Koncepcja bezp. niemiec

BRD Verteidigungspolitische

Richtlinien

„Wytyczne Polityki Obronnej

Niemiec”

&

Das Weißbuch der Bundeswehr

„Biała Księga Bundeswehry“

UWARUNKOWANIAPorządek, który ukształtował się na

kontynencie europejskim w wyniku II wojny światowej sprawił, iż Republika

Federalna Niemiec została zobligowana do prowadzenia polityki obronnej w

ramach wzajemnego systemu gwarancji bezpieczeństwa NATO.

Ustawa Zasadnicza dopuszcza użycie federalnych sił zbrojnych do obrony w

przypadku ataku na terytorium państwa, co w obliczu zobo- wiązań

wynikających z artykułu 5. Traktatu Waszyngtońskiego było

interpretowane przez rządy RFN jako zakaz użycia sił zbrojnych poza

terytorium traktatowym NATO. Takie podejście nie odzwierciedlało coraz

silniejszej gospodarczej pozycji RFN w Europie i na świecie. Zaangażowanie

RFN w prowadzanie operacji pokojowych

ograniczało się do finansowania działań organizacji bezpieczeństwa między narodowego (ONZ, NATO,

OBWE, Unia Zachodnioeuropejska – UZE) lub operacji wojskowych

przeprowadzanych pod ich auspicjami np. „Operacji Pustynna Burza” w 1991

r.

Planowane przez rządu Helmuta Kohla

w 1993 r. włączenie się sił niemieckich

w operację pokojową na Bałkanach stało się podstawą do wystąpienia

przez SPD z wnioskiem o interpretację

przepisów Ustawy Zasadniczej. Dnia 14 lipca 1994r. Federalny

Trybunał Konstytucyjny uznał, że udział Bundeswehry

w operacjach pokojowych prowadzonych w ramach systemu zbiorowego bezpieczeństwa, przy

aprobacie Bundestagu zwykłą większością głosów, nie narusza przepisów Ustawy Zasadniczej.

Takie orzeczenie otworzyło możliwość zwiększenia roli RFN w międzynarodowych operacjach pokojowych. Stworzyło ono także

konieczność rewizji założeń polityki obronnej oraz reformy

Bundeswehry, która nie była przystosowana do udziału w tego typu operacjach. Potrzeba tych

zmian wynikała także z procesu tworzenia Wspólnej

Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa

i Obrony (WEPBiO) Unii Europejskiej oraz rosnącego po zamachach z 11

września 2001 r. zagrożenia międzynarodowym terroryzmem.

Wydane 21 maja 2003 r. przez federalnego ministra obrony

Petera Strucka nowe „Wytyczne Polityki Obronnej”

(Verteidigungspolitische Richtlinien) określają

podstawowe założenia polityki obronnej RFN oraz konkretyzują

zadania niemieckich sił zbrojnych w obliczu nowych

zagrożeń. Zastępują one dotychczas obowiązujące

wytyczne z 1992 r..

Koncepcja

Dokument stwierdza, iż bezpieczeństwo RFN w ciągu

ostatniego dziesięciolecia uległo znacznej poprawie. Przemiany

polityczne w Europie po zakończeniu zimnej wojny, proces rozszerzenia NATO i UE zwiększyły

stabilność na kontynencie oraz tworzą obszar bezpieczeństwa o unikatowym charakterze. Niemcy przestały być krajem granicznym

NATO, więc możliwość ataku wrogich sił konwencjonalnych obecnie i w przewidywalnej przyszłości już nie istnieje. Z drugiej jednak strony nastąpił

wzrost zagrożeń pochodzących z innych źródeł, takich jak:

międzynarodowy terroryzm, rozprzestrzenianie broni

masowego rażenia i środków jej przenoszenia, konflikty

regionalne, wojna informatyczna. Ataki z 11 września 2001 r. i

kolejne zamachy terrorystyczne dowiodły, iż poważne

niebezpieczeństwo stanowią tzw. zagrożenia asymetryczne

Nadrzędnym celem niemieckiej polityki bezpieczeństwa

pozostaje zagwarantowanie bezpieczeństwa

i ochrony obywatelom RFN. Nowe wytyczne potwierdzają dotychczasowe założenia, iż realizacja tego celu możliwa

jest wyłącznie dzięki uczestnictwu Niemiec w

globalnych i regionalnych strukturach

międzynarodowych, takich jak ONZ, OBWE, NATO i UE.

Centralną rolę w gwarantowaniu wzajemnego bezpieczeństwa sojuszników

powinno w dalszym ciągu odgrywać NATO, a Stany

Zjednoczone są w tym procesie dla Europy „nieodzowne”

(unverzichtbar).

Niemcy czują się odpowiedzialni za kształtowanie przyszłej polityki NATO

i tworzenie WEPBiO. Dokument stwierdza, iż WEPBiO nie jest konkurencją dla NATO, lecz ma tworzyć podstawę europejskiego

filaru Sojuszu. Niemcy, wraz z Francją przedstawiły 22 listopada 2002 r.

Konwentowi UE propozycje regulacji dotyczących polityki obronnej

w Traktacie ustanawiającym Konstytucję dla Europy. Zaproponowano m.in. aby

integracja w tej sferze mogła być realizowana z wykorzystaniem instrumentów tzw.

współpracy wzmocnionej, otwartej dla wszystkich zainteresowanych państw UE. Nowe wytyczne określają, iż celem rządu

RFN jest doprowadzenie do powstania Europejskiej Unii Bezpieczeństwa i Obrony. Jej utworzenie wymagałoby jednak zmian

w traktatach założycielskich UE.

Nowe, złożone zagrożenia wymagają, aby dla wypełnienia nadrzędnego celu polityki

bezpieczeństwa RFN, polityka obronna była ukierunkowana przede wszystkim na

zapobieganie kryzysom i konfliktom, obejmowała szerokie spektrum możliwych

do zastosowania instrumentów, a jej realizacja odbywała się we współpracy z

sojusznikami z NATO i UE. Zgodnie z nowymi

założeniami pojęcia „obrony” nie można obecnie ograniczyć do terytorium

własnego państwa dlatego podstawowym zadaniem niemieckich sił zbrojnych będzie

w przyszłości przede wszystkim zaangażowanie w operacjach

międzynarodowych. W dokumencie podkreślono również, iż RFN będzie

kontynuować współpracę zbrojeniową ze swoimi europejskimi i amerykańskimi

sojusznikami. Uzyskuje ona pierwszeństwo przed projektami realizowanymi

samodzielnie.

Zgodnie z powyższymi założeniami powstała konieczność nowego

określenia zadań niemieckich sił zbrojnych, które powinny być zdolne

w razie potrzeby do szybkiego podjęcia operacji

wojskowych na całym świecie. W dokumencie

stwierdzono, iż w zmienionych

uwarunkowaniach międzynarodowych nie jest konieczne utrzymywanie potencjału wojskowego

przeznaczonego do odparcia agresji i udziału w dużym

konflikcie zbrojnym. Głównym zadaniem

niemieckich sił zbrojnych, przy zachowaniu zasady powszechności służby

wojskowej, pozostaje jednak obrona RFN przed

zewnętrznym zagrożeniem, rozumianym szerzej niż tylko atak na terytorium

państwa.

Po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego

z 1994 r. zaangażowanie armii RFN w operacjach pokojowych na świecie

wzrosło. Niemieccy żołnierze uczestniczyli

w misjach na terenie Gruzji, Somalii, w państwach byłej Jugosławii,

Timorze Wschod nim oraz Afganistanie, gdzie

w lutym 2003 r. niemiecko-holenderski korpus przejął dowództwo operacji ISAF. W dniu 18 czerwca 2003 r.

Bundestag zadecydował o udziale niemieckiego lotnictwa

transportowego i medycznego w akcji pokojowej ONZ w Kongu. Po

Stanach Zjednoczonych, Niemcy wysyłają obecnie największą liczbę

żołnierzy do międzynarodowych operacji pokojowych.

O większym zaangażowaniu Niemiec

w operacjach pokojowych świadczy również prawie ośmiokrotny wzrost

wydatków na te cele. Całość wydatków na obronę w stosunku do

PKB pozostała w RFN na nie zmienionym poziomie - około 1,5 %.

Przez pół wieku Bundeswehra przy pomocy wojsk NATO szykowała się do

obrony Niemiec zachodnich przed pancerną ofensywą Armii Czerwonej.

Dziś priorytety się zmieniły.

Armia ma bronić Niemców przed terrorystami, chronić dostawy surowców

energetycznych i zapobiegać skutkom lokalnych

konfliktów. Żołnierze mają zapobiegać rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz nieść pomoc ofiarom

katastrof humanitarnych. Tak zakłada przyjęta przez niemiecki rząd "biała

księga polityki obronnej".

Ze 180-stronicowego dokumentu wynika, że Bundeswehra będzie jeszcze bardziej

angażować się w misje zagraniczne. Berlin chce, by armia była w stanie za granicą

utrzymać 14 tys. żołnierzy, a od 2010 r. tę liczbę powiększyć pięć razy. Ta wizja

niepokoi żołnierzy, bo w tej chwili pracują na maksymalnych obrotach, a media

donoszą o fatalnym wyposażeniu. W Afganistanie komandosi musieli kupować lornetki i buty za własne

pieniądze.

Według "białej księgi" Bundeswehra będzie mogła zostać użyta także na terenie Niemiec, np. w sytuacji zagrożenia

terrorystycznego. Do tej pory w powojennych Niemczech sprawy wewnętrzne były polem działania

wyłącznie policji. - Świat się zmienił po 11 września - twierdzi minister Jung. Mimo protestów także w łonie chadecji "biała

księga" utrzymuje też pobór do armii. - To zakorzenia Bundeswehrę w społeczeństwie

- uznał minister Jung.

Po raz pierwszy w powojennych Niemczech armia będzie bronić "niemieckich

interesów". Według "białej księgi" to dobrobyt, dostęp do surowców

energetycznych, utrzymanie wolnego handlu i szlaków transportowych. Dokument spotkał

się ze sporą krytyką. Na łamach "Netzeitung" anonimowy generał

skrytykował go za brak odpowiedzi, jak Niemcy mają się bronić przed atakiem

atomowym. - Nie ma zapisu o amerykańskim parasolu ochronnym, nie

wiadomo, pod jakimi warunkami USA przyjdzie nam z pomocą - mówi wojskowy. "Biała księga" wspomina tylko o obecności

Niemiec w NATO.

Niemiecki wywiad zagraniczny będzie jeszcze dokładniej nadzorował światowy system

transportu surowców energetycznych. W tym celu państwowe służby tajne mają ściśle

współpracować z przedsiębiorstwami z branży energetycznej.

Federalna Agencja Wywiadowcza będzie zajmować się także globalnymi konfliktami o

podział zasobów naturalnych, w których centrum znajduje się zaopatrzenie w wodę. Kwestie

surowców naturalnych są obecnie przedmiotem wielu inicjatyw rządu federalnego na

płaszczyźnie krajowej i międzynarodowej, zmierzających do

zabezpieczenia dostaw energii do Niemiec. Oczekuje, że Unia Europejska będzie odgrywała

"większą rolę" przy "obronie europejskich interesów energetycznych

w świecie„, gdyż trzeba się nastawić na "ciężkie walki" w najbliższej przyszłości.

Terrorgruppe Islamische Dschihad-Union

"Sauerland-Zelle"

Adem Yilmaz (na lewo) soll rekrutował nowych członków

„Islamische Dschihad-Union“. Daniel Schneider (w środku) był w grupie

ekspertem od bomb. Fritz Gelowicz (z prawej.) z Ulm uchodził za przywódcę

grupy z Sauerland.

Założonienia polityki zagranicznej

i bezpieczeństwa Niemiec pod rządami Merkel

Wizję roli Niemiec na areniemiędzynarodowej, w której to państwo

jest motorem procesu integracji w Europie oraz jednocześnie

mediatorem i „pomostem”w relacjach transatlantyckich z USA, Merkel czerpie

z tradycji swoich wielkich poprzedników:

K. Adenauera i H. Kohla. Kwintesencją zamierzeń polityki zagranicznej i bezpieczeństwa nowego rządu,

przedstawiła w przemówieniu na Monachijskiej Konferencji

Bezpieczeństwa w dniu 4 lutego 2006 roku. Także swoje pierwsze, od czasu

inauguracji, przemówienie w Bundestagu

kanclerz poświęciła w większejczęści sprawom międzynarodowym,wskazując na ich wyraźny priorytet

w całokształcie polityki nowegorządu. Wydaje się to logiczne

wobec faktu, iż niemiecka gospodarkaopiera się w znacznej mierze

na eksporcie, a polityczny kontekststosunków międzynarodowych

jest ważnym czynnikiem sukcesugospodarczego.

Jako główne zagrożenie dla bezpieczeństwa światowego, w

zmienionym po Zimnej Wojnie układzie geopolitycznym, Angela Merkel

identyifkuje tzw. „asymetryczne”zagrożenie terroryzmem i

proliferację broni masowego rażenia, znajdującą się w rękach

nieprzewidywalnych reżimów. Skutecznąodpowiedzią na te potencjalne zagrożenia może być tylko multilateralna współpraca

europejskai transatlantycka, które Merkel uczyniła „filarami polityki zagranicznej Niemiec”

Używając retoryki odwołującej się do „stawiania czoła współczesnym zagrożeniom, rozpowszechniania

wartomci demokracji, wolności i praw człowieka” (retoryka bardzo

przypominająca przemówienia prezydenta USA G.W. Busha), kanclerz Angela Merkel odsłania ambicję Niemiec,

by odgrywać coraz większą rolę na arenie światowej. Wpisuje się to w dotychczasową doktrynę Niemiec, które czerpiąc z historycznej odpowiedzialnomci opowiadają się

za polityką zagraniczną zbudowaną na wartościach (tj. pokój, wolność, demokracja,

poszanowanie prawa w tym prawa międzynarodowego, sprawiedliwość i prawa człowieka) oraz na określonych interesach Niemiec (tj. bezpieczeństwo energetyczne, bezpieczeństwo obywateli i ich ochrona przed atakami

terrorystycznymi,ochrona interesów ekonomicznych).

Tak określone aksjomaty polityki zagranicznej kanclerz Merkel umieszcza głęboko w kontekście instytucjonalnego

multilateralizmu współpracy wewnątrz organizacji takich jak NATO czy UE.

choć można się doszukać różnicy w postrzeganiu priorytetów przez kanclerz i jej bylego ministra spraw zagranicznych F.-W. Steinmeiera, który jako były szef

gabinetu kanclerza G. Schroedera wyraźnie opowiada się za zacieśnianiem strategicznej współpracy z Rosją, to obie

perspektywy raczej wzajemnie się dopełniają, niż konkurują.

Można ocenić, iż jest to zgodne z dotychczasowymi założeniami

polityki Niemiec jako „mocarstwacywilnego” i powstrzymywania

sięod użycia siły. Aczkolwiek, corazliczniejszy udział Bundesweryw operacjach wojskowych nie

jestmotywowany wąsko

zdefiniowanyminteresem narodowym, lecz poczuciem solidarności (jak

w Afganistanie, czy rogu Afryki), podjęciem większej

odpowiedzialności w sprawachmiędzynarodowych (jak w

Somalii,czy Bośni), czy wypełnieniem

oczekiwań partnerów i wspólnotymiędzynarodowej (misja w

Kongo)i by zapobiec masowemu

pogwałceniu praw człowieka (Kosowo).

Kanclerz Angela Merkel wyraźnie i zdecydowanie opowiada się za

priorytetową rolą NATO w systemie bezpieczeństwa europejskiego i

światowego, podkreślającjednoczemnie potrzebę zreformowaniaSojuszu. W ciągu ostatnich lat Sojusz rozszerzył zakres działań i obejmuje dzisiaj działania militarne, operacje

pokojowe, kształcenie kadr, transport, doradztwo, zwalczanie skutków klęsk

żywiołowych, zabezpieczanie większych imprez

sportowych, etc. Stąd potrzeba przemyślenia celów i funkcjonowania Sojuszu, by dostosować działania do

jego możliwości.

Zdaniem Merkel, Sojusz powinien rozwinąć wymiar współpracy analitycznej w celu

koordynacji i konsultacji akcji politycznychi militarnych. W ten sposób NATO mogłoby stać się na przykład platformą do dyskusji

nad kwestią Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej. Reforma wymaga jednak

decyzji i woli politycznej do zacieśnienia współpracy w tym

zakresie, a z drugiej strony wzmacnianiazdolności operacyjnych i zmniejszenia

przepaści technologicznej w obronności i bezpieczeństwie istniejącej między

technologią militarną USA a resztą członków Sojuszu. Jest to o tyle

istotne, iż wiarygodność Sojuszu jest uwarunkowana jego zdolnością operacyjną

i skutecznomcią działań.

Zmiana rządu w RFN nie przyniosła większych zwrotów w polityce

międzynarodowej. Zaznaczają się jednak wyraźnie pewne trendy, które w przyszłości mogą się rozwinąć i zmienić dotychczasowe

kierunki polityki zagranicznej Niemiec. Objawiają się one przede wszystkim

w znacznym wzroście aktywności Niemiec w rozwiązywaniu problemów światowych i podejmowaniu inicjatyw w ramach Unii

Europejskiej. Umacnia to zachwianą w czasie rządów G. Schroedera pozycję

międzynarodową Niemiec i może uczynić Niemcy dominującym krajem w regionie.