düşen ortalama üye sayısı ise Kastamonu için 56, Çankırı için 52 ve Sinop için 54 kişidir. Dernek başına düşen ortalama üye sayısı ise TR82 bölgesi için 54 kişidir.

Tablo 21: Dernek, Üye Sayıları ve Oranları

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Dernek Sayısı (adet)

561

452

399

1.412

109.691

Üye Sayısı (Kişi)

Toplam

31.369

23.550

21.330

76.249

10.912.542

Erkek

26.814

22.037

18.110

66.961

8.641.862

Kadın

4.472

1.493

3.220

9.185

2.188.361

Tüzel Kişi

83

20

0

103

82.319

Üye Oranı (%)

Erkek

85,48

93,58

84,90

83,04

79,20

Kadın

14,26

6,34

15,10

11,39

20,05

Tüzel Kişi

0,26

0,08

0

5,57

0,75


Yıllar itibarıyla derneklerin gelirlerini incelediğimizde en dikkat çeken ilin Sinop olduğu, Kastamonu ilinin yıllar içinde standart bir ivmeyle yükseldiği, Çankırı ilinin ise son iki yıldır yaklaşık olarak aynı değerler etrafında bulunduğu dikkat çekmektedir. Sinop ilinde faaliyet gösteren derneklerin 2014 yılına kadar toplam geliri stabil seyir izlerken 2015 yılında 35 Milyon TL tutarına ulaşmıştır (Bkz. Grafik 1).

Grafik 1: Derneklere Ait Gelir Toplamı


2015 yılı itibarıyla Türkiye’deki derneklerde çalışan sayıları incelendiğinde ülke genelinde toplam 50.153 kişilik istihdam oluşturduğu dikkat çekmektedir. TR82 bölgesinin bu istihdamdaki payı ise %0,193’tür. TR82 bölgesinde toplam 397 kişi derneklerde çalışmaktadır. Üç il içerisindeki en fazla istihdamı 2015 yılı için Kastamonu ili sağlamıştır. Bunu sırasıyla Çankırı ve Sinop illeri takip etmektedir (Bkz. Tablo 21).

Tablo 22: Derneklerde Çalışan Sayıları

Çalışan Kişi Sayısı

2011

2012

2013

2014

2015

Kastamonu

Toplam

209

95

135

168

223

Tam Zamanlı

138

73

111

135

158

Yarı Zamanlı

26

5

6

15

6

Proje Zamanlı

45

17

18

18

59

Diğer Çalışan

0

0

0

0

0

Çankırı

Toplam

244

61

83

130

98

Tam Zamanlı

229

56

70

100

85

Yarı Zamanlı

8

2

6

10

3

Proje Zamanlı

7

3

7

20

10

Diğer Çalışan

0

0

0

0

0

Sinop

Toplam

55

59

120

86

76

Tam Zamanlı

50

57

79

79

72

Yarı Zamanlı

5

1

5

2

3

Proje Zamanlı

0

1

36

5

1

Diğer Çalışan

0

0

0

0

0

TR82

Toplam

508

215

338

384

397

Tam Zamanlı

417

186

260

314

315

Yarı Zamanlı

39

8

17

27

12

Proje Zamanlı

52

21

61

43

70

Diğer Çalışan

0

0

0

0

0

Türkiye

Toplam

58.226

50.758

107.810

49.282

50.153

Tam Zamanlı

30.976

25.439

38.549

35.250

37.589

Yarı Zamanlı

8.078

3.039

3.323

4.147

3.748

Proje Zamanlı

19.172

22.280

65.938

9.885

8.816

Diğer Çalışan

0

0

0

0

0


Vakıfların türlerine göre dağılımlarında Mülhak ve Esnaf Vakıfları ve Yeni Vakıflar kategorisindeki vakıfların en çok Kastamonu ilinde kurulmuş olduğu dikkat çekmektedir (Tablo 22). Bölgede yaşayanların büyük çoğunluğunun yerel olmasından dolayı cemaat (Bulgar, Ermeni, Gürcü, Keldani, Maroni, Musevi, Rum, Suryani) vakıfları bulunmamaktadır. Aynı şekilde yabancı (Yurtdışında kurulan ve Türkiye’de faaliyet gösteren) vakıfların da Bölgedeki illerin herhangi birisinde bulunmadığı dikkat çekmektedir. Yabancı vakıfların daha çok sahil şeridindeki illerde (İzmir, İstanbul, Balıkesir, Antalya, Adana, Samsun, Hatay, Gaziantep, Ankara, Şanlıurfa) olduğu dikkat çekmektedir.

Tablo 23: Türüne Göre Vakıf Sayıları, 2015

İller

Mülhak ve Esnaf Vakıfları

Yeni Vakıflar

Cemaat Vakıfları

Yabancı Vakıflar

Toplam

Kastamonu

5

36

0

0

41

Çankırı

0

17

0

0

17

Sinop

0

11

0

0

11

TR82

5

64

0

0

69

Türkiye

268

5.014

167

21

5.470

Kaynak: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü

6.2. Potansiyelini Değer Dönüştüren Ekonomi6.2.1. Tarım

TR82 Bölgesi’ni oluşturan Çankırı, Kastamonu ve Sinop illeri coğrafi olarak birbirlerinden oldukça farklıdır. Karasal iklimin hâkim olduğu Çankırı ilinin arazisinin büyük bir kısmı bozkırlardan oluşmaktadır. Kastamonu Karadeniz ile karasal iklimin geçiş kuşağında yer almaktayken Sinop Karadeniz iklimi özelliği göstermektedir. TR82 Bölgesi diğer düzey 2 bölgelerine oranla tarım arazileri sınırlı bir bölgedir. Genel olarak bakıldığında Bölgenin %50’si ormanlık alanlarla kaplı olup Bölge arazileri dağlık alanlarda ve eğimlidir. Bölgede tarım arazileri çok parçalı ve dağınık olup; tarımsal faaliyetler büyük ölçüde Bölge içinde farklılıklar gösteren iklim ve coğrafya koşulları ile şekillenmektedir. Bölgede toplam 100.584 tarım işletmesi mevcuttur ve işletme başına düşen tarım arazisi Türkiye’de 59,9 dekar iken Bölgede 47,6 dekardır (Türkiye İstatistik Kurumu, 2011). Ortalama arazi büyüklüğünün düşüklüğü nedeniyle üretimde ölçek ekonomisine ulaşılamamakta ve dolayısı ile verim düşüklüğü yaşanmaktadır. Sabit maliyetlerin birim ürün başına düşen yükü, birim maliyetleri artırmakta ve karlılık düşmektedir.

Bölge tarımının önündeki sorunlardan biri de yaşlı nüfustur. Yıllar içinde genç nüfus Bölge dışına göç etmiştir. Mevcut genç nüfus ise tarım ile iştigal etmekten ziyade kent merkezlerinde beyaz yakalı olarak çalışma eğilimindedir. Tarım ile uğraşmak genç nüfus nezdinde olumsuz imaj olarak algılandığından bu algıyı kırmak için kent merkezlerinde hobi bahçeleri kurulmalı, ilkokul çağından itibaren Bölge halkına tarım ile uğraşmak özendirilmelidir.

Bölgede öne çıkan bitkisel ürünlere bakıldığında sarımsak, fiğ, çeltik, buğday ve kavun öne çıkmaktadır. Potansiyeli olabilecek ürünler de kestane, fındık, elma, ceviz, dut ve siyez buğdayı olarak sıralanabilmektedir. TR82 Bölgesi’nin de içerisinde bulunduğu Batı Karadeniz bölgesinin toplam fındık üretimi 130.114 ton iken, TR82 Bölgesi’nde bu rakam 6.388 ton’dur (Türkiye İstatistik Kurumu, 2015). Benzer coğrafi özellikteki illerde yüksek miktarda üretilmesi, fındığın potansiyeli arttırılabilecek bir ürün olduğunu göstermektedir.

Bölge işletmelerine verilen kırsal kalkınma destekleri ile hayvancılık gelişme göstermektedir. Kanatlı yetiştiriciliğinde (özellikle broyler yetiştiricilikte) son 5 yılda Çankırı’da iyi bir ivme yakalanmıştır. Büyük baş yetiştiriciliğinde Kastamonu öne çıkmaktadır (bkz. Tablo 23). Ancak Kastamonu’nun yerel ürünleri olan pastırma ve sucuk hala geleneksel yöntemlerle üretilmekte olup henüz endüstrileşememiştir. Bu ürünlerin geleneksek üretimlerini de korumak suretiyle ambalaja girerek ulusal/uluslararası pazarlara açılması gerekmektedir. Süt üretimi bakımından Kastamonu ve Çankırı illeri baskın görünmektedir. Üretilen sütler çoğunlukla çiğ süt olarak tüketildiğinden katma değeri yüksek türevlere Bölge içerisinde yeterince dönüştürülememektedir. Et ve süt yönlü yetiştiriciliğin istenen ölçeklere ulaşabilmesi için tüm bölgeye hitap edebilecek bir konumda bir tarıma dayalı ihtisas besi organize sanayi bölgesinin kurulması elzemdir. Ayrıca kurulacak bu ihtisas organize sanayi bölgesi kendi yem girdilerini de yetiştirebilir/üretebilir nitelikte entegre bir yapı olmalıdır. Zira yetiştiricilikte en yüksek girdi kaleminin yem olduğu bilinmektedir.

Arıcılık da Bölgede potansiyeli olan bir alandır. Bölgenin eşsiz bitki varlığı, arıcılık için oldukça uygundur. Bal veriminin arttırılması için arıcılık yapılan alanlara ekimi yapılan karabuğday bitkisi (fagopyrum esculentum) özellikle Çankırı’da yetişebilmektedir. Bu bitkinin ekim alanlarının arttırılması ve arıcılıkta kullanılması bal üretimini arttırabilecektir.

Son olarak su ürünlerine bakıldığında Bölge’de yer alan irili ufaklı akarsular tatlı su çiftlik balıkçılığı için uygun ortam sağlamaktadır. Kastamonu ve Sinop sahillerinde somon yetiştiriciliği de geliştirilebilecek bir alandır.

Tablo 24: Tarım - Bölge Planı Göstergeleri

Gösterge

Yılı

Kastamonu

Çankırı

Sinop

TR82

Türkiye

Yem bitkileri üretim miktarı (ton)

2005

130.904

126.054

50.328

307.286

14.714.816

2010

119.298

125.671

222.176

467.145

30.073.909

2015

324.795

136.779

254.462

716.036

42.035.501

2023

-

-

-

750.000

-

Organik tarım üretim miktarı (ton)

2005

17.765

15.644

0

33.409

289.082

2010

3.849

2.754

1.597

8.200

331.361

2014

6.124

577

405

7.106

1.065.567

2023

-

-

-

15.000

-

Büyükbaş hayvan sayısı (Kültür ve kültür melezi)

2005

262.727

89.660

102.429

454.816

10.631.405

2010

256.254

84.519

81.858

422.631

11.454.526

2015

233.268

128.376

96.396

458.040

14.127.837

2023

-

-

-

380.000

-

Kanatlı hayvan sayısı (Et tavuğu)

2005

9.785

2.225.405

11.950

2.247.140

257.221.440

2010

21.014

914.000

49.500

984.514

163.984.725

2015

251.960

2.633.500

0

2.885.460

213.658.294

2023

-

-

-

2.000.000

-

Tablo 23 Devam

Büyükbaş süt miktarı (ton)

2005

234.976

76.087

82.772

393.835

10.064.260

2010

284.984

83.433

61.007

429.424

12.454.031

2015

289.009

141.891

88.773

519.673

16.996.281

2023

-

-

-

800.000

-

Bal üretim miktarı (ton)

2005

526

336

333

1.195

82.336

2010

474

352

206

1.032

81.115

2015

320

234

209

763

107.665

2023

-

-

-

1.500

-

Deniz balıkları miktarı (ton)

2005

7.255

-

Kuzey Anadolu Eylem Planı - kuzka.gov.tr · Web viewBölgede ekonomik büyümenin sağlanması ve dış ticaret kapasitesinin artırılması için, ulusal ve uluslararası ulaşım

Documents