Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi kontratat për shitjen ... · PDF file•Konflikti i ligjeve, e drejta private ndërkombëtare, e drejta ndërkombëtare private.....

Nëntor 2014

Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi kontratat për

shitjen ndërkombëtare të mallrave (KShNM)

Manual trajnimi:

Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi

kontratat për shitjen ndërkombëtare të

mallrave (KShNM)

HEQJE E PËRGJEGJËSISË

Përmbajtja e këtij manuali është vetëm përgjëgjësi e Checchi and Company Consulting, Inc., ndërsa pikëpamjet e

autorit nuk pasqyrojnë medoemos pikëpamjet e Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

apo të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara.

Ky publikim mund të riprodhohet, shumëzohet ose të transmetohet në mënyrë elektronike, mekanike, të

fotokopjohet apo të inçizohet vetëm me kusht që atributi ndaj USAID-it dhe Programit të USAID-it për përmbarim

dhe legjislacion komercial (CLE) ceket shumë qartë në çdo kopje të bërë apo të shpërndarë.

Tabela e përmbajtjes

MODULI 1:.......................................................................................................................................................................... 1

HYRJE DHE ÇËSHTJE TË PËRGJITHSHME TË KSHNM-SË ................................................................................... 1

1.1 PASQYRË E PËRGJITHSHME .................................................................................................................................. 2

1.2 OBJEKTIVAT E MËSIMIT .......................................................................................................................................... 2

1.3 HYRJE ............................................................................................................................................................................ 2

1.4 KSHNM-JA: HISTORI E SHKURTËR ..................................................................................................................... 3

1.5 STRUKTURA E KSHNM-SË ..................................................................................................................................... 4

1.6 INTERPRETIMI I KONVENTËS .............................................................................................................................. 5

1.7 PËRPARËSITË DHE DOBËSITË E KSHNM-SË .................................................................................................... 6

1.8 PËRMBLEDHJE ............................................................................................................................................................ 7

MODULI 2:.......................................................................................................................................................................... 8

ZBATIMI I KSHNM-SË NË KOSOVË ........................................................................................................................... 8

2.1 PASQYRË E PËRGJITHSHME .................................................................................................................................. 9

2.2 OBJEKTIVAT E MËSIMIT .......................................................................................................................................... 9

2.3 GJENDJA E KONVENTËS SË KOMBEVE TË BASHKUARA PËR KONTRATAT PËR SHITJEN

NDËRKOMBËTARE TË MALLRAVE TË VITIT 1980 ............................................................................................. 10

2.4 KSHNM NË KOSOVË ............................................................................................................................................. 11

2.4.1 KONVENTA E VJENËS PËR TRASHËGIMINË NDAJ TRAKTATEVE NDËRKOMBËTARE .................................... 11

2.4.2 TRASHËGIMIA NË KOSOVË NDAJ KSHNM-SË SIPAS KONVENTËS SË VJENËS PËR TRASHËGIMINË NDAJ

TRAKTATEVE NDËRKOMBËTARE................................................................................................................................. 12

2.4.3 ZBATIMI I KSHNM-SË NË KOSOVË ................................................................................................................... 14

2.5 PËRMBLEDHJE .......................................................................................................................................................... 16

MODULI 3:........................................................................................................................................................................ 17

FUSHËVEPRIMI DHE ZBATIMI I KSHNM-SË .......................................................................................................... 17

3.1 PASQYRË E PËRGJITHSHME ................................................................................................................................ 18

3.2 OBJEKTIVAT E MËSIMIT ........................................................................................................................................ 18

3.3 PËRCAKTIMI I ZBATUESHMËRISË ..................................................................................................................... 18

3.4 KONTRATA E SHITJES SË MALLRAVE ............................................................................................................. 19

3.5 KARAKTERI NDËRKOMBËTAR (NENI 1(1) I KSHNM-SË) ......................................................................... 20

3.6 LIDHJA ME SHTETIN KONTRAKTUES ............................................................................................................ 20

3.7 SFERA E PËRKOHSHME E ZBATIMIT ................................................................................................................ 22

3.8 AUTONOMIA E PALËS .......................................................................................................................................... 22

3.9 PËRMBLEDHJE: A ZBATOHET KSHNM-JA? .................................................................................................... 24

3.10 PËRMBLEDHJE ........................................................................................................................................................ 24

MODULI 4:........................................................................................................................................................................ 25

HARTIMI I KONTRATËS .............................................................................................................................................. 25



4.3 MODELI I OFERTËS DHE PRANIMIT ................................................................................................................ 26

4.4 OFERTA ...................................................................................................................................................................... 26

4.4.1 SYNIMI PËR TË QENË I DETYRUAR ..................................................................................................................... 26

4.4.2 OFERTA MJAFT E QARTË ..................................................................................................................................... 27

4.4.3 OFERTA “EFEKTIVE” (NENI 15(1) I KSHNM-SË) ............................................................................................. 28

4.4.4 OFERTA E PA ANULUAR ..................................................................................................................................... 28

4.5 PRANIMI ..................................................................................................................................................................... 29

4.5.1 TË PËRGJITHSHME ................................................................................................................................................ 29

4.5.2 MIRATIMI .............................................................................................................................................................. 30

4.5.3 PRANIMI I PACILËSUAR ........................................................................................................................................ 31

4.5.4 PRANIMI EFEKTIV ................................................................................................................................................. 31

4.5.5 TËRHEQJA E PRANIMIT TË OFERTËS ................................................................................................................... 31

4.6 NDRYSHIMI I KONTRATËS ................................................................................................................................. 32

4.7 USHTRIMI 1 ............................................................................................................................................................... 33

4.7.1 OFERTA DHE PRANIMI ........................................................................................................................................ 33

4.8 PËRMBLEDHJE .......................................................................................................................................................... 34

MODULI 5:........................................................................................................................................................................ 35

DETYRIMET E SHITËSIT ............................................................................................................................................... 35



5.3 DETYRIMET E SHITËSIT ........................................................................................................................................ 36

5.3.1 PASQYRË E PËRGJITHSHME .................................................................................................................................. 36

5.3.2 HIERARKIA E KONVENTËS .................................................................................................................................. 38

5.4 DORËZIMI I MALLRAVE DHE DOKUMENTEVE ........................................................................................... 39

5.4.1 DETYRIMI PËR T’I DORËZUAR MALLRAT ........................................................................................................... 39

5.4.2 DETYRIMI I SHITËSIT PËR T’I DORËZUAR DOKUMENTET ................................................................................. 41

5.4.3 BARTJA E PRONËSISË ........................................................................................................................................... 41

5.5 PËRPUTHJA E MALLIT ........................................................................................................................................... 42

5.5.1 KËRKESAT PËR PËRPUTHJE ME KONTRATËN (NENI 35(1) I KSHNM-SË) ...................................................... 42

5.5.2 PËRPUTHJA ME STANDARDET E PARAPARA ME NENIN 35(2) TË KSHNM-SË .............................................. 43

5.5.3 KOHA RELEVANTE (NENI 36(1) I KSHNM-SË) ................................................................................................ 44

5.5.4 E DREJTA E SHITËSIT PËR TË BËRË PËRMIRËSIME PARA DATËS SË DORËZIMIT (NENI 37 I KSHNM-SË) ....... 45

5.6 KËRKESAT PËR EKZAMINIM DHE NJOFTIM ................................................................................................. 45

5.6.1 EKZAMINIMI I MALLRAVE (NENI 38 I KSHNM-SË) ........................................................................................... 45

5.6.2 NJOFTIMI PËR MOSPËRPUTHJE (NENI 39 I KSHNM-SË) .................................................................................. 45

5.7 LISTA E KONTROLLIT E SHITËSIT .................................................................................................................... 47

5.8 USHTRIMI 1: .............................................................................................................................................................. 48

5.9 PËRMBLEDHJE .......................................................................................................................................................... 49

MODULI 6:........................................................................................................................................................................ 50

MJETET JURIDIKE TË BLERËSIT ................................................................................................................................. 50



6.3 MJETET JURIDIKE TË BLERËSIT NË RAST TË SHKELJES SË KONTRATËS NGA ANA E SHITËSIT 51

6.3.1 PLAN I PËRGJITHSHËM I MJETEVE JURIDIKE ........................................................................................................ 53

6.3.2 E DREJTA NË PËRMBUSHJE TË DETYRIMEVE DHE NË PËRMBUSHJE TË DETYRIMEVE ZËVENDËSUESE NENET

46 DHE 47 TË KSHNM-SË) .......................................................................................................................................... 53

6.3.3 SHMANGIA E KONTRATËS .................................................................................................................................. 55

6.3.4 ZBRITJA E ÇMIMIT ................................................................................................................................................ 56

6.3.5 DËMET .................................................................................................................................................................. 57

6.4 USHTRIMI 1 ............................................................................................................................................................... 58

6.5 PËRMBLEDHJE .......................................................................................................................................................... 58

MODULI 7:........................................................................................................................................................................ 59

DETYRIMET E BLERËSIT, KALIMI I RREZIKUT DHE MJETET JURIDIKE TË SHITËSIT .............................. 59



7.3 DETYRIMET E BLERËSIT DHE KALIMI I RREZIKUT ..................................................................................... 60

7.3.1 PLAN I PËRGJITHSHËM ......................................................................................................................................... 60

7.3.2 PAGESA ................................................................................................................................................................. 60

7.3.3 RREZIKU ............................................................................................................................................................... 61

7.3.4 PRANIMI I MALLIT ................................................................................................................................................ 62

7.4 MJETET JURIDIKE TË SHITËSIT ........................................................................................................................... 63

7.4.1 PLAN I PËRGJITHSHËM ......................................................................................................................................... 63

7.4.2 E DREJTA E SHITËSIT PËR TË KËRKUAR PËRMBUSHJE TË DETYRIMEVE ............................................................. 63

7.4.3 SHMANGIA ........................................................................................................................................................... 64

7.4.4 DËMET .................................................................................................................................................................. 65

7.5 PËRMBLEDHJE .......................................................................................................................................................... 66

BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................................................................ 67

Programi i USAID-it në Kosovë për përmbarim dhe legjislacion komercial 1

MODULI 1:

HYRJE DHE ÇËSHTJE TË PËRGJITHSHME TË

KSHNM-SË


1.1 Pasqyrë e përgjithshme

Ky modul merret me parimet themelore të KShNM-së, si dhe me historikun e saj. Ai pastaj e shpjegon

strukturën e KShNM-së si dhe metodën e zbatueshme të interpretimit sipas nenit 7 të KShNM-së.

1.2 Objektivat e mësimit

Pas kryerjes së këtij moduli, ju do të jeni në gjendje:

ta shpjegoni historikun e KShNM-së;

t’i theksoni përparësitë dhe të metat e KShNM-së;

ta keni një ide si ta zgjidhni një konflikt të ligjeve;

ta kuptoni strukturën e KShNM-së.

1.3 Hyrje

Biznesi ndërkufitar shpesh vjen me paqartësi dhe mungesë të dijes për praktikat dhe dispozitat ligjore të

huaja për biznesin. Këto shqetësime burojnë nga përkatësia e ndryshme ekonomike, kulturore dhe

gjuhësore e partnerëve të përfshirë në biznes dhe këto probleme u shkaktojnë bizneseve shpenzime të

konsiderueshme. Posa të ketë ndonjë transaksion ndërkufitar, shtrohet pyetja cili është ligji i

aplikueshëm që e qeverisë kontratën dhe cila gjykatë do të ishte kompetente.

Për shembull:

Prodhuesi gjerman i një pajisjeje e shet atë në Francë. Cili ligj është i zbatueshëm? Krahas kësaj,

vëmendje duhet t’u kushtohet edhe dispozitave relevante të BE-së dhe dispozitave të tjera

ndërkombëtare.

Sipas ligjit që e qeverisë kontratën, mund të ketë zgjidhje të ndryshme për këtë rast. Prandaj, është më

se e rëndësishme që ligji i aplikueshëm të përcaktohet paraprakisht. Çdo juridiksion tashmë e ka një ligj

që i rregullon kontratat ndërkufitare. Ligji i aplikueshëm përcaktohet sipas tabelës më poshtë:


1.4 KShNM-ja: Histori e shkurtër

Konventa e Kombeve të Bashkuara për Kontratat për Shitjen Ndërkombëtare të Mallrave

(KShNM) është traktat shumëpalësh që paraqet një ligj uniform të shitjes i cili deri më tani është

ratifikuar nga 83 shtete

(http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/sale_goods/1980CISG_status.html).

Palë të kësaj konvente janë vendet të cilat zotërojnë një pjesë të konsiderueshme të tregtisë kombëtare,

duke e bërë kështu KShNM-në njërin nga ligjet ndërkombëtare uniforme më të suksesshme.

KShNM-ja ua mundëson palëve të një kontrate t’u shmangen problemeve me zgjedhjen e ligjit për

zbatim, sepse KShNM-ja ofron rregulla përmbajtësore në të cilat palët kontraktuese, gjykatat dhe arbitrit

mund të mbështeten.

KShNM-ja është rezultat i një procesi të gjatë, i cili ka filluar në vitet e 20’ta. Hartimi i një ligji uniform të

shitjes qe nisur fillimisht nga Instituti Ndërkombëtar për Unifikimin e së Drejtës Private (INUDP, angl.

UNIDROIT) dhe Konferenca e Hagës për të Drejtën Private Ndërkombëtare dhe pastaj nga Komisioni

i Kombeve të Bashkuara për të Drejtën Ndërkombëtare Tregtare (KKBDNT).

Ky traktat është nënshkruar në Vjenë në vitin 1980, prandaj nganjëherë quhet Konventa e Vjenës.

KShNM-ja hyri në fuqi në janar të vitit 1988, për një numër prej 11 shtetesh. Që nga ajo kohë, numri i

këtyre shteteve është rritur në vazhdimësi, çfarë mund të quhet rrëfim suksesi për unifikimin e ligjit.

Çfarë është më e rëndësishmja, KShNM-ja ka gjetur zbatim të gjerë në terren, sepse është pranuar nga

‘çdo rajon gjeografik, çdo fazë e zhvillimit ekonomik dhe çdo sistem kryesor ligjor, shoqëror dhe

• Përcaktimi se cila gjykatë është kompetente

• Marrëveshje ndërkombëtare, Ligji për procedurën ndërkombëtare civile

• Përcaktimi se cili ligj vendor material zbatohet për një kontest të caktuar.

• Konflikti i ligjeve, e drejta private ndërkombëtare, e drejta ndërkombëtare private

• Aplikimi i ligjit material të zbatueshëm të konstatuar

http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/sale_goods/1980CISG_status.html


ekonomik’. Pas aderimit të shtetit, KShNM-ja bëhet pjesë e ligjit vendor dhe e zëvendëson çfarëdo ligji

kombëtar përndryshe të aplikueshëm të shtetit kontraktues. Nga konventat e së drejtës uniforme,

KShNM-ja është përshkruar të ketë ‘ndikimin më të madh në të drejtën e tregtisë ndërkufitare

mbarëbotërore’.

KShNM-ja është përshkruar si një arritje e madhe legjislative dhe si ‘akti ndërkombëtar më i suksesshëm

deri më tani’ në kuadër të së drejtës së unifikuar të shitjeve ndërkombëtare. Një ndër faktorët kryesor

që e bëjnë KShNM-në aq të suksesshme është para së gjithash fleksibiliteti i saj. Ajo ua lejon shteteve

kontraktuese që të heqin dorë nga disa nene të specifikuara. Është shumë me rëndësi që një konventë të

jetë fleksibile për t’i bindur shtetet me tradita ligjore të ndryshueshme që të pajtohem me unifikimin e

një pjesë të caktuar të ligjit. Një numër vendesh që e kanë nënshkruar KShNM-në kanë dhënë deklarata

dhe i kanë shprehur rezervat e tyre sa i përket fushëveprimit të këtij traktati, ndonëse shumica e tyre

kanë aderuar në këtë konventë pa asnjë rezervë.

1.5 Struktura e KShNM-së

Struktura

KShNM-ja përmban rregulla të hollësishme të zbatimit. Kjo parandalon shikimin në sistemin e së drejtës private ndërkombëtare për përcaktimin e së drejtës materiale të zbatueshme. Prandaj, zbatimi i KShNM-së nuk varet nga kompetenca e ndonjë gjykate. Kjo është ilustruar në skicën në vijim.

Bazuar në rregullat e zbatueshmërisë, çfarë është edhe më me rëndësi, KShNM-ja përmban edhe të drejtë materiale që merret me shitjen e mallrave të luajtshme. Kjo në fakt parandalon zbatimin

1. Zbatimi i KShNM-së? Përcaktimi sipas rregullave të zbatimit (neni 1-6 i

KShNM-së)

2. Zbatimi i dispozitave materiale të KShNM-së

3. Përcaktimi i gjykatës kompetente


nganjëherë të vështirë të së drejtës materiale të huaj. Megjithatë, dispozitat në KShNM nuk janë të plota. Edhe pse ato ngërthejnë dispozitat më të rëndësishme që i qeverisin kontratat e shitjes, ende ekzistojnë zbrazëtira që duhet të plotësohen me ligjin kombëtar të zbatueshëm. Nëse zbatohet në mënyrë korrekte, KShNM-së mund të jetë thjeshtëzim i pamasë i biznesit ndërkombëtar.

KShNM-ja ndahet në katër pjesë:

I. Pjesa e parë (nenet 1-13 të KShNM-së) përmban rregullat për sferën e zbatimit të saj (kapitulli I, nenet 1-6 të KShNM-së) dhe një numër dispozitash të përgjithshme të tjera (kapitulli II, nenet 7-13 të KShNM-së).

II. Pjesa e dytë (nenet 14-24 të KShNM-së) merret me formimin e kontratës III. Pjesa e tretë (nenet 25-88 të KShNM-së) është gjithsesi pjesa më gjithëpërfshirëse e kësaj

konvente. Ajo titullohet “shitja e mallrave” dhe siguron “ligjin aktual të shitjes” brenda kësaj konvente. Pastaj ajo nëndahet në pesë kapituj:

1. Kapitulli I (nenet 25-29 të KShNM-së) përmban disa dispozita të përgjithshme që mund të jenë relevante për tërë ligjin e shitjes, e posaçërisht përkufizimin e nocionit të “shkeljes themelore”, i cili do të jetë relevant në veçanti si parakusht për dispozicionin e disa mjeteve juridike, përfshirë të drejtën për t’iu shmangur kontratës (krahaso nenet 49, 64, 72 dhe të tjerët me radhë të KShNM-së)

2. Kapitulli II (nenet 30-52 të KShNM-së) merret me detyrimet e shitësit. Pas rregullës së përgjithshme në nenin 30 të KShNM-së, i cili i përcakton detyrimet e shitësit në kuptim të gjerë, pjesa I (nenet 31-34 të KShNM-së) merret me përputhjen e mallrave dhe pretendimet e palës së tretë, dhe përfundimisht, pjesa III (nenet 31-34 të KShNM-së) përmban elementet thelbësore të çdo ligji të shitjes – mjetet juridike të blerësit në rast të shkeljes së kontratës nga shitësi.

3. Kapitulli III (nenet 53-65 të KShNM-së) ka një strukturë të ngjashme: me nenin 53 të KShNM-së parashihen detyrimet e blerësit në një mënyrë të përgjithshme. Pjesa I (nenet 54-59 të KShNM-së) merret me detyrimin për ta paguar çmimin. Pjesa II (neni 60 i KShNM-së) merret shkurtimisht me detyrimin për ta bërë pranimin e mallit . Pjesa III (nenet 61-64 të KShNM-së) qeverisë mjetet juridike të shitësit për shkelje të kontratës nga blerësi.

1.6 Interpretimi i konventës

Vëmendje duhet t’i kushtohet karakterit ndërkombëtar të kësaj konvente kur bëhen përpjekje për t’i interpretuar dispozitat e saj. Neni 7 (1) i KShNM-së ofron disa udhëzime për standardin e interpretimit. Parimet e përgjithshme të interpretimit janë karakteri ndërkombëtar i kësaj konvente dhe nevoja për ta promovuar njëjtësinë në zbatim. Nga kjo deklaratë mund të nxirren tri udhëzimet kryesore:

Karakteri ndërkombëtar Kjo do të thotë se kjo konventë duhet të interpretohet në mënyrë pavarur, çfarë do të thotë se nuk duhet të tërhiqet asnjë analogji me ligjet vendore, ndërsa termave duhet t’u jepet kuptim sipas KShNM-së, e cila po ashtu bazohet në politikat kryesore, strukturën dhe historinë e negociatave për këtë konventë.


Njëjtësia/Uniformiteti Qëllimi është që çdo gjykatë apo arbitër ta zbaton KShNM-në në mënyrë identike. S’do mend se ky është qëllim paksa utopist, por gjykatat prapëseprapë mund ta marrin parasysh të drejtën e huaj precedentale dhe së paku të përpiqen të distancohen në çështjet e KShNM-së për t’u dhënë përparësi praktikave vendore dhe për t’i konsultuar opinionet akademike për këto çështje.

Respektimi i mirëbesimit Vështirësia e parë në të cilën haset është që të gjendet një standard relevant i mirëbesimit. Sërish, konceptet vendore të mirëbesimit nuk duhet të barten në këtë konventë. Mirëbesimi mund të burojë vetëm nga e drejta precedentale, praktika ndërkombëtare dhe shkrimet akademike.

1.7 Përparësitë dhe dobësitë e KShNM-së

Përkundër popullaritetit të madh të konventës në radhët e shteteve, ajo është edhe objekt i kritikave. Para së gjithash, kritikët e kanë parë KShNM-në si të paaftë për të rënë dakord për një kod që ‘në mënyrë koncize dhe të qartë i thekson parimet universale të së drejtës së shitjes’. Udhëzimi për interpretime (‘karakteri ndërkombëtar’) vetëm ua jep gjyqtarëve mundësinë për të zhvilluar ‘kuptime të ndryshme’. KShNM-ja është përshkruar që të jetë vetëm ‘një variacion i standardeve të paqarta dhe kompromiseve që duken në shpërputhje me interesat komerciale’.

Fakti që KShNM-ja është ‘shkruar në gjuhë të thjeshtë të biznesit’ ua mundëson gjyqtarëve që këtë konventë ta zbatojnë në një numër situatash. Ky ‘stil i hartimit’ është i qartë dhe me formulime të thjeshta dhe të pa ngatërruara me fjali të ndërlikuara nënrenditëse, ndërsa ‘kuptimi i përgjithshëm’ mund të kuptohet që në leximin e parë.

Pretendimi se zbatimi uniform i KShNM-së është problematik për shkak të ngurrimit të gjykatave për t’i përdorur ‘zgjidhjet e miratuara’ është, për fat të keq, i vërtetë në disa raste. Megjithatë, ka edhe disa gjykata që kanë qenë veçanërisht të gatshme që ta bëjnë një gjë të tillë.

Jurisprudenca kundërthënëse është një tjetër dobësi e kësaj konvente. Megjithatë, nëse duket se ka hapësirë për vendime kontradiktore, kjo konventë duhet të qartësohet për ta shtuar sigurinë në vendimet kundërthënëse dhe për t’ua mundësuar gjyqtarëve që ta përdorin atë. Kjo është veçanërisht e rëndësishme nëse vazhdon ngurrimi për ta zbatuar të drejtën e huaj precedentale.

Mbështetësit e KShNM-së janë të brengosur se prirja e natyrshme e gjyqtarëve është që ta interpretojnë KShNM-në duke përdorur metoda që i njohin nga shteti i tyre, e jo që të përpiqen t’i zbatojnë parimet e përgjithshme të kësaj konvente apo rregullat e së drejtës private ndërkombëtare. Ky shqetësim është mbështetur nga një hulumtim që është zhvilluar nga Këshilli Këshillëdhënës i KShNM-së, në të cilën është thënë – në kontekst të interpretimit të neneve 38 dhe 39 – se ka një tendencë të gjykatave për t’i interpretuar nenet në dritën e ligjeve të veta shtetërore dhe se disa shtete janë ‘orvatur që ta zbatojnë KShNM-së si duhet’. Për njërën nga vargu i gjatë i kritikave ndaj aktvendimeve të gjykatave kanadeze për ta përdorur legjislacionin vendor për interpretimin e KShNM-së, një komentues pati thënë se KShNM-ja është menduar t’i ‘zëvendësojë ligjet vendore ekzistuese dhe të drejtën precedentale’ dhe se përpiqet për t’i zgjidhë boshllëqet që nuk mund të zgjidhen duke ‘iu referuar dispozitave relevante të ligjit [vendor] për shitblerjet’.


Kritikët e versioneve shumëgjuhëshe të KShNM-së pretendojnë se është e paevitueshme që këto versione të mos jenë plotësisht konsistente, për shkak të gabimeve në përkthim dhe papërkthyeshmërisë së ‘nuancave delikate’ të gjuhës. Ky pretendim, ndonëse deri diku i vlefshëm, nuk do të dukej endemik për KShNM-në, por do të vlente për cilindo dhe për të gjitha traktatet që ekzistojnë në shumë gjuhë.

Kjo konventë, thonë kritikët, është e paplotë dhe nuk ka asnjë mekanizëm për përditësimin e dispozitave dhe asnjë panel ndërkombëtar për t’i zgjidhur çështjet e interpretimit. Për shembull, KShNM-ja nuk e qeverisë vlefshmërinë e kontratës, e as nuk i merr parasysh kontratat elektronike.

1.8 Përmbledhje

Në këtë modul, ju e keni shqyrtuar historinë, themelet dhe strukturën e KShNM-së. Ky modul po ashtu

ka ofruar informata për përparësitë dhe dobësitë e KShNM-së.

Në këtë modul, ju jeni mësuar:

ta shpjegoni historikun e KShNM-së

t’i theksoni përparësitë dhe dobësitë e KShNM-së

ta fitoni një ide se si ta zgjidhni një konflikt të ligjeve

ta kuptoni strukturën e KShNM-së


MODULI 2:

ZBATIMI I KSHNM-SË NË KOSOVË



Ky modul shqyrton zbatimin e KShNM-së në kontratat e shitjeve ndërkombëtare të Kosovës. Zbatimi i

KShNM-së në kontrata do të vlerësohet nën dritën e Konventës së Vjenës mbi Trashëgiminë ndaj

Traktateve Ndërkombëtare (përmes Ligjit për Marrëdhëniet e Detyrimeve nr. 04/L-077 nenit 1058].

Moduli do të përmbyllet me vërejtje dhe shembuj të zbatimit të KShNM-së në praktikë.



ta kuptoni sistemin e trashëgimisë së traktateve ndërkombëtare

ta nxirrni nga shembujt e dhënë një nocion për zbatueshmërinë e KShNM-së në kontratat që

lidhen me një shtet kontraktues dhe një shtet jo-kontraktues.1.3 Shtetet kontraktuese

Grafika nga http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/cisgintro.html


2.3 Gjendja e Konventës së Kombeve të Bashkuara për Kontratat për

Shitjen Ndërkombëtare të Mallrave të vitit 19801

Shteti Shënime Nënshkrimi

Ratifikimi,

Aderimi(*), Aprovimi(†),

Pranimi(‡) ose Suksedimi (§) Hyrja në fuqi

Bosnja dhe

Hercegovina

12/01/1994(§) 06.03.1992

Kroacia (c )

08/06/1998(§) 08.10.1991

Mali i Zi

23/10/2006(§) 03.06.2006

Serbia (l)

12/03/2001(§) 27.04.1992

Sllovenia

07/01/1994(§) 25.06.1991

Ish-Republika

Jugosllave e

Maqedonisë

22/11/2006(§) 17.11.1991

Aktualisht janë 83 palë kontraktuese të KShNM-së

Pas aderimit në këtë konventë, Kroacia ka vendosur, bazuar në Vendimit Kushtetues për Sovranitetin

dhe Pavarësinë e Republikës së Kroacisë të datës 25 qershor 1991 dhe Vendimit të Parlamentit të

Kroacisë të datës 8 tetor 1991 dhe për shkak të trashëgimisë nga ish-Republika Socialiste Federative e

Jugosllavisë në raport me territorin e Kroacisë, që të konsiderohet palë e Konventës duke filluar nga

data 8 tetor 1991, datë më të cilën Kroacia i ka shkëputur të gjitha lidhjet kushtetuese dhe ligjore me

Republikën Socialiste Federative të Jugosllavisë dhe i ka marrë përsipër obligimet ndërkombëtare të saj.

Ish-Jugosllavia (RSFJ) e ka nënshkruar dhe ratifikuar këtë konventë më 11 prill 1980 dhe 27 mars 1985

përkatësisht. Më 12 mars 2001, ish-Republika Federative e Jugosllavisë ka deklaruar si vijon:

"Republika Federative e Jugosllavisë, pasi ka shqyrtuar [konventën], merr përsipër obligimet ndaj së

njëjtës dhe zotohet t’i përmbushë dhe zbatojë me besnikëri dispozitat e saj që nga data 27 prill 1992,

datë më të cilën Republika Federative e Jugosllavisë ka marr përgjegjësinë për marrëdhëniet

ndërkombëtare të saj."

1 Në dispozicion në http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/sale_goods/1980CISG_status.html

Kjo faqe përditësohet kurdo që Sekretariati i UNCITRAL-it informohet për ndryshimet në statusin e konventës.


2.4 KShNM në Kosovë

2.4.1 Konventa e Vjenës për Trashëgiminë ndaj Traktateve Ndërkombëtare

Për ta kuptuar konceptin e nenit 34 të Konventës së Vjenës për Trashëgiminë ndaj Traktateve

ndërkombëtare, ne duhet që së pari ta shpjegojmë vetë këtë konventë.

Neni 6

Kjo Konventë mbulon rastet e trashëgimisë së shteteve

Kjo Konventë zbatohet vetëm për efektet e trashëgimisë së shteteve që ndodhin në

përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe, në veçanti, për parimet e së drejtës ndërkombëtare

që janë mishëruar në Kartën e Kombeve të Bashkuara.

Kjo konventë bën dallimin midis të ashtuquajturave “shtete të sapopavarësuara” dhe “rasteve të ndarjes

së një pjese të shtetit” (të gjitha shtetet e tjera). Kjo bëhet për t’ua ofruar shteteve të sapopavarësuara

një “dosje të pastër” (neni 16 i Konventës), çfarë do të thotë se shtetet e sapopavarësuara post-

koloniale nuk trashëgojnë ndonjë obligim të traktateve të fuqisë kolonizuese. Megjithatë, kjo nuk vlen

për “rastet e ndarjes së një pjese të shtetit”, në të cilat zbatohet neni 34(1), kështu që shtetet mbeten

të detyruara nga të gjitha obligimet e traktateve që i ka pasur shteti nga i cili janë ndarë.

Ish-Jugosllavia e ka nënshkruar dhe ratifikuar këtë Konventë më 6 shkurt 1979 dhe 28 prill 1980

përkatësisht. Këtë e kanë bërë edhe palët e konventës: “Bosnja dhe Hercegovina” (më 22 korrik 1993,

sipas trashëgimisë), “Kroacia” (më 22 tetor 1992, sipas trashëgimisë), ”ish-Jugosllavia”, “Sllovenia” (më 6

korrik 1992, sipas trashëgimisë), “ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë” (më 7 tetor 1996, sipas

trashëgimisë) dhe “Jugosllavia”.

Neni 9

Deklarata e njëanshme nga një shtet pasardhës në raport me traktatet e shtetit paraardhës

1. Obligimet ose të drejtat që janë paraparë me traktatet që kanë qenë në fuqi në raport me një territor

të caktuar më datën e marrjes përsipër të trashëgimisë nga ana e shteteve nuk bëhen obligime apo të

drejta të shtetit pasardhës apo të shteteve të tjera palë të atyre traktateve vetëm për faktin se shteti

trashëgues e ka nxjerrë një deklaratë të njëanshme që mundëson mbetjen në fuqi të

traktateve në raport me territorin e tij.

2. Në një rast të tillë, efektet e trashëgimisë së shteteve në traktatet që kanë qenë në fuqi në raport me

territorin në fjalë më datën e marrjes përsipër të trashëgimisë nga ana e shteteve qeverisen nga kjo

Konventë.


Pjesa IV. Bashkimi dhe ndarja e shteteve

Neni 34

Trashëgimia e shteteve në rast të ndarjes së një pjese të një shteti

1.Kur një pjesë apo disa pjesë të territorit të një shteti ndahen për të formuar nga një apo më shumë

shtete, pavarësisht se a vazhdon të ekzistojë shteti paraardhës apo jo:

(a) çdo traktat që ka qenë në fuqi më datën e marrjes përsipër të trashëgimisë nga ana

e shteteve në raport me tërë territorin e shtetit paraardhës mbetet në fuqi për çdo shtet

pasardhës që është formohet në atë mënyrë;

(b) cilido traktat që ka qenë në fuqi më datën e marrjes përsipër të trashëgimisë nga ana e shteteve

në raport me vetëm atë pjesë të territorit të shtetit paraardhës, i cili është bërë shtet pasardhës, mbetet

në fuqi në raport me vetëm atë shtet.

2.Paragrafi 1 nuk zbatohet nëse:

(a) shtetet në fjalë merren vesh ndryshe; ose

(b) nga traktati duket ose është konstatuar ndryshe se zbatimi i traktatit në raport me shtetin

pasardhës do të binte ndesh me objektin dhe qëllimin e atij traktati dhe do t’i ndryshonte rrënjësisht

kushtet për funksionimin e tij.

2.4.2 Trashëgimia në Kosovë ndaj KShNM-së sipas Konventës së Vjenës për

Trashëgiminë ndaj Traktateve Ndërkombëtare

Ish-Jugosllavia, si anëtar kontraktues i a KShNM-së, e ka nënshkruar dhe ratifikuar këtë konventë më 11

prill të viti 1980 dhe 27 mars të vitit 1985 përkatësisht. Më 12 mars të vitit 2001, ish-Republika Federale

e Jugosllavisë ka deklaruar se Republika Federative e Jugosllavisë merr përsipër obligimet ndaj kësaj

Konvente dhe zotohet t’i përmbushë dhe zbatojë me besnikëri dispozitat e saj që nga data 27 prill 1992,

datë më të cilën Republika Federative e Jugosllavisë ka marr përgjegjësinë për marrëdhëniet

ndërkombëtare të saj.

Siç mund ta shohim në skicën më lart, të gjitha shtetet e ish-Jugosllavisë kanë aderuar në këtë konventë.

Kosova, si shteti më i fundit, ende është në pyetje. Meqë Kosova ende nuk ka dhënë njoftim për

trashëgimin e obligimeve ndaj kësaj konvente, pyetje të rëndësishme mbesin pa përgjigje. A

konsiderohen palët kontraktuese kosovare palë që vijnë nga radhët e shteteve kontraktuese të KShNM-

së për qëllime të nenit 1(1)(a) të KShNM-së? A duhet të konsiderohet se ligji i Kosovës e përfshinë

KShNM-në, nëse rregullat e së drejtës ndërkombëtare çojnë në zbatimin e saj sipas nenit 1(1)(b) të

KShNM-së, përderisa kontrata kryesore lidhet në periudhën aktuale?

Meqë Serbia është shtet kontraktues i KShNM-së dhe ka qenë i tillë edhe në territorin e Kosovës, a

mund të zbatohet në këtë rast neni 34 i Konventës së Vjenës për Trashëgiminë ndaj Traktateve

Ndërkombëtare të vitit 1978? Në nenin 34 thuhet se në rast të shpërbërjes së një shteti, kemi vazhdim


automatik të zbatueshmërisë së traktateve shumëpalëshe që janë nënshkruar nga shteti paraardhës në

territorin e shtetit pasardhës.

Praktika e dhënies së njoftimeve nga shteti pasardhës dhe pranimi i pastajmë nga ana e shteteve

garantuese mund të interpretohet si mënyrë e qartësimit të situatës e jo si argument në të kundërtën,

për shkak të njoftimit se shteti ka aderuar në Konventë. Kështu, statusi i shtetit kontraktues në raport

me traktatin do të përcaktohej ipso facto nga data kur shteti e shpall pavarësinë. Njoftimet prandaj mund

të shihen vetëm si zyrtarizim.

Neni 100 i KShNMs-së, megjithatë, bie ndesh me vetë natyrën konstituive të njoftimit. Kjo bëhet e

dukshme kur vetë ligji i shtetit zgjidhet si ligj që e qeverisë kontratën. Kur palët e zgjedhin ligjin e

Kosovës tani, ato me gjasë nuk mëtojnë të jenë të detyruara nga KShNM-ja, meqë kjo konventë nuk

përbën pjesë të ligjit të Kosovës në kohën kur lidhet kontrata. Kjo është koha kur neni 100(2) i KShNM-

së vihet në zbatim, e cili i mbron palët e kontratës nga inkorporomi i pastajmë i KShNM në ligjin

kombëtar, në kontratën e tyre. Pa këtë dispozitë, do të kishte një çekuilibër midis palëve që

kontraktojnë pasi KShNM-ja të hyjë në fuqi, sepse ato mund t’i shmangen zbatimit të KShNM sipas nenit

6, përderisa palët që kanë kontraktuar para inkorporimit nuk e kanë pasur një mundësi të tillë. Prandaj,

duke i kushtuar vëmendje të duhur sigurisë ligjore, kontrata e lidhur me zgjedhjen që ligj i zbatueshëm të

jetë ligji i Kosovës nuk do të përbëjë kontratë sipas KShNM-në.

Neni 100 i KShNM-së

(1) Kjo Konventë zbatohet për formimin e një kontrate vetëm kur propozimi për lidhjen e një kontrate

bëhet më apo pas datës kur kjo Konventë hyn në fuqi në raport me shtetet kontraktuese që janë

përmendur në nënparagrafin (1) (a) ose me shtetin kontraktues që është përmendur në nënparagrafin

(1) (b) të nenit 1.

(2) Kjo Konventë vlen vetëm kontratat që lidhen më ose pas datës kur kjo Konventë hyn në fuqi në

raport me shtetet kontraktuese që janë përmendur në nënparagrafin (1)(a) ose me shtetin kontraktues

që është përmendur në nënparagrafin (1)(b) të nenit 1.

Megjithatë, Kosova (së pari përmes Rregullores 2000/68 të UNMIK-ut mbi Kontratat për

Shitjen e Mallrave e tani me anë të Ligjit për Marrëdhëniet e Detyrimeve nr. 04/L-077) e ka

miratuar KShNM-në njëanshëm.

Kosova ka qenë më parë, për shkak të statusit të saj si vend nën administrimin e OKB-së, palë e

KShNM-së mirepo ky status pastaj është humbur, për shkak të deklaratës së pavarësisë pa njohjen e

plotë të organeve të OKB-së. Teknikisht, KShNM-ja tashmë është zbatuar në Kosovë jo vetëm për

shitblerjet ndërkombëtare, por edhe për shitblerjet vendore, ndërsa interpretimi i këtij ligji ka qenë i

pakënaqshëm.


LIGJI NR. 04/L-077

PËR MARRËDHËNIET E DETYRIMEVE

Neni 1058

Ndërprerja e vlefshmërisë dhe zbatimi i ligjeve tjera

1. Në ditën e hyrjes në fuqi të këtij Ligji dispozitat e Rregullores së UNMIK-ut nr. 2000/68, për kontratat

mbi shitjen e mallrave pushojnë se ekzistuari.

2. Në kuptim të këtij ligji, e në pajtim me nenin 145 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, ligj i

aplikueshëm për kontratat për shitjen ndërkombëtare të mallrave është Konventa e Kombeve të

Bashkuara për kontratat për shitjen ndërkombëtare të mallrave.

3. Në ditën e hyrjes në fuqi të këtij Ligji dispozitat e Ligjit mbi marrëdhëniet e detyrimeve (Gazeta

Zyrtare e RSFJ-së, nr. 29/78, 39/85, 57/89), pushojnë se ekzistuari, me përjashtim të dispozitave në vijim:

Kreu XXXI, nenet 1035 deri 1046; Kreu XXXII, nenet 1047 deri 1051; Kreu XXXIII, nenet 1052 deri

1060; Kreu XXXIV, nenet 1061 deri 1064; Kreu XXXV nenet 1065 deri 1068; Kreu XXXVI nenet 1069

deri 1071; Kreu XXXVII, nenet 1072 deri 1082; Kreu XXXVIII, nenet 1083 deri 1087; Kreu XXXIX,

neni 1088, të cilat përshtatshmërisht do të vazhdojnë të aplikohen përderisa legjislacioni nacional nuk

fuqizon ligje, gjegjësisht akte tjera nënligjore për rregullimin e të njëjtave.

4. Me hyrjen në fuqi të këtij ligji, pushojnë së vepruari edhe dispozitat e ligjeve të mëparshme që kanë

rregulluar këtë materie, përveç në rastet kur me këtë ligj është paraparë ndryshe.

2.4.3 Zbatimi i KShNM-së në Kosovë

Nëse Konventa e Vjenës për Trashëgiminë ndaj Traktateve Ndërkombëtare sipas nenit të 100 KShNM-së nuk do të kishte qenë e zbatueshme, kjo do të krijonte një situatë në të cilën do të konsiderohej se KShNM-ja ka qenë e zbatueshme për kontratat që janë lidhur para pavarësisë së Kosovës, sipas Rregullores 2000/68 të UNMIK-ut për Kontratat për Shitjen e Mallrave. Kontratat që janë lidhur sipas ligjit që përfshin KShNM-në ende do të duhej të përcaktoheshin sipas rregullave të KShNM-së. Edhe kontratat me shtetet që janë shtete kontraktuese të KShNM-së munden të çojnë – në rrethana të caktuara që janë shtjelluar në modulin 3 – në zbatimin e KShNM-së në Kosovë.


Nga shembulli i Maqedonisë, ne mund të nxjerrim opinione për zbatueshmërinë në raste të konfliktit

Shembull

Në rastin e Maqedonisë (Maqedonisë iu deshën 15 vjet nga data e pavarësisë së saj për ta paraqitur një njoftim për marrje përsipër të trashëgimisë së KShNM-së), në dy raste para njoftimit formal dhe pas elaborimit të arsyeve për zbatimin e KShNM-së, arbitri pati deklaruar si vijon: "meqë shitësi është një kompani serbe, ligj i zbatueshëm duhet të jetë ligji i Serbisë, gjegjësisht Ligji për Marrëdhëniet e Detyrimeve. Megjithatë, meqë të dyja shtetet në territorin e të cilave palët kanë vende të biznesit kanë qenë njësi konstituive të ish-RSFJ-së dhe meqë RSFJ-ja e ka nënshkruar Konventën e KKBDNT-së [Komisionit të Kombeve të Bashkuara për të Drejtën Ndërkombëtare Tregtare, angl. UNCITRAL] për Kontratat për Shitjen Ndërkombëtare të Mallrave dhe kontrata në fjalë është kontratë për shitjen ndërkombëtare të mallrave, arbitri konsideron se Konventa e Vjenës (e KKBDNT-së) është e zbatueshme edhe për arsyet e trashëgimisë automatike të traktateve ndërkombëtare."

Vendimet T-14/04 dhe T-15/04 të datës 21 shkurt 2005.

Shembull për kohën kur Maqedonia ka paraqitur njoftim për marrje përsipër të trashëgimisë dhe është radhitur në ueb faqen e KKBDNT-së si shtet kontraktues i KShNM-së.

Shembull

Në një kontest midis një shitësi serb dhe një blerësi maqedonas, KShNM-ja është zbatuar si pjesë e ligjit serb në bazë të analizës së konfliktit të ligjeve (KiL-së). Arbitri i vetëm pati vërejtur qartë në obiter dictum se analiza e zbatimit të KShNM-së në bazë të nenit 1(1)(a) nuk është bërë qëllimisht, meqë Maqedonia ka qenë palë e kësaj konvente në kohën kur është marrë vendimi, por nuk ka qenë në kohën kur ishte lidhur kontrata.

Vendimi T-23/06 i datës 15 shtator 2008

Shembull

Mendimet e kundërta që janë dhënë në lidhje me shembullin e mëposhtëm:

Përfundim i kundërt është nxjerrë në rastin e një kontrate të dhënë, në të cilin KShNM-ja është zbatuar

në bazë të nenit 1(1)(a), meqë të dyja shtetet e vendeve të biznesit të palëve janë konsideruar palë të

KShNM-së, përkundër faktit se kontrata kryesore ishte lidhur para paraqitjes së njoftimit për

aderim të Maqedonisë në KNShM. Kjo bie ndesh me nenin 100(2) të KShNM-së.

Vendimi nr. T-8/07 i datës 9 maj 2008

Vendimi nr. T-1/08 i datës 17 nëntor 2008


2.5 Përmbledhje

Ky modul shqyrton zbatimin e KShNM-së në kontratat e Kosovës për shitje ndërkombëtare. Zbatimi i

KShNM-së ndaj kontratave do të vlerësohet nën dritën e Konventës së Vjenës për Trashëgiminë

Ndërkombëtare dhe miratimin e KShNM-së përmes saj. Moduli do të përmbyllet me vërejtje dhe

shembuj të zbatimit të KShNM-së në praktikë.


ta kuptoni sistemin e trashëgimisë së traktateve ndërkombëtare

ta nxirrni nga shembujt e dhënë një nocion për zbatueshmërinë e KShNM-së në kontratat që

lidhen me një shtet kontraktues dhe një shtet jo-kontraktues.


MODULI 3:

FUSHËVEPRIMI DHE ZBATIMI I KShNM-së



Ky modul shpjegon në veçanti sferën e zbatimit të KShNM-së si dhe rregullat për sferën e zbatimit. Ju do

ta fitoni një ide për kontratat që qeverisen nga KShNM-ja, domosdonë e karakterit ndërkombëtar dhe

lidhjen me shtetin kontraktues, ta kuptoni sferën e përkohshme të zbatimit të KShNM-së edhe të jeni të

gjendje ta lidhni një kontratë duke e zbatuar apo mos e zbatuar KShNM-në.



ta kuptoni sferën e zbatimit të KShNM-së;

t’i interpretoni situatat/kontratat sipas zbatueshmërisë të KShNM-së.

3.3 Përcaktimi i zbatueshmërisë

Zbatueshmëria e KShNM-së ndaj disa kontratave përcaktohet me anë të vetë rregullave të saj të përcaktuara me nenet nga 1 deri në 6 të KShNM-së. Për përcaktimin e zbatueshmërisë, është me rëndësi që të merren parasysh elemente të ndryshme të kontratës. Elemente të rëndësishme për këtë përcaktim janë palët, lidhja e tyre me shtetin kontraktues dhe me KShNM-në dhe vetë transaksioni. Në rastet kur nenet nga 1 deri në 6 që qeverisin përcaktimin e zbatueshmërisë lënë boshllëk apo e lejojnë interpretimin, për ta përcaktuar zbatimin mund të përdoren rregulla ligjore të zgjedhura.

Përveç që qeverisin zbatueshmërinë, nenet nga 1 deri në 6 edhe e kufizojnë sferën e zbatimit të KShNM-së. Meqë unifikimi përmes KShNM-së nuk siguron unifikim të plotë të së drejtës së shitjes, ai mund të shihet vetëm si unifikim i pjesshëm, unifikim që ka të bëjë vetëm me kontratën e shitjes dhe përmbushjen e saj. Kjo rezulton në një situatë në të cilën ligji vendor do të jetë i zbatueshëm bashkë me KShNM-në. Prandaj, është e këshillueshme që në kontratë të parashihet jo vetëm zbatueshmëria të KShNM-së, por edhe ligji vendor që e qeverisë atë kontratë.

Për ta përcaktuar zbatueshmërinë e KShNM-së sipas neneve nga 1 deri në 6 në një situatë të caktuar, ndiqeni skicën e mëposhtme:


3.4 Kontrata e shitjes së mallrave

Mallrat

Neni 1 i KShNM-së parasheh se KShNM-ja zbatohet për “kontratat e shitjes së mallrave”. Është jo relevante se a ka kontrata përkatëse karakter civil apo tregtar (neni 1(3)). Sipas interpretimit të akademikëve të drejtësisë (shih për hollësi Schlechtriem/Schwenzer, Commentary on the Convention on the International Sale of Goods, 3rd edition, 2010) mallrat janë të luajtshme, të prekshme, objekte. Termi “mall” do t’i nënshtrohet një interpretimi të gjerë ashtu që t’i mbulojë të gjitha objektet – të reja apo të përdorura – të cilat e përbëjnë materien e kontratave tregtare të shitjes dhe ato të cilat hartuesit e konventës nuk kanë mundur t’i parashohin. Disa artikuj qartë përjashtohen nga zbatueshmëria e konventës (shih neni 2(d)-(f)). Artikujt që janë extra commercium ose tregtia e të cilave është përndryshe e ndaluar, janë mallra në kuptim të nenit 1. Sa u përket softuerëve, edhe ata mund të jenë subjekt i KShNM-së, nëse transferohen tek pala tjetër në mënyrë permanente në të gjitha aspektet, me përjashtim të të drejtave autoriale dhe kufizimeve ndaj përdorimit të tyre nga palët e treta dhe bërjes së tyre pjesë e pronës së palëve të tjera. Megjithatë, bartja e njohurive që nuk realizohet përmes një mediumi fizik nuk hyn në kuadër të KShNM-së, sepse nuk ka asnjë lidhje me nocionin e mallit. KShNM-ja zbatohet edhe për shitjen e dokumenteve. Kjo nuk vlen për shitjen e tërë ndërmarrjeve afariste, sepse ato nuk hyjnë në kuadrin e KShNM-së. Kjo pa dyshim vlen për aksionet, interesat e partneritetit, meqë ato përbëjnë të drejta, por mund të jetë ndryshe kur kemi të bëjmë me çështjen e ndarjes së aseteve. Atëherë përvetësimi i këtyre artikujve mund të jetë objekt real i blerjes së aksioneve nga blerësi. Në përgjithësi, KShNM-ja përjashtohet madje edhe në rast të një ndarjeje të aseteve, meqë prona e patundshme dhe/ose të drejtat zakonisht përbëjnë pjesën kryesore të materies së shitjes. Për më tepër, edhe vullneti i mirë dhe artikujt e tjerë të paprekshëm, siç janë të drejtat e patentave etj., do ta luajnë një rol të rëndësishëm. Shitja e thjeshtë e të drejtave nuk mbulohet nga KShNM-ja. Megjithatë, siç e bëjnë të qartë nenet 41 dhe 42, fakti që artikujt përmbajnë të drejta të pronës intelektuale nuk ndikon

A është kjo shitje ndërkombëtare? A zbatohet KShNM-ja sipas nenit 1(1)(a)-(b)?

A mund të cilësohet transaksioni si shitje e mallrave sipas neneve 1-3?

A e kanë ushtruar palët lirinë e tyre për t'iu shmangur kontratës sipas nenit 6?

A qeveriset lënda (çështja) në fjalë nga konventa (nenet 4-5)?

Nëse lënda qeveriset, a qeveriset, por nuk zgjidhet, sipas nenit 7(2)?


në karakterin e tyre si mallra. Pretendimet, licencat, patentat, të drejtat autoriale, etj. nuk janë mallra në kuptim të nenit 1.

Kontrata e shitjes

KShNM-ja nuk e definon termin “kontratë e shitjes”. “Kontratat e shitjes” në kuptim të KShNM-së janë kontratat reciproke që orientohen kah këmbimi i mallrave kundrejt një çmimi. Duke iu përmbajtur këtij përkufizimi, mund të përfundohet se neni 1(1) ngërthen shumicën e llojeve të shitjeve. Në KShNM janë radhitur disa lloje të kontratave, në të cilat klasifikimi mund të shkaktojë vështirësi. Në konventë janë përmendur qartë bartja e mallrave (neni 31(a), 67), shitja sipas mostrës dhe modelit (neni 35(2)(c)) ose sipas specifikacioneve që janë dhënë nga blerësi (neni 65), si dhe kontratat me këste (neni 73). Të përfshira në konventë, por jo të përmendura qartë, janë shitjet me kushte, përfshirë mbajtjen e titullit apo kufizimet kohore si dhe kontratat që parashohin dërgesën e drejtpërdrejtë të mallrave te konsumatori i blerësit. KShNM-ja po ashtu zbatohet për kontratat që parashohin opsione parandaluese ose të drejta të riblerjes, kontrata të riblerjes, kundërblerjes dhe shlyerjes së detyrimeve. Në nenin 3 mund të gjendet një dispozitë e veçantë për mallrat që duhet të prodhohen. Ndonëse koncepti i shkëmbimit të mallrave u përngjan kontratave të shitjes, ato nuk janë përfshirë në kuadrin e fushëveprimit të kësaj konvente. Në rast të kontratave të shitjes me marrëveshje për financim të veçantë, rregulla e përgjithshme është në analogji me nenin 3(2) të KShNM-së dhe pesha e pjesës së blerjes në një rast të veçantë është kriter vendimtar. E drejta për shpërndarje, e drejta për të tregtuar dhe e drejta në ndërmjetësim ose franshizë nuk hyjnë në kuadër të fushëveprimit të KShNM-së. Në kuadër të rregullave të KShNM-së (neni 29) hyn ndonjë modifikim, shmangie ose ndryshim në kontratat fillestare të shitblerjes.

3.5 Karakteri ndërkombëtar (neni 1(1) i KShNM-së)

Për ta përmbushur kërkesën e karakterit ndërkombëtar të paraparë me nenin 1 të KShNM-së, palët kontraktuese duhet t’i kenë selitë e bizneseve të tyre në shtete të ndryshme dhe kjo kërkesë është e përbashkët për të dyja pikat (pika a dhe pika b). KShNM-ja nuk e përmend vendin e lidhjes së kontratës e as vendin e përmbushjes së saj, por thjesht shikon kah vendi i biznesit. Barra e provës duhet të bartet nga pala e cila pretendon se KShNM-ja është e zbatueshme.

3.6 Lidhja me shtetin kontraktues

Kërkesa në nenin 1 të KShNM-së parasheh se kontrata duhet të ketë ndonjë lidhje me së paku njërin shtet kontraktues të KShNM-së. Neni 1 i KShNM-së përmban dy rregulla për zbatimin e KShNM-së. Rregulla në nenin 1(1) pika (a) është më e rëndësishmja. Kurdo që një palë, biznesi i së cilës gjendet në një shtet kontraktues të caktuar, i shet mallra një pale tjetër dhe vendin përkatës të biznesit e ka në një shtet tjetër të KShNM-së, konventa zbatohet “automatikisht”, sepse shitja në fjalë përfshin një kontratë midis palëve vendet e biznesit të të cilave janë në shtete kontraktuese të ndryshme.

Shembull

Nëse dy palë me vende të biznesit të tyre në Francë lidhin një kontratë për shitjen e një ngarkese me

mall nga Kina në Spanjë, KShNM-ja nuk do të jetë e zbatueshme.


Shembull

Nëse një palë me vend të biznesit të vet në Kinë lidh kontratë për shitjen dhe transportin e mallrave nga

Parisi në Bordo me një palë e cila vendin e biznesit të saj e ka në Spanjë, kërkesa e karakterit

ndërkombëtar të KShNM-së plotësohet.

Shembull

Zbatimi i KShNM-së nuk ndikohet nëse dy qytetarë gjermanë lidhin një kontratë në Hamburg për një

sasi të caktuar të likerit, i cili i dorëzohet menjëherë nga shitësi tek blerësi, përderisa vendet e bizneseve

të tyre të jenë në shtete të ndryshme.

Kur shitja në fjalë është “ndërkombëtare”, gjykatat e shumicës së shteteve kontraktuese nuk janë vetëm

të obliguara ta zbatojnë këtë konventë kur plotësohen kriteret e përcaktuara me nenin 1(1), pika a, por

edhe pika b mund të jetë shkas për zbatimin e KShNM-së, edhe nëse vetëm njëra nga palët e ka vendin e

biznesit të saj në shtetin kontraktues të KShNM-së. Zbatimi nën pikën b është paksa më i ndërlikuar,

meqë çon në zbatimin e KShNM-së nëpërmjet rregullave të forumit të së drejtës private

ndërkombëtare. KShNM-ja zbatohet kur këto rregulla çojnë në zbatimin e ligjit të një shteti kontraktues.

Shembull

Një kontest midis dy palëve (një shitësi gjerman dhe një blerësi britanik) do të vendoset nga Gjykata

Gjermane (ndërkombëtarisht kompetente) sipas rregullës së të drejtës private ndërkombëtare për

“lidhjet më të afërta” që duhet të qeverisen nga ligji gjerman. Prandaj, si pjesë e ligjit gjerman, KShNM-ja

do të jetë e zbatueshme ndaj kësaj kontrate, kur të plotësohen kriteret e zbatimit të KShNM-së. Për të

njëjtën arsye, KShNM-ja do të zbatohej po që se gjykatës britanike ndërkombëtarisht kompetente do t’i

duhej ta zbatonte ligjin gjerman, për shkak të rregullave për konfliktin e ligjeve.

Megjithatë, për shkak të një deklarimi apo rezervimi që mund të jetë bërë nga shtetet kontraktuese

(p.sh. Kina, SHBA-të.) sipas nenit 95, gjykatat në ato shtete nuk janë të detyruara nga rregulla e

nënparagrafit (b) të nenit 1(1).

Shembull

Kemi kontratë midis palëve kontraktuese, një blerësi britanik (Britania duke mos qenë shtet kontraktues

i KShNM-së) dhe një shitësi amerikan; kemi gjykatë amerikane kompetente ndërkombëtarisht dhe

zbatimin e së drejtës materiale të SHBA-ve. Gjykata nuk do ta zbatojë KShNM-në, ndonëse do të ishte

pjesë e ligjit të SHBA-ve, për shkak të deklaratës së SHBA-ve sipas nenit 95, çfarë nënkupton se

KShNM-ja do të zbatohet nëse të dyja shtetet janë shtete kontraktuese dhe nuk zbatohet vetëm nëse e

drejta private ndërkombëtare çon në zbatimin e KShNM-së pa qenë të dyja shtetet palë e konventës.

Siç shihet më lartë, ky rast do të çonte në zbatimin e KShNM-së në rastin e blerësit britanik dhe shitësit

gjerman.


Që konventa të zbatohet, elementi ndërkufitar duhet të jetë i dukshëm për kontraktuesit ose nga

kontrata, ose nga marrëdhëniet midis palëve, ose nga informatat që janë shpalosur gjatë negociatave

midis palëve (neni 1(2) i KShNM-së).

Shembull

Nëse një kompani austriake që e ka degën në Austri blen diçka nga një agjent austriak i një kompanie

zvicerane, (e cila nuk ka degë në Austri), atëherë kompania austriake duhet të ketë qenë në dijeni se ky

agjent ka vepruar për kompaninë zvicerane dhe/ose se kompania zvicerane e ka lidhjen më të afërt me

kontratën dhe me përmbushjen e saj, në mënyrë që KShNM-ja të zbatohet sipas nenit 10(a) të KShNM-

së. Nëse agjenti nuk ka treguar se ai/ajo ka kontraktuar në emër të kompanisë zvicerane dhe nëse nuk

është evidente se kontrata ka një lidhje të ngushtë me kompaninë zvicerane (qoftë përmes

marrëdhënieve të mëhershme, negociatave apo nga kontrata dhe përmbushja e saj), KShNM-ja nuk do të

jetë e zbatueshme. Në vend të kësaj, do të zbatohet ligji austriak.

3.7 Sfera e përkohshme e zbatimit

Neni 100 i KShNM-së qeverisë sferën e përkohshme të zbatimit të konventës. Kjo dispozitë bën dallimin

midis rregullave për formimin e kontratës dhe rregullave të tjera të kësaj konvente.

Neni 100(1) parasheh se „kjo konventë zbatohet për hartimin e kontratave vetëm kur propozimi për

lidhjen e kontratës bëhet ose më ose pas datës kur kjo konventë hyn në fuqi në lidhje me shtetet

kontraktuara që janë përmendur në nënparagrafin (1) (a) ose me shtetin kontraktues që është

përmendur në nënparagrafin (1) (b) të nenit 1.

(2) Kjo konventë zbatohet për hartimin e kontratave vetëm kur propozimi për lidhjen e kontratës bëhet

ose më ose pas datës kur kjo konventë hyn në fuqi në lidhje me shtetet kontraktuara që janë përmendur

në nënparagrafin (1) (a) ose me shtetin kontraktues që është përmendur në nënparagrafin (1) (b) të

nenit 1.“

3.8 Autonomia e palës

Zbatimi i KShNM-së i nënshtrohet parimit të autonomisë së palës. Sipas nenit 6 të KShNM-së, palët

mund ta përjashtojnë zbatimin e KShNM-së ose, sipas nenit 12 të KShNM-së, ta shmangin ose

ndryshojnë efektin e dispozitave të saj. Kjo dispozitë përmban dy mekanizma të ndryshëm: së pari

“shmangien” e plotë të zbatimit të konventës dhe, së dyti, shmangien nga dispozitat specifike të

Konventës.

Në rast të “vendimit për ta zbatuar” KShNM-në – nëse kërkesat për zbatim nuk janë plotësuar (për

shembull nga dy shtete jo kontraktuese) dhe nëse palët mund ta zgjedhin zbatimin – duhet të dallohen dy

situata: së pari, kur palët kanë zgjedhur ligjin e shtetit kontraktues, trajtimi i saktë mund të varet nga ajo

se ku gjendet forumi (shih skicën në kapitullin për lidhjen me shtetin kontraktues), por në shumicën e


rasteve, KShNM-ja do të zbatohet si pjesë e ligjit të zgjedhur në shtetin kontraktues; në situatën e dytë,

palët e kanë zgjedhur KShNM-së si ligj të zbatueshëm. Këtu ende shtrohet pyetja nëse palët mund ta

zgjedhin një instrument ligjor ndërkombëtar “si të tillë”, jo si pjesë e ligjit të një shteti me të cilin është

miratuar ky akt. Efekti i një zgjedhjeje të tillë do të ishte që dispozitat e KShNM-së do të

inkorporoheshin në kontratën e tyre. Prandaj, rregullat e KShNM-së nuk do të inkorporoheshin si ligj i

zbatueshëm, por si klauzola të thjeshta të kontratës.

KShNM

"Shmangia" Kjo Marrëveshje do të qeveriset nga ligjet e [...]. Do të përjashtohet zbatimi i Konventës së Kombeve të Bashkuara për Shitjen e Mallrave të 11 prillit 1980.

"Vendimi për zbatim" Ligji qeverisës Për këtë Marrëveshje do të zbatohet e drejta materiale gjermane, përfshirë Konventën e Kombeve të Bashkuara për Kontratat e Shitjes Ndërkombëtare të Mallrave të 11 prillit 1980 ose Të drejtat dhe obligimet e palëve sipas kësaj Marrëveshjeje do të qeverisen nga rights and obligations of the parties Konventa e Kombeve të Bashkuara për Kontratat e Shitjes Ndërkombëtare të Mallrave të 11 prillit 1980 ose Kjo Kontratë do të qeveriset nga Konventa e Kombeve të Bashkuara për Kontratat e Shitjes Ndërkombëtare të Mallrave e 11 prillit 1980, ose, për aq sa konventa nuk i përcakton të drejtat dhe obligimet e palëve, do të zbatohen ligjet materiale të.


KShNM-ja nuk zbatohet;

Duhet të zbatohet ligji kombëtar i

unifikuar.

Shqyrtimi i kërkesave të tjera të nevojshme për zbatim, neni1(1)lit.

a

Po •A është kontratë shitjeje?

Po

•A ka ndonjë mall në kuptimin e konventës? Ndonjë objekt të luajtshëm, të prekshëm?

Po

•A i kanë palët kontaktuese vendet e tyre të biznesit në shtete kontraktuese të ndryshme? Neni 1(1)

Po

•A janë të dyja shtetet shtete kontrakteuse të KShNM-së? Neni. 1(1), pika a

Jo

•1) A përjashtohet zbatimi i konventës (neni 12) ose a i shmangen palët ndonjë efekti të konventës? 2) Konventa nuk zbatohet sipas nenit 2?

SHËNIM

•KShNM-ja zbatohet ligji kombëtar i qeveris zbrazëtirat

3.9 Përmbledhje: A zbatohet KShNM-ja?

3.10 Përmbledhje

Në këtë modul, ju e keni shqyrtuar sferën e zbatimit të konventës, duke i vlerësuar më për së afërmi

kontratat e shitjen së mallrave për të cilat zbatohet KShNM-ja. Pse karakteri ndërkombëtar dhe lidhja

me shteti kontraktues janë të domosdoshme që një kontratë të hyjë në kuadrin e KShNM-së? Ne pastaj

i hodhëm një vështrim sferës së përkohshme të zbatimit dhe autonomisë e palës.

Në këtë modul, ju keni mësuar:

ta kuptoni sferën e zbatimit të KShNM-së;

t’i interpretoni dhe vlerësoni situatat/kontratat dhe të konstatoni nëse KShNM-ja është e

zbatueshme;

Jo

Jo

Jo

Po

Jo


MODULI 4:

HARTIMI I KONTRATËS



Ky modul ka të bëjë me hartimin e kontratës sipas KShNM-së. Në të shtjellohet se çfarë duhet të

përmbajë një ofertë, synimi për të qenë i detyruar, se oferta duhet të jetë mjaft e qartë, se oferta duhet

të jetë efektive dhe se nuk duhet të anulohet. Pastaj do të shtjellohet oferta që pasqyron pranimin. Po

ashtu janë përfshirë disa skica, të cilat tregojnë ofertën dhe pranimin me dhe pa formularë standardë.



t’i kuptoni parakushtet e domosdoshme për një ofertë sipas KShNM-së

t’i kuptoni parakushtet e domosdoshme për një pranim sipas KShNM-së

ta shpjegoni për së afërmi nga hartimin e kontratës duke u bazuar në skicë

4.3 Modeli i ofertës dhe pranimit

Pjesa II e KShNM-së merret me dispozitat e “hartimit të kontratës”, rregullat që kanë të bëjnë me

ofertën, pranimin dhe çështje të ngjashme.

Oferta dhe pranimi janë dy elemente esenciale në procesin e hartimit të kontratës. Për të shitur apo

blerë mallra në tregun ndërkombëtar, një ofertë e caktuar duhet ta përmbushë një minimum të caktuar

të kërkesave të konventës.

4.4 Oferta

Fjalia e parë e nenit 14(1) i paraqet kërkesat kryesore që një ofertë ta plotësojë standardin minimal. Si

rregull e përgjithshme, oferta duhet t’i drejtohet një apo dy personave specifikë, duhet të jetë mjaft e

qartë dhe ta dëshmojë synimin e ofertuesit për të qenë i detyruar.

4.4.1 Synimi për të qenë i detyruar

Synimi për të qenë i detyruar definohet nga vullneti i ofertuesit për të qenë i detyruar në rast të

pranimit. Përdorimi i frazave si “porosisim për dërgesë të menjëhershme” dhe “ofrojmë për shitje”

tregojnë një synim për të qenë i detyruar, përderisa termi “pa obligime” tregon qartë të kundërtën.

Sipas nenit 8, këto shprehje duhet të interpretohen në kontekstin e tyre. Si në shumicën e sistemeve

ligjore, kjo konventë bën një dallim midis një oferte dhe një komunikate qëllimi i së cilës është që vetëm

ta ftojë pranuesin që ta bëjë një ofertë (“ftesa ad ofertaendum”).

Neni 14(2) merret me një ofertë tjetër që u bëhet “një apo më shumë personave”. Në të thuhet se kjo

konsiderohet thjesht si ftesë për të bërë oferta, përveç kur e kundërta tregohet qartë. Sikur që nuk

mund të konkludohet në përgjithësi se një ofertë që u bëhet një apo më shumë personave specifikë

gjithmonë do të trajtohet si ofertë, ashtu edhe një propozim që bëhet sipas nenit 14(2) nuk mund të jetë

kurrë ofertë. Shihet qartë se kjo është çështje që i nënshtrohet interpretimit sipas nenit 8.


4.4.2 Oferta mjaft e qartë

Fjalia e dytë e nenit 14(1) e përkufizon një propozim si “mjaft të qartë” nëse ai propozim

a) tregon mallrat dhe

b) shprehimisht ose tërthorazi e cakton çmimin

Kjo do të thotë se kushtet esenciale të marrëveshjes së ardhshme (“essentialia negotii”) duhet të ruhen

në propozimin e ofertuesit. Kjo është tejet e rëndësishme që oferta – kur të pranohet – kontrata të

mund të realizohen kur të hyjnë në fuqi.

Shkalla e specifikacionit të nevojshëm do të varet nga lloji i mallrave që janë lëndë kryesore. Prandaj,

nëse në dispozicion është një sasi më e gjerë e produkteve (diferencat në cilësi), oferta duhet të jetë më

precize, ndonëse nuk ka ndonjë kërkesë të përgjithshme që të tregohet cilësia e mallrave.

Shembull

Urdhërpagesa që e identifikon programin e dhënë kompjuterik (softuer standard i llojit –X) dhe

kompensimi që duhet të paguhet për të do t’i plotësojnë kërkesat.

Shembull

Një porosi për gëzof të çinçilës të cilësisë “së mesme apo më të mirë” për një çmim prej 35 dhe 65

markave gjermane është konsideruar si mjaft e qartë.

Shembull

Kontrata për furnizim në të ardhmen me “sasi komerciale” të një përbërësi kimik është konsideruar si

mjaft e qartë sipas nenit 14 nga një gjykatë amerikane në një vendim fleksibil.

Nëse propozimi nuk i përmbush standardet minimale të qartësisë sipas nenit 14(1), nuk mund të

cilësohet as si ofertë e KShNM-së, as si kundërofertë sipas nenit 19(1). Megjithatë, nëse një komunikatë

duket se nuk e përmbush kërkesën, për ta plotësuar atë mund të shërbejnë zakoni dhe praktika e

tregtimit. Kështu, kur përcaktimi i “essentialia negotii” duhet të bëhet tërthorazi, duhet të merren

parasysh të gjitha rrethanat e rastit, përfshirë negociatat, çfarëdo praktike që palët e kanë krijuar midis

vete, shprehitë dhe çfarëdo sjelljeje të pastajme të palëve (nenet 8, 9 të KShNM-së).

Shembull

Në një rast në Hungari, një komunikatë gojore në dukje e paqartë nga një shitës gjerman është cilësuar

si mjaft e qartë sipas nenit 14(1), meqë cilësia, sasia dhe çmimi i mallrave ishin caktuar tërthorazi nga

rrjedha e marrëdhënieve paraprake midis palëve në përputhje me nenin 9(1). Në disa raste, shitësi i

kishte dërguar mallrat e porositura nga blerësi, i cili e kishte paguar çmimin rregullisht dhe pa ndonjë

vërejtje pas pranimit.

Shembull

Propozimi për “një kamion të ngarkuar me vezë” është konsideruar i pranueshëm për shkak të zakoneve

të palëve.


Në rast të mundësisë së përcaktimit të ofertës sipas fjalisë së dytë të nenit 14(1), një propozim mund të

jetë mjaft i qartë pavarësisht se çmimi, mallrat dhe sasia nuk janë caktuar as shprehimisht, as tërthorazi,

nëse me të ofertë parashihet përcaktim i tyre. Atëherë propozimi është i përcaktueshëm.

Shembull

Blerësi porositë 50 gjëra të ndryshme të përshkruara dhe me çmime të caktuara në katalog, çmimi i

porosisë është mjaft i përcaktueshëm.

Problemi i vetëm që mbetet është “termi i çmimit të hapur”. Ligjet vendore ndryshojnë varësisht nga ajo

se a munden apo jo ta lidhin një kontratë pa e përcaktuar apo fiksuar përfundimisht çmimin. Sipas nenit

14(1) të KShNM-së, një ofertë është mjaft e qartë nëse shprehimisht ose tërthorazi e përcakton apo

mundëson përcaktimin e cilësisë dhe të çmimit. Përfundimi në të cilën kanë ardhur akademikët e

contrario nga kjo dispozitë është se një propozim i cili nuk e përcakton apo mundëson përcaktimin e

çmimit nuk është mjaft i qartë dhe, kësisoj, nuk përbën ofertë. Pikëpamja kundërshtuese është se ky

problem zgjidhet nga neni 55, e cili parasheh si referencë një rregull automatike për çmimin që

përgjithësisht caktohet në rastet ”kur kontrata lidhet në mënyrë të vlefshme, por nuk përcakton ose

parashikon shprehimisht ose tërthorazi përcaktimin e çmimit. Meqë neni 55 i KShNM-së parasheh një

metodë për t’u marrë me këtë problem dhe për ta plotësuar boshllëkun së paku në disa nga kontratat e

KShNM-së, kjo dispozitë e mohon opinionin se mungesa e kushtit të çmimit paraqet pengesë për një

ofertë mjaft të qartë.

Për ta gjetur një zgjidhje në këtë rast, gjykatat dhe arbitrit duhet së pari ta vërejnë synimin e vërtetë të

palëve, jo vetëm sepse ky është parimi kryesor i nenit 14, por edhe sepse neni 6 i lejon palët që t’i

shmangen cilësdo dispozitë të KShNM-së që ka të bëjë me hartimin e kontratës.

4.4.3 Oferta “efektive” (neni 15(1) i KShNM-së)

Hapi i ardhshëm pas përcaktimit të një ofertë është çështja se kur oferta nis të zbatohet. Kjo është e

rëndësishme për periudhat relevante në atë periudhë kohore (oferta mbetet e hapur, ose nëse pranimi

arrin me kohë). Siç është rënë dakord në përgjithësi, një ofertë vihet në zbatim kur mbërrin tek ai të cilit

i bëhet oferta. Një ofertë verbale mbërrin tek i ofertuari menjëherë, përderisa një ofertë me shkrim

merr kohë të caktuar që të dërgohet tek vendi i biznesit dhe, nëse nuk ka vend të biznesit, tek

vendbanimi.

4.4.4 Oferta e pa anuluar

Që i ofertuari ta pranojë ofertën, ajo nuk duhet të jetë anuluar. Është me rendësi që të bëhet dallimi

midis tërheqjes dhe revokimit.

Tërheqja (neni 15(2) i KShNM-së)

Nënkupton anulimin e ofertës që bëhet para ose në të njëjtën kohë kur oferta mbërrin te i

ofertuari.

Nëse komunikata për anulimin e ofertës mbërrin tek i ofertuari para ose në të njëjtën kohë kur

mbërrin edhe oferta, kjo është efektive për ta tërhequr ofertën, edhe nëse në ofertë thuhet se

ajo është e parevokueshme (neni 15(2) i KShNM-së. Dallimi nga revokimi i ofertës është se e

drejta për t’u tërhequr ka të bëjë me ofertat që asnjëherë nuk janë vënë në zbatim.

Revokimi (neni 16 i KShNM-së)

Anulimi pasi oferta të mbërrijë te i ofertuari.


Ofertuesi ka të drejtë ta revokojë një ofertë e cila nuk është tërhequr në mënyrë efektive sipas

nenit 15(2), ka mbërritur tek i ofertuari dhe është vënë në zbatim. E drejta në revokim është e

lejueshme nëse revokimi i mbërrin të ofertuarit para se ai ta ketë dërguar njoftimin për pranim

të ofertës (neni 16(1) i KShNM-së). Ideja themelore është që ofertuesi duhet ta ketë lirinë që ta

revokojë ofertën së paku derisa i ofertuari të ketë pranuar atë.

Dy modifikime të rëndësishme të së drejtës në revokim mund të gjenden në nenin 16(2).

Modifikimi i parë është se oferta për lidhje të kontratës të shitjes ndërkombëtare nuk mund të

revokohet nëse “tregon … që është e parevokueshme” (neni 16(2) (a)). Në kufizimin e dytë

thuhet: “nëse ka qenë e arsyeshme për të ofertuarin që të mbështetet në ofertën si të

revokueshme dhe nëse i ofertuari ka vepruar duke u mbështetur në atë ofertë” (neni 16(2) (b)).

Shembull

S (në shtetin X të KShNM-së) ia dërgon blerësit potencial B-1 një faks duke ofertuar furnizim

me pëlhurë për një çmim të caktuar (në shtetin e KShNM-së Y). B-1, i cili bën biznes të rregullt

me S, i përllogarit shpenzimet e prodhimit në bazë të ofertës dhe pastaj oferton për t’i shitur

mallra të gatshme (xhaketa) B-2-it. Menjëherë pasi B-2 e pranon ofertën që është bërë nga B-1,

S e revokon ofertën e tij për B-1. Duke e mohuar efektin e këtij revokimi, B-1 e pranon ofertën

origjinale nga S-i.

Meqë në ofertën e S nuk është përcaktuar ndonjë kohë afat kohor për pranim, S ka mbetur i lirë

që ta revokojë ofertën para pranimit nga ana e B-1, përveç rasteve kur zbatohet parimi i

“mbështetjes në ofertë” i paraparë me nenin 16(2) (b). Në këtë rast, një gjykatë mund të thotë

se ka qenë e arsyeshme për B-1 që të mbështetej në ofertën si “të parevokueshme”, për shkak

të marrëdhënieve të mëhershme midis palëve, dhe t’i japë B-1 arsye që të ketë parashikuar se S

nuk do ta kishte revokuar ofertën.

Sipas kësaj rregulle, i ofertuari mund ta pranojë ofertën, madje edhe pas tentimit të pastajmë të

ofertuesit për ta revokuar atë.

Refuzimi i ofertës (neni 17 i KShNM-së)

Oferta anulohet kur refuzimi i ofertës mbërrin tek ofertuesi. Madje ky anulim përmes refuzimit

hyn në fuqi edhe kur theksohet se oferta është e parevokueshme. Refuzimi mund të shpallet

shprehimisht ose tërthorazi. Pranimi me kushtet e reja që janë paraparë me nenin 19 të KShNM-

së mund të interpretohet si refuzim i nënkuptuar i ftesës së parë i shoqëruar me një

kundërofertë. Për të hyrë në fuqi, refuzimi duhet të mbërrijë te ofertuesi.

4.5 Pranimi

4.5.1 Të përgjithshme

Sipas nenit 23, kontrata lidhet nëse pranimi i ofertës hyn në fuqi. Nenet nga 18 deri në 22 rregullojnë

kërkesat për pranim të një oferte. Neni 18 përkufizon se çfarë përbën një pranim dhe kur ai hyn në fuqi.

Neni 19 merret me pranimet që përmbajnë modifikime të ofertës origjinale. Rregullat për afatet kohore

relevante i përmban neni 20. Me pranimet e vonuara merret neni 21.Tërheqja e pranimit është subjekt i

nenit 22.


Tri elementet thelbësore që duhet të jenë të pranishme që një pranim të hyjë në fuqi janë:

indikacioni për miratim të ofertës;

miratimi duhet të jetë i plotë;

miratimi duhet të jetë efektiv;

(miratimi nuk duhet të jetë i tërhequr).

4.5.2 Miratimi

Neni 18 kërkon që ofertuesi të tregojë se e miraton ofertën. Si rregull, indikacioni për miratim të

ofertës jepet qartë ose me gojë, ose me shkrim. Megjithatë, mund të jepet edhe përmes sjelljes. Cilat

veprime mund të klasifikohen si miratim i ofertës duhet të përcaktohet sipas nenit 8 në lidhje me

interpretimin e sjelljes. Shembuj të veprimeve që mund të cilësohen si sjellje e tillë janë dërgimi i

mallrave, pagesa, etj. Por, si pranim mund të konsiderohen edhe disa veprime të një karakteri më

përgatitor.

Shembull

Në rastin Magellan International Corp kundër Salzgitter Handels GmbH, biznesi që merret me tregtinë

me çelik dhe i cili selinë e ka në SHBA ka negociuar me kompaninë gjermane për dorëzimin e çelikut

Ukrainas. Sa i përket ofertës së paditësit, i padituri së pari e ka dërguar një njoftim për pranim të

ofertës, përfshirë afatin standard të dorëzimit, i cili ndryshonte nga ai i paditësit. Kjo rezultoi në

negociata të mëtejme, gjatë të cilave paditësi u zbut dhe krijoi një linjë krediti për pagimin e mallrave në

favor të të paditurit. Pas kësaj, i padituri kërkonte ndryshime të tjera në kontratë, të cilat paditësi i

refuzonte. I padituri e refuzoi furnizimin me çelik ukrainas, ndërsa paditësi e paditi atë për dëmet e

shkaktuara si rrjedhojë e shkeljes së kontratës. Çështja është se a do të interpretohej lëshimi i linjës së

kreditit si pranim dhe nëse, për këtë arsye, kontrata do të lidhej. Gjykata vërtetoi se lëshimi i linjës së

kreditit ka qenë pranim sipas nenit 18(1)1 të KShNM-së dhe “sjellje tjetër e të ofertuarit që tregon

miratimin e ofertës”.

Shembull

Blerësi e ka nënshkruar një faturë, e cila i ishte dërguar blerësit paraprakisht dhe ia ka prezantuar atë

institucionit financiar të tyre. Gjykata argjentinase pa këtu një pranim të nënkuptuar.

Vlefshmëria e një pranimi varet nga mbërritja e tij te ofertuesi (neni 18(2), fjalia e parë). Ky nen po ashtu

e përcakton afatin kohor për tërheqjen e pranimit. Si rregull e përgjithshme, në KShNM theksohet se

“heshtja dhe pasiviteti nuk përbëjnë pranim në vetvete”. Kjo dispozitë mund të trajtohet si dispozitë


paralajmëruese se një i ofertuar nuk ka nevojë të ndërmarrë veprime për një ofertë që përndryshe do ta

injoronte. Megjithatë, nëse palët janë pajtuar shprehimisht për të mos reaguar ndaj një oferte brenda një

afati të caktuar kohor, heshtja mund të interpretohet si pranim.

4.5.3 Pranimi i pacilësuar

Si rregull e përgjithshme, pranimi është shprehje përfundimtare dhe e pacilësuar e miratimit të kushteve

të propozuara nga ofertuesi. Nëse i ofertuari nuk i pranon plotësisht kushtet e ofruara, por, në vend të

kësaj, paraqet kushte e cilësime të reja ose e modifikon ofertën e parë, kjo ofertë nuk mund të trajtohet

si e pranuar. Pranimi i pacilësuar do të trajtohet si refuzim i ofertës origjinale dhe si kundërofertë me

kushte të reja të përcaktuara si reagim ndaj saj (neni 19(1)).

Shembull

Një gjykatë Gjermane e ka trajtuar dërgimin e 2700 palë këpucëve si refuzim të ofertës së blerësit për t’i

blerë 3400 palë sosh. Dërgimi i 2700 palë këpucëve ka përbërë kundërofertë, e cila është pranuar nga

blerësi kur e ka pranuar mallin. Prandaj është lidhur një kontratë për 2700 palë këpucë. Po t’i kishte

refuzuar blerësi 2700 palë këpucë, blerësi pastaj do të kishte mundur të vendoste se a do ta pranonte

ofertën origjinale duke i dërguar 3400 palë këpucë, sepse përgjigja që rezulton në kundërofertë, e jo në

një pranim, e ka efektin e refuzimit të ofertës origjinale, duke e bërë kështu të pamundshëm pranim e

pastajmë të mallit.

4.5.4 Pranimi efektiv

Një pranim mund të hyjë në fuqi vetëm kur i komunikohet apo mbërrin tek ofertuesi (neni 18(2)). Asnjë

kontratë nuk lidhet deri në atë moment. Nuk ka ndonjë metodë të veçantë në të cilën duhet të

komunikohet pranimi i ofertës. Palët mund të bien dakord për ndonjë metodë të caktuar. Kur bihet

dakord për këtë, kontrata lidhet vetëm kur i ofertuari e pranon ofertën me anë të metodës për të cilën

është rënë dakord. Për kohën e pranimit mund të zbatohen disa dispozita në diskrecionin e palëve. Sa i

përket pranimit të vonuar, KShNM-ja parasheh se duhet të bëhet dallimi midis vonesës së qartë në

transmetim (neni 21(2)) dhe pranimit të vonuar për arsye të tjera nga vonesa e qartë në transmetim

(neni 21(1)). Në rastin e parë, pranimi i vonuar do të trajtohet si efektiv, sepse në rastin tjetër kontrata

do të lidhet vetëm nëse ofertuesi jep njoftim për këtë qëllim.

4.5.5 Tërheqja e pranimit të ofertës

Në nenin 22 thuhet se pranimi i ofertës mund të tërhiqet nëse njoftimi për tërheqje mbërrin tek

ofertuesi para ose në të njëjtën kohë kur pranimi do të hynte në fuqi.


4.6 Ndryshimi i kontratës

Në nenin 29 të KShNM-së shpjegohet se kontrata mund të ndryshohet apo anulohet me pajtimin e

thjeshtë të palëve. Neni 29(2) përmban një modifikim ndaj formës së përgjithshme dhe qasjes së lirë ndaj

modifikimeve të dakorduara. Nëse kontrata origjinale përmban një dispozitë me të cilën kërkohet që

modifikimi në një periudhë të mëvonshme të jetë edhe me shkrim, kjo kërkesë duhet të plotësohet. Si

përjashtim ndaj kësaj dispozite thuhet se një palë mund të pengohet nga vetë sjellja e saj që ta pohojë një

klauzolë të tillë për aq sa pala tjetër është mbështetur në atë sjellje.

Shembull

Pala A sugjeron verbalisht që të bëhet një ndryshim në kontratë (e cila përmban një klauzolë në të cilën

thuhet: “asnjë ndryshim verbal”) që pranohet nga pala B, cila vepron sipas ndryshimit të sugjeruar. Në

një rast të tillë, pala A nuk do të mund të llogarisë në klauzolën për “asnjë modifikim verbal”, nëse do të

insistojë në mënyrën fillestare të përmbushjes së kontratës kundrejt asaj të ndryshuar.


Kontrata nuk lidhet

Po

•Ofertë? Neni 14 i KShNM-së

•Ofertë "efektive"? Neni 15 i KShNM-së

•Mjaft e qartë?

•Synimi për të qenë i detyruar

Po

•A ka arritur oferta tek i ofertuari? Neni 24 i KShNM-së

Po

•Nuk ka revokim të ofertës? Neni 16 i KShNM-së

•Nuk ka tërheqje të ofertës? Neni 15(2) i KShNM-së

Po •A ka pranim të ofertës? Neni18 i KShNM-së

Jo

•A ka pranim të modifikuar si ofertë e re? Neni 19 i KShNM-së

Jo •Nuk ka ndonjë tërheqje të pranimit?

Shënim •Kontrata lidhet

Ndonjë ndryshim jo

material? neni 19(2) i KShNM-

së

Nuk ka njoftim për

refuzim? Neni 19(2) i

KShNM-së

Nuk ka njoftim për refuzim? Neni 19(2) i KShNM-së

4.7 Ushtrimi 1

Skicat e përmbledhjes

4.7.1 Oferta dhe pranimi

Jo

Jo

Jo

Jo

Po

Jo

No

Po

Jo

Po

Jo

Jo

Po

Jo

Po


4.8 Përmbledhje

Ky modul merret me hartimin e kontratës sipas KShNM-së. Në të shtjellohet se çfarë duhet të përmbajë

një ofertë, synimi për të qenë i detyruar, se oferta duhet të jetë mjaft e qartë, se oferta duhet të jetë

efektive dhe se nuk duhet të anulohet. Për më tepër, do të pranohet oferta që pasqyron miratim dhe e

cila po ashtu është paraqitur në skicën e ofertës dhe pranimit.

Pas kryerjes së këtij moduli, ju keni mësuar:

t’i radhisni parakushtet e nevojshme për një ofertë sipas KShNM-së

t’i radhisni parakushtet e nevojshme për një pranim sipas KShNM-së

t’i identifikoni sferat problematike nëse konfrontoheni me një rast që ka të bëjë me sferat

problematike në ofertë dhe pranim.


MODULI 5:

DETYRIMET E SHITËSIT



Ky modul shpjegon detyrimet e shitësit sipas sistemit të KShNM-së. Ai përqendrohet në detyrimet e

ndryshme në hollësi për t’i kuptuar më mirë dhe më në detaje detyrimet në sistemin e KShNM-së. Në

këtë modul do të shqyrtohet më për së afërmi kërkesa për përputhje të mallrave. Ky modul pastaj

shpjegon rëndësinë e kërkesës për njoftim dhe efektet e mundshme të mungesës së një njoftimi të tillë.



ta kuptoni sistemin e detyrimeve të shitësit;

t’i vendosni kushtet e kontratës, praktikat e tregtimit dhe dispozitat e konventës në një sistem

hierarkik;

ta analizoni përputhjen e mallrave në një rast të dhënë;

ta zbatoni si duhet kërkesën për njoftim dhe ta kuptoni rëndësinë e saj.

5.3 Detyrimet e shitësit

5.3.1 Pasqyrë e përgjithshme

Kapitulli II i pjesës III të konventës paraqet detyrimet kryesore të shitësit. Këto mund të ndahen në tri

pjesë:

1. Shitësi duhet t’i dorëzojë mallrat dhe t’i dorëzojë dokumentet (nenet 30-34 i KShNM-së)

2. Mallrat duhet të jenë në përputhje me kërkesat kontraktuale (nenet 35-40 të KShNM-së) (po

ashtu janë përfshirë rregullat për detyrimet për ekzaminim dhe njoftim)

3. Mallrat duhet të jenë të lira nga pretendimet e palëve të treta (nenet 35-40 të KShNM-së) (po

ashtu janë përfshirë rregullat për detyrimet për ekzaminim dhe njoftim)


•Shitësi është i obliguar t'i dorëzojë në një vend dhe kohë të caktuar

•Paketimi siç kërkohet me kontratë

•Dokumentet të dorëzohen

Dorëzimi i mallrave dhe dokumentacionit

•Sasia siças kontratës

•Cilësia sipas kontratës

•Përshkrimi sipas kontratës

•Përshtatja për qëllim të rëndomtë/të veçantë

Përputhja e mallrave

•Mallrat duhet të jenë të lira nga pretendimet e palëve të treta

Bartja e pronësisë së mallrave

•Obligimi për ta informuar blerësin për nisjen e mallrave

•Lidhja e kontratës për transportim

•Sigurimi i mallrave

Obligimet e përbashkëta (kontraktuale)


5.3.2 Hierarkia e konventës

Elementet themelore të realizimit të duhur janë paraqitur në nenin 30 të KShNM-së. Megjithatë, ky nen

përcakton rregullën e qartë se KShNM-ja do t’i përcaktojë kushtet e kontratës vetëm nëse kontrata nuk

i përmend ato. Kjo mund t’i atribuohet nenit 6 të KShNM-së, i cili ua lejon palëve që t’i shmangen

konventës në tërësi ose cilësdo dispozitë të saj. Në rast të mospërputhjeve midis kontratës dhe

dispozitave të konventës, shitësi duhet t’i përmbushë detyrimet e tij siç është kërkuar me kontratë. Në

përgjithësi, mund të themi se premtimi i qartë ka përparësi ndaj praktikës së mëparshme apo zakonit të

nënkuptuar. Kështu, gjatë analizimit të një rasti, duhet të fillohet nga detyrimet e përmbushjes që janë

paraparë shprehimisht në kontratën në fjalë.

Shembull

Një shitës italian merr përsipër t’i dorëzojë një blerësi në Danimarkë gypa specialë për prodhimin e gazit

natyror dhe këta gypa t’i dorëzojë në Danimarkë më 1 shkurt. Nëse shitësi i dorëzon gypat në ndonjë

vend tjetër, mosveprimi i shitësit sipas premtimit do të përbënte qartë shkelje të kontratës. Meqë shihet

qartë se marrëveshja midis palëve e mbulon këtë rast, nuk ka nevojë të merren parasysh rregullat e

KShNM-së, të cilat përndryshe do të ishin të zbatueshme.

Shembull

Një shitës italian merr përsipër t’i dorëzojë një blerësi në Danimarkë gypa specialë për prodhimin e gazit

natyror dhe këta gypa t’i dorëzojë në Danimarkë më 1 shkurt. Gypat që duhet të dorëzohen duhet t’i

plotësojnë kriteret e “tipit 3357 të pandryshkur dhe rezistent ndaj acideve”. Nëse dorëzohet ndonjë gyp

tjetër nga gypat për të cilat është rënë dakord, shitësi nuk i ka përmbushur detyrimet sa i përket

përputhjes së mallrave. Prandaj, kjo mospërmbushje automatikisht kërkon mjetet juridike kundër

shkeljes së kontratës që parashihen me KShNM.

1) Obligimet në bazë të pëlqimit (të qartë) për kushtet e përcaktuara në

kontratën e shitjes në fjalë

2) Obligimet në bazë të praktikave të mëhershme dhe pëlqimit të nënkuptuar nga

praktikat e tregtimit

3) Obligimet në bazë të zbatimit të rregullave të KShNM-së


5.4 Dorëzimi i mallrave dhe dokumenteve

Neni 30 i KShNM-së parasheh se:

“Shitësi duhet t’i dorëzojë mallrat, të dorëzojë çfarëdo dokumentesh që kanë të bëjnë me to dhe ta

bartë pronësinë në mallra, siç kërkohet me kontratë dhe me konventë.” Shkurt: shitësi duhet t’i

dorëzojë mallrat e duhura në kohën dhe vendin e duhur, siç kërkohet me kontratë dhe me rregullat e s

KShNM-së.

Detyrimi për t’i dorëzuar mallrat dhe dokumentet është shpjeguar plotësisht në nenet nga 31 deri në 34

të KShNM-së.

5.4.1 Detyrimi për t’i dorëzuar mallrat

Detaje për detyrimin e shitësit për t’i dorëzuar mallrat janë paraqitur në nenin 31 të KShNM-së. Ky nen

plotësohet nga neni 32 i KShNM-së, i cili shpjegon detyrimet shtesë në rast të një bartësi të pavarur.

Neni 33 KShNM-së i përcakton rregullat për afatin e dorëzimit.

Termi “dorëzim” nuk është përkufizuar qartë në KShNM-së. Disa indikacione na e lejojnë që ta

ngushtojmë këtë term me faktin se dorëzimi mund të realizohet në mënyrë të njëanshme nga shitësi pa

bashkëpunimin e blerësit. Dorëzimi nuk mund të interpretohet vetëm si dorëzim i mallrave të

përshtatshme, sepse edhe dorëzimi i mallrave të papërshtatshme do të përbëjë dorëzim (me detyrimin e

shitësit sipas nenit 35 të KShNM-së). Dorëzimi dhe pagesa mund të bëhen sipas marrëveshjes midis

palëve. Megjithatë, në mungesë të një marrëveshjeje të qartë, neni 58(1) i KShNM-së parasheh se

“[blerësi] duhet të paguajë “[çmimin] kur shitësi t’i vendosë ose mallrat, ose dokumentet, duke

kontrolluar se a janë ato në dispozicion të blerësit sipas kontratës së paraparë me konventë.” Kështu,

nëse nuk bihet dakord ndryshe, pagesa mbetet të bëhet pas vënies së mallrave në dispozicion të blerësit.

Sa i përket kohës së dorëzimit me kontratë të shitjes ndërkombëtare zakonisht kërkohet që dorëzimi

të bëhet në një datë të caktuar ose (së paku) brenda një periudhe të caktuar kohore. Në këto raste,

neni 33 (a) – (b) e obligon qartë shitësin që mallin ta dorëzojë në kohën për të cilën është rënë dakord.

Në mungesë të ndonjë marrëveshje të veçantë, shitësi duhet ta dorëzojë mallin brenda një periudhe

kohore të arsyeshme.

Prandaj opsionet janë:

Nëse është caktuar ndonjë datë me kontratë ose mund të përcaktohet nga ajo, më atë datë;

Nëse është caktuar ndonjë periudhë ose kohë me kontratë ose mund të përcaktohet me

të, në çdo kohë brenda asaj periudhe, përveç nëse rrethanat tregojnë se është blerësi ai i cili

duhet ta zgjedhë datën;

ose në cilindo rast tjetër, brenda një periudhe kohore të arsyeshme pas lidhjes së kontratës.


Shembull

Blerësi gjerman ka porositur rroba nga një shitës italian të cilat qe dashur të dorëzoheshin në korrik,

gusht dhe shtator. Shitësi e ka bërë dorëzimin e parë në fund të shtatorit. Pas një interpretimi të kohës

së dorëzimit sipas nenit 8 të KShNM-së është konstatuar se një e treta e mallit qe dashur të dorëzohej

çdo muaj në kohën e përcaktuar nga shitësi në korrik, gusht dhe shtator, por jo që tërë mallrat të

dorëzoheshin në shtator.

Vendi i dorëzimit duhet të përcaktohet – sërish – sipas kontratës, e cila i zëvendëson rregullat

standarde të KShNM-së. Kjo marrëveshje kontraktuale mund të bëhet me ndihmën e kushteve tregtare

ndërkombëtare2. Këto kushte tregtare të përcaktuara mirë i përplotësojnë në një masë të madhe

rregullat përkatëse të KShNM-së. Nëse vendi i dorëzimit nuk është përcaktuar në kontratë, e as

Inkotermat nuk e përkufizojnë atë, zbrazëtirën e plotëson neni 31 i KShNM-së.

Neni 31 (a) i rregullon rastet e kontratave të shitblerjes të cilat përfshijnë transportimin e mallit. Mallrat

duhet t’i dorëzohet së pari transportuesit të parë, për t’ia transmetuar ato blerësit, çfarë do të thotë se

mallrat duhet t’i dorëzohen “bartësit të parë”, personit të parë i cili nuk është nën kontroll të

drejtpërdrejtë të shitësit ose blerësit. Prandaj, vendi i dorëzimit është vendi ku ndodh dorëzimi. Pika (b)

merret me rastin kur, në nuk hyn në kuadrin e nënparagrafit pararendës, kontrata ka të bëjë me mallra

specifike, apo mallra të paidentifikuara që duhet të nxirren nga një stok specifik apo të prodhohen dhe

kur në kohën e lidhjes së kontratës palët e kanë ditur se mallrat janë prodhuar apo është dashur të

prodhohen në një vend të caktuar për t’i vënë ato në dispozicion të blerësit në atë vend; në rastin nën

pikën (c) dorëzimi bëhet duke i vënë mallrat në dispozicion të blerësit në vendin ku shitësi e ka pasur

vendin e biznesit të tij në kohën kur është lidhur kontrata. I mbetet kështu blerësit që t’i mbledhë

mallrat.

2 Kushtet tregtare ndërkombëtare [angl. Incoterms®] përbejnë një varg kushtesh tregtare që janë paracaktuar nga

Oda Ekonomike Ndërkombëtare. Këto kushte janë inkorporuar në kontratat për shitblerjen e mallrave në mbarë

botën dhe ofrojnë rregulla dhe udhëzime për importues, eksportues, avokatë, transportues, sigurues dhe studiues

të tregtisë ndërkombëtare. Këto ide së pari janë konceptuar nga Oda Ekonomike Ndërkombëtare (OEN) në vitin

1921 dhe janë publikuar me rregullat e para të Incoterms® në vitin 1936. Sot janë në fuqi Incoterms® 2010.


Për ta ilustruar rastin më të rëndomtë të nenit 31 (a)

Vendi i dorëzimit është veçanërisht i rëndësishëm për kalimin e rrezikut dhe përcaktimin e përputhjes së

mallit. Vendi i dorëzimit po ashtu mund të ndikojë për të përcaktuar nëse gjykata, nga e cila është

kërkuar ta zgjidhë konfliktin, ka “kompetencë gjyqësore”.

5.4.2 Detyrimi i shitësit për t’i dorëzuar dokumentet

Neni 34 i KShNM-së parasheh se shitësi duhet t’i dorëzojë dokumentet që kanë të bëjnë me mallin. Ai

duhet ta bëjë këtë “në kohë dhe vendin e kërkuar sipas kontratës”. Konventa nuk përmban ndonjë

dispozitë për “tërheqje” në këtë rast. Pastaj nuk përmban ndonjë përkufizim se çfarë janë “dokumentet

që kanë të bëjnë me mallin”, dhe nuk parasheh ndonjë listë të dokumenteve që shitësi duhet t’ia

dorëzojë blerësit. Për t’i përcaktuar detyrimet lidhur me këto dokumente, gjykata duhet ta shohë

kontratën, marrëdhëniet e mëparshme dhe praktikat e tregtimit.

5.4.3 Bartja e pronësisë

Sipas nenit 30 të KShNM-së, shitësi duhet ta bartë pronësinë e mallit tek blerësi. Çështja se a është

bartur pronësia apo jo nuk qeveriset nga KShNM-ja. Kjo është bërë e qartë në nenin 4, pika (b) e

KShNM-së, ku thuhet se konventa nuk merret me efektin të cilin kontrata mund ta ketë në pronësinë e

Malli

"Dorëzimi"

A

"Bartës i pavarur

•Palë e tretë e cila nuk është nën kontrollin e shitësit apo të blerësit

B


mallit të shitur. Bartja e pronësisë së mallit qeveriset nga ligji i aplikueshëm sipas së drejtës

ndërkombëtare private të forumit.

5.5 Përputhja e mallit

Pjesa më e madhe e çështjeve gjyqësore i atribuohen çështjes së përputhjes së mallit. Neni 35 i KShNM-së përcakton se kur mund të konsiderohet se mallrat janë në përputhje me kontratën. Ky nen i KShNM-së po ashtu i parasheh detyrimet të cilave duhet t’u përmbahet blerësi për të qenë në gjendje t’i realizojë të drejtat e tij apo të saj sipas KShNM-së (d.m.th. ta japë njoftimin 5.6). Në të po ashtu saktësohet detyrimi i shitësit për të dorëzuar mall të lirë nga defektet apo pretendimet e palëve të treta duke u bazuar në të drejtat e pronësisë intelektuale (shih më poshtë të drejtat e palës së tretë 5.7.)

5.5.1 Kërkesat për përputhje me kontratën (neni 35(1) i KShNM-së)

Koncepti i mospërputhjes sipas KShNM-së mund të nënkuptojë diferencat në cilësi, sasi, në dorëzimin e një artikulli dhe në paketim. Neni 35 i KShNM-së përcakton një rregull themelore, sipas së cilës kontrata përcakton nëse një mall e plotëson standardin. Në të thuhet se “shitësi duhet të dorëzojë mallra të cilët janë të sasisë, cilësisë dhe përshkrimit që kërkohet me kontratë dhe të cilat janë të mbyllura apo të paketuara në mënyrën që kërkohet me kontratë.” Shitësi duhet ta dorëzojë sasinë e saktë të mallit që parashihet në kontratë të shitblerjes, dhe një shkelje e kësaj, qoftë më pak apo më shumë, përbën shkelje të kontratë. Termi “cilësi” duhet të interpretohet gjerësisht, nuk mund të kufizohet me karakteristikat fizike të produktit (kështu që mund të ndodhë po ashtu që produkti të jetë me origjinë nga ndonjë vend tjetër nga vendi për të cilin është rënë dakord). Shkelje të kontratës përbën edhe devijimi nga përshkrimi në kontratë. Shkelje e kontratës do të jetë edhe mospaketimi i mallit sipas kontratës.

Përputhja nuk përcaktohet në mënyrë objektive. Ajo varet para së gjithash nga përshkrimi “subjektiv” i mallit në kontratë. Kjo vlen edhe për paketimin. Ky “defekt subjektiv” ilustrohet në shembullin në vijim.

Shembull

Blerësi bie dakord që t’i blejë nga shitësi 200 tonë të rrëshirës së paraamortizimit (F622) që prodhohet në US Formosa plastics Corp me një çmim për njësi prej 790 renminbi për ton në portin CFR Huangpu në Kinë. Çmimi i përgjithshëm për mallin është 158000 renminbi. Lejohet 3% më shumë ose më pak në sasi dhe në çmimin e përgjithshëm, në diskrecion të shitësit. Kur malli mbërrin, blerësi zbulon se mallrat që i dorëzohen janë në përputhje me standardin “H622” në vend që të jenë në përputhje me standardin “F622”. Megjithatë, malli nuk ishte e përshtatshëm për çka blerësi dëshironte ta përdorte rrëshirën e amortizimit PVC. Objektivisht, H622, në vend të F622 siç ishte kërkuar me kontratë, i referohej të njëjtit produkt dhe ishte në përputhje me të njëjtin standard.

Shembull

Sipas bisedimeve me telefon, B në Austri nënshkruan një kontratë për të blerë 200 kilogramë proshutë nga Teksasi. B pranon. Katër këstet e para dorëzohen, por kur autoritetet austriake të shëndetësisë ngrenë kundërshtime sa i përket cilësisë së tyre, B refuzon të pranojë dhe të paguajë për më shumë, ndërsa S e padit B në një gjykatë të Teksasit. B pretendon se S pati premtuar gjatë bisedimeve në telefon se B të mund ta anulonte porosinë menjëherë nëse autoritetet austriake do të shprehnin shqetësime të tilla. Megjithatë, kontrata me shkrim e lidhur midis palëve nuk përmban ndonjë klauzolë të tillë.


S’ka dyshim se kjo kontratë qeveriset nga KShNM-ja, por meqë gjykata që vendosë është një gjykatë në Teksas, duhet të merret në konsideratë pranueshmëria dhe relevanca e deklaratës verbale. Sipas ligjit vendor, përmbajtja e kontratës do të kufizohej me kushtet që janë përcaktuar qartë brenda dokumentit me shkrim. Kjo rregull e “provës verbale” nuk do ta lejonte gjykatën e Teksasit që të pranojë ndonjë provë tjetër. Por, sipas nenit 7(2) të KShNM-së, çështja e veçantë e pranueshmërisë së provës qeveriset nga KShNM-ja dhe neni 8(3) e obligon gjykatën e Teksasit që “vëmendje të duhur t’u kushtojë … të gjitha rrethanave relevante të rastit, përfshirë bisedimet”, ndërsa neni 11 vërteton se një shitblerje sipas KShNM-së (dhe përmbajtja e saj) “lejohet të provohet me çfarëdo mjeti, përshirë dëshmitarin”. Me të drejtën precedentale amerikane vërtetohet se prova verbale nuk zbatohet për rastet e KShNM-së.

Shembull

B (në shtetin X të KShNM-së) kërkon nga S (në shtetin Y të KShNM-së) informata për punën e një makine të caktuar. E interesuar për të krijuar të hyra për biznesin e tij të sapofilluar, S nga pakujdesia ofron informata për një model më të kushtueshëm me një kapacitet maksimal më të lartë. Duke vepruar sipas kësaj informate, B e porosit makinën. Pas dorëzimit, B bën disa përpjekje të vazhdueshme dhe të pasuksesshme për ta bërë makinën të punojë në kapacitetin e deklaruar. Tri javë para përpjekjes së fundit, B e informon S për mospërputhje.

Ndonëse shihet qartë se kjo përbën shkelje të detyrimit të paraparë me nenin 35(1) për të ofruar furnizim me mall të përputhshëm, B mund ta ketë humbur të drejtën e tij në çfarëdo mjeti kontraktual (të KShNM-së), meqë S (ndoshta) nuk është njoftuar për mospërputhjen e mallit brenda një periudhe të arsyeshme kohore. Akademia dhe e drejta precedentale kanë mendime të ndara për këtë, sepse disa thonë se rregullat e mospërputhjes të KShNM-së përfshijnë tërë fushën e mospërputhjes, duke e penguar kështu B-në që të ketë qasje në mjetet alternative të ligjit vendor (p.sh. prezantimi i gabuar nga pakujdesia). Mendimet e tjera (që mbështeten nga e drejta precedentale e KShNM-së) pretendojnë se ankesa e B-së i tejkalon suazat e KShNM-së, duke ia lejuar kështu B-së që të ngit padi për shkelje të ligjit vendor.

Shembull

Dentisti (B) në shtetin e KShNM-së X blen një njësi të kombinuar me ulëse dhe turjelë nga një furnizues (S) në shtetin Y të KShNM-së. Pak kohë pas dorëzimit, një zjarr që shkaktohet nga një lidhje telash në njësi e shkatërron vetë pajisjen dhe po ashtu shkakton dëm edhe në zyrë.

Duke supozuar se pajisja me defekt nuk është në përputhje me kontratën (neni 35), B mund të ngrit padi kontraktuale kundër S-së për shkelje të kontratës së tyre sipas KShNM-së, ndërsa dëmet e riparueshme sipas asaj padie do t’i përfshinin humbjet e veçantë në fjalë. B-ja po ashtu mund të ngritë padi delikti (përgjegjësia ndaj produktit), varësisht nga juridiksioni. Mund të lejohet që kjo padi të ngritët paralelisht me padinë kontraktuale.

5.5.2 Përputhja me standardet e parapara me nenin 35(2) të KShNM-së

Neni 35(2) parasheh një varg detyrimesh që vlejnë për të gjitha kontratat e shitjes që qeverisen nga KShNM-ja, përveç rasteve kur ato përjashtohen me kontratë (shprehimisht apo tërthorazi). Kjo dispozitë do të zbatohet nëse me kontratë nuk parashihet ndonjë kërkesë për përputhje sipas nenit 35(1) të KShNM-së.


a) janë të përshtatshme për qëllimet për të cilat rëndom do të përdoreshin mallrat e përshkrimit të njëjtë. Përshtatja e produkteve për qëllim të zakonshëm duhet të përcaktohet duke marrë parasysh se çfarë do të mendonte një person i arsyeshëm i profesionit të njëjtë me shitësin dhe blerësin. Nëse shitësit i është bërë i qartë ndonjë qëllim i veçantë, neni 35(2) duhet të ketë përparësi ndaj nenit 35(1). Nuk mund të ketë ndonjë standard të cilësisë të cilin do të duhej ta plotësonin produktet e përshtatshme për qëllim të rëndomtë, por e tëra varet nga çka mund të presë një person i arsyeshëm në pozitën e blerësit.

b) janë të përshtatshme për çfarëdo qëllimi të veçantë që i është bërë i qartë shitësit shprehimisht apo tërthorazi kur është lidhur kontrata, përveç rasteve kur rrethanat dëshmojnë se blerësi nuk ka llogaritur, ose ka qenë e paarsyeshme për të që të llogarisë, në shkathtësinë dhe gjykimin e shitësit; Neni 35(2), pika (b) e KShNM-së përcakton kriteret e “qëllimit të veçantë” për të cilin ai synon ta blejë mallin. Duke e përcaktuar qëllimin e veçantë, blerësi tregon se kërkon një mall specifik. Nëse qëllimi është më specifik, shitësi duhet të sigurohet që produktet t’i përshtaten qëllimit të specifikuar.

Shembull Nëse blerësi mban zogj veçanërisht të rrallë dhe delikatë dhe e informon shitësin (ekspert në ushqimin për kafshë), se i duhet ushqim për këta zogj, shitësi do ta shkelë nenin 35(2), pikën (b) të KShNM-së, nëse ushqimi u bën dëm këtyre zogjve, madje edhe nëse ai ushqim nuk do të kishte qenë i dëmshëm për shumicën e zogjve.

c) i posedojnë cilësitë e mallit të cilin shitësi ia ka ofruar blerësit si mostër apo model; Nëse shitësi dorëzon një mall i cili nuk i posedon cilësitë që kanë qenë të pranishme në mostër apo model, atëherë kemi të bëjmë me shkelje të kontratës. Modeli përdoret për ta përshkruar lëndën e kontratës. Në vend të fjalëve, specifikat e mallit jepen përmes modelit.

d) mbyllen apo paketohen në një mënyrë të zakonshme për një mall të tillë ose, kur nuk ka ndonjë mënyrë të tillë, në një mënyrë adekuate për ta ruajtur dhe mbrojtur atë mall. Kjo dispozitë saktëson detyrimet e shitësit që ta paketojë mallin siç kërkohet me kontratë.

5.5.3 Koha relevante (neni 36(1) i KShNM-së)

Koha kur mallrat duhet të jetë në përputhje me kontratën është kur rreziqet kalojnë nga shitësi tek blerësi. Nëse mallrat nuk janë të përputhshëm, blerësi mund t’i përdorë mjetet juridike që i ka në dispozicion sipas nenit 45 të KShNM-së. Nëse mallrat prishen më vonë, por kanë qenë të përputhshme në kohën e kalimit të rrezikut, blerësi duhet të paguajë për to. Kjo nuk do të thotë domosdo se duhet të konsiderohen si mallra të përputhshme nëse ato e shfaqin mospërputhjen e tyre pas kalimit të rrezikut (neni 36(2) i KShNM-së.

Shembull

Nëse shitësi është i obliguar me kushtet e kontratës së shitblerjes që të lidhë kontratë për transport dhe ai e bën këtë me një transportues i cili shihet qartë se është jo kompetent, dëmi që u shkaktohet mallrave pasi të ketë kaluar rreziku nuk do të hynte në kuadër të nenit 36(1) të KShNM-së, për shkak se


nuk ka pasur ndonjë mungesë të përputhjes në kohën e kalimit të rrezikut. Megjithatë, shitësi do të mbante përgjegjësi sipas nenit 36(2) të KShNM-së.

5.5.4 E drejta e shitësit për të bërë përmirësime para datës së dorëzimit (neni 37 i KShNM-së)

Shitësi ka të drejtën që të bëjë përmirësime nëse i ka dorëzuar mallrat para datës së dorëzimit. Ai mund të rregullojë çfarëdo mospërputhjeje (vetëm nëse nuk i shkakton blerësit shqetësime apo shpenzime të paarsyeshme).

5.6 Kërkesat për ekzaminim dhe njoftim

5.6.1 Ekzaminimi i mallrave (neni 38 i KShNM-së)

Blerësi është i obliguar t’i ekzaminojë mallrat me rastin e dorëzimit sipas nenit 38 të KShNM-së. Ky nen

po ashtu parasheh afatin kohor brenda të cilit duhet të kryhet ekzaminimi. Fraza “brenda një periudhe të

shkurtë dhe të mundshme sipas rrethanave” tregon se ka faktorë të ndryshëm që ndikojnë në kohën e

ekzaminimit. Këto rrethana mund të jenë natyra e mallrave, karakteristikat e tyre, rrethanat e veçanta.

Ka edhe rregullore të veçanta. Neni 38, pika (2) parasheh se ekzaminimi i mallrave mund të shtyhet

(mund të ekzaminohen në destinacion), ose neni 38, pika (3) parasheh se nëse mallrat dorëzohen më [...]

ose blerësi ua ndërron drejtimin, ato mund të ekzaminohen në vendarritjen përfundimtare të tyre.

Thënë shkurt: nuk ka ndonjë rregull përgjithësisht të zbatueshme për atë se kur duhet të bëhet

ekzaminimi i mallrave dhe çfarë është afati kohor për ekzaminimin e tyre. Ai do të ndryshojë varësisht

nga faktet në secilin rast.

Shembull

Një kompani holandeze ka lidhur kontratë me një kompani italiane për furnizim me djathë me ngrirje të

thellë. Blerësi argumenton se djathi është plot me krimba. Meqë ekzaminimi është bërë pas disa kohëve

pasi djathi është dorëzuar dhe, rrjedhimisht, njoftimi është dhënë me vonesë, faktor vendimtar ka qenë

se a është bërë ekzaminimi brenda një periudhe sa më të shkurtër apo jo. Blerësi ka pretenduar se nuk

ka qenë e mundur që ekzaminimi të bëhej më herët, sepse djathi është dorëzuar i ngrirë. Gjykata nuk e

ka pranuar këtë argument: blerësi ka mundur ta ekzaminojë një pjesë të djathit të dorëzuar dhe ka

mundur ta ekzaminojë djathin menjëherë.

5.6.2 Njoftimi për mospërputhje (neni 39 i KShNM-së)

Në rast se blerësi zbulon ndonjë defekt gjatë ekzaminimit të mallrave, blerësit i ndahet një kohë e

arsyeshme nga koha e vërejtjes për të dhënë njoftim. Ai duhet ta kundërshtojë çfarëdo mospërputhjeje

të mallit të dorëzuar. Kjo mund të jetë mospërputhje në cilësi ose në sasi. Pasoja e mosdhënies së

njoftimit është se blerësi e humb të drejtën e kërkimit të mjeteve juridike. Njoftimi duhet të jetë mjaft


specifik për ta informuar shitësin për detajet e mospërputhjes. Shprehja “periudhë e arsyeshme kohore”

varet nga rrethanat e rastit.

Duhet të përmendet se detyrimi i blerësit për ta ekzaminuar mallin dhe afati kohor për dhënie të

njoftimit nuk mund të përmblidhen brenda një afati të vetëm kohor – ato duhet të mbesin të ndara

rreptësishtë. Por, këto afate megjithatë mund të ndikojnë në njëri tjetrin. Kjo ndodh kur bëhet një

ekzaminim i cili merr shumë kohë dhe kur duhet të konsultohet ndonjë ekspert, ndërsa blerësi sigurisht

mund të vendosë gjatë kësaj kohe se çfarë planifikon të bëjë.

Në njoftim duhet të saktësohet lloji i defektit, ndërsa argumenti duhet të jetë i bazuar. Përmes njoftimit,

shitësi e kupton defektin dhe mjetin e duhur për të ndrequr atë. Nëse shitësi nuk e vëren plotësisht një

mospërputhje për të cilën ai ka qenë në dijeni, KShNM-ja po ashtu e rregullon pakujdesinë e madhe dhe

mashtrimin (neni 40 i KShNM-së).

Shembull

Blerësi që gjendet në Gjemani ka blerë këpucë nga një shitës italian. Blerësi ka refuzuar ta paguajë

çmimin e blerjes për këpucët e dorëzuara dhe ka deklaruar se ka shpallur shmangie të kontratës. Kur ka

dhënë njoftimin, blerësi ka deklaruar se këpucët kanë qenë me defekte në të gjitha aspektet, se materiali

ka qenë me defekt dhe se fundi i këpucëve ka qenë i ndryshëm për çdo palë (nganjëherë këpucët kanë

qenë shkelura, nganjëherë të palosura). Gjykata ka konstatuar se këto njoftime kanë qenë të ndryshme,

meqë nuk ka qenë e mundur të nxirrej nga to natyra e saktë e defekteve dhe shkalla e mospërputhjes.


5.7 Lista e kontrollit e shitësit

Vendi i dorëzimit

Koha e dorëzimit

Transportuesi dhe shpenzimet e dorëzimit

Informatat, letrat, dokumentet e shpedicionit

Sigurimi

Autorizimet, tarifat, dogana


5.8 Ushtrimi 1:

UDHËZIME:

Në tekstin e mëposhtëm ju mund t’i gjeni disa situata të ngjashme me ato që janë shtjelluar më parë.

Luteni t’i vlerësoni rastet dhe ta shprehni mendimin e juaj për zgjidhjen e këtyre rasteve. Luteni që po

ashtu t’i përmendni në përgjigjen e juaj dispozitat relevante të KShNM-së.

Shembull

Nëse shitësi është i obliguar sipas kushteve të kontratës së shitblerjes që të lidhë kontratë për transport dhe ai e bën këtë me një transportues i cili shihet qartë se është jo kompetent, dëmi që u shkaktohet mallrave pasi të ketë kaluar rreziku nuk do të hynte në kuadër të nenit 36(1) të KShNM-së, për shkak se nuk ka pasur ndonjë mungesë të përputhjes në kohën e kalimit të rrezikut. Megjithatë, shitësi do të mbante përgjegjësi sipas nenit 36(2) të KShNM-së.

Çfarë do të ndodhte po që se transportuesi do të kishte qenë një transportues shumë i besueshëm, i cili e ka përdorur paketimin si zakonisht, por shitësi ka qenë në nguti para se t’ia dorëzonte paketimin transportuesit dhe ka përdorur gazeta për mbështjellje, në vend që të përdor mbështjellës me flluska, i cili nuk ka qenë praktik?

Shembull

Një organ publik e ndalon shitjen dhe përdorimin e një pjese të caktuar të një gypi për shkarkimin e gazrave i cili u përshtatet shumicës së VW-ve, sepse – siç supozon gabimisht autoriteti publik – ajo shpërndan zëvendësues të rrezikshëm, të cilët filtrohen jashtë në mënyrë të zakonshme. Organi publik e nxjerr këtë ndalesë pa pasur bazë ligjore. Shitësi A ka lloje të ndryshme të kësaj pjese, sepse ato mund të përdoren në mënyrë të ndërkëmbyeshme, por është ndaluar vetëm një lloj i tyre. Shitësi A e ka marrë porosinë për 100 pjesë që duhet të përdoren në gypat e VW-ve menjëherë pasi është nxjerrë ndalesa. Ai i paketon artikujt e ndaluar, sepse blerësi nuk e ka saktësuar porosinë më tutje. Cilat janë rrjedhojat?

Shembull

Një tregtar i çelikut nga Gjermania ka blerë shtresa të çelikut nga një prodhues austriak. Këto shtresa është dashur të dorëzoheshin në Rostock, por do të duhej t’u ridorëzoheshin menjëherë konsumatorëve portugezë të tregtarit gjerman të çelikut. Shtresat e çelikut janë mbledhur në formë tubi, kështu që nuk mund të bëhet ndonjë ekzaminim pa shpenzime të konsiderueshme.

Çfarë vendimi do të merrte gjykata në këtë rast?

Për shkak se ekzaminimi nga blerësi i fundit është ekonomikisht i mundshëm posa shtresat të kenë arritur në destinacionin final, gjykata ka konstatuar se periudha e ekzaminimit ka filluar vetëm nga koha kur shtresat kanë mbërritur tek blerësi portugez.


Shembull

Të dyja palët, pasi blerësi ka dhënë njoftim me vonesë, kanë negociuar më tej dhe kanë pritur reagimin e blerësit të fundit. Kur negociatat kanë ngecur dhe blerësi ka kërkuar mjete juridike, shitësi ka refuzuar t’i kushtojë vëmendje njoftimit me vonesë. Blerësi është përgjigjur, duke kërkuar negociatat të mëtejme dhe duke argumentuar se shitësi ka hequr dorë nga e drejta e tij ose e saj në mbrojtje nga mosnjoftimi.

5.9 Përmbledhje

Ky modul i shpjegon detyrimet e shitësit sipas sistemit të KShNM-së. Ai përqendrohet në detyrimet e

ndryshme në hollësi për t’i kuptuar më mirë dhe më në hollësi detyrimet në kuadër të sistemit të

KShNM-së. Në këtë modul shqyrtohet më për së afërmi kërkesa për përputhje të mallrave. Për më

tepër, ky modul e shpjegon rëndësinë e kërkesës për njoftim dhe efektet e mundshme që mund t’i ketë

mungesa e një njoftimi të tillë.


ta kuptoni sistemin e detyrimeve të shitësit;

të jeni në gjendje t’i vendosni kushtet e kontratës, praktikat e tregtimit dhe dispozitat e

konventës në një sistem hierarkik;

ta analizoni përputhjen e mallrave në një rast të caktuar;

ta zbatoni kërkesën për njoftim në mënyrë korrekte dhe ta kuptoni rëndësinë e saj.


MODULI 6:

MJETET JURIDIKE TË BLERËSIT



Ky modul shpjegon sistemin e mjeteve juridike në dispozicion të blerësit, përfshirë të drejtën e

përmbushjes apo shmangies së kontratës si dhe zbritjes së çmimit dhe dëmeve. Në secilin kapitull

shpjegohen në hollësi mjetet juridike të ndryshme, përmenden parakushtet dhe ofrohen shembuj të

zbatimit në praktikë.


Pas kryerjes së këtij moduli, ju do të jeni në gjendje të:

ta kuptoni sistemin e mjeteve në dispozicion të blerësit;

të përfitoni njohuri për atë se kur zbatohen mjetet juridike të ndryshme dhe me çfarë

parakushtesh;

ta analizoni një rast dhe të vendosni se cili mjet juridik zbatohet.

6.3 Mjetet juridike të blerësit në rast të shkeljes së kontratës nga ana e

shitësit

Qëllimi i përgjithshëm është që të ruhet kontrata dhe të evitohet dëmshpërblimi. Si rrjedhojë, anulimi i

kontratës është në dispozicion vetëm si mjet i fundit. Kjo po ashtu ndikon në mjetet e tjera juridike, siç

janë kërkesat për përmbushje të kontratës dhe e drejta për ta zbritur çmimin. Parimi kryesor i kësaj

ideje për anulimin e kontratës si mjet të fundit është parimi “pacta sunt servanda” [marrëveshjet duhet të

zbatohen]. Arsyeja e dytë për këtë politikë është kryekëput ekonomike. Anulimi i kontratës për shkak të

dorëzimit të mallit me defekte çon në kthimin e mallrave që janë dorëzuar fillimisht dhe ndoshta edhe në

kthimin e të hollave. Kthimi i mallrave shkakton shpenzime dhe rreziqe të konsiderueshme, të cilat mund

të evitohen nëse nuk anulohet kontrata dhe çmohet interesimi i blerësit për të marrë mallra të

përputhshme. Kështu, nga këndvështrimi ekonomik, anulimi i kontratës është mjet juridik mjaft i

shtrenjtë. Së treti, interesat legjitime të palëve luajnë një rol të rëndësishëm.

Më poshtë është paraqitur një skicë që paraqet një pasqyrë të përgjithshme për mjetet juridike në

dispozicion të blerësit.


mjetet në dispozicion:

- përmbushja e kontratës - zëvendësimi i mallit të dorëzuar

- zbritja e çmimit

- shmangia e kontratës - zhdëmtimi (shtesë)

A ka shkelje "thelbësore" të kontratës? rëndësia e parashikueshmërisë së shitësit

A ka periudhë kohore shtesë për përmbushje të kontratës?"Nachfrist"

A është zbatuar periudha e parashkrimit? Neni 39(2) i KShNM-së

A është përmbushur kërkesa për ekzaminim dhe njoftim? A ka defekte të fshehura?

Nenet 38 dhe 39 të KShNM-së

Nuk është korrigjuar mospërputhja para datës së dorëzimit? neni 37 i KShNM-së

Mallrat nuk janë në përputhje me kontratën apo me të drejtat e palës së tretë

Shkelja e kontratës nga shitësi

Nuk është respektuar koha dhe kushtet e dorëzimit të mallit Jo

Jo

Jo

Jo

Jo

Jo

Po

Po

Jo

Po

Po

Po

Po

Po

Nuk ka mjete

juridike

Realizimi dhe

dëmet

Mjetet në

dispozicion:

realizimi

ulja e çmimit

dëmet

Po


6.3.1 Plan i përgjithshëm i mjeteve juridike

Neni 45 parasheh rregullën themelore për mjetet juridike.

Në të thuhet se shitësi nuk e përmbush ndonjë detyrim të tij që është paraparë me kontratë apo me këtë konventë, blerësi mund:

“(a) t’i ushtrojë të drejtat që janë paraparë me nenet nga 46 deri në 52; (b) të kërkojë zhdëmtim siç është paraparë me nenet nga 74 deri në 77.

(2) Blerësi nuk privohet nga e drejta që mund ta ketë për të kërkuar zhdëmtim duke e ushtruar të drejtën e tij në mjete juridike të tjera.”

Nga ky nen, ne mund t’i nxjerrim opsionet në vijim për blerësin:

përmbushja e kontratës, përshirë dorëzimin e mallrave zëvendësuese dhe përmirësimet në rast të mospërputhjes (neni 46 i KShNM-së)

shmangia e kontratës (neni 49 i KShNM-së)

zbritja e çmimit të blerjes (neni 50 i KShNM-së)

kompenzimi i dëmit (neni45(1)(b), neni 74 dhe të tjerat me radhë të KShNM-së) Përveç të drejtës për ta ulur çmimin, për të gjitha të drejtat e tjera kërkohet që shitësi ta ketë shkelur vetëm njërin nga detyrimet e tij apo të saj sipas kontratës së KShNM-së. Në nenin 45(2) thuhet qartë se kërkesat për kompensim të dëmit mund të jenë plotësuese.

6.3.2 E drejta në përmbushje të detyrimeve dhe në përmbushje të detyrimeve zëvendësuese nenet 46 dhe 47 të KShNM-së)

Neni 46 i KShNM-së parasheh të drejtën e kërkesës për përmbushje të detyrimeve nga ana e shitësit. Nëse shitësi nuk i përmbush detyrimet e tij, konventa ia lejon blerësit që të kërkoj:

1) që shitësi ta dorëzojë mallin 2) do të dorëzojë mallra zëvendësues 3) t’i përmirësojë mallrat e papërputhshme

Kërkesa e parë pas nenit 46(1) të KShNM-së është që shitësi ta ketë shkelur një detyrim të paraparë me kontratë. Blerësi mund të kërkojë përmbushjen e detyrimeve për aq sa nuk zgjedh ndonjë mjet juridik, i cili e përjashton përmbushjen e detyrimeve ose për aq sa nuk e ka humbur këtë të drejtë, për shkak të mosdhënies së njoftimit. E drejta për të kërkuar përmbushje të kontratës nuk merret parasysh nëse blerësi i është shmangur kontratës në mënyrë të vlefshme, por edhe nëse blerësi e ka zbritur çmimin, me ç’rast blerësi mund të ketë dërguar ose dorëzimin e mallit zëvendësues, për shkak të mospërputhjes së mallrave, ose që shitësi ta ndreq defektin. Ndonëse nuk duket se ka gjasa që një blerës sipas KShNM-së të kërkojë që ta detyrojë një shitës të papërgjegjshëm ta përmbushë një kërkesë specifike, ky ende është opsion. Shembulli i mëposhtëm ilustron se gjykatat dhe arbitrit do të kenë arsye që të tregohen të vetëpërmbajtur para se ta aprovojnë këtë mjet juridik. Një gjykatë që vendos për përmbushje e një kërkese specifike në këtë rast, pas një ndryshimi në treg, mund ta lejojë spekulimin në llogari të shitësit.


Shembull

Më 15 janar, S në Toronto kontrakton që t’ia shesë 100 shufra bakri për një çmim fiks B-së në Nju Jork, me kusht që shufrat të dorëzohen para fundit të muajit. Çmimi fiks është barazi me çmimin e tregut më 15 janar, por çmimi i tregut së shpejti ngritet, duke e tejkaluar çmimin e kontratës për 25%, ndërsa S deklaron se nuk do t’i përmbahet kontratës. Përkundër refuzimit të vazhdueshëm të S-së për t’i dorëzuar mallrat, B këmbëngul dhe ngrit një padi në një gjykatë të Torontos, duke kërkuar përmbushjen e një kushti specifik të kontratës. Deri në kohën kur merret aktgjykimi i formës së prerë për këtë rast, çmimi i tregut i shufrave të hekurit është dy herë më i lartë se çmimi i marrëveshjes fillestare.

Neni 46(1) nuk parasheh ndonjë përjashtim që do ta linte S-në jashtë kontratës në këtë situatë. Komentuesit argumentojnë se e drejta e B-së për të kërkuar përmbushje të kontratës duhet të interpretohet në lidhje – dhe të kufizohet – me detyrimin e përgjithshëm të paraparë me konventë për t’i zbutur dëmet si dhe me parimin e përgjithshëm të KShNM-së për mirëbesim. Megjithatë, ka mbështetje edhe për pikpamjen e kundërt. Faktor tjetër është neni 28, për shkak të kufizimit të qartë mbi të drejtën në përmbushje specifike që është paraparë me nenin 46(1).

Nenet 46(2) dhe (3) të KShNM-së parashohin rregulla specifike për dorëzim të mallrave zëvendësuese ose ndreqje të defekteve në rastet kur shitësi dorëzon mallra që nuk janë në përputhje me kontratën. Sipas nenit 46(3) të KShNM-së, blerësi ka të drejtë të kërkojë nga shitësi që ta korrigjojë mospërputhjen përmes ndreqjes së defekteve, përderisa kjo është e arsyeshme duke marrë parasysh rrethanat. Dorëzimi i mallrave zëvendësuese (neni 46 (2)) është më kufizues: blerësi mund të kërkojë dorëzimin e mallrave zëvendësuese nëse mospërputhja përbën shkelje thelbësore të kontratës në kuptim të nenit 25 të KShNM-së. Të gjitha kërkesat për përmbushje të kontratës u nënshtrohen disa kufizimeve. Këto dy alternativa të përmbushjes së kontratës janë aq të ndryshme, sa që duket se vështirë mund të ketë ndonjë zgjedhje të lirë. Blerësi mund të kërkojë dorëzim të mallrave vetëm sipas nenit 46(2) dhe atë nëse mospërputhja arrin shkallën e shkeljes thelbësore. Një shkelje është thelbësore vetëm në rrethana të jashtëzakonshme, si për shembull në rastet kur defekti nuk mund të ndreqet apo kur mallrat nuk mund të përdoren për asnjë qëllim. Neni 46(3) është i ndryshëm nga e drejta për të kërkuar dorëzimin e mallrave zëvendësuese të paraparë me nenin 46(2), meqë pragu në shumicën e rasteve të parapara në paragrafin (3) është më i ulët se në rastet e parapara me paragrafin (2) dhe meqë do të duhej të ishte përgjithësisht e arsyeshme që shitësi t’i riparojë mallrat. Dorëzimi i pjesëve rezervë, të cilat nevojiten në një rast të nenit 46(3), nuk nënkuptojmë dorëzim në një rast të nenit 46(2) apo 46(3).

Shembull

Blerësi gjerman ka porositur elemente të dritareve nga një shitës italian. Dritarja u desh të riparohej për shkak të defekteve në xhamin izolues. Për ta riparuar dritaren, shitësit iu desh që ta porosiste xhamin. Shitësi ka qenë i obliguar që të porosisë xhamin e ri sipas nenit 46(3) të KShNM-së, ndonëse defekti nuk e ka mbërritur pragun e një shkeljeje thelbësore.


Shembull

Një kompani gjermane ka blerë gjashtë shtretër palosës nga një kompani italiane. Meqë pesë nga këta shtretër ishin me defekte, ata iu kthyen shitësit për riparim. Sa i përket kërkesës së shitësit për t’iu bërë pagesa me çmim të blerjes, blerësi pretendoi se ata ishin ende me defekt. Riparimi nuk kishte qenë i suksesshëm. Blerësi e kishte njoftuar shitësin për riparimin e pasuksesshëm vetëm katër javë pasi “shtretërit e riparuar i ishin kthyer blerësit”. Për shkak të njoftimit të vonuar, blerësi i kishte humbur të gjitha të drejtat e tij apo të saj sipas nenit 39(1) të KShNM-së.

6.3.3 Shmangia e kontratës

Shmangia është kryesisht e mundshme nëse shkelja e kontratës është aq thelbësore sa që pala fajtore së paku është dashur të dinte se pala tjetër nuk do të kishte pasur kurrfarë interesi më që të jetë e lidhur me kontratë. E drejta e blerësit për t’iu shmangur kontratës qeveriset nga neni 49 i KShNM-së. Neni 49(1) i KShNM-së i përmend dy arsyet për shmangie të kontratës. Një shkelje thelbësore kërkohet sipas nenit 49(1), pika (a). Krahas kësaj, KShNM-ja lejon, sipas nenit 49(1), pikës (b), që kontrata të shmanget nëse një afat shtesë për dorëzimin e mallit nuk çon në përmbushjen e saj.

Shkelja thelbësore përkufizohet si dëm i parashikueshëm dhe substancial. Blerësi duhet të dëshmojë se shkelja në fjalë ka shkaktuar një dëm aq serioz “sa e ka privuar atë substancialisht nga ajo që ai ka pasur të drejtë të presë sipas kontratës”. Një shitës i arsyeshëm do ta kishte paraparë një rrjedhojë serioze të tillë.

Shembull

Nga një shitës grek (S) është kërkuar që t’i ofrojë furnizime me “pajisje për linjë termoformuese” (për prodhimin e vazove të plastikës për kopshtari) një blerësi amerikan (B). Më vonë, duke pretenduar se ka pasur “shkelje të garancisë” sa u përket pajisjeve të dorëzuara, B e ka paditur S-në pranë një gjykate federale të SHBA-ve. Ndonëse gjykata ka konstatuar se B i ka pasur disa “ankesa legjitime”, ajo ka konstatuar se ato nuk e kanë arritur shkallën e një shkeljeje thelbësore (madje as përmbajtjesore) të kontratës nga ana e S-së, meqë B i kishte përdorur me sukses pajisjet (me ndihmën nga S), dhe meqë B (një biznes pa para) nuk ishte ankuar për cilësinë e pajisjeve, deri pasi S kishte zhvilluar hetime zyrtare lidhur me dështimin e B-së për të paguar në vlerë të çmimit të marrëveshjes.

Shembull

Shitësi italian S lidhë kontratë me blerësin nga Çikago B për furnizim me këpucë. Siç është në dijeni edhe S, B mëton t’i rishesë këpucët në shitoren e vet me pakicë (ku shiten vetëm këpucë të cilësisë së lartë), por në të vërtetë këpucët që dorëzohen nga S janë të një cilësie aq të dobët sa që janë krejtësisht të papërshtatshme për qëllimin e synuar të B-së.

S këtu bën shkelje të rëndë të detyrimit, sepse e ka ditur se mallrat kanë qenë krejtësisht të papërshtatshme për qëllimin e synuar të B-së. Kështu, duke supozuar se B ia dërgon S-së një njoftim me kohë dhe specifik sipas nenit 39 të KShNM-së, kjo shkelje thelbësore do t’ia japë të drejtën B-së që t’i shmanget kontratës.


Shembull

Shitësi italian S lidhë kontratë me blerësin nga Çikago B për furnizim me këpucë të cilat duhet të prodhohen nga S sipas dizajnit dhe specifikave të dhëna nga B. Sipas kontratës, B ruan të drejtën ekskluzive për t’i shpërndarë dhe shitur këpucët e prodhuara nga S. Më vonë, S i ekspozon këpucët sipas specifikacioneve të dhëna nga B në një panair tregtie në Nju Jork, duke ua krijuar të tjerëve përshtypjen se S e ka të drejtën e shpërndarjes së tyre.

Edhe shkelja e një detyrimi dytësor siç është marrëveshja për moskonkurrencë mund të arrijë shkallën e një shkeljeje thelbësore dhe ta garantojë të drejtën e shmangies së kontratës, meqë palës nuk mund t’i besohet më.

Neni 49(2) e përcakton rregullën në bazë të së cilës e drejta për t’iu shmangur kontratës mund të humbet në disa rrethana të caktuara. Thënë thjesht, kjo hyn në fuqi nëse shitësi i ka dorëzuar mallrat, ndërsa blerësi pa ndonjë arsye e ka vonuar përpjekjen për ta ushtruar të drejtën në shmangie të kontratës.

6.3.4 Zbritja e çmimit

Neni 50 ia jep blerësit të drejtën për ta ulur çmimin e kontratës, nëse mallrat nuk janë në përputhje me kontratën. Kjo dispozitë, megjithatë, parasheh shumë qartë se e drejta e shitësit për t’i riparuar defektet ka prioritet ndaj së drejtës së blerësit për ta zbritur çmimin. Kjo mund të çojë madje edhe në një zbritje deri në zero. Mospërputhja zbatohet, sipas nenit neni 35(1) të KShNM-së, për defektet e mallrave, dorëzimin e një artikulli dhe defektet që kanë të bëjnë me sasinë e mallrave për të cilën është rënë dakord.

Ideja e zbritjes së çmimit nënkupton ripërshtatjen e palës kontraktuese, e cila është shqetësuar si rrjedhojë e mospërputhjes së mallrave. Përshtatja duhet të bëhet në lidhje me çmimin e blerjes e jo në lidhje me shumën absolute të dëmeve që paraqiten për shkak të vlerës më të ulët të mallrave. Duhet të merren parasysh edhe shpenzimet për riparimin e mospërputhjes.

Kështu, neni 50 parasheh se ulja e çmimit është proporcionale me uljen e çmimit për shkak të defektit dhe mund të nxirret nga ekuacioni në vijim: X e cakton çmimin (pas zbritjes) të cilin blerësi duhet ta paguajë.

Çmimi X = vlera me/defektin

Çmimi i kontratës vlera me/ose defekti


Shembull

S (në Uzbekistan) kontrakton për t’ia dorëzuar B-së (në Ugandë) 10 tonë të misrit nr. 2 për 400 dollarë për ton (çmimi i tregut për misrin nr. 2 në atë kohë). Në vend të tij, S dorëzon 10 tonë të misrit nr. 3. Në kohën e dorëzimit, çmimi i tregut the për misrin nr. 3 është 300 dollarë për tonë, ndërsa ai për misrin nr. 2 është ende 400 dollarë.

Shihet qartë se mallrat e dorëzuara nuk janë në përputhje me kontratën. Ky fakt ia jep të drejtën B-së që ta zbresë çmimin. Pra edhe nëse dorëzimi i misrit nr. 3 nuk përbën shkelje thelbësore (nëse B vendos që të mos i shmanget kontratës), B mund ta zbresë çmimin nga $4000 to $3000.

Shembull

Blerësi ka blerë vaj karburanti pa sulfur për 32€ për 100 litra. Shitësi ka dorëzuar vaj karburanti që përmban sulfur. Vlera e vajit të karburantit pa sulfur ka qenë 32€ për 100 litra (blerësi e ka blerë mallin pa pagesë paraprake), vlera e vajit të karburantit që përmban sulfur ka qenë 15€ për 100 litra dhe ka qenë, rrjedhimisht, i vlefshëm vetëm sa gjysma e vajit tjetër. Çmimi i blerjes bie përgjysmë, d.m.th. në 16€, dhe jo sipas diferencës midis vlerës së vajit pa sulfur dhe vajit që përmban sulfur. Kjo do të thotë se ulja është nga 15€ deri në 17€ për 100 litra.

Në praktikë, mund të jetë e vështirë të përcaktohet vlera e kontratës sipas mallrave dhe mallrave të papërputhshme të nevojshme për krahasim.

Shembull

Një blerës zviceran ka blerë mobile nga një prodhues italian. Blerësi thekson se disa pajisje për dhomën e ditës nuk kanë qenë në përputhje me kontratën. Në lidhje me mobilet e dorëzuara, është njohur e drejta e blerësit në zbritjen e çmimit. Gjykata e ka llogaritur uljen e çmimit sipas nenit 50 të KShNM-së, ashtu që, përveç nëse dëshmohet ndryshe, vlera e mallrave që i përputhen kontratës është e barabartë me vlerën e çmimit të blerjes për të cilin është rënë dakord.

6.3.5 Dëmet

Një shkelje e kontratës nga ana e shitësit do t’ia japë blerësit të drejtën për të kërkuar kompensim për dëmin e shkaktuar. Bazë për këtë kërkesë është neni 45(1), pika (b) e KShNM-së. Dëmi do të matet dhe llogaritet sipas rregullave të përgjithshme të neneve nga 74 deri në 77 të KShNM-së. Dëmet nuk llogariten sipas defekteve sipas KShNM-së. Kjo të thotë se përgjegjësia është e rreptë, por se ka disa baza për lirim nga përgjegjësia në nenet 79 dhe 80 të KShNM-së (pengesat që janë jashtë kontrollit të shitësit, dështimet e shkaktuara nga vetë blerësi).


6.4 Ushtrimi 1

Shembull

Blerësi ka blerë vaj karburanti pa sulfur për 32€ për 100 litra. Shitësi ka dorëzuar vaj karburanti që

përmban sulfur. Vlera e vajit të karburantit pa sulfur ka qenë 32€ për 100 litra (blerësi e ka blerë mallin

pa pagesë paraprake), vlera e vajit të karburantit që përmban sulfur ka qenë 15€ për 100 litra dhe ka

qenë, rrjedhimisht, i vlefshëm vetëm sa gjysma e vajit tjetër. Çmimi i blerjes bie përgjysmë, d.m.th. në

16€, dhe jo sipas diferencës midis vlerës së vajit pa sulfur dhe vajit që përmban sulfur. Kjo do të thotë se

zbritja është nga 15€ deri në 17€ për 100 litra.

A e ka blerë blerësi vajin e karburantit sipas çmimit të ujdisë për 28€ për 100 litra. Cili do të ishte çmimi

i zbritjes në atë rast?

Përgjigje:

Zbritja e çmimit do të llogaritej nga vlera krahasuese e vajit pa sulfur dhe vajit që përmban sulfur 15:30

=1/2 (mbi)) edhe në këtë rast gjysma e çmimit të marrëveshjes, prandaj 14€ për 100 litra e jo 13€ për

100 litra (zbritja e diferencës absolute). Çmimi më i lirë i blerjes në raport me vlerën e mallin e zbret

edhe koeficientin e zbritjes.

6.5 Përmbledhje

Ky modul shpjegon sistemin e mjeteve juridike në dispozicion të blerësit


ta kuptoni sistemin e mjeteve juridike në dispozicion të blerësit;

të fitoni njohuri për atë se kur zbatohen mjetet e ndryshme juridike dhe me çfarë parakushtesh;

ta analizoni një rast dhe të vendosni se cili mjet juridik zbatohet


MODULI 7:

DETYRIMET E BLERËSIT, KALIMI I RREZIKUT DHE

MJETET JURIDIKE TË SHITËSIT



Ky modul ofron një pasqyrë të përgjithshme të kapitullit III të KShNM-së, i cili i qeverisë detyrimet e

blerësit (nenet 53 deri në 60 të KShNM-së) dhe mjetet juridike të shitësit (nenet nga 61 deri në 65 të

KShNM-së).


Pas kryerjes së këtij moduli, ju do të jeni në gjendje të:

t’i identifikoni detyrimet e blerësit;

t’i shpjegoni detyrimet e shitësit në kontekst të konventës duke i pasqyruar detyrat e blerësit;

ta kuptoni sistemin e kalimit të rrezikut;

ta kuptoni sistemin e mjeteve juridike që blerësi i ka në dispozicion

7.3 Detyrimet e blerësit dhe kalimi i rrezikut

7.3.1 Plan i përgjithshëm

Neni 53 i KShNM-së përmban rregullen themelore për detyrimet e blerësit. “Blerësi duhet ta paguajë

çmimin për mallrat dhe ta bëjë pranimin e tyre ashtu siç është paraparë në kontratë dhe në konventë.”

Prandaj, dy detyrimet e rëndësishme të blerësit janë:

pagesa e çmimit (nenet 54-59 të KShNM-së);

pranimi i mallit (neni 60 i KShNM-së).

Jo medoemos këto duhet të jenë detyrimet e vetme të blerësit. Në kontratë apo në praktikat e tregtimit

mund të parashihen detyrime të tjera të ndryshme për blerësin. Ekzistimi i mundshëm i detyrimeve të

tjera është pranuar në shkallë të gjerë.

7.3.2 Pagesa

Blerësi duhet ta paguajë çmimin për mallrat dhe ta bëjë pranimin siç është përcaktuar me kontratë apo

me këtë Konventë. Termi “siç është përcaktuar me kontratë” qartëson– sërish –hierarkinë, e cila e vë

vullnetin e palëve në plan të parë. Faktor i rëndësishëm përcaktues që e definon pagesën nuk është

vetëm çmimi, por edhe koha e saktë dhe vendi i pagesës.

Neni 57(1) i KShNM-së parasheh një rregull nëse në kontratë nuk përmendet vendi i pagesës. Në

mungesë të një marrëveshjeje të kundërt, blerësi duhet të paguajë në vendin e biznesit të shitësit. Në

rast se pagesa duhet të bëhet kur dorëzohen mallrat, vendi i pagesës është vendi ku bëhet dorëzimi.

Vendi i pagesës mund të jetë vendimtar për çështjen paraprake nëse një gjykatë e caktuar forumi ka


kompetencë gjyqësore (kompetencë ndërkombëtare) për të vendosur për një kontest që ka të bëjë me

detyrimin e blerësit për të paguar.

Sa i përket kohës së duhur për pagesë (në rast se nuk përmendet në kontratë), neni 58(1) parasheh një

rregull kryesore, e cila përbën parim që zbatohet për marrëveshjet dypalëshe në përgjithësi. Shkëmbimi i

mallrave dhe pagesa duhet të ndodhin në të njëjtën kohë.

Kjo do të thotë se shitësi nuk ka nevojë ta zgjasë afatin e kreditimit dhe se as blerësi nuk ka nevojë të

paguajë para se shitësi t’i ketë dorëzuar mallrat. Sidoqoftë, në kontekst të një shitblerjeje

ndërkombëtare, kontrata zakonisht do të përfshijë transportimin e mallrave nga një transportues i

pavarur. Për këtë situatë, neni 58(2) përcakton se shitësi mund t’i dërgojë mallrat, me kusht që mallrat

të mos i dorëzohen blerësit, përveç pas pagesës së çmimit.

Detyrimi i blerësit për ta paguar çmimin përfshin detyrimin e nënkuptuar për t’i ndërmarrë hapave që

janë të nevojshëm për ta mundësuar kryerjen e pagesës.

Shembull

Një blerës bullgar ka blerë mallra nga një shitës austriak. Me kontratë është paraparë pagesa përmes

letrës së kreditit, e cila duhet të hapet deri më një datë të caktuar. Krediti nuk është hapur me kohë,

ndërsa shitësi ka kërkuar (mes tjerash) kompensim të dëmit për shkelje të kontratës. Gjykata e ka

mbështetur shitësin, duke vrojtuar se shitësi ka qenë i obliguar, sipas nenit 54, që t’i marrë të gjitha

masat e nevojshme (në këtë rast sipas kontratës) për ta paguar çmimin.

Shitësi duhet ta respektojë të drejtën e blerësit për t’i ekzaminuar mallrat. Ai ka të drejtë t’i ekzaminojë

mallrat para se ta bëjë pagesën. Shitësi duhet ta respektojë këtë të drejtë.

7.3.3 Rreziku

Detyrimi për ta paguar çmimin e blerjes ndërlidhet me rregullat për kalimin e rrezikut. Neni 66 e

obligon blerësin që ta paguajë çmimin e blerjes, nëse mallrat kanë humbur ose janë dëmtuar pasi që

rreziku ka kaluar, përveç nëse, natyrisht, humbja apo dëmi janë bërë me fajin e shitësit. Koha e saktë kur

rreziku kalon shpesh përcaktohet me kontratë. Nëse nuk përmendet në kontratë dhe nëse nuk ka

praktika tregtimi, rregulli automatik përcaktohet sipas neneve 66-70 të KShNM-së. Në përgjithësi, palët

këshillohen fuqishëm që ta parashohin kalimin e rrezikut me kontratë në veçanti apo duke i përdorur

kushteve tregtare ndërkombëtare [angl. Incoterms]. Rëndësia praktike e rregullës automatike të neneve

66-70 të KShNM-së është e kufizuar, pasi që rregullat e domosdoshme për kalimin e rrezikut parashihen

me shumicën e kontratave tregtare.

Kontrata e shitjes parasheh transportimin e mallit

Shitësi nuk është i detyruar t’i dorëzojë mallrat në ndonjë vend të veçantë. Rreziku në parim kalon tek

blerësi kur mallrat i dorëzohen transportuesit të parë për t’ia dërguar ato blerësit (neni 67(1) i KShNM-

së)

Mallrat, që shiten në transit

Neni 68 i KShNM-së. Këtu fillojmë me fjalinë e parë, në të cilën thuhet se rreziku kalon në kohën e

lidhjes së kontratës. Kjo kohë e saktë shpesh është vështirë të përcaktohet. Për ta ofruar një zgjidhje më


të mirë, në fjalinë e dytë parashihet se rreziku merret përsipër në kohën kur mallrat i dorëzohen

transportuesit (d.m.th. gjatë tërë periudhës së transportimit), nëse rrethanat e tregojnë këtë. Fjalia e

tretë e nenit 68 të KShNM-së e vendos rrezikun tek shitësi, nëse ai e ka ditur ose është dashur ta dijë se

mallrat janë humbur apo dëmtuar dhe nuk ia ka zbuluar këtë blerësit.

Të gjitha rastet tjera

Rreziku do të kalojë sipas nenit 69 të KShNM-së, i cili i dallon dy lloje të kontratave. Nëse blerësi është i

detyruar t’i marrë mallrat në vendin e biznesit të shitësit, rreziku kalon tek ai kur ai i merr mallrat, ose

nëse ai nuk e bënë këtë me kohë, nga koha kur mallrat vihen në dispozicion të tij dhe ai kryen shkelje të

kontratës duke mos i pranuar mallrat e dorëzuara (neni 69(1) i KShNM-së). Nëse blerësi është i

detyruar t’i marrë mallrat në një vend tjetër nga vendi i biznesit të shitësit, rreziku kalon kur mallrat

mbesin në pritje të dorëzimit, ndërsa blerësi është i vetëdijshëm për faktin se ato janë vënë në

dispozicionin e tij atje (neni 69(2) i KShNM-së).

Nëse mallrat janë shitur MNP (me navllo të paguar) në Hamburg, rreziku i kalohet blerësit vetëm

atëherë kur mallrat ngarkohen në anije në portin e Hamburgut.

Shembull

Një ngarkesë me grurë është transportuar me anije nga Roterdami në Kalkutë. Tregtari indianë ia ka

shitur grurin një blerësi në Singapor më 15 tetor 2006. Kur gruri mbërrin më 30 tetor 2006,

konstatohet se uji ka hyrë nëpërmjet një kuverte me defekt të anijes dhe gruri është dëmtuar pjesërisht.

Nuk mund të vërtetohet se kur është shkaktuar dëmi – para se tregtari indian ia ka shitur grurin blerësit

apo pas kësaj. Shtrohet pyetja kush në këto raste e merr përsipër rrezikun për dëmtimin e mallit.

7.3.4 Pranimi i mallit

Neni 53 i KShNM-së thekson se blerësi duhet ta bëjë pranimin e mallit. “Pranimi i mallit” siç është

përkufizuar me nenin 60 të KShNM-së konsiston në pranimin (posedimin fizik) e mallit dhe kryerjen e të

gjitha akteve që me arsye do të priteshin nga blerësi për t’ia mundësuar shitësit pranimin e mallit. Kjo

është çështje e konkretizimit të mëtejmë (p.sh. sipas kushteve tregtare ndërkombëtare).

Në rast se blerësi refuzon ta bëjë pranimin e mallit, kjo arrin shkallën e mospërmbushjes së kontratës,

çfarë do t’ia jap shitësit të drejtën e shfrytëzimit të mjeteve juridike që janë paraparë me nenin 61,

përveç nëse blerësi është arsyetuar (sipas nenit 52 të KShNM-së) për ta refuzuar pranimin e mallit.

Refuzimi po ashtu mund të arsyetohet nëse ka shkelje të kontratës dhe shkelja që e bërë nga shitësi

është thelbësore (neni 25 i KShNM-së). Nëse kjo shkelje, megjithatë, nuk përbën shkeljeje thelbësore,

blerësi në parim nuk do të arsyetohet për ta refuzuar pranimin e mallit.


7.4 Mjetet juridike të shitësit

7.4.1 Plan i përgjithshëm

Neni 61(1) i KShNM-së përcakton sistemin e mjeteve juridike në dispozicion të shitësit. Nëse blerësi

dështon ta përmbushë cilindo detyrim të tij të paraparë me kontratë apo konventë, shitësi mund:

t’i ushtrojë të drejtat e parapara me nenet 62-65 të KShNM-së

të kërkojë kompensim të dëmit siç është paraparë me nenet 74-77 të KShNM-së

Ndërsa neni 61(1), pika (a) e KShNM-së përdoret vetëm si referencë për dispozitat e neneve. Nenit

61(1), pika (b) e KShNM-së është vetë baza aktuale për kërkesën për kompensim të dëmit. Neni i

përmendur 74 i KShNM-së përdoret vetëm për llogaritjen e dëmeve.

Si pasqyrë e përgjithshme, ne mund t’i përkufizojmë tri lloje të mjeteve juridike për shitësin:

përmbushjen e detyrimeve (neni 62 i KShNM-së)

shmangien e kontratës (neni 64 i KShNM-së)

kompensim të dëmit (neni 61(1), pika(b) dhe neni 74 i KShNM-së)

Sistemi i mjeteve juridike të parapara me nenin 61 të KShNM-së nuk bën dallim midis llojeve të shkeljes

së kontratës dhe, në të vërtetë, do të zbatohet për çfarëdo mospërmbushjeje të detyrimeve nga ana e

blerësit, por ka një numër rastesh kur ka dallim midis llojeve të ndryshme të shkeljes së kontratës.

Sistemi i mjeteve juridike nuk bazohet në të gabimet e bëra, çfarë mundëson përdorimin e mjeteve

juridike pavarësisht se a ka vepruar blerësi me pakujdesi apo madje edhe qëllimisht.

7.4.2 E drejta e shitësit për të kërkuar përmbushje të detyrimeve

Shitësi mund të kërkojë nga blerësi që ta paguajë çmimin, ta bëjë pranimin e mallrave dhe t’i përmbushë

detyrimet e tij, përveç nëse ai ka përdorur ndonjë mjet juridik që bie ndesh me këtë kusht. Kjo dispozitë

e pasqyron nenin 46(1) të KShNM-së.

Shembull

Shitësi austriak S pajtohet që të prodhojë mallra për blerësin bullgar B. Kontrata, e cila përmban një

klauzolë arbitrazhi, e obligon B-në që ta ekzekutojë pagesën duke e hapur një letër krediti më një datë të

caktuar. Meqë krediti nuk hapet, S nis arbitrazhin, duke kërkuar që B ta hapë letrën e kreditit dhe ta

kompensojë S-në për humbjet të shkaktuara nga shkelja e kontratës.

B nuk i ka përmbushur detyrimet e tij për të paguar siç ka premtuar, dhe meqë S nuk ka shfrytëzuar

ndonjë mjet juridik jo konsistent, neni 62 i autorizon arbitrit që ta urdhërojnë B-në ta hapë letrën e

kreditit dhe të paguajë sipas marrëveshjes. Edhe mosmbajtja e premtimit nga ana e B-së ofron bazën për

kompensim të dëmit për t’i kompensuar humbjet e shkaktuara nga shkelja në fjalë.


7.4.3 Shmangia

Është paraparë edhe e drejta e shitësit të dëmtuar për t’iu shmangur kontratës sipas nenit 64(1) (a) të KShNM-së-së. Neni 64(1) (a) e parasheh rregullën sipas së cilës shitësi mund “ta shpallë kontratën të shmangur” vetëm në rast të shkeljes thelbësore të saj nga ana e blerësit. Kjo dispozitë zbatohet për cilindo detyrim të blerësit që është paraparë me kontratë dhe konventë. Edhe shkelja e ndonjë dispozite plotësuese të kontratës mund të përbëjë shkelje thelbësore. Kjo shkelje duhet të përcaktohet sipas standardeve që janë paraparë me nenin 25 të KShNM-së. Udhëzim kryesor për përcaktimin e një shkeljeje si thelbësore është që të shihet se a e dëmton ajo në thelb interesin e shitësit nga përmbushja e kontratës, marrë së bashku me kushtin e parashikueshmërisë , i cili është paraparë me nenin 25 të KShNM-së.

Shembull

Shitësja e naftës së papërpunuar e ka biznesin e saj në një vend në të cilin këmbimi i valutave kontrollohet rreptësishtë. Ajo shet ca naftë të papërpunuar: si zakonisht, pagesa në industrinë e naftës së papastër do të duhej të bëhej në dollarë amerikanë. Shitësja dhe blerësi janë marrë vesh që blerësi ta paguajë një kapar për naftën në një xhirollogari bankare në Zvicër. Kjo është e domosdoshme, meqë shitësja nuk mund të pranojë dollarë amerikanë në vendin e saj, sepse në këtë vend ushtrohet kontroll mbi këmbimin e valutave. Shitësja dëshiron ta përdorë kaparin për ta paguar furnizuesin e saj. Në kontratën me furnizuesen parashihen gjoba të larta ndaj pagesave të vonuara dhe me të parashihet edhe se furnizuesja mund t’i shmanget kontratës në çdo kohë nëse shitësi nuk i bën pagesat me kohë. Nëse blerësi nuk e paguan kaparin me kohë në xhirollogarinë bankare në Zvicër, do të ketë pasoja serioze për shitësen, meqenëse ajo nuk mund të pranojë dollarë amerikanë në vendin e saj, ndërsa jashtë vendit të saj nuk do të ketë para apo të jetë në gjendje të huazojë para. Pagesa e vonuar e kaparit do të përbënte shkelje thelbësore.

Shembull

Palët kanë rënë dakord për një kontratë për shitjen e 200 tonëve proshutë, e cila është dashur të dorëzohej në dhjetë këste. Pasi blerësja gjermane i kishte pranuar pesë këste, ajo kishte refuzuar të pranojë ndonjë këst tjetër. Blerësi pretendon se palët janë marrë vesh që blerësi të mund t’i shmangej kontratës po që se organet e shëndetësisë dhe sigurisë dhe/ose doganat do të ankoheshin për mallrat. Blerësi nuk arrin të ofrojë prova për ndonjë marrëveshje verbale shtesë të tillë. Gjykata ka pranuar se refuzimi i kësteve ka qenë shkelje thelbësore.

Shembull

Një prodhues italian i makinave ia ka shitur një blerësi francez një makinë shtypi. Blerësi nuk e ka marrë makinën në vendin për të cilin ka rënë dakord me shitësin. Ai po ashtu nuk ka reaguar ndaj asnjë përkujtese apo caktimi të ndonjë afati shtesë. Shitësi i është shmangur kontratës dhe ka kërkuar kompensim të dëmit. Blerësi e ka mbrojtur vetveten duke thënë se objekti në të cilin makina do të instalohej nuk ishte përfunduar me kohë për shkak të disa problemeve me rregulloren e ndërtimit. Shmangia e shitësit nuk ishte bërë në mirëbesim. Gjykata e Milanos e lejon kërkesën për kompensim të dëmit, sepse, për shkak të caktimit të afatit shtesë për pagesë dhe pranimit të dërgesës, ishin plotësuar kushtet për shmangie të kontratës. Blerësi nuk kishte me çka të mbrohej. Përdorimi i parimit të mirëbesimit nuk mund të sillte ndonjë rezultat tjetër, meqë biznesi ndërkombëtar është mbështetur thellë në qartësinë ligjore dhe stabilitetin e kontratës.


7.4.4 Dëmet

E drejta për të kërkuar kompensim të dëmit është një e drejtë e pavarur në mjete juridike sipas KShNM-së. Në përgjithësi mund të thuhet se duke e ushtruar kërkesën e tij për përmbushje të detyrimeve apo duke iu shmangur kontratës, shitësi nuk privohet nga kërkesa për kompensim në të holla. Sipas nenit 61(1), pikës (b) të KLSHNM-së, shitësi ka të drejtë të kërkojë kompensim të dëmit ashtu siç është paraparë me nenet 74-77 të KShNM-së. Nenet 74-77 e qeverisin vetëm metodën e llogaritjes së dëmeve, përderisa neni 61(1) pika (b) e KShNM-së është baza aktuale për një kërkesë për kompensim të dëmit. Parimet e kompensim të dëmit, të cilat janë përcaktuar në kuadër të së drejtës të blerësit në kompensim të dëmit, janë të zbatueshme edhe në këtë rast. Në përgjithësi mund të thuhet se, duke e ushtruar kërkesën e tij për përmbushje të detyrimeve apo duke iu shmangur kontratës, shitësi nuk privohet nga kërkesa për kompensim në të holla.

Konventa kërkon që shitësi të vihet në pozitën që do ta kishte pasur po që se blerësi nuk do ta kishte shkelur kontratën. Është një mbrojtje e pritjeve kundruall interesave e cila bazohet në eliminimin e të gjitha të metave. Dëmtimet që i shkaktohen shitësit nuk ta tejkalojnë humbjen që blerësi e ka paraparë apo është dashur ta parashohë si rrjedhojë e shkeljes së kontratës në fjalë.

Shembull

Agjenti i shitjes S në Detroit pranon një porosi për pesë kamionë të rinj të markës GM (me navllo të

paguar në Detroit) nga blerësi B në Toronto. Ndodh që S t’i ketë pesë automjete të tilla në asortiment,

por para se ai t’i kryejë aranzhimet për transportimin me anije, B-ja dërgon një faks duke e këshilluar se

marrëveshja është anuluar. Më vonë, S ia shet kamionët një pale të tretë (B2) dhe pastaj ngre padi për

dëmtim (humbje të profitit nga shitja e parë).

Të sigurte mund të supozojmë së furnizimi e tejkalon kërkesën dhe se S nuk mund të hyjë në një

transaksion zëvendësues për ta mbuluar shkeljen e marrëveshjes nga ana e blerësit, thjesht për arsye se

shitja e pastajme e pesë kamionëve nuk është zëvendësim për transaksionin e parë. Meqë mund të

supozojmë se S mund të marrë aq kamionë (nga prodhuesi) sa të ketë nevojë për ta përmbushur

kërkesën, nuk ka ndonjë lidhje midis shkeljes së marrëveshjes nga një blerës i caktuar (B) dhe shitjes së

pastajme (B2). Prandaj, humbja e pësuar është e paevitueshme, ndërsa diferenca midis kontratës dhe

tregut e paraparë me nenin 75 do të ishte “jo adekuate për ta vënë shitësin në një pozitë po aq të mirë

sa do ta kishte vënë përmbushja e detyrimeve (nga ana e B-së)”. Kështu që në këtë rast, fitimi i humbur

për arsye të shkeljes së kontratës nga ana e B-së përbën humbje të drejtpërdrejtë, e cila mund të

kompensohet vetëm sipas rregullës së përgjithshme të nenit 74. Ligji vendor për shitblerjet e njeh këtë

lloj të njëjtë të mbrojtjes së pritjeve, ndërsa një gjykatë austriake ka pranuar se argumenti për lejimin e

riarkëtimit brenda relacionit “humbje e vëllimit-shitës” sipas KShNM-së është po aq i fuqishëm.


7.5 Përmbledhje

Ky modul ofron një pasqyrë të përgjithshme të detyrimeve të shitësit dhe kalimit të rrezikut si dhe

shpjegon mjetet juridike të ndryshme në dispozicion të shitësit.


t’i emëroni dhe përcaktoni detyrimet kryesore të blerësit kundruall detyrimeve të shitësit;

të jeni në gjendje ta kuptoni sistemin e kalimit të rrezikut;

t’i shpjegoni detyrimet dhe mjetet juridike në kontekst të konventës;

Ta kuptoni sistemin e mjeteve juridike në dispozicion të shitësit.


Bibliografia

1. Huber/Mullis, The CISG: a new textbook for students and practitioners

2. Janssen/Meyer, CISG methodology

3. Kröll/Mistelis/Perales Viscasillas, UN Convention for Contracts on the International Sale of Goods

(CISG)

4. Lookofsky, Understanding the CISG: a compact guide to the 1980 United Nations Convention on

Contracts for the International Sale of Goods

5. Pace International Law Review, Review of the Convention on Contracts for the International Sale of

Goods (CISG)

6. Schlechtriem/Schwenzer, Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods

(CISG)

7. Schlechtriem / Schëenzer, Kommentar zum Einheitlichen UN-Kaufrecht - CISG (German Version)

8. Verweyen/Foerster/Toufar, Handbuch des Internationalen Warenkaufs UN-Kaufrecht (CISG)

9. Zeller, CISG and the unification of international trade law

Konventa e Kombeve të Bashkuara mbi kontratat për shitjen ... · PDF file•Konflikti i ligjeve, e drejta private ndërkombëtare, e drejta ndërkombëtare private.....

Documents