kontakto 2 2004 - Esperanto Freesperantofre.com/prenu/Kont0402.pdf4 temo: humuro numero 200 (2004:2) saman edukan aª kulturan fonon. Oni povas argumenti, ke kulturosendependa Ùerco

<ENHAVO>

Temoj de la venontaj numeroj de KONTAKTO:– 201 (2004:3): DISKRIMINACIO – rasa, seksa, religia kaj aliaj formoj de diskriminacio. Ãu ekzistas diskriminacio en via lando?

Sciigu tion al la mondo!– 202 (2004:4): LUDOJ (historio de diversaj ludoj, ekzemple, Ùakoj; modernaj ludoj, interkulturaj ludoj). Limdato: la 5a de junio.– 203 (2004:5): RIFUÏINTOJ/HOMAJ RAJTOJ/TOTALISMO/DIKTATORECOJ. Limdato: la 1a de aªgusto.– 204 (2004:6): TERORO/TERORISMO (inkluzive de hejma teroro/perforto). Limdato: la 1a de oktobro.Ni ankoraª ne planis konkrete aliajn temajn numerojn. Skribu – tiu decido povas esti ja la VIA. Inter eblaj temoj estas la jenaj:

MANÏA¥OJ (kial normala¢oj en iuj landoj estas Ùokaj en la aliaj?); POLITIKO (diversaj politikaj ideoj kaj ideologioj, avantaßoj kaj proble-moj de demokratio, kapitalismo/socialismo k.s.); MILITOJ (historia aspekto, nuntempaj militoj); TUTMONDIÏO; SEKTOJ (kio estas“sekto”? kie estas la diferenco inter religio kaj sekto? kiel sektoj “kaptas” siajn viktimojn? ¤u malfacilas eskapi de sekto? kio ßeneraleallogas homojn en sektojn?); TOLEREMO KAJ SOLIDARECO. Krome, ekde tiu ¤i jaro KONTAKTO ekkunlaboras pri la projekto Interkulturo<www.interkulturo.net>. Kune kun la IK-teamo, KONTAKTO preparos artikolojn rilatajn al kultura diverseco, interkultura lernado, interkul-turaj konfliktoj ktp. Viaj artikoloj / ideoj ¤i-temaj kaj ajnatemaj estas pli ol bonvenaj!

* Noto: se vi interesißas pri la temo, kies limdato jam pasis, sendu vian artikolon ¤iuokaze – ßi simple estos publikigita en posta numero.

Foje mi estis en Varsoviokaj, atendante la flugon alGermanio (mi havis kelkajnliberajn horojn), mi iris en laurbon. En la malnova urbomi ekvidis la montrilon: “Alla humurmuzeo”. “Ho, kiabonÙanco, tion mi nepredevas viziti”, – pensis mi,kaj, antaªßuante, tuj direktismin al tiu loko. Atendoplene,mi eniris la muzeon kaj... ho

ve, plena seniluziißo: ¤iuj surskriboj estis nur en la pola, kaj – plej grave –preskaª ¤iuj herooj de la karikaturoj estis polaj politikistoj kaj aliaj famuloj,pri kiuj mi, kompreneble, nenion scias... Mi foriris de la muzeo pripensantela internaciecon kaj malinternaciecon de humuro. Ïuste tiam aperis la ideopri humura KONTAKTO – kaj la rezulton vi nun tenas en la manoj. Alia instigoestis konstantaj Ùerc-interÙanßoj kun nia vic-redaktoro Joel, kiu nun verÙa-jne pli ofte citas ukrainajn kaj rusajn Ùercojn ol usonajn.

Ãiu nacio havas sian humuron, foje kompreneblan nur kondi¤e ke onikonas la historian fonon kaj la nunan situacion de la lando. Sed Ùajnas almi, ke nuntempe humuro pli kaj pli internaciißas – plejparte dank’ al telev-ido (ni ja ¤iuj estas informataj pri la samaj aferoj) kaj interreto (plej bonarimedo komuniki sian elpensa¢on al la tuta mondo). Plej ofte ¢us aperintajinternaciaj Ùercoj rilatas al la nuna realeco. Ekzemple, antaª kelkaj mona-toj en Ukrainio popularis Ùerca demando: “Ãu vere Usono bezonis militonen Irako? – Nu kompreneble! Kie ßi povis trovi tiel bonan kaj tute senpaganfonon por siaj mars-esploroj?!”

Do, ¤u eblas humuri internacie? Ïuste al tiu demando ni provis trovirespondon per tiu ¤i numero (al ßi cetere kontribuis homoj el Germanio,Nov-Zelando, Israelo, Nederlando, Usono, Francio, Ukrainio, Belgio, Rusio,Serbio, Irano, Hispanio...).

Kio estas humuro kaj kio estas humuro en Esperanto? Sciigas DonaldROGERS (Nov-Zelando), kiu faris grandan esploron ¤i-teman. Daªrigas latemon intervjuo kun la redaktoro de la reta humurgazeto Volapüg’ – HenrriDE SABATES (Francio). Li rakontas, kiel naskißis la volapüg-a aventuro, kajkial, laª li, humuri internacie estas pli malfacile, ol humuri naci-skale.

Kaj jen la Ùerc-tor¤on prenas mia samlandano Jefim ZAJDMAN. Li rakontas,kiel li gajnis Ùerckonkurson, rakontante anekdotojn (verajn!) pri si mem.

Ãu vi scias, kie trovißas Bervalo? Nu kompreneble en Esperantio! Lalokajn (t.e. tute bervalajn) Ùercojn rakontas Richard CASH, Francio. Kaj jenmildan humuron Ùanßas iom satira rakonto de Lode, Belgio, kaj poste – deMarco TREVISAN HERRAZ, Italio/Hispanio.

Kiel oni festas la unuan de aprilo en la plej humura urbo de la tuta eks-Sovetio – Odeso – informas Olga GRIBOVAN, Ukrainio. Kaj sekvas Ùin artiko-lo pri iom nekutima “unua de aprilo” festata... en decembro! Pri tio denoverakontas Marco TREVISAN HERRAZ.

Tio kompreneble ne estas ¤io! Ãi-numere atendas vin amaso da aliaj Ùer-caj rakontoj kaj anekdotoj. Plus – tiu ¤i numero havas kvarfolian aldona¢on– KAKTOn, kun la temo Interkulturo. Ïuu, Ùercu kaj interkulturu kunKONTAKTO. Bonan legadon!

ÎenjaSur la kovrilo: I. ONET (Rumanio/Usono/Nederlando), la libroservisto de UEA,kaj L. L. ZAMENHOF (Rusa Imperio/Pollando/Spirita Mondo), la kreinto deEsperanto. Kun afabla permeso de ambaª, kaj ankaª de la fotisto – ZikoMarcus SIKOSEK, Germanio/Nederlando.

Humuro en Esperanto (Donald ROGERS, Nov-Zelando) 3-5£erca vortaro 3-4£ercoj el sud-orienta Usono (Joel AMIS, Usono/Nederlando) 5“Humuri internacie estas ege pli malfacile ol humuri naci-skale...” (intervjuo kun Henrri DE SABATES, Francio) 6-7Nomoj en diversaj kulturoj (Slavik IVANOV, Rusio) 7Kiel mi gajnis en konkurso de anekdotoj (Jefim ZAJDMAN, Ukrainio) 8Bervalo – la vera Esperantujo, aª: Ser¤u la Ùercon! (Richard CASH, Francio) 9La mirindaj aventuroj de O (Lode, Belgio) 10Benjamin FRANKLIN: saße kaj sprite (trad. Morteza MIRBAGHIAN, Irano/Usono) 10Unue estis la bito... (trad. Marco TREVISAN HERRAZ, Italio/Hispanio) 11Komputilaj Ùercoj 11Odesaj ridetoj (Olga GRIBOVAN, Ukrainio) 12Sanktaj Senkulpuloj, aª: La unua aprilo en decembro (Marco TREVISAN HERRAZ, Italio/Hispanio) 12Nia reklama¤o 12Tra kelkaj urboj de Norda Frankonio (Yenovk LAZIAN, Francio) 13Recenze: Ambicia, ßuinda, altnivele literatura (Mauro NERVI, Italio) 14

KAKTO: InterkulturoNia urbo: Beogrado 1ÃuvaÙa nupta festo 1Interkulturo: intervjuo kun Radojica PETROVIC

kaj Katja IGNATJEVA 2-3Kio estas por vi Interkulturo? (intervjuoj kun partoprenantoj en la projekto) 4

Ho ve! Nia vic-redaktoro Ùajnedecidis alißi al la ukraina armeo...

Kaj oni e¤ akceptis lin!

Humuro estas seriozeco kaÙita malantaª la Ùercoj (D. WEISS).Humuro estas talento spontane ekhavi bonan humoron (I. KANT).La kaÙfonto de humuro estas ne en ßojo, sed en malßojo: en la¤ielo ne estas humuro (M. TWAIN).Humuro estas savflosilo sur la ondoj de la vivo (W. RAABE).Humuristo tuj rimarkas ¤arlatanon, sed ne ¤iam rekonas sank-tulon. Sed e¤ se unuflanka rigardo al la homoj estas multekos-ta pago por la humursento, ßi tamen havas la valoran flankon.Kiam oni ridas pri homoj, oni ne koleras. Humuro instruas tol-eremon... Humuristo ne predikas, por li plej gravas kompreni;kaj ja ne vane oni diras, ke kompreni signifas kompati kaj par-doni (S. MAUGHAM).

2 numero 200 (2004:2)temo: humuro

,

´

numero 200 (2004:2) 3temo: humuro

Donald ROGERS, Nov-Zelando

Kio estas humuro?Iuj pensuloj provis analizi

humuron. Ili diris, ke humuroestas speco de stimulo, kiu emasatingi la ridreflekson. Ïenerale,humuro igas la aªskultantonpercepti la situacion en du (aªpli) mem-konsekvencaj, sedneakordaj referencokadroj sam-tempe. Kaj la kreado de subtilaÙerco, kaj la rekreada ago per-cepti la Ùercon enhavas la ßoji-gan mensan Ùoketon de subitasalto de unu kunteksto al alia.Komikisto provas krei stre¤ite-con ¤e la aªskultantoj, kiukreskas dum la rakonto progre-sas. Ïi neniam atingas kulmi-non. La frapfrazo haltigas lalogikan evoluigon de la rakonto.Ïi senblagigas (vidu la subanvortareton – Red.) la dramecanatendon. La stre¤iteco liberißaskiel ridado.

Inter geamikoj: “Mi aªdis, ke¤iu kvara homo suferas pro men-saj perturboj. Miaj tri geamikojestas tute sanaj. Ãu mi nun kon-sultu kuraciston?” [Monatosept. 2000, p. 26]

Specoj de humuroMultaj homoj opinias, ke

kalemburo estas la plej malaltaspeco de humuro. Eble ßi estasla plej primitiva. Ïi dependasde la simileco de la sono de duesprimoj. Tamen ankaª aliajspecoj de humuro dependas desono. Komikaj poemoj pros-peras pro la melodia unuißo denekongrua¢oj, ekzemple la“Brasikoj kaj reßoj” de LewisCARROLL [ljuis kerol], kaj lakontrasto inter nobla formo kajla bagatela enhavo.

Sensenca poemo atingaskomikan efikon per la Ùajnohavi sencon, igante la legantonimagi sencon en la fonetikaformo. Mi trovis tri tradukojn deJabberwocky [ßaberªoki] deLewis CARROLL en Esperanton.Jen la unuaj du strofoj de tiu deMarjorie BOULTON, La¥argonbesto:

“Brilumis, kaj la Ùlirtaj melfojen la iejo ßiris, Ùraªis; mizarisla maldikdudelfoj, forfuraj ratjojvaªis.

Evitu, filo, ¥argonbeston!– Ungoj kaj buÙ’por mord’kaj

kapt’!Evitu bombonbirdan neston!Vin gardu kontraª

Bendorapt’!”Satiro estas vorta karikaturo,

intence distordita bildo de homoaª societo.

Ne ¤ia humuro estas komikapor ¤iu homo, precipe en la nunaepoko de “politika ßusteco”.Foje Ùerco ne stimulas e¤rideton; foje – e¤ naªzon.

Ãe floristo: “Ãu vi havaskarnovorajn* plantojn?” –“Certe. Kiom grandan vi dezi-ras?” – “Hm, ßi estas donaco almia bopatrino, kiu pezas ¤irkaª85 kilogramojn”. [Monato sept.2000, p. 26]

En la nuna epoko estas mal-facile Ùerci sen ofendi iun ajn.Multaj evitas Ùercojn pri diversajrasoj aª grupoj. Tiaj estis popu-laraj antaª unu generacio.Ekzemple Nov-Zelanda aªtoroTom SCOTT, krom ridindigi poli-tikistojn (kaj tio estas lica¢o**, ¤une?), ankaª amuze rakontas Ùajnehontindajn aferojn pri si mem kajsia familio. Sendube li troigas,sed tio estas la arto de rakontado.Multaj Ùercoj estas nur por mal-

pruduloj. Oni devas atenti prila enhavo de Ùercoj por neofendi.

Vil¤jo diris al mi, ke lirimarkis diversajn reagojn alÙercoj. Norvegoj ßeneraleridas trifoje pri Ùercoj:unue kiam oni rakontas laÙercon, due kiam oni klar-igas la Ùercon, kaj triekiam ili komprenas ßin.Aliflanke, Germanojridas nur dufoje: unuekiam ili aªdas la Ùer-con, kaj due kiam oniklarigas ßin. Ili neni-am komprenas ßin.Usonanoj tamenridas nur unufoje: kiam onirakontas la Ùercon. Ili ne perme-sas ke iu klarigu la Ùercon al ili.

Ekzistas tri medioj dehumuro:

1. komedio (en filmoj kajaktorado sur scenejo, humuramimado).

2. karikaturo (amuzaj deseg-na¢oj).

3. lingva (parola kaj presita)Ùercado.

En ¤i tiu artikolo nur la triaestas pridiskutata.

Specoj de ÙercadoEn sia artikolo pri Esperanta

humuro David JORDAN distingaskvar specojn de Ùercado:

1. lingvosendependa.2. lingvodependa.3. kulturodependa.4. interlingva Por esti sendependa kaj de

lingvo, kaj de kulturo, oni ßen-erale devas uzi internaciajnunuojn (metran sistemon), evitialudojn al klasika mitologio kajcitojn en aliaj lingvoj, ¤ar laaªdanto/leganto ofte ne havas la

Humuro en Esperanto a¤-eti – kon-duti iommaldeceaven-turo –alta ejo porkonservado depor¤evalanutra¢obal-eno – inter-no de amuzejo barb-aro – grupoda barbuloj biblio-filo –Evangelio [NovaTestamento] ¤am-pano – nutra¢obakita el antilopaledo (¤amo –antilopo)¤e-valo – situantainter montoj di-amanto – fervora

kredanto je Diofak-iro – promeno de spertulofak-turo – ne oblikva, kiel tiude Pizo fen-estro – respondeculo privarmaj ventblovoj en Svisio(feno – alpa varma vento)fol-io – lando de frenezuloj(fola – gaje freneza)in-sekto – sekto, kien onienlasas nur inojnIr-lando – lando sen trans-portiloj jug-lando – lando regata detirano kame-leono – leono skulpti-ta el gemo (kameo – gemoreliefe skulptita)kar-ismo – emo al prez-altigo kav-aliro – loko, kiu kon-dukas arkeologojn al la kavokol-oro – ornama¢o inter lakapo kaj Ùultrojkon-domo – interkonatißahejmo lamp-iro – procesio kun lamp-oj (lampiro – lumanta insekto)lan-gusto – pri tio oni povasenketi nur satan lupon

£erca vortaro

STA

NO

MAR

CEK

(¤IU

JB

ILD

OJ

SU

RP.

3-4

)


saman edukan aª kulturanfonon. Oni povas argumenti, kekulturosendependa Ùerco neekzistas.

Mi ne havas bonan solvon,sed mi admiras vian problemon.[Esperanto sub la Suda Kruco49, p. 16]

Se ekzistus socio, kie oni neemas paroli pri problemoj kajsolvoj, oni ne komprenus tion.

JORDAN skribis, ke ekzistaslimigoj de humuro en Esperanto.Unue, ¤ar Esperanto estas uzatade tre diversaj homoj, oni devasatenti, ¤u la kultura kunteksto dela Ùerco estas tradukebla.

Due, la plejmulto daEsperantistoj parolas ßin neper-fekte. Tial oni utiligas simplajnÙercojn, kiuj ne ridigus en aliajlingvoj. Spertaj parolantoj ßuasenvolvitajn Ùercojn, ¤ar tio mon-tras ilian mastradon de la lingvo.

Trie, la esperantistaro havaskunajn spertojn, kiujn “mal-samideanoj” ne spertis. Tiujspertoj provizas temojn por enajÙercoj.

Lingvosendependa ÙercadoTiu bazißas sur la enhavo de

la Ùerco kaj estas tradukebla deunu lingvo al alia. E¤ enFundamenta KrestomatioZAMENHOF citis multajn tiue-pokajn anekdotojn, ekzemple:

A: “Kial Hanibalo iris transla Alpojn?” – “Ãar tiam la tune-lo ne estis ankoraª preta”.

Tiu Ùerco estas kulturodepen-da, ¤ar oni devas scii iomete prila historio de Hanibalo.

En la lernolibro deRICHARDSON (p. 284):

En la kazerno. La soldatoplendis, ke en la supo estis sablokaj tero. Nun li staras antaª lakomandanto. “Vi plendis pri lamanßa¢oj, ¤u ne? Ãu vi estas enla armeo por frandi aª por servivian patrujon?” – “Jes, koman-danto, por servi ßin, sed ne pormanßi ßin”.

Butler metis multajn simpla-jn Ùercojn en sian lernolibron,ekzemple:

Edzino: “Imagu, Henriko! Lahorloßo falis de la muro. Se tioestus okazinta unu minutonantaªe, ßi frapus mian patri-non!” Edzo: “Mi ¤iam diris, kela horloßo malfruas”. [BUTLER:p. 213]

“Vi estas tre malgaja!” –“Jes. Mi perdis la okulvitrojn;kaj mi ne povos ilin ser¤i, ßis mitrovos ilin”. [BUTLER: p. 142]

“Oksigenon oni eltrovis antaªnur cent jaroj. Sen oksigenoneniu povas vivi”. – “Nu, kieloni vivis, antaª ol ßi eltro-vißis?” [BUTLER: p. 185]

“Ankaª tio estas libereco:laboregi kiel sklavo – se mivolas”. [R SCHWARTZ]

Lingvodependa ÙercadoTiu speco utiligas specialajn

ecojn de sia origina lingvo kajestas malfacile traduki ßin alalia lingvo. Ekzemplo en laangla estas pluraligi la vorton“spouse” (geedzo) al “spice”(spico). E¤ se la cellingvo havasekvivalentojn de tiuj du vortoj,estas neeble, ke la dua havas lasencon de “spico”.

Ekzemploj en Esperanto (viduapude – Red.):

“Ãu vi havas bastonon?” –“Ne, mi ne havas bas-tonon:mia vo¤o estas baritona”.

“Li estas amiko intima” –“Sed kial li timas inon?” [BUTLER: p. 63]

“Per kiu litero oni farasjuvelon? “ – “Per L.” (perlo)!

“Kial vi amas tiun kantiston?”– “Ãar li estas ¤arma persono”(per sono)! [BUTLER: p. 128]

Lingvodependa Ùercado estasla plej interesa. La plej famaEsperanta verkisto en tiu genroestas Raymond SCHWARTZ. Liestis majstro de la mistran¤o devortoj por fari surprizajn kalem-burojn. Tiu estas ofta ilo por

lingvodependa humuro enEsperanto.

William AULD recenzis laverkon de SCHWARTZ tiel:“gravas la kaÙitaj signifoj, kiujnla Verda Klaªno (se vi pardonastiun epiteton, aª epitegon)sukcesis elmini el ili”.

Jen unu el la limerikojDuoncento da Fraªlinoj, kiujnverkis SCHWARTZ:

Jen estis fraªlino en Havro,Simila al seka kadavro, Ãar pro la prestißo de

netrodikißo £i nutris sin nur per vinagro.Tiu limeriko ankoraª estas

aktuala en ¤i tiu epoko demaldikigaj dietoj. Kelkaj el laaliaj estas malprudaj.

La ampleksaj rimedoj enEsperanto por vortformadodonas grandan terenon por novajÙercoj. “Savu malsamideanojn!”

Kulturodependa Ùercado£ercoj, kiuj dependas de kul-

turo, ofte ankaª dependas delingvo. Ekzemple: paroli prilokaj eventoj, politikistoj ktp.Preskaª ¤iuj Ùercoj kaj rakontojdependas almenaª iomete dekulturo.

Ni konsideru ankaª la Ùercojn,kiuj dependas de la kulturo deEsperantujo mem. Oni povassupozi, ke aªskultantoj kaj legan-toj jam aªdis pri ZAMENHOF,Raymond SCHWARTZ kaj aliajeminentaj aª lokaj esperantistoj.JORDAN nomis Ùercojn pri tiajhomoj angle in-jokes – en-Ùercoj.Ãu ni nomu ilin “samideanaj Ùer-coj”? Li menciis, ke oni laªdis laverkon Stre¤’e¤, Ste¤j-ske¤ deStefan MACGILL, ¤ar ßi postulaslarßan scion pri Esperanta kul-turo. JORDAN havas en la reto lapropran kontribuon – rakontojn,kiuj komencißas laª la tradiciakomenco de tiaj fabeloj: “Antaªmultaj jarcentoj, kiam la mondoestis juna, kaj kiam estis drakojen Eªropo, kaj kiam estis gigan-

lup-ago – leporo pri tio muu-uulte sciasmis-tero – fuÙo deparaÙutistomon-golo – golo enlasita desuba¤etita futbalisto mono-teisto – salajro deprofesia te-vendistomus-kato – mutaciulo elÃernobil (sur la bildoestas celita muskat-vino –speco de fama krimea vino)mus-tango – danco deronßulojpar-fumo – geedzoj fumantajpar-tero – geedza tomborip-aro – parto de skeletorom-ano – loßanto de laitala ¤efurbo sat-elito – aristokrato neni-am spertinta nutra¢mankon skot-ero – korpoparto deEdinburga civitano (skotero –speco de motorcirklo)tro-pika – kakto kun rozosur ßituristo – la plej fama, verÙa-jne, estas Ejfelotur-kiso – am-ago en mal-larßa, alta konstrua¢o

(Grandparte) TeddyLOWENKOPF, Israelo (sendisJosef £EMER, Israelo), kaj¥enja ZVEREVA, Ukrainio

Kiu fero estas varmega? –la in-feroKiu strato estas nur enurboj? – la magi-stratoKiu urbo ne estas loßebla? –la kuk-urboKiu vero mortigas? – larevol-vero

Wil VAN GANSWIJK, peris AleksKADAR, Francio


toj en Azio... en Esperantujo...”E¤ terminoj tutmonde konataj traEsperantujo, ekzemple “kroko-dili” kaj “kabei”, suferas entradukado, same kiel ¤iujsamideanaj Ùercoj. Tamen iliekzistas, ¤ar ili kuraßigas sentonde membreco al laEsperantistaro.

En Interreto mi rimarkis ¤itiun spontanean respondon aldemando:

“Alia demando de vi iras jene:diru al ni, kiaj estas viajEsperanto-fortecoj kaj Esperanto-malfortecoj”. – “Mia forteco estas,ke mi legis la Plenan AnalizanGramatikon de Esperanto skribi-tan de KALOCSAY kaj WARINGHIEN,de kovrilo al kovrilo [nenia Ùerco¤i-tie], kaj mia malforteco, ke miforgesis la plejparton de tiu ilo!”Leo Claude MERCIER al retadiskut-grupo GNU/LI.

Interlingva ÙercadoTiu speco okazas per interago

de unu lingvo kun aliaj lingvoj.Ïi ofte okazas en lingvolernado,sed ne estas tre amuza ßenerale.Ekzemplo estas la Ùercoj deanglalingvanoj pri la saluto:“Kiel vi fartas?” (fart en laangla signifas “furzi”). Ankaªekzistas laªliteraj tradukoj denacilingvaj idiotismoj, ekzem-ple: “Li havigas al si miankapron”.

Jen unu mia kontribuo al ¤i tiugenro, vortludo kiu dependas deangla signifo: “La suno Ùajnasbrila” (the sun shines bright).

Terminoj pri humuro enEsperanto

amuzi (el la franca amuser muser – “gapvagi”; museau –“muzelo”) – agrable kaj gajigedistri.

blago (el la franca blague“tabaksaketo” nederlandabalg – “balgo”, hindeªropabhelgh – “enblovi”) – Ùercamensogo.

burleska (el la itala burlésco,burla – “Ùerco”) – ekstrava-

gance komika, kontrastiganta lanoblecon de la temo kun la triv-ialeco de la stilo, aª male.

farso (el la franca farce –“far¤o” [enmetita en seriozanteatra¢on kiel far¤a¢o en koki-don]) – teatra¢o, kies celo estasridigi per simplaj maldelikatajrimedoj, karikatura gestado,

krudaj Ùercoj ktp.humuro (el la malnova franca

humeor) – originala sen-tomaniero kaj esprimprocedo,kiu kontraªas al la kutimaj rila-toj inter la aferoj kaj la tono, enkiu oni ilin diras, kiu prezentasla komika¢ojn kun seriozeco kajla absurda¢ojn kun respektasoleneco, kiu provas komunikiemocion Ùajnigante, ke oni e¤ nescias pri ßia ekzisto.

kalemburo (el la francacalembour, calem “?” +bourde – “stulta eraro”) –vortluda mistran¤o.

karikaturo (el la franca cari-cature, caricatura cari-care – “Ùarßi”) – desegna¢o, pen-tra¢o, prezentanta personon aªobjekton, kun komika aª satiratroigo de ties karakterizaj trajtoj.

klaªno (el la angla clown[klaªn] – “plumpa kamparano”latina colonus colere – “kul-tivi”) – cirka burleskulo.

komedio (el la latina comæ-dia greka “kantato ¤e laDionizaj festoj”) – teatra¢o, kiuekscitas la ridon, prezentantekomikajn personojn aª amuzajneksterordinarajn cirkonstancojn.

komika (la sama radiko, kielsupre) – ridiga, amuza.

kontraªknalo (el la latinacontrâ – “apartenanta al dukune” kaj la germana knallen –“eksoni”) – Ùerco, konsistantaen la inversigo de literoj aªsilaboj inter du vortoj de frazo(ekz. “labori fiÙe kaj muse”anstataª “fuÙe kaj mise”).

mistran¤o – speco de vortlu-do inter du vortoj, identaj por laorelo, sed malsamaj el la vortaravidpunkto (ekz. kuraßo kaj kur-aßo; pie-diranto kaj piediranto)= kalemburo.

petoli (el la latina petulans –“atakema, senbrida, petola”) –agadi Ùerce, sendiscipline,

senkonsidere, kontraª la regulojde bonkonduto.

pintumo – sprita¢o, pikantaper la proksimigo de du tre mal-samaj ideoj.

proksimumo – speco devortludo, en kiu la du priludatajvortoj estas nur proksimumesimilaj unu al la alia (ekz.SCHWARTZ: “neniu rozo sendorno, neniu prozo sen dormo!”)

satiro (el la latina satira satis – “sufi¤e”) – uzo deridindigo, parole aª skribe, porelmontri kaj senkuraßigi modon,moron, hommankojn k.s.

sencoturno – speco de vort-ludo, en kiu oni uzas unu samanvorton en du malsamaj signifoj.

sonalterno – ludo inter duvortoj, kies fonetikaj elementojestas ¤iuj, aª preskaª ¤iuj, lasamaj, sed ne aranßitaj en lasama ordo (ekz. “fokstroto” kaj“koksfroto”).

sprita (el la franca esprit latina spiritus – “spirito”) –posedanta spiritan viglecon, kiuebligas rapide trovi kaj originaleesprimi neatenditan rilaton intermalsamaj objektoj aª malsamaj vor-toj, ekzemple VOLTERO, SCHWARTZ.

Ùerco (el la germanascherzen) – tio, kio estas faritaaª dirita por ridigi.

trompÙerco – situacia Ùerco.vortludo – kombino de vortoj

similsonaj, sed malsamsignifaj,per kiuj oni atingas ridigan efek-ton.

vort-tordo = kontraªknalo.

Kun afabla permeso de Esperantosub la Suda Kruco (septembro-okto-bro 2001), kun mallongigoj, etajÙanßoj kaj aldono de de etimologiaparto al la “vortaro”. La difinoj en lavortaro estas grandparte prenitaj elNPIV, etimologio – de Konciza eti-mologia vortaro de André CHERPILLOD

* karnovora – manßanta viandon;ursoj, lupoj ktp. estas karnovoruloj** lica – permesata

EL VOLA PÜG’

£ercoj el sud-orientaUsonoJoel AMIS, Usono/Nederlando

En la usona Sud-oriento ekzis-tas du ¤efaj religiaj konfesioj:baptistoj kaj metodistoj (ambaªprotestantaj konfesioj, kiuj nemultege diferencas inter si). Labaptistoj tamen estas ßeneralepli fundamentismaj, puritanis-maj kaj abstinemaj (multaj el ilineniam trinkas alkoholon, kaj laceteraj Ùajnigas tiel...). Pro tiuilia reputacio estißis la jenaÙerco: “Kio estas la diferencointer baptisto kaj metodisto? –Metodistoj reciproke salutas,kiam ili renkontas unu la alianen la alkoholvendejo!”

Atlanto jam de longe estaskonata kiel transportcentro – ßiestis fondita kiel la fervoja cen-tro de la sud-oriento kaj nun ßiaflughaveno estas unu el la plejgrandaj en la mondo. Iam onidemandis al maljuna sudakamparano la jenon: “Do, ¤u visupozas ke post la morto viiros al paradizo aª infero?” Lamaljuna kamparano iom pripen-sis kaj respondis: “Mi verdirene certas, kien mi iros... miscias nur ke mi ja devos Ùanßitrajnojn en Atlanto”.

Homoj el aliaj partoj deUsono ofte Ùatas primokisudanojn. Sed e¤ inter sisudanoj foje mokas unu laalian. Sed ja ekzistas vico, aªe¤ hierarkio, de aroganteco kajmalestimo – kaj tiu vico ßen-erale komencißas je Virginio kajprogresas sud-okcidenten. Do,virginianoj malestimas nord-karolinanojn, kiuj laªvice males-timas sud-karolinanojn (kaj ebleeventuale tenesianojn), kiujlaªvice malestimas georgiano-jn, kiuj siavice malestimasalabamanojn (mi devenas deGeorgio do mi bone scias, kiomsenkompate georgianojprimokas alabamanojn!), kiujlaªvice malestimas misisipi-anojn! La deveno de tiu vicoestas verÙajne parte historiakaj ekonomia: Virginio estas jala plej malnova el tiuj Ùtatoj, kajMisisipio estas la plej malri¤a –la aliaj kuÙas ie inter la du.

P.S. La verkinto estas jadenaska sudano, inter kiesparencoj trovißas kaj metodistojkaj baptistoj – do ¤i tiuj Ùercoj jaestas politike korektaj!

El VOLA PÜG’


““““HHHHuuuummmmuuuurrrr iiii iiiinnnntttteeeerrrrnnnnaaaacccciiiieeee eeeessssttttaaaassss eeeeggggeeee ppppllll iiiimmmmaaaallll ffffaaaacccciiii lllleeee,,,, oooollll hhhhuuuummmmuuuurrrr iiii

tiu frazo. Iom poste, en la kompiloEsperanto Subgrunde, la grupo LaValsistinoj blekis en unu el siaj kantoj lavortojn “Ora Pug’”. Ankaª tiu esprimosonis ridige al miaj oreloj. Do, mi iommiksis ambaª esprimojn, kaj tiel aperis lanomo Vola Püg’...

– Kio estas la celo de via gazeto? Amuzialiajn, amuzißi mem?..

– Nu, jes ja,ambaª. Ni celasunue ridigi esperan-tistojn, ja ili, samekiel ¤iuj aliaj homoj– esperantistoj ja neestas eksterteranoj(ridetas) – ofteemas Ùerci kaj rididum renkontißoj.Sed kiam oni legasdiversajn eldon-a¢ojn en Esperanto,

oni trovas multe da serioza¢oj kaj tro mal-multe (laª mi) da okazoj por ridi. Tial nivolis doni unu plian okazeton por tio. Aliania celo estas ankaª instigi desegnemulojnpliri¤igi la Esperanto-kulturon per origi-nalaj bildstrioj.

– Kiom da abonantoj vi havas nun?Supozeble iom pli multe, ol kiel sur labildo en la gazeto, ¤u ne?

– Nun en la dissendolisto de Vola Püg’estas 165 abonantoj. Sed ne vere temas priabonado, ¤ar Vola Püg’ estas tute senpagagazeto, kiun kiu ajn povas legi, ¤u abo-nanto aª ne. La dissendolisto utilas nurpor averti la plej fervorajn legantojn pri¤iu nova numero de Vola Püg’. Ïi ja estasneregula gazeto, kaj nova numero povasaperi iam ajn. Sed kompreneble ßin legasmultege pli ol 165 personoj: ¤iutage ßinvizitadas sufi¤e multe da homoj.

– Kiom vi estis influita de LaKancerKliniko?

– Tre trafa demando – jam de pluraj jarojmi estas ßia fervora leganto. Tiu paperagazeto anoncas sin “politika, kultura, skan-dalema kaj ajnista”, kaj foje ties ¤efredak-toro ¥ak LE PUIL rakontis al mi, ke kelkajkomparis La KancerKlinikon kun la famajfrancaj satir-gazetoj Le Canard Enchaîné[kanar anÙene] kaj Charlie Hebdo [Ùarliebdo]. Krom la politiksatiraj, ekzistas en lafranca gazetaro ankaª alia speco de gazeto,kies unua celo estas ne politka tiklo, sed

“Vola Püg’ <http://volapug.net>, novareta gazeto tute senpaga (sed ne ¤iamsenpuga ;-) nur pri humuro kaj bildstri-oj” – tiun priskribon vi trovos en ¤iuretser¤ilo, se vi tajpos tie la vortojn“Vola pug”. Ãu do finfine aperis revuoen la lingvo Volapük? “Tute ne, –skribas la redaktantoj. – Tio estas nur pliarevuo en Esperanto... La revuo, en kiu niNE parolas pri: 1) la lasta ¤iusemajna kun-veno de la loka emeritaßula E-o-klubo; 2)la kongreso de la esperantistaj insekt-kolektantoj; 3) la mencio de la vorto“Esperanto” sur iu murskriba¢o de necese-jo en la norda stacidomo de Parizo; 4) laprelego pri prilumado de la venonta IJK;5) la plej bona metodo konvinki esperantis-tojn, ke Esperanto estas bona lingvo; 6) kajnek pri la koloro de la kalsoneto, kiun L.L.ZAMENHOF surhavis dum la UK de 1913.Ïi temas pri multaj pli amuzaj aferoj:komiksoj, bilda¢oj kaj ¤iaj humura¢oj!”Multaj esperantistoj jam malkovris por sitiun revuon. KONTAKTO certe ne povis mal-trafi la okazon intervjui por tiu ¤i numeroßian ¤ef-redaktoron – Henrri DE SABATES,Francio.

– Rakontu, kiel naskißis Vola Püg’?Kiel trafis vin la ideo ßuste pri tiu nomo?

– Nu, tio estas sufi¤e longa rakonto, sedmi provos resumi. La ideo pri humuragazeto naskißis en mia cerbo aªtune 2000,kvankam la ekrealigo de la provnumeroefektivißis nur somere 2002. Pri la nomo– mi ßin Ùuldas al du aferoj. Mi volis uziiun vortludon kiel titolon, kaj unuafoje mitrovis la insult-esprimon “volapugisto” enla slangvortareto “Knedu min, sinjorino”de R. CORSETTI. Jam tiam tre amuzis min

humuro tutsimple. Tio tamen ne malperme-sas iom da satira¢oj de tempo al tempo. Porresumi la celon de Vola Püg’ mi uzos pres-kaª la saman sloganon, kiel tiu de lahumurgazeto Fluide Glacial [fluid glasial]:Umour et Bandessinees [ümor e bande-sine] – humuro kaj bildstrioj (kaj iom dacetera¢oj).

Ni do ne estas rekte influitaj de LaKancerKliniko, kvankam kelkaj tiesdesegnistoj partoprenas ankaª la Volapüg-an aventuron. Ni havas iom malsimilajncelojn (ekzemple, se mi iam faros kultur-an verkon aª sufi¤e politikan desegna¢on,tiam mi prefere sendos ßin al LaKancerKliniko), malsimilajn aspektojn(unu estas papera, la alia – virtuala) ktp.Sed ßuste tial mi persone opinias, keambaª gazetoj estas komplementaj kajambaª tre legindas!

– Rakontu pri la kunlaborantoj deVola Püg’. Kiu fakte konsistigas vian tea-mon? Ïenerale, rakontu pri via “redak-tora kuirejo”!

– Por starigo de la teamo mi unue fariskelkajn rektajn kontaktojn kun la deseg-nistoj, kiujn mi jam konis, poste – peranonceto disvastigita tra la retaEsperantio. Tiel kolektißis en 2002 etateamo de desegnantoj kaj/aª ideantoj, kajde tiam aldonißis kelkaj pliaj personoj.Nun estas dudeko da homoj en la dis-sendolisto por la kunlaborantoj, sed ne

EL VOLA PÜG’

KOMPLEZE DE H.S.


Nomoj en diversaj kulturojSlavik IVANOV, Rusio

Kelkaj etnoj donas al siaj infanoj nomojnnur de negranda fiksita listo: tial kiam mistudis en mezlernejo, en mia 30-homa grupoestis tri knabinoj kun la nomo Jelena kaj dukun la nomo Irina. En Rusio inter siaj konatojoni ¤iam trovas po kelkajn homojn kun lasama nomo; la plej popularaj estasAleksandro (SaÙa), Vladimir (Vova), Sergej(Serjo¢a), Anna (Anja), Irina (Ira), Natalja(NataÙa). Ãu manko de unikaj nomoj estas tio,kio kaªzas, ke ni de temp’ al tempo forgesasaª miksas nomojn de niaj konatoj?

Ekzistas tamen kulturoj, kie nomoj multe plivarias. Ekzemple en Osetio, montara teritorioen centra Kaªkazio, kie mi naskißis kaj longeloßis, eblas renkonti homojn kun plej nekuti-maj nomoj – ekzemple, patro de mia bonaamiko estas laª ¤iuj dokumentoj Napoleon...

Jen kian historion mi legis en aprila (2001)numero de la oseta literatura revuo “Ma§ Dug”.

Iam grupo de osetaj verkistoj estis en iuvilaßo en granda festeno. Unu el ili, juna poeto,eldiris pri la alia spontanean rim-Ùercon:

– Bona homo estas Simir¢a’,– Ho, sed mankas apud li liv¢a’.(Liv¢a’ estas vianda manßa¢o). Tion aªdis

apude staranta knabo (¤e similaj festenoj ¤iamestas starantaj junaj helpantoj, kiuj priservas lapliaßulojn, samtempe transprenante tradiciojnkaj saßon). Kun ioma ofendißo li diris: “Kara,kial vi diras tion? La tabloj plen-plenas, jenstaras ujo ankaª kun liv¢a’, mi alportu, ¤u?”

– Ne, – respondis la juna poeto, – pardonu,mi nur pro rimo tiel diris pri liv¢a’.

– Pro Rimo? Sed kial Rimo mem ne venis?Ni trairis la tutan vilaßon de domo al domo,¤iujn invitis.

– Vidu... – konfuzißis la poeto, – Ùibedaªrinde malsanas, neniel povis Rimo memveni al la festeno.

– Nu tiam estas alia afero, – konsentis lastaranta knabo. – Atendu, mi rapide kolektospaka¢on por ke vi transdonu de nia tablo al lamalsana Rimo.

Kion farus la juna poeto? Jes, li prenis lapaka¢on kun bongusta¢oj por sia “malsanaRimo” – kaj eble pro tio poste ißis fama. Tamenliaj amikoj moketas pri la okazinta¢o ßis nun.

Bedaªrinde, en nia mondo, kiu rapide per-das diversecon kaj en naturo, kaj en kulturo,neniißas kulturaj specialecoj de negrandajetnoj. La hodiaªaj osetoj elektas nomojn porsiaj infanoj el pli kaj pli limigita listo, ¤efe dela nomoj, kiujn uzas pli grandaj popoloj.

¤iuj partoprenas regule. Kelkaj el ili anko-raª e¤ neniam kontribuis.

Plej aktivas ¤efe kvar personoj. LaPlatano kaj mia frato R@f estas la plejdesegnemaj. Mi mem (Hodos) enpaßigasla ricevitajn kontribua¢ojn, redaktas kajverkas (¤efe por la mankantaj rubrikoj)kaj iom desegnas, kiam mi havas tempon.Axel584 okupißas ¤efe pri la teknikajflankoj de la TTT-ejo.

– Kelkaj personoj iom ripro¤etis, ke lahumuro en Vola Püg’ estas tro francecaaª okcident-eªropa...

– Tion mi tre bedaªras. Prave, ke la kvarplej aktivaj kunlaborantoj estas francoj,sed mi tre bonvenigus, ke aktivu ankaªalilandanoj. La celo de Vola Püg’ tute neestas trudi iun specifan humuron, sed donieblecon al ¤iuj kaj ¤iaj humuroj esprimisin. Mi plurfoje pripensis tiun demandon,¤ar humuro estas tre ofte (eble e¤ ¤iam)ligita al iu kulturo, kaj humuri tiel interna-cie estas ege pli malfacile, ol humuri naci-skale. Nu, ni povas interalie bazi niajn Ùer-cojn sur la kulturo de Esperanto, sed tio ne¤iam sufi¤as. Kaj ¤iukaze mi scias, keestas kelkaj aferoj, kiuj amuzas iujn kul-turanojn kaj ne amuzas aliajn. Tial mi tredeziras, ke al Vola Püg’kontribuu homoj elplej diversaj kulturoj. Estus bone havi kon-tribuojn ankaª de azianoj, ¤ar la aziakomiks-arto tre malsimilas la okcident-eªropan, kaj mi trovas ßin tre interesa.

Mi kelkfoje rimarkis, ke iuj homoj hez-itas kontribui al Vola Püg’, ¤ar ili ne trovastie sian humuron. Oni e¤ iam ripro¤is al ninian tro “junecan” humuron, kvankam tione veras, ¤ar ne ¤iuj kon-tribuantoj estas junuloj.Oni ne pensu tiel, VolaPüg’ ne havu nur unuhumur-stilon. Male – ¤iujrajtas buntigi ßin perdiversstilaj humuroj. Lacelo de Esperanto estasßuste malkovrigi unu al laalia siajn kulturojn!

Cetere, lasta vorto priLa KancerKliniko: estasamuze konstati, ke ambaªgazetoj estas francaj inici-

atoj kaj ¤efredaktataj de francoj, kvankamsimilaj gazetoj sendube ekzistas en ¤iujlandoj – ekzemple, Mad en Usono aªArena Komiks en Pollando. Mi ne scias lakialon de tio, sed mi volas diri al ¤iujnefrancoj: ne lasu al francoj la monopolonde la humuro. Ne hezitu kontribui! (ride-tas).

– Prave! Sufi¤os, ke la plejparto da“humuraj” vortoj, inkluzive de la vorto“humuro” mem, havas francan origi-non... Bone, parolu ni pri aliaj aferoj.Cetere, ¤u vi ricevas multajn reagojn deofenditaj homoj?

– Nu, ni ricevas kelkfoje reagojn delegantoj (¤efe post apero de ¤iu novanumero), sed plejofte temas pri pozitivajreagoj. Ni ricevis sufi¤e malmulte damesaßoj de Ùokitaj personoj (aª tiuj reagisne rekte al ni). Ni ne celas ofendi aª skan-dali homojn (kvankam La KancerKlinikosiaflanke proklamas sin “skandalema”revuo). Sed, kiel mi jam diris antaªe,humuroj malsimilas laª kulturoj, kaj mijam havis la sperton en aliaj okazoj (prikiuj vi eble iom ekscios de la kvara numerode Vola Püg’) observi tion. Ekzemple, mijam rimarkis, ke en Francio oni ofte Ùatasridigi homojn Ùoketante ilin. La celo de lafranca humuro tamen ne estas Ùoki, sed jaridigi, kaj Ùoketo estas nur ilo por tio. Aliajkulturoj uzas aliajn rimedojn por atingi tiuncelon, kaj mi tre avidas malkovri ilin.

– Dankon pro la intervjuo kaj sukces-ojn al vi!

Demandis ¥enja ZVEREVA kaj Joel AMIS

EL

VO

LAP

ÜG’

EL

VO

LAP

ÜG’


Kiel mi gajnis en konkurso de anekdotoj

Internacia Arta E-festivaloVelura Sezono-2004

(Jalto, la 11-19an de septembro)Jalto estas fama ripozurbo en la duoninsulo Krimeo

¤e la Nigra Maro (Ukrainio). Ïi estis unu el la luliloj dela pionira E-movado en Rusio – en la urbo estas dumemortabuloj omaße al famaj pioniroj de la E-movado.

Post multjara interrompo ¤i tie reaperas la famaVelura Sezono. Ïi iam kunigis multajn E-muzikist-ojn kaj muzikemulojn; pluraj el ili farißis steluloj.Tage okazis ekskursoj, turistaj marÙoj, diskutoj (oftesurplaße); malfruvespere – koncertoj en haloj kajsur la kajo.

La festivalo okazos dum la tempo, kiun en Jaltooni nomas “velura sezono”, kiam la maro varmas, lasuno mildas kaj fruktoj abundas.

La festivalo estas parto de la agado “Vizaße al laekstera mondo”: ßin partoprenos ankaª neesperan-tistaj bardoj kaj okazos diverslingvaj koncertojankaª por la urbanoj, ripozantoj kaj eksterlandanoj,kiuj tiutempe abundos en Jalto.

La partoprenantoj loßos en modesta ripozejo, situ-anta en pitoreska pinarbaro en la ¤irkaªa¢o de Jalto.Tie estas 100 nemultekostaj lokoj en ¤ambroj kun 2-3 litoj kaj ankaª kun la ebleco loßigi homojn en mal-multekosta amasloßejo. Dezirantoj havos la ebleconresti tie por ripozo (tiutempe la prezoj por loßado entiu ejo estos pli malgrandaj kompare kun la aliaj).

Jen la provizora programo: inaªgura orgena kon-certo; malfermaj diverslingvaj koncertoj; ekskursoj,turistaj marÙoj; seminario pri muzika E-kulturo;renkontißo de pentristoj kaj skulptistoj; rolaj kajintelektaj ludoj; “Barda kafejo” – nokte ¤e lignofajro;

nokta koncerto sur lakajo kaj nokta naßado.

Ni sopiras revidilaªreatojn kaj parto-prenantojn de laantaªaj festivalojVelura Sezono kaj invi-tas ¤iujn aliajn E-artis-tojn kaj spektantojn.

La festivalon organi-zas jalta E-klubo Terokune kun la poltava kreaunuißo Gaudeamus, kieva E-klubo Kare kaj moskva E-klubo Masi. Loka organiza komitato: <[email protected]>, <[email protected]>, <www.krimeo.h12.ru>. UA-98612, Ukrainio, Jalto, a/k 74(Esperanto). Tel. (+380-654) 231651. Jefim ZAJDMAN.

En la ¤emarapromenstrato dela ukraina ripo-zurbo Jalto onipovas a¤etidiversajn amuz-“dokumentojn”.Trovißas tie“identigiloj*” de“Agento deKGB” aª “deFBI”, de “mal-sata studento”,

“novri¤ulo”, “ideala edz(in)o” ktp. Onia¤etas la “dokumentojn” por mem amuzißiaª distri amikojn. El ¤iuj ceteraj plej pla¤isal mi “Identigilo de movißanta katastrofo”,kiu “donas la rajton fali sur ebena¢o,frakasi aªtojn, plafonojn kaj murojn, rompia¢ojn kaj trovi ¤iaspecajn aventurojn...”. La“identigilon” mi certe a¤etis. Kaj kiel mieksciis poste, la “inspiranto” de tiu ¤i tekstoestis Jefim ZAJDMAN, el Jalto: la teksto efek-tive estis verkita pri li... Sed antaª olkonatißi kun Jefim persone, mi aªdis deesperantistoj diversajn amuzajn historiojn,kies ¤efheroo estis Jefim. Tiam mi e¤ pensis,ke “Jefim” estas iu elpensita heroo de ¤iujamuzaj rakontoj... Kaj jen – tute ne elpensi-ta, sed plene reala Jefim (rigardu la foton!)– kontribuas al la humura KONTAKTO! – Red.

Jefim ZAJDMAN, Ukrainio

Antaª multaj jaroj mi partoprenis SAT-kongre-son en Sankt-Peterburgo. Tie okazis konkursode anekdotoj. Kvankam pro miaj distrißemokaj forgesemo mi tute ne memorfiksas anekdo-tojn, mi decidis partopreni la konkurson, ¤arpro la menciitaj ecoj mi mem trafas anekdotajnsituaciojn kaj rezulte anekdotoj aperis pri mi.Bedaªrinde, e¤ tiujn mi memoras nur parte, sedmi rakontos, kiom mi rememoros.

Krom mi, la konkurson partoprenis ankoraªkelkaj esperantistoj, sed mi memoras nur laplej seriozajn konkurantojn: el Rusio (Permj,Sankt-Peterburgo) kaj Francio. Ãiu rakontislaªvice po unu anekdoton.

La unua mia estis mallonga. “Iras mi laª lastrato kaj lamas. Oni demandas: ‘Kial vilamas?’ – ‘Ne scias, – respondas mi’, – iras plu

kaj subite rimarkas, ke unu piedo surpaÙas latrotuaron kaj la dua – la Ùoseon”.

La anekdoto ne havis rimarkindan sukceson.Post kelkaj konkurantoj venis mia vico por ladua anekdoto. “Iam venis al mi gaste esperan-tistoj, kaj mi preparis por ili salaton el tomatojkaj kukumoj en majonezo. Sed kiam iliekmanßis, evidentißis, ke anstataª majonezonmi hazarde enverÙis... gluon, kiu ne nur havasla saman koloron, sed ankaª estas vendata ensimila vazeto! Ãar mi ne plu havis legomojn,mi iris en la kuirejon, kaÙe tralavis la legomojnkaj enverÙis la majonezon... Mi ne scias, pri kiomi pensis tiumomente, sed laª la mienoj de laamikoj, kiuj ekmanßis, mi kun teruro kompre-nis, ke mi denove gustumigis ilin per la gluo...”

La anekdoto ege pla¤is, sed la konkurantojrakontis kaj rakontis. La sekva mia estis tia.“Mi havis en¤ambre kamenon, kiu ne funkciis.Oni do rekomendis simple “enkamenigi” en laveran kamenon elektrokamenon, kaj la verataªgus simple kiel ornama¢o. La ideo pla¤is almi, kaj mi decidis tuj ßin efektivigi. Mimezuris la altecon kaj larßecon de la kame-naperturo kaj kuris al vendejo. La tie vendataelektrokameno taªgis laª la larßeco, sed estisiom pli alta. ‘Ne gravas, – decidis mi – eblasforsegi la supran dekora¢on’. Reveninte hej-men, mi tuj komencis plenumi la taskon. Tione estis facila, ¤ar necesis ja segi metalon. Posthoro la laboro estis duonfarita. En tiu momen-to venis nia klubano Mi¤jo kaj demandis, kionmi faras. Post la klarigo li suspekte ekrigardismin kaj, alirinte al la kameno, prenis la elek-trokamenon, iom klinis ßin kaj facile enigis!‘Diable! – ekkriis mi. – E¤ simio konjektus…’”

Post tiu anekdoto la aªskultantoj anstataªridi komencis suspekte rigardi min, kvazaª iliekdubis, ¤u mi estas normala homo. Iu el lakonkurantoj cedis, sed aliaj daªrigis la batalon.Kaj jen la sekva anekdoto.

“Mia katino, Amuza, ofte malpurigis laplankon, ignorante specialan necesejon. Pordekutimigi Ùin, mi ¤iufoje, kiam tio okazis,Ùovis Ùian nazon en la kaka¢on. Iufoje,parolante kun la sama Mi¤jo, mi rimarkis sur-planke pecon de malpura¢o. Do mi kaptis lakatinon kaj, Ùovante Ùian nazon en la malpu-ra¢on, ripetadis: ‘Kiam vi ¤esos kaki en la¤ambro?!’ ‘Kion vi faras, – kriis Mi¤jo, – tio jaestas la manßa¢o, kiun vi mem ¢etis al Ùi antaª

minuto!’ Povra katinjo! £i ißis skizofrenia, ¤arÙi ne sciis, kio estas permesata: manßado aªmalmanßado”.

Fine mi jam ne plu memoris anekdotojn, sedbonÙance apude sidis mia samklubano, kiurememorigis al mi kelkajn pliajn. La lasta anek-doto, konata en mia klubo kun la nomo “anek-doto pri la kokinoj”, alportis la gajnon. Jen ßi!

“Al la komputilcentro, kie mi laboris antaªperestrojko, de tempo al tempo oni liveris kon-traª malpli alta prezo manßa¢ojn por la labo-rantoj. Unufoje mi a¤etis kokinon, sed forgesisßin sur la labortablo. Sekvamatene ßi jam mal-bonodoris. Tamen sekvafoje mi decidis a¤eti,¤ar oni konsilis al mi tuj meti ßin en la komu-nan fridujon de la laborejo. Tial mi kuraßisa¤eti e¤ du kokinojn. Ãu vi atendas, ke mi tujdiros, ke mi forgesis enmeti? Ne, mi enmetis.Kaj forgesis elpreni postlabore. Tio okazis ven-drede, do kiam mi hejme rememoris pri tio, midecidis el-friduj-igi la kokinojn lunde, kiam mivenos labori. Sed mi tute forgesis, ke dumnelaboraj tagoj oni tie malfunkciigas la elek-tron.

Lunde la kokinoj estis certe jam putrintaj,kaj mi ¢etis ilin (por hundoj aª katoj) en pro-fundan kuvon ¤e la malantaªa flanko de lalaboreja konstrua¢o. Nun por kompreni la situa-cion necesas iom klarigi, kia estis la kon-strua¢o. Ïi estis duetaßa: la ejo por programis-toj, kie mi laboris, situis sur la dua etaßo. Sur launua estis la komputila halo, provizita per kli-matiziloj, kies rolo estis en¤ambrigi freÙanaeron. La kokinoj kuÙis ßuste sub la fenestrojde tiu ejo kaj la klimatiziloj bone funkciis,pumpante la aeron de malantaª la muro. Lundela elektronikistoj en la halo flaris la odora¤onkaj ne povis kompreni ties originon. La sekvantagon ili decidis, ke ie subplanke kuÙas mortin-ta rato, eble e¤ kelkaj, ¤ar la odora¤o estis jamne eltenebla. La komputilon ili malÙaltis, kaj latrian tagon ricevis de la estro permesontrarompi la plankon. Pri ¤io ¤i mi nenion sciis.

Post kiam neniuj ratoj trovißis, oni komencisser¤i ekster la konstrua¢o kaj ekvidis en lakuvo la kokinojn… Kiu ilin ¢etis tien, por lakunlaborantoj ne estis problemo diveni... Posttio la elektronikistoj dum duonmonato neparolis kun mi...”

* identigilo – pruv-dokumento

Anonce

KOMPLEZE DE J.Z.

INTERRETO


Bervalo – la vera Esperantujo, aª:

Kiam en la redakcio naskißisla ideo prepari humurannumeron de KONTAKTO, mialißis al la dissendolistoAnekdotoj en Esperanto.Interesa fenomeno: 90% de¤iuj amuza¢oj aperintaj tiehavis la samajn nomojn:Kruko kaj Baniko. Pri tio“kulpas” Rikardo CASH, Ùajne,la plej fruktodona kontribuan-to al la listo. Mi kontaktis linkaj – jen la rezulto! – Red.

Rikardo CASH, Francio

Kruko kaj Baniko estas integra parto de laEsperanta kulturo ekde 1970. En tiu jaroaperis la libro Kruko kaj Baniko el Bervalode Louis BEAUCAIRE, kun la subtitolo“Maldecaj anekdotoj por neprudaj legan-toj”. Louis BEAUCAIRE (1925-1983, esp.1941) estis franco, kaj estris la FrancanLibrejon en Berlino ßis sia multe tro fruamorto. Bervalo estas elpensita de li landetoie ¤e Mediteraneo. Mi komparas ßin kunMonako. Kruko kaj Baniko estas dubervalanoj, kiuj ofte aperas en la anekdotoj.

En 1974 aperis lia dua libro, El la vivo debervala sentaªgulo, kun la subtitolo“Maldeceta epizodaro”; temas fakte pri nov-eletoj. La tria libro – Fabeloj de la Verda Pigo– aperis en la 1980aj jaroj. Kaj ankaª tie fojerolas Bervalo. Bedaªrinde, Kruko kaj Banikoel Bervalo estas el¤erpita; almenaª ne a¤ete-bla de UEA. Sed ßi estas trovebla rete, ¤eeLibrejo de <www.esperanto.nu> (en PDF-formato, sen la bildoj); aª ¤e la retejo de JurijFINKEL, <www.esperanto.mv.ru>, HTML-e,kun la bildoj.

Nuntempe, Kruko kaj Baniko ludas gra-van rolon en la reta dissendolisto Anekdotojen Esperanto (¤e <http://groups.yahoo.com/group/esperanto-anekdotoj>), ¤ar mi sukce-sis “revivigi” ilin tie. Dum longa tempo miser¤is manieron reprezenti “naciecajn” Ùer-cojn, ne ofendante aliajn personojn (en lahodiaªa mondo ekzistas la terura tirana¢o“politika korekteco”). En ¤iu socio ekzistasÙercoj pri iu celgrupo. Ekzemple, francojprimokas belgojn, usonanoj – polojn, virojprimokas blondulinojn ktp. Mi decidisanstataªigi tiujn suferantojn per pli-malplineekzistanta grupo, kiu samtempe rekte rila-tus kun nia esperanta kulturo. Unue mi pro-vis uzi idistojn, sed ja ekzistas ankoraªkelke da ili. Poste mi provis uzi volapukisto-jn, sed mi trovas tiun vorton tro longa. Nunmi uzas bervalanojn, kaj tio Ùajne tre bonefunkcias, ¤ar ßis nun neniu plendis pri tio(almenaª neniu bervalano...). E¤ aliaj sam-listanoj uzas ilin.

Jen unu anekdoto prenitael Kruko kaj Baniko:

Kruko pagis al sia filinomonatan restadon en Grezijono,por ke Ùi perfektigu siajn lingvajnkonojn. Post sia reveno Ùideklaras gaje:

– Pa¤jo, mi ne plu estasvirgan.

– Fi! Hontu. Mi elspezistiom da mono, kajvi ankoraª nekapablas korekteuzi la akuzativon.

Kaj jen kelkajmiaj Ùercoj el lad i s s e n d o l i s t oAnekdotoj enEsperanto:

Kruko kon-stante pasigasnoktojn en la poli-ca malliberejo protroa drinkado. Unufojon, liberigante

la friponon, la inspektoro adiaªas lin per lavortoj: “Mi ege esperas, ke ni ne plu revidosunu la alian ¤i tie!” – “Kial? – miras lapostebria Kruko. – Ãu vi trovis alianpostenon?”

Kruko kaj Baniko kunposedas somerdome-ton kaj pasigas tie siajn feriojn. Ãiujareokazas same: dum Baniko okupißas pri la¤iam-necesaj riparoj kaj farbado, Kruko sim-ple prenas bonan libron kaj sidas sur benkoantaª la domo. Ãi-jare Baniko decidas reagi.Frumatene li dike farbis la benkon kaj... “Ãula libro estas interesa?” – demandas Baniko.– “Jes, – respondas Kruko. – Ege”. – “Kaj ¤uvi bone sidas?” – “Jes. Tre komforte”. –“Diru, Kruko, kiel estus por vi sidi sur freÙ-farbita benko?” – “Tio estus malagrablaafero”, – diras Kruko e¤ ne levante la kapon.– “Ãu vi pensas tiel?” – incitas Baniko. –“Jes. Precipe, se oni portas novan pan-talonon”. Baniko ne plu eltenas kaj ßojeekkrias: “Ho! Mi ja hodiaª matene farbis labenkon, sur kiu vi sidas!” Sed Kruko apenaªatentas, nur mallonge respondas: “Tion miscias”. – “Kaj vi tamen sidas sur la ankoraªmalseka benko?!” – miras Baniko. – “Kialne? – flegme kapjesas Kruko. – Mi jasurmetis vian novan pantalonon!”

Ser¤u la Ùercon!

Bona rido. ESE. Malmö. 1965. 85 paßoj. 3EUR (humura anekdotaro).

Distra koktelo. Aªstria EsperantistaFederacio. Vieno. 128 paßoj. 1,8 EUR (humurajlega¢etoj).

Elektitaj satiroj. Efraim KIÙON. Bleicher-Eldonejo.Gerlingen-Stuttgart. 1981. 111 paßoj. 9 EUR

(tridek skizoj de la mondfama israela humuristo).Epigramoj. J.I. SZTAUDYNGER. Bielsko-Biala.

1987. 25 paßoj. 1,2 EUR (rima¢oj de popularahumuristo).

Frenezeta¢oj. Vladimir GAZDA. Bratislava.1992. 18 paßoj. 1,20 EUR (humuraj baladoj).

Gabrielo. Historio de maldika vireto.Henriëtte van EYK. Den Haag. 1990. 203 paßoj.7,80 EUR (delikatsenta, humura fabelo porplenkreskuloj).

La gimnazio. £alom Alej§em. JELK. Osako.1988. 102 paßoj. 6.60 EUR (humura monologolaª juda tradicio).

Ili kaptis Elzan! Johán Valano. Fonto.Chapecó. 2000 (3a eld). 85 paßoj. Prezo: 9,3EUR (humura romano en facila lingva¢o).

Instrua amuzo. Stano MARÈEK, StanoMARKOVIÆ. 1979. 36 paßoj. 2,40 ERU(krucvortenigmoj kaj humuro).

Legu kaj ridu. ÃEE. Pekino. 1992. 76 paßoj.2,7 EUR (cent antikvaj ¤inaj humura¢oj).

Ljusjka Benc. Viktor SAPO¢NIKOV. Sezonoj.Jekaterinburg. 1992. 74 paßoj. 4,80 EUR (novel-oj kaj humura¢oj).

Lukio aª azeno. Lukiano. Fonto. Chapecó. 1988(2a eld). 43 paßoj. 3,9 EUR (humura rakonto).

Nenio fremda por mi fremdas. Aforismoj.Veselin GEORGIEV. Moskvo. 1998. 102 paßoj.5,40 EUR (saßaj kaj humuraj frazoj de bulgaraaªtoro).

Orm la rußa. Frans G. BENGTSSON. ESE. Malmö.1989. 216 paßoj. 9 EUR (aventura kaj humur-plena proza eposo pri la vikinga socio kaj laalveno de kristanismo).

Pendumilaj lidoj. Kristiano MORGENÙTERNO.Gerlingen. 1980. 108 paßoj. 6 EUR (humurajversa¢oj

<Humuraj lega¢oj a¤eteblaj ¤e lalibroservo de UEA>

EL

LALI

BR

OK

RU

KO

KAJ

BAN

IKO

EL

BER

VALO

EL

LALI

BR

OK

RU

KO

KAJ

BAN

IKO

EL

BER

VALO


LODE, BELGIO

Iam estis ke, antaª muuuuuultaj jaroj, dumiu mateno, la simbolo ‘O’ spertis tutan iden-teckrizon. Kaj kion tio signifas vi, kara legan-to, ser¤u en vortaro.

Ãiuokaze, ‘O’sentis sin tre malbone, ¤ar ßi nesciis, ¤u ßi estas ina aª malina, e¤ ne sciis kionßi signifas: ¤u ‘0’ (nulon) aª ¤u ‘O’ (la literon‘O’). Ïi longe rigardis en la spegulo, sed vane:‘O’ kaj ‘0’ tiel similas, ili aspektas tiel preskaªtutsamaj, ke ‘O’ ekploris. Pro ¤io ¤i, ‘O’ ekhavisminuskomplekson: ßi sentis sin nekredeble neu-tila, nula, por tiel diri. Dum fakte minuskom-plekso ne eblas, ¤ar nulo ne estas minusa nom-bro kiel ‘-1’ aª, ni diru, ‘-25’, kio estas tre mal-varma temperaturo, sed nulo estas inter poziti-vaj kaj negativaj nombroj, sed neniu el ambaª.Kaj tiu ekkompreno ankoraª pli deprimis ßin: ßiestis kvazaª nenio en sia nenieco.

Hazarde preterpasis ßuste en tiu momentokoko, kiu iom aªdis de la lamentoj de ‘O’. Kajla koko diris:

– Hej, ‘O’, mi estas koko, tio signifas ‘K-K’,duobla ‘K’, do se mi metos unu el miaj ‘K’-oj¤e vin, do vi estos ‘OK’. Se vi volas akompanimin, kompreneble.

– Jes, – respondis ‘O’, – kompreneble, miestas tiel sola. Sed mi daªre ne scias, ¤u miestas ‘O’ aª ‘0’.

– Nu, – respondis ‘K’ saße, – kune ni estaskaj literoj kaj numero. Vidu: ‘O’ kaj ‘K’ estasdu literoj, kaj kune ni valoras ‘8’.

– Uaauª, – elkriis ‘O’, – do ni estos okoblepli ol nulo.

– Nu, ne tiel, – respondis ‘K’, sed ‘O’ neaªskultis.

“Nu, ne gravas, – pensis ‘K’, – tiu blondalitero verÙajne ¤iuokaze ne komprenus tiunalgebron”. Kaj kune ili rigardis sin per la speg-ulo kaj ‘K’ vidis, ke estis bone.

Kontentaj, ‘OK’ marÙis plu, pasigis multajntagojn kaj noktojn kune... kaj ‘O’ laªgradekomencis dikißi sufi¤e multe. Kaj jes: du mona-

tojn kaj unu semajnon poste – ¤ar ¤e literoj tioiras pli rapide ol ¤e la homoj – naskißis ilia unuaido: tre bela litero ‘a’, tre proksime al la literaturo. Kune ili formis ‘OKa’ (‘aKO’ ankoraª neestas registrita Esperanta vorto), do ili ja devisstari en vico post ‘SEPA’, sed tio ne tro gravis:la signifo ne vere Ùanßißis. Ili simple transiris denumeralo al numerala adjektivo.

Ili disponis pri tre bela spaco, konvena aljuna familieto por vivi agrable. Post unusezono, ‘a’ jam farißis granda kaj forta ‘A’, jela fiero de siaj gepatroj.

Kompreneble, la vivo estas dinamika kon-cepto, kaj intertempe la sezonoj Ùanßißis kajekfalis muuuulte da pluvo sur la literkampon.Tiom muuuulte da pluvo, ke la litero ‘T’,preterpasante, glitfalis kontraª la familio‘OKA’. La familio ‘OKA’ tute renversißis kajgluißis al ‘T’, kaj kune ili formis ‘KOTA’... jes:la pluvo transformis la kampon al vere kotaloko. Je la bedaªro de ¤iuj literoj el la novfor-mita vorto.

Tie ili kuÙis, tute malpuraj, malbelaj, malamatajen la sabla Ùlimo. Tute sola, sola, sooooooola! ‘O’ßemis; ‘A’ faris muskol-ekzercojn; nur ‘T’kaj ‘K’provis trovi solvon pri tiu ¤i kota afero. Ili ser¤isnovajn literojn por kombini, sed ‘S’ por ‘kosta’ankaª ne estas populara vorto, kvankam ‘T’ jaopiniis la literon ‘S’ege bela, alloge formita litero.Plie, ‘S’ ne volis forlasi ‘EPA’, ¤ar tio ne havas

sencon.S i m i l e ,

‘NAºA’ nevolis cedi ‘N’,post allogapropono de‘Z’ labori enla Nova PIV por reprezenti la vorton ‘NAºZA’¤ar la salajro estas tre alta.

Fine, rigardante la televidilon, la saßa ‘K’(ne senkiale la unua litero de la vortoj ‘KAPO’kaj ‘KLERA’) trovis la solvon: ili povas ana-grame formi la vorton ‘KATO’ kaj forkuri. Kajdirite-farite, la literoj ‘O’ kaj ‘A’ Ùanßis lokojnen la vorto, kaj la ‘KOTA’ relevißis kiel bela,eleganta ‘KATO’. Tio kompreneble ne pla¤is alla vorto ‘MUSO’, kiu apude ser¤adis fro-maßeron, kiu ¢us antaªe ankoraª trovißis en lakota kampo, sed kiu intertempe malaperis,kune kun la fromaßero.

‘KATO’ ¤asis la muson, kiu provis kaÙi sinen eta truo de arbo. ‘KATO’, sub la gvido de lalitero ‘K’, kiu faris planon, kaj kune kun lalitero ‘P’, decidis pri ‘PAKTO’: ¤iuj literojsilente sin kaÙis malantaª apudaj Ùtonetoj kajarboradikaj elstara¢oj. Ïis la fina venko, kiamekaperis singarde la povra museto kiu, sensus-pekta, surprizißis de ¤iuj literoj, kiuj samtempesursaltis ßin. Do el la ‘PAKTO’ rezultis la‘KAPTO’, tre fiera pri sia predo!

Tiel ¤i, ni legis el la biografio de la litero ‘O’,membro de plej diversaj vortoj, kiel vi povisekscii dank’ al nia fama historiisto M. Zik’.

Epilogo: certe vi volas scii kio poste okazis alnia litero ‘O’. Nu, membre de ‘KAPTO’, mal-fru-nokte ßi promenis post vojeraro en malseku-ra parto de papero, kie freneza membro deradik-ala parto, transformis la vorton ‘KAPTO’al ßia radiko ‘KAPT’, faligante la literon ‘O’ enabismon, kie ßi frakasrompißis sur la malmolagrundo. Feli¤e, tie trovißis ‘IO’, kiu prenis ladisfalintan literon ‘O’, kiu aspektis kiel dufoje‘C’, en sin kaj formis la vorton ‘CICO’, kiuvivis ankoraª looooonge kaj feli¤e.

La mirindaj aventuroj de

Benjamin FRANKLIN: saße kaj spriteJen certa rimedo kontraª dentodo-

loro: lavu la radikon de la doloradento en malnova vinagro kaj lasußin en la suno por sekißi dum duon-horo – poste ßi neniam ekdoloros.

Se via kapo estas vaksa, nemarÙu sub la suno.

Vojaßanto havu la nazon deporko, la piedojn de cervo kaj la dor-son de azeno.

Kiu trompis vin tiel ofte kiel vimem?

FiÙo kaj vizitantoj ekfetoras posttri tagoj.

Ri¤a¢o apartenas ne al tiu, kiuposedas ßin, sed al tiu, kiu ßuas ßin.

La koro de idioto estas en liabuÙo, sed la buÙo de saßulo estasen lia koro.

Strange, ke viro, kiu estas sufi¤e

saßa por verki satiron, estas sufi¤estulta por eldoni ßin.

Kvereloj neniam longe daªrus, senur unu flanko estus kulpa.

Pruntedonu monon al malamiko –kaj vi akiros amikon, pruntedonumonon al amiko – kaj vi perdos lin.

Sally ridas je ¤io, kionvi diras, kaj ¤u vi sciaskial? Ãar Ùi havas belandentaron.

En rivero kaj a¤a regis-taro la plej malpezaj a¢ojflosas supre.

Instruu al via infanoteni la langon, kaj ßi memlernos paroli.

Malkontenta homo netrovas komfortan seßon.

Amo kaj dentodoloro

havas multajn kuracmetodojn, sedneniu el ili estas tiel efika, kielposedo (de amato) kaj perdo (dedento).

Piedgliton eblas korekti, sed lan-gogliton oni ne povas forgesi.

Multaj kverelas pri religio, kiunoni neniam praktikis.

Mi vidis kelkajn homojn, kiuj mor-tis pro malsato, kaj milhomojn, kiuj mortis promanßado.

Se vi deziras havipla¤an servanton, vi memservu vin.

La lango ofendas, kajla oreloj ricevas man-frapon.

Ekzistas nek malbelajamatoj, nek belaj pri-zonoj.

Akraj vortoj ne servas

amikecon: kulero da mielo kaptospli da muÙoj ol galono da vinagro.

Purigu vian montrofingron antaªol montri per ßi miajn makulojn.

Sep urboj plore funebrisPro la morto de Homer',En kiuj li almozpetisdum li vivis sur la Ter'.Edz(in)ißu al superul(in)o, kaj vi

havos mastr(in)on.Kiu multigas sian ri¤a¢on, multi-

gas siajn zorgojn.Bonaj elspezantoj estas mal-

bonaj pruntedonantoj.Stultulo estas tiu, kiu ne

kapablas konsulti sian propransaßon.

trad. Morteza MIRBAGHIAN,Irano/Usono.

OOIN

TER

RETO


Oni kreis la plej potencankomputilon en la mondo,enmetis en ßin ¤iujn troveblajndatenojn kaj informojn, por keßi respondu ¤iujn demandojn,pri kiuj interesißas la homaro.Nur unu demandon ßi ne povisrespondi: “Ãu ekzistas Dio?” –“Ne sufi¤as informoj, konektumin al ¤iuj komputiloj sur laTero”. Dirite-farite, sed denovela respondo estas la sama...“Konektu min al ¤iuj teknika¢ojsur la Tero”. Nu – kion fari? Onikonektis ßin al ¤iuj teknika¢oj

kaj denove entajpas: “Ãu ekzis-tas Dio?” – “Jam jes”, – tekstisla respondo.

***Ebria programisto revenas hej-

men. Starante en la lifto li premas“1”, poste “2”. “Mi ne kompre-nas, kie trovißas “enter” ¤i tie?..

***“Kio okazis? – demandas

matene edzino sian edzon-pro-gramiston, kiu aspektas tremalgaja. – Ãu la programo, kiunvi faris pasintnokte, neekfunkciis?” – “Ne, ßi ekfunkci-

is...” – apatie respondas laedzo. “Ãu ßi funkciismalßuste?” – “Ne, tuteßuste...” – “Sed kio dookazis?!” – “Mi simpleendormißis... sur la klavo“backspace”...

***Leciono de la angla. La

instruistino demandas:“Infanoj, kiu scias la anglanalfabeton?” La filo de la pro-gramisto respondas: “Miscias!” – “Do diru laªorde!” –“QWERTYUIOP...”.

Unue estis la bito...Humuro evoluas kune kun la civilizaciokaj pli kaj pli internaciißas. Tio okazasplejparte dank’ al interreto: Ùercoj deinterreto kaj pri interreto (komputiloj,programistoj, uzantoj, programoj...) jamestas integra parto de la internaciahumuro, de kiu ridas, verÙajne, la tuta“interretigita” mondo. Jen esperantigitarakonto de nekonata aªtoro trovita sur iuinterrethumura paßo.

1. En la komenco Diokreis la biton kaj labitokon. Kaj Dio diris:“Estu la vorto”; kaj far-ißis vorto.

2. Kaj estis du bitokoj en la vorto; kajnenio alia ekzistis. Kaj Dio disigis la Unuonde la Nulo. Kaj Dio vidis, ke tio estas bona.

3. Kaj Dio diris: “Estu la datenoj”; kaj ladatenoj farißis. Kaj Dio diris: “Estu ladatenoj en siaj koncernaj lokoj”. Kaj Diokreis la disketojn, la durdiskojn kaj lalumdiskojn.

4. Kaj Dio diris: “Estu la komputiloj, porke estu loko kien enmeti la disketojn, la dur-diskojn kaj la lumdiskojn”. Kaj Dio kreis lakomputilojn, kaj Li nomis ilin aparataro.

5. Sed ankoraª ne estis programaro. KajDio kreis la programojn grandajn kaj la pro-gramojn malgrandajn. Kaj Dio ilin benis,dirante: “Fruktu kaj multißu, kaj plenigu latutan memoron de la komputilo”.

6. Kaj Dio diris: “Ni kreu programiston;kaj li regu super la komputiloj, kaj super laprogramoj, kaj super la datenoj”.

7. Kaj Dio kreis la programiston; kaj Dioenmetis la programiston en la datencentron;kaj Dio montris al la programisto la dosier-ujon. Kaj Dio la Eternulo ordonis al la pro-gramisto, dirante: “Ãiujn volumenojn kajsubdosierujojn vi uzu; sed VNDZn VI NEUZU”.

8. Kaj Dio laEternulo diris: “Neestas bone, ke laprogramisto estusola”; kaj Dio laEternulo faligis

profundan dormon sur la programiston, kaj¤i tiu endormißis; kaj Li prenis unu el liajripoj kaj fermis la lokon per karno. Kaj Diola Eternulo konstruis el la ripo, kiun Li pre-nis de la programisto, kreita¢on, kiu rigardula programiston kaj admiru la programistonkaj amu ¤ion, kion la programisto faras. KajDio nomis la kreita¢on: Uzanto.

9. Kaj la programisto kaj la uzanto estisforlasitaj en la nuda DOSo.

10. Sed Vil¤jo estis pli ruza, ol ¤iuj krei-ta¢oj, kiujn kreis Dio la Eternulo. Kaj li dirisal la uzanto: “Ãu Dio diris, ke vi ne uzu ¤iujnprogramojn”?

11. Kaj la uzanto diris al Vil¤jo: “La pro-gramojn de la komputilo kaj ¤iujn datenojnni povas uzi; sed pri VNDZ Dio diris: ‘Ne

uzu ßin, por ke vi ne mortu’”.12. Kaj Vil¤jo diris al la uzanto:

“Ne, vi ne mortos; sed Dio scias, ke enla tago, en kiu vi uzos VNDZn, malfer-mißos viaj okuloj, kaj vi estos kiel Dio,kaj vi povos krei tion, kion vi volas, persimpla musklako”.

13. Kaj la uzanto vidis, ke la fruk-toj de VNDZ estis ¤armaj por la okuloj,kaj pli facile uzeblaj. Kaj la uzantovidis, ke saßeco estis neutila, ¤arVNDZ povas ßin anstataªi.

14. Kaj la uzanto instalis VNDZn

en sian komputilon, kaj li uzis ßin, kaj li dirisal la programisto, ke ankaª li instalu ßin, kajli instalis.

15. Kaj la programisto ekser¤is novajnpelilojn. Kaj la programisto kaj la uzantoaªdis la vo¤on de Dio la Eternulo. Kaj Dio laEternulo vokis la programiston, kaj diris al li:“Kion vi ser¤as?” Kaj tiu diris: “Mi ser¤asnovajn pelilojn, ¤ar mi ne povas ilin trovi enDOSo”. Kaj Dio diris: “Kiu diris al vi, ke vibezonas novajn pelilojn? Ãu vi instalisVNDZn, pri kiu mi ordonis al vi, ke vi ne uzußin?” Kaj la programisto diris: “La uzanto,kiun Vi donis al mi kiel kunulon, li diris al mi,ke mi instalu VNDZn en la komputilon, kajmi instalis”. Kaj Dio la Eternulo diris al lauzanto: “Kial vi tion faris?” Kaj la uzantodiris: “Vil¤jo tromplogis min, kaj mi instalis”.

16. Kaj Dio diris al Vil¤jo: “Ãar vi tionfaris, tial vi estu malbenita inter ¤iuj datenojkaj ¤iuj ar§ivoj de la komputilo. Kaj Mimetos malamikecon inter vi kaj la uzanto.Kaj vi ¤iam vendos VNDZn”.

17. Al la uzanto Li diris: “Pro tio, kion vifaris, VNDZ seniluziigos vin, kaj li el¤erpos¤iujn viajn rimedojn; kaj vi uzos malbonajnprogramojn; kaj al via programisto vi vintiros, kaj vi lin ¤iam bezonos”.

18. Kaj al la programisto Li diris: “Ãar viobeis la vo¤on de la uzanto, kaj vi uzisVNDZn, pri kiu mi ordonis al vi, dirante, kevi ne uzu ßin, tial malbenita estu via kom-putilo pro vi; ¤iuj viaj programoj havoscimojn kaj erarojn, kaj vi devos ilin korektißis la fino de la tempoj”.

19. Kaj Dio la Eternulo elpelis la pro-gramiston kaj la uzanton el la DOSo, kaj Lifermis la enirpordon per pasvorto.

Trad. Marco TREVISAN HERRAZ,Italio/Hispanio

£erce

Via mesaßo ne povas esti sendita, ¤ar laFBI-agento, kiu kontrolas vian poÙton, foririspor trinki kafon.

Mi obeas!

Kaj nun bone pripensu kaj diru,kiu persono atakis vin ret-poÙte

Jenla plej lasta modelo:

16 koloroj, durdisko,ekstera muso...

Atenduiomete, Via MoÙto,

post ses monatoj laprezo duonißos...

En la reto neniu scias,ke mi estas hundo...


Nia reklama¤oSanktaj Senkulpuloj, aª: La unua de aprilo en decembro

Odesaj ridet☺☺j

familianoj ktp., kaj oni ridas vidante tiujn, kiujsenkonscie havas la paperhometon. Foje ¤iujridas, krom vi: tio signifas, ke vi devus rigardivian dorson! Sed tiu ne estas la sola Ùerco: lalimo estas nur la imago.

Ankaª la amaskomunikiloj partoprenas, kajoni diskonigas falsajn, strangajn kaj amuzajninformojn. Ekzemple, mi iam aªdis en la telev-ida veterprognozo, ke la satelito paneis, ¤ar ßiuzas Vindozon, sed la meteologoj povis

antaªvidi, kia estos la vetero, ¤ar laavo de la prezentisto havis kubutdo-loron, kaj tio ja indikas, ke baldaªpluvos. Post kelkaj sekundoj mi kom-prenis, ke estas la 28a de decembro.

VerÙajne la tradicio pri Ùercado entiu ¤i tago datißas de almenaª la reßa-

do de Filipo la Dua, kiu regis de 1556 ßis 1598.Antaªe estis kutimaj aliaj Ùercoj: Ekzemplebakistoj uzis salon anstataª sukeron por kelkajdol¤a¢oj, kaj oni najlis monerojn al la planko.Nun tio ne plu tradicias... Sed se iam via ¢usa¤etita kuko salgustas, vi nepre informißu pri ladato... Vi povus esti “inocente”!

Marco TREVISAN HERRAZ, Italio/Hispanio

En Hispanio la tago de Ùercoj ne estas la unuade aprilo, sed la 28a de decembro! Tiu estas latago de la Sanktaj Senkulpuloj (hispanlingve,“Santos Inocentes” [santos inosentes]).

Tiu tago estas tago de Ùercoj kajridado, sed ßia origino estas terurakaj sanga. La kristanoj diras, ke postla naskißo de Jesuo en Betlehemo, lareßo Herodo estis informita de laastrologoj pri la fakto, ke ¢usnaskitainfano povos farißi reßo; Herodoekpensis, ke tio estas minaco al li, kajli ordonis, ke ¤iuj ßis-dujaraj virseksaj infanojestu mortigitaj. Tiuj ¤i bu¤itaj infanoj estas laSanktaj Senkulpuloj, kiujn oni rememoras la28an de decembro.

Kutime en Hispanio en tiu ¤i tago oni kaÙealgluas paperhometon (la “inocente”[inosente]) sur la dorson de geamikoj, kunuloj,

Se averaßa E-grupo havus la taskon vendiKoka-kolaon, mi timas, ke ßiaj reklamiloj sim-ilus la jenan (krom esti pli longaj): “Gravabezono en la moderna mondo estas rapidehavebla trinka¢o ne ligita al iu aparta lando. Teone estas bona elekto, ¤ar ßiestas tro brita, tro malfacilefarebla, kaj tro danßera prosia varmego. Ïi ne estas reg-ula, kaj foje gustas troamare. En 1886 usonaapotekisto elpensis tutenovan trinka¢on, kiun oni ßisnun trinkas ¤ie en la mondo.Oni povas malfermi botelonda Koka-kolao multe pli rapi-de, ol prepari tason da teo.Aldone, ¤ar ßi estis sciencekreita kaj tute nenatura, al ßimankas surprizoj. Ïi estas lametra sistemo de trinka¢oj”.KOKA-KOLAO – LA TRINKA¥OKIU FUNKCIAS!(Gary GRADY, Usono, perisChuck SMITH, Usono)

Olga GRIBOVAN, la odesa junulara E-kluboVerda¢o, Ukrainio

Se veturante en mini-buso vi hazarderimarkas skriba¢ojn similajn al: “Estimatajpasaßeroj! Manßu sunflorsemojn kun la Ùelojkaj bombonojn kun la volvpaperetoj” aªsupre ¤e la elirpordo “Loko por bati per lakapo”, ne miru nek dubu – vi estas en Odeso,la urbo sur la bordo de la Nigra Maro kunri¤ega historia hereda¢o kaj multnacia bunte-co. Sed plej allogas Odeso pro sia reputaciokiel “humura urbo”. Pasintjare odesanoj gajefestis la 30an datrevenon de la konata OdesaJumorina* – bunta karnavalo de rido kaj bon-humoro. La ideon organizi tian feston propo-nis membroj de la odesa teamo de la Klubo deGajaj kaj Spritaj (eble, la plej fama televid-programo en la tuta eks-Sovetio), kiu poste e¤organizis la Tutmondan Klubon de Odesanoj.

La unua Jumorina okazis la unuan de apri-lo 1973 kun la slogano “Odesano! Haltu kajpensu: ¤u vi faris ¤ion eblan por ke la urboekhavu la milionan loßanton?!” Dum la kvarsekvaj festoj de humuro oni povis vidi kajpartopreni en multaj aranßoj: “karnavala tra-jno”, koncertoj, konkursoj de karikaturistoj,

ekspozicioj de antikvaj aªtoj kaj humurajfotoj. Oni povis ankaª mem organizi koncer-ton surstrate aª gajni premion en la konkursode la plej ridinda ornamo de la proprabalkono. Krome, dum tagoj de rido ekzistiskutimo diversmaniere malsupreniri la famangrandegan Ùtuparon de Potemkin. Kial ne

provi fari tion per skioj aª en malnovega“ßiba” aªto Zaporo¢ec?

Ekde 1976 la Odesa Jumorina farißis neim-ageble populara. Fine de marto – komence deaprilo centoj kaj miloj da gastoj Ùtopadis lastratojn de la urbo. La popolo estis tiomenorme entuziasma pri la festo, ke la urbaadministracio e¤ malpermesis la Jumorina-n.Dum dek jaroj odesanoj festis la amatan tagonkaÙe – organizante humurajn konkursojn kajkoncertojn en la lernejoj kaj gimnazioj.

La jaro 1987 estis “la jaro de la renaskißo”.Denove odesanoj plenigas la ¤efan straton –Deribasovskaja, surmetas karnavalajn masko-jn kaj simple gajajn ornama¢ojn de la ridota-go. Promenante tra la urbo dum tiu periodo(Jumorina jam daªras ne unu, sed kelkajntagojn), oni havas la okazon prezenti siajnkantajn kaj dancajn talentojn (kaj e¤ gajni pre-mion!), poste trovi lokon, kie oni registras laplej ridigajn eldira¢ojn kaj eternigi sian brile-con. Kaj memoru – oni povas priridi vin

En tramo:– Hej, junulo, ne kuÙißu sur min!– Ha, pri kio vi revas?

***En bazaro:

La vendistino: “Rigardu vi, rigardu kia beluli-no marÙas! Ãarmo! £iko! La feli¤o de sia edzo!Sinjorino, prenu de mi fiÙon!

– Kiom kostas tiu makrelo?– Dekopon kontraª dek kopekoj.– Kial tiom multekoste?– Por vi multekoste?! Do, demetu la robon, vin

¢etu en la maron kaj fiÙkaptu mem! Ne, rigardu vial tiu lentugplena muzelo! Kaj Ùi imagas sinbelulino!

(la virino foriras, kaj la vendistino daªrigas lavendadon)

– FiÙoj! Senpage disdonataj! Gobiusoj!– Bonvolu doni.– Tri rublojn!– Sed iu diris ja senpage?!– Ãu tri rubloj por tiu bonega¢o ne estas sen-

page?!***

– Aªskultu, kio ligas vin al Margarita?– Kio ligas? La dua trolebuso!

*** Sur la plaßo: “Helpu min, mi droooooonas!

Ne, ne vi, sed tiu blondulo malantaª vi, en bluanaßkostumo... Heeelpu!”

***“Kelnero! Bonvolu doni al mi §ar ten-

braungevratenÙtajzengorbejstraut kun citrono”.– “Pardonu, kion vi diris? °arten-braungevratenÙtajzengorbejstraut kun kio?”

***“Ãu vi hazarde ne estas filo de horloßisto

Monja?” – “Jes, estas mi, sed kial do hazarde?”

Odesaj Ùercoj

¤iumomente. Do, ne dormu! Se vi volas gus-tumi la “konatan odesan dol¤a¢on” – lardo en¤okolado – nepre vizitu la Odesan Jumorina-n! Des pli, ke ¤iujare la odesa E-kluboVerda¢o okazigas humurplenan E-aranßon.

* de la rusa “jumor” – humuro

Ukraina “Rio”

Kaj domo, kaj veturilo!

INTERRETO

INTERRETO

™ ESPERANTO & K


Yenovk LAZIAN, Francio

Mi ne plu Ùatas vojaßi. Flugkompaniojpostulas de ni pli kaj pli da… nepostule-mo. Pariza flughaveno ne volis, ke mi for-flugu, sed sen¤ese rondiru tra ßiaj intestojser¤ante la trovendan elirpordegon.Nurnberga aviadilejo mienis pliege gaje.E¤ la suno kaÙrigardis tra la nuboj.

Mi tuj sentis min iu gravulo, ¤ar miajgastigontoj venis bonvenigi min triope:Manfred kun la edzino kaj Bernhard. Laantaªo de la bela veturilego preskaªetendißis ßis la horizonto. Ni eksagis tramaldensaj grizaj arbaretoj al Erlangen, kiemi estis gastonta ¤e Bernhard MAURER.

Laªlonge la Ùoseon, kelkajn metrojnflanken, pasis biciklovojo. La horo fruves-peris, do iuj jam bicikladis hejmen. Ravalibero! Mia biciklo dormas en la kelo, ¤armiaj ¤iutagaj veturbezonoj forte ligas min alla metroo, kaj krom tio, bicikli en Parizegoestas tro stre¤e.

Erlangen estas urbo fiere memstara.Samgranda urbo en Francio plene dependusde la urbego kiel Nurnbergo kaj estus nurdormejo. La koro de Erlangen estas firmaoSiemens [simens]. Ãiu urbano aª laboras enßi, aª priservas tiujn, kiuj laboras.

Bernhard MAURER ne estas escepto. Li latutan vivon laboris en Siemens, kaj nunestras subentrepreneton ene de la ¤efentre-preno. La tagordo de Bernhard, kiom ajn lib-era, estas sufi¤e stre¤a. E¤ malfruvespere,kiam litoj jam vokas siajn mastrojn, li sidadis

¤e la skribotablo kaj finkalkulis ion,enkovertigis leterojn, skribis kelklinia¢ojn.Tiom laborema kaj laborkapabla, Bernhardtamen estas vivoplena gajulo. Liaj respondojestas ¤iam rapidaj kaj spritaj. Lia rido ton-dras dum amikaj kunvenoj.

La amikaj kunvenoj ja oftas. En Erlangeniel aª tiel ¤iuj laboras kune aª apude. Oninajbaras, la najbareco transkreskas enamikecon, kaj la gorßo iom seka pro ridbabi-lado ¤iam volonte bonvenigas kru¤on dabiero. Antaª mia alveno Bernhard konsilis almi paªzi de mia dieto favore al la loka biero,kiun en Sudgermanio oni tragorßigas river-kvante. Mi sekvis lian konsilon, kaj e¤¤ampionis tiukampe.

La tagordo por la semajno estis delongepreta. Ïin firme krajonis Gerhard, la ¤eforga-nizanto de la gastiganta kvaropo en Erlangen.Lian precizemon Bernhard jam priÙercas ensia retpaßaro, mi plene atestas ßin.

Erwin, kiu ¤iam kuiras por la bon-venigfesto, estas homo mirinde purkora, sed

¤iam malkontenta. Ãiu frazo el lia buÙosonas plende. Liaj amikoj estas “kapitalis-toj”, dum li mem estas neniam profitinta kajneprofitema laboristo.

Nurnbergo bonvenigis min per pluva¤o kajventego. Triopo da nurnberganoj irigis mintra la malnova urbo, ßiaj pontetoj kaj preße-joj. La bomboj ne kompatis la urbon dum laDua Mondmilito, kaj granda ono de ladomaro ruinißis. Multaj novaj konstrua¢ojtute ne beligas la intermuregan urbokoron.Tamen la konservita parto plene satigas laokulon per bela¢oj.

Nurnbergo estas konstruita el rozkoloraÙaªmÙtono. Tiu Ùtono abundas en Armenio.Foje e¤ misÙajnis al mi, ke mi trovißas en miapraava lando.

Oni elkore bonvenigis kaj prizorgis min ¤uen Erlangen, ¤u en Nurnbergo, tamen miatendis alian rendevuon: tiun kun mia treÙatata desegnisto kaj pentristo AlbrechtDUERER. Mi intencis pasigi duontagon gasteen lia hejmo-muzeo, tamen kun bedaªro mitrovis tie malmulte da liaj verkoj. Anstataªeplene ßueblas la hejmetoso: vestite laª laportretoj, klarigistino rolis kiel la edzino dela pentristo prirakontante “sian” vivon kunDUERER. En la muzeo, en la desegnejo kajpresejeto laboras artistoj, kies duererstilajdesegna¢oj a¤eteblas surloke.

Urbo Fuerth preskaª kunkreskis kunNurnbergo. Antaªe tie loßis multe da judoj.El tiu urbo devenas Henry KISSINGER [henrikisinßer], iama usona Ministro deEksterlandaj Aferoj. Fuerth rozkoloras samekiel Nurnbergo. Mi dirus ke arkitekture ßi pliharmonias ol ¤i lasta, ¤ar dummilitaj bombojpreskaª ne surfalis ßin. La ¤irkaªa¢o de laurbestrejo kaj urbkonsilejo estas virge antik-vaj. Ãirkaªiru ilin glitigante la rigardon sur

domfasadoj: ilia ÙaªmÙtono estas kovrita perbelegaj ¤izita¢oj. Se ne estus malvarmajpluvo kaj ventego, mi vizitus ankaª la judantombejon.

Ãiu gapvaganto elektas siagustajnvizita¢ojn. Foje min logas tute ne vidindajloßkvartaloj. Mi trapaÙis kelkajn el ili enambaª urboj. E¤ se ne samgrade belaspektaj,¤iuj estis dece puraj, almenaª kompare al lasamranga¢oj en Francio, kie oni pene evitasenpaÙi ¤iean hundofekon, kaj kie la piedir-vojon tapiÙas papera¤oj.

En kelkaj kvartaloj multas enmigrintoj:plejparte turkoj, sed ankaª serboj, kroatoj,albanoj, italoj kaj ekssovetianoj. Iuj stratan-guloj Ùajnas esti tute turklandecaj: kafejoj,kunvenejoj, vendejoj ellasas orientecajnmanßodorojn kaj muzikon. Tamen ¤ie regasgermanecaj deco kaj ordo.

Bamberg distancas 35 kilometrojn deNurnbergo. Nepre vizitu ßin ne nur pro vidin-da¢oj, sed pro iom nekutima gajeco regantaen la stratoj: estas ja universitata urbo.

En Forchheim nin salutis neßo. Ïi belegepriÙutis pintajn tegmentojn kaj e¤ promesisresti surtere ßis la morgaªa tago. En la urbooni montris al mi akvomuelejon kaj du bier-farejojn. Unu estis apud la alia, do midemandis, ¤u ili ne konkurencas. Sed klar-ißis, ke iliaj bieroj estas malsamgustaj, do¤iu havas sian preferantaron.

Se vi veturas tra germanaj urboj senve-turile, jen utila konsilo: a¤etu tagbileton, t.e.bileton validan dum tuta tago por ¤iuj trans-portiloj. La tagbileto a¤etita sabate validasankaª diman¤e! Ekzistas ankaª kelktagajbiletoj, sciißu pri la kondi¤oj. Se vi vojaßaskelkope, eblas a¤eti kelkopan bileton, tiokostos malmulte ol po unu bileto por ¤iu. Nehezitu kunpreni aª e¤ surloke prunteprenibiciklon. Fervojvagonoj kaj ofte e¤ subtertra-jnoj proponos lokon por via fera ¤evaleto.

TTrraa kkeellkkaajj uurrbboojj ddee NNoorrddaa FFrraannkkoonniioo

La nurnberga murego

Fuerth

Neßo en Forchheim

Presilo de DUERER

14 numero 200 (2004:2)recenze

Mauro NERVI, Italio

La vivo de Henriko Kvina, WilliamSHAKESPEARE. Trad. de H. TONKIN.Roterdamo: UEA. 2003. 158 paßoj. 12,00EUR.

Estas iom mirige, ke ¤i tiu eksterordinaradramo ne ricevis ßis nun tradukon enEsperanton, ¤ar unu el ßiaj ¤eftemoj rilatasßuste la diversajn nivelojn de lingva komu-nikado kaj la miskomprenojn, kiuj povasfonti el tiu diverseco. Ekzemple, tuta sceno(3.4: la leciono deKaterina pri la anglalingvo) estas verkita enla franca, kio estasunika¢o ¤eSHAKESPEARE, kaj ßipruvas, kiom larßa estiskono de la franca lingvoen la Ùekspira Anglio.Sed, kiel Tonkin mempiednote rimarkas, lasurscenigo de leciono prila angla en dramo, en kiula angloj milite progre-sas sur la franca terito-rio, implicas la tezon, kelingvoj fidele disvastißas paralele al lapotenco de siaj parolantoj, kaj mem utilas altiu potenco. Por ni, parolantoj de malgrandakaj nearmita lingvo, tio estas plej interesaideologia punkto. Kontraª ¤iu perfortahomogeneco, kiun trudas la armiloj de laununura monda potenco, nia liliputa lingvopovas tamen ludi la unikan rolon de senpo-tenca, senarmila, sed kulture pravigitareprezentanto de pluralismo kaj de lingvaopozicio al la unuismaj tendencoj de la plejfortaj landoj.

Certe, tio ne estas eksplicita en la Ùekspi-ra teksto, kvankam la lingvaj alfrontigoj,kiujn ßi surscenigas, implicite prezentastiujn sociajn tensiojn de diverslingveco, alkiuj Esperanto finfine Ùuldas sian ekzistonmem. Se ni pli atente legas la dramon el ¤itiu vidpunkto, ni povas distingi du mal-samajn nivelojn: en 3.4 temas pri kontrastode la franca kaj la angla, kio kaªzas amuza-jn miskomprenojn, kaj simile en 5.2, kie lagereßa paro trejnißas en la perspektivo demikslingva geedzißo. Sed kiam la personojrolas je pli malalta socia nivelo, la diferen-co estas ne plu inter-, sed intranacia, kvazaªdialektoj taªgus pli ol naciaj lingvoj por lakomikaj pleba¢oj (3.2): tiam ni renkontas ladiferencojn inter Gaªr la anglo, Fluelen lakimro, Jakobo la skoto kaj Makmoris lairlandano; ili kune militas por Henriko, sed¤iu kverelas kun la aliaj sialingve. La du

niveloj de lingva diverseco spegulas dosame distajn nivelojn de socia klaso: nacialingvo por la solenaj, aristokrataj medioj,kaj dialekto por la drinkeja popolo; kajHenriko, la reßo, kies juneco pasis drinkejeen kompanio de Falstaff, Ùajnas la plej taªgaligilo por ambaª. Apenaª dirindas, ke tiajsubtila¢oj en la originala teksto estas pres-kaª nereprodukteblaj en traduko: TONKIN

tamen heroece transprenas la taskon esper-antigi vortludojn, se tio nur eblas. Brilaekzemplo sur paßo 42, kie la komike kon-fuza parolo de Pistolo: “His heart is fracted

and corroborate” farißas “dis-frakta, lia koro rubenißis” kunsemantika parencigo de “rubo”kaj “rubeno”. Aª sur paßo 88,kie la malica rimarko deKonstablo pri la seksa aktivecode la Kronprinco en la originalo:“Doing is activity; and he willstill be doing” transmalicißaslaª TONKIN al: “Sed ¤u la plejefika? Nu, certe estas, ke libonefikas…”.

Trans la lingvo, la ideologio:kaj ni povus surprizißi, ke entiom militplena dramo la bazaideologio estas paradokse kon-

traªmilitisma kaj favora al humanigo de lareßa moÙteco. Tre interesa estas ankaª novaideo pri la persono de la reßo; kvankam lamonarko ankoraª havis (kaj devis havi)preskaª dian aªtoritaton, la baroka ideologiopri la forpasemo de ¤iu gloro influas ¤i tieankaª la personon de Henriko, kiu subiteperceptas en si la respondecon pri tiom dahomoj kaj pri ilia vivo.

En la elizabeta Anglio sinkas jam la kon-cepto pri reganto ¤iopova, kiu regalas sianpopolon per milita potenco kaj imperiismari¤eco; oni spertis siakoste, ke malfortecopovas nestißi en la koro mem de la sistemo,en la reßo, kiu estas homa, kiel ¤iuj. Laeªropa baroko inaªguras novan manieronrigardi la povon kiel malforton, kiu trenassiajn regatojn al mizero.

Kiel jam rimarkis Paul GUBBINS en aliarecenzo, la traduko de TONKIN estas ambi-cia: li celas konservi la irrapidon, “sen pli-longigi la tekston por enÙovi ¤iun detalon”(p. 13). Tio havas kiel sekvon ke, ekzemple,en la laste citita versoparo pluraj ßuindajteksteroj perdißas. Cetere, la elekto deTONKIN faciligas la legadon kaj versajneankaª eventualan surscenigon.

Oni fakte devas agnoski la multajn meri-tojn de ¤i tiu tonkina eldono de la Ùekspiradramo. La enkonduko estas eksterordinarealtkvalita kaj informoplena, donas profe-siecan superrigardon pri la Ùekspira epoko,

kaj ankaª konsideras la filmigojn de la tek-sto. Aparte impresis min la filologiaskrupulo, kio maloftas en la Esperantajtradukoj: ni fakte havas ¤i tie ankaª skizonde la teksta historio, kaj informojn pri laversio, kiun TONKIN utiligis por la traduko.Lia tasko cetere ne estis facila, ¤ar la Ùek-spira lingva¢o havas sian apartan pezon: kielTONKIN mem rimarkas, SHAKESPEARE Ùarßas¤iun vorton per maksimuma signifopezo, kajparto de la efiko de liaj dramoj estas tiuprocedo de mensa malnodado, kiu kvazaªparalelas la malnodadon de la signifo de laintrigoj. Se la fina rezulto estas neklaro aªambiguo, tio estas parto de la sperto: lafrancaj impresionistoj ja ne uzis fotoapara-tojn kaj ne celis uzi (p. 13).

Sed ßuste tiu intenseco de la Ùekspira tek-sto farißas dornoplena obstaklo por traduko,kiu sekvu la principojn de irrapido (pri kiumi jam parolis) kaj de ¤iutaga vortprovizo:“La lingva¢oj devas vivi, kaj sekve ili devaskonsisti el vivigaj elementoj. Neologismojlaªdifine ne estas parto de la uzata lingvo.Mi celis meti en mian tradukon vortojn,kiujn mi normale uzus, do ne la inkajnkrea¢ojn de ies studo¤ambro”.

Meze de tiom da groteskaj tradukoj, kie lavantemo de la tradukanto pleonasme surÙu-tas la amon al la originalo, la tonkinamodesto (“poeto mi ne estas, nek pretendasesti”) Ùajnas des pli simpatia; kaj cetere estaskonate, ke DANTE mem havis la saman prin-cipon (kiel modelon por la Komedio lisiadire uzis la simplan lingva¢on de lapopolaninoj). Fakte seriozaj literaturistojscias, ke ne ekzistas aparta literatura ling-va¢o: ne la unuopaj vortoj/neologismoj difi-nas literaturon, sed la kunplektißo de iliajsemantikaj, fonetikaj kaj ideologiaj valoroj.Por redoni tiun reton, tradukisto devas antaª¤io havi emocian rilaton al sia teksto; tioimplicas ankaª modeston, admiron al lagrandaj verkistoj, kiujn ni volas kiel ebleplej rekte kaj fidele prezenti al alilingvapubliko. TONKIN apartenas al ¤i tiu klaso detradukistoj, kiuj profesiece kaj ßuopleneredonas sian tekston, kaj ne emas pirueti perlingvotordaj kaprioloj.

Cetere, en multaj punktoj la amo al la tek-sto farißas, en TONKIN, inspiro al poeziple-na Esperanto. Kaj li ne hezitas konfesi – e¤iel fiere – ke cele al poluro li profitis lahelpon de du el niaj plej elstaraj poetoj:Baldur RAGNARSSON kaj Marjorie BOULTON.La proksimeco de tiaj homoj, kaj la implici-ta, poeziiga ombrego de SHAKESPEARE,certe inspiris TONKIN al laboro, kiun onivere povas difini altnivele literatura, kajekzemplo vojmontra por nia tradukarto.

Ambicia, ßuinda, altnivele literatura


<www.esperantomondo.net> – TTT-ejon por konatigi homojn,kiuj ser¤as korespondantojn de la tuta mondo!

Kiel sendi kontribuojn al KONTAKTO?sendu prefere tekston originale verkitan en Esperanto aª

foton/bildon memfaritanse vi sendas tradukon, bv. indiki la originajn fontojn, lingvon kaj

aªtoron. Ãe fabelo indiku, ¤u ßi estas popola (kaj de kiu popolo)aª verkita de vi

KONTAKTO ne estas movada revuo, do ne sendu al ßi pri-movadajn rapor tojn!

indiku, ¤u via ar tikolo jam aperis, aª estas proponata al aliarevuo

fotoj devas esti bonkvalitaj, ne gravas ¤u nigrablankaj, ¤ukoloraj. Ne forgesu aldoni la nomon de la ar tisto aª de la fotin-to!

dikajn kover tojn prefere sendu registritajrete bv. sendi vian ar tikolon kiel kutiman retmesaßon aª RTF

(bv. uzi x-kodigon por supersignaj literoj); bildojn – kiel JPEG(150-300 dpi)

ilustra¢oj kaj adresoj en la Interreto, kiuj rilatas al via temo,estas tre bonvenaj! Koran antaªdankon!

Lando/valuto MG MJ(-T) MA(-T) SA Kto SZArgentino/eªro 4 10 25 15 9 50Aªstralio/dolaro 14 36 89 53 32 178Austrio/eªro 8 20 50 32 19 100Belgio/eªro 8 20 50 32 19 100Brazilo/eªro 4 10 25 15 9 50Britio/pundo 5 13 32 20 12 64Bulgario/eªro 4 10 25 15 9 50Ãe§io/krono 175 440 1100 660 395 2200Danio/krono 60 150 370 235 140 740Finnlando/eªro 8 20 50 32 19 100Francio/eªro 8 20 50 32 19 100Germanio/eªro 8 20 50 32 19 100Greklando/eªro 8 20 50 32 19 100Hispanio/eªro 8 20 50 32 19 100Hungario/forinto 1300 3200 8000 4800 2900 16000Irlando/eªro 8 20 50 32 19 100Islando/eªro 8 20 50 30 18 100Israelo/eªro 6 16 40 24 14 80Italio/eªro 8 20 50 32 19 100Japanio/eno 900 2200 5500 3300 2000 11000Kanado/dolaro 12 30 75 45 27 150Nederlando/eªro 8 20 50 32 19 100Norvegio/krono 65 165 415 250 150 830Nov-Zelando/dolaro 17 44 109 65 39 218Pollando/eªro 4 10 25 15 9 50Portugalio/eªro 8 20 50 32 19 100Rusio/eªro 4 10 25 15 9 50Slovakio/krono 200 500 1250 750 450 2500Svedio/krono 80 190 480 310 185 960Svislando/franko 12 31 78 47 28 156Ukrainio/eªro 4 10 25 15 9 50Usono/dolaro 8 20 50 30 18 100TARIFO A/eªro 5 13 33 20 12 66TARIFO B/eªro 4 10 25 15 9 50ALIAJ LANDOJ: Luksemburgio laª Belgio; San-Marino laª Italio; Li§tenÙtejno laªSvislando.TARIFO A: Honkongo, Korea Respubliko, Malto, Singapuro, Sud-Afriko, Tajvano.TARIFO B: Ãiuj ceteraj landoj ne jam menciitaj.Mallongigoj:MG – Membro kun GvidlibroMJ – Membro kun JarlibroMJ-T – MJ malpli ol 30-jara (individua membro de TEJO; ricevas ankaª la revuonKONTAKTO kaj la bultenon TEJO tutmonde)MA – Membro-Abonanto (ricevas la Jarlibron kaj la revuon Esperanto)MA-T – MA malpli ol 30-jara (individua membro de TEJO; ricevas ankaª la revuonKONTAKTO kaj la bultenon TEJO tutmonde)SA – Simpla abono de revuo Esperanto sen membrecoKto – Simpla abono de revuo KONTAKTO

SZ – Societo Zamenhof (subtena kotizo aldone al membrokotizo)PT – Patrono de TEJO: 3-oblo de MJ (ricevas KONTAKTO kaj TEJO tutmonde)DM – Dumviva Membro: 25-oblo de MA (ricevas dumvive la samon kiel MA)DMJ – Dumiva Membro kun Jarlibro: 25-oble de MJ (ricevas dumvive la samon kielMJ)Kiel individuaj membroj de TEJO (MJ-T aª MA-T) por 2003 estos registritaj tiujindividuaj membroj de UEA, kiuj estos malpli ol 30-jaraj la 1an de januaro 2003(t. e. kiuj naskißis en 1973 aª poste). Ankaª Dumvivaj Membroj samtempemembras en TEJO, dum ili estas malpli ol 30-jaraj.Eblas aboni ankaª al TEJO tutmonde sen membreco en TEJO. La abonprezoestas duono de la MJ-kotizo por la koncerna lando.Oni povas pagi pere de la perantoj de UEA, aª rekte al UEA per ßiro al ßia bankaaª poÙta konto, per ¤eko aª poÙtmandato, aª per kreditkarto.

Kotiztabelo de UEA por 2004

JUNA AMIKO – internacia e-revuo de ILEI por lernejanoj kajkomencantoj

– aßas 30 jarojn kaj aperas 4-foje jare (marto, junio, septembro,decembro) sur 28 plurkoloraj paßoj kun plenkoloraj kovriloj;– havas kunlaborantojn el ¤iuj kvin kontinentoj;– rabato ßis 50%!Karakterizas ßin:modela stilo kaj facila lingva¢o (1500 vortradikoj sen glosoj), enhavotre varia: rakontoj, fabeloj, raportoj, informoj, interesa¢oj, enigmoj,kvizoj, versa¢oj, ludoj, kantoj, humuro, lingvaj konsiloj, interkulturo,kurioza¢oj, vo¤o de legantoj k.a. kun multaj ilustra¢oj.JUNA AMIKO estas fonto de taªgaj legaßoj por komencantoj, fidindahelpilo por E-kursgvidantoj. Vizitu nian TTT-ejon: <www.junaamiko.inf.hu>!

Ãu vi ser¤as korespondamikon?Sendu al Koresponda Servo Mondskala jenajn detalojn: nomo,adreso, sekso, aßo, profesio, geedza stato, kiom da korespon-dantoj vi deziras, en kiuj landoj kaj pri kiuj temoj. Kunsendu 2internaciajn respondkuponojn, aª, se ili ne estas a¤eteblaj en vialando, neuzitan poßtmarkon. KSM pludonos viajn informojn alalia(j) korespondemulo(j), kiu(j) konformas al viaj deziroj. Viricevos rektan respondon. KSM estas servo de UEA. Skribu: Koresponda Servo Mondskala, B.P. 6, FR-55000Longeville-en-Barrois, Francio

FARIÏU KONSCIA SUBTENANTO DE TEJO!farißu patrono de TEJO

Pagante trioblon de vialanda MJ(-T)-kotizo vine nur subtenas la esperantistan junularon;

de TEJO vi ankaª ricevas:– revuon KONTAKTO– bultenon TEJO Tutmonde (oficiala organo de TEJO)– akcepton dum la ¤iujara Universala Kongreso– aliajn laªokazajn servojn kaj publikiga¢ojn

KONTAKTO: Dumonata socikultura revuo de Tutmonda Esperantista Junulara Organizo (TEJO), eldonata de Universala Esperanto-Asocio (UEA). Fondita en1963. N-ro 200 (2004:2), 41a jarkolekto. ISSN 0023-3692. Legata en ¤. 90 landoj. TTT-paßo: <http://www.tejo.org/eldonoj.jsp>. Eldonanto (administra-do, abonoj, anoncoj): UEA: Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, Nederlando; tel.: +31 10 436 10 44, fakso: +31 10 436 17 51; ret-adreso:<[email protected]>. Redakcio: KONTAKTO, p/k 89, UA-01030, Kievo-30 Ukrainio; ret-adreso: <[email protected]>. Redaktoro: Eugenia ZVEREVA (Ukrainio). Vic-redaktoro: Joel AMIS (Usono/Nederlando). Ãef-korektisto: Pavel MO¢AJEV (Ukrainio) La kovrilfoto: Ziko Marcus SIKOSEK (Germanio/Nederlando). Bildoj (p.3-4):Stano Marcek, Slovakio. Ceteraj bildoj: Sergej TIM¤ENKO. Komposto: Eugenia ZVEREVA. Presado: SKONPRES, Bydgoszcz (Pollando), ret-adreso: <[email protected]>. Konstantaj kunlaborantoj: Joel AMIS (Usono), Giancarlo BARALDI (Italio), Alex KADAR (Francio), Morteza MIRBAGHIAN (Irano), ÒSHÓ-DAVIES Olúwábùnmi(Nißerio), SALIKO, (Finnlando), Behrouz SOROUSHIAN (Irano/Francio), ZHANG Xuesong (Ãinio). Facillingvaj artikoloj estas verkitaj en la niveloj tre facila kaj facila,laª la vortolisto de KONTAKTO. Tiu listo aperas kun la unua numero ¤iujara. Anonctarifo: Tutpaßa 350 EUR, 1/2-paßa 190 EUR, 1/4-paßa 100 EUR, 1/8-paßa55 EUR, 1/16-paßa 30 EUR. Anoncoj sur kovrilpaßoj kostas duoble. Por E-organiza¢oj 50% da rabato. Varbantoj de ekstermovadaj anoncoj ricevas maklera¢onde 30 %. Por anoncoj bv. kontakti UEA. Anoncetoj: por Anonctabulo kostas tri internaciajn respondkuponojn por dek vortoj. Bv. sendi rekte al la redakcioaª al UEA. Abontarifo: varias laªlande. Petu informojn de UEA. Malfortvidantoj: povas ricevi vo¤legitan eldonon senpage. Sendu du 60-minutajn kasedojnal Elise LAUWEN, Fort Alexanderstraat 16, NL-5241 XG Rosmalen, Nederlando. KONTAKTO en radioj: Regiono / tempo (UTC) / metroj / frekvencoj (kHz)): RadioHavano (Kubo) Okcidenta kaj Norda Ameriko kaj Pacifika Azio/ 7:00/31/9 820; Tuta Ameriko kaj Karibio / 15:00, 23:30/25/11 760; Eªropo Mediteranea/19:30, 22.00/21/13 715; <http://216.138.240.229/rc4> (je la 15a horo UTC), <http://roi.orf.at/esperanto/es_demand.html> (laª mendo tra la servi-lo de Austria Radio Internacia). Pola Radio: elsendoj:13:30/41,23/7 275; ripetoj: 18:00/42.07/7 130; 20:00 kaj 9:30 sekvan tagon (nur per satelito). Lasatelita ricevo eblas per: Eutelsat II F – 6 – Hot Bird – 13 gradoj de la orienta latitudo; frekfenco 11,474 GHz, polarizado horizontala (H); subportanto 7,38MHz. <http://www.wrn.org/ondemand/poland.html>, <http://www.radio.com.pl/polonia/esperanto_eo.asp>, <http://start.at/retradio> La redakcio kaj laeldonanto ne respondecas pri la opinioj de unuopaj aªtoroj.

Anonce

Per tiu ¤i numerPer tiu ¤i numero o KKONTONTAKTOAKTO lan¤as fotokonkurson. Por komenco mi elektislan¤as fotokonkurson. Por komenco mi elektisla foton de konstanta la foton de konstanta KKONTONTAKTOAKTO -leganto – Ser-leganto – Sergej gej PA§OMOV (Rusio) kaj ankaª(Rusio) kaj ankaªkelkajn miajn fotojn. En la venontaj numerkelkajn miajn fotojn. En la venontaj numeroj mi troj mi tre volas vidi jam VIAJNe volas vidi jam VIAJNfotojn (se vi volas post publikigo ricevi ilin rfotojn (se vi volas post publikigo ricevi ilin reen, bveen, bv. indiki tion). Bv. indiki tion). Bv. sendi. sendila fotojn al la rla fotojn al la redakcio: ¥enja edakcio: ¥enja ZZVEREVVEREVAA, p.k. 89, UA-01030, Kiev-30,, p.k. 89, UA-01030, Kiev-30,Ukrainio, aª <[email protected], aª <[email protected] g> (en jpg-forg> (en jpg-formato, 300 dpi). La gajnintojmato, 300 dpi). La gajnintojricevos valorajn prricevos valorajn premiojn kaj senpagan abonon de emiojn kaj senpagan abonon de KKONTONTAKTOAKTO !!

FFoottookkoonnkkuurrssoo eenn KKoonnttaakkttoo !!

kontakto 2 2004 - Esperanto Freesperantofre.com/prenu/Kont0402.pdf4 temo: humuro numero 200 (2004:2) saman edukan aª kulturan fonon. Oni povas argumenti, ke kulturosendependa Ùerco

Documents