66 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności www.testy-prawnicze.pl Już w prawie rzymskim uważano, że na treść prawa własności składa się co najmniej triada uprawnień właściciela: 1) prawo rozporządzania rzeczą, 2) prawo korzystania z rzeczy, 3) prawo posiadania rzeczy. Zdaniem B. Ziemianina, posiadanie nie może być traktowane jako uprawnienie niezależne od korzystania z rzeczy, gdyż trudno byłoby rzecz używać, nie posiadając jej 1 . Schemat 25. triada podstawowych uprawnień właściciela Korzystanie z rzeczy i innych dóbr stanowiących przedmiot własności obejmu- je: posiadanie (ius possidendi), używanie (ius utendi), pobieranie pożytków natural- nych i cywilnych oraz innych dochodów (ius fruendi), przetworzenie rzeczy, jej zu- życie, a wyjątkowo nawet zniszczenie (ius abutendi). Wśród rzeczy zużywalnych są bowiem takie, które w procesie korzystania z nich ulegają unicestwieniu (np. napo- je, żywność, paliwa). rozporządzanie przedmiotem własności obejmuje wyzbycie się własności, obciążenie prawa własności, zniesienie prawa własności. Wyzbycie się własności rzeczy może polegać na przeniesieniu prawa własności rzeczy na inną osobę (w drodze czynności prawnej inter vivos lub mortis causa). Obciążenie prawa własności może polegać na ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego, bądź przez ustanowienie stosunku prawnego obligacyjnego, np. oddanie rzeczy w najem lub dzierżawę. Zniesienie prawa własności może polegać na porzuceniu rzeczy ru- chomej z zamiarem wyzbycia się własności. Podział, który wskazuje, jakie działania faktyczne i prawne wchodzą w zakres korzystania czy rozporządzania rzeczą, może nastręczać trudności. Należy przyjąć, iż w zakres korzystania z rzeczy wchodzą czynności faktyczne i wyjątkowo czynności prawne, natomiast w zakres rozporządzania rzeczą tylko czynności prawne. W takim ujęciu zniszczenie rzeczy (ius abutendi) nie może być zakwalifikowane jako postać rozporządzania rzeczą, lecz jako korzystanie z niej. Niekiedy również kwalifikacja czynności prawnej, stanowiącej rozporządzenie rzeczą też nie jest jednoznaczna. Nawiązanie stosunku obligacyjnego w stosunku do rzeczy (np. jej wynajęcie) można bowiem potraktować zarówno jako atrybut korzystania z niej, ale też jako postać rozporządzenia rzeczą 2 . 1 Tak: B. Ziemianin, Prawo, s. 47; zob. A. Stelmachowski, [w:] T. Dybowski (red.), System PrPryw, t. 3, s. 221 i nast. 2 Zob. B. Ziemianin, Prawo, s. 47–50. Zob. szerzej: A. Stelmachowski, [w:] T. Dybowski (red.), System PrPryw 2007, t. 3, s. 234–239. TRIADA PODSTAWOWYCH UPRAWNIEŃ WŁAŚCICIELA korzystanie z rzeczy posiadanie rzeczy rozporządzanie rzeczą
17
Embed
korzystanie z rzeczy posiadanie rzeczy€¦ · dzej rzeczy nie jest możliwe, gdy grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza niż uszczerbek, który mógłby ponieść
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
66 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności
www.testy-prawnicze.pl
Już w prawie rzymskim uważano, że na treść prawa własności składa się co najmniej triada uprawnień właściciela:1) praworozporządzaniarzeczą,2) prawokorzystaniazrzeczy,3) prawoposiadaniarzeczy.
Schemat 25. triada podstawowych uprawnień właściciela
Korzystaniezrzeczyiinnychdóbrstanowiącychprzedmiotwłasnościobejmu-je:posiadanie(ius possidendi),używanie(ius utendi),pobieraniepożytkównatural-nychicywilnychorazinnychdochodów(ius fruendi),przetworzenierzeczy,jejzu-życie,awyjątkowonawetzniszczenie(ius abutendi).Wśródrzeczyzużywalnychsąbowiemtakie,którewprocesiekorzystaniaznichulegająunicestwieniu(np.napo-je,żywność,paliwa).rozporządzanieprzedmiotemwłasnościobejmujewyzbyciesięwłasności,obciążenieprawawłasności,zniesienieprawawłasności.Wyzbyciesięwłasnościrzeczymożepolegaćnaprzeniesieniuprawawłasnościrzeczynainnąosobę(wdrodzeczynnościprawnejinter vivos lub mortis causa).Obciążenieprawawłasnościmożepolegaćnaustanowieniuograniczonegoprawarzeczowego,bądźprzezustanowieniestosunkuprawnegoobligacyjnego,np.oddanierzeczywnajemlubdzierżawę.Zniesienieprawawłasnościmożepolegaćnaporzuceniurzeczyru-chomejzzamiaremwyzbyciasięwłasności.
Ztreściart.140KCwynika,iżwłaścicielmożekorzystaćzrzeczyz wyłączeniem innych osób.Oznaczato,żeinneosobyobowiązanesądopowstrzymywaniasięodingerencjiwsferęuprawnieńwłaściciela(non facere),chybażezezwalaimnatoprzepisszczególny(np.art.142,149KC).Bezwyraźnegoupoważnieniaza-wartegowustawie,ingerencjawsferęuprawnieńwłaścicielamożenastąpićtylkozajegozgodą2.
1 Zob.Z. Kuniewicz,Pojęcieobciążenianieruchomościwpolskimprawiecywilnym.[w:]M. Pecyna, J. Pisuliński, M. Podrecka(red.),Rozprawycywilistyczne.KsięgapamiątkowadedykowanaProfesorowiEdwardowiDrozdowi.Warszawa2013,s.182inast.;Z. Radwański,[w:]Z. Radwański(red.),SystemPrPryw, t.2.Prawocywilne–częśćogólna.Warszawa2002,s.184.
2 Tak:B. Ziemianin,Prawo,s.47.
KORZYSTANIE Z RZECZY
posiadanie
używanie
pobieranie pożytkówi innych dochodów
przetworzenie
zużycie
zniszczenie
§ 16. Treść prawa własności
68 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności
Przepistenpoddanowliteraturzekrytyce1. Trafnie podkreślono, iż prawo własności jest najszerszym z praw podmio-
towych, dlatego uprawnienia właściciela nie powinny być wyliczone w ustawiewsposóbpozytywny.Ustawapowinnajedyniewskazywaćograniczeniawłasności.Właścicielowiprzysługująwodniesieniudoprzedmiotuwłasnościwszelkieupraw-nienia,zawyjątkiemtych,którewyłączaustawa.Właścicielpowinienmiećpraworobićzprzedmiotemwłasnościwszystko,czegoniezabraniałabymuustawa2.
70 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności
www.testy-prawnicze.pl
ii. Ograniczenia wynikające z ustaw – uwagi wprowadzające
Najdalej idące ograniczenia prawa własności zawierają ustawy szczególne,ocharakterzeadministracyjnym,m.in.:ustawaz23.7.2003r.oochroniezabytkówiopiecenadzabytkami(tekstjedn.Dz.U.z2014r.poz.1446zezm.),ustawa–Pra-wowodne,ustawa–Prawogeologiczneigórnicze,ustawa–Prawołowieckie,usta-waogospodarcenieruchomościami,ustawaogospodarowaniunieruchomościamirolnymiSkarbuPaństwa,ustawaoochroniegruntówrolnych i leśnych,ustawa–Prawoochronyśrodowiska,ustawaoplanowaniuizagospodarowaniuprzestrzen-nym,ustawaz7.7.1994r.–Prawobudowlane(tekstjedn.Dz.U.z2016r.poz.290zezm.),ustawaonabywaniunieruchomościprzezcudzoziemców.
Wprowadzone przez te ustawy ograniczenia prawawłasnościmają charakterpublicznoprawny (administracyjny), zawierają przepisy zakazujące właścicielomokreślonegosposobuwykonywaniaprawawłasnościlubnakazującepowstrzymy-waniesięodpewnychdziałańalbowręczwyłączającenabywaniewłasnościbezod-powiedniegopozwolenia,ażwreszciezezwalające,podokreślonymiwarunkami,nacałkowiteczyczęściowepozbawieniewłasności1.
Podstawowymprzepisem, który ogranicza prawowłasności jest art. 142KC.Przepistenprzewiduje,iżwłaścicielniemożesprzeciwićsięużyciu,anawetuszko-dzeniulubzniszczeniurzeczyprzezinnąosobę,jeżelijesttokoniecznedoodwró-cenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osobylub osoby trzeciej; może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.Arty-kuł142KCznajdujezastosowanie,gdyniebezpieczeństwozagrażatakżedobrommajątkowym.W tym jednakprzypadkuużycie, uszkodzenie, czy zniszczenie cu-dzejrzeczyniejestmożliwe,gdygrożącaszkodajestoczywiścieiniewspółmierniemniejszaniżuszczerbek,którymógłbyponieśćwłaścicielwskutekużycia,uszko-dzenialubzniszczeniajegorzeczy(np.dowózwodydopożaruprzezzasianezbo-
Artykuł142KCprzewidujemożliwość domagania się naprawienia szkody doznanej z tytułu użycia, uszkodzenia lub utraty rzeczy.Roszczenietakiejestdopuszczalnezarównowprzypadkuratowaniadobraosobistego,jakidobraocharakterzemajątkowym.Jestsporne,kto powinien być adresatem roszczeniazgłaszanegoprzezwłaściciela.Niemawątpliwościktojestadresatemroszczenia,gdyosobapodejmującadziałaniawceluochronydóbrosobistychlubmajątkowych(ratujący)jestjednocześniebeneficjentemtakichdóbr(ratowanym).Kwestiakomplikujesię,gdyniezachodzitożsamośćwspomnianychpodmiotów.Wdoktryniezaproponowano,abyadresatemroszczeniaodszkodowawczegobyławtakimwypadkuosoba,wktórejinteresiepodjętezostałydziałaniaochronne(por.A. Kubas,Wynagrodzenieszkodyponiesionejwcudzyminteresie,SC1979,t.XXX,s.74inast.;stanowiskotopopieratakżeE. Skowrońska-Bocian,M. Warciński,[w:]Pietrzykowski,Komentarz2013,t.I,art.142,Nb4;odmiennie:A. Agopszowicz,Odpowiedzialność,s.44inast.).Pojawiasięjednakproblem,cowprzypadkupodjęcianieudanej,choć–zpunktuwidzeniaprzesłanekokreślonychwart.142KC–uzasadnionejakcjiratunkowej.Wtakimwypad-kusytuacjaratowanegomożebyćpodwójnieniekorzystna;nietylkobowiemdoznałonszkodywpostaciutratyratowanegodobra,leczponadtociążynanimobowiązeknaprawieniaszkodywyrządzonejwłaścicielowi,którejonsam(tj.ratowany)wżadensposóbniespowodowałiktóraniemiaławpływunajegosytuacjęmajątkowąlubosobistą.Wdoktryniezaproponowano,abywprzedstawionychokolicznościachrozważyćmożliwośćkierowaniaroszczeńodszkodowawczychprzeciwkoosobiepodejmującejnieudanąakcjęratunkową2.
iV. prawo sąsiedzkie
Istotneograniczeniaprawawłasnościwynikajątakżeztzw.prawa sąsiedzkiego, normowanegow art. 144–154KC. Przepisy te regulują stosunkiwynikającezsąsiedztwanieruchomościorazwzajemnychoddziaływańbiorącychsięzwyko-nywaniawłasnościsąsiadującychzesobąnieruchomości.Nastykuwłasnościnie-ruchomościmożedośćłatwodojśćdokolizjiuprawnieńposzczególnychwłaścicie-li.Ratio legisprawasąsiedzkiegojestzapobieżenietymkolizjomprzezzakreśleniegranicmożliwychdziałańlubzaniechańnanieruchomości.Przepisyprawasąsiedz-kiegookreślająsposobyrozstrzygnięciasytuacjikonfliktowychmogącychwynikać
2 Tak: A. Zbiegień-Turzańska, [w:] K. Osajda (red.), Kodeks Cywilny. Komentarz, Legalis,kom.doart.142.Zob.wyr.SNz26.6.1980r.(IICR164/80,OSNC1981,Nr4,poz.61).
§ 17. Ograniczenia prawa własności
72 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności
www.testy-prawnicze.pl
zsąsiedztwanieruchomościiwzajemnychoddziaływańwtokuwykonywaniapra-wawłasności.Przyczymsąsiedztwo tonie tylkonieruchomościbezpośredniozesobągraniczące, ale takżenieruchomościpozostającewzględemsiebiewpewnejodległości.
Przepisyart.144i147KCokreślajągranicedopuszczalnychoddziaływańzwią-zanychzkorzystaniemznieruchomościsąsiednich.Artykuł145i146oraz151KCprzewidująmożliwość ustanawiania odpowiednich służebności w stosunkach są-siedzkich,art.148–150KCokreślająregułykorzystaniaprzezwłaścicielinierucho-mości sąsiednich z przygranicznych pasówgruntu, zaś art. 152–154KCdotycząproblematykigranicgruntówsąsiadującychzesobą1.
1. immisje
Artykuł144KCwprowadzazakaztzw.szkodliwychimmisjipośrednich.Prze-pistenstanowi:„Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”.
Korzystaniezwłasnejnieruchomościmożeoddziaływaćniekorzystnienanie-ruchomościznajdującesięwgranicachtakiegooddziaływania.Niezbędnejestza-temwyznaczeniegranickorzystaniaprzezwłaścicielazprzysługującegomuprawawtakisposób,abyuwzględnić,z jednejstrony,prawowłaścicieladokorzystaniaz przedmiotu jegoprawa, a z drugiej strony, interesyosóbnarażonychna nieko-rzystne skutki takiego korzystania.Wzgląd na ochronę interesów sąsiadów wy-magawprowadzeniaograniczeńwwykonywaniuprawawłasności.Treśćart.144jestwynikiem takiegokompromisu.Ograniczawłaścicielanieruchomościw spo-sobiewykonywaniaprzezniegoprawa,wytyczającgranicedopuszczalnychzakłó-ceńzwiązanychzwykonywaniemprawawłasności.Właścicielnieruchomościniemożepodejmować takichdziałań,którezakłócałybykorzystanieznieruchomościsąsiednichponadprzeciętnąmiarę.Ograniczenie towprowadzonezostałowceluwyeliminowania,aprzynajmniejzminimalizowaniakonfliktówmogącychpowstaćwstosunkachsąsiedzkich.
immisje bezpośrednie są zakazane.Wynika to bezpośrednio z art. 140KC,którywyraźnezaznacza,iżwłaścicielmożekorzystaćzeswojegoprzedmiotuwła-sności„zwyłączenieminnychosób”.
immisja pośrednia natomiast to ujemneoddziaływanie na nieruchomość są-siednią, przy czymźródłem tego oddziaływania jest korzystanie przezwłaścicie-la z jegonieruchomości.Działaniawłaścicielamogąprowadzićm.in. dowytwo-rzeniaciepła,hałasu,wstrząsów,przykrychzapachów,któreutrudniająkorzystanieznieruchomościsąsiednich.Immisjamipośrednimisą takżezanieczyszczeniapo-wietrza czy zakłóceniaw zakresie odbioru radiowego lub telewizyjnego. Przepisart.144KCwyznaczagranicedopuszczalnychimmisjipośrednich.
Wśród immisji pośrednichwyróżnia się immisje pozytywne, któreoddziału-jąwprostnanieruchomościsąsiedniepoprzezrozchodzeniesięsubstancjilubener-gii oraz immisje negatywne, którepolegająna tamowaniuprzenikaniananieru-chomości sąsiednienp. światła słonecznego, fal radiowych itp.Zarówno immisjepozytywne,jakinegatywnemieszcząsięwdyspozycjiart.144.Wyróżniasiętak-żeimmisje materialneorazniematerialne.Zregułyprzyjmujesię,żezimmisja-mimaterialnymimamydoczynienia,gdynastępujeprzenikanienanieruchomościsąsiedniecząstekmaterii(pyły,gazy)lubpewnychsił(hałasy,wstrząsy).Immisjeniematerialneoddziałująnapsychikęwłaścicielanieruchomościsąsiedniej,zwłasz-czanajegopoczuciebezpieczeństwa,estetyki,niezależności.Immisjeniematerial-neniesąobjętetreściąart.144KC,mająnatomiastdonichzastosowanieprzepisyoochroniedóbrosobistych(art.23i24KC).Wprzypadkuniektórychoddziaływań(np.hałasu),ichzakwalifikowaniejakoimmisjematerialnelubniematerialnemożebyćsporne1.
Z tych względów charakter roszczeń związanych z sąsiedztwem nieruchomo-ści iwzajemnym ichoddziaływaniemwpostaci immisjinie jestujmowany jedno-licieworzecznictwieSN.Wpost.z19.12.2002r.(VCZ162/02(OSNC2004,Nr2,poz.31)orazz13.11.2003 r. (IVCK306/03)przyjęto, że sprawawywołana rosz-czeniem związanym z sąsiedztwem nieruchomości i wzajemnym ich oddziaływa-niemw postaci immisjima charakter sprawymajątkowej.W innych orzeczeniach(post. z 10.4. 2002 r., IVCZ29/02,OSP2003,Nr4, poz. 52oraz z27.3.2008 r.,
74 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności
www.testy-prawnicze.pl
IICZ4/08)SNwypowiedziałsięzaniemajątkowymcharakteremsprawyobejmują-cegotegorodzajuroszczenia,wskazując,żeomajątkowymcharakterzesprawyde-cydujeścisłepowiązaniezasadniczegoprzedmioturozstrzygnięciazmieniemwyra-żającesięwbezpośrednimwpływierozstrzygnięcianastanibezpieczeństwomienia.Jeżeli rozstrzygnięcie ma oddziaływać bezpośrednio na sferę dóbr osobistych po-woda, a tylko pośrednio na sferę ekonomiczną, sprawa ma charakter niemajątko-wy.Wpost.z8.11.2012r.(IVCSK400/12,Legalis)SNwskazał,żerozstrzygająco charakterze dochodzonego roszczenia związanego z sąsiedztwem nieruchomościiwzajemnymichoddziaływaniemwpostaciimmisjinależymiećnauwadzeprzedewszystkimstanowiskosamegopowoda,codotegodoochronyjakiegorodzajudóbr–majątkowychczyniemajątkowych–zmierzawniesionepowództwo.
Należyopowiedzieć się zamajątkowymcharakterem roszczeńdochodzonychwoparciuoart.222§2KC,którezmierzajądouzyskaniaochronyprawawłasno-ści,jakoprawamajątkowego,aniedoochronyprawniemajątkowych1.
Przyocenieczyniezostałaprzekroczonagranicadopuszczalnychimmisjipo-średnich należy brać pod uwagę społeczno-gospodarcze przeznaczenie nierucho-mościistosunkimiejscowe.
Wrazieprzekroczeniaprzezwłaścicielagranicwyznaczonychwart.144po-wstaje po stronie właściciela nieruchomości sąsiedniej roszczenie negatoryjne,któregotreściąjestprzywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń(art.222§2KC).
Ponadto,woparciuotreśćart.222§2wzw.zart.144KCwłaścicielnierucho-mościmoże żądać nie tylko zakazania immisji,którejużzakłócająponadprzecięt-nąmiarękorzystaniezjegonieruchomości,aletakżezaniechania przygotowań, które dopiero po zrealizowaniu odpowiednich robót pozwoliłyby na takie immisje3.
Relacjaprzepisówszczególnych,zawartychwustawachocharakterzeadmini-stracyjnym(zob.rozdz.III,§17,pktII)doart.144KCmożepolegaćnatym,że:1) przepisyszczególnemogąwyłączaćzastosowanieart.144KC,2) może zachodzić zbiegprzepisów szczególnych i art. 144KC, cooznacza, że
nego,w sytuacji gdy sąsiad buduje za blisko granicy. Jeżeli zakłóceniawywoła-ły szkodę,poszkodowanymożeżądaćnaprawienia szkodynazasadachogólnych(art.415KC)2.
Istotneograniczeniawłasnościwynikajązart.147KC.Przepis ten,podobniejakart.144KC,ograniczawłaścicielawmożliwościoddziaływaniananieruchomo-ścisąsiednie.Zgodnie z art. 147 Kc, właścicielowi nieruchomości nie wolno dokonywać na swoim gruncie robót ziemnych w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia.Womawianymprzepisiezawarty jestzakazimmisjibezpośredniej„robótziemnychwtakisposób,żebytogroziłonieru-chomościomsąsiednimutratąoparcia”.Podstawą roszczenia jest samstanzagro-żenia(np.zawaleniasiębudynku,uszkodzeniakonstrukcji),którypowinienobiek-tywniezachodzić.Postawąroszczeniabędzieart.222§2wzw.zart.147KC3.
Przeprowadzeniedrogikoniecznejpowinnonastąpićzuwzględnieniempotrzebnieruchomościniemającejdostępudodrogipublicznejorazznajmniejszymobcią-żeniemgruntów,przezktóredrogamaprowadzić.Jeżelipotrzebaustanowieniadro-gi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, amiędzy za-interesowanyminiedojdziedoporozumienia, sądzarządzi,o ile to jestmożliwe,przeprowadzeniedrogiprzezgrunty,którebyłyprzedmiotemtejczynnościpraw-nej.Przeprowadzeniedrogikoniecznejpowinnouwzględniaćinteresspołeczno-go-spodarczy(art.145§2i3KC).
80 Rozdział III. Pojęcie, treść i wykonywanie prawa własności
www.testy-prawnicze.pl
Służebność drogi koniecznej wygasa w razie konfuzji (art. 247 KC) orazwprzypadkuniewykonywaniasłużebnościprzezlat10(art.293KC),ponadtomoż-liwejestjejzniesienieprzezsąd,gdyutraciładlanieruchomościwładnącejwszelkieznaczenie(art.295KC).
3. Korzystanie z przygranicznych pasów gruntu
Zasady korzystania z przygranicznych pasów gruntu normują przepisyart.148–150KC.Źródłemkonfliktównastykunieruchomościsąsiednichmożebyćtakieusytuowaniedrzewiroślinnanieruchomościwyjściowej,którepowoduje,iżrośliny tewskutekwzrostu ingerująw sferęwładztwawłaściciela nieruchomościsąsiedniejstanowiącprzykładzakazanejimmisjibezpośredniej(art.140KC).Wta-kim wypadku ustawa przyznaje właścicielowi nieruchomości wyjściowej prawowkroczenianagruntsąsiedniwceluichusunięcia,jakrównież,podpewnymiwa-runkami,dajemożliwośćichusunięciawłaścicielowinieruchomości,wktórejprze-strzeńweszłygałęzie,owoceczykorzenie.
Zgodniezart.149KC,właścicielgruntumożewejśćnagruntsąsiedniwceluusunięciazwieszającychsięzjegodrzewgałęzilubowoców.Właścicielsąsiednie-gogruntumożejednakżądaćnaprawieniawynikłejstądszkody(np.wzwiązkuzezniszczeniem upraw). Roszczenie odszkodowawcze z art. 149 KCma charakterbezterminowy(art.455KC)iprzedawniasięnazasadachogólnych(art.118KC)(Tak: G. Karaszewski,[w:]Sąsiedztwo,s.115).
Owoce, które spadły zdrzewa lubkrzewu stanowiąpożytki gruntu, naktó-ryspadły.Niedotyczytoprzypadku,gdyowocespadłynagruntpubliczny(dro-gę publiczną, plac publiczny), wówczas owoce stają się rzeczą niczyją, każdymożenabyćichwłasnośćprzezzawłaszczenie(art.148KC).Przepisart.148KCstanowi lex specialis do art. 190w zw. z art. 140KC, gdyżodmiennie regulu-je kwestię pożytków naturalnych rzeczy.Artykuł 150KC uprawniawłaścicieladoobcięciaizachowaniadlasiebieprzechodzącychnajegogruntkorzeni,gałę-ziiowoców.Wprzypadkuprzechodzącychgałęziiowocówwłaścicielpowinienjednakwpierwszejkolejnościwyznaczyćwłaścicielowinieruchomościsąsiedniejodpowiedniterminnaichusunięcie,dopiero,wraziebezskutecznegoupływuwy-znaczonegoterminu,możeobciąćgałęzie,zebraćowoceizachowaćjedlasiebie.Terminwyznaczonywłaścicielowinieruchomościwyjściowejpowinienbyćod-powiedni – czyli wystarczającyw normalnym biegu rzeczy na zorganizowaniepotrzebnychczynności,ponadtopowinienbyćwyznaczonywodpowiedniejporzeroku,wktórejusunięciegałęziiowocówniestanowizagrożeniadladrzewaczykrzewu.Artykuł150KCupoważniawłaściciela,naktóregonieruchomośćprze-chodząkorzenieznieruchomościsąsiedniejnaichobcięciebezwyznaczaniasą-siadowiterminunaichusunięcie.Wliteraturzepojawiłsiępogląd,iżwsytuacji,gdyprzechodzącekorzenieniezakłócająkorzystaniaznieruchomościsąsiedniej,a ichobcięciemożeprowadzićdozniszczeniadrzewa lubkrzewu,obcięcie ichprzezwłaścicielanieruchomościsąsiedniejmożestanowićskorzystaniezprzysłu-
Jeżeligruntzostałoddanywużytkowaniewieczysteuprawnieniaiobowiązki,o którychmowaw art. 149 i 150KC, przysługują użytkownikowiwieczystemu.Ponadto z uprawnień, o którychmowaw tych przepisach,może skorzystać każ-dyzewspółwłaścicielinieruchomości,w ramach realizacji czynności zachowaw-czych(art.209KC).Wrazieoddaniagruntuwużytkowaniealbodzierżawęopisaneuprawniabędąprzysługiwaćodpowiednioużytkownikowiidzierżawcy2.
4. przekroczenie granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia
Artykuł151KCobokart.231KCstanowiwyrazwoliustawodawcy,abywnie-których wyjątkowych sytuacjach istniała możliwość legalizacji budowy, która nastąpiła na cudzym gruncie. Ratio legis omawianej regulacji jest stworze-nierozwiązaniabędącegokompromisemmiędzyinteresamiinwestoraainteresamiwłaścicielazajętegogruntu.Oprzewadzejednegoztychinteresówbędądecydowa-łyokreślonewkonkretnejsytuacjiprzesłanki,któredefiniujeart.151KC3.
Wmyśl art. 151KC, jeżeli przywznoszeniu budynku lub innegourządzeniaprzekroczonobezwinyumyślnejgranicesąsiedniegogruntu,właścicieltegogrun-tunie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego,chybażebeznieuzasadnio-nejzwłokisprzeciwiłsięprzekroczeniugranicy,albożegrozimuniewspółmierniewielkaszkoda.Możeonżądaćalbostosownegowynagrodzeniawzamianzausta-nowienieodpowiedniejsłużebnościgruntowej,albowykupieniazajętejczęśćgrun-tu,jakrównieżtejczęści,któranaskutekbudowystraciładlaniegoznaczeniego-spodarcze.
Dlaoceny,czydoszłodoprzekroczeniagranicy,koniecznejestzbadaniezasię-guprzestrzennegogruntuwedługkryteriówwskazanychwart.143KC.Doprze-kroczenia granicy może dojść zarówno na powierzchni gruntu (np. wzniesieniemuru),podpowierzchnią(np.piwnica),jakiwprzestrzenisłupapowietrzanadpo-wierzchniągruntu(np.balkon)4.
Z regulacji art. 151KCwynika, iż co do zasady,właściciel, którego granicenaruszono niemożewystąpić z roszczeniem o przywrócenie stanu poprzedniego(art.222§2KC).Wpost.z9.2.2007r.(IIICZP159/06,Legalis)SNwskazał,żeart.151KCwyłączawszystkieśrodkiochronywłasnościzart.222KC,awięcza-równoroszczeniewindykacyjne,jakinegatoryjne.Nazasadziewyjątku,właściciel
Stan zagrożenia niewspółmiernie wielką szkodąnależyodnieśćw tymwy-padkudo szkodywłaściciela nieruchomościwyjściowej, którą poniósłbyw razieprzywrócenia stanu poprzedniego.Każda z tych przesłanek stanowi samodzielnąpodstawęroszczeniazart.222§2KC.Wraziewystąpieniaktórejkolwiekzwy-mienionychprzesłanek–właścicielowinieruchomościprzysługujepełnaochrona1.
Należyprzyjąć,żeart.151KCkreujewyjątekodzasadysuperficies solo cedit,coprowadzidowniosku,iżwrazieprzekroczeniagranicynieruchomościwczasiezabudowy,budyneknależydogruntu(art.48KC),naktórymznajdujesięjegowiększaczęść(tzw.koncepcjajednościprawnejbudynku)4.