İktisada Giriş I 31 Ekim 2016
İktisada Giriş I 31 Ekim 2016
Talep, Arz ve Piyasa Dengesi
• Fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ilişkiye Talep Kanunu adı verilir.
• Bir malın satıcısı tek alıcının değil, o malı almak isteyen tüm alıcıların davranışlarını dikkate alır.
• Piyasa talebi belirli bir mala karşı olan bireysel taleplerin toplamıdır.
Talebi Etkileyen Diğer Faktörler: Talep Fonksiyonu
• Qtx = f(Fx, Fi, Ft, G, T, B)
–Qtx: X malından talep edilen miktar
– Fx : X malının fiyatı
– Fi : X malının ikamesi ya da rakibi olan malların fiyatı
– Ft : X malının tamamlayıcısı olan malların fiyatı
–G : Tüketicinin geliri
– T : Tüketicinin zevk ve tercihleri
– B : Tüketicinin gelecek hakkındaki beklentileri
• Talep edilen miktardaki değişme ile talebin değişmesi birbirine karıştırılmamalıdır!
• Herhangi bir malın talebi ile onun ikamesi ya da rakibi olan malların fiyatları arasında doğru yönlü bir ilişki vardır.
• Herhangi bir malın talebi ile onun tamamlayıcısı olan malların fiyatları arasında ters yönlü bir ilişki vardır.
Arz
• Belirli bir piyasada belirli bir anda belirli bir fiyattan satılmak üzere piyasaya sunulan mal ya da hizmet miktarına arz denir.
• Fiyat ile arz edilen miktar arasındaki doğru yönlü ilişki Arz Kanunu olarak adlandırılır.
• Aynı malı üreten ya da daha geniş anlamda aynı üretim dalında faaliyet gösteren firmalar topluluğuna endüstri ya da piyasa denir.
Arzı Etkileyen Faktörler: Arz Fonksiyonu
• Qax = f(Fx, Fd, FÜFF, T, B)
–Qax: X malından arz edilen miktar
–Fx : X malının fiyatı
–Fd : Diğer malların fiyatları
–FÜFF : Üretim faktörlerinin fiyatları
–T : Teknolojik bilgi seviyesi
– B : Gelecek hakkındaki beklentiler
• Arz eğrisi üzerindeki hareket ile arzdaki değişme farklı şeylerdir.
• Bir malın üretiminde kullanılan üretim faktörleriyle üretilebilecek diğer malların fiyatları arttığında o malın arzı azalır.
• Bir malın üretiminde kullanılan üretim faktörlerinin fiyatları arttığında o malın arzı azalır.
• Kullanılan teknolojide bir ilerleme olursa üretim maliyetleri düşer ve ilgili malın arzı artar.
Piyasa Dengesi
• Ne arz ne de talep tek başına piyasada oluşacak denge fiyat ve miktarını belirleyemez.
• Malın arz ve talep şartlarında bir değişiklik olmadığı sürece denge fiyat ve miktarı değişmez.
• Fiyatın denge fiyatından ayrılması durumunda alıcılar ya da satıcılar arasındaki rekabet fiyatı tekrar denge fiyatına döndürmektedir.
Piyasa Fiyatındaki Değişmeler
• Talebi etkileyen fiyat dışındaki faktörlerin değişmesi durumunda talep eğrisi yer değiştirir. Aynı durum arz eğrisi için de geçerlidir.
• Arz ve talepteki değişme eşanlı olabildiği gibi biri sabit iken diğerinin değişmesi de mümkündür.
• Piyasa dengesinin oluşması için negatif eğimli talep ile pozitif eğimli arz eğrisinin kesişmesi gerekir ama kesişmediği durumlar da ortaya çıkabilir.
Piyasa Dengesizliğinden Piyasa Dengesine
• Marshall yaklaşımına göre piyasa dengesinin istikrarlı olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi geçerli koşuldur? (KPSS 2003)
– a) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını azaltması
– b) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını arttırması
– c) Talep fazlasının sıfır olması
– d) Arz artışının talep fiyat fazlasını azaltması
– e) Arz artışının talep fiyat fazlasını arttırması
Piyasa Dengesine Müdahale • Devlet bazı durumlarda hem alıcıyı hem de satıcıyı
korumak amacıyla farklı fiyat ve miktar politikaları uygulayabilir. Bunlardan biri tavan fiyattır.
•
• Devlet tavan fiyatta tüketiciyi koruduğu gibi taban fiyat ile üreticiyi de korumak isteyebilir.
• Üretim kotası devletin arz edilen mal veya hizmetin miktarını sınırlayarak piyasa fiyatını üretici lehine arttırmasına yönelik bir politikadır.
Tüketici ve Üretici Rantı
• Serbest piyasada arz ve talep dengesi alıcı ve satıcıların faydasını maksimize etmektedir.
• Bir piyasa için alıcıların bir mala ödemeye razı oldukları maksimum fiyat ile o malı üreten üreticilerin maliyetleri arasındaki farka toplam rant denir.
• Tüketicinin bir mal için ödemeye razı olduğu max. Fiyat ile ödediği fiyat arasındaki farka tüketici rantı denir.
• Tüketici rantı piyasaya katılım sonucu tüketicilerin sağladığı faydayı ölçmeyi sağlar.
• Denge fiyatının azalması tüketici rantını büyütecektir. Rantın büyümesi refah artışını ifade eder.
• Üreticinin malını satmaya razı olduğu min. fiyat ile sattığı fiyat arasındaki fark üretici rantını ifade eder.
• Üretici rantı piyasaya katılım sonucu üreticinin sağladığı faydayı ölçmeye yarar.