Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Doç. Dr. Ülkü Çelik Şavk* Bu çalışmada, Kırım Tatarcasının dilbilim ve dilbilgisi terimlerinin, dil terimleri ve gramer kitaplarından tespit edilebilenleri, Türkçe ve Rusça karşılıklarıyla birlikte yer almaktadır. Ayrıca, Türkçe ve Rusça terimlerin dizinleri de, karşılaştırmalı çalışanlara kolaylık olsun diye verilmiştir. : Kaynakça E. Akmollayev, Kırımtatar filinin ameliyatı, Taşkent, 1989. Ülkü Çelik Şavk, "Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzuna Ek-2 Kırım Tatarcası Gramer Terimleri", Türk Dünyası-Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı:10, s. 553-576, Güz 2000. Türkçe-Kazakça-Karakalpakça-Rusça-İngilizce Karşılaştırmalı Dilbilim ve Dilbilgisi Sözlüğü, Ankara, 2001. Emine Gürsoy Naskali, Türk Dünyası Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 667, Ankara, 1997. Mehmet Hengirmen, Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara 1999. Ahmet Kocaman. "Dilbilim Terimleri", Dilbilim Araştırmaları, s. 157-190, 1990. "Dilbilim Terimleri Sözlüğü - Ek", Dilbilim Araştırmaları, s. 146- 147, 1992. Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 575, Ankara, 1992. Alaaddin Mehmedoğlu, Ahmet Buran, Hatice Alaaddin Kızı, Karşılaştırmalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü: Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Rusça, İngilizce, İzmir 1994. Hacettepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi.
64
Embed
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleriturkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS TURK LEHCELERI/ulku_celik_savk_kirim_tatarcasi_dilbilgisi.pdfKırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri
Doç. Dr. Ülkü Çelik Şavk*
Bu çalışmada, Kırım Tatarcasının dilbilim ve dilbilgisiterimlerinin, dil terimleri ve gramer kitaplarından tespit edilebilenleri,Türkçe ve Rusça karşılıklarıyla birlikte yer almaktadır. Ayrıca, Türkçeve Rusça terimlerin dizinleri de, karşılaştırmalı çalışanlara kolaylıkolsun diye verilmiştir.
Prof. Dr. Berke Vardar yönetiminde Prof.Dr. Nüket Güz, Prof.Dr.Emel Hııber, Prof. Dr. Osman Sanemoğlu, Doç. Dr. ErdimÖztokat, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1998.
Hamza Zülfikar, Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, TDKYayınları: 569, Ankara 1991.
ayrı manalı önemli, tam anlamlı -!naMeııaTe.nblibiH
ayrı manalı söz bağımsız sözcük /sııayıeııaTejibiibie
aytılış söyleyiş, telâffuz rıpoiMioıueiıiıe
az mahsullı suffıksler işlek olmayan ekler ıienpoıyKTHBHbie n(lK])HKr.u
aza öge ıı.neıı
uzlaştırma manası küçültme anlamı yMenuiHTe.nbHoe ^
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 79
b
bağ bağıntılama, bağlama, bağlantı, koşaç CBfttb, c.Ba:iKa
bağlayıcı bağlaç COKM ; ,
bağlayıcısızlık bağlaçsızlık 6ec.coKMHbiH •
bala tili çocuk dili H.IUK aereH
baş ana, asıl, temel rJKiBHMH • '"baş al yalın durum, yalın hal MMeHHTeJibHblH naüejK
baş aza asıl öge, baş öge MTOH maBHblH
baş cümle ana cümle, ana tümce, temel cümle, temel tüm maBHoe
baş keliş yalın durum, yalın hal HMeHHTeJibHbiH najeac, naiiexHMeHIlTCIbHblH , - .
baş ses ilk ses, önses iia'inJibHMH ;iByKbaş ses tüşüvi önses düşmesi Bbinaüenne Haıia.ribHoro .rayicabel'gisizlik zamiri belgisizlik adılı, belirsizlik zamiri MecroHMeHHe
• Heonpeüe.fieıiennebelgili isimli söz biriküvi belirli ad öbeği, belirli isim tamlaması
o(I)opM.neıinoe onpe.aejiMTe.nbHoebelgili tamamlayıcı belirli nesne, belirtili nesne o<I)opM.neiiHoe
npflMoe üonojiHennebelgisiz belgisiz, belirsiz Heonpeje.rıeHHbiHbelgisiz derece edilgen çatı, pasif nacciiB, ;«ı.nor rrpaiiaTe.nbHbiHbelgisiz fiil' edilgen eylem, edilgen fiil, pasif fiil n a r a m
r.TpaiieTe.ibHOM .«ı.norebelgisiz isimli söz biriküvi belirsiz isim tamlaması, belirtisiz
bir azalı cümle tek ögeli cümle oüiıoM.üennoe npejLaoaceHMebirecalı tek heceli \ıoııor:njı.rin6, ojınöcnoyKUlM •bir manalı tek anlamlı o/uiO/SiKi'iHbiH
bir manalılık tek anlamlılık rtilHO/iiia'iiiocrb T
bir tilli luğat tek dilli sözlük oAHOSMbHHUft cnoBapb, rjioBapb
birinci şahıs birinci kişi, birinci şahıs .IHıIO nepBoe, nepBoe Jifouobirinci şahıs mülk birinci şahıs iyelik eki afjKJMKCbi npHHajUiescHOCTH
nepBoe .rauo • s s . :birleşme birleşme, birleşim coneTamıebitken al bitmişlik durumu coBepujeHHMH BHÜbitken vaziyet bitmişlik durumu coBepmeHHbiH BHÜ ,:
boğaz boğaz, boğazsıl, gırtlak, hançere ropraHb, ryTTypa.nboğazlaşuv boğazsıHasma ryrrypa.nH.ıaiiHHburunlı genizsil, burunsı I HOCOBOH •burunlı ses geniz sesi, genizsil ses HOCOBOÎÎ :«yKburun n'si arka damak n'si, geniz n'si :«iiHejWbl<lHblH Hburun sesi geniz sesi ;«yKH HoroBbieburun tutuklan genizsil ünsüzler, nazal ünsüzler Ha.ttJibHbie
rornacHbie ; •''•••.
büyük arif baş harf ;«ır.rTaBHafl ^ ^ ' '
canlı canlı OiiyuieB.neHHbiHcanlı til' canlı dil, yaşayan dil »CHBOH a;ibiK, fttUK XHBOH
canlılık canlılık oüyuıeB.neHHOcrbcevap cümlesi cevap cümlesi OTBeTHoe npei.nc»KeHHecevap-tasdik nidası cevap ünlemi yTBepüHTe.ibHoe v:ea jOMoraecins cins, cinsiyet poücınıs isim cins ad, tür adı HapimaTeJibHoe cyıuecTBHTenbHoecins isim cins isim HMfl HapHuaTeJiHoecümle cümle, tümce npejiJioaceHHecümle azaları cümle öğeleri, cümle unsurları ıuıeHM npejLioaceHHacümle azalarının sıralanması cümle öğelerinin sıralanışı
par.no.noxeHHe MneHOB npeünoaceHHecümle intonatsiyası cümle tonu, tümce ezgisi HHTOHauHH npeAnoaceHHncümle kuruluşı cümle yapısı frrpoeHHe npeü.no2ceHHflcümle manası cümle içi anlam .waıieHHe npeü.noxeHHacümle urğusı cümle vurgusu, tümce vurgusu $pa^OBoe yüapeHMecümlenin baş azaları cümlenin temel öğeleri rnaBHbie yneHbi
onyıuemie r:.rıoraecnebiy sözler yabancı kelime, yabancı sözcük HiiocTpamioe CJIOBOedebiy edebî JiHTeparypiibiıiedebiy til' edebî dil, yazı dili, yazın dil JlMTepaTypiibiiî fi/SbiK, n.<MK
has isim has isim, özel ad,özel isim HMa coöcTBeHHoe, co6r.TBeHHoe
HMH
hitap hitap, seslenme oöpaıueHHe
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 85
İ • • • - ' • . • ; . : . • • • •
ibare anlatım, ifade, deyim, söz öbeği Bbipa aceme, o6opoT peiH,
içki iç, içsel BHyTpeHHHHiçki rifma iç kafiye, iç uyak BHyTpHrrpoMHa a pH(J)Maiçki ses iç ses, içses HHJiayT , • . " - • • • •idare yönetim, yönetme ynpaBJieHHe .
idare bağı yönetim, yönetme ynpaBJieHHe
idare etici söz yönetici sözcük yrpiBJiaioiiiee CJıOBO
idiolekt birey dili, bireysel dil iıaHOJieKT <-:••<;-,•idioma deyim HüHOMa
ifade anlatım, ifade BbipaaceHHeikaye cümlesi bildirme cümlesi, bildirme tümcesi noBerTBOBaTe.fibHoe
ironiya ironi HpoHHaisim ad, isim HMB, Ha:iBaHHe, cymecTBHTefTbHoe
isim cümlesi isim tümcesi npeü.noaceHHecnMeHHbiMCKa:iyeMbiM
isim negizi ad gövdesi, isim gövdesi HMeHHaa OTHOBa
86 Ülkü Çelik Şavk
isim söz birikmesi isim tamlaması cnoBocorçeranHe roıeHHoeisim söz birleşmesi isim tamlaması criOBoro'ieraHHe HMeHHoeisim tamın ad kökü iienpoM.ffiOüHoe cymecrBHTeJibiıoeisimden türeme isim addan türeme ad, isimden türeme isim
munasebetçi ilgeç, edat, son takı noc.ne.normupteda özne noü.nexaujeemupteda haber kelişüvi özne yüklem uygunluğu comacoBaHHe
r.Ka;<yeMoro r, noü.neacauiHMmuptedasız öznesiz 6ecnoii.nexaiiiHbiHmuptedasız cümleler öznesiz 6eaıojuıe:acaüiHbiH npeü.noxeHHHmürekkep bileşik, birleşik rocraBHOHmürekkep ad birleşik ad, birleşik isim cnoaaıoe HMHmürekkep affiks birleşik ek cnoxHbiH a^HKCmürekkep cümle bileşik tümce, birleşik tümce cnozcHoe
npeii.noaceHHe
mürekkep fiil' birleşik eylem, birleşik fiil cnoacHbiH r.naro.nmürekkep haber birleşik yüklem c.ıca.<yeMoe r.ocraBHoe, corraBHoe
pay sayı sıfatı üleştirme sayı sıfatı pa:<üe.iHTe.nı>Hoe ıiHcriHTe.riHoepısırdılı ses fısıltılı ses uienoTHUH <B.yKpiktogramma resim yazı nHKTorpa.MMapozitsiya durum FKMHUHH
saiplik kelişi ilgi hali, ilgi durumu, tamlayan durumu iyelik durumu,
iyelik hali najeacpoüHTe.nbHbiH, poüHTeibHbiH najeac
saiplik kelişi genitif, ilgi durumu, ilgi hali, tamlayan durumu ıCNMTııB
sanlık sayı adı, sayı ismi nvin 'iHrjiHTe/ibHoe
satır başı paragraf a 6:ıau
sayı sayı, sayı adı, sayı ismi H\ıa ımr.aHTe.nbHoe, TOCUO '.
94 , ;..;'• Ülkü Çelik Şavk
sayı sıfatı sayı sıfatı ıinrjiHTe.rn>Hoe , ., ;
sebep bildirgen zarf sebep zarfı Ha pcme npHMHHbi . . «semantika anlambilim, anlam bilimi ceMaHTHKasemasiolog kavram bilimci ceMar.Ho.ıorsemasiologiya kavram bilim c.eMar.HOJiornases ses ro.rıor, nByicses bezleri ses telleri r.nor.oBbie CBff/SKHses biriküvi ses birleşmesi, birleşme, çakışma, geçişme
KOHBepreHTUHHses birleşmeleri birikmeleri ses birleşmesi /SByicocoıaTaHHeses denişmesi ses değişmesi mMeHeHHe ;<Byicaseskoşuluvı ses türemesi npn6aB.neHne :<6yKaseslemin meydanğa kel'mesi sesin oluşumu, sesin türemesi
seslemin yerlerini almaştiruvı göçüşme, yer değiştirmeneperraHOBKa «yıcoB ,,A ; ....
sesnin yüksekliği ses yüksekliği BbicoTa :<Byica ... . . • , ,ses tonu ses tonu ro.Fior.OBOH TOHses türlenüvi ses değişmesi mMeHeHHe «yKa .,ses tüşüvi ses düşmesi, ses yitimi rcueHHe :«yKa ,ses uzunluğı ses uzunluğu ücmroTa -<ByKa . ,:
ses yolı ses yolu nyrb Bo:*ıiyxasıfat sıfat HMa npH.nareTe.riHoesıfat söz birikmesi sıfat tamlaması onpeje.nHTe.m>Hoe
sıra sıra nopaüOK, paüsıra sayısı sıra sayısı, sıra sayı sıfatı TOCJiHTe.ribHoe nopaüKOBoesızğıravuk tutuklar sızıcı ünsüz uicneBOH corJiarMblH -sızıçık çizgi «iepTOMKa , -singarmonizm ünlü uyumu r.HHrapMOHH<Msinkopa iç ses düşmesi, içses düşmesi, içses yitimi, iç ses yitimi
CHHKonasintaksis cümle bilgisi, sentaks, sözdizimi, tümce bilim CHHTaKCMC.sintaktik dizimsel cHHTarMaTmeocHHskobka ayraç, parantez cKoöKa ...sonorlı ses titreşimli ses coHopubiH .<B.VK
Kırım Tatarcâsı Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 95
sonorlı tutuklar akıcı ünsüz coHopHMH connacHblfi
soydaş bir cins, türdeş OüHopojHMH •. . ,-
sozuk ünlü, vokal BOKOHÜ, rnacHbiH .' •'-•••<"•
sozuk kıskalığı ünlü kısalığı KpaTKoerb nnacHbix . -: v
sozuklarnın ğarmoniyası ünlü uyumu rapMOHHH r.narnbix
sozuklamın uyğunluğı ünlü uyumu rapMOHHH r.nacHbix
sozuklaşuv ünlüleşme BOkn.riHMaLina
sozuk nevbetleşüvi ünlü almaşması, ünlü göçüşmesi qepeüOBaıine
r.nacnbix
sozuk türlenüvi ünlü değişimi H.weHeHHe rnacHoro
sozuk tüşüvi ünlü düşmesi, ünlü yitimi BbinaaeHHe rJiacHoro
söylev konuşma pa;«T)Bop
söylev tili konuşma dili pa:coBopHaa penb
söz kelime, sözcük CJIOBO
söz birikmesi kelime grubu, sözcük öbeği cnoBor.oqeTaHHe
söz birleşmesi kelime grubu, sözcük öbeği cnoBoroMeraHHe
söz çeşitleri sözcüktüm ıracriı peMH
söz manası düz anlam, sözcük anlamı waııeHHe cnoBn
söz og'ü yardımcısı ilgeç, edat npejuıor
söz terkibi sözcük birleşimi coeraB cnoBapHHH
söz türlenüvi sözcük çekimi, sözcük değişmesi rjıoBOMMeHeHHe
söz yapıcı sözcük türetici cjıOBonpoMBOüHbiH
söz yapıcı affiks yapım eki cıoBoo6pa:K)BaTe.FibHbiJ;ı a(JxJ)HKC
sözyapuv sözcük türetme, sözcük yapımı cnoBOo6pa;ıoBaHHe
tarihiy til ilimi tarihsel dilbilim HCTopHıier.KHfitarlaşuv büzülme, daralma cyaceHHetarz alı durum belirteci, hal zarfı, niteleme belirteci Hapeıine o6pa:«
tarz bildirgen al sözü hareket tümleci odcroHTejibCTBO o6pa;«ı
teneştirüv kelişi eşitlik hali 3KBaTHBHHH naiieacteneştirüv munasebetçileri karşılaştırma edatları cpaBHHTeJibHbie
nocne.norHteneştirüv yalğaması eşitlik eki 3KBaTHBHblH a$$HKCtercime aktarma, çeviri, tercüme nepeBOütermin terim TepMHHtez yazı hızlı yazı, yalın yazı CKoporTHCbtırnaklar tırnak işareti KaBbl'lKHtil' dil, söz peıib, HiUKtil'ailesi dil ailesi ceMeHCTBO anbiKOB, a;ftiKOBaa ceMbatil' artı arka damak, dil ardı ;<aüHea:iblMHblHtil'artı sesi dilardı sesi BcnapHbiH ;<ByKtil'artı sozuk dil ardı ünlüleri .«HHea;fl>lılHblH rnacHbietil' artı tutuklan damak ünsüzleri, dil ardı ünsüzleri :«üHea:*blıiHbiH
conacHbiHtoktav işareti noktalama işareti tftaKH npenHHaHHH -,tolu cümle tam cümle, tem tümce no.iiHoe npeü.ıoxeHHeton perde, ton HHTOHauMH, TOHtoplulık sayıları topluluk sayıları coöHpaTeJibHbie HHCJiHTe.HbHoe,
MHCiTHTe.nbHoe co6npaTe.nbHbietoponimika yer adları bilgisi, yer adları bilimi TonoHHMMKatranskriptsiya çeviri yazı, çevriyazı, transkripsiyon, yazı çevrimi
yardımcı fiil' yardımcı eylem, yardımcı fiil Br.noMomTe.nbHUH
r.naro.nyardımcı ses bağlayıcı ses, yardımcı ses BrraBHOH .{ByK
yardımcı sozuk yardımcı ünlü üono.nHHTe.nbHbiH nnacHHH
yardımcı söz yardımcı sözcük BT.noMoraTe.rTbHWH TJIOBO, cnyaceöHbliî.
CtlOBO
yarı sozuk yarı ünlü nojıyrnaaibiH
yarım cümle eksik tümce HeüocraTO'iHoe npeü.noaceHHe
yarım sozuk yarı ünlü PIıııMÜyazı yazı, yazıt HaünHcrrb, nHCMeHiıocrbyazı tili yazı dili, yazın dil JiHTepiiTypHblfl H.MK
yazısı olğan tiller yazılı diller nHcvieHinibie a:ı.nbiKH
yer alı bulunma durumu, bulunma hali, kalma durumu MecrHblHnajejK
yer bildirgen al sözü yer tümleci o6orofiTe.nbrTBo Mecra.yer bildirgen zarf yer belirteci, yer zarfı Hapeıme Mecrayer kelişi bulunma durumu, bulunma hali, kalma durumu MecrHblH
• naüe>K, rcmejK MecriiMH,yerli şive yöresel diyalekt MecrHblHyımsak ince
İÖ2 Ülkü Çelik Şavk
yımşak ince sıra nepeüHHH paa * % *
yımşak sozuk ince ünlü, ön ünlü macmie MancHe, MfflTCHe rnacHue
yımşak tutuk ince ünsüzler Mfincne oor.nac.Hbie
yımşak tanlay yumuşak damak Mflncoe He6o
yokluk cümleleri olumsuz cümle OTpffliaTe.nbHoe npeü.noxeHHe
zenaat-uner ismi meslek ismi HanBaHHfl npo^ecrHH H pevıece.1
Türkçe Dizin
abartma giperbolaabece alfavit, elifbeaçık doğrudan doğruaçık hece açık ecaad ad, isimad çekimi türlenüvad gövdesi isim negiziad kökü isim tamın .ad tümcesi ismiy cümleleraddan türeme ad isimdenyapılğan isimaddan türeme eylem isimdenyapılğan fiil'adıl zamiradlandırma nominatsiyaağız ağız, şiveağız boşluğu ağız boşluğıağız sesi ağız sesiağızlaşma ağız sesine keçüvağzın açılma derecesiağıznın açılışıakıcı kaçakakıcı sesler kaçak seslerakıcı ünlü kaçak sozukakıcı ünsüz sonorlı tutuklarakraba diller akraba tillerakrabalık adların tuvğanlıkisimleriaktarım alınma, tercime,metafrazaaktarma sözcük til'de alın-malaraktif sözlük aktiv luğatakustik akustika
alfabe alfavit, elifbealıntı alınmaalıntı sözcük til'de alınmalaralofon fonemanın türlerialomorf morfemanın türlerialt çene alt (aşağı) cengealt dudak alt (aşağı) dudakamaç zarfı maksad bildirgenzarfana başana cümle baş cümleana dil anatil'ana dili ana tiliana vurgu asıl urğuanaliz analiz, talil'anatümce baş cümleanlam aktarması anlamavuşturuvanlam atlaması metaforaanlam bilimi semantikaanlam daralması mananıntarlaşuvıanlam değişmesi manatürlenüvianlam manaanlam bilim semantika ,anlamdaş manadaşanlamdaş sözcükler manadaşsözleranlamdaşlık manadaşlıkanlamlı manalıanlamlılık manalılıkanlatım ibare; ifadeansiklopedik sözlük entsiklo-pedik luğat, izaiy (tabirli)luğata-okunuş a-laşkan . .ara ayırıcı, kiriş, pauza
104 Ülkü Çelik Şavk
ara cümle kiriş cümlelerara sözcük kiriş sözaraç durumu vasta kel işaracı dil vasta ti I'aratümce kiriş cümlelerargo argo, vulgarizmarka damak ti I' artıarka damak n'si burun n'siarka sıra art sıraarkaik sözcük eskirgen sözart avurt kattıart avurt ünsüzü ağız boşlu-ğı tutuklan, kattı tutukart damaksıl tanlay artıartdamaksıl tanlay artıart damaksıl ünsüz tanlayartı tutukart sıra art sıraart sıra ünlüsü art sıra (kalın,kattı) sozukartlaşma art sırağa keçüvartzamanlı dilbilgisi tarihiy-grammatikaasıl baş, tamirasıl öge baş azaasıl sayı mikdar sayısı
asıl sayı sıfatı mikdar sayılar
asıl vurgu asıl urğuaslî ses asliy sesaslî uzunluk asliy uzunlıkatasözü atalar sözleriavurt ağız boşluğıavurt sesi ağız boşluğı sesiaykırılaşma dissimilyatsiyaayraç skobka, kavuz
ayrılma durumu çıkışkelişi(alı)
ayrılma hali çıkış kelişi(alı) .azlık çokluk zarfı mikdar-derece zarfı
bağımlılık tabi oluvbağımsız sözcük ayrı manalısözbağintilama bağbağlaç bağlayıcıbağlaçsızlik bağlayıcısızlıkbağlam kontekstbağlama bağbağlama ünlüsü koşuvcısozuk
bağlantı bağbağlantılı diller agglütinativtillerbağlayıcı ses yardımcı sesbağlılık tabi oluvbaş harf büyük arifbaş öge baş azabasit yüklem adiy haberbasit cümle sade cümlebasit tümce adiy cümlebasit zaman adiy zamanbasmakalıp klişebaşta ünlü türemesi protezabelgisiz belgisizbelgisizlik adılı bel'gisizlikzamiri
belirli ad öbeği belgili isimlisöz biriküvibelirli isim tamlaması belgi-li isimli söz biriküvibelirli nesne belgilitamamlayıcıbelirsiz belgisiz .-.-'••
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 105
belirsiz isim tamlaması bel-gisiz isimli söz biriküvibelirsiz nesne belgisiztamamlayıcıbelirsizlik zamiri bePgisizlikzamiribelirsizlik zamiri belgisizlikzamiribelirteç zarfbelirten ayırıcıbelirtilen tamamlanğanbelirtili nesne belgilitamamlayıcıbelirtisiz isim tamlamasıbelgisiz isimli söz biriküvibelirtisiz nesne belgisiztamamlayıcıbelirtke işaretbelirtme durumu tüşüm(alı)kelişibelirtme hali tüşüm(alı) kelişibenzerlik eki benzetüv (oh-şav) yalğamasıbenzeşme assiınilyatsiyabenzeşmezlik dissimilyatsiyabenzetme eki beiizetüv(ohşav) yalğamasıbiçem stil'biçem bilim stilistikabiçim formabiçimbilim morfologiyahiçim birim morfemabiçimbirimçik morfemanıntürleribildirişim haberleşmebildirme haberbildirme cümlesi ikayecümlesibildirme eki haberlik affıksi
bildirme kipi oluv (ikaye)meyli, haber fiilibildirme tümcesi ikayecümlesibileşik mürekkepbileşik tümce mürekkepcıımlebilgi veren informantbilim dili il'miytil'bir cins soydaşbir dilli birtillibirey dili idiolektbireysel dil idiolektbirinci kişi birinci şahısbirinci şahıs birinci şahısbirinci şahıs iyelik eki birincişahıs mülkiyet yalğamasıbirincil ses asliy sesbirincil uzunluk asliy uzunlıkbirleşik ad mürekkep adbirleşik ek mürekkep (koş-ma) affiks
birleşik eylem mürekkep fiil'birleşik fiil mürekkep fiil'birleşik isim mürekkep adbirleşik kelime mürekkep sözbirleşik özne mıırekkepmuptedabirleşik sözcük mürekkep sözbirleşik tümce mürekkepcümlebirleşik yüklem mürekkephaber, koşma (mürekkep) ha-berbirleşik mürekkepbirleşim birleşmebirleşme birleşme, sesbiriküvi
106 Ülkü Çelik Şavk
biıieştirnıeli alfabe çırmaş-kan yazı
bitişik yazı çırmaşkan yazıbitişimli diller aggliitinativt i l l e rbitmiştik durumu bitken al(vaziyet)boğaz boğaz, gırtlakboğazsıl boğazlıhoğazsıllaşma boğazlaşuvboğumlama artikıılyatsiyaboğumlanma noktası arti-kıılyatsiya yeribükümlü diller flektiv tillerbulunma durumu yer kelişi(alı)bulunma hali yer kelişi (alı)bıırıınsıl burıınlıbuyruk kipi emir meylibuyrum kipi emir meylibüzülme taralına, tarlaşuv
cevap ünlemi cevap-tasdiknidasıçeviri tercimeçeviri yazı transkriptsiyaçevriyazı transkriptsiyaçift dudak çift dudaklıçift dudak ünsüzü koşma(çift) dudak tutuklançift ögeli cümle eki azalıcümleçift sayı ekilik sayıçift sözcük çift sözçift ünlülü diftongçift ünsüzler çift tutuklarçiftdudaksıl çift dudaklıçıkma durumu çıkış kcli-
şi(ah)
çıkma hali çıkış kelişi(alı)cins cinscins ad cins isimcins isim cins isimcinsiyet cinscinsiyetsiz orta cinsçizgi sızıçıkçocuk dili balatiliçoğul ikinci kişi ekinci şahısçoklukçok anlamlı çok manalıçok anlamlı sözcük sözninçokmanalılığıçok anlamlılık çok manalılıkçok dilli çok tilli
çok dillilik çok tillilik
çok heceli çok ccalı
çok ögeli çok azalı
çok ögeli cümle çok azalıcıımlc
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 107
cümle yapısı cümle kuruluşıcümlenin temeli cümlenintemelicümlenin temel öğelericümlenin baş azalan
damak tan I aydamak diş ünsüzü tan tay tiştutuklandamak ünsüzleri tan lav (tipartı) tutuklandamaksıl ses tanlay sesidar ünlü yukarı (tar) sozukdaralma tara I ma, tarlaşuvdatif hali doğrultuv kelişideğişim türlenüv, deiîişüv,denişinedeğişke variantdeğişme türlenüv, deiîişüv,denişinedenek informantdevrik cümle inversiyalıcümledeyim ibare, idioma
deyimler sözlüğü frazeologikluğatdeyiş stil'deyişbilim stilistikadiftong diftongdikte dikte (imlya)dil ti I'dil ailesi til' ailesidil ardı ti l ' artıdil ardı ünlüleri t i l ' artı tutukdil ardı ünsüzleri tanlay (til"artı) tutuklarıdil atlası til' atlasıdil ucu ünsüzü til ucı tutııkıdilardı damak tanlay attıd Hardı sesi til' ardı sesidilbilgisi grammatikadilbilim lingvistikadilbilimci lingvistdilek cümlesi ,yan cümle,yantümce tabi cümledilek cümlesi istek cümlesidilucu ünsüzleri til' ucututukları
direct doğrudan doğrudiş tişdiş dudaksıl dııdak-tişlidiş eti tiş etidiş eti ünsüzü tiş eti tutııkıdiş ünsüzü tişli tutukdişilik kadın cinsidişsil tiş eti, tişlidişsil ünsüz tiş eti tutııkı, tişlitutukdiyalog dialogdizimsel sintaktikdizin indeksdolaylı anlatım kıya laf
durum takısı keliş (al) affiksidüşmüş ses tuşken sesdüz anlam söz manası ......düz tümleç vastasıztamamlayıcıdüz ünlü dudaksız sozukdüzenleme kaidedüzleşme delabializatsiya
edat munasebetçi, derecelik,söz og'ü yardımcısıedebî edebiyedebî dil edebiy til'edilgen belgisiz dereceedilgen çatı belgisiz dereceedilgen eylem mecul (balgi-siz) fiil'edilgen fiil mecul (balgisiz)fiil'eğretileme metaforaek affiks, yalğamaeklemeli dil agglütinativ tillereklemleme artikulyatsiyaeklemleme noktası artikul-yatsiya yeri
eksik cümle tam olmağancümle, yarım cümleeksik tümce tam olmağancümle, yarım cümleeksiz suffıkssiz, yalğamasızekvatif ekvativ, teiıeştirüvemir cümlesi emir cümlesiemir kipi emir meyilen üstünlük derecesi ustün-lik(arttıruv)derecesieril cins erkek cinsierkeklik erkek cinsieşadlı omonim
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 109
fiil gövdesi fiil' negizifiil kökü fiil'tamınfiilden fiil yapım eki fi i I'denfiil' yapıcı yalğamafiilden fiil yapma fıil'den fiil'yapuvfiilden isim yapım ekifıil'den isim yapıcı yalğamafiilden türeme fiil fiildenyapilğan fiil'fiilden türeme isim fiildenyapılğan isimfiilsiz fi İT sizfonem fonemafonetik fonetikafonoloji fonologiya
ggeçiş keçiş, keçüvgeçişli ob'yektligeçişli fiil keçici fiil'geçişme ses biriküvigeçişsiz kalıcı, obyektsizgeçişsiz fiil kalıcı fiil'geçme keçiş, keçüvgeçmiş zaman keçken zamangelecek zaman kelecekzamangelecek zamanın hikayesimürekkep kelecek zamanfiilinin katiy sekilinin vastasızsekiligelecek zamanın rivayetimıırekkep kelecek zamanfiilinin katiy şeklinin vastalısekili
I !() Ülkü Çelik Şavk
gelecek zamanın şartımürekkep kelecek zamanfiilinin katiy şeklinin şartsekiligenel umum ivgenel dil umumiytirgencllemcli sözcüklerumumiyleştirici sözlergeniş ünlü keiı sozııkgeniş zaman kelecek zaman,şimdiki zamangeniş zamanın hikayesimürekkep kelecek zamanımıelayimilik şeklinin vastasız
genişletilmiş cümle kenişcümlegenitif saiplik kelişigeniz n'si burun n'sigeniz sesi burun sesi ,burunlısesgenizsi! burıınlıgenizsil ses burıınlı sesgenizsil ünsüzler buruntutuklarıgereklik kipi kerek meyilgereklilik kipi kerek meyilgerileyici regressivlikgerileyici benzeşme regresiv-lik assimilyatsiyasıgiriş kirişgiriş cümlesi kiriş cümlesigirişik karmaşık tümce tabilimürekkep cümlegırtlak boğaz, gırtlak
gırtlaksıllaşma kemirçek sesi-ne keçüvgizli Özne logik sııb'yektgöçüşme metatezagöçüşme, yer değiştirmeseslemin yerlerini almaştıruvıgörünüş aspekt, metatezagösterme adılı işaret zamirigösterme sıfatı işaret sıfatıgövde negizgürültü şııvultıgürültülü ünsüz şuvultılıtutuk
hâl kel iş, alhal eki affikshal zarfı al zarfıtarz alıhalk dili halk tili
halk sözcüğü avam halk tili
hançere boğaz, gırtlakhareket tümleci tarz bildirgenal sözüharf arifhas isim has isimhece ecahece bölmesi eca ayırıcıhece düşmesi eca tüşüvihece kaynaşması eca biriküvihece sınırı eca ayırıcıhece yitimi eca tüşüviheceleme sözlernin ecalarğabölünüvi
hemze laringal' tutukhipotez gipotezahitap hitaphızlı yazı tez yazı
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri III
ıslıklı fısıltılııslıklı sesler fısıltılı sesler
iç içkiiç kafiye içki rifmaiç ses içki sesiç ses düşmesi sinkopaiç uyak içki rifmaiçsel içkiiçses içki sesiçses düşmesi sinkopaiçses yitimi sinkopaifade ibare; ifadeiki anlamlılık eki manalilık
iki dilli sözlük eki tilli luğatiki dillilikckı lıllılıkiki heceli eki ecalı •iki heceli sözcükler eki ecalısözleriki nokta eki noktaiki ögeli cümle eki azalıcümleiki özneli cümleeki mııptedalıcümleiki yüklemli cümle ekihaberli cümleikili çatılı yüklem ekinciderece haberikili konuşma clıalogikinci çoğul kişi ekinci şahısçoklukikinci dereceli öge ekinciderece azaikinci kişi ekinci şahısikinci tekil kişi ekinci şahısteklik
ikinci teklik şahıs ekinci şahısteklik
ikincil uzunluk ekinci uzuıılıkikizleşme geminatsiyailerleyici benzeşme progres-sivlik assimilyatsiyailetişim haberleşmeilgeç mımasebetçi, derecelik,parça ,söz og'ü yardımcısıilgi adılı nisbiy zamirlerilgi durumu saiplik kelişiilgi hali saiplik kelişiilgi zamiri nisbiy zamirlerilk ses baş sesimlâ imlya, doğru yazuv,orfografiyaince ince, yımşakince sıra og' sıra, yımşak, inceince sıra ünlüler og' sırasozuklarince ünlü ince (yımşak) sozııkince ünsüzler ince (yımşak)tutukincelme og' sırağa keçüvindeks indeksironi iroııiyaisim isimisim çekimi ismin Hirlenüviisim cümlesi ismiy cümlelerisim fil isiınfiil'isim gövdesi isim negiziisim tanılaması isim süzbirleşmesi (birikmesi)isim tümcesi isim cümlesiisimden türeme fiil isimdenyapılğan fiil"isimden türeme isim isimdenyapılğan isini
112 Ülkü Çelik Şavk
isimfıil infınitiv, isimfiil'işaret işaretişaret dili jestler tiliişaret sıfatı işaret sıfatıişaret zamiri işaret zamiriişitimsel akustikaişlek ön imi iişlek olmayan ekler azmahsullı suffıksleriştaş çatı ortaklık dereceiştaş fiil ortaklık fiil'istek cümlesi istek cümlesiistek kipi istek meyilişteş ortaklıkişteş çatı ortaklık dereceişteş eylem ortaklık fiil'işteş fiil ortaklık fiiliyelik adılı nuıFkiyet zamiriiyelik durumu saiplik kelişiyelik ekleri mülkiyetaffiksleriiyelik hali saiplik kelişiyelik zamiri mul'kiyet zamiriizafet izafet
jjargon jargonjargonizm jargonizm
kafiye rifmakakafoni kakafoniyakakışma kakafoniyakalın sıra art sırakalınlaşma art sırağa keçüvkalıtımsal genealogiyalıkkalma durumu yer kel işi (alı)kanun tekmil
kapalı e kapalı ekapalı hece kapalı ecakapantılı patlayıcıkarşı tez antifezakarşılaştırma teneştirme,teiıeştirüv, ol'çeştirmekarşılaştırma bağlacı ayıruvbağlayıcısıkarşılaştırma edatları teneş-tirliv rnunasebetçilerikarşılıklı ortaklıkkarşıt anlamlı antonim, kara-makarşısözlerkarşıtlık bağlacı karşı kuyuvbağlayıcısıkarşıtlık ilgeci karşı kuyuvbağlayıcısıkavram bilim semasiologiyakavram bilimcisemasiologkavram tüşiiftkaynaşma koşuluvkelime sözkelime grubu söz birleşmesi(birikmesi)kelime hazinesi leksika, luğatterkibi .kesik cümle tam olmağancümlekesir sayı sıfatları kesirsayılarkesir sayısı kesir sayısıkesme işareti apostrofki bağlacı ki bağlayıcısıkılış ismi isimfiii'kip meyilkiplik modallik
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 113
Kiril alfabesi kirilitsakısa kıskakısa çizgi defi skısa hece kıska ecakısa ünlü kıska sozukkısalık kıskalıkkısaltılmış sözcük mürekkepkıskartılğan sözkısaltma abbreviatura, kıs-
ortak yüklem ortak, haberortaklaşma eki ortaklıkyalğaması
öbek ibareödünç alınmaöge azaöğrenilen geçmiş zaman sadekeçken zamanımı vastalışeölçiinlü söz bilim orfoepiyaölü olüÖlü dil olü til*ölü ek olü affıksön avurt ünsüzü ağız boşlugı
ogi tu tuk i
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 115
ön damak ünsüzü tanlay aldıtutukön sesler ince seslerön türeme protezaön ünlü ince (yımşak) sozııköndamaksıl ağız boşluğı ogiönek prefîksönses baş sesönses düşmesi baş ses tiişüviönsıra ünlüler og" sırasozuklarörneklem paradigmaötümlü yaiığıravukötümlü ünsüzler yanğıravuktutukötümlüleşme yaiığıravuklaş-maötümsüz sağırötümsüz ünsüz sağır tutukötümsüzleşme sağırlaşuvötümsüzlük sağırlıköykünme kal'kaözel ad has isimözel isim has isimözellik alyametözne mupteda, sub'yektözne yüklem uygunluğumupteda haber kelişüviözneli cümle şahıslı cümleöznesi belli cümle belli şahıslıcümleleröznesiz mııptedasızöznesiz cümle şahıssız cümleöznesiz cümleler mııptedasızcümleler
resim yazı piktogrammaresim yazısı çtiy yazısıresmi dil resmiy ti I'
sayı sayısayı adı sayı, sanlıksayı ismi sayı, sanlıksayı sıfatı sayı sıfatısebep zarfı sebep bildirgenzarfsedalı yanğıravuksedalılaşma yaıiğıravuklaşmasedasız sağırsedasızlarına sağırlaşuvşekil bilgisi morfologiyaşekil birimi morfemasentaks sintaksis
116 Ülkü Çelik Şavk
sert kattısert damaksıl kattı tanlaysert ünsüz kattı tutukses sesses bilimi fonologiyases birim fonemases birimsel değişke fonema-nııî türlerises birleşmesi ses biriküvises birleşmesi ses birleşmeleribirikmelerises değişmesi ses türlenüvi(deiiişmesi)ses düşmesi ses tüşüvises örgenleri lakırdı organlarıses telleri ses bezlerises telleri ses bezlerises tonu ses tonuses türemesi ses koşuluvıses uyumsuzluğu kakafoniyases uzunluğu ses uzun kığıses yitimi ses tüşüvises yolu ses yolıses yüksekliği sesniiî yüksek-liği
seslenme hitapsıfat sıfatsıfat tamlaması sıfat sözbirikmesisıfat fiil sıfatfiil'sınır ayırıcısıra sırasıra sayı sıfatı sıra sayısısıra sayısı sıra sayısısızıcı ünsüz sızğıravuktutuklarsoluk alma nefes aluvsoluk verme nefes çıkanıvsoluk verme vurgusu nefesçıkaruv urğıısısomut ad konkret isimsomut anlam konkret manasomut fiil konkret fiil'somut isim konkret isimson ek suffikssonek suffiksson takı munasebetçi,dereceliksoru sual'soru adılı sual' zamirisoru cümlesi sual' cümlesisoru edatı sual' parçaları(derecelikleri)soru eki sual' affıksisoru ezgisi sual' intonatsiyasısoru ilgeci sual' parçaları(derecelikleri)soru işareti sual' işaretisoru işareti sual' işaretisoru sözcükleri sual' sözlerisoru tonu sual' intonatsiyasısoru tümcesi sual' cümlesisoru zamiri sual' zamirisoydaş genealogiyalık
Kırım Tatarcasi Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 117
söyleyiş aytılış, telyaffuzsoyut abstraktsoyut ad abstrak isimsoyut anlam abstark manasoyut eylem abstrak fiil'soyut fiil abstrak fiil'soyut isim abstrakt isimsöz lakırdı, til, nutuksöz bilim ritorikasöz öbeği ibaresöz sanatı ritorikasöz varlığı lügat terkibisöz varlığı leksikasözcük söz
sözcük anlamı söz manasısözcük bilgisi leksikologiyasözcük bilimci leksikologsözcük birleşimi söz terkibisözcük çekimi söz türlenüvisözcük dağarcığı leksikasözcük değişmesi söz türle-nüvisözcük gövdesi söznifi temeli,sözniiı negizisözcük öbeği söz birleşmesi(birikmesi)sözcük türetici söz yapıcısözcük türetme söz yapuvsözcük türü söz çeşitlerisözcük yapımı söz yapuvsözdizimi sintaksissözlük luğat
sözlük anlamı luğat manası,söznifi asıl-doğrı manasısözlük bilimi leksikologiyasözlük düzeni sözlemin sırası
şahıs şahısşahıs adı şahıs adışahıs eki şahıs affıksleri
taklidi ses takliditaklit kal'katam anlamlı ayrı manalıtam anlamlı sözcük tammanalı söztam cümle tam cümle, tolııcümletam tümce tam cümle, tolucümletamlanan tamamlanğantamlayan ayırıcıtamlayan durumu saiplikkelişitarihî gramer tarihiy gram-matika .....tarihsel tarihiy
18 Ülkü Çelik Şavk
tarihsel dil bilgisi tarilıiygrammatikatarihsel dilbil im tarilıiy tililimitarz stil7
tek anlamlı bir manalıtek anlamlılık bir manalılıkt e k di l l i b i r t i l l i
tek dilli sözlük bir tilli kığat
tek heceli bir ecalıtek ögeli cümle bir azalıcıımletekil teklik sayıtelaffuz aytılış, telyaffııztema mevzutemel baş, tamirtemel anlam asıl (doğru)mana, asliy manatemel cümle baş cıımletemel dil ana til'temel tümce baş cümletemel ünlüler asıl sozuklartemel vurgu asıl urğutemel yüklem asıl habertercüme tercimeterim termintını tembrtınlama yanğıravuktire defıs tiretırnak işareti tırnaklartitrek ünsüz kaltuavuk tutuktitremeli ünsüz kaltıravuktutuktitremleme intonatsiyatitreşimli ses sonorlı sestitreşimli ünsüz kaltıravuktutuktitreşimlilik yanıravuklık
ton tontonlu yanğıravuktonlulaşma yanğıravuklaşmatonsuz sağırtonsuzlaşma sağırlaşuvtopluluk sayıları toplulıksayılarıtranskripsiyon transkriptsiyatümce cıımletümce bilim sintaksistümce ezgisi cıımleintonatsiyasıtümce vurgusu cümle ııığusıtümleç al, al sözü,tamamlayıcıtür adı cins isimtürdeş soydaştüreme negiztüreme sözcük yapma söztüremiş negiztürev yapma söz, negiz
ulaç al anlatkan fiil', alfiil'uluslar arası sözcük inter-natsional' sözleruyak rifmauygunluk uyğunlıkuyum ııyğunlık, aenkdeşlik,gamıoniyuzun uzunuzun hece uzun ecauzun ünlü uzun sozııkuzun ünsüz uzun tutuk
üçüncü kişi uçfınci şahısüçüncü şahıs uçünci şahıs
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilırisi Terimleri 19
variant variantvarsayım gipotezavarsayımsal tümce şartcümlesivasıta durumu vastakelişivasıta hali vasta kel işiverme durumu doğrultuvkelişivirgül virgül'vokal sozukvurgu aktsent, ıırğuvurgu işareti urğu işareti
yabancı kelime ecnebiysözleryabancı sözcük ecnebiysözleryaklaşma hali doğrultuvkelişi
120 Ülkü Çelik Şavk
yalın yüklem adiy haberyalın cümle adiy cümle, sadecümleyalın durum baş kel iş (al)yalın hal baş kel iş (al), nomi-natsiyayalın isim sade isimyalın tümce adiy cümle, sadecümleyan ağız boşluğıyan anlam almaştırılğan manayansıma sözcük taklidiy sözyansıma ses taklidiyapay dil sun'iy tiPyapım eki söz yapıcı affıksyapma diller yapma tiller,sun'iy tilleryardımcı yardımcıyardımcı eylem yardımcı fiil'yardımcı fiil yardımcı fiil'yardımcı ses yardımcı sesyardımcı sözcük yardımcı sözyardımcı ünlü yardımcı sozuk
yarı ünlü yarı sozuk, yarım
sozukyaşayan dil canlı tiPyazdırma dikte (imlya)yazı yazıyazı çevrimi transkriptsiyayazı dili yazı ti I i, edebiy tiPyazılı diller yazısı olğan tiller
yazım imlya, doğru yazuv,orfografiyayazım kuralları orfografiya,imlyayazın dil yazı tili, edebiy tiPyazıt yazıyeni sözcük neologizmyer adları bilgisi toponimik
yer adları bilimi toponimikayer belirteci yer bildirgenzarfyer değiştirme metatezayer tümleci yer bildirgen alsözüyer zarfı yer bildirgen zarfyönelme durumu doğrultuvkeliş
yönelme hâli doğrultuv kelişyönetici sözcük idare eticisözyönetim idare, idare bağı
yönetme idare, idare bağıyöresel diyalekt yerli şiveyüklem haberyüklem ismi haber ismiyükleme hali tüşüm(alı)kelişiyumuşak damak yi m şak
tanlay
yuvarlak dudaklıyuvarlak ünlü dudaklı sozuk
yuvarlaklaşma dudaklaşuv,
dudak sesine keçüv
zaman zamanzaman bağlacı zaman bağla-yıcısızaman cümleciği zaman tabicümlezaman cümlesi zamancümlesizaman eki zaman affıksizaman tümcesi zamancümlesizaman tümleci vakit bildirgenal sözüzamir zamir
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 121
zarf zarf
zarf fiil al anlat kan fiil',
alfiil'
zıt .ıhımı ıntonim, karama-
k; M sözler . . . . . .
7 anlamlılık karşı manalıhk
zıtliK bağlacı karşı kuyuv
bağlayıcısı
Rusça Dizinaa66peBH>iTypa abbreviatııra,
kıskartuv
a6;<au abzats, satır başı
aörrpaKTHHH abstraktarr.nioTHHaTHBHbiH JMJK agg-
lütinativ tiller :
a:<6yıca elifbe r s
aıcaHbe a-laşkan
aKTHB aktiv
.ıKTHBııUH rjioBapb aktiv luğat
r.naro.n aktiv fiil'
akustika
aKUenr aktsent
ajT.noMop(pa morfemanıiî
türleri
<ı.mıo<I)OHa fonemanıâ türleri
ajKJKiBHT alfavit, elifbe
n.ıibBeo.finpıibiH tiş eti
a.iibBeo.rmpHbifl corjiamuH tiş
eti tutukı
;ııı;ıJıH:I analiz
aHTHTKfl antiteza
aııroHUM antonim, karama
karşı sözler
fiıiTOHHMHfi karşı manalıhk
;ıııHKn.rıı> til ucı tutukı
anocrpcK)) apostrof
apro argo
apTHKy.nnuHa artikulyatsiya
apxan:<M arhaizm, eskirgen
söz
aoieKT aspekt
ar HMH.a?ıuHa assimilyatsiya
accHMarmuna npoiperr.nniiaa
progressivlik assimilyatsiya
accHMHnauHn peıpeaiHBiia .n
regresivlik assimilyatsiya
a<|)(I)HKr. affiks,yalğama
a(I)(J)HKc BpeMeiiH zamanaffiksi
a ^ H K C MIIOJKeCTBeiIHOCTH
çokluk yalğamasi, affiksi
a(I>(I)HKr o6pa:*yromnM r.naro.n
OT r.riaro.rıa fiil'den fiil'
yapıcı yalğama
;I(|)(I)HKC oöpa.jyioıiiHfi MMfi OT
rjıarojıa fiil'den isim yapıcı
yalğama
a<[)(])HKC nony/ıHTe.nı>Horo
:«ı.noro yükletüv derece
yalğaması
a([Kj)HKr CKa yoMOCTH haber-
lik affiksi
a(|«I)HKc CK.rioıienHe türleniiv
yalğaması
;K|H[)MKC f:onMecTiiocrH ortak-
lık yalğaması
a(|)<|)HKc ycnoBiioro ımK.noııe-
ıiHfi şart affiksi
a([Mİ)HKCbi na/ıeaceH kel iş
affiksi
a(|HJ)HKCblmülkiyet affiksleri
122 Ülkü Çelik Şavk
a<|M|»nM :ı.ı ııpmıa JUıOKııOCıM
ııcpiHK' JıHııO birinci şahıs
mülkiyet yalğaması
kaçak
6fr.ii.iH iJiac.iu.in kaçaksozuk
öCLtıurte :tnyKH kaçak sesler
öct;i(|M|)HK(.lll)IH yalğamasız
Fıil'siz
şahıssız cıımle
öc.tıiH'iııocru şahıssızlik
şahıssız
şahıssız
OC.«>6IICKTIıUH ob'yektsiz
6«;.ty;ıapıib]H urğusız
6e;tyjınpıibiH cııor urğusız eca
6m:oicuiıı>iH bağlayıcısızlık
6('n.y<M>MK<.ııı.iH suffikssiz
in muptedasız
muptedasız
cümleler
öıı.iıaöna.iıı>ııı.ın çift dudaklı
6M.im6H!IJ'l|>IIMH (.oniaCHMH
kusma (çift) dudak tutukları
ÖOKOHOH ağızboşluğı
6(»KonoH :<B.yK ağız boşluğı
sesi
fMtkoRoıı (.oiMincııuıı ağız
boşluğı tutuklan
ö.vyiyıin* BfKîMJi kelecekzaman
iıaMcpeHHe mürek-
kep kelecek zaman fiilinin
katiy şeklinin vastasız sekili
öyjıyııiee ııonecrBOBaTe^biıoe
ıs|K'Miı mürekkep kelecek
zaman fiilinin katiy şeklinin
vastalı sekili
öyjıyuiee yrjıoraıoe opeıvıa
mürekkep kelecek zaman
fiilinin katiy şeklinin şart
sekili
6yKBa arif
it
ııapnaıır variantBBOiinoe ııpeii.no3KeiiHc kiriş
cümleler
BBOüiıoe rjıono kiriş söz
Biso/ııibifı kiriş
BJlbixaıiHe nefes aluv
BeJiııpıibiH .fuyK ti T ardı sesi
nepxıme .<y6i»ı ust' tişler
iMMMHUH ortaklık
a«HiMiıt.iH .«u ıor ortaklık
derece
ıı.t|)i>ıiiiıoıı patlayıcı
B.{pı>ıuııı>ie rjıyxne patlayıcı
sağırlar
ı»|)i,ınııue :ıuoıiKne patlayıcı
yafiğıravuklar
utpuBiıuc rorjıanme patlayıcı
tutuklar
BHUHTejiMiuH rıaiieac tü-şüm(alı)kelişiıuı.VTlJeıniMM içkiBı lyrpMrJia mjıiıiıoe fi i I' denfiil" yapuv
Kırım Tatarcası Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri 123