HAFTA 14 KĠġĠLERARASI ĠLĠġKĠLERĠ ETKĠLEYEN KAVRAMLAR KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Krizi tanımlayabilme ve anlamını kavrayabilme Krizin özelliklerini bilme ve herhangi bir kriz durumunda belirtileri önceden fark edebilme Kriz çeşitlerini tanımlayabilme ve belirtilerini fark edebilme Krizin tehlikelerinin farkında olma ve müdahale için yeterli bilgiye sahip olabilme Krizde yapılması gereken hemşirelik girişimlerini bilme ve uygulayabilme Duyusal yoksunluğu tanımlayabilme Duyusal değişiklik tiplerini tanımlayabilme ve özelliklerini ayırt edebilme Hastanede duyusal yoksunluğa yol açan etmenleri bilme ve bunları ortadan kaldırabilme Duyusal yoksunluğu etkileyen faktörleri bilme ve bunlarla mücadele edebilme Duyusal yoksunlukta yapılması gereken hemşirelik girişimlerini bilme ve uygulayabilme ĠÇĠNDEKĠLER Giriş Krizin tanımı ve anlamı Krizin özellikleri Krizin çeşitleri Krizin bulguları Krizin tehlikeleri Krize müdahale Krizde hemşirelik süreci Duyusal Yoksunluk Duyusal uyum Duyusal yoksunlukta hemşirelik girişimleri Özet Değerlendirme Kaynaklar Yaralanılabilecek diğer kaynaklar KĠġĠLER ARASI ĠLĠġKĠLER VE ĠLETĠġĠM
15
Embed
KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK ARASI HEDEFLER …...inkâr etmek değil, üzüntü, acı, öfke gibi duygulan ifade etmesi yönünde kiiyi cesaretlendirmek, desteklemek, duygularım paylamak
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
HAFTA
14
KĠġĠLERARASI ĠLĠġKĠLERĠ ETKĠLEYEN
KAVRAMLAR
KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK
HEDEFLER
Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
Krizi tanımlayabilme ve anlamını kavrayabilme
Krizin özelliklerini bilme ve herhangi bir kriz durumunda
belirtileri önceden fark edebilme
Kriz çeşitlerini tanımlayabilme ve belirtilerini fark
edebilme
Krizin tehlikelerinin farkında olma ve müdahale için yeterli
bilgiye sahip olabilme
Krizde yapılması gereken hemşirelik girişimlerini bilme ve
uygulayabilme
Duyusal yoksunluğu tanımlayabilme
Duyusal değişiklik tiplerini tanımlayabilme ve özelliklerini
ayırt edebilme
Hastanede duyusal yoksunluğa yol açan etmenleri bilme ve
bunları ortadan kaldırabilme
Duyusal yoksunluğu etkileyen faktörleri bilme ve bunlarla
mücadele edebilme
Duyusal yoksunlukta yapılması gereken hemşirelik
girişimlerini bilme ve uygulayabilme
ĠÇĠNDEKĠLER
Giriş
Krizin tanımı ve anlamı
Krizin özellikleri
Krizin çeşitleri
Krizin bulguları
Krizin tehlikeleri
Krize müdahale
Krizde hemşirelik süreci
Duyusal Yoksunluk
Duyusal uyum
Duyusal yoksunlukta hemşirelik girişimleri
Özet
Değerlendirme
Kaynaklar
Yaralanılabilecek diğer kaynaklar
KĠġĠLER
ARASI
ĠLĠġKĠLER
VE ĠLETĠġĠM
KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
2
GĠRĠġ
Yaşam birçok iniş-çıkışlar ve tehdit edici deneyimlerle doludur. Birey bu tehdit
edici durum ile başarılı bir biçimde başa çıkabildiğinde kriz durumu oluşmaz, ancak
eğer tehdit eden duruma alışageldiği problem çözme yöntemleri ile çözemezse
bireyde kriz durumu ortaya çıkar
Duyusal organların ve çevre ile etkileşiminin niteliği, yaşamın
anlamlandırılmasındaki ve yaşam kalitesinin yükseltilmesindeki önemi yadsınamaz bir
gerçektir. Günlük yaşamında sağlıklı bir biçimde yaşamını sürdüren birey, sağlığının
kaybıyla birlikte hasta rolüne girmektedir. Bu yeni rol, hastanın fiziksel hastalığa
kendisine özgü anlamlar yüklemesi nedeniyle homeostatik dengesini bozarak duygusal
tepkilere neden olmaktadır.
KRĠZ
Psikiyatride kriz kavramı ve krize müdahale olgusu II. Dünya Savaşını izleyen
yıllarda gündeme gelen bir konudur. Ancak "kriz" teriminin bugünkü anlamıyla
yerleşiklik kazanması oldukça yeni sayılır.
Sözlüklerde kriz, bir kimsenin yaşamında görülen ruhsal bunalım, belli bir olayı
izleyen ve hayati önem taşıyan kritik bir dönem olarak tanımlanır. Burada sözü edilen
duygusal krizler olup Caplan ve Cullberg tarafından bireyin çeşitli durumlar veya yaşam
olayları ile karşılaştığında bunlarla başedemeyecek şekilde ruhsal dengesinin sarsılması
hatta kaybı olarak tanımlanmıştır.
Aslında kriz kişilik gelişimi için bir fırsat oluşturur. Ancak psiko-patolojik tepkilerle
sonlanabilme tehlikesi de taşır. Caplan’a göre krizler 1 – 5 haftalık dönemler içinde iyi ya
da kötü sonlanacak durumlardır. Bu süre içinde yapılacak müdahale çok etkili olabilir.
Kriz sırasında birey ve ailesi yardım arayışı içindedirler, müdahaleye açık ve hazırdırlar.
KRĠZĠN ÖZELLĠKLERĠ:
1) Krizi ortaya çıkaran etmen, mevcut olan sorunu birden akut hale getiren ve
bardağı taşıran son damladır.
2) Kriz evrenseldir. Her ırk, kültür ve sosyoekonomik durumdaki bireyler krizle
karşı karşıya kalabilirler.
3) Kriz, patolojik bir durum değildir.
4) Bir ile sekiz haftalık süre içerisinde çözüm getirebilecek bir durumdur.
5) Daha önce kullanılan problem çözme yöntemleriyle çözülemeyen bir durumdur.
6) Krizdeki kişi, kendisini çok çaresiz hisseder, büyük bir sıkıntı yaşar. Artık hiçbir
şeyin değişmeyeceğini, en azından iyi yönde değişmeyeceğini dönüşür,
7) Aynı durum, farklı insanlarda farklı reaksiyonlara ve etkilere neden olabilir.
8) Yine aynı kişi yaşamının farklı dönemlerinde aynı olay karşısında farklı tepkiler
verebilir.
KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
3
Caplan'a göre krizler, iç ve dış değişikliklerin bir sonucudur. İç değişiklikler bir
hastalık veya bir travmanın ardından ortaya çıkan değişiklikleri, dış değişiklikler ise bir
kişinin kaybı veya uyum kapasitesini aşan değişiklikleri gösterir. Hafner ise, kriz
sebepleri olarak çevre şartlarını, krize yatkınlık olarak da bireyin gelişim öyküsünü
göstermektedir.
KRĠZĠN ÇEġĠTLERĠ
Caplan ve Cullberg krizleri ikiye ayrılmaktadır .
A- Travmatik krizler
B- Gelişimsel krizler (Değişim krizleri)
A- TRAVMATĠK KRĠZLER
Bunlar, birden ortaya çıkan, acı verici olan, psişik durumu, sosyal kimliği,
güvenliği ve hoşnutluk durumunu tehdit eden durumlardır, örn: Bir yakının ölmesi,
hastalık, ani bir sakatlık, ayrılık, doğal felaketler gibi.
Travmatik krizlerde süreç 4 dönemden oluşur.
1. ġok Dönemi: Gerçek mümkün olduğu kadar uzak tutulmaya çalışılır. Dışarıdan
2. herşey düzgün ve yolunda gibi görünse de içte her şey karmakarışıktır. Amaçsız
aktiviteler ortaya çıkabilir.
3. Tepki Dönemi: Gerçekle yüzleşme artık kaçınılmazdır. Savunma mekanizmaları
4. devreye sokularak gerçek, mümkün olduğu kadar adaptiv bir şekilde integre
edilmeye çalışılır. En sık kullanılan savunma mekanizmaları: Bastırma, inkâr,
rasyonallzasyondur. Kişide, yıkıcı eğilimler ortaya çıkabilir. ( Örneğin alkol,
madde kötüye kullanımı, ......)
5. ĠĢlemDönemi: Yavaş yavaş travmadan uzaklaşılır. İlgiler yeniden su yüzüne
çıkar, gelecek konusunda plânlar yapılır..
6. Yeniden Uyum Dönem: Kişinin benlik saygısı yeniden yükselmiştir. Yeni
ilişkiler kurulur ve devam ettirilir.
B. GELĠġĠMSEL KRĠZLER (DEĞĠġĠM KRĠZLERĠ)
Yaşam değişikliği krizleri, yaşama ait olan ve kişi tarafından olumlu olarak
yaşanan durumlardır. Örneğin: ana-baba evinden ayrılma, evlenme, gebelik, çocuk sahibi
olma, taşınma gibi. Bu krizler, 6 haftaya kadar değişen sürelerde ortaya çıkarlar ve
Caplan'a göre 4 dönemi içerirler.
KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
4
1. Dönemi: Sorunla karşılaşan kişi, artan gerginliğine karşı duygusal dengesini yeniden
kurmak için alışageldiği problem çözme tekniklerini kullanır.
2. Dönem: Bu dönemde, alışılagelen yöntemlerin başarısız olduğu, tehdidin sürdüğü,
gerginliğin daha da artarak yetersizlik duygularının ortaya çıktığı dönemdir. Birey
dezorganize olur.
3. Dönem: Bu dönemde, problem çözme konusunda başarısızlık sürmektedir. Gerginlik
artmıştır. Bu ise acil ve yeni problem çözme yollarının harekete geçirilmesi için bir
uyaran oluşturur. Bütün iç ve dış kaynaklar kullanılır. Bunun sonunda bazen krizin
üstesinden gelinir. Ulaşılmaz görünen amaçların bir kısmından vazgeçilir, teslimiyet
duygusu yaşanır. Bir tür kaçınma davranışı seçilir.
4. Dönem: Sorun devam ediyor, çözülmüyor, giderek artıyorsa, kriz tablosu gelişir. Bu
dönemde gerginlik katlanılmayacak ölçüdedir. Kişilik dezorganizasyonu şiddetle kendini
gösterir. Davranış bozuklukları, örneğin: antisosyal, saldırgan davranışlar, depresyon
gerginlik, letarji, intiharlar v.b. ile kendini gösterir.
KRĠZDEKĠ PSĠġĠK VE BEDENSEL BULGULAR
Kaygının yarattığı bedensel semptomlar,
• Çarpıntı,
• Nefes darlığı,
• Boğulma hissi,
• Terleme,
• Motor huzursuzluktur,
Depresyona bağlı bedensel semptomlar,
• İştah azalması,
• Kilo kaybı,
• Uyku bozukluğu,
• Motor yavaşlama,
• Bitkinliktir.
Gerginliğe bağlı bedensel semptomlar,
• Uyku bozuklukları,
• Baş ağrısı, dolaşım,
• Bozuklukları,
• Sindirim sistemi bozuklukları,
• Titremedir.
KRĠZĠN TEHLĠKELERĠ
a) Bazı şartlar altında ırreversibl sonuçlar doğurabildiği için (ölüm veya intihar)
KRĠZ VE DUYUSAL YOKSUNLUK
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
5
agressif ve impulsif davranışlara yol açabilir,
b) Kişinin ruhsal bozukluklara yatkınlığı varsa ruhsal hastalıkları ortaya çıkarabilir,
c) Somatizasyona neden olabilir. Eşlik eden bedensel semptomların kriz reaksiyonu
olabileceği doktor tarafından atlanır ve gereksiz tanı işlemleri uygulanırsa veya kişinin
sorunu anlatmasında yetersizlik varsa,
d) Kronikleşebilir
KronikleĢmeyi kolaylaĢtıran etkenler:
Sosyal faktörler: Hastalığın getirdiği maddi kazançlar (erken emeklilik gibi) ve sosyal
kazançlar (hasta olarak sosyal kabul görme).
PsiĢik faktörler: Hastalığın getirdiği psişik kazançlar (hastalık kişiyi çeşitli
sorumluluklardan kurtarır).
ÖZKIYIM
Özkıyım yani intihar hastanın sebepli ya da sebepsiz hayatına son verme
girişimidir. Genelde psikolojik olarak ağır tablo içerisinde bulunanlar, kronik hastalar, ani
şok ya da kriz geçiren bireyler, depresyon hastaları, ergenlik çağındaki gençler, madde
bağımlıları bu konuda risk altındadır. Özkıyım riski bulunan hastanın yakın müşahade
altında tutulması gerekmektedir.
Özkıyım konusunda yapılması gereken hemĢirelik giriĢimleri Ģunları içerir:
• Özkıyım riskinin derecesini değerlendirmek için hastanın dikkatlice gözlenmesi,
• Hastanın yalnız bırakılmaması ve güven ortamının oluşturulması
• Empatik yaklaşımın geliştirilmesi
• Zarar verici materyallerin ortadan kaldırılması(delici kesici aletler,ip kravat vb..)
• Duygularını açıklama imkânının verilmesi(böylece düşmanca olan duygularını
boşaltma imkânı bulacaktır)
• Hastanın korkularının küçümsenmemesi ve söylediklerinden dolayı
yargılanmaması
• Kişisel açıklamaların güven oluşturduktan sonra yapılması
• Hastayla görüşme sırasında sözlerden çok beden dilinin etkili olduğunu bilinerek