Kunstmenu 2010-2011 Kunst in de Peel groep 7-8

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/

KUNSTMENU 2010-2011 - GROEP 7-8

KUNST IN DE PEEL

InhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgaveInhoudsopgave

Inhoudsopgave...................................................................................................................................2

Inleiding ..............................................................................................................................................3

Planning ..............................................................................................................................................4

Belevingstocht & workshop schilderen ..................................................................................4

Belevingstocht & workshop fotografie ...................................................................................5

Lessuggesties .....................................................................................................................................6

Weg uit de peel.............................................................................................................................6

Excursie Peelmuseum.................................................................................................................7

Nestkastjes maken .......................................................................................................................8

Lesbrief Wonen en werken in de peel.....................................................................................9

Boekenlijst .................................................................................................................................. 10

Links............................................................................................................................................. 10

InleidingInleidingInleidingInleiding

Kunst in de peel In samenwerking met Mooiland hebben we een uniek programma voor jullie samengesteld: Kunst in de Peel. We gaan de Peel ontdekken op kunstzinnige wijze. Tijdens een belevingstocht in de Peel vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Een creatief project in het kader van natuurbeleving. Hebben jullie gekozen voor stillevens schilderen? Onder leiding van Aniet Janssen gaan jullie ter plekke aan de slag met inkt en pasteelkrijt om midden in de peel een mooi stilleven te maken. Hebben jullie gekozen voor de workshop fotografie? Onder leiding van een peelgids zullen jullie tijdens de belevingstocht samen stilstaan op de mooiste plekjes in de Peel om het ruige landschap vast te leggen en enkele prachtige kiekjes te maken. Fotograaf Ivon Kuijpers zal jullie hierbij helpen. Vooraf ontvangen jullie een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop.

In dit boekje vind je alle informatie over het project en de planning. (Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht.) Zijn er vragen? Neem dan even contact met ons op. We wensen jullie veel plezier, creativiteit en natuurbeleving tijdens jullie bezoek aan de Peel. Ankie en Chantal CultuurPAD T: 06-38310773 of 06-41248432 E: [email protected]

Planning Planning Planning Planning

Locatie: We starten de belevingstocht bij het voormalig Biologisch station aan de Koolweg 36a in Helenaveen. Hier is plek om auto’s te parkeren. Let op : vervoer dient de school zelf te regelen. Ouders die rijden mogen mee met de belevingstocht. Zorg dat jullie tijdig aanwezig zijn. Benodigdheden: Denk aan waterdichte schoenen of laarzen en in geval van regen denk aan regenkleding (bij regen gaat het programma gewoon door). De groepen die tussen de middag in de peel verblijven kunnen zelf een lunchpakketje meenemen.

Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht Belevingstocht &&&& workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen workshop schilderen

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Na de belevingstocht gaan jullie ter plekke het ruige peellandschap verwerken in een stilleven met pastelkrijt, houtskool en inkt. Dit onderleiding van Aniet Janssen. Bij regenweer wordt er gezorgd voor onderdak, zodat we droog kunnen zitten tijdens deze workshop. Datum Tijd

rondleiding Workshop schilderen

School Aantal lln

Di 5-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Linde 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Onder de Linde 23 13.00-14.30 14.30-15.00 De Driehoek 16 Vr 8-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Kroevert gr 7 20 10.45-12.15 12.15-12.45 Kroevert gr 8 22 13.00-14.30 14.30-15.00 Onder de Wieken gr 7 14 Do 14-4 9.00-10.30 10.30-11.00 Onder de Wieken gr 8 23 10.45-12.15 12.15-12.45 Peddepoel 27 13.00-14.30 14.30-15.00 Peddepoel 22 Vr 15-4 9.00-10.30 10.30-11.00 De Brink gr 7 29 10.45-12.15 12.15-12.45 De Brink gr 8 27

BelBelBelBelevingstochtevingstochtevingstochtevingstocht &&&& workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie workshop fotografie

Onder leiding van een peelgids van Mijl op zeven of Staatsbosbeheer gaan jullie de Peel beleven. Tijdens de tocht vinden jullie sporen uit het verleden, toen noeste werkers de turf, 'het zwarte goud van de Peel', uitgroeven. Tijdens de belevingstocht zullen jullie op de mooiste plekken het ruige peellandschap fotograferen. Door het oog van de camera ontdekken jullie op kunstzinnige wijze de Peel. Natuurlijk zal fotograaf Ivon Kuipers jullie precies vertellen waar jullie op moeten letten en zal zij jullie de kneepjes van het vak bijbrengen. Vooraf ontvangen jullie op school een lesbrief, zodat je je in de klas alvast kunt voorbereiden op deze workshop (de lesbrief volgt na de carnavalsvakantie). Datum Tijd School Aantal leerlingen Ma 4-4 9.00-11.00 De Wouter gr 7 24 11.15-13.15 Meuleveld 24 13.30-15.30 Meuleveld 28 Ma 11-4 9.00-11.00 De Schakel 24 11.15-13.15 De Schakel 21 13.30-15.30 De Schakel 18 Ma 18-4 9.00-11.00 De Wouter Gr 8 24 11.15-13.15 Klimboom 32 13.30-15.30 Bottel 30 Ma 9-5 9.00-11.00 Weisterbeek 29 11.15-13.15 Weisterbeek (ilse) 30 13.30-15.30 Weisterbeek gr 8 24 Ma 16-5 9.00-11.00 Megelsheim gr 7 26 11.15-13.15 Megelsheim 24 13.30-15.30 Bottel 27

LLLLessugessugessugessuggestiesgestiesgestiesgesties

We hebben enkele vrijblijvende lessuggesties voor jullie op papier gezet. Deze lessuggesties sluiten aan bij het thema Kunst in de Peel. Deze zijn niet verplicht, maar slechts een aanvulling op het project.

Weg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peelWeg uit de peel

Weg uit de Peel is een erfgoed-educatieproject waarin jeugdliteratuur gekoppeld wordt aan cultureel erfgoed. Het maakt de leerlingen in staat verleden en heden van de eigen omgeving te interpreteren. In het project staat het gelijknamige boek van Jacques Vriens centraal. Door voor te lezen uit het boek en de kinderen zelf te laten lezen maken de kinderen kennis met Janneke, dochter van een turfsteker, die opgroeide in de Peel ongeveer honderd jaar geleden. Activiteiten � Lezen van het boek “Weg uit de Peel” van Jacques Vriens. � Het bekijken van een tweetal films over de Peel. Met behulp van het ontwikkelde beeldmateriaal kunnen kinderen zich een beeld vormen van hoe het leven werkelijk was in de Peel honderd jaar geleden. In de eerste film wordt het een en ander verteld over de geschiedenis en de inwoners van de Peel. In de tweede film gaan twee kinderen in gesprek met schrijver Jacques Vriens over het leven in de Peel.

� In kleine groepjes bereiden de leerlingen een korte presentatie van een deelonderwerp over de Peel vroeger en nu voor. De volgende disciplines komen aan bod:

o Literatuureducatie (leesplezier/ verdieping van de leesbeleving) o Erfgoededucatie ( de geschiedenis van de eigen omgeving) o Media-educatie (bronnenonderzoek doen en presenteren)

Het complete pakket bestaat uit � Een docentenhandleiding. � Een DVD met een film over de Peel en een film over Jacques Vriens, met nagespeelde scènes.

� Een cd-rom met negentig historische foto’s, waarvan 43 van Martien Coppens � Het boek “Weg uit de Peel” � Overige documentatie De tijdsinvestering voor het project is 1 - 1,5 uur per week gedurende 5 weken en een huiswerkopdracht voor de leerlingen. De uitleenperiode is 6 weken en kan worden aangevraagd in de daarvoor bestemde periodes. Wil je het pakket lenen? Neem contact op met ons ([email protected]). Wij hebben een exemplaar te leen.

Excursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie PeelmuseumExcursie Peelmuseum

Een drieluik Het Peelmuseum America telt in feite drie onderdelen, die met uiteraard allemaal kan bezichtigen. Het eerste onderdeel van het drieluik is hoofdgebouw 'de Kamphut'. Dan is er op het terrein nog een tweede museumgebouw, 'de Schuur' genaamd. Tenslotte is er een derde deel van het drieluik. Dit is het grote buitenterrein met daarop onder meer twee plaggenhutten. Museumgebouw ‘de Kamphut’ Het hoofdgebouw van het Peelmuseum is ‘de Kamphut’. Voor wie het niet weet, dit houten gebouw is een monument op zich. Want in de periode 1940-1950 was dit het onderdak voor een kleine driehonderd Peelarbeiders. En later bood het jarenlang onderdak aan uiteenlopende groepen mensen, zowel vluchtelingen als voor ontspanning. In dit gebouw is behalve de ontvangst en de catering ook een het documentatiecentrum ingericht. Documentatiecentrum De horizontale vitrines vertellen in woord en beeld het verhaal over de Peel, de turfwinning en de ontginningen. De legende van Rowwen Hèze, de markante Peelfiguur Christiaan Hesen (1853-1947) naar wie de bekende dialectgroep uit America is genoemd, wordt hier uiteraard ook uit de doeken gedaan. Bezienswaardig zijn ook een reeks glazen ‘kijkkasten’ met kleine gebruiksvoorwerpen en keukengerei uit grootmoeders tijd. Zee bijzonder is een vitrine met devotionalia (religieuze voorwerpen) en voor wie meer geïnteresseerd is in luguber werk is er een kast met klassieke vangmiddelen voor muizen, ratten, mollen en konijnen en zelfs enkele luizenspuiten. Over wild gesproken, van bijzondere kwaliteit is de collectie wilde vogels en knaagdieren die overzichtelijk in enkele vitrines zijn uitgestald. Fotopanelen Een mooi sfeerbeeld geven ook de panelen met zwartwitfoto’s, die zijn uitgestald op houten schragen. Voor wie het meer in de kunst zoekt, hangen hier een aantal schilderwerken met stemmige Peeltaferelen. Interessant is ook de maquette van ‘de Zwarte Plak’, de boerderij van de familie Poels die in de laatste wereldoorlog zo’n belangrijk rol heeft gespeeld in het verzet en bij het opvangen van onderduikers. Museumgebouw ‘de Schuur’ Achter het hoofdgebouw ‘de Kamphut’ vindt men het nieuwe museumgebouw ‘de Schuur’ (gebouw met op de voorgevel bord ‘Peelmuseum’). Behalve een aantal foto’s en kaarten vindt men hier vooral een groot aantal vroegere handgereedschappen, werktuigen en andere gebruiksvoorwerpen van Peelwerkers, zoals een turfpers en natuurlijk diverse steekschoppen. Bijzonder interessant in deze ruimte is ook de grote glazen bak, waarin het proces van veenvorming (van veenmos naar turf) in beeld wordt gebracht. De plaggenhut Op het buitenterrein van het Peelmuseum treft u twee authentieke plaggenhutten, evenals een turfput, Peelplee (boeren toilet), schaapskooi en bijenstand (in aanbouw). Een plaggenhut of spitskeet is een eenvoudige hut voor kleine huishouders. Zijn naam dankt deze povere ‘eengezinswoning’ aan het feit dat het dak met heideplaggen is bedekt. Plaggenhutten waren te vinden in de armste streken van ons land, vooral in veenontginningsgebieden waaronder de Peel. Ze werden bewoond door de allerarmste

arbeiders (dagloners, arme boeren, turfstekers en werklozen), ook wel met gezinnen. Hoewel de Woningwet van 1901 het wonen in een plaggenhut verbood, bleven ze tot in het begin van de 20e eeuw bewoond. Eendagsbouw In de ontginningsgebieden gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als het tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte! De hutten waren zeer eenvoudig van constructie. Ze waren veelal deels uitgegraven in de grond en had geen zijmuren. Het dak, dat dan op grondhoogte begon, was bekleed met plaggen die uit de omliggende woeste heidegronden werden gehaald. De binnenruimte van de plaggenhut bestond meestal uit één kamer, waarin alles voorhanden was wat men nodig had. Ongezond De leefomstandigheden in een plaggenhut waren erbarmelijk slecht. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtig en het krioelde er van ongedierte. De verwarming vond plaats met een open (turf)vuur, met een gat in het plafond als schoorsteen. De hygiëne was beroerd. Er was bijvoorbeeld geen stromend water of elektriciteit. Bewoners werden over het algemeen niet erg oud. Ook hier bevestigt de uitzondering natuurlijk de regel, want de legendarische plaggenhutbewoner Rowwen Hèze uit America, werd maar liefst 93 jaar! Inderdaad, naar hem is de befaamde dialectgroep uit dit Peeldorp genoemd. Excursie aan het Peelmuseum in America De leerlingen voeren hier zelfstandig opdrachten uit aan de hand van een werkboekje. Een instructie voor de leerkracht is beschikbaar. De kosten voor dit bezoek bedragen € 3,- per leerling. Meer informatie over het peelmuseum is te vinden op www.stichtingpeelmuseum.nl.

Nestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes makenNestkastjes maken

Het zelf maken van een nestkast is een dankbare bezigheid. Met wat resthout kun je mooie en degelijke kasten maken. Bedenk dat een kast, gemaakt van degelijk materiaal, gelijmd en geschroefd, vele malen langer mee gaat dan een kast die even vlot van wat aanmaakhoutjes in elkaar getimmerd is.

Mooie ruime Henze kast met verschillende vlieggaten. Op de middelste foto is het - iets schuin aflopende - voorplateau mooi te zien. De ouder heeft zo het overzicht over de jongen tijdens het voeren, het water loopt af naar de voorkant en achterin is ruimte genoeg voor het nest.

Om te beginnen vinden jullie in bijlage 1 en 2 twee bouwtekeningen.

Bijlage 1: een originele Henze kast. Geschikt voor mus, gekraagde roodstaart of vliegenvanger, allemaal half-holenbroeders.

Bijlage 2: een mezenkastje. Geschikt voor koolmees en pimpelmees.

Mocht je de nestkast willen verven of beitsen, let er dan vooral op dat je niet de binnenkant meeneemt. Vogels hebben daar een hekel aan en zullen de kast links laten liggen.

Het maakt voor de vogels echter niet uit of de buitenkant pimpelpaars met stippen of tuinhekken groen is. Belangrijker is dat de kast past in de omgeving. Op een wit geverfd huis met blauwe kozijnen valt een wit/blauw hok minder op dan een groene. En aan een boom past beter een houtkleurige dan een rood wit gestreepte. Je gaat als broedende vogel niet opzettelijk de vlag uithangen voor rovers; aanpassen aan de omgeving is het behoud van de soort. De plek en de kwaliteit geven mede de doorslag voor het wel of niet gebruiken van de nestkast.

Nestkastje ophangen

Als je meer vogels in de tuin wilt kunt je een nestkastje ophangen. Bedenk echter dat vogels nogal kieskeurig zijn in de keuze van hun nest. Daarom enkele tips!

� Kies een rustige plek en hang de kast op een hoogte van 1,5 tot 3m. Zorg voor een vrije aanvliegroute, dus geen takken of bladeren voor de vliegopening.

� Hang de kast niet in de felle zon, de vliegopening moet naar het noorden, noordoosten of oosten gericht zijn.

� Zorg ervoor dat katten de kast niet kunnen bereiken. � De kast kan tot maart worden opgehangen, maar de herfst is de beste tijd. De mezen hebben dan de gelegenheid om het kastje te ontdekken. In de winter kan het als schuilplaats dienen.

� Als de vogels klaar zijn met de nestbouw, kun je maximaal één keer per week in de kast kijken. Kijk je te vroeg dan is de kans groot dat ze ergens anders nestgelegenheid zoeken.

� Behalve mezen zijn er verschillende andere vogelsoorten die in graag in een nestkast broeden. Nestkasten voor verschillende vogelsoorten moeten minimaal 3 meter van elkaar hangen. Tussen nestkasten van één vogelsoort moet minimaal 10 meter afstand zijn.

Maak de nestkast elk jaar in de herfst schoon met heet water en een borstel. Het is aan te raden de kast schoon te maken als de jonge mezen zijn uitgevlogen. Soms volgt er een tweede legsel, waarvoor de mezen een nieuw nest maken.

Lesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peelLesbrief Wonen en werken in de peel

Bron: www.hephorst.nl

Op de grens van onze provincie Limburg met onze “buur”-provincie Noord Brabant ligt een langgerekt gebied dat de Peel wordt genoemd. Als je nu door dit gebied rijdt, zie je een heel andere Peel dan 1000 jaar geleden. Toen kon je er helemaal niet doorheen rijden, want het was een moerassig veengebied waarin je weg zou zakken. Nu lopen er wegen en zelfs een spoorlijn doorheen. Nu wonen er mensen in veel dorpen en op het land wordt van alles verbouwd. Dorpen als bijvoorbeeld

Griendtsveen, Helenaveen en Evertsoord danken hun naam en hun bestaan aan die verandering.

Willem Everts was burgemeester van Sevenum. Het gebied waar Evertsoord nu ligt, is in zijn tijd van veengebied ontgonnen tot landbouwgebied. “Oord” betekent plaats of plek. En zo wonen er in Evertsoord mensen die op die ontgonnen grond allerlei landbouwproducten verbouwen. Kinderen van Horst en Sevenum horen dus vaak iets over de Peel. Misschien vind je het dan ook fijn of interessant om te weten hoe de Peel er vroeger uitzag, hoe de mensen de Peel hebben veranderd en hoe de mensen daar woonden en werkten. Dan is deze lesbrief een goede gelegenheid om het eens aandachtig door te lezen. Dit kun de leerlingen alleen doen, maar ook samen in de groep met de meester of juf.

De lesbrief is te downloaden via: www.hephorst.nl, zie projecten.

BoekenlijstBoekenlijstBoekenlijstBoekenlijst

In de bibliotheek zijn diverse boeken te leen over de Peel.

Informatieve boeken

� Lief en leed in en over de Oude Peel Door: Brand, R. v.d. (NBRA 938 BRAN)

� Mensen in de Peel Door: Ivens, W. en Gerwen van, Th. (LIMB 938 IVEN)

� Peelkolonie oorsprong en ontwikkeling 1885-1910 Door: Pouls, J. Drs.: Griendtsveen, (LIMB 938.1 POUL)

� Water en Vuur: schrijvers over de Peel, met foto’s van Jan van de kam (985.2 WATE)

� Rondom de Peel Door: Coppens, M: (985.2 COPP)

Verhalende boeken

� Dik Doruske en dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� De avonturen van Dik Doruske en Dun Drieske (B KORT) Door: Kortooms, Toon

� Mijn kinderen eten turf (C KORT) Door: Kortooms, Toon

� De zwarte plak (C KORT) Door: Kortooms, Toon

LinksLinksLinksLinks

� http://kids.nationaalpark.nl/ � www.ivn-geysteren-venray.nl � Informatie over veen en turf: www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=870

� www.nationaal-parkdegrootepeel.nl � www.hephorst.nl/