-
Kapitan
TEOFIL SPYCHAŁA 1895 –1968
,,Przemija postać tego świata”…
Przemijają czasy i ludzie, ale nie ich życie!
MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD
REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO
WARSZAWA – KRAKÓW: INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN, 2015 • ISBN
978-83-86062-23-2
http://www.bohaterowiekrajny.krakow.pl/encyklopedia-2014.htmlhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcode
-
Teofil Spychała urodził się 25 kwietnia 1895 roku w Liszkowie
gmina
Łobżenica, w rodzinie rolniczej o staropolskich, patriotycznych
trady-
cjach jako trzeci syn Wojciecha i Apolonii z domu Fons. Dziecko
ochrz-
czono w kościele pod wezwaniem św. Trójcy w Łobżenicy. 2
-
Do szkoły powszechnej uczęszczał w pobliskim Fanianowie. 3
-
Po ukończeniu szkoły powszechnej naukę kontynuował w
Gimnazjum
Klasycznym w Nakle nad Notecią. W tym czasie aktywnie
uczestni-
czył w tajnym ruchu patriotycznym Towarzystwa Tomasza Zana,
na-
wiązującym do działalności filomatów wileńskich. 4
-
Jako uczeń został w dniu 15 maja 1915 roku zmobilizowany do
armii pruskiej
i, będąc żołnierzem 49 pułku piechoty stacjonującym w Gnieźnie,
wysłany na
front wschodni. 5
-
W czerwcu 1916 roku trafił na front zachodni, gdzie wraz z 140
pułkiem piechoty
walczy pod Verdun. W toku walk był dwukrotnie ranny i odznaczony
krzyżem
żelaznym II, a następnie I klasy, oraz mianowany do stopnia
podporucznika.
Awansowany dowodzi kompanią.
6
-
Z chwilą wybuchu Powstania Wielkopolskiego pospieszył w szeregi
jego ucze-
stników. Już 28 grudnia 1918 roku wstąpił do wojsk powstańczych.
Z dniem 5
stycznia 1919 roku jako oficerowi powierzono mu komendę nad
oddziałami
powstańczymi na terenie powiaty wyrzyskiego. 7
-
Kierował walkami o Wyrzysk, Osiek oraz dwukrotnie szturmem sił
powstańczych
na Wysoką (7/8.I.1919 r.). Na mocy decyzji Naczelnej Rady
Ludowej w
Poznaniu, musiał wycofać się ze swymi oddziałami za Noteć.
Walczy w bojach o
Szubin, Kcynię, Szczepice i Nakło, aż do zawieszenia broni.
Wielu powstańców,
pod-władnych Teofila Spychały, którzy zostali ranni bądź wzięci
do niewoli –
zostało deportowanych do Piły. Innym wytaczano procesy i
więziono. 8
-
Jako dowódca kompani piechoty 61 pułku piechoty wielkopolskiej
walczy w
wojnie polsko – bolszewickiej. 1 stycznia 1920 roku awansowany
do stopnia
porucznika. Zwolniony z czynnej służby wojskowej 20 marca 1923
roku. Awan-
sowany do stopnia kapitana 1 lutego 1924 roku. Odznaczony Złotym
Krzyżem
Niepodległości i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. 9
-
W okresie od grudnia 1923 roku do czerwca 1924 roku był
wykładowcom
języka łacińskiego w Niższym Seminarium Duchownym Misjonarzy
Świętej
Rodziny w Górce Klasztornej, a w następnym roku nauczycielem
Szkoły
Powszechnej w Ujściu nand Notecią.
10
-
W okresie II Rzeczpospolitej był czynnym organizatorem ruchu
komba-
tanckiego uczestników powstania w powiecie wyrzyskim. W tym
czasie
zamieszkał w Wyrzysku i podjął pracę w Starostwie Powiatowym,
wkrótce
został bliskim współpracownikiem ówczesnego starosty Ludwika
Muzyczki. 11
-
Był szczególnie czynny w propagowaniu spraw samorządowych,
wiedzy
rolniczej i zagadnień społeczno – kulturalnych na wsi. Między
innymi własnym
nakładem wydał Zagadnienia i dążenia kulturalne ... (Wyrzysk,
1933 r.)
12
-
W 1939 roku ponownie stanął w szeregach obrońców Ojczyzny, a
następnie
całą okupację spędził na robotach przymusowych w Niemczech.
Oswobo-
dzony w maju 1945 roku, w grudniu tego samego roku wrócił do
Wyrzyska. 13
-
W początkach maja 1946 roku w gromadzie Liszkowo powstaje
oddział
zbrojny Leona Mellera pseudonim „Jędruś”. Członkowie oddziału,
nawiązując
do tradycji Armii Krajowej, składali przysięgę na wierność
rządowi londyń-
skiemu. Wśród bliskich współpracowników oddziału znaleźli się
bracia Józef
i Teofil Spychała. 14
-
Zachodzące w szybkim tempie zmiany społeczno – polityczne nie
pozwoliły mu
na kontynuację działalności administracyjno – samorządowej oraz
społecznej z
okresu międzywojennego na terenie powiatu wyrzyskiego. Wobec
tego wyjechał
do województwa olsztyńskiego (dawny obszar tzw. Prus
Wschodnich), gdzie w
Lidzbarku Warmińskim i Olsztynie, a następnie w miejscowości
Drulity, pow.
Pasłęk, prowadził sprawy ekonomiczne Państwowych Gospodarstw
Rolnych.
15
-
Wielką namiętnością Teofila Spychały była poezja. Pozostawił po
sobie obfitą
spuściznę swej twórczości w formie rękopisów. 16
-
Teofil Spychała zmarł 16 marca 1968 roku w Pasłęku i zgodnie ze
swoją wolą
został pochowany na cmentarzu parafialnym w Fanianowie, gmina
Łobżenica. 17
-
25 kwietnia 2009 roku na zakończenie obchodów 90 rocznicy
wybuchu
Powstania Wielkopolskiego z udziałem władz samorządowych i
rodziny miało
miejsce odsłonięcia nowego pomnika kpt. Teofila Spychały na
cmentarzu
parafialnym w Fanianowie. 18
-
Dokumenty archiwalne:
• Zbiory prywatne – Aldona i Wiesław Chwaliszewscy.
Łobżenica.
• Zbiory prywatne – Paweł Spychała. Bydgoszcz.
• Centralne Archiwum Wojskowe w Rembertowie, Zeszyt
Ewidencyjny
Spychała Teofil syg. Tap 616/61/36.
Opracowania:
• Roman Chwaliszewski 1998. Powstańcze boje o Wysoką. Piła –
Wysoka:
• Wojewódzki Oddział Państwowej Służby Ochrony Zabytków;
Zarząd
Miasta i Gminy w Wysokiej.
• Teofil Spychała 1933. Zagadnienia i dążenia kulturalne ....
Wyrzysk.
• Włodzimierz Lewandowski (z udziałem gen. w st. sp.
Aleksandra
Załęskiego) 1936. Bój o Szubin: dnia 11 stycznia 1919 roku.
Poznań:
Towarzystwo Dla Badań Nad Historją Powstania Wielkopolskiego
1918/19).
• Oddział zbrojny Leona Mellera „Jędrusia”, [w:] Szlaki Pamięci
Woj.
Kujawsko-Pomorskiego;
http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl.
Bibliografia
19
http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/http://www.szlakipamieci.kujawsko-pomorskie.pl/
-
Autorzy prezentacji – uczniowie:
Monika Płaczek (kl.IIIa)
Bartosz Michałek (kl.IIIa)
Wiktoria Izbaner (kl.IIIc)
Julia Sobiechowska (kl.IId)
Magdalena Korpal (kl.IId)
20
-
Opieka merytoryczna:
mgr Katarzyna Mudyn nauczyciel historii i wiedzy o
społeczeństwie
21
-
Gimnazjum Publiczne
im. Jana Pawła II w Łobżenicy
22
http://lobzenica_gimnazjum.w.interia.pl/http://lobzenica_gimnazjum.w.interia.pl/http://lobzenica_gimnazjum.w.interia.pl/