1 Komisja Nauk Chemicznych Polskiej Akademii Nauk Oddział Katowice Zakład Chemii Analitycznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski Dyrekcja, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski VII SEMINARIUM NAUKOWE „Aktualne Problemy Chemii Analitycznej” Katowice, 17 maj 2013 rok Sala 73, Instytut Chemii, ul. Szkolna 9, Katowice 40-006 Komitet naukowy: prof. dr hab. Beata Walczak dr hab. Rafał Sitko, prof. UŚ dr hab. Michał Daszykowski, prof. UŚ prof. dr hab. Irena Staneczko-Baranowska dr hab. Irena Pluta, prof. GIG Komitet organizacyjny: dr Beata Zawisza dr Marzena Dabioch Kontakt: Zakład Chemii Analitycznej Instytut Chemii ul. Szkolna 9 Katowice 40-006 tel. 32 359 12 46 e-mail: [email protected]
61
Embed
Komisja Nauk Chemicznych Polskiej Akademii NaukKlaudia Drab, Michał Daszykowski Idea współgrupowania danych analitycznych Karina Kocot, Rafał Sitko Grafen jako nowy sorbent w dyspersyjnej
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Komisja Nauk Chemicznych Polskiej Akademii Nauk
Oddział Katowice
Zakład Chemii Analitycznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski
Dyrekcja, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski
VII SEMINARIUM NAUKOWE
„Aktualne Problemy Chemii Analitycznej”
Katowice, 17 maj 2013 rok
Sala 73, Instytut Chemii, ul. Szkolna 9, Katowice 40-006
Badania promieniotwórczości naturalnej wybranych materiałów budowlanych
28
19 Ireneusz Baic, Wojciech Sobko, Beata Witkowska-Kita, Aleksander Lutyński,
Tomasz Suponik
Depozyty mułów węglowych – właściwości chemiczne
29
20 Wojciech Sobko, Ireneusz Baic
Sucha separacja węgla i odpadów pogórniczych – badania analityczne produktów
rozdziału
30
21
22
Jacek Anyszkiewicz, Zofia Mzyk, Tadeusz Gorewoda
Analiza głównych składników w wybranych materiałach renowych z zastosowaniem
techniki cienkich warstw fluorescencyjnej spektrometrii rentgenowskiej
M. Jaros, M. Dziewięcka, H. De Maere, M. Sajewicz, H. Paelinck, T. Kowalska Quantification of protoporphyrin IX, Zn-protoporphyrin IX, and hemin in Parma ham
by means of thin-layer chromatography
31
32
23 M. Knaś, D. Szeremeta, J. Polański, M. Sajewicz, T. Kowalska
Specyficzna mobilność wybranych związków chemicznych w układach TLC i jej
znaczenie dla farmakokinetyki
33
24 M. Orłowska, D. Staszek, K. Rykulska, S. Słomczyńska, M. Sajewicz,
M. Waksmundzka-Hajnos, T. Kowalska
Porównanie różnych metod wyodrębniania związków fenolowych z roślin na
8 N. Liang, B. Zhang, Impact of nanomaterials on high throughput separation methodologies, Comb. Chem.
High Thr. Screen., 14 (2011) 182-190.
10
Czy metabolomika to analityka chemiczna czy medyczna. Zastosowanie
badań metabolomicznych w diagnostyce chorób nowotworowych
Piotr Młynarz
Zakład Chemii Bioorganicznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Wrocławska,
Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław
W ostatnich dwóch dekadach nastąpił bardzo szybki rozwój nowej dziedziny wiedzy -
metabolomiki, którą zalicza się do biologii systemowej. Nauka ta zajmuje się badaniem składu
metabolitów w płynach fizjologicznych takich jak mocz, krew, płyn mózgowo rdzeniowy, etc. oraz
homogenatów i ekstraktów tkankowych. Pod pojęciem metabolitów należy rozumieć związki o małej
masie cząsteczkowej nieprzekraczającej 1500 Da. Metabolomika jest ogniwem łączącym i
uzupełniającym dwie inne nauki genomikę oraz proteomikę, których synergistyczne połączenie
opisuje dynamiczną homeostazę panującą w organizmach żywych.
Najczęściej wykorzystywanymi chemicznymi metodami analitycznymi w metabolomice są:
jądrowy rezonans magnetyczny NMR oraz spektrometria mas MS. Natomiast do opracowania
uzyskanych danych używane są zaawansowane metody statystyczne, najczęściej wielowymiarowa
analiza profili związków chemicznych. Wykorzystując tandem analityki chemicznej wraz z metodami
chemometrycznymi można stworzyć modele różnicujące osoby zdrowe od chorych, rozróżniać
fenotypy chorobowe oraz poszukiwać wśród niskocząsteczkowych związków markerów
chorobowych.
W naszych badaniach prowadzonych za pomocą spektroskopii 1H NMR postanowiliśmy
sprawdzić, czy za pomocą metod metabolomicznych można rozróżniać: chorobę POCHP (Przewlekła
Obturacyjna Choroba Płuc) od OBS (Obturacyjny Bezdech Senny); dzieci chorych na cukrzycę typu 1
zrównoważonych pod względem poziomu glukozy we krwi od dzieci niezrównoważonych; tkankę
tarczycową chorą od zdrowej; stopnie niedrobnokomórkowego raka płuc; raka pęcherza i raka nerek
oraz rozróżnić grzybice lekooporne od lekowrażliwych.
Przeprowadzone badania z minimalną preparacją próbek, jakie zapewnia stosowana przez nas
metoda NMR wykazały, że we wszystkich wymienionych powyżej stanach patofizjologicznych
diagnostyka z zastosowaniem metod metabolomicznych płynów ustrojowych lub/i tkanek okazała się
przydatna do rozróżniania pacjentów zdrowych od chorych. Dodatkowo znalezienie biomarkerów
odpowiedzialnych za rozróżnianie chorób pozwoliło w niektórych przypadkach na znalezienie
metabolomicznych szklaków biochemicznych, które na skutek zaistnienia schorzeń ulegają
zaburzeniom.
11
Porównanie metod oznaczania bromu i jodu w solance
z otworu w Zabłociu
Irena Pluta
Zakład Ochrony Wód, Główny Instytut Górnictwa, Katowice
Wody podziemne w obszarze Górnego Śląska charakteryzują się zróżnicowanymi właściwościami
fizycznymi i składem chemicznym. Wśród nich na południu występują wody lecznicze i mineralne.
Ich istotnymi składnikami (parametrami farmakodynamicznymi) są brom i jod. Przeprowadzono
analizę metod oznaczania tych składników w wybranej solance leczniczej z otworu w Zabłociu. Jest to
woda, której skład chemiczny po raz pierwszy był badany w 1892 roku przez dr Ludwiga,
największego badacza wód leczniczych i borowin w Monarchii Austriackiej [1]. W ciągu ponad stu lat
jej chemizm określano wielokrotnie w różnych laboratoriach, wykorzystując różne techniki
analityczne. Najczęściej stosowano metody miareczkowe. Wyniki tych badań przedstawiono w tabeli
1.
Tabela 1. Zawartości bromu i jodu w solance z otworu w Zabłociu
Metoda, rok wykonania
analizy
Zawartość bromu**
,
mg/dm3
Zawartość jodu**
,
mg/dm3
Według metod
zastosowanych przez
Ludwiga (1895), woda
pobrana w 1892 roku
158
107
110
Według metod
zastosowanych przez
Ludwiga (1895), woda
pobrana w 1894 roku
142
127
Miareczkowe [2] 130,5 116,1
Miareczkowe, 1976 158,1 128,7
Miareczkowe, 2001 165 130
Miareczkowe, 2007 157 134
Miareczkowe, 2008 151 138
Miareczkowe, 2010 157 126
Miareczkowe, 2011 134,5 122
Miareczkowa,
spektrofotometryczna*
172 172*
ICP-OES 111 68
ICP-MS 103 76
**suma związków bromu lub jodu
Na ich podstawie wynika, że zbieżne zawartości związków bromu i jodu, w solance z otworu w
Zabłociu, otrzymano metodami miareczkowymi. Odmienne wartości stężenia tych składników
uzyskano w toku analizy spektrofotometrycznej, atomowej spektrometrii emisyjnej z plazmą
wzbudzaną indukcyjnie (ICP-OES) oraz spektrometrii masowej z plazmą wzbudzaną indukcyjnie
(ICP-MS). Stwierdzono, że oznaczania bromu i jodu w solankach należy wykonywać metodami
miareczkowymi. Badania wykonano ze środków finansowych MNiSzW (NCN) projektu badawczego nr 3739/B/T02/2009/37.
Literatura 1 Z. Białas, Solanka z Zabłocia – historia odkrycia i wykorzystania. W: Materiały XIX Konferencji Naukowo-
Technicznej nt. Ochrona powierzchni na terenach górniczych kopalń w subregionie zachodnim
województwa śląskiego, Wyd. SITG Rybnik, (2012) 159-169.
2 A. Jarocka, Analizy fizykochemiczne wód leczniczych, stołowych, borowin. Warszawa COIU, (1976).
12
Zastosowanie równania Ościka do oceny właściwości lipofilowych
wybranych związków organicznych
Katarzyna Kasprzycka, Izabela Bajorek, Tobiasz Raczek, Małgorzata Dołowy, Alina Pyka
Zakład Chemii Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej,
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
W ciągu ostatnich dwudziestu lat lipofilowość była szeroko stosowana jako kluczowy
parametr fizykochemiczny używany do szacowania i modelowania rozprzestrzeniania się i transportu
różnego typu związków (np. leki, zanieczyszczenia) w układach biologicznych i środowisku
naturalnym. Lipofilowość wykorzystywana jest do opisu następujących zjawisk: rozpuszczalności w
wodzie, podziału w układzie n-oktanol – woda, biokoncentracji w organizmach wodnych,
przewidywania toksyczności związków organicznych [1-4]. Pojęcie lipofilowości [5] jest często
stosowane w takich dziedzinach jak: toksykologia, farmacja, badaniach środowiskowych, jako ważny
parametr pozwalający przewidzieć zachowanie się różnych klas związków. Lipofilowość jest jednym
z głównych parametrów wpływających na aktywność biologiczną i stopień biodegradacji związków
chemicznych.
Głównymi celami pracy było: wykorzystanie parametru RM, otrzymanego techniką RP-TLC do
oceny właściwości lipofilowych badanych związków organicznych (kwasy tłuszczowe, kwasy
żółciowe, estry kwasu nikotynowego) oraz zastosowanie równania J. Ościka do wyznaczenia
parametru lipofilowości RMwO dla badanych związków.
Parametry lipofilowości RMWO poszczególnych związków wyznaczono z równania J.Ościka [6,7]:
bax)x1(x
)x1(x)( org
wOorgorgorg
orgorg
MMM
orgRRR
xG (1)
gdzie: xorg - ułamek molowy składnika organicznego w fazie ruchomej: modyfikator organiczny-
woda;
RM, RMorg i RMwO - współczynniki retencji substancji badanej w układach z mieszaną fazą
ruchomą, czystym modyfikatorem organicznym i wodą.
Uzyskane dla badanych związków wartości parametrów lipofilowości RMwO porównano z
prametrami lipofilowości uzyskanymi wg równania Soczewińskiego RMwS oraz teoretycznymi
wspołczynnikami podziału AlogPs, IAlogP, clogP, logPKOWWIN oraz xlogP.
Wykazano przydatność równania J. Ościka do oceny właściwości lipofilowych wybranych
kwasów tłuszczowych, kwasów żółciowych oraz estrów kwasu nikotynowego.
Literatura 1 B.M. Gawlik, N. Sotirion, E.A. Feicht, S. Schulte-Hostede, A. Kettrup, Chemosphere, 34 (1997) 2525-2551.
2 S. Tao, X. Xi, F. Xu, R. Dawson, Water Reseach, 36 (2002) 2926-2930.
3 J. Tolls J, D. T. H. M. Sijm, Environmental Toxicology and Chemistry, 14 (1995) 1675-1685.
4 P. Tremolada, A. Finizio, S. Villa, C. Gaggi, M. Vighi, Aquatic Toxicology, 67 (2004) 87-103.
5 K. Jóźwiak, H. Szumiło, E. Soczewiński, Wiad. Chem., 55 (2001) 1048-1074.
6 J. Ościk, Przem. Chem., 44 (1965) 129-131.
7 J.K. Różyło, B. Ościk-Mendyk, M. Janicka, J. Chromatogr., 395 (1987) 463-471.
13
Zastosowanie chromatografii cienkowarstwowej do oceny lipofilowości
wybranych fitosteroli
Małgorzata Dołowy1, Patrycja Piecha
2, Bogusława Moskal
2
e-mail: [email protected] 1Zakład Chemii Analitycznej, Katedra Chemii Ogólnej i Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny
Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec 2 Koło Naukowe przy Zakładzie Chemii Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej,
Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec
Fitosterole to związki organiczne pochodzenia roślinnego o budowie steroidowej czyli o
strukturze zbliżonej do cząsteczki cholesterolu. Do najczęściej spotykanych fitosteroli należą: -
sitosterol, kampesterol, stigmasterol i brassikasterol. Udowodniony korzystny wpływ fitosteroli na
profil lipidów w organizmie ludzkim tj. zdolność obniżania poziomu tzw. złego cholesterolu (LDL)
we krwi sprawia, że obecnie wzrasta zainteresowanie tymi związkami z punktu widzenia profilaktyki
chorób serca i miażdżycy.
Celem powyższej pracy było zastosowanie chromatografii cienkowarstwowej (RP-HPTLC) do
Porównanie właściwości lipofilowych wybranych kwasów żółciowych
wolnych oraz związanych z glicyną i tauryną
Małgorzata Dołowy1, Marek Bielski
2, Magdalena Bałut
2, Maciej Bociek
2, Marta Dyć
2,
Dominika Dąbek2
e-mail: [email protected] 1Zakład Chemii Analitycznej, Katedra Chemii Ogólnej i Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny
Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec 2 Koło Naukowe przy Zakładzie Chemii Analitycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej,
Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec
Lipofilowość związku chemicznego określająca powinowactwo jego cząsteczki do fazy lipidowej i
wodnej jest bardzo ważnym parametrem wykorzystywanym w ocenie aktywności biologicznej
różnych grup związków chemicznych, w tym również kwasów żółciowych. Kwasy żółciowe to
związki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie wątroby i dróg żółciowych. Wolne kwasy
żółciowe takie jak: dehydrocholowy i ursodeoksycholowy to składniki preparatów farmaceutycznych
stosowanych w farmakoterapii kamicy żółciowej. Wśród metod analitycznych stosowanych do oceny
lipofilowości wolnych i związanych z glicyną oraz tauryną kwasów żółciowych przydatna okazała się
chromatografia cienkowarstwowa w odwróconym układzie faz [1-4].
W niniejszej pracy, opierając się na wyznaczonych doświadczalnie tj. techniką chromatografii
cienkowarstwowej w różnych warunkach chromatograficznych parametrach lipofilowości (RMW)
W ramach prowadzonych badań otrzymaliśmy z dipirydotiazyny o budowie 10-podstawionych 2,7-
diazafenotiazyn wykazujące znaczące właściwościach przeciwnowotworowe oznaczone w National
Cancer Institute w Bethesdzie, USA [2]. Kontynuując badania opracowaliśmy syntezę nieznanych
dotychczas nowych dipirydotiazyn A i B, które wykazują znaczące właściwości antyproliferacyjne.
Struktury nowych związków zostały potwierdzone w sposób jednoznaczny przy użyciu spektroskopii 1H NMR, spektrometrii mas (FAB MS) oraz analizy elementarnej.
N
S N
N
CH2 CH2 R
R = dialkiloamina lub cykloalkiloaminaZ = H, dialkiloaminoalkil, cykloalkiloaminoalkil, acyloaminoalkil
N
S N
N
Z
A B
Dla nowo otrzymanych pochodnych zostały wyznaczone parametry lipofilowości RM0 i logPTLC za
pomocą chromatografii cienkowarstwowej odwróconych faz przy użyciu płytek Merck RP-18,
(pokrytych sililowanym żelem krzemionkowym) i układu aceton-wodny roztwór buforu TRIS
(pH = 7,4) jako fazy ruchomej. Uzyskane parametry RM0 zależne były w dużym stopniu od rodzaju
podstawnika znajdującego się przy tiazynowym atomie azotu. Wykorzystując krzywą wzorcową
parametry RM0 zostały przeliczone na wartość bezwzględną logPTLC.
Stosując programy komputerowe zostały również przeprowadzone symulacje parametrów
liofilowości, które następnie porównano z wartościami obliczonymi eksperymentalnie [3]. Dla grupy
badanych dipirydotiazyn liofilowość została skorelowana z masą cząsteczkową i objętością
molekularną. W obrębie badanych pochodnych udało się odnaleźć podgrupy o właściwościach
kongenerycznych.
Literatura 1 E. Rutkowska, k. Pająk, K. Jóźwiak, Acta Pol. Pharm., 70 (2013) 3–18.
2 K. Pluta, M. Jeleń B. Morak-Młodawska et al., Pharmacol. Reports 63 (2010) 319-325.
3 http://www.vcclab.org/lab/alogps/start.html.
16
Dwuwymiarowe metody spektroskopowe (2D NMR: COSY, NOESY,
HSQC, HMBC) oraz chromatografia TLC jako narzędzia identyfikacji
10-podstawionych 1,6-diazafenotiazyn
Beata Morak-Młodawska1, Krystian Pluta
1, Małgorzata Jeleń
1, Łukasz Nowacki
2
1 Katedra i Zakład Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Śląski
Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny z
Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Na przełomie ostatnich latach w Katedrze Chemii Organicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
w Katowicach zostały otrzymane zmodyfikowane dipirydotiazyny o budowie 2,7-diazafenotiazyny.
Pochodne te wykazują obiecujące aktywności przeciwnowotworowe, immunomodulujące i
antyoksydacyjne [1-3]. Fakt ten zainspirował do podjęcia dalszych badań nad syntezą nowych
układów dipirydotiazynowych. Wykorzystując odpowiednio podstawiony sulfid 2,4`-dipirydylowy
można teoretycznie otrzymać w zależności od warunków reakcji aż 3 układy dipirydotiazynowe o
budowie 2,6-, 1,8- lub 1,6-diazafenotiazyny. Reakcje te mogą biec poprzez przegrupowanie Smilesa
lub cyklizację Ulmanna. Z danych literaturowych wiadomo, że w produktach reakcji mogą pojawiać
się również dipirydodiazyny jak i dipirydoditiiny [4].
N
S
N
X X
NN
S
N
H
NN
SN
H
NN
SN
H
OO
X= NH2 lub NO2
W ramach naszych badań otrzymano 10H-1,6-diazafenotiazynę 2, która powstała w reakcji sulfidu 3-
amino-3`-nitro-2,2`-dipirydylowego. Proces ten biegł poprzez przegrupowanie Smilesa typu S-N w
środowisku obojętnym i następczą cyklizację.
NN
SN
H
2
NN
SN
R
3
N
S
N
NO2 NH2
DMFreflux
RX, NaH
DMF
R = Me, All, Propargil, Bz
O
Otrzymana dipirydotiazyna została przekształcona na drodze chemicznych transformacji w 10-
podstawione 1,6-diazafenotiazyny 3 zawierające podstawniki alkilowe. Wykorzystując jedno- i
dwuwymiarowe metody spektroskopowe (COSY, NOESY, HSQC, HMBC) oraz spektrometrię mas
(EI MS) a także metody chromatograficzne TLC udowodniono budowę izomerycznej dipirydotiazyny.
Literatura
1 K. Pluta, B. Morak-Młodawska, M. Jeleń, M. Zimecki, J. Artym, M. Kocięba, Pharmacol. Reports, 3 (2010)
319-325.
2 M. Zimecki, J. Artym, M. Kocięba, K. Pluta, B. Morak-Młodawska, M. Jeleń, Cell. Mol. Biol. Let. 14, (2009)
622-627.
3 B. Morak-Młodawska, K. Pluta, A. N. Matralis, A. P. Kourounakis, Archiv. Pharmazie, 343(2010) 268-270.
4 K. Pluta, B. Morak-Młodawska, M. Jeleń, J. Heterocycl. Chem., 46 (2009) 355-366.
17
Synteza i struktura n-metylonaftochinotiazyn
Małgorzata Jeleń
1, Krystian Pluta
1, Kinga Suwińska
2, Beata Morak-Młodawska
1,
Katarzyna Maciusiak3
1Katedra Chemii Organicznej, Śląski Uniwersytet Medyczny, Jagiellońska 4, Sosnowiec,
2Instytut Chemii Fizycznej PAN, Kasprzaka, 44/52, Warszawa, Wydział Biologii i Nauk o Środowisku,
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Wóycickiego 1/3, Warszawa,
3Koło Naukowe Studenckiego Towarzystwa Naukowego przy Katedrze Chemii Organicznej, Śląski Uniwersytet
Medyczny w Katowicach
Fenotiazyny od dawna znajdują zastosowanie w lecznictwie. Ostatnie doniesienia wykazały
cenne właściwości przeciwnowotworowe nowych 10-podstawionych fenotiazyn [1]. W ramach
prowadzonych badań opracowaliśmy syntezę nieznanych dotychczas pentacyklicznych azafenotiazyn
z grupy 6H- i 14H-naftochino-1,4-tiazyn 3 i 4 z ditiinu 1 i disulfidu 2 w reakcjach z naftyloaminami.
N
S
S
N
N
S
NCl Cl
S
N
S
N
H
NH2 . HCl
N N
S
H
NH2. HCl
N
S
N
H
5
3
4
NH2
NH2
i/lub
1
2
N
S
N
CH3
6
CH3I
N N
S
CH3
7
CH3I
Reakcje ditiinu 1 i disulfidu 2 z naftyloaminami i ich chlorowodorkami prowadzono jako
reakcje stapiania (bez rozpuszczalnika) w temp. 200-205oC lub w monometylowym eterze glikolu
dietylenowego. Reakcje te przebiegają z zamknięciem pierścienia tiazynowego, któremu towarzyszyć
mogło przegrupowanie Smilesa typu SN. Ponadto w reakcji z 2-naftyloaminą istnieje możliwość
powstania dwóch produktów 4 i/lub 5. Wobec takich możliwości zachodzenia różnych procesów
istotne było prawidłowe przyporządkowanie produktom reakcji odpowiednich struktur. W tym celu
przeprowadzono modelowe reakcje alkilowania otrzymanych związków za pomocą jodku metylu
wobec wodorku sodu w DMF. Produkty reakcji zostały zidentyfikowane jako odpowiednie metylowe
pochodne, którym na podstawie widm 1H NMR, NOESY i MS przypisano odpowiednie struktury 6 i
7. Ostateczne potwierdzenie budowy tych związków uzyskano na drodze analizy
rentgenostrukturalnej. Analiza ta wykazała właściwe przyporządkowanie struktury produktom reakcji,
różną przestrzenną budowę pentacyklicznego układu naftochinotiazynowego i wykluczyła udział
dodatkowych procesów chemicznych.
Literatura 1 N. Motohashi, M. Kawase et al., Curr. Drug Targets, 7 (2006) 1055.
18
Badanie metodami spektroskopowymi
oddziaływania leków z albuminą surowicy krwi
Jolanta Sochacka
Zakład Chemii Ogólnej i Nieorganicznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
w Sosnowcu, Śląski Uniwersytet Medyczny
Techniki spektroskopii optycznej są metodami z wyboru stosowanymi w badaniu struktury białek
natywnych oraz wpływu różnego rodzaju oddziaływań na ich strukturę. Dzięki obecności w łańcuchu
polipeptydowym niektórych białek trzech chromoforów fenyloalaniny, tyrozyny i tryptofanu oraz
wiązań peptydowych i disiarczkowych, w badaniu trwałości struktury białka może być stosowana
spektrofotometria UV, spektrofluorymetria oraz dichroizm kołowy (CD). Trwałość II- i III-rzędowej
struktury białka, w tym również albuminy, jest ograniczona i różne czynniki fizyczne i chemiczne
mogą łatwo wpływać na utratę jej natywnej struktury i przekształcenie do formy całkowicie
rozwiniętej lub formy przejściowej „molten globule”. Zazwyczaj każdemu przejściu do formy
rozwiniętej i zwiniętej białka towarzyszą zmiany w jego absorbancji, fluorescencji i aktywności
optycznej [1].
W widmie absorpcyjnym albuminy widoczne są dwa pasma (190 nm–250 nm i 250 nm–300 nm) z
maksimami przy długościach fali około 205 nm oraz 280 nm. Regiony te wykorzystywane są do
analizy strukturalnej białek, jednak ich analiza w tych zakresach jest trudna, gdyż wiele związków
chemicznych (leków), również absorbuje przy tych długościach fal [2a]. Zaletą spektrofotometrii UV,
w porównaniu ze spektofluorymetrią i CD jest możliwość badania oddziaływań leku z albuminą przy
wyższych stężeniach białka, nawet zbliżonych do fizjologicznego stężenia albuminy w surowicy krwi.
Naruszenie II- i III-rzędowej struktury HSA, spowodowane oddziaływaniem z ligandem wywołuje
zmiany w profilu widma emisyjnego – wygaszanie fluorescencji albuminy, przesunięcie maksimum
emisji w kierunku fal dłuższych lub krótszych oraz pojawienie się dodatkowego ramienia na krzywej
emisyjnej przy 305 nm. Przesunięcie długofalowe lub krótkofalowe wskazuje na zmianę
mikrośrodowiska reszty tryptofanu odpowiednio na bardziej polarne lub bardziej hydrofobowe,
natomiast ramię przy 305 nm, na częściowe rozplecenie natywnej struktury białka. Pojawienie się
ramienia przy 305 nm przypisywane jest reszcie tyrozyny, której emisja jest obserwana jedynie w
częściowo lub całkowicie zdenaturowanym HSA. Ostatecznie mogą to być dowody, potwierdzające
naruszenie II- i III rzędowej struktury albuminy przez oddziałującą z białkiem cząsteczkę leku.
Ograniczeniem tej metody jest konieczność stosowania niskich stężeń roztworów białka i liganda (10-
7 M–10
-6 M) z względu na efekt filtra wewnętrznego i reabsorpcji [2b].
Badanie struktury II-rzędowej białek z wykorzystaniem techniki CD odbywa się na podstawie
obserwacji zmian konformacyjnych oraz oszacowania procentowego udziału α-helisy w tej strukturze.
Proporcja elementów struktury II-rzędowej ulega zmianom już przy niskich stężeniach ligandów,
jednakże przy wyższych stężeniach, dochodzi do znaczących zmian w konformacji białka –
procentowa zawartość α-helisy zmniejsza się, podczas gdy zawartość innych elementów struktury
ulega zwiększeniu, wskazując na znaczne rozplecenie białka. Redukcja zawartości α-helisy na korzyść
innych elementów struktury (zwroty, β-skręty, przypadkowe zwoje) w obecności liganda może być
wynikiem tworzenia kompleksów albumina–ligand.
Celem pracy była ocena możliwości zastosowania spektrofotometrii UV, spektrofluorymetrii i
dichroizmu kołowego do badania oddziaływań 6-Merkaptopuryny i innych siarkowych pochodnych
puryny z albuminą surowicy krwi ludzkiej.
Literatura 1 C. F. Chignell, Optical studies of drug-protein complexes. Mol. Pharmacol. 5 (1969) 244–252.
2 L. Kueltzo, C. Middaugh, Ultrafiolet absorption spectroscopy, (a) str. 1-26. W. Jiskoot, A. Visser, J. Herron,
Fluorescence spectroscopy, (b) str. 27-82, M. Bloemendal, W. Jiskoot. Circular dichroism spectroscopy, (c)
str. 83-130 w W. Jiskoot, D. Crommelin,. Methods for structural analysis of protein pharmaceuticals,
American Association of Pharmaceuticals Scientists, United States of America, 2005.
28-acetylobetuliny metodą chromatografii cienkowarstwowej
w odwróconym układzie faz RP-TLC
Agnieszka Lubczyńska1, Ewa Bębenek
2, Monika Kadela
2, Stanisław Boryczka
2
1Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 2Katedra i Zakład Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Lipofilowość jest jednym z ważniejszych deskryptorów determinujących dostępność biologiczną,
stopień biodegradacji oraz toksyczność substancji chemicznych, wykorzystywanych między innymi
w projektowaniu leków [1]. Betulina 1 triterpen pentacykliczny typu lupanu wyizolowany z kory
brzozy brodawkowatej, stanowił prekursor do syntezy acetylenowych pochodnych 28-acetylobetuliny
2-10. Eksperymentalne wartości parametrów lipofilowości RM0 i log PTLC związków 1-10 ( tabela I)
wyznaczono metodą cienkowarstwowej chromatografii w odwróconym układzie faz. Fazę stacjonarną
w zastosowanej metodzie stanowił olej silikonowy osadzony na żelu krzemionkowym, natomiast jako
fazy ruchome wykorzystano mieszaniny: acetonu i wodnego roztworu Tris (pH 7,4) oraz dioksanu
i wodnego roztworu buforu octanowego (pH 4,8) w zakresie stężeń 90-65% z gradacją co 5% [2].
Tabela I Wartości parametrów RM0 i log PTLC związków 1-10.
RO
OR1
Betulina 1 R=R1= H
Uzyskane eksperymentalne wartości parametrów lipofilowości RM0 i log PTLC związków 1-10
porównano również z wartościami teoretycznymi log P obliczonymi z wykorzystaniem programów
komputerowych ALOGP’s, miLogP, KowWin i XLOGP2.
Literatura 1 K. Jóźwiak, H. Szumiło, E. Soczewiński, Wiad. Chem. 55 (2001) 1047-1073.
2 J. Achrem-Achremowicz, E. Kępczyńka, M. Żylewski, Z. Janeczko, Biomed. Chromatogr. 24 (2010) 261-
276.
L.p. Związek
R1 R
Układ
aceton:bufor Tris
Układ
1,4-dioksan:bufor octanowy
RM0 logPTLC RM0 logPTLC
1 2 Ac H 5,9795 6,9370 6,0629 6,8383
2 3 Ac Ac 7,2653 8,2754 6,5761 7,3428
3 4 Ac COOCH2CH3 7,3652 8,3793 6,6533 7,4187
4 5 Ac COOCH2C≡CCH3 7,5766 8,5994 7,5716 8,3214
5 6 Ac COOCH2CH2C≡CH 7,9033 8,9394 7,0149 7,7741
6 7 Ac COOCH2C≡CH 6,9991 7,9983 6,9198 7,6807
7 8 Ac COC≡CH 6,8066 7,7979 6,8421 7,6043
8 9 Ac COC≡CPh 8,3832 9,4390 7,5967 8,3461
9 10 Ac COC≡CCH3 7,271 8,2813 6,8512 7,6132
10 Betulina 1 H H 4,9134 5,8273 4,1623 4,9700
20
Wyznaczanie parametrów lipofilowości pirydynosulfonamidów metodą RP-
HPLC
Aleksandra Jewak
1, Krzysztof Marciniec
2, Jolanta Bafeltowska
3, Stanisław Boryczka
2, Ewa Buszman
3
1Studenckie Koło
Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Chemii Organicznej,
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2Katedra i Zakład Chemii Organicznej, ŚUM w Katowicach
3Katedra i Zakład Chemii i Analizy Leków, ŚUM w Katowicach
Sulfamoilowe pochodne pirydyny cechują się wysoką aktywnością biologiczną i są
powszechnie stosowane, m.in. jako pestycydy, środki farmaceutyczne, barwniki czy też substancje
zapachowe. [1] Chemoterapeutyki, pochodne pirydynosulfonamidów, są wysoce efektywne m. in. w
leczeniu kokcydioz, szczególnie tych wywołanych przez pierwotniaki należące do gatunków Eimeria
tennela oraz Eimeria necatrix, [2] jak również są silnymi inhibitorami cyklooksygenazy 2 (COX-2).
[3]
Lipofilowość jest jednym z podstawowych czynników wpływających na biodostępność,
biodegradację oraz toksyczność związków chemicznych. Najistotniejszy wpływ wywiera na fazę
farmakokinetyczną, która obejmuje losy leków w żywym organizmie. Znajomość lipofilowości
związków chemicznych jest szeroko wykorzystywana w metodologii QSAR (Quantitative Structure –
Activity Relationship, Ilościowa Zależność Struktura – Aktywność). Dlatego też w ramach
prezentowanych badań eksperymentalnie wyznaczono parametry lipofilowości serii dziewięciu
izomerycznych pirydynosulfonamidów.
Do oznaczenia parametrów lipofilowości stosowaliśmy metodę RP-HPLC. Jako fazę ruchomą
zastosowano mieszaninę wody i acetonitrylu jako modyfikatora organicznego. W dalszej kolejności
uzyskane wartości logkw przeliczono na logP wykorzystując odpowiednią krzywą wzorcową. Do jej
wykonania użyto następujących związków: pirydyna, chinolina, sulfanilamid, benzenosulfonamid, N-
1Katedra i Zakład Farmacji Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej,
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (e-mail: [email protected]) 2 Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Farmacji Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny
Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Albumina należy do grupy rozpuszczalnych białek najpowszechniej występujących we krwi.
Pełni wiele kluczowych funkcji w utrzymaniu homeostazy ustroju. Ze względu na stabilność
oraz zdolność do wiązania i transportu wielu endo- i egzogennych ligandów, jest często stosowanym
w badaniach białkiem modelowym. W czasie swojego życia albumina surowicy krwi narażona jest
na liczne czynniki, które przyczyniają się do upośledzenia pełnionych przez nią funkcji.
Jednym z podstawowych jest neenzymatyczna glikacja. Ten wieloetapowy proces zachodzi
w organizmie w warunkach prawidłowych, nasila się w stanach patologicznych, gdzie tkanki
podlegają ekspozycji na zwiększone stężenie cukrów redukujących (np. w stanach hiperglikemii).
Uszkodzenie tkanek spowodowane nagromadzeniem się końcowych produktów zaawansowanej
glikacji (advanced glycation endproducts – AGEs) są jedną z przyczyn powstania wielu schorzeń,
m.in. cukrzycowych i niecukrzycowych chorób krążenia, uszkodzeń nerek, choroby Alzheimera
oraz przedwczesnego starzenia się organizmu.
Wykorzystując metodę spektroskopii fluorescencyjnej przeprowadzono analizę oddziaływań
gliklazydu (GLZ) – leku przeciwcukrzycowego, z glikowaną w obecności 0.05 M glukozy (gHSAGLC)
oraz niezmienioną (HSA) albuminą surowicy krwi ludzkiej w warunkach in vitro. Fluorescencyjne
widma emisyjne gHSAGLC i HSA, bez i w obecności wzrastającego stężenia leku, zarejestrowano
przy wzudzeniu promieniowaniem o długości fali λex = 275 nm (λem = 285 ÷ 400 nm) oraz λex = 295
nm (λem = 305 ÷ 400 nm). Pomiaru próbek dokonano po 21 dniach ich inkubacji w stałej temperaturze
równej 37 0C. Uzyskane dane posłużyły do wykreślenia krzywych Sterna-Volmera oraz krzywych
Scatcharda, z których wyznaczono stałe wygaszania dynamicznego KQ [M-1
], ułamkowe maksima
dostępnej fluorescencji fa oraz stałe asocjacji Ka [M-1
] kompleksu ligand-białko.
Udowodniono tworzenie się kompleksów GLZ-gHSAGLC oraz GLZ-HSA dla stosunku molowego
[GLZ]:[HSA] 20:1. Na podstawie wartości stałych asocjacji Ka [M-1
] oraz stałych wygaszania KQ
[M-1
] zaobserwowano różnice w wiązaniu gliklazydu do obu albumin. Większe wartości Ka i KQ
uzyskane dla kompleksu GLZ-gHSAGLC sugerują, że glikacja zwiększa stopień wiązania leku przez
białko. Skutkuje to zmniejszeniem ilości frakcji wolnej substancji leczniczej, odpowiedzialnej
wyników uzyskanych metodą XRF z wynikami uzyskanymi metodami klasycznymi wagowymi
i AAS.
Czas analizy, łącznie z przygotowaniem próbki opracowaną techniką, jest krótszy od czasu analizy
i preparatyki próbki pozostałymi metodami. Literatura
1 E. P. Bertin, Principles and Practice od X-Ray Spectrometric Analysis, Plenium Press, New York-London
(1975).
2 J. Anyszkiewicz, Opracowanie nowej metody analizy składników stopowych i wybranych zanieczyszczeń
techniką XRF po roztworzeniu próbki, Praca Statutowa, Instytut Metali Nieżelaznych, numer sprawozdania
IMN nr 6623/08.
3 J. Anyszkiewicz, Badania nad techniką cienkich warstw w fluorescencyjnej spektrometrii rentgenowskiej
mające na celu oznaczanie renu na różnych poziomach stężeń, Praca Statutowa, Instytut Metali
Nieżelaznych, numer sprawozdania IMN nr 6983/11.
4 Z. Mzyk, J. Anyszkiewicz, H. Matusiak, Analysis of alloy composition by X-ray fluorescence spectrometry
using liquid and thin layer techniques with an internal standard, Spectrochimica Acta Part B 69 (2012) 44-
49.
32
Quantification of protoporphyrin IX, Zn-protoporphyrin IX, and hemin in
Parma ham by means of thin-layer chromatography
Marlena Jaros1, Marta Dziewięcka
1, Hannelore De Maere
2,3, Mieczysław Sajewicz
1, Hubert Paelinck
2,
Teresa Kowalska1
1Zakład Chemii Ogólnej i Chromatografii, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
2Research Group for Technology and Quality of Animal Products, KaHo Sint-Lieven, , Ghent, Belgium
³Food Quality Laboratory, ISA, Lille-Cedex, France
Porphyrins are naturally occurring organic heterocycles, which play an important role in the
metabolism of living organisms. The molecules of porphyrins contain four pyrrole rings coupled
together by methine bridges (=CH-) [1]. Porphyrin molecules are flat, stable, mostly have an intense
colour, and they are known to easily form complexes with metal ions. Porphyrins absorb light and
have characteristic absorption spectra both in visible and ultraviolet light range [2]. All compounds
from the porphyrin group can structurally be derived from the simplest compound known as porphin.
The goal of this study was quantification of three porphyrins, i.e., protoporphyrin IX, Zn-
protoporphyrin IX, and hemin, like in Parma ham, by means of thin-layer chromatography (TLC).
Protoporphyrin IX plays a specific role among tetrapyrroles, as it is a kind of a template for a
wide variety of naturally occurring compounds, e.g., for the investigated Zn-protoporphyrin IX and
hemin. All these compounds affect the colour properties of meat, and moreover, Zn-protoporphyrin IX
contributes to the formation of the characteristic stable red colour of nitrite-free long matured meat
products, like Parma ham [3].
Sample of Parma ham was pre-treated for the TLC analysis following the available data from
the literature, with minor modifications of our own3. Meat was morcellated with a blender, and in the
course of morcellation, the liquid extraction mixture composed of 60 mL acetone and 40 mL 2%
hydrochloric acid was added. Supernatant was separated from this homogenate first by filtering it
through the paper filter, and then through the syringe filter Anotop.
Thin-layer chromatographic analysis was carried out under the following working conditions:
The ready-made chromatographic glass plates were pre-coated with RP-18 stationary phase and
methanol was used as mobile phase. Development of the chromatograms was carried out to the
distance of 15 cm in the normal chromatographic chambers after Stahl. After the development and
drying, the chromatograms were first visually inspected in UV light, and then densitometrically
scanned. Upon the results obtained, the adequate conclusions were drawn.
Literatura 1 M. Biesaga, K. Pyrzyńska, M. Trojanowicz, Porphyrins in analytical chemistry. A review; Talanta 51, 2000,
209-224. 2 I. Żak, Porfiryni i pochodne, W: I. Żak (red.). Chemia medyczna; ŚLAM, Katowiece, 2001, 298-299. 3 J. Wakamatsu, H. Odagiri, T. Nishimura, A. Hattori, Quantitative determination of Zn protoporphyrin IX,
heme and protoporphyrin IX in Parma ham by HPLC; Meat Science 82, 2009, 139–142.
33
Specyficzna mobilność wybranych związków chemicznych w układach TLC
i jej znaczenie dla farmakokinetyki
Magdalena Knaś1, Dariusz Szeremeta
2, Jarosław Polański
1, Mieczysław Sajewicz
2, Teresa Kowalska
2
1Zakład Chemii Organicznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
2Zakład Chemii Ogólnej i Chromatografii, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
W licznych publikacjach na temat analizy ekstraktów roślin leczniczych technikami chromatografii
cienkowarstwowej można zauważyć skośne ułożenie niektórych pasm chromatograficznych, jednakże
ten dziwny efekt przeniesienia masy nie wzbudził dotychczas większego zainteresowania. We
wcześniejszych badaniach prowadzonych w naszym zespole nad rozdziałem chromatograficznym
niektórych niskocząsteczkowych kwasów karboksylowych w układach TLC również zaobserwowano
pewną anomalię, tj. boczne odchylenie ich drogi migracji od prostoliniowości. To szczególne
zjawisko było widoczne jedynie dla związków wykazujących strukturalne podobieństwo do tzw.
śmigieł molekularnych.
Prezentowane obecnie badania mają na celu wykazanie roli faz stacjonarnych w bocznym
przemieszczaniu wybranych rotorów molekularnych pochodzenia botanicznego. Do badań
wytypowano trzy kwasy karboksylowe często występujące w ekstraktach roślinnych i swoją budową
przypominające śmigła molekularne (tj. kwasy chlorogenowy, kawowy i chinowy). Jako fazy
stacjonarne wybrano dwie najczęściej stosowane w chromatografii cienkowarstwowej fazy, tj. żel
krzemionkowy (charakteryzujący się mikrokrystaliczną chiralnością) oraz achiralny tlenek glinu.
Boczne przemieszczenie wybranych analitów zaobserwowano jedynie na żelu krzemionkowym. Na
tej podstawie uznano, iż warunkiem koniecznym do występowania bocznej relokacji badanych
związków w układach TLC jest nie tylko ich śmigłowa struktura molekularna, lecz również chiralność
fazy stacjonarnej. Zaproponowano prosty model graficzny, wyjaśniający rolę chiralnej fazy
stacjonarnej w obserwowanej relokacji.
Podsumowując wydaje się, iż specjalnie zaprojektowane układy chromatograficzne mogą w
przyszłości stanowić wygodne narzędzie, służące do badań nad transportem leków.
34
Porównanie różnych metod wyodrębniania związków fenolowych z roślin
na przykładzie tymianku pospolitego (Thymus vulgaris)
Marta Orłowska1, Dorota Staszek
1, Katarzyna Rykulska
1, Sandra Słomczyńska
1, Mieczysław
Sajewicz1, Monika Waksmundzka-Hajnos
2, Teresa Kowalska
1
1Zakład Chemii Ogólnej i Chromatografii, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
2Katedra Chemii Nieorganicznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Farmakognozja to dziedzina nauki, która zajmuje się surowcami roślinnymi i ich składem
chemicznym. Opiera się ona na budowie anatomicznej i morfologicznej rośliny oraz na analizie
składników chemicznych i ich właściwości biologicznych [1]. Jeszcze do niedawna wiedza na temat
preparatów roślinnych stosowanych w lecznictwie opierała się głównie na doświadczeniu i tradycji
medycyny ludowej. Z biegiem czasu, dzięki wprowadzeniu nowoczesnych metod analitycznych i
farmakodynamicznych służących do oceny substancji leczniczych, dostarczano coraz więcej danych
na temat działania i skuteczności terapeutycznej samych roślin leczniczych oraz środków pochodzenia
roślinnego [2].
Jedną z ważniejszych roślin zielarskich uprawianych w Polsce jest tymianek pospolity
(Thymus vulgaris). Występujące w nim kwasy fenolowe wykazują wiele właściwości
farmakologicznych m.in. działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie [1, 3].
W pierwszym etapie badań, w celu wyodrębnienia z tkanki roślinnej kwasów fenolowych,
wykorzystano dwie metody ekstrakcji, a mianowicie ekstrakcje w aparacie Soxhleta z zastosowaniem
jako rozpuszczalnika czystego metanolu oraz przyspieszoną ekstrakcje rozpuszczalnikiem (ASE,
Accelerated Solvent Extraction) z wykorzystaniem mieszaniny metanol-woda w różnych stosunkach
objętościowych. W drugim etapie analizie poddano uzyskane ekstrakty z zastosowaniem techniki
jednokierunkowej, izokratycznej chromatografii cienkowarstwowej. Celem tej analizy było
porównanie wydajności zastosowanych metod ekstrakcji.
Otrzymane ekstrakty nanoszono punktowo przy pomocy aplikatora, a objętość próbki
każdorazowo wynosiła 10 μl. Chromatogramy rozwijano na wysokość 15 cm w poziomych komorach
typu ‘sandwich’, stosując jako fazę stacjonarną żel krzemionkowy, zaś jako fazę ruchomą mieszaninę
octanu etylu, kwasu octowego, kwasu mrówkowego i wody w stosunku objętościowym 100:11:11:13.
Do wizualizacji chromatogramów wykorzystano dwa odczynniki wywołujące, tj. 1% metanolowy
roztwór 2-aminoetylodifenyloboranu oraz 10% metanolowy roztwór kwasu siarkowego(VI),
uzyskując tym samym dwa różne chromatogramy typu fingerprint dla każdego z badanych
ekstraktów. Chromatogramy fotografowano pod lampą UV zarówno przed, jak i po wywołaniu, przy
dwóch długości fali λ=254 oraz 366 nm. Do analizy chromatogramów użyto także densytometru
skaningowego. Densytogramy rejestrowano zarówno przed, jak i po wywołaniu chromatogramów
przy dwóch długościach fali, λ=340 oraz 380 nm. Tak uzyskane dane wykorzystano do porównania
wydajności zastosowanych metod ekstrakcji związków fenolowych. Analiza porównawcza wykazała,
że efektywniejszą metodą ekstrakcji jest ta, w której materiał roślinny ekstrahowano w aparacie
Soxhleta.
Literatura
1 Kohlmünzer S.: Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa, 1998.
2 Szklarz-Gawrońska B.: Ocena farmakokinetyczna preparatów roślinnych ze szczególnym uwzględnieniem
dostępności biologicznej. Postępy Fitoterapii 1/2001, s. 25-2.
3 Ożarowski A.: Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Warszawa, 1982.
35
Chromatograficzne badanie reakcji oscylacyjnych wybranych
aminokwasów
Mieczysław Sajewicz, Agnieszka Godziek, Anna Maciejowska, Teresa Kowalska Zakład Chemii Ogólnej i Chromatografii, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
We wcześniejszych badaniach udało się wykazać, że niskocząsteczkowe związki chiralne
należące do grupy profenów, aminokwasów, a także hydroksykwasów ulegają samorzutnym reakcjom
oscylacyjnym. Tym charakterystycznym reakcjom ulegają zarówno pojedyncze związki, jak i ich
mieszaniny w roztworach wodnych. W badaniach nad mieszaniną L-proliny i L-hydroksyproliny
rozpuszczonej w 70% metanolu nie tylko wykazano, że związki te ulegają oscylacyjnej peptyzacji, ale
również opracowano model teoretyczny, opisujący to zjawisko.
Podczas prezentowanych niniejszym badań nad kolejną parą aminokwasów (L-prolina i L-
Barbara Szpikowska-Sroka, Agnieszka Psiuk, Paulina Mrugała, Lidia Żur, Rozalia Czoik,
Wojciech Pisarski
Zakład Chemii Materiałów i Technologii Chemicznej, Instytut Chemii,
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Szkła domieszkowane pierwiastkami ziem rzadkich są atrakcyjnymi materiałami dla
optoelektroniki. Stosuje się je między innymi w telekomunikacji, w laserach włóknowych do
konstrukcji światłowodów, jako kolorowe wyświetlacze oraz wzmacniacze optyczne.
Jedną z metod stosowanych do otrzymywania tych materiałów jest metoda zol-żel. Jest ona
niskotemperaturowym procesem, w którym można wyróżnić następujące etapy: hydrolizę i
kondensację związków krzemu, polimeryzację i żelowanie roztworu, suszenie oraz spiekanie żelu.
Dzięki temu, że reakcje hydrolizy i kondensacji przebiegają w roztworze otrzymane materiały
charakteryzują się wysokim stopniem czystości oraz jednorodności.
Celem przeprowadzonych badań było otrzymanie szkieł zol-żelowych domieszkowanych
jonami terbu z wykorzystaniem różnych procedur ich przygotowania oraz zbadanie właściwości
emisyjnych otrzymanych układów przed i po wygrzewaniu.
W otrzymanych szkłach zol-żelowych domieszkowanych jonami Tb3+
występują charakterystyczne
pasma emisji w zakresie od 400 do 650 nm, które wynikają z przejść z poziomów 5D4→
7FJ (J=3÷6)
i 5D3→
7FJ’ (J’=4, 5).
Dla
przejść z poziomu
5D4 zaobserwowano emisję niebieską (przy długości 490
nm), zieloną (przy długości 545 nm), zółtą (przy długości 580 nm) i czerwoną (przy długości 620
nm). Spośród tych emisji najbardziej dominującą jest fluorescencja z poziomu 5D4 na poziom
7F5
(promieniowanie zielone). Z powodu obecności grup hydroksylowych rzadziej obserwuje się emisję
z poziomu 5D3 jednak w otrzymanych próbkach została ona zarejestrowana.
Literatura 1 J. Dorosz, Technologia światłowodów włóknistych, Kraków 2005.
2 B. Klimesz, Właściwości spektroskopowe lantanowców w szkle ołowiowo-germanowym, Wrocław 2008, str.
98-104.
3 H. A. A. Seed Achmed, O. M. Ntwaeaborwa, M.A. Gusowski, J. R. Botha, R. E. Kroon, Physica B 407
(2012) 1653–1655.
4 D. Rajesh, A. Balakrishna, Y.C. Ratnakaram, Optical Materials 35 (2012) 108–116.
5 J.J. Velázquez, V.D. Rodríguez, A.C. Yanes, J. del-Castillo, J. Méndez-Ramos, Optical Materials 34 (2012)
1994–1997.
6 L. Żur, J. Pisarska, W. A. Pisarski, Optica Applicata, Vol. XLII, No. 2, 2012.
40
Zjawisko konwersji w dół w szkłach zol-żelowych domieszkowanych
jonami Eu3+
Barbara Szpikowska-Sroka, Natalia Pawlik, Lidia Żur, Rozalia Czoik, Wojciech Pisarski Zakład Chemii Materiałów i Technologii Chemicznej, Instytut Chemii,
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Materiałów aktywowane jonami lantanowców są niezwykle interesujące ze względu na
zachodzące w nich procesy. Na szczególna uwagę zasługuje proces konwersji w dół. Polega on na
konwersji wysokoenergetycznego promieniowania elektromagnetycznego na luminescencję
widzialną. Dzięki emisji promieniowania w zakresie światła widzialnego pod wpływem wzbudzenia
promieniowaniem z zakresu ultrafioletu UV lub próżniowego UV (VUV), materiały takie mogą
znaleźć szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu. Mogą być one używane m. in. do
tworzenia kolorowego obrazu w ekranach plazmowych oraz do lamp fluorescencyjnych nie
zawierających rtęci. Innymi obiecującymi obszarami praktycznych zastosowań takich materiałów są
medycyna i biotechnologia, gdzie luminofory mogą pełnić rolę znaczników luminescencyjnych bądź
nośników leków.
Celem prowadzonych badań było otrzymanie szkieł domieszkowanych jonami europu w
matrycy zawierającej jony Gd3+
oraz zbadanie właściwości emisyjnych otrzymanych układów.
Do otrzymania tych materiałów zastosowano metodę zol-żel, ponieważ charakteryzuje ją prostota
wykonania i nie wymaga stosowania skomplikowanej aparatury. Ponadto jest ona procesem
niskotemperaturowym, co znacznie ogranicza ryzyko zanieczyszczenia materiału oraz rozkład
niektórych komponentów a otrzymane materiały charakteryzuje wysoki stopień jednorodności.
W otrzymanych układach zarejestrowano zjawisko konwersji w dół. Wzbudzenie jonów Gd3+
przez światło UV o długości fali λ = 273 nm wywołuje przejścia energetyczne ze stabilnego poziomu
podstawowego 8S7/2 na poziomy wzbudzone
6IJ. Gdy materiał jest domieszkowany jonami Eu
3+, poza
emisją promieniowania charakterystycznego dla jonów Gd3+
, następuje transfer energii z poziomów 6PJ
jonów Gd3+
na poziomy 5HJ jonów Eu
3+. W rezultacie część energii jest przekazana w sposób
bezpromienisty, po czym następuje emisja promienista charakterystyczna dla jonów Eu3+
, w której
dominują: emisja światła czerwonego (5D0 →
7F2, 610 nm) oraz światła pomarańczowego (
5D0 →
7F1,
590 nm). W przygotowanych próbkach nie zaobserwowano natomiast procesu odwrotnego,
polegającego na luminescencji jonów Gd3+
podczas wzbudzenia jonów Eu3+
promieniowaniem
elektromagnetycznym.
Literatura
1 S. Hachani, B. Moine, A. El-akrmi, M. Ferid, Luminescent properties of some ortho- and pentaphosphates
doped with Gd3+
-Eu3+
: Potential phosphors for vacuum ultraviolet excitation.
2 T. Grzyb, S. Lis, Photoluminescent properties of LaF3:Eu3+
and GdF3:Eu3+
nanoparticles prepared by
co-precipitation method.
3 Y. Liu, C. Ye, G. Qian, J. Qiu, M. Wang, Enhanced luminescence of Eu3+
by Gd3+
in ternary chelate doped in
sol-gel glasses via in situ technique.
41
Czerwona luminescencja jonów europu w szkłach ołowiowo-bizmutowych
L. Żur, J. Pisarska, W.A. Pisarski Uniwersytet Śląski, Instytut Chemii, Szkolna 9, 40-007 Katowice, Polska
Szkła ołowiowo-bizmutowe domieszkowane jonami ziem rzadkich należą do rodziny nisko
fononowych szkieł metali ciężkich, które są głównie badane do zastosowań w podczerwieni i
konwersji w górę. Właściwości luminescencyjne w zakresie widzialnym są znacznie mniej
udokumentowane w literaturze. W ostatnio opublikowanej pracy zaobserwowano silne wygaszanie
luminescencji jonów Dy3+
w szkłach ołowiowo-bizmutowych. Przy wzbudzeniu falą o długości 480
nm zarejestrowano dwa nakładające się na siebie pasma związane z przejściami 3P1-
1S0 jonów Bi
3+ i
4F9/2-
6H13/2 jonów Dy
3+. Z otrzymanych wyników można wnioskować, że luminescencja jonów
dysprozu jest skutecznie wygaszana przez jony bizmutu. Ponadto, z przeprowadzonej analizy kinetyki
zaniku luminescencji wynika, że transfer energii z Dy3+
do Bi3+
jest niepromienisty [1].
W prezentowanej pracy otrzymano w pełni amorficzne szkła ołowiowo-bizmutowe domieszkowane
jonami Eu3+
, które następnie zbadano za pomocą rentgenowskiej analizy fazowej, spektroskopii
w podczerwieni oraz spektroskopii optycznej. Rentgenowską analizę fazową oraz spektroskopię
w podczerwieni zastosowano w celu zbadania lokalnej struktury matrycy szklistej. Ponadto
zarejestrowano widma emisji i ekscytacji jonów europu w badanych szkłach. Widma luminescencji
rejestrowano przy zastosowaniu różnych długości fal wzbudzenia. Przy zastosowaniu fali o długości
393 nm zaobserwowano pasma charakterystyczne dla jonów Eu3+
związane z przejściami 5D0-
7FJ (J =
0, 1, 2, 3, 4). Czerwona luminescencja związana z przejściem 5D0-
7F2 jonów Eu
3+ jest wzmacniana
podczas wzbudzenia szkła ołowiowo-bizmutowego falą o długości 300 nm. W oparciu o widma
luminescencji oraz kinetykę jej zaniku zaproponowano transfer energii z Bi3+
do Eu3+
.
Literatura 1 W.A. Pisarski, J. Pisarska, R. Lisiecki, G. Dominiak-Dzik, W. Ryba-Romanowski, Chem. Phys. Letters 531
(2012) 114.
42
Spektroskopia optyczna jonów Dy3+
w szkłach PbO-P2O5-Ga2O3
Marta Sołtys, Lidia Żur, Joanna Pisarska, Wojciech A. Pisarski
Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Szkła ołowiowo-fosforanowe domieszkowane jonami pierwiastków ziem rzadkich są interesującymi
materiałami do zastosowań optycznych. Należą do jednych z niewielu matryc, które mogą zawierać
wyższe stężenia jonów lantanowców, w porównaniu do innych szkieł tlenkowych, pozostając przy
tym nadal amorficznymi materiałami. Zarówno struktura [1] jak i właściwości termiczne [2] szkieł
ołowiowo-fosforanowych zostały dobrze scharakteryzowane.
Celem badań było otrzymanie szkieł nieorganicznych na bazie PbO-P2O5-Ga2O3 domieszkowanych
jonami dysprozu, zbadanie ich struktury oraz właściwości optycznych. Szkła syntetyzowano
w atmosferze gazu obojętnego w celu wyeliminowania obecności grup hydroksylowych w matrycy.
Lokalna struktura szkieł została określona przy pomocy spektroskopii FT-IR (Rys. 1). Wykazano
obecność drgań rozciągających wiązania Pb–O w strukturze tetragonalnej [PbO4] i drgań
rozciągających wiązania P–O w matrycy szklistej.
Rys. 1 Widmo FT-IR dla szkła
ołowiowo-fosforanowego
Rys. 2 Widmo wzbudzenia i emisji jonów Dy3+
w matrycy ołowiowo-fosforanowej. Krzywa zaniku
luminescencji z poziomu 4F9/2 dysprozu (po prawej)
Zarejestrowano widma wzbudzenia oraz widma luminescencji dla jonów Dy3+
w szkłach ołowiowo-
fosforanowych (Rys. 2). Przy wzbudzeniu λ = 386 nm zaobserwowano trzy charakterystyczne dla
który określa zależność pomiędzy intensywnością przejścia 4F9/2 →
6H13/2 oraz
4F9/2 →
6H15/2
(odpowiadające pasmu żółtemu oraz pasmu niebieskiemu). Zarejestrowano również krzywą zaniku
luminescencji z poziomu 4F9/2 dla jonów Dy
3+. Uzyskane parametry spektroskopowe dla jonów Dy
3+
w badanej matrycy porównano z podobnymi układami szklistymi.
Literatura 1 J. Pisarska, L. Żur, T. Goryczka, W.A. Pisarski, J. Rare Earths 29 (2011) 1157.
2 J. Schwarz, K. Vosejpkova, J. Therm. Anal. Calorim. 104 (2011) 1051.
43
Wpływ preparatyki na luminescencję jonów Eu3+
w tlenkowo-fluorkowych
materiałach szklistych otrzymanych metodą zol-żel
M. Żądło, B. Szpikowska-Sroka, L. Żur, R. Czoik, W. A. Pisarski Zakład Chemii Materiałów i Technologii Chemicznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Niskotemperaturowa metoda zol-żel jest stosowana do otrzymywania mieszanych tlenkowo-
fluorkowych szkieł zawierających PbF2. W trakcie procesu wygrzewania formowane są nanokryształy
PbF2 domieszkowane optycznie aktywnymi jonami lantanowców, najczęściej wbudowanymi w
fluorkową fazę krystaliczną [1]. W niniejszej pracy przedstawiono krzemionkowe, tlenkowo-
Literatura 1 Kamila Mitrowska, Pozostałości zieleni malachitowej i jej metabolitów w tkankach ryb, Analityka 3 (2008)
9-12.
2 Philip Bradder, Sie King Ling, Shaobin Wang, Shaomin Liu, Dye adsorption on Layered Graphite Oxide, J.
Chem, Eng. Data 56 (2011) 138-141.
3 Kai Zhang, Ge Song, Lingxi Yang, Jing Zhou and Baoxian Ye, A novel self-assembly voltammetric sensor
for malachite green based on ethylenediamine and graphene oxide, Anal. Methods 4 (2012) 4257-4263.
56
Zastosowanie grafenu bez i z własnościami magnetycznymi
jako sorbentu błękitu metylenowego
Marta Wojtasiok, Marzena Dabioch, Rafał Sitko
Zakład Chemii Analitycznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Z barwnikami mamy do czynienia na co dzień. Nadają barwę materiałom, kwiatom, wszystkiemu co
nas otacza. Błękit metylenowy należy do grupy barwników tiazynowych. Barwnik ten jest dobrze
rozpuszczalny w wodzie oraz posiada właściwości polarne. Ma on również duże powinowactwo do
węgla ze względu na posiadane łańcuchy węglowodorowe. Jest to bezwonne ciało stałe występujące
w formie proszku. Barwa barwnika zależy silnie od pH roztworu, w niższych wartościach pH jest
ciemno niebieska. Ma szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach życia. Błękit metylenowy od
dawna był stosowany w medycynie. W latach międzywojennych stosowano go jako odtrutkę po
zatruciu cyjankami. Obecnie używany jest w medycynie głównie do barwienia tkanek, jak również w
leczeniu malarii czy podczas różnych badań laboratoryjnych np. barwienia preparatów. Ważnych
problemem w dzisiejszych czasach jest znalezienie odpowiedniego sorbentu dla barwników. Obecnie
prowadzone są badania z użyciem grafenu czy też grafenu o własnościach magnetycznych jako
sorbentu do badania sorpcji błękitu metylenowego [1,2]. Grafen jest jedną z odmian alotropowych
węgla. Zbudowany jest z pojedynczej warstwy atomów węgla [3], jest również najcieńszym znanym
materiałem [4]. Ma on wiele zalet, które mogą być wykorzystane w wielu dziedzinach takich jak
elektronika, informatyka, medycyna, biotechnologia [5,6]. Obecnie stosowane są różne modyfikacje
grafenu. Jedną z nich jest przyłączanie do płatków grafenu magnetytu. Powstały materiał ma
właściwości magnetyczne i jest przyciągany przez magnes.
Celem badań było opracowanie metody sorbowania błękitu metylenowego na grafenie i grafenie
modyfikowanym tlenkiem żelaza (II, III) oraz oznaczenie techniką spektrofotometrii UV-VIS.
Optymalizacja metody polegała na określeniu odpowiedniego pH, w którym następowała największa
sorpcja grafenu na barwniku, jak również określenie czasu wytrząsania. Jako optymalne warunki
wybrano pH równe 2 oraz czas wytrząsania 60 minut. Sporządzono również krzywą wzorcową oraz
izotermy adsorpcji Langmuira i Freundlicha. Maksymalna pojemność sorpcyjna wynosiła 211,7 mg/g.
Opracowana metoda jest precyzyjna i dokładna co daje możliwości jej szerokiego praktycznego
zastosowania.
Literatura
1 W. Zhang, C. Zhou, W. Zhou, A. Lei, Q. Zhang, Q. Wan, B. Zou, Fast and Considerable Adsorption of
Methylene Blue Dye onto Graphene Oxide, Springer Science+Business Media, 2011.
2 F-J. Zhang, J. Liu, K. Zhang, W. Zhao, W-K. Jang, W-Ch Oh, A novel and simple approach for the syntesis
of Fe3O4-graphene composite, Korean J. Chem. Eng., 29(8) (2012) 989.
3 K. S. Novoselov, A. K. Geim, S. V. Morozov, D. Jiang, Y. Zhang, S. V. Dubonos, I. V. Grigorieva, A. A.
Firsov, Electric Field Effect in AtomicallyThin Carbon Films, Science 306 (2004) 666.
4 V. Palermo, Not a molecule, not a polymer, not a substrate. . . the many faces of graphene as a chemical
platform, Chem. Commun. 49 (2013) 2848.
5 A. K. Geim, Graphene, Status and Prospects, Science 324 (2009) 1530.
6 S. Bai X. Shen, Graphene – inorganic nanocomposites, RSC Adv. 2 (2012) 64.
57
Tlenek grafenu zmodyfikowany chemicznie glicyną jako nowy sorbent
w mikroekstrakcji dyspersyjnej pierwiastków śladowych
Marlena Cichecka1, Violetta Kozik
2, Katarzyna Pytlakowska
1, Rafał Sitko
1
1Zakład Chemii Analitycznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
2Zakład Syntezy Organicznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Współczesna chemia analityczna zajmuje się głównie oznaczaniem śladowych i ultra-
śladowych zawartości pierwiastków w różnego typu materiałach, w tym również w próbkach
środowiskowych. Ze względu na niską zawartość analitów, niejednokrotnie skomplikowaną matrycę,
możliwość wystąpienia koincydencji podczas oznaczania, konieczne jest zastosowanie efektywnych
metod wstępnego rozdzielania i zagęszczania analitów. Do tego celu stosuje się różne techniki
analityczne, m.in. ekstrakcję typu ciecz-ciecz i ciecz-ciało stałe, wymianę jonową czy współstrącanie.
Mikroekstrakcja do fazy stałej jest jedną z obecnie szeroko stosowanych technik wstępnego
oddzielania i zagęszczania analitów. Jako sorbenty stosuje się głównie nanomateriały otrzymane na
bazie węgla (nanorurki jedno- i wielościenne, grafen, tlenek grafenu), tlenku glinu czy krzemionki. Ze
względu na dużą użyteczność tej techniki zagęszczania stale poszukuje się coraz doskonalszych
sorbentów, które będą się charakteryzować wysoką efektywnością, wydajnością, szerokim zakresem
zastosowań, możliwością regeneracji oraz dostępnością.
Celem niniejszej pracy było otrzymanie nowego sorbentu na bazie tlenku grafenu
i zastosowanie go do grupowego zagęszczania wybranych pierwiastków śladowych. W pierwszym
etapie zmodyfikowano tlenek grafenu chlorowodorkiem estru metylowego glicyny. Przed syntezą
aminokwas zabezpieczono C-terminalnie, tak aby reakcja zaszła na jego N-terminalnym końcu.
Zsyntezowany sorbent poddano badaniom spektroskopowym, które potwierdziły jego strukturę.
W kolejnym etapie zastosowano tak otrzymany sorbent do zagęszczania śladowych zawartości
wybranych pierwiastków śladowych. W celu zoptymalizowania warunków procesu sorpcji określono
wpływ pH, czasu mieszania, ilości sorbentu oraz objętości próbki na efektywność zagęszczania, którą
mierzono z zastosowaniem rentgenowskiej spektrometrii fluorescencyjnej z dyspersją energii
(EDXRF). Dla optymalnych warunków wykonano izotermy sorpcji, wykreślono krzywe wzorcowe,
wyznaczono granice wykrywalności, współczynnik zagęszczenia oraz określono precyzję.
Chemicznie zmodyfikowany glicyną tlenek grafenu jako niezwykle wydajny sorbent może
być alternatywą dla obecnie stosowanych w mikroekstrakcji sorbentów i znaleźć szerokie
zastosowanie do ilościowego zagęszczania śladowych zawartości wybranych pierwiastków.
58
Zastosowanie techniki rentgenowskiej fluorescencji z dyspersją energii
do oznaczania zawartości rozpuszczalnych w wodzie krzemianów
Żaneta Zawisza, Katarzyna Pytlakowska, Rafał Sitko Zakład Chemii Analitycznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Krzem w małych stężeniach jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju
wszystkich organizmów żywych, a zwłaszcza do mineralizacji kości i utwardzania tkanek łącznych.
Odgrywa on ponadto istotną rolę w budowie keratyninowej struktury skóry, włosów i paznokci.
Krzem w postaci krzemionki rozpuszczalnej i w formie minerałów krzemianowych na ogół nie jest
pierwiastkiem toksycznym dla organizmów; wyjątkiem są krzemiany wstęgowe o włóknistej
strukturze, np. azbest, które mogą działać drażniąco na tkanki i są uważane za jeden z mechanicznych
czynników rakotwórczych [1]. Głównym źródłem krzemu dla organizmów żywych są rozpuszczalne
w wodzie krzemiany. Ich nadmiar może powodować zaburzenia w rozwoju niektórych tkanek, a także
wraz z fosforanami i azotanami może wywoływać eutrofizację zbiorników wodnych. Z tego względu
oznaczanie krzemianów rozpuszczalnych w wodzie jest zasadne. Biorąc natomiast pod uwagę ich
małe stężenie w wodach, do oznaczania ich zawartości konieczne jest zastosowanie odpowiednio
czułej metody analitycznej.
Celem niniejszej pracy było opracowanie warunków do oznaczania rozpuszczalnych w
wodzie krzemianów techniką rentgenowskiej fluorescencji z dyspersją energii (EDXRF).
Bezpośrednie oznaczanie krzemu techniką EDXRF jest utrudnione z powodu jego niskiej masy
atomowej oraz emisji fotonów o bardzo niskich energiach [2]. W opracowanej metodzie dokonuje się
pośredniego oznaczenia krzemu w postaci krzemianów, poprzez pomiar natężenia promieniowania
fluorescencyjnego molibdenu. Do oznaczania krzemu wykorzystano reakcję tworzenia się żółtego
heteropolikwasu molibdenokrzemianowego, który z fioletem krystalicznym tworzy trudno
rozpuszczalny w wodzie kompleks jonowo-asocjacyjny. Optymalizacja metody polegała na określeniu
warunków tworzenia heteropolikwasu (pH roztworu, temperatura i czas ogrzewania i sonifikacji,
stężenie molibdenianu amonu) oraz asocjatu jonowego (stężenie fioletu krystalicznego, dobór i ilość
tlenowego rozpuszczalnika organicznego). Oznaczaniu krzemu przeszkadzają głównie związki arsenu
i fosforu, które tworzą podobne heteropolikwasy. W celu poprawy selektywności metody
wykorzystano różnice w szybkości tworzenia odpowiednich heteropolikwasów, zastosowano
szczawian amonu jako środek maskujący oraz odpowiednie pH środowiska reakcji.
Zaproponowana metoda spełnia wymogi stawiane nowoczesnym metodom analitycznym
(duża czułość, precyzja, prostota wykonania, niski koszt analizy) oraz jest przyjazna dla środowiska.
Opracowana metoda jest alternatywą dla najczęściej stosowanych do oznaczania krzemu metod
spektrofotometrycznych.
Literatura 1 A. Kabata-Pendias, H. Pendias, Biogeochemia pierwiastków śladowych, str. 188-190, PWN, 1993. 2 E. Marguí, R. Van Grieken, C. Fontás, M. Hidalgo, I. Queralt, Appl. Spectrosc. Rev. 45 (2010) 179–205.
59
Zatężanie jonów metali na nanorurkach węglowych z udziałem neokuproiny (2,9-dimetylo-1,10-fenantroliny) jako czynnika
kompleksującego
Barbara Feist, Katarzyna Sordyl Zakład Chemii Analitycznej, Instytut Chemii, Uniwersytet Śląski w Katowicach