Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi: Türkiye'de Kurumsal Yönetim Endeksine Dâhil İşletmelerde Bir Araştırma 1 Abdulkerim DAŞTAN Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, İİBF [email protected]Uğur BELLİKLİ Öğr. Gör., Giresun Üniversitesi, Alucra Turan Bulutçu MYO [email protected]Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi: Türkiye'de Kurumsal Yönetim Endeksine Dâhil İşletmelerde Bir Araştırma Özet Bu çalışmanın amacı, kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimini, muhasebe bilgi sistemi, muhasebe eğitimi ve muhasebe mesleği eşliğinde ele almak ve Türkiye'de Borsa İstanbul Kurumsal Yönetim Endeksi (XKURY)'ndeki işletmelerin verileri üzerinde sözkonusu etkileşimi, istatistiki ve ekonometrik analiz yöntemlerinin yardımıyla incelemektir. Araştırmada Borsa İstanbul Kurumsal Yönetim Endeksi (XKURY)'ne dâhil 48 işletmenin verileri kullanılmıştır. İşletmelerin faaliyet raporları, mali tabloları ve internet sitelerindeki bilgilerden yararlanılarak elde edilen verilerle regresyon ve korelasyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk göstergelerinin muhasebe temelli finansal performans göstergelerinden piyasa değeri/defter değeri ile pozitif yönde ilişkili olduğu, ayrıca muhasebenin işletmelerin ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklarına katkıda bulunduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Hayırseverlik, Muhasebe Bilgi Sistemi, Muhasebe Mesleği, Muhasebe Eğitimi. The Interaction Between Corporate Social Responsibility and Accounting: A Survey on Listed Companies in Corporate Governance Index in Turkey Abstract The aim of this study is to examine the interaction between the corporate social responsibility and accounting through accounting information system, accounting education and accounting as a profession and the data of the companies obtained the study analyzes this interaction by using data from BIST Corporate Governance Index (XKURY). In order to conduct the study, the data of the companies registered in the BIST Corporate Governance Index (XKURY) database are analayzed through statistical and econometric analyses. The corporate social responsibility index values of these companies were computed, the corporate governance rating reports were examined, and the regression and correlation analyses were performed. Resuls showed that the corporate social responsibility indicators of the companies were related in a positive way with the market value/book value rates. Moreover, the study found that accounting contributed to the economic, legal, ethical and voluntary responsibilities of companies. Keywords: Corporate Social Responsibility, Philanthropy, Accounting Information System, Accounting Profession, Accounting Education. 1 Bu çalışma, Doç. Dr. Abdulkerim DAŞTAN danışmanlığında, Uğur BELLİKLİ tarafından hazırlanan "Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi: Türkiye'de Kurumsal Yönetim Endeksine Dahil İşletmelerde Bir Araştırma" isimli Yüksek Lisans Tezinden uyarlanmıştır. ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ, NİSAN 2015, 10(1), 177- 208 177
32
Embed
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi: Türkiye ...€¦ · Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi: Türkiye'de Kurumsa Yönetil m Endeksine Dâhil İşletmelerde
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim
Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma1
Abdulkerim DAŞTAN Doccedil Dr Karadeniz Teknik Uumlniversitesi İİBF
akdastan25yahoocom
Uğur BELLİKLİ Oumlğr Goumlr Giresun Uumlniversitesi Alucra Turan Bulutccedilu MYO
bellikliugurgmailcom
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
Oumlzet
Bu ccedilalışmanın amacı kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimini muhasebe bilgi sistemi muhasebe eğitimi ve muhasebe mesleği eşliğinde ele almak ve Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ndeki işletmelerin verileri uumlzerinde soumlzkonusu etkileşimi istatistiki ve ekonometrik analiz youmlntemlerinin yardımıyla incelemektir Araştırmada Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dacirchil 48 işletmenin verileri kullanılmıştır İşletmelerin faaliyet raporları mali tabloları ve internet sitelerindeki bilgilerden yararlanılarak elde edilen verilerle regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Araştırma sonucunda işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif youmlnde ilişkili olduğu ayrıca muhasebenin işletmelerin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu tespit edilmiştir
Anahtar Kelimeler Kurumsal Sosyal Sorumluluk Hayırseverlik Muhasebe Bilgi Sistemi Muhasebe Mesleği Muhasebe Eğitimi
The Interaction Between Corporate Social Responsibility and Accounting A Survey on Listed Companies in Corporate Governance Index in Turkey
Abstract
The aim of this study is to examine the interaction between the corporate social responsibility and accounting through accounting information system accounting education and accounting as a profession and the data of the companies obtained the study analyzes this interaction by using data from BIST Corporate Governance Index (XKURY) In order to conduct the study the data of the companies registered in the BIST Corporate Governance Index (XKURY) database are analayzed through statistical and econometric analyses The corporate social responsibility index values of these companies were computed the corporate governance rating reports were examined and the regression and correlation analyses were performed Resuls showed that the corporate social responsibility indicators of the companies were related in a positive way with the market valuebook value rates Moreover the study found that accounting contributed to the economic legal ethical and voluntary responsibilities of companies Keywords Corporate Social Responsibility Philanthropy Accounting Information System Accounting Profession Accounting Education
1Bu ccedilalışma Doccedil Dr Abdulkerim DAŞTAN danışmanlığında Uğur BELLİKLİ tarafından hazırlanan Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dahil İşletmelerde Bir Araştırma isimli Yuumlksek Lisans Tezinden uyarlanmıştır
1 Giriş İşletmelerin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarının sınırlarını belirleyen kurumsal sosyal sorumluluk konusu hem akademik literatuumlrde hem de iş duumlnyasında XX yuumlzyılın son ccedileyreğinden bu yana daima guumlncelliğini korumuş ve korumaya devam etmektedir
Muhasebe bilgi sistemi kamuoyunu aydınlatma şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ve guumlvenilirlik gibi ilkeler bazında kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesi ile karşılıklı işbirliği halindedir Muhasebe bilgi sistemi sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ccedilıkar gruplarının menfaatlerini dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla raporlama yapmalıdır Bu sayede işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına dolayısıyla sosyal sorumluluklarına katkıda bulunulabilir
Bu ccedilalışmanın amacı kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimini muhasebe bilgi sistemi muhasebe eğitimi ve muhasebe mesleği eşliğinde ele almak ve Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ndeki işletmelerin verileri uumlzerinde soumlzkonusu etkileşimi ekonometrik ve istatistiki analiz youmlntemlerinin yardımıyla incelemektir
Ccedilalışmada izlenen youmlntem şu şekildedir Oumlncelikle konuya ilişkin ulusal ve uluslararası literatuumlr taraması yapılmıştır Ardından kurumsal sosyal sorumluluk ve işletmenin finansal performansı arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırma sonuccedilları değerlendirilmiştir Son olarak regresyon ve korelasyon analizleri neticesinde kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi durumunun soumlzkonusu işletmeler bazında değerlendirilmesi yapılmıştır
Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda geccedilmişten buguumlne duumlnyada ve Tuumlrkiyede birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışma kurumsal sosyal sorumluluk alanındaki ulusal ve uluslararası ccedilalışmaların buumltuumlncuumll yaklaşımla ele alınması kurumsal sosyal sorumluluk konusunun muhasebe bilimi ile etkileşim duumlzeyini oumlzellikle yeni Tuumlrk Ticaret Kanununun işletmelerde meydana getirdiği değişiklikler bağlamında ele alması bakımından farklılık arz etmektedir Oumlteyandan ccedilalışmada ulaşılan sonuccedillarla literatuumlrde yer alan ccedilalışmalarda elde edilen bulguların karşılaştırılması araştırma bulgularının değerlendirilmesi başlığı altında yapılmıştır
2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk 21 Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Tanımı ve Accedilıklaması
Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ilk olarak XVII yuumlzyılda İngilterede ortaya ccedilıkmıştır Bu doumlnemde İngiliz işletmeleri bir yandan ekonomik performanslarını sergilemiş diğer yandan da kamu yararına ccedilalışma zorunluluğu ile koumlpruuml eğitim kurumları kanal inşaatı yapımı gibi goumlrevleri yerine getirmişlerdir (Oumlztuumlrk 2009 10) Sanayi devrimi ile birlikte işletmeler uumlzerinde daha yoğun baskılar oluşmaya
başlamış ve XIX yuumlzyılda ccedilocuk ve kadın işccedililerin ccedilalıştırılması ile ilgili yeni yasalar oluşturulmuş kurumlar toplumların beklentileri doğrultusunda bu konulara daha duyarlı olmaya zorlanmıştır (Oumlztuumlrk 2009 10 Alpaslan 2012 5)
Kurumsal sosyal sorumluluk I Duumlnya Savaşı (1914-1918)nın sonrasında daha farklı bir boyut kazanmıştır Savaş sonrasında değişen youmlnetim anlayışıyla beraber işletmeler değişen toplum sorunlarına daha fazla ilgi goumlstermeye başlamışlardır Buguumlnkuuml ccedilağdaş kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının temelleri ise 1953 yılında Bowenin işletmelerin ekonomik sorumluluklarının oumltesinde sorumluluklarının olduğunu savunmasıyla başlamıştır (McGee 1998 378) Bu goumlruumlşuuml yaptıkları ccedilalışmalarıyla McGuire (1988) Davis (1971) Stone (1975) Carroll (1979) ve Frederick (1987) gibi yazarlar işletmelerin sorumluluklarının yasal ve ekonomik alanlarla sınırlı olmadığı bunun yanında topluma karşı sorumluluklarının da bulunduğunu ifade ederek desteklemişlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun tarihsel gelişim aşamasına Tuumlrkiye accedilısından bakıldığında konunun daha ccedilok hayırseverlik faaliyetleri ve toplumsal projelere katılım bağlamında ele alındığı ifade edilebilir Nitekim Tuumlrkiyenin mirasccedilısı olduğu Osmanlı Devleti (1299-1922)nde ilk sivil toplum kuruluşu olan vakıflar ile mesleki bir oumlrguumltlenme biccedilimi olan ahilik teşkilatı yuumlzyıllar boyunca toplumda sosyal accedilıdan sorumlu davranışların geliştirilmesini sağlamışlardır (Ersoumlz 2007 65) Tuumlrkiyede kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının ccedilağdaş anlamda 2000li yıllardan sonra geliştiği goumlruumllmektedir Bu yavaş gelişimin sebebi oumlncelikle ekonomik istikrarsızlık olarak goumlsterilebilir Tuumlrkiyede etik ve hayırseverlik sorumluluklarının yerine getirilmesi yeni bir kavram olmamasına rağmen kavram kurumsal sosyal sorumluluk olarak adlandırılmaya başladığında farklı bir kimliğe buumlruumlnmuumlştuumlr Daha oumlnceden goumlnuumllluumlluumlk esasına dayanan bu sorumlulukların goumlnuumllluumlluumlk esasına dayalı olduğu duumlşuumlncesi devam etse dahi bu sorumlulukların altında yatan temel etkenin kurum imajı ve kuruma olan katkı şekline doumlnuumlştuumlğuuml ifade edilebilir (Ersoumlz 2007 67 Oumlztuumlrk vd 2013 9-10)
Gerek akademik alanda gerekse iş duumlnyasında bir asrı aşan suumlreden beri tartışılmakla birlikte kurumsal sosyal sorumluluk konusunda kavramsal accedilıdan bir tanım birliği yapılamamıştır Kavramsal accedilıdan tanım yapmanın zorluğunu McWilliams ve Siegel (2001) kurumsal sosyal sorumluluğun ccedilok ccedilelişkili amaccedil ve hedefleri olmasına Crowther ve Aras (2008 14) ise kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin doğal yapısındaki belirsizliğe bağlamaktadır Bununla birlikte yaygın olarak kabul goumlren kurumsal sosyal sorumluluk tanımı şu şekilde yapılabilir Kurumsal sosyal sorumluluk işletmelerin başta faaliyet goumlsterdiği ccedilevre olmak uumlzere ccedilalışanlardan topluma tuumlm paydaşların saygınlığını goumlzetmek onların hayat standartlarını artırmak ve uumllkenin ekonomisine katkıda bulunmak iccedilin hem yasal
NİSAN 2015 179
hem de etik gerekliliklerin yerine getirilerek toplum nezdinde işletme itibarının artırılması ve suumlrduumlruumllebilirliğinin sağlanması ccedilabasıdır
Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının birtakım ilkeleri vardır Bu ilkeler toplum ve işletme arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğini belirleyen ve toplumun işletmeden olan beklentilerini ifade eden bir anlamda kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerini daha belirgin hale getirmek iccedilin gereklidir Hopkins (2004 22) soumlz konusu ilkeleri yasallık kamusal sorumluluk ve youmlnetsel yetki olarak Crowther ve Aras (2008 14) suumlrduumlruumllebilirlik hesap verebilirlik ve şeffaflık olarak Daştan (2010 9) ise sorumluluk kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml adalet ve eşitlik olarak sıralamıştır
Kurumsal sosyal sorumluluk daha doğrusu işletmelerin sosyal sorumluluğuna ilişkin literatuumlrde birbirine taban tabana zıt iki goumlruumlş ileri suumlruumllmektedir Bunlardan ilki işletmelerin sosyal sorumluluğu olmadığını savunan (aleyhte) goumlruumlş diğeri ise işletmelerin sosyal sorumluluklarının bulunduğunu savunan (lehte) goumlruumlşlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun aleyhinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun olmadığı savına dayalı goumlruumlşler olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Eren 2000 101-102 Shrivastava 1995 212 Hallin ve Gustavson 2009 208 Pinkston ve Carroll 1996 199 McWilliams vd 2006 7 Stanwick ve Stanwick 1998 196)
bull İşletmeler ekonomik amaccedillarla kurulurlar bu nedenle youmlnetimin tek sorumluluğu işletme sahip ve ortaklarına karşı kar maksimizasyonu sorumluluğu olduğundan sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Sosyal sorumluluk sadece işletmeleri ilgilendiren bir olay değildir bizzat tuumlm toplumu ilgilendirdiğinden devletccedile ccediloumlzuumlmlenmesi gerekir
bull Sosyal sorumluluğu yerine getirmek amacıyla yapılan harcamalar ek maliyet anlamındadır ve diğer maliyetler gibi bunlar da uumlruumln maliyetlerine yansıtılıp bunun sonucunda hem uumlretici hem de tuumlketici zarar goumlreceği iccedilin sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri bazı işletmelerce imaj olarak goumlruumllduumlğuuml iccedilin bunun yerine işletmelerde etik kodlar ve etik sorumlulukların geliştirilmesi gerekir
bull Kurumsal kaynakların hayırseverlik faaliyetlerinde kullanılması karlılığı duumlşuumlreceği gibi uumlruumlnlerin fiyatını da arttıracağından sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
Kurumsal sosyal sorumluluğun lehinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun bulunduğu savına dayalı olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir
bull Toplumun bir parccedilası konumundaki işletmeler huumlkuumlmetler tarafından gerekli yasa ve youmlnetmeliklerle kurumsal sosyal sorumluluk konusunda birtakım uygulamaların yapılmasına youmlnlendirilebilirler
bull İşletmeler ccedilevreye duyarlı olmak iccedilin katlanacağı maliyetlerin ccedilok daha fazlasına sosyal sorunlar ortaya ccedilıktıktan sonra katlanmak zorunda kalacaklarından buguumlnden daha az maliyete katlanarak ileride ortaya ccedilıkabilecek yuumlksek maliyetlerden korunabilirler
bull İşletmeler oumlzellikle kullandığı doğal kaynaklar ve uumlretim sonucunda ortaya ccedilıkan zehirli atıklarla doğayı tahrip etmeleri nedeniyle geri doumlnuumlşuumlmluuml mal uumlretmek atıkları yeniden kullanmak ve doğal ccedilevreyi koruyucu diğer tedbirleri alarak verdiği zararları kısmen de olsa azaltabilirler
bull Kamusal hizmetlerden yararlanan işletmelerin bu hizmetlere karşılık oumldedikleri vergiler yetersiz kalabileceğinden işletmeler bu vergilerin dışında sosyal sorunların ccediloumlzuumllmesine katkıda bulunabilirler
bull Sosyal ve ekonomik amaccedillar birbirine bağlı oldukları ve birbirinden ayrılamayacakları iccedilin bu işletmelere rekabet uumlstuumlnluumlğuuml kazandırabilir
bull Toplumda sosyal sorumlu tuumlketiciler vardır ve bunları etkileyebilmenin yolu kurumsal sosyal sorumluluğu uygulamakla muumlmkuumln olabilir
Oumlteyandan konuyla doğrudan ilgisi bulunan kurumsal sosyal sorumluluk modellerine kısaca yer vermek ccedilalışma accedilısından yararlı olacaktır Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri işletmelerde kurumsal sosyal faaliyetleri tanımlamak ve daha belirgin hale getirmek amacıyla geliştirilmiş duumlşuumlnce ve yaklaşımları şematik olarak sistemli bir şekilde sunan ifade ve accedilıklamalardır Literatuumlrde ccedilok sayıda kurumsal sosyal sorumluluk modelinin olduğu belirtilebilir Ancak bu ccedilalışmanın kapsamı bağlamında esas olarak oumlnemli goumlruumllen beş kurumsal sosyal sorumluluk modeline tanımsal duumlzeyde yer verilecektir
Kurumsal sosyal sorumluluk piramidi modeli kurumsal sosyal sorumluluğu ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluk olmak uumlzere doumlrt alanda inceleyen ve bu alanlardan hangilerinin işletmeler iccedilin gerekli beklenen ya da arzu edilen durum olduğunu ortaya koyan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal performans modeli toplumun değişen beklentilerinin analiz edilerek sosyal taleplerine cevap verebilmek iccedilin sistematik bir yaklaşım belirlemeyi ve sosyal sorunlara uygun ccediloumlzuumlmler geliştirmeyi oumlneren ifade ve accedilıklamalardır (Stoner ve Freman 1989dan aktaran Taşlıyan 2012 30) Sosyal sorumluluk modeli toplumun refahını koruyan
NİSAN 2015 181
ve iyileştiren işletmelerin niccedilin ve nasıl oumlnlem aldıklarını ve neden yuumlkuumlmluumlluumlk altına girdiklerini tanımlayan beş varsayım dizisine dayanan ifade ve accedilıklamalardır (Oumlzuumlpek 2005 82) Sosyal duyarlılık modeli Robert W ACKERMAN tarafından geliştirilen ve işletmenin sosyal ccedilabalarının temel amacının sorumluluk değil duyarlılık olması gerektiğini ileri suumlren ifade ve accedilıklamalardır Altı seccedilenek modeli Philip KOTLER tarafından geliştirilen ve işletmelerin sosyal sorumluluklarını hayır işlemek iccedilin altı seccedilenek başlığı ile ele alan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal sorumluluk kavramı altı aşamalı bir model kapsamında incelenmiştir2
22 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Hayırseverlik İlişkisi
Yunancada sevgi anlamındaki philien ve insan anlamındaki anthropos kelimelerinin bir tuumlrevi olarak insan sevgisi anlamına gelen (Raiborn vd 2003 47) hayırseverlik işletmeyle herhangi bir ilişkisi bulunmayan ve sosyal bir beklentiye sahip olmaksızın işletme kaynaklarının rastgele yardım ve sosyal hizmet faaliyetlerine goumlnuumllluuml olarak nasıl tahsis edileceğine dair bir sorumluluktur (Ricks 2005 122) Collinse (1994) goumlre hayırseverlik oumlzetle işletme karının bir kısmının topluma doumlnuumlşuumlnden ibarettir
Hayırseverlik her ne kadar bireysel bir erdem olarak ifade edilmiş olsa bile dinsel inanışların toplum hayatına etkileri de goumlz oumlnuumlne alındığında sosyal sonuccedilları daha geniş olan kurumsal bir yapıya doumlnuumlşebilmektedir Bu noktada kurumsal hayırseverlik kavramı oumln plana ccedilıkmaktadır Kurumsal hayırseverlik işletmenin herhangi bir karşılık beklemeksizin toplumdaki diğer kuruluşlara yaptığı nakdi ya da ayni katkılarını ifade etmektedir (Collins 1994 226) Kurumsal hayırseverlik bir işletmenin bir hayır derneğine ya da sosyal bir amaca ccediloğunlukla nakit bağışlar hibeler veveya ayni bağışlar şeklinde doğrudan katkıda bulunmasıdır (Kotler ve Lee 2006 141)
Modern anlamda Tuumlrkiyede hayırseverlik anlayışının geccedilmişten gelen bir miras niteliği taşıdığı kolaylıkla ifade edilebilir Tuumlrkiyenin hemen her ilinde goumlruumllen aşevleri resmi kamu kurum ve kuruluşlarının konuk evleri hayırseverlik anlayışının birer uumlruumlnuumlduumlr Deprem sel yangın gibi felaketlerde insanlara yardım etmek amacıyla kurulan Kızılay Arama Kurtarma Derneği (AKUT) Afet ve Acil Durum Youmlnetimi (AFAD) vb kurumlar insanlara yardım etmenin yuumlce bir erdem olduğunu goumlstermektedir
Carroll (1991) kurumsal sosyal sorumluluğu doumlrt boyutlu olarak hayırseverliği ise kurumsal sosyal sorumluluğun goumlnuumllluumlluumlk boyutu iccedilerisinde ele almıştır Hayırseverlikle kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki farklar Tablo 1de goumlsterilmiştir
2 Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri ile ilgili ayrıntılı bilgi iccedilin bkz Ackerman ve Bauer (1976) Carroll (1991) Oumlzuumlpek (2005) Kotler ve Lee (2006) Tak (2009)
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
1 Giriş İşletmelerin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarının sınırlarını belirleyen kurumsal sosyal sorumluluk konusu hem akademik literatuumlrde hem de iş duumlnyasında XX yuumlzyılın son ccedileyreğinden bu yana daima guumlncelliğini korumuş ve korumaya devam etmektedir
Muhasebe bilgi sistemi kamuoyunu aydınlatma şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ve guumlvenilirlik gibi ilkeler bazında kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesi ile karşılıklı işbirliği halindedir Muhasebe bilgi sistemi sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ccedilıkar gruplarının menfaatlerini dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla raporlama yapmalıdır Bu sayede işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına dolayısıyla sosyal sorumluluklarına katkıda bulunulabilir
Bu ccedilalışmanın amacı kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimini muhasebe bilgi sistemi muhasebe eğitimi ve muhasebe mesleği eşliğinde ele almak ve Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ndeki işletmelerin verileri uumlzerinde soumlzkonusu etkileşimi ekonometrik ve istatistiki analiz youmlntemlerinin yardımıyla incelemektir
Ccedilalışmada izlenen youmlntem şu şekildedir Oumlncelikle konuya ilişkin ulusal ve uluslararası literatuumlr taraması yapılmıştır Ardından kurumsal sosyal sorumluluk ve işletmenin finansal performansı arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırma sonuccedilları değerlendirilmiştir Son olarak regresyon ve korelasyon analizleri neticesinde kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi durumunun soumlzkonusu işletmeler bazında değerlendirilmesi yapılmıştır
Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda geccedilmişten buguumlne duumlnyada ve Tuumlrkiyede birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Bu ccedilalışma kurumsal sosyal sorumluluk alanındaki ulusal ve uluslararası ccedilalışmaların buumltuumlncuumll yaklaşımla ele alınması kurumsal sosyal sorumluluk konusunun muhasebe bilimi ile etkileşim duumlzeyini oumlzellikle yeni Tuumlrk Ticaret Kanununun işletmelerde meydana getirdiği değişiklikler bağlamında ele alması bakımından farklılık arz etmektedir Oumlteyandan ccedilalışmada ulaşılan sonuccedillarla literatuumlrde yer alan ccedilalışmalarda elde edilen bulguların karşılaştırılması araştırma bulgularının değerlendirilmesi başlığı altında yapılmıştır
2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk 21 Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Tanımı ve Accedilıklaması
Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ilk olarak XVII yuumlzyılda İngilterede ortaya ccedilıkmıştır Bu doumlnemde İngiliz işletmeleri bir yandan ekonomik performanslarını sergilemiş diğer yandan da kamu yararına ccedilalışma zorunluluğu ile koumlpruuml eğitim kurumları kanal inşaatı yapımı gibi goumlrevleri yerine getirmişlerdir (Oumlztuumlrk 2009 10) Sanayi devrimi ile birlikte işletmeler uumlzerinde daha yoğun baskılar oluşmaya
başlamış ve XIX yuumlzyılda ccedilocuk ve kadın işccedililerin ccedilalıştırılması ile ilgili yeni yasalar oluşturulmuş kurumlar toplumların beklentileri doğrultusunda bu konulara daha duyarlı olmaya zorlanmıştır (Oumlztuumlrk 2009 10 Alpaslan 2012 5)
Kurumsal sosyal sorumluluk I Duumlnya Savaşı (1914-1918)nın sonrasında daha farklı bir boyut kazanmıştır Savaş sonrasında değişen youmlnetim anlayışıyla beraber işletmeler değişen toplum sorunlarına daha fazla ilgi goumlstermeye başlamışlardır Buguumlnkuuml ccedilağdaş kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının temelleri ise 1953 yılında Bowenin işletmelerin ekonomik sorumluluklarının oumltesinde sorumluluklarının olduğunu savunmasıyla başlamıştır (McGee 1998 378) Bu goumlruumlşuuml yaptıkları ccedilalışmalarıyla McGuire (1988) Davis (1971) Stone (1975) Carroll (1979) ve Frederick (1987) gibi yazarlar işletmelerin sorumluluklarının yasal ve ekonomik alanlarla sınırlı olmadığı bunun yanında topluma karşı sorumluluklarının da bulunduğunu ifade ederek desteklemişlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun tarihsel gelişim aşamasına Tuumlrkiye accedilısından bakıldığında konunun daha ccedilok hayırseverlik faaliyetleri ve toplumsal projelere katılım bağlamında ele alındığı ifade edilebilir Nitekim Tuumlrkiyenin mirasccedilısı olduğu Osmanlı Devleti (1299-1922)nde ilk sivil toplum kuruluşu olan vakıflar ile mesleki bir oumlrguumltlenme biccedilimi olan ahilik teşkilatı yuumlzyıllar boyunca toplumda sosyal accedilıdan sorumlu davranışların geliştirilmesini sağlamışlardır (Ersoumlz 2007 65) Tuumlrkiyede kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının ccedilağdaş anlamda 2000li yıllardan sonra geliştiği goumlruumllmektedir Bu yavaş gelişimin sebebi oumlncelikle ekonomik istikrarsızlık olarak goumlsterilebilir Tuumlrkiyede etik ve hayırseverlik sorumluluklarının yerine getirilmesi yeni bir kavram olmamasına rağmen kavram kurumsal sosyal sorumluluk olarak adlandırılmaya başladığında farklı bir kimliğe buumlruumlnmuumlştuumlr Daha oumlnceden goumlnuumllluumlluumlk esasına dayanan bu sorumlulukların goumlnuumllluumlluumlk esasına dayalı olduğu duumlşuumlncesi devam etse dahi bu sorumlulukların altında yatan temel etkenin kurum imajı ve kuruma olan katkı şekline doumlnuumlştuumlğuuml ifade edilebilir (Ersoumlz 2007 67 Oumlztuumlrk vd 2013 9-10)
Gerek akademik alanda gerekse iş duumlnyasında bir asrı aşan suumlreden beri tartışılmakla birlikte kurumsal sosyal sorumluluk konusunda kavramsal accedilıdan bir tanım birliği yapılamamıştır Kavramsal accedilıdan tanım yapmanın zorluğunu McWilliams ve Siegel (2001) kurumsal sosyal sorumluluğun ccedilok ccedilelişkili amaccedil ve hedefleri olmasına Crowther ve Aras (2008 14) ise kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin doğal yapısındaki belirsizliğe bağlamaktadır Bununla birlikte yaygın olarak kabul goumlren kurumsal sosyal sorumluluk tanımı şu şekilde yapılabilir Kurumsal sosyal sorumluluk işletmelerin başta faaliyet goumlsterdiği ccedilevre olmak uumlzere ccedilalışanlardan topluma tuumlm paydaşların saygınlığını goumlzetmek onların hayat standartlarını artırmak ve uumllkenin ekonomisine katkıda bulunmak iccedilin hem yasal
NİSAN 2015 179
hem de etik gerekliliklerin yerine getirilerek toplum nezdinde işletme itibarının artırılması ve suumlrduumlruumllebilirliğinin sağlanması ccedilabasıdır
Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının birtakım ilkeleri vardır Bu ilkeler toplum ve işletme arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğini belirleyen ve toplumun işletmeden olan beklentilerini ifade eden bir anlamda kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerini daha belirgin hale getirmek iccedilin gereklidir Hopkins (2004 22) soumlz konusu ilkeleri yasallık kamusal sorumluluk ve youmlnetsel yetki olarak Crowther ve Aras (2008 14) suumlrduumlruumllebilirlik hesap verebilirlik ve şeffaflık olarak Daştan (2010 9) ise sorumluluk kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml adalet ve eşitlik olarak sıralamıştır
Kurumsal sosyal sorumluluk daha doğrusu işletmelerin sosyal sorumluluğuna ilişkin literatuumlrde birbirine taban tabana zıt iki goumlruumlş ileri suumlruumllmektedir Bunlardan ilki işletmelerin sosyal sorumluluğu olmadığını savunan (aleyhte) goumlruumlş diğeri ise işletmelerin sosyal sorumluluklarının bulunduğunu savunan (lehte) goumlruumlşlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun aleyhinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun olmadığı savına dayalı goumlruumlşler olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Eren 2000 101-102 Shrivastava 1995 212 Hallin ve Gustavson 2009 208 Pinkston ve Carroll 1996 199 McWilliams vd 2006 7 Stanwick ve Stanwick 1998 196)
bull İşletmeler ekonomik amaccedillarla kurulurlar bu nedenle youmlnetimin tek sorumluluğu işletme sahip ve ortaklarına karşı kar maksimizasyonu sorumluluğu olduğundan sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Sosyal sorumluluk sadece işletmeleri ilgilendiren bir olay değildir bizzat tuumlm toplumu ilgilendirdiğinden devletccedile ccediloumlzuumlmlenmesi gerekir
bull Sosyal sorumluluğu yerine getirmek amacıyla yapılan harcamalar ek maliyet anlamındadır ve diğer maliyetler gibi bunlar da uumlruumln maliyetlerine yansıtılıp bunun sonucunda hem uumlretici hem de tuumlketici zarar goumlreceği iccedilin sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri bazı işletmelerce imaj olarak goumlruumllduumlğuuml iccedilin bunun yerine işletmelerde etik kodlar ve etik sorumlulukların geliştirilmesi gerekir
bull Kurumsal kaynakların hayırseverlik faaliyetlerinde kullanılması karlılığı duumlşuumlreceği gibi uumlruumlnlerin fiyatını da arttıracağından sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
Kurumsal sosyal sorumluluğun lehinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun bulunduğu savına dayalı olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir
bull Toplumun bir parccedilası konumundaki işletmeler huumlkuumlmetler tarafından gerekli yasa ve youmlnetmeliklerle kurumsal sosyal sorumluluk konusunda birtakım uygulamaların yapılmasına youmlnlendirilebilirler
bull İşletmeler ccedilevreye duyarlı olmak iccedilin katlanacağı maliyetlerin ccedilok daha fazlasına sosyal sorunlar ortaya ccedilıktıktan sonra katlanmak zorunda kalacaklarından buguumlnden daha az maliyete katlanarak ileride ortaya ccedilıkabilecek yuumlksek maliyetlerden korunabilirler
bull İşletmeler oumlzellikle kullandığı doğal kaynaklar ve uumlretim sonucunda ortaya ccedilıkan zehirli atıklarla doğayı tahrip etmeleri nedeniyle geri doumlnuumlşuumlmluuml mal uumlretmek atıkları yeniden kullanmak ve doğal ccedilevreyi koruyucu diğer tedbirleri alarak verdiği zararları kısmen de olsa azaltabilirler
bull Kamusal hizmetlerden yararlanan işletmelerin bu hizmetlere karşılık oumldedikleri vergiler yetersiz kalabileceğinden işletmeler bu vergilerin dışında sosyal sorunların ccediloumlzuumllmesine katkıda bulunabilirler
bull Sosyal ve ekonomik amaccedillar birbirine bağlı oldukları ve birbirinden ayrılamayacakları iccedilin bu işletmelere rekabet uumlstuumlnluumlğuuml kazandırabilir
bull Toplumda sosyal sorumlu tuumlketiciler vardır ve bunları etkileyebilmenin yolu kurumsal sosyal sorumluluğu uygulamakla muumlmkuumln olabilir
Oumlteyandan konuyla doğrudan ilgisi bulunan kurumsal sosyal sorumluluk modellerine kısaca yer vermek ccedilalışma accedilısından yararlı olacaktır Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri işletmelerde kurumsal sosyal faaliyetleri tanımlamak ve daha belirgin hale getirmek amacıyla geliştirilmiş duumlşuumlnce ve yaklaşımları şematik olarak sistemli bir şekilde sunan ifade ve accedilıklamalardır Literatuumlrde ccedilok sayıda kurumsal sosyal sorumluluk modelinin olduğu belirtilebilir Ancak bu ccedilalışmanın kapsamı bağlamında esas olarak oumlnemli goumlruumllen beş kurumsal sosyal sorumluluk modeline tanımsal duumlzeyde yer verilecektir
Kurumsal sosyal sorumluluk piramidi modeli kurumsal sosyal sorumluluğu ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluk olmak uumlzere doumlrt alanda inceleyen ve bu alanlardan hangilerinin işletmeler iccedilin gerekli beklenen ya da arzu edilen durum olduğunu ortaya koyan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal performans modeli toplumun değişen beklentilerinin analiz edilerek sosyal taleplerine cevap verebilmek iccedilin sistematik bir yaklaşım belirlemeyi ve sosyal sorunlara uygun ccediloumlzuumlmler geliştirmeyi oumlneren ifade ve accedilıklamalardır (Stoner ve Freman 1989dan aktaran Taşlıyan 2012 30) Sosyal sorumluluk modeli toplumun refahını koruyan
NİSAN 2015 181
ve iyileştiren işletmelerin niccedilin ve nasıl oumlnlem aldıklarını ve neden yuumlkuumlmluumlluumlk altına girdiklerini tanımlayan beş varsayım dizisine dayanan ifade ve accedilıklamalardır (Oumlzuumlpek 2005 82) Sosyal duyarlılık modeli Robert W ACKERMAN tarafından geliştirilen ve işletmenin sosyal ccedilabalarının temel amacının sorumluluk değil duyarlılık olması gerektiğini ileri suumlren ifade ve accedilıklamalardır Altı seccedilenek modeli Philip KOTLER tarafından geliştirilen ve işletmelerin sosyal sorumluluklarını hayır işlemek iccedilin altı seccedilenek başlığı ile ele alan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal sorumluluk kavramı altı aşamalı bir model kapsamında incelenmiştir2
22 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Hayırseverlik İlişkisi
Yunancada sevgi anlamındaki philien ve insan anlamındaki anthropos kelimelerinin bir tuumlrevi olarak insan sevgisi anlamına gelen (Raiborn vd 2003 47) hayırseverlik işletmeyle herhangi bir ilişkisi bulunmayan ve sosyal bir beklentiye sahip olmaksızın işletme kaynaklarının rastgele yardım ve sosyal hizmet faaliyetlerine goumlnuumllluuml olarak nasıl tahsis edileceğine dair bir sorumluluktur (Ricks 2005 122) Collinse (1994) goumlre hayırseverlik oumlzetle işletme karının bir kısmının topluma doumlnuumlşuumlnden ibarettir
Hayırseverlik her ne kadar bireysel bir erdem olarak ifade edilmiş olsa bile dinsel inanışların toplum hayatına etkileri de goumlz oumlnuumlne alındığında sosyal sonuccedilları daha geniş olan kurumsal bir yapıya doumlnuumlşebilmektedir Bu noktada kurumsal hayırseverlik kavramı oumln plana ccedilıkmaktadır Kurumsal hayırseverlik işletmenin herhangi bir karşılık beklemeksizin toplumdaki diğer kuruluşlara yaptığı nakdi ya da ayni katkılarını ifade etmektedir (Collins 1994 226) Kurumsal hayırseverlik bir işletmenin bir hayır derneğine ya da sosyal bir amaca ccediloğunlukla nakit bağışlar hibeler veveya ayni bağışlar şeklinde doğrudan katkıda bulunmasıdır (Kotler ve Lee 2006 141)
Modern anlamda Tuumlrkiyede hayırseverlik anlayışının geccedilmişten gelen bir miras niteliği taşıdığı kolaylıkla ifade edilebilir Tuumlrkiyenin hemen her ilinde goumlruumllen aşevleri resmi kamu kurum ve kuruluşlarının konuk evleri hayırseverlik anlayışının birer uumlruumlnuumlduumlr Deprem sel yangın gibi felaketlerde insanlara yardım etmek amacıyla kurulan Kızılay Arama Kurtarma Derneği (AKUT) Afet ve Acil Durum Youmlnetimi (AFAD) vb kurumlar insanlara yardım etmenin yuumlce bir erdem olduğunu goumlstermektedir
Carroll (1991) kurumsal sosyal sorumluluğu doumlrt boyutlu olarak hayırseverliği ise kurumsal sosyal sorumluluğun goumlnuumllluumlluumlk boyutu iccedilerisinde ele almıştır Hayırseverlikle kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki farklar Tablo 1de goumlsterilmiştir
2 Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri ile ilgili ayrıntılı bilgi iccedilin bkz Ackerman ve Bauer (1976) Carroll (1991) Oumlzuumlpek (2005) Kotler ve Lee (2006) Tak (2009)
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
başlamış ve XIX yuumlzyılda ccedilocuk ve kadın işccedililerin ccedilalıştırılması ile ilgili yeni yasalar oluşturulmuş kurumlar toplumların beklentileri doğrultusunda bu konulara daha duyarlı olmaya zorlanmıştır (Oumlztuumlrk 2009 10 Alpaslan 2012 5)
Kurumsal sosyal sorumluluk I Duumlnya Savaşı (1914-1918)nın sonrasında daha farklı bir boyut kazanmıştır Savaş sonrasında değişen youmlnetim anlayışıyla beraber işletmeler değişen toplum sorunlarına daha fazla ilgi goumlstermeye başlamışlardır Buguumlnkuuml ccedilağdaş kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının temelleri ise 1953 yılında Bowenin işletmelerin ekonomik sorumluluklarının oumltesinde sorumluluklarının olduğunu savunmasıyla başlamıştır (McGee 1998 378) Bu goumlruumlşuuml yaptıkları ccedilalışmalarıyla McGuire (1988) Davis (1971) Stone (1975) Carroll (1979) ve Frederick (1987) gibi yazarlar işletmelerin sorumluluklarının yasal ve ekonomik alanlarla sınırlı olmadığı bunun yanında topluma karşı sorumluluklarının da bulunduğunu ifade ederek desteklemişlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun tarihsel gelişim aşamasına Tuumlrkiye accedilısından bakıldığında konunun daha ccedilok hayırseverlik faaliyetleri ve toplumsal projelere katılım bağlamında ele alındığı ifade edilebilir Nitekim Tuumlrkiyenin mirasccedilısı olduğu Osmanlı Devleti (1299-1922)nde ilk sivil toplum kuruluşu olan vakıflar ile mesleki bir oumlrguumltlenme biccedilimi olan ahilik teşkilatı yuumlzyıllar boyunca toplumda sosyal accedilıdan sorumlu davranışların geliştirilmesini sağlamışlardır (Ersoumlz 2007 65) Tuumlrkiyede kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının ccedilağdaş anlamda 2000li yıllardan sonra geliştiği goumlruumllmektedir Bu yavaş gelişimin sebebi oumlncelikle ekonomik istikrarsızlık olarak goumlsterilebilir Tuumlrkiyede etik ve hayırseverlik sorumluluklarının yerine getirilmesi yeni bir kavram olmamasına rağmen kavram kurumsal sosyal sorumluluk olarak adlandırılmaya başladığında farklı bir kimliğe buumlruumlnmuumlştuumlr Daha oumlnceden goumlnuumllluumlluumlk esasına dayanan bu sorumlulukların goumlnuumllluumlluumlk esasına dayalı olduğu duumlşuumlncesi devam etse dahi bu sorumlulukların altında yatan temel etkenin kurum imajı ve kuruma olan katkı şekline doumlnuumlştuumlğuuml ifade edilebilir (Ersoumlz 2007 67 Oumlztuumlrk vd 2013 9-10)
Gerek akademik alanda gerekse iş duumlnyasında bir asrı aşan suumlreden beri tartışılmakla birlikte kurumsal sosyal sorumluluk konusunda kavramsal accedilıdan bir tanım birliği yapılamamıştır Kavramsal accedilıdan tanım yapmanın zorluğunu McWilliams ve Siegel (2001) kurumsal sosyal sorumluluğun ccedilok ccedilelişkili amaccedil ve hedefleri olmasına Crowther ve Aras (2008 14) ise kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin doğal yapısındaki belirsizliğe bağlamaktadır Bununla birlikte yaygın olarak kabul goumlren kurumsal sosyal sorumluluk tanımı şu şekilde yapılabilir Kurumsal sosyal sorumluluk işletmelerin başta faaliyet goumlsterdiği ccedilevre olmak uumlzere ccedilalışanlardan topluma tuumlm paydaşların saygınlığını goumlzetmek onların hayat standartlarını artırmak ve uumllkenin ekonomisine katkıda bulunmak iccedilin hem yasal
NİSAN 2015 179
hem de etik gerekliliklerin yerine getirilerek toplum nezdinde işletme itibarının artırılması ve suumlrduumlruumllebilirliğinin sağlanması ccedilabasıdır
Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının birtakım ilkeleri vardır Bu ilkeler toplum ve işletme arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğini belirleyen ve toplumun işletmeden olan beklentilerini ifade eden bir anlamda kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerini daha belirgin hale getirmek iccedilin gereklidir Hopkins (2004 22) soumlz konusu ilkeleri yasallık kamusal sorumluluk ve youmlnetsel yetki olarak Crowther ve Aras (2008 14) suumlrduumlruumllebilirlik hesap verebilirlik ve şeffaflık olarak Daştan (2010 9) ise sorumluluk kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml adalet ve eşitlik olarak sıralamıştır
Kurumsal sosyal sorumluluk daha doğrusu işletmelerin sosyal sorumluluğuna ilişkin literatuumlrde birbirine taban tabana zıt iki goumlruumlş ileri suumlruumllmektedir Bunlardan ilki işletmelerin sosyal sorumluluğu olmadığını savunan (aleyhte) goumlruumlş diğeri ise işletmelerin sosyal sorumluluklarının bulunduğunu savunan (lehte) goumlruumlşlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun aleyhinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun olmadığı savına dayalı goumlruumlşler olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Eren 2000 101-102 Shrivastava 1995 212 Hallin ve Gustavson 2009 208 Pinkston ve Carroll 1996 199 McWilliams vd 2006 7 Stanwick ve Stanwick 1998 196)
bull İşletmeler ekonomik amaccedillarla kurulurlar bu nedenle youmlnetimin tek sorumluluğu işletme sahip ve ortaklarına karşı kar maksimizasyonu sorumluluğu olduğundan sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Sosyal sorumluluk sadece işletmeleri ilgilendiren bir olay değildir bizzat tuumlm toplumu ilgilendirdiğinden devletccedile ccediloumlzuumlmlenmesi gerekir
bull Sosyal sorumluluğu yerine getirmek amacıyla yapılan harcamalar ek maliyet anlamındadır ve diğer maliyetler gibi bunlar da uumlruumln maliyetlerine yansıtılıp bunun sonucunda hem uumlretici hem de tuumlketici zarar goumlreceği iccedilin sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri bazı işletmelerce imaj olarak goumlruumllduumlğuuml iccedilin bunun yerine işletmelerde etik kodlar ve etik sorumlulukların geliştirilmesi gerekir
bull Kurumsal kaynakların hayırseverlik faaliyetlerinde kullanılması karlılığı duumlşuumlreceği gibi uumlruumlnlerin fiyatını da arttıracağından sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
Kurumsal sosyal sorumluluğun lehinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun bulunduğu savına dayalı olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir
bull Toplumun bir parccedilası konumundaki işletmeler huumlkuumlmetler tarafından gerekli yasa ve youmlnetmeliklerle kurumsal sosyal sorumluluk konusunda birtakım uygulamaların yapılmasına youmlnlendirilebilirler
bull İşletmeler ccedilevreye duyarlı olmak iccedilin katlanacağı maliyetlerin ccedilok daha fazlasına sosyal sorunlar ortaya ccedilıktıktan sonra katlanmak zorunda kalacaklarından buguumlnden daha az maliyete katlanarak ileride ortaya ccedilıkabilecek yuumlksek maliyetlerden korunabilirler
bull İşletmeler oumlzellikle kullandığı doğal kaynaklar ve uumlretim sonucunda ortaya ccedilıkan zehirli atıklarla doğayı tahrip etmeleri nedeniyle geri doumlnuumlşuumlmluuml mal uumlretmek atıkları yeniden kullanmak ve doğal ccedilevreyi koruyucu diğer tedbirleri alarak verdiği zararları kısmen de olsa azaltabilirler
bull Kamusal hizmetlerden yararlanan işletmelerin bu hizmetlere karşılık oumldedikleri vergiler yetersiz kalabileceğinden işletmeler bu vergilerin dışında sosyal sorunların ccediloumlzuumllmesine katkıda bulunabilirler
bull Sosyal ve ekonomik amaccedillar birbirine bağlı oldukları ve birbirinden ayrılamayacakları iccedilin bu işletmelere rekabet uumlstuumlnluumlğuuml kazandırabilir
bull Toplumda sosyal sorumlu tuumlketiciler vardır ve bunları etkileyebilmenin yolu kurumsal sosyal sorumluluğu uygulamakla muumlmkuumln olabilir
Oumlteyandan konuyla doğrudan ilgisi bulunan kurumsal sosyal sorumluluk modellerine kısaca yer vermek ccedilalışma accedilısından yararlı olacaktır Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri işletmelerde kurumsal sosyal faaliyetleri tanımlamak ve daha belirgin hale getirmek amacıyla geliştirilmiş duumlşuumlnce ve yaklaşımları şematik olarak sistemli bir şekilde sunan ifade ve accedilıklamalardır Literatuumlrde ccedilok sayıda kurumsal sosyal sorumluluk modelinin olduğu belirtilebilir Ancak bu ccedilalışmanın kapsamı bağlamında esas olarak oumlnemli goumlruumllen beş kurumsal sosyal sorumluluk modeline tanımsal duumlzeyde yer verilecektir
Kurumsal sosyal sorumluluk piramidi modeli kurumsal sosyal sorumluluğu ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluk olmak uumlzere doumlrt alanda inceleyen ve bu alanlardan hangilerinin işletmeler iccedilin gerekli beklenen ya da arzu edilen durum olduğunu ortaya koyan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal performans modeli toplumun değişen beklentilerinin analiz edilerek sosyal taleplerine cevap verebilmek iccedilin sistematik bir yaklaşım belirlemeyi ve sosyal sorunlara uygun ccediloumlzuumlmler geliştirmeyi oumlneren ifade ve accedilıklamalardır (Stoner ve Freman 1989dan aktaran Taşlıyan 2012 30) Sosyal sorumluluk modeli toplumun refahını koruyan
NİSAN 2015 181
ve iyileştiren işletmelerin niccedilin ve nasıl oumlnlem aldıklarını ve neden yuumlkuumlmluumlluumlk altına girdiklerini tanımlayan beş varsayım dizisine dayanan ifade ve accedilıklamalardır (Oumlzuumlpek 2005 82) Sosyal duyarlılık modeli Robert W ACKERMAN tarafından geliştirilen ve işletmenin sosyal ccedilabalarının temel amacının sorumluluk değil duyarlılık olması gerektiğini ileri suumlren ifade ve accedilıklamalardır Altı seccedilenek modeli Philip KOTLER tarafından geliştirilen ve işletmelerin sosyal sorumluluklarını hayır işlemek iccedilin altı seccedilenek başlığı ile ele alan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal sorumluluk kavramı altı aşamalı bir model kapsamında incelenmiştir2
22 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Hayırseverlik İlişkisi
Yunancada sevgi anlamındaki philien ve insan anlamındaki anthropos kelimelerinin bir tuumlrevi olarak insan sevgisi anlamına gelen (Raiborn vd 2003 47) hayırseverlik işletmeyle herhangi bir ilişkisi bulunmayan ve sosyal bir beklentiye sahip olmaksızın işletme kaynaklarının rastgele yardım ve sosyal hizmet faaliyetlerine goumlnuumllluuml olarak nasıl tahsis edileceğine dair bir sorumluluktur (Ricks 2005 122) Collinse (1994) goumlre hayırseverlik oumlzetle işletme karının bir kısmının topluma doumlnuumlşuumlnden ibarettir
Hayırseverlik her ne kadar bireysel bir erdem olarak ifade edilmiş olsa bile dinsel inanışların toplum hayatına etkileri de goumlz oumlnuumlne alındığında sosyal sonuccedilları daha geniş olan kurumsal bir yapıya doumlnuumlşebilmektedir Bu noktada kurumsal hayırseverlik kavramı oumln plana ccedilıkmaktadır Kurumsal hayırseverlik işletmenin herhangi bir karşılık beklemeksizin toplumdaki diğer kuruluşlara yaptığı nakdi ya da ayni katkılarını ifade etmektedir (Collins 1994 226) Kurumsal hayırseverlik bir işletmenin bir hayır derneğine ya da sosyal bir amaca ccediloğunlukla nakit bağışlar hibeler veveya ayni bağışlar şeklinde doğrudan katkıda bulunmasıdır (Kotler ve Lee 2006 141)
Modern anlamda Tuumlrkiyede hayırseverlik anlayışının geccedilmişten gelen bir miras niteliği taşıdığı kolaylıkla ifade edilebilir Tuumlrkiyenin hemen her ilinde goumlruumllen aşevleri resmi kamu kurum ve kuruluşlarının konuk evleri hayırseverlik anlayışının birer uumlruumlnuumlduumlr Deprem sel yangın gibi felaketlerde insanlara yardım etmek amacıyla kurulan Kızılay Arama Kurtarma Derneği (AKUT) Afet ve Acil Durum Youmlnetimi (AFAD) vb kurumlar insanlara yardım etmenin yuumlce bir erdem olduğunu goumlstermektedir
Carroll (1991) kurumsal sosyal sorumluluğu doumlrt boyutlu olarak hayırseverliği ise kurumsal sosyal sorumluluğun goumlnuumllluumlluumlk boyutu iccedilerisinde ele almıştır Hayırseverlikle kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki farklar Tablo 1de goumlsterilmiştir
2 Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri ile ilgili ayrıntılı bilgi iccedilin bkz Ackerman ve Bauer (1976) Carroll (1991) Oumlzuumlpek (2005) Kotler ve Lee (2006) Tak (2009)
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
hem de etik gerekliliklerin yerine getirilerek toplum nezdinde işletme itibarının artırılması ve suumlrduumlruumllebilirliğinin sağlanması ccedilabasıdır
Kurumsal sosyal sorumluluk kavramının birtakım ilkeleri vardır Bu ilkeler toplum ve işletme arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğini belirleyen ve toplumun işletmeden olan beklentilerini ifade eden bir anlamda kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerini daha belirgin hale getirmek iccedilin gereklidir Hopkins (2004 22) soumlz konusu ilkeleri yasallık kamusal sorumluluk ve youmlnetsel yetki olarak Crowther ve Aras (2008 14) suumlrduumlruumllebilirlik hesap verebilirlik ve şeffaflık olarak Daştan (2010 9) ise sorumluluk kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml adalet ve eşitlik olarak sıralamıştır
Kurumsal sosyal sorumluluk daha doğrusu işletmelerin sosyal sorumluluğuna ilişkin literatuumlrde birbirine taban tabana zıt iki goumlruumlş ileri suumlruumllmektedir Bunlardan ilki işletmelerin sosyal sorumluluğu olmadığını savunan (aleyhte) goumlruumlş diğeri ise işletmelerin sosyal sorumluluklarının bulunduğunu savunan (lehte) goumlruumlşlerdir
Kurumsal sosyal sorumluluğun aleyhinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun olmadığı savına dayalı goumlruumlşler olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Eren 2000 101-102 Shrivastava 1995 212 Hallin ve Gustavson 2009 208 Pinkston ve Carroll 1996 199 McWilliams vd 2006 7 Stanwick ve Stanwick 1998 196)
bull İşletmeler ekonomik amaccedillarla kurulurlar bu nedenle youmlnetimin tek sorumluluğu işletme sahip ve ortaklarına karşı kar maksimizasyonu sorumluluğu olduğundan sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Sosyal sorumluluk sadece işletmeleri ilgilendiren bir olay değildir bizzat tuumlm toplumu ilgilendirdiğinden devletccedile ccediloumlzuumlmlenmesi gerekir
bull Sosyal sorumluluğu yerine getirmek amacıyla yapılan harcamalar ek maliyet anlamındadır ve diğer maliyetler gibi bunlar da uumlruumln maliyetlerine yansıtılıp bunun sonucunda hem uumlretici hem de tuumlketici zarar goumlreceği iccedilin sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
bull Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri bazı işletmelerce imaj olarak goumlruumllduumlğuuml iccedilin bunun yerine işletmelerde etik kodlar ve etik sorumlulukların geliştirilmesi gerekir
bull Kurumsal kaynakların hayırseverlik faaliyetlerinde kullanılması karlılığı duumlşuumlreceği gibi uumlruumlnlerin fiyatını da arttıracağından sosyal amaccedilların işletme amaccedillarının dışında tutulması gerekir
Kurumsal sosyal sorumluluğun lehinde olan goumlruumlşler işletmelerin sosyal sorumluluğunun bulunduğu savına dayalı olup aşağıdaki şekilde sıralanabilir
bull Toplumun bir parccedilası konumundaki işletmeler huumlkuumlmetler tarafından gerekli yasa ve youmlnetmeliklerle kurumsal sosyal sorumluluk konusunda birtakım uygulamaların yapılmasına youmlnlendirilebilirler
bull İşletmeler ccedilevreye duyarlı olmak iccedilin katlanacağı maliyetlerin ccedilok daha fazlasına sosyal sorunlar ortaya ccedilıktıktan sonra katlanmak zorunda kalacaklarından buguumlnden daha az maliyete katlanarak ileride ortaya ccedilıkabilecek yuumlksek maliyetlerden korunabilirler
bull İşletmeler oumlzellikle kullandığı doğal kaynaklar ve uumlretim sonucunda ortaya ccedilıkan zehirli atıklarla doğayı tahrip etmeleri nedeniyle geri doumlnuumlşuumlmluuml mal uumlretmek atıkları yeniden kullanmak ve doğal ccedilevreyi koruyucu diğer tedbirleri alarak verdiği zararları kısmen de olsa azaltabilirler
bull Kamusal hizmetlerden yararlanan işletmelerin bu hizmetlere karşılık oumldedikleri vergiler yetersiz kalabileceğinden işletmeler bu vergilerin dışında sosyal sorunların ccediloumlzuumllmesine katkıda bulunabilirler
bull Sosyal ve ekonomik amaccedillar birbirine bağlı oldukları ve birbirinden ayrılamayacakları iccedilin bu işletmelere rekabet uumlstuumlnluumlğuuml kazandırabilir
bull Toplumda sosyal sorumlu tuumlketiciler vardır ve bunları etkileyebilmenin yolu kurumsal sosyal sorumluluğu uygulamakla muumlmkuumln olabilir
Oumlteyandan konuyla doğrudan ilgisi bulunan kurumsal sosyal sorumluluk modellerine kısaca yer vermek ccedilalışma accedilısından yararlı olacaktır Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri işletmelerde kurumsal sosyal faaliyetleri tanımlamak ve daha belirgin hale getirmek amacıyla geliştirilmiş duumlşuumlnce ve yaklaşımları şematik olarak sistemli bir şekilde sunan ifade ve accedilıklamalardır Literatuumlrde ccedilok sayıda kurumsal sosyal sorumluluk modelinin olduğu belirtilebilir Ancak bu ccedilalışmanın kapsamı bağlamında esas olarak oumlnemli goumlruumllen beş kurumsal sosyal sorumluluk modeline tanımsal duumlzeyde yer verilecektir
Kurumsal sosyal sorumluluk piramidi modeli kurumsal sosyal sorumluluğu ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluk olmak uumlzere doumlrt alanda inceleyen ve bu alanlardan hangilerinin işletmeler iccedilin gerekli beklenen ya da arzu edilen durum olduğunu ortaya koyan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal performans modeli toplumun değişen beklentilerinin analiz edilerek sosyal taleplerine cevap verebilmek iccedilin sistematik bir yaklaşım belirlemeyi ve sosyal sorunlara uygun ccediloumlzuumlmler geliştirmeyi oumlneren ifade ve accedilıklamalardır (Stoner ve Freman 1989dan aktaran Taşlıyan 2012 30) Sosyal sorumluluk modeli toplumun refahını koruyan
NİSAN 2015 181
ve iyileştiren işletmelerin niccedilin ve nasıl oumlnlem aldıklarını ve neden yuumlkuumlmluumlluumlk altına girdiklerini tanımlayan beş varsayım dizisine dayanan ifade ve accedilıklamalardır (Oumlzuumlpek 2005 82) Sosyal duyarlılık modeli Robert W ACKERMAN tarafından geliştirilen ve işletmenin sosyal ccedilabalarının temel amacının sorumluluk değil duyarlılık olması gerektiğini ileri suumlren ifade ve accedilıklamalardır Altı seccedilenek modeli Philip KOTLER tarafından geliştirilen ve işletmelerin sosyal sorumluluklarını hayır işlemek iccedilin altı seccedilenek başlığı ile ele alan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal sorumluluk kavramı altı aşamalı bir model kapsamında incelenmiştir2
22 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Hayırseverlik İlişkisi
Yunancada sevgi anlamındaki philien ve insan anlamındaki anthropos kelimelerinin bir tuumlrevi olarak insan sevgisi anlamına gelen (Raiborn vd 2003 47) hayırseverlik işletmeyle herhangi bir ilişkisi bulunmayan ve sosyal bir beklentiye sahip olmaksızın işletme kaynaklarının rastgele yardım ve sosyal hizmet faaliyetlerine goumlnuumllluuml olarak nasıl tahsis edileceğine dair bir sorumluluktur (Ricks 2005 122) Collinse (1994) goumlre hayırseverlik oumlzetle işletme karının bir kısmının topluma doumlnuumlşuumlnden ibarettir
Hayırseverlik her ne kadar bireysel bir erdem olarak ifade edilmiş olsa bile dinsel inanışların toplum hayatına etkileri de goumlz oumlnuumlne alındığında sosyal sonuccedilları daha geniş olan kurumsal bir yapıya doumlnuumlşebilmektedir Bu noktada kurumsal hayırseverlik kavramı oumln plana ccedilıkmaktadır Kurumsal hayırseverlik işletmenin herhangi bir karşılık beklemeksizin toplumdaki diğer kuruluşlara yaptığı nakdi ya da ayni katkılarını ifade etmektedir (Collins 1994 226) Kurumsal hayırseverlik bir işletmenin bir hayır derneğine ya da sosyal bir amaca ccediloğunlukla nakit bağışlar hibeler veveya ayni bağışlar şeklinde doğrudan katkıda bulunmasıdır (Kotler ve Lee 2006 141)
Modern anlamda Tuumlrkiyede hayırseverlik anlayışının geccedilmişten gelen bir miras niteliği taşıdığı kolaylıkla ifade edilebilir Tuumlrkiyenin hemen her ilinde goumlruumllen aşevleri resmi kamu kurum ve kuruluşlarının konuk evleri hayırseverlik anlayışının birer uumlruumlnuumlduumlr Deprem sel yangın gibi felaketlerde insanlara yardım etmek amacıyla kurulan Kızılay Arama Kurtarma Derneği (AKUT) Afet ve Acil Durum Youmlnetimi (AFAD) vb kurumlar insanlara yardım etmenin yuumlce bir erdem olduğunu goumlstermektedir
Carroll (1991) kurumsal sosyal sorumluluğu doumlrt boyutlu olarak hayırseverliği ise kurumsal sosyal sorumluluğun goumlnuumllluumlluumlk boyutu iccedilerisinde ele almıştır Hayırseverlikle kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki farklar Tablo 1de goumlsterilmiştir
2 Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri ile ilgili ayrıntılı bilgi iccedilin bkz Ackerman ve Bauer (1976) Carroll (1991) Oumlzuumlpek (2005) Kotler ve Lee (2006) Tak (2009)
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
bull Toplumun bir parccedilası konumundaki işletmeler huumlkuumlmetler tarafından gerekli yasa ve youmlnetmeliklerle kurumsal sosyal sorumluluk konusunda birtakım uygulamaların yapılmasına youmlnlendirilebilirler
bull İşletmeler ccedilevreye duyarlı olmak iccedilin katlanacağı maliyetlerin ccedilok daha fazlasına sosyal sorunlar ortaya ccedilıktıktan sonra katlanmak zorunda kalacaklarından buguumlnden daha az maliyete katlanarak ileride ortaya ccedilıkabilecek yuumlksek maliyetlerden korunabilirler
bull İşletmeler oumlzellikle kullandığı doğal kaynaklar ve uumlretim sonucunda ortaya ccedilıkan zehirli atıklarla doğayı tahrip etmeleri nedeniyle geri doumlnuumlşuumlmluuml mal uumlretmek atıkları yeniden kullanmak ve doğal ccedilevreyi koruyucu diğer tedbirleri alarak verdiği zararları kısmen de olsa azaltabilirler
bull Kamusal hizmetlerden yararlanan işletmelerin bu hizmetlere karşılık oumldedikleri vergiler yetersiz kalabileceğinden işletmeler bu vergilerin dışında sosyal sorunların ccediloumlzuumllmesine katkıda bulunabilirler
bull Sosyal ve ekonomik amaccedillar birbirine bağlı oldukları ve birbirinden ayrılamayacakları iccedilin bu işletmelere rekabet uumlstuumlnluumlğuuml kazandırabilir
bull Toplumda sosyal sorumlu tuumlketiciler vardır ve bunları etkileyebilmenin yolu kurumsal sosyal sorumluluğu uygulamakla muumlmkuumln olabilir
Oumlteyandan konuyla doğrudan ilgisi bulunan kurumsal sosyal sorumluluk modellerine kısaca yer vermek ccedilalışma accedilısından yararlı olacaktır Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri işletmelerde kurumsal sosyal faaliyetleri tanımlamak ve daha belirgin hale getirmek amacıyla geliştirilmiş duumlşuumlnce ve yaklaşımları şematik olarak sistemli bir şekilde sunan ifade ve accedilıklamalardır Literatuumlrde ccedilok sayıda kurumsal sosyal sorumluluk modelinin olduğu belirtilebilir Ancak bu ccedilalışmanın kapsamı bağlamında esas olarak oumlnemli goumlruumllen beş kurumsal sosyal sorumluluk modeline tanımsal duumlzeyde yer verilecektir
Kurumsal sosyal sorumluluk piramidi modeli kurumsal sosyal sorumluluğu ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluk olmak uumlzere doumlrt alanda inceleyen ve bu alanlardan hangilerinin işletmeler iccedilin gerekli beklenen ya da arzu edilen durum olduğunu ortaya koyan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal performans modeli toplumun değişen beklentilerinin analiz edilerek sosyal taleplerine cevap verebilmek iccedilin sistematik bir yaklaşım belirlemeyi ve sosyal sorunlara uygun ccediloumlzuumlmler geliştirmeyi oumlneren ifade ve accedilıklamalardır (Stoner ve Freman 1989dan aktaran Taşlıyan 2012 30) Sosyal sorumluluk modeli toplumun refahını koruyan
NİSAN 2015 181
ve iyileştiren işletmelerin niccedilin ve nasıl oumlnlem aldıklarını ve neden yuumlkuumlmluumlluumlk altına girdiklerini tanımlayan beş varsayım dizisine dayanan ifade ve accedilıklamalardır (Oumlzuumlpek 2005 82) Sosyal duyarlılık modeli Robert W ACKERMAN tarafından geliştirilen ve işletmenin sosyal ccedilabalarının temel amacının sorumluluk değil duyarlılık olması gerektiğini ileri suumlren ifade ve accedilıklamalardır Altı seccedilenek modeli Philip KOTLER tarafından geliştirilen ve işletmelerin sosyal sorumluluklarını hayır işlemek iccedilin altı seccedilenek başlığı ile ele alan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal sorumluluk kavramı altı aşamalı bir model kapsamında incelenmiştir2
22 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Hayırseverlik İlişkisi
Yunancada sevgi anlamındaki philien ve insan anlamındaki anthropos kelimelerinin bir tuumlrevi olarak insan sevgisi anlamına gelen (Raiborn vd 2003 47) hayırseverlik işletmeyle herhangi bir ilişkisi bulunmayan ve sosyal bir beklentiye sahip olmaksızın işletme kaynaklarının rastgele yardım ve sosyal hizmet faaliyetlerine goumlnuumllluuml olarak nasıl tahsis edileceğine dair bir sorumluluktur (Ricks 2005 122) Collinse (1994) goumlre hayırseverlik oumlzetle işletme karının bir kısmının topluma doumlnuumlşuumlnden ibarettir
Hayırseverlik her ne kadar bireysel bir erdem olarak ifade edilmiş olsa bile dinsel inanışların toplum hayatına etkileri de goumlz oumlnuumlne alındığında sosyal sonuccedilları daha geniş olan kurumsal bir yapıya doumlnuumlşebilmektedir Bu noktada kurumsal hayırseverlik kavramı oumln plana ccedilıkmaktadır Kurumsal hayırseverlik işletmenin herhangi bir karşılık beklemeksizin toplumdaki diğer kuruluşlara yaptığı nakdi ya da ayni katkılarını ifade etmektedir (Collins 1994 226) Kurumsal hayırseverlik bir işletmenin bir hayır derneğine ya da sosyal bir amaca ccediloğunlukla nakit bağışlar hibeler veveya ayni bağışlar şeklinde doğrudan katkıda bulunmasıdır (Kotler ve Lee 2006 141)
Modern anlamda Tuumlrkiyede hayırseverlik anlayışının geccedilmişten gelen bir miras niteliği taşıdığı kolaylıkla ifade edilebilir Tuumlrkiyenin hemen her ilinde goumlruumllen aşevleri resmi kamu kurum ve kuruluşlarının konuk evleri hayırseverlik anlayışının birer uumlruumlnuumlduumlr Deprem sel yangın gibi felaketlerde insanlara yardım etmek amacıyla kurulan Kızılay Arama Kurtarma Derneği (AKUT) Afet ve Acil Durum Youmlnetimi (AFAD) vb kurumlar insanlara yardım etmenin yuumlce bir erdem olduğunu goumlstermektedir
Carroll (1991) kurumsal sosyal sorumluluğu doumlrt boyutlu olarak hayırseverliği ise kurumsal sosyal sorumluluğun goumlnuumllluumlluumlk boyutu iccedilerisinde ele almıştır Hayırseverlikle kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki farklar Tablo 1de goumlsterilmiştir
2 Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri ile ilgili ayrıntılı bilgi iccedilin bkz Ackerman ve Bauer (1976) Carroll (1991) Oumlzuumlpek (2005) Kotler ve Lee (2006) Tak (2009)
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
ve iyileştiren işletmelerin niccedilin ve nasıl oumlnlem aldıklarını ve neden yuumlkuumlmluumlluumlk altına girdiklerini tanımlayan beş varsayım dizisine dayanan ifade ve accedilıklamalardır (Oumlzuumlpek 2005 82) Sosyal duyarlılık modeli Robert W ACKERMAN tarafından geliştirilen ve işletmenin sosyal ccedilabalarının temel amacının sorumluluk değil duyarlılık olması gerektiğini ileri suumlren ifade ve accedilıklamalardır Altı seccedilenek modeli Philip KOTLER tarafından geliştirilen ve işletmelerin sosyal sorumluluklarını hayır işlemek iccedilin altı seccedilenek başlığı ile ele alan ifade ve accedilıklamalardır Sosyal sorumluluk kavramı altı aşamalı bir model kapsamında incelenmiştir2
22 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Hayırseverlik İlişkisi
Yunancada sevgi anlamındaki philien ve insan anlamındaki anthropos kelimelerinin bir tuumlrevi olarak insan sevgisi anlamına gelen (Raiborn vd 2003 47) hayırseverlik işletmeyle herhangi bir ilişkisi bulunmayan ve sosyal bir beklentiye sahip olmaksızın işletme kaynaklarının rastgele yardım ve sosyal hizmet faaliyetlerine goumlnuumllluuml olarak nasıl tahsis edileceğine dair bir sorumluluktur (Ricks 2005 122) Collinse (1994) goumlre hayırseverlik oumlzetle işletme karının bir kısmının topluma doumlnuumlşuumlnden ibarettir
Hayırseverlik her ne kadar bireysel bir erdem olarak ifade edilmiş olsa bile dinsel inanışların toplum hayatına etkileri de goumlz oumlnuumlne alındığında sosyal sonuccedilları daha geniş olan kurumsal bir yapıya doumlnuumlşebilmektedir Bu noktada kurumsal hayırseverlik kavramı oumln plana ccedilıkmaktadır Kurumsal hayırseverlik işletmenin herhangi bir karşılık beklemeksizin toplumdaki diğer kuruluşlara yaptığı nakdi ya da ayni katkılarını ifade etmektedir (Collins 1994 226) Kurumsal hayırseverlik bir işletmenin bir hayır derneğine ya da sosyal bir amaca ccediloğunlukla nakit bağışlar hibeler veveya ayni bağışlar şeklinde doğrudan katkıda bulunmasıdır (Kotler ve Lee 2006 141)
Modern anlamda Tuumlrkiyede hayırseverlik anlayışının geccedilmişten gelen bir miras niteliği taşıdığı kolaylıkla ifade edilebilir Tuumlrkiyenin hemen her ilinde goumlruumllen aşevleri resmi kamu kurum ve kuruluşlarının konuk evleri hayırseverlik anlayışının birer uumlruumlnuumlduumlr Deprem sel yangın gibi felaketlerde insanlara yardım etmek amacıyla kurulan Kızılay Arama Kurtarma Derneği (AKUT) Afet ve Acil Durum Youmlnetimi (AFAD) vb kurumlar insanlara yardım etmenin yuumlce bir erdem olduğunu goumlstermektedir
Carroll (1991) kurumsal sosyal sorumluluğu doumlrt boyutlu olarak hayırseverliği ise kurumsal sosyal sorumluluğun goumlnuumllluumlluumlk boyutu iccedilerisinde ele almıştır Hayırseverlikle kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki farklar Tablo 1de goumlsterilmiştir
2 Kurumsal sosyal sorumluluk modelleri ile ilgili ayrıntılı bilgi iccedilin bkz Ackerman ve Bauer (1976) Carroll (1991) Oumlzuumlpek (2005) Kotler ve Lee (2006) Tak (2009)
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Tablo 1 Hayırseverlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Arasındaki Farklar
Hayırseverlik
Tanım
Amaccedil
Suumlreccedil
Karşılık beklemeden iyilik yapmak dini vicdani değerlere dayalı olarak yardım etmektir
Kişilerin veya kurumların kendi değerleri inanccedilları doğrultusunda istedikleri anda istedikleri kişilere ccedileşitli yardımlarda bulunmalarıdır Bir işin nasıl yapılması gerektiğine dair bazı oumlğelere uygun olması (duyurulmaması pazarlanmaması gibi) işletme stratejisinden bağımsız bir şekilde tasarlanabilmesidir
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Sosyal ccedilevresel ekonomik ve etik kavramların youmlnetimi ve işletmelerin bu alanlarda sosyal paydaş beklentilerine olan duyarlılıklarıdır Oumlrguumltlerin suumlrduumlruumllebilir olmak iccedilin toplumun beklentilerini yerine getirerek topluma olan borccedillarını oumldemeleridir Rasyonel bir ccedilalışma proje suumlreci sonunda hedef sorumluluk alanları belirlenmesi karar verilmesi uygulanması hatta raporlanmasını kapsar
Kaynak Alakavuklar vd 2009 116
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi 31 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Bilgi Sistemi
Muhasebe bilgi sistemi işletme iccedili ve işletme dışı bilgi kullanıcılarının ihtiyaccedil duydukları bilgileri ham verileri veya sıradan bilgileri finansal bilgiye doumlnuumlştuumlrerek uumlretmek ve uumlrettiği bilgileri raporlar aracılığı ile sunmak amacıyla bir araya getirilmiş ve birbirleriyle ilişkili oumlğeler buumltuumlnuumlduumlr (Karacaer ve İbrahimoğlu 2003 214)
Muhasebe bilgi sisteminin etkin ve başarılı olabilmesi iccedilin bu sistemin oumlnemli bir parccedilası olan muhasebe ccedilalışanlarının ccedilok iyi muhasebe ve mevzuat bilgilerine sahip olması guumlnuumlmuumlz duumlnyasında yetersiz kalmaktadır Bunun yanı sıra muhasebe ccedilalışanlarının işletmenin tuumlm işleyişine hacirckim olmaları ve gelişen bilgi teknolojileri ile mevcut sistemi daha da geliştirmeleri gerekir
Bir dağıtım sistemi olarak da adlandırılan muhasebe bilgi sisteminin goumlrevini tam ve doğru olarak yerine getirebilmesi iccedilin yani bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin aşağıda sıralanan işlemleri yerine getirmesi gereklidir (Suumlrmeli 2007 43) Bunlar
bull Mali nitelikli işlemleri ve bunlarla ilgili diğer verileri ilgili kaynaklardan toplayarak muhasebe bilgi sistemine girdi olarak eklemek
bull İlgili kaynaklardan toplanan verileri belli bir duumlzene sokarak biriktirmek bull Duumlzenlenen verileri kaydetmek
NİSAN 2015 183
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
bull İşlenen veriler sonucunda bilgi kullanıcılarının gereksinimleri ccedilerccedilevesinde raporları ve raporda yer alması gereken bilgileri oluşturmak
Bilgilerin doğru ve guumlvenilir olarak uumlretiminin devamlılığı iccedilin verilerin toplanmasından raporların hazırlanmasına kadar olan suumlreci suumlrekli kontrol altında tutmaktır Muhasebe bilgi sisteminin bilgi kullanıcılarının gereksinim duydukları bilgileri uumlretebilmesi iccedilin belirtilen işlemleri Şekil 1de goumlruumllduumlğuuml uumlzere ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 1 Muhasebe Bilgi Sistemi
Kaynak httpnotokucombir-bilgi-sistemi-olarak-muhasebe (29032014)
İşletmede gerccedilekleşen mali olayları organize bir şekilde kayıt altına alarak raporlayan işletmenin yaşam doumlnguumlsuuml ve ticari başarısı hakkında bilgi veren muhasebe bilgi sisteminden sadece belli kişi ya da grupların değil tuumlm ilgi gruplarının ccedilıkarlarını dikkate alacak şekilde tam zamanında gerccedileğe uygun tarafsız ve duumlruumlst bir yaklaşımla ve de işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkı sağlayacak şekilde raporlama yapması beklenir (Demir 2005 117) Muhasebe bilgi sisteminin duumlzenleyip sunduğu mali tablolarda tuumlm toplumun ccedilıkarlarını goumlzetmeyi kendine amaccedil edinmesi toplum uumlzerinde olumlu ya da olumsuz etkileri olan sosyal konuların muhasebe bilgi sisteminin amaccedilları dışında tutulmasını olanaksız hale getirir Dolayısıyla muhasebe bilgi sisteminin kendisinden beklenen bu goumlrevleri yerine getirebilmesi ancak işletmede geccedilerli olacak kurumsal sosyal sorumluluk anlayışına dayalı bir youmlnetim şekliyle muumlmkuumln olabilir (Oumlzkol vd 2005 140)
Kurumsal sosyal sorumluluk ilke ve uygulamalarının geccedilerli olduğu bir işletmede muhasebe bilgi sistemi ve uumlretilen finansal bilginin bu ilke ve uygulamalardan olumlu youmlnde etkileneceği accedilıktır Diğer bir yandan muhasebe bilgi sisteminin bir işletmede kurulma safhasında dikkate alınan ilkeler ile kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerine bakıldığında her ikisi arasında paralellik olduğu accedilık bir şekilde
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
goumlruumllmektedir Muhasebe bilgi sistemi ve kurumsal youmlnetim arasında ilkeler bazında kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık hesap verme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml guumlvenilirlik gibi ilkeler arasında karşılıklı işbirliği soumlz konusudur (Daştan 2010 10 Dinccedil ve Abdioğlu 2009 165)
Muhasebe bilgi sistemi işletmeyle ilgili hemen hemen her konuda tam zamanında guumlvenilir anlaşılabilir bilgileri en duumlşuumlk maliyetle ve muumlmkuumln olan en kısa suumlrede ilgili ccedilıkar gruplarına sunarak kurumsal sosyal sorumluluk ilkelerinden olan kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık ilkelerine katkı sağlayabilir Elbette muhasebe bilgi sisteminin bunu sağlaması işletmeye kurulması safhasında dikkate alınan ilkelere bağlı kalındığı suumlrece muumlmkuumlnduumlr Kamuoyuna accedilıklanan bu bilgilerin tarafsız olması işletmeyle ilişkisi olan ccedilıkar gruplarından yalnızca bir ya da bir kaccedilının değil tamamının ihtiyacını karşılayacak şekilde sunulması gereklidir Muhasebe bilgi sistemi ticari sır kapsamına giren ve işletmenin rekabet guumlcuumlnuuml azaltacak olan bilgiler hariccedil diğer tuumlm bilgileri yukarıda belirtilen şekilde kamuoyuna accedilıklamalıdır Hatta bu bilgi işletmenin aleyhine sonuccedillar doğuracak bile olsa muhasebe bilgi sistemi bu bilgiyi kamuoyu ile paylaşmaktan ccedilekinmemelidir Unutulmamalıdır ki kısa doumlnemde işletmenin aleyhine gibi goumlruumllen bu bilgiler uzun doumlnemde işletmeye guumlccedil sağlayacak toplum nezdinde işletme itibarını artıracaktır Zaten kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının dayandığı temel de budur (SPK 2005 20)
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında istenilen niteliklerde bilgi uumlretimi ve ccedilıkar gruplarının beklentilerinin eksiksiz bir şekilde karşılanabilmesi işletmelerde kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının benimsenmesine ve bu anlayışla işleyen bir muhasebe bilgi sisteminin varlığına bağlıdır Ccediluumlnkuuml şeffaf hesap verilebilir ve sorumluluk anlayışına dayalı finansal bilgi uumlretiminde muhasebe bilgi sistemi oumlnemli goumlrevler uumlstlenir Kurumsal sosyal sorumluluk sosyal konular ile muhasebeyi birbirine yaklaştıran en oumlnemli uygulama alanıdır Ccediluumlnkuuml muhasebe uygulamalarının yuumlruumltuumllmesinde tuumlm toplumun ccedilıkarlarının goumlzetilmesi duumlşuumlncesi tuumlm toplumu ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk kavramının muhasebe bilgi sistemi ile buumltuumlnleşmesini gerekli kılmış bu birliktelik muhasebe bilgi sistemi ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramının sıkı etkileşimini doğurmuştur (Benguuml ve Can 2009 158)
32 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleği
Muhasebe işletmeler arası karşılıklı ilişkiler ve işletme iccedili olaylar sebebi ile işletmenin varlıklarında kaynaklarında giderlerinde ve gelirlerinde değişme meydana getiren tamamen ya da kısmen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri kaydeden sınıflandıran ve anlamlı bir biccedilimde oumlzetleyerek varılan sonuccedilları yorumlayan ve boumlylece işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarına amaccedillarına uygun yararlı
NİSAN 2015 185
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
bilgileri sağlayan bilimdir (Suumlrmen 2013 9) Muhasebe mesleği yukarıdaki tanımda yer alan faaliyetleri yerine getiren muhasebe bilimini uygulayan işletme youmlneticileri ve işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarına karar verme aşamasında gerekli bilgileri tam zamanında accedilık anlaşılabilir ve şeffaf bir şekilde sunan meslek dalıdır (Daştan 2001 32)
Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının ve kurumsal sosyal sorumluluğun bir amaccedil birliği iccedilinde olduğu ifade edilebilir Hem muhasebenin sosyal sorumluluk kavramının hem de kurumsal sosyal sorumluluğun odak noktasında toplum ve toplum iccedilinde işletmeyle ilgili olabilecek ccedilıkar grupları vardır Toplumun ccedilıkarlarının daima işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması yapılan işlemlerde gerccedileğe uygun beyanda bulunulması şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışının raporlamanın temelinde yer alması her iki kavramın ortak amacı olarak belirtilebilir Bir işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk kapsamında gerccedilekleştirdikleri faaliyetlerin raporlanması gereği guumlnuumlmuumlzde kaccedilınılmaz bir durumdur Bu raporlamanın yapılabilmesi ise muhasebe bilimi ile muumlmkuumlnduumlr Yukarıdaki accedilıklamalardan hareketle kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebenin sosyal sorumluluğu ilişkisini Şekil 2 ile ifade etmek muumlmkuumlnduumlr
Şekil 2 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Mesleğinin Sosyal Sorumluluğu İlişkisi
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu
i
1
Ortak Amaccedillar
- Toplum ccedilıkarlarının işletme ccedilıkarlarından uumlstuumln tutulması - Gerccedileğe uygun beyan - Şeffaf ve hesap verebilir raporlama anlayışı - işletme suumlrduumlruumllebilirliği
1 Temel Dayanak Temel Dayanak
Tuumlm paydaşlara karşı sorumluluk Tek bir ccedilıkar grubunun değil tuumlm toplumun ccedilıkan
Geleneksel muhasebe kurumların sadece kendi faaliyetlerine odaklanmış ve dış ccedilevreden gelen etkileri goumlz ardı etmiştir Fakat gerccedilekten de bu durum geleneksel muhasebenin goumlrevi ve genel kabul goumlrmuumlş muhasebe ilkeleriyle uyumludur Oysa sosyal sorumluluk muhasebesi işletmenin şeffaf ve hesap verebilir olmasının bir sonucu olarak aynı zamanda işletmenin topluma karşı sorumluluğunun da bulunduğu bilincinden hareketle raporlamanın kapsamına toplumu ve tuumlm paydaşları da dahil etmiştir Dolayısıyla işletmeler devamlılıklarını sağlamak ve hatta hayatta kalmak istiyorlarsa geleneksel muhasebe anlayışı yerine sosyal
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
sorumlu muhasebe anlayışını benimsemeli ve raporlama kapsamını da bu youmlnde genişletmelidirler Muhasebenin kurumsal sosyal sorumluluğa nasıl katkıda bulunduğunu daha sistematik bir şekilde ifade etmek gerekirse bu katkıları doumlrt başlık altında toplamak muumlmkuumlnduumlr Bunlar
Muhasebe biliminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesine yukarıdaki başlıklar halindeki katkılarını biraz daha accedilmak gerekirse şunlar ifade edilebilir (Demir 2013 231)
bull Muhasebenin uumlreteceği finansal raporlar sayesinde işletme ekonomik ve finansal yapısını rahat bir şekilde goumlrebilecek geleceğe ilişkin karar vermede gerccedileği yansıtan muhasebe bilgilerinin yardımıyla sağlam adımlar atılabilecektir
bull Muhasebe meslek mensubunun işletmenin yasal hak ve sorumluluklarını iyi bilmesine bağlı olarak işletmelerin devlete oumldemeleri gereken vergiler doğru hesaplanabilecek dolayısıyla makro duumlzeyde ulusal ekonomi ve toplum ccedilıkarı korunabilecektir
bull Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubu işini yaparken bu standartların vermiş olduğu bilinccedille hareket ederek hizmet verdiği işletmenin sosyal sorumluluğuna katkıda bulunabilecektir
bull İşletmelerin goumlnuumllluuml sorumluluklarının işletmeye olan maliyeti ve getirisinin hesaplanabilmesi ve bu sayede hangi kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesine karar verilmesinde muhasebe bilimi işletmeye birinci derecede yardımcı olabilecektir
33 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitimi
Muhasebe eğitimi işletme kararlarının alınmasında yararlı bilgilerin tespiti toplanması oumllccediluumllmesi işlenmesi doğruluğunun denetimi raporlar halinde oumlzetlenmesi ve bu raporlanan bilgilerin karar alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı konusundaki bilgilerin oumlğrencilere aktarılması suretiyle oumlğrencilerin muhasebe bilimi konusundaki yeteneklerinin geliştirilme suumlreci (Aysan 1979 254) şeklinde tanımlanabilir
Başlangıccedilta daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişimi hesaplamaya youmlnelik nicel bir yapı ile oumlne ccedilıkan muhasebe kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal youmlnetim gibi konuların etkisi sonucunda işletme ile ilgili ccedilıkar gruplarının ve bunların beklentilerinin ccediloğalmasıyla zamanla sosyal bir iccedilerik
NİSAN 2015 187
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
ve daha analitik bir yapı kazanmıştır Muhasebenin yapısında meydana gelen bu gelişmeler sonucunda muhasebe eğitiminin de artan bu gereksinimlere yanıt verebilecek duruma gelmesi kaccedilınılmaz olmuştur Bu gerekliliğin bir sonucu olarak muhasebe eğitiminde hem niceliksel hem de niteliksel eğitim araccedillarından yararlanılması zorunlu hale gelmiştir
Kurumsal sosyal sorumluluğun muhasebe eğitimini etkilediği bir diğer nokta ise finansal krizler ve muhasebe skandalları olmuştur Son yıllarda ortaya ccedilıkan Enron WorldCom Parmalat gibi muhasebe skandalları şirketlere ve finansal piyasalara olan guumlveni oldukccedila zedelemiştir Şayet kurumsal sosyal sorumluluğun accedilık şeffaf hesap verilebilir raporlama anlayışına uygun bilgiler kamuoyuna aktarılmış olsaydı bu tuumlr muhasebe skandallarının yaşanması olasılığı nispeten daha az olacaktı Dolayısıyla muhasebe eğitiminin bu noktadaki eksikliği hissedilmiş finansal krizler ve muhasebe skandalları konusu hem muhasebe eğitim kitaplarına hem de muumlfredata dahil edilmiştir Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluğun bu konuya kendi iccedilinde daha fazla oumlnem atfetmesi muhasebe meslek etiği gibi daha farklı bir eğitim alanı doğurarak muhasebe eğitiminin şekillenmesine yardımcı olmuştur
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeler tarafından raporlanması gereği muhasebe eğitimini şekillendiren bir başka olgudur Konunun girişinde geleneksel muhasebenin daha ccedilok işletme sahibinin varlık yapısında meydana gelen değişmelerle ilgilendiği belirtilmişti Oysa kurumsal sosyal sorumluluk konusunun işletmelerin guumlndemine alınmasıyla işletmelerin topluma ccedilevreye paydaşlarına ccedilalışanlarına karşı sorumluluklarının olduğu accedilık bir şekilde goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum muhasebe eğitimini de şekillendirerek muhasebe eğitiminde yeni branşların ortaya ccedilıkmasını sağlamıştır Bu sayede ccedilevre muhasebesi insan kaynakları muhasebesi muhasebe meslek etiği gibi yeni derslerin muhasebe eğitimi muumlfredatına girmesi sağlanmıştır Oumlzetle yaşanan muhasebe skandalları teknolojik ekonomik kuumlltuumlrel ve sosyolojik gelişmelere bağlı olarak muhasebe mesleğinin geccedilirdiği değişim aşamaları bilgi ve internet ccedilağının da etkisiyle muhasebe eğitimi artık eskisinden ccedilok daha ciddi anlamda ccedilağdaş ve modern bir anlayışla yuumlruumltuumllmektedir Muhasebe eğitimine youmln veren oumlnemli gelişmelerden biri de kurumsal sosyal sorumluluk konusudur Buna bağlı olarak muhasebe akademisyenlerine duumlşen goumlrev geleceğin meslek mensubu adaylarına sadece işletmenin klasik muhasebe anlayışının nasıl olacağını izah etmek değil aynı zamanda işletmeyle ilgili ccedilıkar gruplarını tanıtmak onların işletmeden ve muhasebe bilgi sisteminden ne tuumlr beklentilerinin olacağını aktarabilmektir Bu sayede muhasebe eğitimi buguumln gelinen noktada kendisine yuumlklenen misyonu hakkıyla icra edebilecektir
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
4 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Etkileşimi Tuumlrkiyede Kurumsal Youmlnetim Endeksine Dacirchil İşletmelerde Bir Araştırma
41 Araştırmanın Amacı
Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında ele alınan bu araştırmanın amacı
a Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin sayıları ticari unvanları oumldenmiş sermayeleri ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri gibi genel durumların ortaya konulması
b Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerin her biri iccedilin ayrı ayrı hesaplanan kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerlerinin nasıl hesaplandığının ortaya konulması
c Soumlzkonusu işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki finansal performans goumlstergelerinin ortaya konulması
d b ve c maddelerinde ortaya konan verilerden yararlanarak ekonometrik ve istatistiki youmlntemlerin yardımıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşiminin incelenmesidir
42 Araştırmanın Kapsamı ve Youmlntemi
Bu ccedilalışma Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil 48 işletme uumlzerinde gerccedilekleştirilmiştir Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY) Borsa İstanbul pazarlarında (Goumlzaltı Pazarı hariccedil) işlem goumlren ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)nun Seri VIII No 51 Sermaye Piyasasında Derecelendirme Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği kapsamında kurumsal youmlnetim ilkelerine uyum notu 10 uumlzerinden en az 7 ana başlıklar itibariyle 10 uumlzerinden en az 65 olan işletmelerin fiyat ve getiri performanslarının oumllccediluumllmesini amaccedillamaktadır (httpborsaistanbulcom - 23052014) Kurumsal youmlnetim toplam derecelendirme notu aşağıdaki ana başlıkları verilen ağırlıklar kullanılarak hesaplanır Bu ana başlıklar derecelendirme kuruluşları tarafından Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Youmlnetim İlkelerine paralel olarak belirlenmiştir Ana başlıklar ve ağırlıkları şu şekildedir
bull Pay Sahipleri 25 bull Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık 35 bull Menfaat Sahipleri 15 bull Youmlnetim Kurulu 25
Bu endekse dahil işletmelerin ticari unvanları aldıkları son kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notları web adresleri oumldenmiş sermayeleri ve genel
NİSAN 2015 189
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
olarak gerccedilekleştirdikleri kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo 2de goumlsterilmiştir Tablo 2 iccedilin bakınız Ek - 1
Araştırmada istenilen amaccedillara ulaşabilmek iccedilin istatistiki ve ekonometrik youmlntemlerden yararlanılmıştır Bu bağlamda ccedilalışmada izlenen youmlntem aşağıdaki gibi sıralanabilir
Oumlncelikle araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin her biri iccedilin 2009-2013 yıllarını kapsayacak şekilde her yıl iccedilin ayrı ayrı kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmıştır3 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanırken Tuumlrkiye Kurumsal Youmlnetim Derneği (TKYD)nin geliştirdiği endeksin 5 temel boyutu kullanılmıştır (Kurumsal Sosyal Sorumluluk Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu 2013 7) Endeks değeri hesaplanırken işletmelerin ilgili yıllardaki faaliyet raporları incelenerek aşağıdaki adımlar izlenmiştir
- Kurumsal youmlnetim strateji ve suumlreccediller etkisi endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin bir kurumsal youmlnetim stratejisi veya suumlreci belirlemiş işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kurumsal youmlnetim uyum raporundaki strateji) belirlememiş işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 10 ile ccedilarpılmıştır
- Ekonomik etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ekonomik etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin bağış yardım sponsoruluk) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Sosyal etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin sosyal etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin kadına youmlnelik şiddetin oumlnlenmesi kız ccedilocuklarının okuması okul yaptırılması) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 30 ile ccedilarpılmıştır
- Ccedilevresel etki endeks boyutu altında ilgili yıl iccedilin ccedilevresel etki oluşturan bir kurumsal sosyal sorumluluk faaliyeti gerccedilekleştiren işletmelere 1 puan verilmiş (oumlrneğin ağaccedillandırma ccedilalışması işletmenin ISO 14001 Belgesine sahip olması atık toplama) gerccedilekleştirmeyen işletmelere 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 25 ile ccedilarpılmıştır
- Raporlama ve denetim etkisi endeks boyutu altında işletmelerin ilgili yılda kurumsal youmlnetim uyum raporu olup olmadığı incelenmiş uyum raporu olan
3 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Endeks değerinin hesaplanmasında Ccedilelik Şaban ve Guumlleccedil Tuna Can Kurumsal Sosyal Sorumluluk Oumllccediluumlmuuml ve İşletme Boyutlarıyla İlişkisi Uumlretim Sektoumlruuml Uygulaması 17 Finans Sempozyumu (23-26 Ekim 2013) s 154-165 adlı ccedilalışmadan yararlanılmıştır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
işletmelere 1 puan olmayan işletmelere ise 0 puan verilmiştir Verilen puanlar bu boyutun ağırlığı olan 5 ile ccedilarpılmıştır
- Bu endeks boyutlarının her birinden alınan puanların toplamı ilgili işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini oluşturmuştur
Daha sonra işletmelerin 2009-2013 yılları arasındaki kurumsal youmlnetim derecelendirme raporlarından yararlanılarak ilgili yıla ait kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kurumsal sosyal sorumluluk - muhasebe etkileşimi ilişkisini en iyi şekilde ortaya koyacağı duumlşuumlnuumllen kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu belirlenmiştir
Ardından her bir işletmenin 2009-2013 yılları arasında faaliyet raporlarından ve mali tablolarından yararlanılarak finansal performans goumlstergeleri olan Aktif Karlılık Oumlzkaynak Karlılık Net Kar Marjı ve Piyasa DeğeriDefter Değeri oranları bulunmuştur Soumlzkonusu oranların formuumllleri Şekil 3de verilmiştir
Şekil 3 Finansal Performans Goumlstergeleri Formuumllleri
Aktif Karlılık Oranı Net Doumlnem Karı Aktif Toplamı
Net Doumlnem Karı Oumlzkaynak Toplamı
Net Doumlnem Karı Net Satışlar
Piyasa Değeri Defter Değeri
Hisse Senedi Kapanış Fiyatı x Hisse Adedi İşletmenin Oumlzsermayesi
Son olarak bir araştırma modeli kurulmuştur Araştırmada kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe ilişkisini incelemek amacıyla regresyon ve korelasyon analizleri kullanılmıştır Analizde kullanılan değişkenlere ilişkin accedilıklama aşağıda verilmiştir
bull Y1 Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri
bull Y2 Kurumsal youmlnetim derecelendirme notu
bull Y3 Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu
NİSAN 2015 191
bull X1 Aktif karlılık oranı
bull X2 Oumlzkaynak karlılık oranı
bull X3 Net kar marjı oranı
bull X4 Piyasa DeğeriDefter Değeri oranı
olarak belirlenmiştir
Araştırma modeli şekil 4de goumlsterilmiştir
Şekil 4 Araştırma Modeli
Kurumsal Sosyal Sorumluluk
Endeks Değeri
Kurumsal Youmlnetim Derecelendirme
Notu
Finansal Performans
Kamuoyunu Aydınlatma ve Şeffaflık Notu
Goumlstergeleri
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
43 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Şekil 4de goumlruumllduumlğuuml uumlzere kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri (Y1) kurumsal youmlnetim derecelendirme notu (Y2) ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu (Y3) bağımlı değişken olarak seccedililmiş finansal performans goumlstergeleri (X1 X2 X3 ve X4) ise bağımsız değişken olarak seccedililmiştir Araştırmada regresyon ve korelasyon analizleri yardımıyla değişkenler arasındaki ilişki 2009 2010 2011 2012 ve 2013 yılları iccedilin tek tek incelenerek karşılaştırma yapılacaktır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
44 Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi
Tanımlayıcı istatistik değerleri işletmelerin 2009-2013 yılları arasında araştırmada seccedililmiş değişkenler hakkında genel bilgi edinilmesi amacıyla verilmiştir Her yıl iccedilin ayrı ayrı tanımlayıcı istatistik değerleri sunulmuştur
Genel olarak beş yılın tanımlayıcı istatistik değerlendirmesi yapılacak olursa 2011 yılı hariccedil ve yıllar itibariyle bazı istisnalar goumlz ardı edilirse değişkenlerin hepsinde artışın olduğu Tablo 3ten goumlruumllebilir Tablo 3 iccedilin bakınız Ek - 2 Ayrıca işletmelerin yıllar itibariyle kurumsal sosyal sorumluluk konusuna daha fazla oumlnem verdiği ve bu alanda derecelendirme kuruluşları aracılığı ile kurumsal youmlnetim duumlşuumlncesi anlayışlarını kamuoyuna da duyurma ihtiyacı iccedilinde oldukları anlaşılmaktadır Bunun yanı sıra işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ve kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notlarının beş yıllık suumlreccedil iccedilinde artan bir goumlruumlnuumlm izlemesi sosyal sorumluluk konusuna verilen oumlnemin bir goumlstergesidir
Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin verilerine ilişkin tanımlayıcı istatistik değerleri ve yorumlanmasının ardından korelasyon analizi gerccedilekleştirilmiştir Araştırma kapsamına dahil edilen işletmelerin korelasyon analizi sonuccedilları Tablo 4de goumlruumllmektedir Tablo 4 iccedilin bakınız Ek - 3 2009 yılına bakıldığında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişkinin kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile aktif karlılık ve oumlzkaynak karlılığı oranı arasında ise negatif ilişkinin olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile aktif karlılık ve piyasa değeridefter değeri arasında pozitif ilişki vardır Oumlteyandan kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile sadece oumlzkaynak karlılık oranı arasında negatif ilişki olduğu goumlruumllmuumlş diğer değişkenlerle ilişki tespit edilememiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile diğer değişkenler arasında anlamlı bir ilişkisinin olmadığı yine 2010 yılındaki tablodan anlaşılmaktadır
2011 yılında aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılık oranı net kar marjı oranlarının birbiriyle ilişkisi goumlruumllmektedir Soumlzkonusu yılda işletmeler sosyal sorumluluk faaliyetlerine gereken oumlnemi vermelerine rağmen bu durum finansal performansa doğrudan yansımamıştır 2012 yılında kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin piyasa değeridefter değeri ile pozitif ilişkisi olduğu goumlruumllmektedir İlgili yılda kurumsal youmlnetim derecelendirme notu ile kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun finansal performans goumlstergelerinden hiccedilbiri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır 2013 yılında ise kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin oumlzkaynak karlılığı ve piyasa değeridefter değeri oranıyla pozitif ilişkisi vardır Kurumsal youmlnetim derecelendirme notunun ise aktif karlılık oranı ve oumlzkaynak karlılık oranı ile pozitif ilişkisinin olduğu goumlruumllmektedir Kamuoyunu aydınlatma ve
NİSAN 2015 193
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
şeffaflık notunun ise finansal performans goumlstergeleri ile anlamlı ilişkisine rastlanılmamıştır
Korelasyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel bir değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerinin 2009-2013 yılları arasında oumlzellikle piyasa değeridefter değeri oranı ile yıllar itibariyle pozitif youmlnde ilişkili olması işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu youmlnde yansıması şeklinde yorumlanabilir Dolayısıyla yatırım kararı verenler kurumsal sosyal sorumlu işletmeleri tercih etmekte bu bağlamda muhasebe biliminin de kendi uumlzerine duumlşen tuumlm paydaşların ccedilıkarlarının korunması ve karar alıcılara işletme hakkında doğru bilgilerin ulaştırılması goumlrevini yerine getirmiş olduğu youmlnuumlnde yorum yapılabilir Ccediluumlnkuuml yatırımcılara ve işletme ile ilgilenen taraflara doğru tam zamanlı bilgi sunan işletmelere piyasalarda guumlvenin artacağı sonucuna varmak yanlış bir ccedilıkarım olmayacaktır Oumlteyandan farklı analiz youmlntemlerini veya aynı youmlntemi tercih etmiş ccedilalışmalarda sonuccedilların nasıl olduğuna değinmekte yarar vardır Frooman (1997) yapmış olduğu ccedilalışmada sosyal sorumluluklarını yerine getirmeyen işletmelerin işletme değerlerinin azaldığını getirenlerin ise işletme değerinin arttığını Makni vd (2008) piyasa değeri ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin varlığını Arx ve Ziegler (2009) Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa uumllkelerindeki işletmeler uumlzerine yaptıkları ccedilalışmada kurumsal sosyal sorumluluğun hisse senedi getirileri uumlzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu Alparslan ve Ayguumln (2013) ise yapmış oldukları ccedilalışmada piyasa temelli Tobins Q oranı ile kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif bir ilişkinin olduğunu belirlemişlerdir
Korelasyon analizine ilişkin sonuccedil ve yorumlamaların yapılmasının ardından araştırma kapsamındaki regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmlerine ilişkin sonuccedillar Tablo 5te goumlruumllmektedir Tablo 5 iccedilin bakınız Ek - 4 Araştırmada sadece anlamlı sonuccedilların bulunduğu regresyon denklemlerinin ccediloumlzuumlmuuml ve accedilıklamalarına yer verilmiştir
2009 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 005 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 261 birim artıracağı sonucu tablodan goumlruumllmektedir 2009 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile finansal performans goumlstergeleri arasındaki ilişki araştırılmıştır Kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notu ile piyasa değeridefter değeri oranı arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır İşletmelerin kurumsal sosyal
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
sorumluluk derecelendirme notu arttıkccedila piyasa değeridefter değeri oranının da artacağı ccedilıkarımı yapılabilir
2009 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun diğer değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir Kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunun da piyasa değeridefter değeri oranı ile arasındaki katsayı pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bir başka ifade ile piyasa değeridefter değeri oranındaki 1 birimlik artışın kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notunda 263luumlk bir artış meydana getireceği anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde aktif karlılık oranına ait katsayı pozitif ve 001 duumlzeyinde anlamlıdır Oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayı ise negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlıdır Bu durumda aktif karlılık oranındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 364 birimlik artırırken oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 092 birim azaltacağı goumlruumllmektedir
2010 yılına ilişkin Denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlnde piyasa değeridefter değeri oranına ait katsayının pozitif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Bir diğer deyişle soumlzkonusu orandaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk derecelendirme notunu 164 birim artıracağı tablodan anlaşılmaktadır 2010 yılına ilişkin Denklem 3uumln ccediloumlzuumlmuumlnde kamuoyunu aydınlatma ve şeffaflık notu ile piyasa değeridefter değeri arasında ilişki olduğu goumlruumllmektedir 2010 yılına ait denklem 2nin ccediloumlzuumlmuumlndeki benzer yorumları yapmak yanlış olmayacaktır Genel olarak 2010 yılının değerlendirmesi yapılacak olursa bir oumlnceki yıl ile aynı sonuccedilların goumlzlemlendiği goumlruumllecektir Dolayısıyla işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğa verdikleri oumlnemin hisse senedi getirilerine olumlu şekilde yansıyacağı yorumu yapılabilir
2011 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde oumlzkaynak karlılık oranına ait katsayının negatif ve 005 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Yani oumlzkaynak karlılığındaki 1 birimlik artış kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 051 birim azaltacaktır Benzer ilişkinin 2010 yılına ait denklem 1 ccediloumlzuumlmuumlnde de goumlruumllmesi kurumsal sosyal sorumluluk ile aktif karlılık oranı arasında negatif ilişkinin varlığı şeklinde yorumlanabilir 2013 yılına ilişkin Denklem 1in ccediloumlzuumlmuumlnde net kar marjı oranına ait katsayının negatif ve 010 duumlzeyinde anlamlı olduğu goumlruumllmektedir Net kar marjı oranındaki 1 birimlik artışın kurumsal sosyal sorumluluk endeks değerini 052 oranında azaltacaktır
Regresyon analizi sonuccedillarına ilişkin genel değerlendirme yapılacak olursa kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin goumlstergelerin piyasa değeridefter değeri oranı ile pozitif ilişkili olduğu goumlruumllmektedir Oumlteyandan aktif karlılık oranı oumlzkaynak karlılığı ve net kar marjı oranı ile anlamlı ilişkiler negatif youmlnluumlduumlr Literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalara bakıldığında Frooman (1997) Brine vd (2006) Makni vd
NİSAN 2015 195
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
(2008) Arx ve Ziegler (2009) Choi vd (2010) kurumsal sosyal sorumluluk ile işletme performansı arasında istatistiksel olarak pozitif ve anlamlı ilişkiler tespit etmişler buna karşılık Darcimoles ve Trebucq (2002) iki değişken arasında anlamlı bir ilişki bulamamış Cardebat ve Sirven (2010) ise iki değişken arasında negatif olarak anlamlı ilişki tespit etmiştir Tuumlrkiyedeki ccedilalışmalara bakıldığında ise Arsoy vd (2012) Alparslan ve Ayguumln (2013) Ccedilelik ve Guumlleccedil (2013) ise kurumsal sosyal sorumluluk ve işletme performansı arasında anlamlı ilişkiler bulmuşlardır Alparslan ve Ayguumln (2013) yaptıkları ccedilalışmada bu ccedilalışmanın aksine oumlzkaynak karlılığı ve kurumsal sosyal sorumluluk arasında pozitif youmlnde anlamlı ilişki tespit etmişlerdir
Korelasyon analizi sonuccedillarına goumlre bağımsız değişkenler arasındaki yuumlksek korelasyonun goumlruumllmesi ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin varlığını goumlsterebilir Bu problemin oumlnemli olup olmadığının tespiti iccedilin bağımsız değişkenlerden her biri tek tek bağımlı değişken olarak kabul edilerek R2 değerleri bulunmuş ve varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) hesaplamaları gerccedilekleştirilmiştir Tablo 6da varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerleri goumlsterilmiştir
Tablo 6de varyans şişirme faktoumlruuml (VEF) değerlerinin hepsinin 10dan kuumlccediluumlk olduğu goumlruumllmektedir Dolayısıyla tama yakın ccediloklu doğrusal bağlantı probleminin oumlnemsiz olduğu ve analize ciddi bir etkisinin olmadığı kabul edilebilir
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Regresyon analizi sonuccedilları ile varyans şişirme faktoumlruumlne ilişkin sonuccedilların ardından değişen varyans probleminin olup olmadığı ve varsa hangi denklemlerde bu problemin olduğuna ilişkin White testi sonuccedilları Tablo 7de goumlsterilmiştir
White testi sonucu değişen varyans probleminin olduğu goumlruumllen denklemler 2009 yılına ait denklem 1 2 ve 3tuumlr Tablo 8den goumlruumllduumlğuuml uumlzere bu denklemlerde olasılık değerleri 001 ve 005ten kuumlccediluumlktuumlr Bu durumda değişen varyans probleminin olduğu kabul edilir White testi ile değişen varyans probleminin olduğu belirlenen regresyon denklemleri Ağırlıklı En Kuumlccediluumlk Kareler (EKK) yaklaşımı ile yeniden tahmin edilmiştir Bu tahminler sonucu oluşturulan yeni regresyon tabloları Tablo 8de goumlsterilmiştir Tablo 8 iccedilin bakınız Ek - 5
Değişen varyans probleminin olduğu tespit edilen regresyon denklemleri ağırlıklı EKK youmlntemi ile tahmin edilerek problemsiz regresyon bulguları elde edilmiştir İlk regresyon analizi sonuccedillarından farklı olarak kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergeleri ile piyasa değeridefter değeri arasındaki ilişki bu analiz sonucunda ortadan kaybolmuştur
5 Sonuccedil ve Oumlneriler Kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimine youmlnelik bu ccedilalışmada yer alan teorik accedilıklamalar ışığında Tuumlrkiyede Borsa İstanbul Kurumsal Youmlnetim Endeksi (XKURY)ne dahil işletmelerde bir araştırma yapabilmek iccedilin bu işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk endeks değeri hesaplanmış kurumsal youmlnetim derecelendirme raporları yıllık faaliyet raporları ve mali tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak ulaşılan veriler ışığında regresyon ve korelasyon analizleri gerccedilekleştirilmiştir Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular oumlzetle
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk konusuna giderek daha fazla oranda oumlnem verdikleri
- İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk goumlstergelerinin muhasebe temelli finansal performans goumlstergelerinden piyasa değeridefter değeri ile pozitif
NİSAN 2015 197
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
youmlnde oumlzkaynak karlılığı aktif karlılık ve net kar marjı oranı değerleri ile negatif youmlnde ilişkili olduğu
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunda oumlnem veren işletmelerin hisse senedi getirilerinin olumlu youmlnde etkilendiği
- Muhasebenin işletmenin ekonomik yasal ahlaki ve goumlnuumllluuml sorumluluklarına katkıda bulunduğu şeklinde ifade edilebilir
Yukarıda sunulan bilgiler ve elde edilen bulgular ışığında kurumsal sosyal sorumluluk ve muhasebe etkileşimi bağlamında aşağıdaki hususlar oumlnerilebilir
- Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu yeterince oumlnemsemeyen işletmelerin bu konuya daha fazla oumlnem vermelerinin sağlanmasına youmlnelik gerekli adımların atılması
- İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kaydedilmesi sınıflandırılması saklanması raporlanması ve gerektiğinde herhangi bir yere iletilmesinde birinci derecede goumlrev uumlstlenen sorumluluk merkezinin muhasebe birimi olduğu ve bu yuumlzden işletmelerin muhasebe birimine gereken oumlnemi vermeleri gerektiği
- Uumlniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesinin getirdiği yenilikler ccedilerccedilevesinde oumlğretici muumlfredat ve ders iccedileriği kapsamında yeniden ele alınması gerektiği
- Yuumlksek ahlaki standartlara sahip bir muhasebe meslek mensubunun bu standartların vermiş olduğu bilinccedille işletmelerin sorumluluklarına buumlyuumlk katkılar sağlayacağının daima goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gerektiğidir
Hiccedil şuumlphesiz kurumsal sosyal sorumluluk temelli muhasebe bilgi sistemi bu sistemi iyi kullanabilecek sorumluluklarının bilincinde olan ve iyi bir muhasebe eğitimi almış muhasebe meslek mensubu ve kurumsal sosyal sorumluluk duumlşuumlncesini daima muhasebe ile destekleyip geliştiren işletmeler iccedilinde bulundukları topluma buumlyuumlk kazanımlar sağlayacaktır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Kaynaklar Ackerman R W amp Bauer R A (1976) Corporate Social Responsiveness The Modern Dilemma Virginia ABD Virgin Adaları Boston Publishing Company
Alakavuklar O N Kılıccedilaslan S Oumlztuumlrk E B (2009) Tuumlrkiyede hayırseverlikten kurumsal sosyal sorumluluğa geccediliş Bir kurumsal değişim oumlykuumlsuuml Youmlneylem Araştırmaları Dergisi 9(2) 103-143
Alparslan A (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki Tuumlrk Sermaye Piyasası Uumlzerine Bir İnceleme Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Yuumlzuumlncuuml Yıl Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Alparslan A ve Ayguumln M (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 18(1) 435 - 448
Arx U ve Ziegler A (2009) The Effect of Corporate Social Responsibility on Stock Performance New Evidence for the USA and Europe httpwwwcerethzchresearchwp_08_85pdf (25052014)
Arsoy A P vd (2012) Corporate Social Responsibility And Financial Performance Relationship The Case Of Turkey Muhasebe - Finansman Dergisi 14 159 - 176
Aysan M (1979) Tuumlrkiyede Muhasebe Eğitimi Nasıl Yapılmalıdır Tuumlrkiye I Muhasebe Eğitimi Sempozyumu 20-21 Nisan 250 - 284
Benguuml H amp Can A V (2009) Ccedilevre Muhasebesinin Muhasebenin Temel Kavramlarından Sosyal Sorumluluk Kavramı Bağlamında Temellendirilmesi Celal Bayar Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 7(1) 155-160
Bowie N (1991) New Directions in Corporate Social Responsibility Business Horizons 34(4) 56-65
Brine M vd (2007) Corporate Social Responsibility and Financial Performance in the Australian Context Economic Round-up Autumn 47 - 58
Capital Dergisi (2009) Sosyal Sorumlulukta Tuumlrkiyenin Liderleri httpwwwcapitalcomtrsosyal-sorumlulukta-turkiyenin-liderleri-haberler19509aspx (03032014)
Carroll A B (1979) A Three-Dimensional Conceptual Model of Corporate Performance The Academy of Management Review 4(4) 497-505
NİSAN 2015 199
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Carroll A B (1991) The Pyramid of Corporate Social Responsibility Toward the Moral Management of Organizational Stakeholders Business Horizons 34(4) 39not48
Choi J vd (2010) Corporate Social Responsibility and Corporate Financial Performance Evidence from Korea httpmpraubuni-muenchende22159 (25052014)
Cochran P L (2007) The Evolution of Corporate Social Responsibility Business Horizons 50 449-454
Collins M (1994) Global Corporate Philanthropy and Relationship Marketing European Management Journal 12(2) 226-233
Crowther D amp Aras G (2008) Corporate Social Responsibility Virginia ABD Virgin Adaları Ventus Publishing
Darcimoles C H ve Trebucq S (2002) The Corporate Social Performance and Financial Performance Link Evidence From France University of Bordeaux Department of Intl Acctg Working Paper Nr 02-01 1 - 20
Daştan A (2001) Meslek Ahlakı Kuralları ve Muhasebe Mesleğindeki Yeri Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Daştan A (2010) Kurumsal Youmlnetim İlkeleri ve Kurumsal Muhasebe Etkileşimi Bankacılar Dergisi 72 3-18
Davis K (1971) The Case for and Against Business Assumption of Social Responsibilities Academy of Management Journal 16 312-322
Demir B (2005) Uumlniversitelerde Kazanılan İletişim Becerilerinin Muhasebe Mesleğindeki Oumlnemi Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 117-124
Demir B (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebe Eğitim ve Oumlğretim Araştırmaları Dergisi 2(3) 225-233
Dinccedil E amp Abdioğlu H (2009) İşletmelerde Kurumsal Youmlnetim Anlayışı ve Muhasebe Bilgi Sistemi İlişkisi İMKB-100 Şirketleri Uumlzerine Ampirik Bir Araştırma Balıkesir Uumlniversitesi - Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 12(21) 157-184
Eren E (2000) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım Yayım ve Dağıtım
Ersoumlz H Y (2007) Tuumlrkiyede Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının Gelişiminde Meslek ve Sivil Toplum Kuruluşları İstanbul Tuumlrkiye İstanbul Ticaret Odası Yayınları
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Frederick W C (1987) Theories of Corporate Social Performance New York Amerika Birleşik Devletleri Lexington BooksIn Sethi S P amp Flabe M (Eds) Business and Society Dimensions of Conflict and Cooperation (p 142-161)
Frooman J (1997) Socially Irresponsible and Illegal Behavior and Shareholder Wealth Business and Society 36(3) 221 - 249
Hallin A amp Gustavsson T K (2009) Managing Death - Corporate Social Responsibility and Tragedy Corporate Social Responsibility and Environmental Management 16 206-216
Hopkins M (2004 May 08) Corporate Social Responsibility An Issues Paper Policy Integration Department World Commission on the Social Dimension of Globalization International Labour Office 27 1-31
Karacaer S amp İbrahimoğlu N (2003) İşletme Youmlnetiminde Muhasebe Bilgi Sistemi İccedil Kontrol Verimlilik İlişkisi ve Oumlnemi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle Fakuumlltesi Dergisi 1 211-228
Kotler P amp Lee N (2006) Kurumsal Sosyal Sorumluluk İstanbul Tuumlrkiye MediaCat Yayınları
KSS Tuumlrkiye Endeksi Kılavuzu (2013) Tuumlrkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği httpkssdorgdlKSS_Tukiye_Endeksipdf (25052014)
Makni R vd (2009) Causality Between Corporate Social Performance and Financial Performance Evidence from Canadian Firms Journal of Business Ethics 89 409 - 422
Mcgee J (1998) Commentary on Corporate Strategies and Environmental Regulations An Organizing Framework Strategic Management Journal 19(4) 377-387
Mcguire J B (1988) Corporate Social Responsibility and Firm Financial Performance Academy of Management Journal 31(4) 854-872
Mcwilliams A (2006) Corporate Social Responsibility Strategic Implications Journal of Management Studies 43(1) 1-18
Mcwilliams A amp Siegel D (2001) Corporate Social Responsibility A Theory of The Firm Perspective Academy of Management Review 26(1) 117-127
Oumlzkol E Ccedilelik M Goumlnen S (2005) Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Muhasebenin Sosyal Sorumluluğu Muhasebe ve Finansman Dergisi 27 134-145
NİSAN 2015 201
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Oumlztuumlrk M C (2013) Kurumsal Sosyal Sorumluluk [Corporate Social Responsibility] Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Web Ofset Tesisleri Oumlztuumlrk M C (Ed)
Oumlztuumlrk Ouml N (2009) Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi ve Tuumlrkiyede Uygulanması Yayınlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml
Oumlzuumlpek M N (2005) Kurum İmajı ve Sosyal Sorumluluk Konya Tuumlrkiye Tablet Kitabevi
Pinkston T S amp Carroll A B (1996) A Retrospective Examination of CSR Orientations Have They Changed Journal of Business Ethics 15(2) 199-207
Raiborn C vd (2003) Corporate Philanthropy When Is Giving Effective The Journal of Corporate Accounting ampamp Finance NovDec 47 - 54
Ricks J M (2005) An Assessment of Strategic Corporate Philanthropy on Perceptions of Brand Equity Variebles The Journal of Consumer Marketing 22(3) 121-134
Shrivastava P (1995) IndustrialEnvironmental Crises and Corporate Social Responsibility The Journal of Socio-Economics 24(1) 211-227
Stanwick P A amp Stanwick S D (1998) The Relationship Between Corporate Social Performance and Organizational Size Financial Performance and Environmental Performance An Empricial Examination Journal of Business Ethics 17 195-204
Stone C D (1975) Where The Law Ends New York Amerika Birleşik Devletleri Harper and Row Publishers
Suumlrmeli F (2007) Muhasebe Bilgi Sistemi Eskişehir Tuumlrkiye Anadolu Uumlniversitesi Yayınları iccedilinde Suumlrmeli F (Ed) Muhasebe Bilgi Sistemi Nedir (p 41-53)
Suumlrmen Y (2013) Muhasebe - 1 Trabzon Tuumlrkiye Celepler Matbaacılık
Tak B (2009) İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Paydaş Grupları İle İlişkilerin Youmlnetimi İstanbul Tuumlrkiye Beta Basım AŞ
Taşlıyan M (2012) Kurumsal Sosyal Sorumluluk Modern İş Duumlnyasının Vicdanı Gereği Ankara Sanayi Odası Yayın Organı 1 23-42
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
Anadolu Vakfı faaliyetleri Anadolu Sigbk Merkezi Anadolu-Efes Spor Kuluumlbuumlnuumln ccedilalışmaları buluninakladır
2 AkbankTAŞ 9 2 3 - 0 ] ] I 2 0 i 3 - S A H A Raling wwwakbank comtr Hanblar ve Oumlzel Finaııs Kuruluşları
400flOOOOOOTL
Eğitimi destek amacıyla DQjUniiie uumluumlcli projesi başlatıldı Akbank Suatın ccedileşitli kuumlltuumlrel ve sosyal erkinlikleri bulunmaktadır
3 Albaraka Tuumlrk Katılım BaukasL AŞ
861 -19072013 - ICR Eurasia Rating wwwalbarakanjrkcomtr ti a ukala r ve Oumlzel finaııs Kuruluşları
900000000- TL
Ccedilevreye karsı saygılı politikalar izlemek bıı doğrultuda sosyal ve kuumlltuumlrel amaccedillarla hazırlanan ccedilcsiıli projeleri bulunmakladır
4 Arccedilelik AŞ 928 - 29072013 - S A H A Rating wwwarcclikascomtr Ektiril Makineleri vc Aygıtları Sanayii
675728205 TL KuumlMr sanat ve spora destek projeleri bulunmakladır
5 Aselsan Elektronik Sanayii ve TicarcfAŞ
9 07- 13122013 - SAHA Raling wwwaselsancomtr Savunma Sanayii 500000000TL
Mamuru ve Pakistan depnmleriiiri aıdından hasar jgtareıt ilkokulların tamiri Ay kurt llkolulıııııııı tadilatı vc okul aik birliğine bağışlan bulunmaktadır
6 Asya Katılım Bankası AŞ 892 - 28062013-SAHA Raling wwwbankasyaCDiiitr Bankalar ve Oumlzel Finaıı Kuruluşları
90O0O0QO0r TL
KuumlMr vt Sanata Destek Projeleri Ccedilevre ve Doğaya Deslek Projeleri Spora bullestek Projeleri Eğitime Destek Projeleri bulunmaktadır
7 AygazAŞ 927 - 01072013 - SAHA Raling wwwaygazcomtr Ccedileşitli Petrol ve Kamuumlr Tuumlrevleri Sanayii
300000000TL
Sığlık kuruiiiidarmiii dos-toklenmesi Yarın Hava Nasıl Olacak projesi ile ccedilevreye destek Anlanlnlcr Ccedileşmesi restorasyonu projeleri bulunmakladır
t Bc-vncr Buumlvuumlk Mağazacılık AŞ
861 - 10122013 - SAHA Rating wwwboyncrxomtr Etuumlyuumlk Mağazacılık 92070000-TL
Naylon poşetlerin geri doumlnuumlşuumlmluuml yapıl ma sl Van depremi i cin bağış ccedilevresel faaliyetlere destek projeleri bulunmakladır
9 Coca Cola İccedilecek AŞ 9 2 0 - 01072013 - SAHA Rating wwwccicomtr Gıda Maddeler Sanayii
254370782-TL Anadoluda eğitime vc sosyal vakıflara dctck geri doumlnuumlşuumlmluuml ambalajların iiR-lilmesi ptOjClttİ bull mtrade kıtıdır
10 Crcdiwcst FaktoriııgAS 802 - 24062013 - JCR Eurasia Rating w w wcrcd it ivcst co m tr Fakloring Şirketleri 80000000-TL Ccedileşitli kuranı ve kuruluşlara verilen burs vc bagıs projeleri bu ummaktadır
11 DeııUj Ambalaj ve K j l i i Sanaviı AŞ-
8 9 7 - 2 5 0 7 2 0 1 3 - SAHA Raling wwwfljenlas_com_tr Kajıt ve Kağıt Uumlruumlnuumln IkMiıı Yut m
70UUIJOUO-TL Denta 11 kokul un ıtn vapur ılı tıası Dofa ve Ccedilevre Vakfına bağışı bulunmaktadır
No İsletmenin Ticari Unvanı Son Olarak Aldığı Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derecelendirme Notu vc Al-d-ıfiı Kuruluş
Web Adresi ScktoıC Oumldenmiş Sermayesi Kurumsal Sosyal Sorumluluk FauliyeUerinden Oumlrnekler
12 Dogus Ucirctomoıiv Servis ve Ticarcl AŞ
900- 27122013-KOBİRATE www d og usotomo tivcomtr Makine ve Donatım V-İDUırlıı Araccedillar
220000000-TL Trafik Hayaıtır projesi bulunmak ta dır
13 Doğan Şirketler uumlnıbu holding AS
9J8-051120I3-SAHA Raling wwdoganholdingccnitr Holding ve Vatının Şirketleri
2450000000-TL
Aile İccedili Şiddete Son ve Daha Beni Okula Goumlnder pro eleri Van dcprcnızcdelcri iccedilin parasal bağı projeleri bulunmakladır
14 Doğan Yayın Holding AŞ 903-30072013-155 Raling wwdyhconitr ISuldbıu ve Yatırını Şirketleri
242Km00u-TL Doğan Şirketler Grubu Molding AŞ ile iiyıu fiiliıwtkii yuumlruumltinekledir
32W0O0Jraquo01-IL Enka Okulları ile eğitime destek ecşiıli kurum vc kurululara parasal biigi luri hal un makta dır
17 Garanti Faktorina AŞ 876-2L082013-KOBİRATE w w B a lant i fileto ti ngcom -İr Fakluring Ş ilkelleri 79500000-TL TEKSEM isbilrigi ile goumlrme engelliler iccedilin tiyatro oyunu ccedileşitli kurum vc kuruluşlara baftiilarL bulunmakladır
IS Globıl Yalıım Holding AŞ 8ampo-2oll20l3-KOBıRATE www global yal i rim comİr Holding vc Yatırım Şirtetleri
225O0368745 TL
Global Grubu ccedileşitli eğitim kuumlltuumlrel sosyal vc spor faaliyetleri ile projelerine krttki vc sponsorluk projeleri hal un maki udu
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır
13Oı30MOO0-TL Akasya Plaıfomnı sponsorluğu TSKH Ccedilocuk Resimleri sergisi projeleri bulunmaktadır
41 TCrk Telekomuumlnikasyon AŞ
88Ucirc-İ2122Uuml13-SAHA Rating ftwwtiLrktclckomcomn Haberleşme 3 m m 0 0 Q - T L E-Falura ormanları kullanılmış kağıllanıı geri dBEtişM projeleri bulunmaktadır
42 Tuumlrk Traktoumlr ve Ziraat Makineleri AfJ
310-16082013-SAHA Rating w w w tuumlikt ı a k to c conıti Metal bampya Sanayii 53369UumlUUuml-TL Ccedileşitti projekre sponsorluklar kan bagıs kampanyaları ilıtıyac sahibi okullara kitap bağısı proielcri bulunmaktadır
43 Tuumlrkiye Petrol Rafinerileri AS
M4-Ucirc4J02013 -SAHA Rating ftwwtuprascoiriQ Petrol Rafinerileri 25Ucirc4l92U[|TL Kuumlresel ısınmaya youmlnelik ccedilalışmalar ve Mutlu Atıklar Aliağada projesi ile ccedilevreye destekleri bulunmaktadır
44 Vfifilfil Elektronik Sanayii ve Ticaılaquol AS
93E9 -22D22013 -1SS Raling wwwvestelcomtr ElekLrik Makineleri ve Aygıtları Sanayii
B545ft275-TL Ccedileşitli karartı ve kuruluşlar partal bağışlar ve sponsorluğu bulunmaktadır
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilişkin bilgi elde edilememiştir
46 YaLLilar Kudding A5 907-11102013-SAHA Rating w w w ya ie il urho Id ing com Holding vt Yatırım Şirketleri LfMWOWO-Tl
Efes Pilsen Spor Kuluumlbuuml nuumln desteklediği uumlcretsiz bsuketbol okulları Anadolu Eğitim ve Sosyal Yardım Vakfınm ccedilalışmaları bulunmaktadır