This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Dit Lespakket werd Oorspronkelijk Samengesteld ter Gelegenheid
van de 60ste Herdenking van de Kristallnachtpogrom in 1938.
The International School for Holocaust StudiesYad Vashem Infomation Systems
voor dergelijke zaken op het rijksministerie van Economische Zaken, om
een bedrag van 200.000 Rijksmark voor de officiële “goedkeuring van de
arisering”. Het bedrag werd door ons en Kühl verhoogd.
Een advertentie naar onze klanten in oktober 1938 werd al voorzien
van de zin “Grünfeld, nu in Duitse handen”.Bron: Annegret Ehmann et al, Juden In Berlin, Berlin 1988, pp. 289-291.
Discussievraag bij Afbeelding Nummer 10
Wat voegt naar jouw mening de getuigenis van Fritz Grünfeld toe aan de
afbeelding?
39
Afbeelding Nummer 11: Emigratie
Emigratie
De machtsovername van de Nazi's en de brutaliteit van de misdaden
gepleegd door de SA, leidden tot het door paniek getroffen vertrek van
duizenden joden naar aan Duitsland grenzende landen, waar ze wachtten op
wat zou gaan gebeuren. 1934 was een jaar van relatieve kalmte in de
antisemitische politiek van de Nazi's. Sommige joden, die onder moeilijke
omstandigheden leefden in de buurlanden, besloten terug te keren naar
Duitsland. Tot 1936 was Palestina de belangrijkste bestemming voor
emigrerende Duitse joden. Begin 1936 begonnen joden echter te zoeken
naar overzeese bestemmingen. Joodse organisaties kwamen de immigranten
te hulp nadat de noodzaak van emigratie hadden geaccepteerd. In 1938 werd
het probleem van joodse emigratie nijpend. De annexatie van Oostenrijk bij
het Rijk voegde tienduizenden joden toe aan het aantal dat emigreerde.
Tegelijkertijd maakten de mogelijke landen van bestemming het alsmaar
moeilijker om visa te verkrijgen. Tegen het eind van 1938 waren naar
schatting 170.000 joden geëmigreerd vanuit Duitsland – tussen 33 en 40%
van de joden die in Duitsland leefden voor de Nazi's aan de macht kwamen.
40
Joodse emigratie vanuit het uitgebreide Rijk (inclusief Oostenrijk en
Tsjecho-Slowakije)
Europa Aantal immigranten Totaal
Groot-Brittannië 40.000
Frankrijk 30.000
Nederland 20.000
België 15.000
Zwitserland 8.000
Scandinavië 5.000
Polen en andere Oost-
Europese landen 30.000
Andere landen 5.000 153.000
Overzeese bestemmingen
Verenigde Staten 60.000
Palestina 55.000
Zuid-Amerika 30.000
Midden-Amerika 5.000
Zuid-Afrika 4.500
Australië 4.500
Azië (vooral Shanghai) 12.000
Andere landen 5.000 176.000
Totaal: 329.000
Doron Niederland, German Jews – Emigrants or Refugees? A study of Emigration Patterns
Between the World Wars (Hebreeuws) Jeruzalem, Magnes Press, 1996, p. 240.
Tekst bij Afbeelding Nummer 11:
Uit de Memoires van Martha Appel (geboren Insel)
De zwaarste taak die ik te doen had was het regelen van transporten van
kinderen naar het buitenland: de Verenigde Staten, Palestina, Engeland en
41
Italië. Het was hartverscheurend om hen gescheiden te zien worden van hun
ouders. Het waren de ouders zelf die kwamen smeken en aandringen op het
zo snel mogelijk wegzenden van hun kinderen, aangezien ze het niet langer
konden aanzien hen te zien lijden onder de haat en het misbruik. De
onzelfzuchtige liefde van de ouders was zo groot dat ze bereid waren
zichzelf te ontdoen van hun dierbaarste bezittingen, opdat hun kinderen in
vrede en vrijheid zouden kunnen leven. [...]
Ik stond weer op het perron en toen de trein mij langzaam voorbijreed viel
mij op hoe stil de kinderen geworden waren. Het stralende licht was van de
meeste jonge gezichten weggeëbd toen ze voor de laatste keer opkeken naar
hun dierbaren. Ik zag veel kleine meisjes die even daarvoor nog lachten en
nu hun handen uitstrekten voor een laatste handschudden met hun moeders
en vaders. Tranen biggelden over hun wangen en ik zag vele
jongensgezichten verwringen naar een vertwijfelde lach. “We zullen dapper
zijn” en “Sholem Aleichem”, de joodse groet, galmden door de grote hal,
terwijl honderden joodse kinderen hun Duitse vaderland verlieten.”Monika Richarz (ed.) Jewish Life in Germany – memoirs from three centuries. Vertaald
door Stella P. Rosenfeld & Sidney Rosenfeld, Indiana University Press, 1991 pp. 359-360.
Discussievraag bij Afbeelding Nummer 11
Met welke problemen zagen Duitse joden die emigratie overwogen zich
geconfronteerd? (zie ook afbeelding 13)
42
Afbeelding Nummer 12: Anschluss
Anschluss – 12 maart 1938
Op 11 maart 1938 zond Hitler zijn leger naar Oostenrijk. Op 13
maart werd de annexatie van Oostenrijk bij het Duitse Rijk afgekondigd. De
meeste Oostenrijkers verwelkomden de Anschluss met een enthousiasme
die gepaard ging met een wijdverbreide uitbarsting van antisemitische
gewelddadigheden. De politiek van onteigening van de Oostenrijkse joden
pakte uit in een proces van enkele maanden dat in het Oude Rijk (Duitsland)
vijf en een half jaar in beslag had genomen. Joden werden ontslagen uit al
hun functies bij theaters, openbare bibliotheken, universiteiten en scholen.
Synagogen werden ontheiligd, joden werden gearresteerd en vastgehouden
tot zij documenten zouden ondertekenen waarin hun eigendom verbeurd
werd, en een ongebreidelde politiek van arisering werd uitgevoerd op grote
bedrijven. Binnen korte tijd na de Anschluss werd het Centraal Bureau voor
Joodse Emigratie, dat geleid werd door Adolf Eichmann, gevestigd in
Wenen. Haar doel was het bevorderen van de joodse exodus vanuit
Oostenrijk met, indien nodig, grove middelen. De politiek van gedwongen
emigratie bleek een groot succes. Tegen de tijd dat de oorlog uitbrak waren
zo'n 126.000 van de 200.000 Oostenrijkse joden geëmigreerd.
43
Tekst bij Afbeelding Nummer 12
Uit de getuigenis van Ezra Perry (voorheen Erich Professorski),
geboren in Wenen in 1925. Zijn vader, een schoenmaker, was soldaat
geweest in het Russische leger en was overgelopen tijdens de Eerste
Wereldoorlog.
“Op school werd ik in de achterste rij geplaatst, omdat ik een jood was. Op
straat wisten de mensen niet dat ik jood was, maar mijn vader werd
tegengehouden en gedwongen de straat schoon te poetsen met een
tandenborstel. Ze werden vernederd op straat samen met de religieuze
joden, terwijl de inwoners erbij stonden en lachten. Vader zette zijn werk
thuis voort. Aanvankelijk bleven de christelijke klanten komen, maar later
beletten SA-mannen hen hun schoenen ter reparatie langs te brengen.
Sommige mensen bleven echter komen door de achterdeur. De buren waren
tamelijk netjes, zij zeiden “onze joden zijn OK”. We probeerden te
vertrekken naar iedere mogelijke bestemming – Colombia, Panama,
Ethiopië. Mensen met geld konden visa kopen. Ik was actief in Hashomer
ha-Tza'ir [een Zionistische jeugdbeweging]. Sommigen in de beweging
dachten over Palestina, maar hadden geen echte intentie daar heen te
emigreren. Mijn vader weigerde Palestina in overweging te nemen. Pas na
de intocht van de Nazi's begonnen we te denken over het vertrek naar een
mogelijke bestemming.”
Interview op video, Yad Vashem Archives, VD 405.
Discussievraag bij Afbeelding Nummer 12
Wat kenmerkte naar jouw idee het lot van de Oostenrijkse joden na de
Anschluss?
44
Afbeelding Nummer 13: Het Antwoord van de Wereld -
de Conferentie van Evian
Waarheen?
In juli 1938 kwam op intitiatief van de Amerikaanse president Franklin D.
Roosevelt een internationale conferentie bijeen over vluchtelingen in het
Franse Evian. De conferentie kwam naar men aanneemt bijeen om de
algemene vluchtelingenproblematiek te bespreken, ofschoon in deze fase het
merendeel van de vluchtelingen joods was. De conferentie bleek nutteloos
wat betreft het oplossen van de vluchtelingencrisis – voor zover het ging om
het vinden van bestemmingen voor de vluchtelingen. De Dominicaanse
Republiek was het enige land dat zich bereid toonde een groot aantal
vluchtelingen toe te laten, op voorwaarde dat joodse organisaties de fondsen
financierden die nodig waren voor het opnemen van de vluchtelingen in het
land. De mislukking van de conferentie verergerde de positie van de joden
en versterkte het joodse vluchtelingenprobleem als een wereldomvattend
probleem. Het enige praktische resultaat van de conferentie was de
oprichting van een Intergouvernementeel Comité, voorgezeten door George
Rublee.
Teksten bij Afbeelding Nummer 13
A. “Twee weken na de Anschluss besloot de Zwitserse Bondsraad (het
uitvoerend orgaan van het land) in haar vergadering van 28 maart 1938 dat
45
“Met het oog op de door andere landen al genomen en in voorbereiding
zijnde maatregelen tegen de toestroom van Oostenrijkse vluchtelingen
bevinden we ons in een moeilijke situatie. Het is duidelijk dat Zwitserland
alleen een doorgangsland kan zijn voor de vluchtelingen uit Duitsland en
Oostenrijk. Afgezien van de situatie op onze arbeidsmarkt verlangt het
huidige hoge aantal buitenlanders strenge maatregelen tegen een langer
verblijf van deze elementen. Als we geen basis willen creëren voor een
antisemitische beweging, die ons land onwaardig zou zijn, moeten we
onszelf verdedigen me al onze kracht en indien nodig zonder mededogen
jegens de immigratie van buitenlandse joden, in het bijzonder die uit het
oosten. We moeten aan de toekomst denken en we kunnen onszelf daarom
niet toestaan deze buitenlanders toe te laten ter wille van onmiddellijke
voordelen.”Saul Friedländer, Nazi Germany and the Jews – the years of persecution 1933-1939. New
York, 1997, pp. 263-264.
B. De verdrijving van joden uit Sudetenland werd door Hermann Göring op
ironische wijze beschreven:
“Gedurende de nacht [die volgde op het binnentreden van de Duitse
troepen in Sudetenland] werden de joden verdreven naar Tsjecho-Slowakije.
In de ochtend kregen de Tsjechen hen te pakken en stuurden hen door naar
Hongarije. Van Hongarije terug naar Duitsland, daarna weer terug naar
Tsjecho-Slowakije. Ze reisden dus rond en rond. Uiteindelijk kwamen ze
terecht op een rivierboot op de Donau. Daar kampeerden ze. Zodra ze voet
aan wal zetten, werden ze teruggeduwd.”Saul Friedländer, Nazi Germany and the Jews – the years of persecution 1933-1939. New
York, 1997 pp. 265-266.
Discussievragen bij Afbeelding Nummer 13
1) Welke implicaties hadden de woorden van de aanwezigen op de
conferentie in Evian voor het lot van het meisje op de foto en voor
het lot van de joden in Duitsland en Oostenrijk in 1938?
46
2) Waarom werd de vraag “waarheen?” ineens zo relevant voor de
joden?
47
Afbeelding Nummer 14: Deportatie naar Zbaszyn
Deportatie naar Zbaszyn
Zbaszyn is een klein Pools stadje nabij de Poolse grens met Duitsland. In
1938 werd daar een kamp ingericht voor joden in het bezit van het Pools
staatsburgerschap die vanuit Duitsland werden gedeporteerd. De directe
aanleiding voor hun deportatie door de Duitsers was een decreet van het
Poolse ministerie van Binnenlandse Zaken volgens welke alle Poolse
burgers die langer dan vijf jaar buiten Polen hadden gewoond automatisch
hun burgerschap zouden verliezen als ze niet binnen twee weken zouden
terugkeren in Polen. De Duitse regering was bezorgd dat duizenden Poolse
joden in Duitsland zouden blijven bij het afwezig zijn van een andere plek
om heen te gaan en en reageerde met een directe opdracht tot deportatie.
De deportaties vonden in heel Duitsland plaats. De gedeporteerden
mochten maar tien mark per persoon meenemen. Hen werd verboden zaken
van enige waarde mee te nemen en kregen niet de kans hun zaakjes in orde
te brengen. De meerderheid werd per trein gedeporteerd, maar grote
groepen werden te voet gedeporteerd en werden geslagen en gedwongen de
Poolse grens over te steken. De gedeporteerden werden onder onmenselijke
omstandigheden ondergebracht in barakken en graanmolens. Onder de
gedeporteerden in Zbaszyn was de familie Grynszpan uit Hannover. In een
poging wraak te nemen op de toestand waarin zijn familie verkeerde, schoot
48
hun zoon Herschel Grynszpan een Duitse diplomaat dood in Parijs. De
moord werd als voorwendsel gebruikt voor de pogrom in de Kristallnacht.
De meeste gedeporteerden werden weer opgenomen in Polen na een
langdurig verblijf in het kamp.
Tekst bij Afbeelding Nummer 14:
De aantekeningen van Emmanuel Ringelblum over de vluchtelingen in
Zbaszyn
Srodborow, 6 december 1938
Beste Raphael,
Ik ben op vakantie in Srodborow. Ik heb vijf weken in Zbaszyn gewerkt.
Afgezien van Ginzberg ben ik één van de weinigen die het daar voor een
langere tijd uithield. Bijna alle anderen bezweken na een meer of minder
korte tijd. Ik heb noch de kracht, noch het geduld om alles te beschrijven
wat er in Zbaszyn gebeurde. Ik denk dat er niet eerder zo´n wrede en
meedogenloze deportatie van een joodse gemeenschap is geweest als deze
Duitse deportatie. Ik zag een vrouw die uit haar woning in Duitsland was
gehaald en haar pyjama nog aan had (deze vrouw is nu half krankzinnig).
Ik zag een verlamde vrouw van boven de 50, die uit haar huis was gezet.
Naderhand zou helemaal tot de Poolse grens door jonge joodse mannen
gedragen worden in een leunstoel. (Zij verblijft nog steeds in een
ziekenhuis.) Ik zag een man die leed aan slaapziekte en over de grens werd
gedragen op een stretcher, een wreedheid zonder weerga in de geschiedenis.
In de loop van die vijf weken zetten wij (oorspronkelijk Giterman, Ginzberg
en ik en na tien dagen Ginzberg en ik) een compleet stadje op met
afdelingen voor bevoorrading, ziekenhuisopname, timmerwerkplaatsen,
kleermakers, schoenmakers, boeken, een juridische afdeling, een
migratieafdeling en een onafhankelijk postkantoor (met 53 werknemers),
een welzijnsbureau, een arbitragehof, een organiserend comité, openlijke en
49
geheime controlediensten, een schoonmaakdienst en een hygiënische
verzorgingsdienst, enz. Behalve 10 à 15 mensen uit Polen werden bijna 500
vluchtelingen uit Duitsland tewerkgesteld in deze afdelingen. Het
belangrijkste is dat er een situatie was waarbij sommigen geven en anderen
nemen. De vluchtelingen kwamen bij ons over als broeders die zich haastten
elkaar te helpen in een tijd van ellende en tragedie. Bijna alle
verantwoordelijke baantjes werden gedragen door vluchtelingen. Tussen
ons en de vluchtelingen bestaan de warmste en meest vriendelijke relaties.
Het is niet de vermolmde geest van filantropie, die zo gemakkelijk zijn
intrede deed in het werk. Daarom waren de hulpbehoevenden zo blij die
hulp te ontvangen. Niemand werd gekrenkt in zijn gevoelens. Elke klacht
over slechte behandeling werd onderzocht, en filantropie was niet waarvoor
meer dan één hier werd weggestuurd.
We zijn begonnen met culturele activiteiten. Het eerste dat we
introduceerden was het spreken van jiddisch. Het werd een soort mode in
het kamp. We organiseerden lessen in het Pools, bijgewoond door zo'n 200
mensen, en andere lessen. Er waren verscheidene leeszalen, een
bibliotheek; de religieuze groepen hebben een Talmud Torah [religieuze
school] opgezet. Er zijn concerten en er is een koor actief.
...Zbaszyn is een symbool geworden voor de weerloosheid van de Poolse
joden. Joden werden vernederd tot het niveau van melaatsen, tot derderangs
burgers, met als resultaat dat wij allen getuige waren van een
verschrikkelijke tragedie. Zbaszyn was een zware morele tegenwind die de
joodse bevolking van Polen raakte. En het is daarom dat alle dreigingen
leiden van de joodse massa's naar Zbaszyn en naar de joden die daar
lijden...
Neem asjeblieft mijn warmste goede wensen aan en kussen van
EmmanuelDocuments on the Holocaust – Selected sources on the destruction of the Jews of Germany
50
and Austria, Poland, and the Soviet Union. Uitgegeven door Yithzak Arad, Yisrael Gutman,
Abraham Margaliot. Jeruzalem, Yad Vashem, 1981 pp. 123-124.
Discussievraag bij Afbeelding Nummer 14
Wat maakt naar jouw mening het schrijven van Dr. Emmanuel Ringelblum
duidelijk? En wat voegt het toe aan de foto bij het beschrijven van het lijden
en de vernedering van de joden die naar Zbaszyn werden gedeporteerd?
51
Afbeeldingen 15 – 18: Kristallnacht
“Kristallnacht” is de naam die wordt gegeven aan de pogrom die door heel
Duitsland en Oostenrijk plaatsvond in de nacht van 9 op november 1938. de
pogrom werd officieel beschreven als een spontane reactie op de moord op
de derde secretaris van de Duitse ambassade in Parijs, Ernst von Rath. De
moordenaar was de jonge zeventienjarige jood Herschel Grynszpan, wiens
ouders zich bevonden onder de naar Zbaszyn gedeporteerde joden. De
moordpartij was echter alleen een voorwendsel voor de pogrom, die in feite
werd aangespoord door minister van Propaganda Joseph Goebbels, met
instemming van Hitler. Naar schatting 1000 synagogen door heel het Rijk
gingen in vlammen op of werden vernietigd tijdens de pogrom; meer dan
800 joodse winkels werden verbrand of geplunderd; honderden huizen
werden beschadigd of vernietigd. Het gebroken glas van de synagogen en
winkels gaven de pogrom haar naam – Kristallnacht. Tijdens de pogrom
werden 91 joden vermoord en naar schatting 30.000 werden gearresteerd en
naar concentratiekampen gestuurd, enkel omdat ze jood waren. Na de
pogrom kregen de joden een willekeurige boete opgelegd van 1 miljard
mark en werden gedwongen de reparaties aan beschadigde goederen te
betalen.
Tekst bij Afbeelding 15 – 16
Novenberpogrom – Kristallnacht
1. Hans Berger uit Wiesbaden vertelt over zijn herinnering aan de
Kristallnacht:
52
“Toen ik in de morgen van 10 november zoals elke dag met mijn auto naar
het werk reed, kwam ik langs de synagoge en zag dat de koepel in brand
stond. De angst ging door me heen. Een grote menigte mensen stond er
zwijgend omheen en de brandweer was tevreden met het beschermen van
omringende huizen tegen overslaande brand. Ik ging op weg naar de joodse
school waar ik controleerde of alles nog in orde was met mijn kinderen.
Daar waren ze nog niet op de hoogte van de brand in het gebedshuis en pas
in de fabriek hoorde ik door telefoonverslagen dat alle joodse zaken in de
stad volledig gesloopt waren. De inboedel werd op straat gegooid en in
brand gezet. Dit alles kwam uit de handen van slechts enkele jeugdigen die
voor dit doel waren aangewezen door de partij.”
Toen we Maas ontmoetten hoorden we dat ook in Frankfurt en
Mainz de synagogen in brand waren gezet, joodse winkels waren vernield,
joodse mannen zelfs op straat waren opgepakt en dat al heel wat joodse
privé-woningen op een beestachtige wijze waren vernield. We
beraadslaagden over hoe te redden wat misschien te redden viel en kwamen
tot de beslissing dat ik terug zou gaan naar de fabriek, terwijl Maas, die in
tegenstelling tot mij wel over een geldig paspoort beschikte, zou proberen
de grens over te steken.”Monika Richarz (ed.) Jewish Life in Germany – memoirs from three centuries. Vertaald
door Stella P. Rosenfeld & Sidney Rosenfeld. Indiana University Press, 1991 pp. 386-387.
2. Uit het proces verbaal van 10 november 1938 opgemaakt in de
rechtbank van Buchen in de zaak van de moord op Susanne Stern, een
81-jarige weduwe: De getuigenis van Adolf Heinrich Frey van de SA die
haar neerschoot:
Ik klopte op de deur...Ik vorderde dat Stern zich aankleedde...Ze zat op de
bank...Toen ik haar vroeg waarom ze geen aanstalten maakte om mijn
instructies op te volgen om zich aan te kleden, antwoordde ze dat ze zich
niet zou aankleden en niet mee zou komen. We kunnen doen wat we
willen...'Ik verlaat mijn huis niet. Ik ben een oude vrouw'...Ik nam mijn
dienstpistool uit mijn zak...Ik riep nog 5 of 6 keer naar de vrouw dat ze
moest opstaan en zich aankleden. Stern schreeuwde met verachting en
onbeschaamdheid luid in
53
mijn gezicht: 'Ik sta niet op en kleed me niet aan. Je kan doen wat je ook
maar wilt.' Op het moment dat ze schreeuwde 'doe wat je wilt' maakte ik de
veiligheidspal van mijn pistool los en schoot eenmaal op haar...Stern stortte
ineen op de bank. Ze leunde achterover en greep haar borst met haar
handen. Ik schoot voor de tweede maal, deze keer gericht op haar hoofd.Paul Sauer, Dokumente über die Verfolgung der jüdischen Bürger in Baden-Württemberg,
Vol. 2, Stuttgart1966, pp. 26-27.
Tekst bij Afbeelding 17
De novemberpogrom in Wenen
“En ik herinner mij dat we op 9 november 1938 's avonds bang waren om
naar buiten te gaan. Ik, een jongen van tieneneenhalf jaar oud, ging in ieder
geval naar buiten en zag dat ze de Torah-rollen meenamen uit de synagoge
en deze door hun paarden lieten vertrappen en erop lieten poepen. De
bijeengekomen menigte deed mee aan de boekverbranding. Er hing een
sfeer van angst; Ik rende naar huis en ging niet meer naar buiten... De
politie arriveerde en arresteerde joden – ik weet niet of ze lijsten hadden.
Een aantal familieleden van mij werd meegenomen; onder hen waren mijn
oom en mijn neef, die later naar Dachau zijn versleept. Negen maanden
later werden ze vrijgelaten onder voorwaarde dat ze vanuit Oostenrijk
zouden emigreren, dat wil zeggen dat ze Duitsland zouden verlaten.” Interview met Joseph Linser uit Wenen, Yad Vashem Archive, 03/8966.
54
Tekst bij Afbeelding 18
But the Story Didn't End that Way...
Hans Berger uit Wiesbaden vertelt over zijn herinnering aan de
Kristallnacht:
“Om ongeveer 6 uur 's ochtends op zondagmorgen stopte de trein op het
station van Weimar, de stad van Goethe die voor altijd slechte
herinneringen in mij boven brengt over het schouwspel dat zich afspeelde in
de tunnel tussen de perrons. We moesten per coupé uit de trein stappen en
twee aan twee rennen, vergezeld van klappen met stalen stangen en porren
met geweerkolven. We moesten over het perron, de trappen naar beneden de
tunnel in. Wee degene die struikelde of van de trap viel. Diegene werd op z'n
minst vertrapt door de persoon die achter hem aankwam of die viel ook en
werd weer op beide voeten gezet met behulp van nieuwe klappen en porren.
In de tunnel zelf moesten we ons opstellen in rijen van tien, de één achter de
ander. De eerste persoon werd met zijn gezicht tegen de muur aangedrukt
en gendarmes zagen erop toe dat we als haringen in een ton stonden. De
arme mensen die achteraan in de rij stonden hadden porren en klappen te
verduren, met als gevolg dat de rijen steeds dichter en dichter tegen elkaar
aan kwamen te staan. Ik stond in het midden; op het eind kon je nauwelijks
nog ademen. Daarbovenop floten de zwepen over onze blote hoofden en het
meest obscene gebrul en de gemeenste zinsneden die je je maar kunt
voorstellen daalden neer op de wanhopige menigte van
55
opeengepakte joden. Dit duurde twee uur. Toen moesten we per rij en
opnieuw twee bij twee onder een constante stroom van zweepslagen verder
rennen door de tunnel, de trappen op en in de gereedstaande vrachtwagens
klimmen, waarin zittingen waren aangebracht. In de wagen werd ons
gezegd: “Zet je hoed op en doe je hoofd naar beneden!” Wee degene die
niet diep genoeg naar beneden bukte. Een klap op z'n hoofd met de zweep of
een stok was het minste dat hij kon verwachten. We reden met een
verschrikkelijke snelheid door het bos. Na zo'n tien minuten rijden stopte de
wagen. Opnieuw twee aan twee stapten we uit en renden door een poort
naar een grote binnenplaats, waar duizenden mede-slachtoffers opgesteld
stonden in rijen van tien. We waren aangekomen in concentratiekamp
Buchenwald.” Monika Richarz (ed.) Jewish Life in Germany – memoirs from three centuries. Vertaald
door Stella P. Rosenfeld & Sidney Rosenfeld. Indiana University Press, 1991, pp. 390-391.
Discussievraag bij Afbeeldingen 15, 16, 17 en 18
Welke afbeelding geeft naar jouw mening de Kristallnacht-pogrom het beste
weer? Waarom?
56
Chronologische Tabel van Gebeurtenissen 1933 – 1938
Internationale Gebeurtenissen en
Gebeurtenissen in het Derde Rijk
De Oorlog Tegen de Joden Joodse Activiteiten
193330 januari, Adolf Hitler benoemd tot Reichskanzler
30 januari: Jüdische Jugendhilfe opgericht in Berlijn
27 februari, brand in de Rijksdag, golf van arrestaties en Nazi-terreur in DuitslandMaart: Eerste concentratiekamp in Duitsland geopend: Dachau
9-10 maart: begin van een golf van rellen tegen Duitse joden door de SA en Stahlhelm
27 maart: Massademonstratie in New York georganiseerd door het American Jewish Congress als protest tegen de Nazi-terreur n Duitsland
1 april: boycot van de Duitse joden
4 april: De Duits joodse krant Jüdische Rundschau plaats het artikel van Robert Weltsch: “Draag hem met trots, de Davidsster”, de eerste in een serie “ zeg 'ja' tegen ons joods zijn”; Deze koppen werden de slogans van het Duits joodse verzet
7 april: De wet verbiedt joden voor overheidsdiensten te werken.
26 april: Besluit van de Va'ad Le'umi (Nationaal Comité van de Joden in Palestina) om een project op te starten voor de opname van immigranten uit Duitsland
26 april: oprichting van de Gestapo
21 april: wettelijk verbod op rituele joodse slachtingen
Half mei: Vertegenwoordigers van het Comité des Délégations Juives stuurt een protest naar de Volkenbond over anti-joodse discriminatie in Duitsland (de petitie van Franz Bernheim)
10 mei: openbare verbranding van joodse boeken en werken door Nazi's in Duitse steden
Massademonstraties door de joden in Parijs tegen de anti-joodse campagnes in Duitsland
57
Internationale Gebeurtenissen en
Gebeurtenissen in het Derde Rijk
De Oorlog Tegen de Joden Joodse Activiteiten
Mei: de oprichting van de Jüdischer Kulturbund in Berlijn11 juni: Conferentie van joodse organisaties in Silezië bespreekt de middelen om de rechten van de Duitse joden te beschermen27 juni: massa-protestbijeenkomst van joden in Londen tegen de Nazi's
14 juli: Wettelijk verbod op politieke partijen in Duitsland, de NSDAP is nu de enige legale partij in Duitsland
20 augustus: het American Jewish Congress kondigt een boycot af tegen Nazi-Duitsland
8 september: De tweede Joodse Wereldconferentie besluit een wereldwijde anti-Duitse boycot te organiseren17 september: Oprichting van de Reichvertretung der Deutschen Juden (Rijksvertegenwoordiging van joden in Duitsland
14 oktober: Duitsland verlaat ontwapeningsgesprekken bij de Volkenbond
17 oktober: Wettelijk verbod voor joden om werkzaam te zijn als journalist
Oktober: Oprichting van “bemiddelingsbureau” voor hulp aan Duitse joden door joodse organisaties in de VS en Frankrijk
19 oktober: Duitsland stapt uit de Volkenbond
27 november: Overslagbedrijf opgericht in Tel Aviv om de immigratie van joden uit Duitsland te begeleiden door middel van speciale regelingen om hun bezittingen over te laten komen
193426 januari: Duitsland en Polen tekenen een niet-aanvalsverdrag
Februari: Eerste groep van jonge joodse uit Duitsland komt aan in Kibboets Ein Harod
58
Internationale Gebeurtenissen en
Gebeurtenissen in het Derde Rijk
De Oorlog Tegen de Joden Joodse Activiteiten
1 april: Heinrich Himmler aangesteld als hoofd van de S.S.
April: Oprichting van de Radicale Nationalistische Organisatie (O.N.R.) in Polen, een extreemrechtse antisemitische organisatie
30 juni – 2 juli: “Nacht van de Lange Messen”: zuiveren van de S.A. en hen die zich keerden tegen het beleid van Hitler; Röhm en zijn collega's vermoord25 juli: Couppoging door Nazi's in Oostenrijk, Dollfuss, de Oostenrijkse premier, wordt vermoord2 augustus: Overlijden van Von Hindenburg, de Duitse president. Hitler neemt de verantwoordelijkheid van staatshoofd op zich
19357 januari: Frans-Italiaans akkoord werd getekend door Mussolini en Laval in Rome13 januari: Het Saarland wordt geannexeerd door Duitsland16 maart: Herinvoering van de dienstplicht in Duitsland in strijd met het verdrag van Versailles
31 mei: Duitse joden wordt verboden in leger te dienenJuni: Golf van anti-joodse rellen in Polen15 september: Neurenberg-wetten – van kracht worden van anti-joodse rassenwetten
3 oktober: Italië valt Ethiopië aan
December: Anti-joodse rellen op Poolse universiteiten; joodse studenten mogen slechts op speciale plaatsen komen
7 maart: Het Duitse leger trekt
59
Internationale Gebeurtenissen en
Gebeurtenissen in het Derde Rijk
De Oorlog Tegen de Joden Joodse Activiteiten
het Rijnland in 3 maart: Joodse doktoren wordt verboden hun praktijk uit te oefenen in openbare zorginstellingen in Duitsland
19364 februari: David Frankfurter vermoordt Wilhelm Gustloff, leider van de Nazi-partij in Zwitserland, als protest tegen de vervolging van joden in Duitsland
9 maart: Rellen in Przytyk, Polen
17 maart: Massademonstraties van joden en linkse en liberale Polen tegen de anti-joodse rellen in Polen
2 mei: Addis Abeba veroverd door het Italiaanse leger5 mei: Ethiopië geeft zich over16 juni: Begin Spaanse burgeroorlog17 juni: Himmler benoemd tot hoofd van de Duitse politie
30 juni: Algemene staking door Poolse joden als protest tegen antisemitisme
26 juli: Begin van Duitse en Italiaanse militaire bemoeienis in Spanje25 oktober: Duits-Italiaans Pact; totstandkoming van de As Berlijn-Rome
193726 januari: Wettelijk verbod voor Duitse joden om op enig kantoor te werken
15 maart: Grote anti-nazibijeenkomst door Joint Boycott Council in New York
7 juli: Japan valt China aan16 juli: Concentratiekamp Buchenwald wordt geopend
60
Internationale Gebeurtenissen en
Gebeurtenissen in het Derde Rijk
De Oorlog Tegen de Joden Joodse Activiteiten
Oktober: Begin van 'arisering' van joodse eigendommen in Duitsland
25 november: Politiek en militair pact getekend door Duitsland en Japan
193821 januari: Rechten van minderheden afgeschaft door Roemenië; ontnemen van het burgerschap van veel joden
13 maart: Annexatie van Oostenrijk door het Derde Rijk
26 april: richtlijnen tot inbeslagname van bezittingen van joden
5 juli: Conferentie van Evian over Duitse vluchtelingen
29 mei: Eerste wet die de rechten van joden in Hongarije beperkt wordt aangenomen1 augustus: Oprichting van het bureau voor joodse emigratie, geleid door Adolf Eichmann17 augustus: Joden wordt opgedragen “Israel” of “Sara” aan hun naam toe te voegen
29-30 september: Conferentie van München, met deelname van Chamberlain, Daladier, Hitler en Mussolini; Engeland en Frankrijk gaan akkoord met de annexatie van een deel van Tsjecho-Slowakije door Duitsland1 oktober: Annexatie van Sudetenland door Duitsland
5 oktober: Inname van paspoorten van Duitse joden9-10 november: Kristallnacht; rellen in Duitsland en Oostenrijk; ongeveer 30.000 joden gearresteerd, 1.000 synagogen vernietigd en 7.500 winkels geplunderd
6 november: Herschel
61
Internationale Gebeurtenissen en
Gebeurtenissen in het Derde Rijk
De Oorlog Tegen de Joden Joodse Activiteiten
Grynszpan vermoord Ernst vom Rath, secretaris van de Duitse ambassade in Parijs
15 november: joodse kinderen wordt verboden naar Duitse scholen te gaan
November: American Joint Distribution Committee helpt vluchtelingen in Zbaszyn, Polen
3 december: richtlijnen om joden uit het Duitse economische leven te verdringen
December: Organisatie voor illegale immigratie opgericht in Palestina