ð»ko : 2, ytf : 1 òLÞwykhe 2016 · ં અંગત વમત્ અને “વિચારયાત્ા”નાં લેખોનું ટાઇપ સેટટંગ

òLÞwykhe 2016 rð[khÞkºkk 1

ð»ko : 2, ytf : 1òLÞwykhe 2016

2 rð[khÞkºkk òLÞwykhe 2016

3 “rð[kh” {kir÷f “rð[kh”

4 Mkrhíkk ÄwLke íkhtrøkýe íkrxLke ykhíke Ãkhe¾

8 þwt ÃkiMkku s {kýMkLku {kÃkðkLkwt çkuhku{exh Au ? «ðeýk yrðLkkþ

10 Mkkðs h{uþ Ãkxu÷

11 fux÷ku rLk:MðkÚko «u{, ¼køk 3 rn{k÷e þkn

14 ½B{h ð÷kuýwt heíkuþ {kufkMkýk, fíkkh

15 rfMkefk ËËo {e÷ þfu íkku ÷u WÄkh... SLkk RMkefk Lkk{ nu... fðLk ðe. yk[kÞo

16 ÃkºkMkuíkw íkw»kkh {ýeÞkh

17 ¾wþeykuLke ô{h LkÚke nkuíke r«Þktþe þkn

19-23 frðíkk Cafe yrûkíkk ¼è fýoðe þkn zkp. ytrfíkk Ãkt[k÷ yŠ[íkk Ãktzâk {kir÷f “rð[kh” nuík÷ ÍªÍwðkrzÞk (nuík)

24 MkkhMðík MktíkkLk f÷kÃke

26 yku¤¾ Þwðhks òzuò

28 furVÞík {kir÷f “rð[kh”

30 ÃkwMíkf rð{ku[Lk MLkunk Ãkxu÷

ð»ko : 2, ytf : 1 òLÞwykhe 2016

yLkw¢{rýfk

[email protected]

“વિચારયાતા” સાથ સકળાયલ તમામ લખકોનો હદયપિવક આભાર માન છ.

અગત વમત અન “વિચારયાતા”ના લખોન ટાઇપ સટટગ અન design કરનાર પરકાશ સથાર નો પણ હદયથી આભાર વયકત કર છ.

- મૌવલક “વિચાર”


માણસની આતમાનો ખોરાક એટલ એના વિચારો. હકારાતમક વિચારો એના

વયવતિતિન પોષણ આપ છ અન નકારાતમક junk food જિા છ. ઓછા કરો ક

િધાર કરો એ અતિ ઝર જિા જ છ.

આ મહહનામા માતિભાષામા સગઘ ફલાિતિા એિા ઘણા પરસગ આવયા. 5 અમરીકન

ભારતિીય સપાદકોના સહહયારા પરયાસથી “સિધધન માતિભાષાન” નામક પસતિક અન

દવનયાન જાડામા જાડ પસતિક આકાર લઇ રહ છ. પરતયકષ રીતિ એ પસતિકન જોઈન

રિાડા ઉભા થિાની સાથ ગૌરિની લાગણી અનભિાય. ટક સમયમા આ પસતિકન

દવનયાન જાડામા જાડ પસતિક તિરીક Guiness Book of World Record મા સમાિશ

કરાય એિા સમાચારની રાહ જોઉ છ. મા ગજ ધરીના આ પાચય સતિાનોન હદયથી

ગજરાતિીપણાના સસકારન છાજ એ રીતિ અવભનદન વયતિ કર છ.

મારા ગજરાતિીપણાન ગૌરિ પમાડ તિિા ઘણા પરસગો બનયા. મારા વપરય વમતર

સનહા પટલન પસતિક ‘અવકષતિારક’ન લોકાપધણ કવિ શી હષધ બરહમભટટના હસતિ થય.

આપણી વિચારયાતરાના આધારસતિભ એિા શી હરતિશ મોકાસણાની હફલમ “Always

રહીશ સાથ” ના હફલમ-સગીતિન લોકાપધણ થય અન 19 ફબરઆરીએ એન દશવિદશના

વસનમાગહોમા release કરિાની પરિાનગી મળી.

વિચારયાતરાન ખબ જ ગૌરિ પમાડ તિિી એક કવિતિા અન એક િાતિાધ સમાિિાનો

પરયતન કયયો છ. ખબ ખબ અવભનદન ડૉ અહકતિાબન (B.Physio, M.H.A.Consult-

ant Physiotherapist) અન વપરય વમતર વપરયાશી શાહ (internship at High Court

of Gujarat) ન, ક જમણ મા ગજ ધરીના આગણ પરથમ િખતિ શાહી છાટાણા કરીન

પોતિાની કલમ આપણી માતિભાષા માટ ઘસી છ.

દરક લખકવમતરો તિથા િાચકવમતરોનો અતિઃકરણપિધક આભાર.


“rð[kh”


સહરતિા ધની તિરવગણી તિહટની હહદની હોઈ, સતોતિ સતિતિી વનમનગા આપગા વવિરફા જોઈ.

~ ~ ~શિવલની સતોતિવસિની, દીપિતિી જલમાલ; નદી નહહ આિ િારમા, શોચ મ કર હ બાલ !

- વપગળલઘકોષ

નદી ક સહરતિાની િાતિ કરિી એટલ ભારોભાર સમવધિની િાતિ કરિા સમાન છ. જયા નદી હશ તયા સમવધિ હશ જ. કાકા કાલલકર નદીન ‘લોકમાતિા’ ન ‘જીિનલીલા’ જિા ઉપનામ આપતિા પસતિકો આપણન

આપયા છ. પચમહાભતિના પાચ તિતિોમાના માતર ‘જળ’ ન જ જીિન કહિામા આવય છ. જળ..ઝરો..ઝરણ..નદી.. માતર હહનદસતિાનનો જ નકશો તિપાસો તિો ‘જળ એ જ જીિન’ની સાવબતિી મળી જશ. Civilization-સસકવતિ વિષ વિચારો તિો, એમ કહિાતિ ક પહલાના સમયમા નગરો નદી હકનાર જ િસયા હતિા. હા, આજકાલ હાઈિન અડોઅડ આડધડ નિી િસાહતિો/ગામ િસિા લાગયા છ એ પણ બદલાતિા જમાનાનો સમય અન સજોગ મજબ બદલાતિો સગિડીયો ધમધ જ કહી શકો.

પૌરાવણક કથાઓ પરમાણ તિો અસલ ૭ મખય નદીઓ હતિી. માનસાચલ પિધતિ ઉપર િવસષઠ અન અરધતિીના લગન પરસગ બરહમા, વિષણ અન વશિજીએ હરિાજ મજબ િરઘોહડયા ઉપર પવિતર પાણી છાટી આશીિાધદ આપયા. તિ પાણીના જદી જદી હદશામા સાતિ રલા ચાલયા અન તિમાથી જ સાતિ નદી ઉતપનન થઇ એમ માનિામા આિ છ. ૧. એક રલો વકષપરા સરોિરમા પડો અન

તયાથી વકષપરા નદી શર થઈ. ૨. બીજો રલો મહાકોશી પાસના પરપીતિમા

પડો અન તયાથી કૌવશકી નદી થઈ.

Mkrhíkk ÄwLke íkhtrøkýe íkrxLke

MktðuËLkkLkku Mk¤ð¤kxykhíke Ãkhe¾


વિશાવમતર તિન પથિી ઉપર આણી. ૩. તરીજી નદી ઉમાકષતરમાથી શર થઈ. આ

નદીન પછીથી કબર આહાન કહ એટલ તિન નામ કાિરી પડ.

૪. ચોથી નદી મહાકાલ નામના મોટા સરોિરમા પડી. ગોમતિ નામના લોકો આ નદીન નીચ લાવયા એટલ તિન નામ ગોમતિી પડ.

૫. પાચમી દવિકા નદી હહમાલયના પતર મનાક પિધતિમાથી નીકળી. મહાદિ તિન સમદ તિરફ મોકલી.

૬. છઠી બાડિમાથી નીકળી સરય નામથી જાણીતિી થઈ.

૭. હહમાલયની દવકષણ આિલ ઇરાિતિ પિધતિમાથી નીકળી સાતિમી નદી ઇરાિદી ક ઇરાિતિી નામથી ઓળખાણી. પરાણો મજબ હહદસતિાનની અઢાર મખય નદીઓ : વિપાશા, વસધ, શતિદ, જાહનિી, કાવલદી, ગડકી, સરય, સોણ, ઇરાિતિી, નમધદા, તિાપી, ગોમતિી, ગોદાિરી, ભીમરથી, કષણા, કાિરી, તિામરપણણી અન ધતિમાલા.કાલલકરન નદી પર કઇક વિશષ લગાિ.

તિમણ ઘણી નદીઓન અદભતિ િણધિી છ. તિમના શબદોમા ગગા : ‘ગગા કશ ન કરતિ અન એકલા દિવરતિ ભીષમન જનમ આપતિ તિોપણ આયધજાવતિની માતિા તિરીક આજ તિ પરખયાતિ હોતિ. વપતિામહ ભીષમની ટક, ભીષમની વનસપહતિા, ભીષમન બરહમચયધ અન ભીષમન તિતિજાન એ આયધજાવતિ માટ હમશા આદરપાતર ધયય બની ચ ય છ એિા આયધ સસકવતિના આધારસતિભ જિા મહાપરષની માતિા તિરીક આપણ ગગાન ઓળખીએ છીએ.’

નદી િગર હહદસતિાનનો જ નહી કોઈપણ દશ/પરદશનો નકશો વિચારિો અશય છ. આપણા દશમા તિો લોકો યાતરાએ ઓછા ન જાતરાએ િધ જાય છ. એ રીતિ વિચારો તિો, ઇવનડયન ટરીઝમ ડીપાટધમનટ આપણી નદીઓની સમવધિ પર જ નભ છ એમ કહી શકાય. હહદ ધમધમા નદીન મહતિ કટલ? એ માતર નદી હકનાર આિલા મહદરો ક માતિાજી/

કળદિીની દરીઓ જોતિા સમજાય જશ. સસકતિ ભાષામા નદીના બ જાવતિમા

વિભાગ પાડિામા આવયા છ. કટલીક નદી સતીવલગ તિરીક અન કટલીક નદી પવલગ તિરીક ઓળખાય છ. કદરતિી રીતિ નીકળતિા પાણીના િહણ જો ૮૦૦૦ ચાપ લાબા હોય તિો તિન નદીન નામ આપી શકાય. તિનાથી નાના હોય એન ઝરા કહિાય. જ નદીન પાણી ધીમ િહ છ તિન ભાર મનાય છ. જ નદીન પાણી જલદીથી િહ છ તિન હલક ગણાય છ. રતિી અન ટકરાળ પરદશ ઉપર થઈન િહતિ પાણી સિચછ ગણાય છ. હહમાલયમાથી નીકળી આિતિા પાણી અમતિ સમાન ઔષધીય ગણથી ભરપર હોિાની માનયતિા છ. તિો િળી, વિધય પિધતિમાથી િહતિ પાણી સવધિા, વપતતરોગ, માથાના રોગ અન અજીણધ મટાડનાર મનાય છ. કટલાક પાણી કોઢ, શીપદ, મગજ અન હદયના રોગ મટાડ છ એમ કહિાય છ. આ તિો પૌરાવણક િાતિો થઇ સમજિી.

નદી મનમતિ હોય, એ કદી બધાયલી ન હોય, હમશ ખળખળાટ િહિી. નદી જયાર બધાઈ જાય છ તયાર એન સૌદયધ છીનિાઈ જાય છ. એ શાતિ થઈન બસી જાય, તયાર સમજિ ક એ માણસ પરદવષતિ કરલા િાતિાિરણમા, શહરની હદમા પરિશી છ. શહર નદીના અલડ હહલોળાન સીધી લીટીમા ગોઠિી ડહોળી નાખ છ. આપણ સિચછતિા તિો માતર આપણા ઘર પરતિી જ માયાધહદતિ રાખી છ. નદીઓન પરદવષતિ કરિામા આપણ માણસજાતિ કોઈ કચાશ છોડી નથી. આપણા દશમા ઘણીબધી નદીઓ શહરમાથી પસાર થતિા કા તિો બધાય જાય છ કા તિો સકાય જાય છ.

વજદગી ગગા હકનારો છ, હકનારા પર જઓ,

પાપ પણ ધોિાય છ ન, પણય પણ ધોિાય છ.- િણીભાઈ પરોહહતિ

આપણ શરીર પચમહાભતિન બનલ છ, છતિા આપણ કિળ જળન જ જીિન કહ છ. એમા ઘણ રહસય રહલ છ. નદી આપણા ઘરના માટલામા તિો આિ જ છ, પણ મતય પછી’ય નદી આપણી સાથ સકળાયલી રહી છ. મતય બાદ અવગનસસકાર થયા પછી જ અવસથ-ભસમ બચ છ એન નદીમા િહાિિાનો હરિાજ છ.

ચોથા ધોરણની એ ઘટના હજીય યાદ છ. ગજરાતિીના પીરીયડમા ઉષાબન નાક પર ચશમા ચડાિતિા કડક નજર કહ હતિ ક, “કાલ બધાએ નદી પર વનબધ લખીન આિિાન છ.” તયાર ન હતિી એિી કોઈ સાહહતયરવસક નજર/સમજ ક પાકટ ઉમર ક, નદી વિષ વિચારીએ ન લખી શકીએ.

બાળપણ એટલ તિો, નદીના પાણીમા છબછવબયા કરિાના હદિસો, પથથર નાખી નાના-મોટા િમળોની હરીફાઈ યોજિાના હદિસો, થોભયા િગર સૌ પહલા તિરતિા નદી ઓળગી જિાના હદિસો. નદી વિષ વિચારિાના નહી પણ નદીમય થિાના હદિસો. નદી હકનાર એક હદિસ તિો શ એક અઠિાહડયાના પયધટનની િાતિ હોય તિો’ય જલસાથી નદીન સૌનદયધ પીતિા જીિી જાણીએ. પણ, અહી તિો વશવકષકાબન એક આખ પાન ભરીન લખિાની િાતિ કરી હતિી. અમ બધાએ વનબધમાળા ખોલી નોટબકમા એકસરખ જ ઢસડી માય હતિ અન વશકષા સિરપ આખા લાસના વિદાથણીઓન સકલ ફરતિ પાચ આટા દોડતિા મારિા પડા હતિા. તિો’ય સમજી ન શયા ક, નદીનો ગવતિ સાથ સીધો સબધ છ. નદીન ઉછળતિા, ઘઘિતિા સાગર પરતય પરમભાિ છ અન તિન મળિા માટ તિ સતિતિ ગવતિશીલ રહ છ.

કદી હ તિમારા પરવતિ જોઉ છ, િહતિી નદીની ગવતિ જોઉ છ.

- મનહરલાલ ચોકસી


नदिया बहती ह, सबस कहती ह,गतत ही तो जीवन ह, गतत ही अनवषण ह |

तम चलत रहो, डरो ना, मन म सनिह भरो ना,

जो पानी सा बहता ह, जो पानी सा रहता ह ।फिर कौन उस रोकगा, फिर कौन उस टोकगा,

जो खि ही मड जाता ह, तो कौन उस मोडगा ?! चटानो म भी बहकर,

हर मशकल को भी सह कर, खि राह बना लता जो, उसका ही अभभननिन ह । हा गतत ही तो जीवन ह, हा गतत ही अनवषण ह ।

नदिया बहती ह, यो सबस कहती ह,

तम सभी धयान स सनलो, मरी बातो को गनलो..

जल-धारा ही जीवन ह, धरती माता का धन ह । इसस ही हररयाली ह, इसस ही खशहाली ह।

यह पाणो की रखा ह, यह वभव अनिखा ह ।

यो करो न इसको िषषत, धरती इसस ही भषषत ।

यो मला करो न जल को, कयो बहा रह हो मल को । मरी पीडा को बबसरा, ि को ना कडा-कचरा

होता गनिा तन मन ह, यो निी कर करनिन ह, यो निी कर करनिन ह... _unknown

નદી જિા પરમમા સમપધણના ગણ બીજ યાય જિલ જ જોિા મળશ. એટલ જ તિો મીઠી સરિણી ખારા જળમા વિલીન થઇ જાય છ. પરમમા બવલદાનન ઉતકષટ ઉદાહરણ જો કોઈ આપતિ હોય તિો તિ માતર ન માતર નદી છ.

ખળખળ નદી જ પાદર જોિા મળી હતિી, દહરયાન મળિા કટલી ઉતિાિળી હતિી.

- કલાસ પહડતિ~ ~ ~

તિોફાની થયો દહરયો, નદી દીઠી ખળખળતિી.

~ ~ ~નદી વમલન,

ખશહાલ દહરયો, રતિમા રમ.

- આરતિી પરીખ

પિધતિમાથી ઝરણા સિરપ વખલવખલાટ કરતિી નદી તિટ પર પહોચતિા જ સહજ ધીરગભીર થઇ ડગરા, ખતિરો, ઝાડી-જગલો ઓળગતિી ખળખળ િહતિી સાગર ભણી પરયાણ કર છ.

બધામા હદલ છ, હકતિ પરમના ઝરણા નથી સૌમા,

બધા પિધતિના ખોળામા સહરતિા થઇ નથી શકતિા.

- મરીઝ

કદી નદીના બ કાઠા મળતિા ભાળા છ?! જયા સધી નદીમા ભરપર પાણી હોય તયા સધી બન હકનારા િચચ બરાબરની દરી રહ અન જયાર પાણી સકાય તયાર તિો કાઠા જિ કશ રહતિ જ નથી. નદીઓ તિો એટલ જ શીખિ છ ક, એના કાઠ કાઠ સમાતિર િહતિા


શીખી જશો તિો’ય પરમસાગર ડબકી મારી શકશો. જયા બધ એકાકાર અન અભદ છ. એટલ જ કહ છ ન ક, આવશક અન માશકાએ નદી અન સાગરની જમ રહિ જોઈએ. એક સાદ પડો ક, વમલનની ઘડીઓ ગણાિા લાગી. બ કાઠાની જમ પરમ કરનારા પરમી યારય એક થઇ શકતિા નથી.

જો સાદ પાડો આપણ તિો પિધતિો ફાડી અન

કિી ધસી આિી નદી તિારા તિરફ, મારા તિરફ.

- રમશ પારખ

બધા પિધતિોમાથી નદીઓ િહતિી નથી તિિી જ રીતિ દરક વયવતિમા હદલ છ પણ બધા પરમ કરી શકતિા નથી. હદલની ધડકન બીજા હદલન સભળાય, અનભિાય તયાર પરમના અકર ફટ. િળી, નદીન જનમ આપનાર પિધતિો જટલા જ ભાગયશાળી દીકરીન જનમ આપનાર વપતિાન ગણિામા આિ છ. દીકરીના લગન થતિા વિદાય આપતિી િખતિ દરક વપતિાની ઈશરન મનોમન એક જ પરાથધના હોય છ ક, તિની દીકરી કદી પાછી િળ નહી.

કિા શકનમા પિધતિ આપી હશ વિદાય, વનજ ઘરથી નીકળી નદી પાછી િળી નથી.

- જલન માતિરી

વજદગીની સફરમા ઘણી િખતિ એિી ઘણી કપરી કષણો આિી ચડ છ ક આપણ તિતકાલ વનણધય લિા પડ ન જનાથી ભાવિ વજદગીમા રણ ક નદી જિો મોટો ફકધ આિી જશ તિનો અદાજ પણ હોય છ. જીિન આિા અનક િણાક પર લિામા આિતિા શાણપણભયાધ વનણધયોથી જીતિી શકાય છ. નદીની પસદગી સિધશષઠ છ પણ એ રસતિ

બધા ચાલી શક એટલા શવતિમાન નથી.

એિા િણાક પર હિ ઊભો છ કાફલો, અહીથી જિાય રણ તિરફ,

અહીથી નદી તિરફ. - હકસન સોસા

નદીની સદરતિા માણિી, જાણિી અન જીિિી એ તરણય એકબીજાથી તિદદન વભનન હરિયાઓ છ.

નદી હકનાર, એકલતિા ઢીચીન,

તિરસી બઠી.~ ~ ~

ભખરા ખતિ,નદીએ પાણી િતિ,

ગીષમ તિડક.- આરતિી પરીખ

~ ~ ~સતી...

એ નદી છ.એણ એન કહ : સમદ ,

આખી જીદગી હમારી જાતિન ઓગાળતિી રહીઅન તિારા તિરફ િહતિી રહી

માતર તિાર માટ

અન અતિ માર

સમદમા રપાતિર થઇ ગય.

સતીની સોગાતિઆકાશ જિી વિરાટ હોય છ

પણ તિ તિો તિારી ભવતિમા જ મચયો રહો.

તિન નદી થિાનોઅન મારામા ઓગળી જિાનો

કદીય વિચાર સરખો આવયો નહહ.- હીરા બનસોડ

(મરાઠી, અનિાદ : રમશ પટલ)

દીકરી જિાન થઇ એ બાપની નજર સૌથી પહલા પારખ. એમ નદી જિાન થાય એ કવિની કલમથી છપ રહ?! નદીની સદરતિાએ તિો જગતિભરના કવિઓન નયાલ કરી દીધા છ. અષાઢી મઘ િરસ, ધરા લીલી ચદડી ઓઢી મલક તયાર, નદી પાછળ રહી જાય એિ બન?! શાિણમાસના તિહિારોની ઉજિણીમાથી સમય કાઢી કદીક ફરસતિ નદીન સૌદયધ પીિાની કોવશષ કરજો. શાિણીયા હદિસોમા િરસાદના પાણીથી છલોછલ િહતિી નદી ખરા અથથ જિાન થઇ હોય એિ અનભિાય છ. એન એ અસલ અલડ રપ અિણધનીય કહી શકો.

અતિ આપ સિથ િાચકવમતરોન અચક પછિ રહ ક, િરસાદી હદિસોમા બહારગામ જતિા બસની બારીમાથી ડોક કાઢી, વપરતિની છાલક ઉડાડતિ, પરમસાગર ભણી ખળખળાટ િહતિ, નદીન અલડ રપ કદી માણય છ?


રોજ ઝરખામા બસિાની સદર આદતિ આજ પણ ચાલ છ. ઝરખામા બસીન બહારની દવનયાન વનહાળતિા યાર ભીતિરમા સરી જિાય તિનો ખયાલ નથી રહતિો. બાળપણના એ હદિસો હતિા રોજ અરબી સમદના મોજા વનહાળતિી. તિનો સદર અિાજ મન કણધવપરય લાગતિો હતિો. પનમની રાતિના તિના ઘઘિતિા મોજાનો અિાજ કાનન સરીલો લાગતિો. અમાસની રાતિની વનરિ શાવતિમા ખોિાઈ જતિી. સમયન ભાન પણ ન રહતિ. આમ ન આમ હદિસો, મહહના અન િષયોના િહાણા િાયા.

આજ જીિનના સધયા ટાણ બસ ઝરખામા અન અદર ઉતિરી તિલાશ કર. આ ઘઘિાટ હિ શાવતિમા પહરણમયો છ. બસ કિી રીતિ સમાજ ઉપયોગી કાયધ કર, તિના વિચારોમા ખોિાઈ જાઉ છ. એકાતિ સાથ ગાઢ મતરીનો અનભિ કર છ. ભીડમા ખોિાઈ જાઉ છ. જીિનના દરક તિબકા દરમયાન જદાજદા અનભિમાથી પસાર થિાનો લહાિો માણયો છ. જીિનસાથીનો સગ મધદહરય ગમાવયો

છતિા વિયોગના આઘાતિમાથી બહાર આિી જીિન સફળ કરિાનો વનધાધર કયયો. પરમાળ બાળકોની પરગવતિ જોઈ સતિોષની

લાગણી અનભિતિા.‘બટા તિ નોકરી પર જા. હ છ ન, ઘરમા

પછી શાની વચતિા કર છ?!’ અવનતિા બોલી રહી. વનિવતતમા પરિવતતમય જીિન જચી ગય હતિ. હિ ન નોકરીએ જિાની ધમાલ ક ન કોઈના લચ-બૉસ તિયાર કરિાના. ઘરમાથી બધા આઠ પહલા વિદાય થઈ જાય. પછી વનરાતિ ચા બનાિ અન છાપ લઈન િાચિા બસ. રોજ ‘સડોક’ સોલિ કરિાન. જમબલ િડધસ બનાિિાના, ખબ ગમતિ. હદમાગન કસરતિ મળ એ નફામા. અચાનક વિચાર સફયયો ૨૧મી સદીમા માનિી ‘પસાન’ આટલ બધ મહતિ કમ આપતિો હશ? હા, તિ જીિન જરહરયાતિની િસતિ છ! તિમા શકાન સથાન નથી. હકતિ, સારા ચાહરતર સમાન કોઈ પવિતર ધન નથી. માણસ પસાથી ધનિાન કહિાય તિના જિી કોઈ કરણતિા નથી. જ હદિસ પસો માનિન માપિાન બરોવમટર ગણાશ તિ હદિસ આ ધરા પર અમાસના અધારા છિાશ. મહાપરષો, ઋવષઓ તિમના

ચાહરતરથી શોભાયમાન છ. જન કારણ સદીઓ અન યગો પછી પણ તિઓ પકાય છ.

પસો યા લકમી ચચળ છ. તિન પામિી યા ગમાિિી આસાન છ. પસા િગરનો માનિ કગાલ નથી ગણાતિો. ચાહરતર િગરના માનિની કશી હકમતિ નથી. ચાહરતર કોઈ પણ ભોગ સરવકષતિ હોિ જોઈએ. ચાહરતરહીન માનિ ભલન પસામા આળોટતિો હશ તિો પણ તિની કશી હકમતિ નહી હોય. સામાનય માનિ, જની પાસ સિાર ખાધા પછી રાતર મળશ ક નહી એિો પરશન ઉભો હોય છતિા તિ જો ચાહરતરિાન હશ તિો આદર પામશ. પસો સિધસિ છ એ વિચાર અસથાન છ. ધનિાનો ખલઆમ જાણતિા હોય છ ક, ‘આ હ નથી બોલતિો મારો પસો બોલ છ.”’તિમન આદર અન સનમાન માતર સિાથધ સાધિા પરતિા હોય છ. સિાથધ સયયો અન ‘હ કોણ તિ કોણ‘ જિા હાલ થાય છ. જો પસા સાથ ચાહરતરન બળ હોય તિો ‘સોનામા સગધ’ જિ લાગ. જ હદિસ પસાથી માનિીની હકમતિ અકાશ તયાર એ સમાજ યા જઈન અટકશ એ ગહન પરશન છ.

પસાથી બધ ખરીદી શકાય? ઉઘ અન

þwt ÃkiMkku s {kýMkLku {kÃkðkLkwt çkuhku{exh Au ?

ÍY¾ku«ðeýk yrðLkkþ


શાવતિ પસો કદી મળિી નહી આપ! ચાહરતરની િાતિ બહ દર રહી. મનષયએ પરયતન વિારા કળિલી સજાગિવતતથી ચાહરતરન રકષણ કરિ. પસો તિો હાથનો મલ છ. યાર છહ દશ તિની કોઈન ખબર નથી. માનિ ગમાિલ પસો મળિિા શવતિમાન છ. જન ચાહરતર અવનતિીનો પસો કમાિામા વશવથલ થાય છ તિન પતિન વનવચિતિ છ. તિન રકષણ કરિા પરયતનશીલ રહિ જરરી છ. પસો તિો આજ છ ન કાલ નથી. જ ગમાવયા પછી પાછો મળિી શકાય. પસો ગમાિિાથી આદર અન સનમાન ખોિાતિા નથી. હકતિ ચાહરતર વશવથલ થાય પછી આદર-સનમાન પાછા મળિિા મશકલ છ. માનિન પતિન તિનાથી સભવિતિ બન તિ હહકકતિ છ. ‘યન કન પરકારણ’ કદાચ માનિી પસો પરાપત કરી શક. સિના ચાહરતરન રકષણ તિન સદાબહાર ઈજજતિ અન આદર આપિા સમથધ છ. પસાની ઝાકમઝોળ તિન સપશણી શકતિી નથી.

ભૌવતિકિાદના આજના યગમા કદાચ આ િાતિ કાનન સપશણી ન શક. અતિરાતમાનો અિાજ અિગણિો શય નથી. પસીનાનો રોટલો રળી ખાનાર આરામથી હાથન ઓવશક બનાિી નસકોરા બોલાિી શક છ. જયાર અવનતિીથી ક ગદદારીથી મળિલા પસા પાતર વયવતિ, ૪૦ હજારના પલગમા વશમળાના રની તિળાઇ પર આળોટિામા પસાર કર છ. વનદર તિનાથી જોજન દર ભાગ છ.

યાદ આિ છ.. એક ભાઈની જિાન દીકરીથી રસતિા પર અકસમાતિ થયો. કહિ

આિશયક નથી ક, પસાપાતર હતિા. નિી નિી ગાડી ચલાિતિા શીખી હતિી. રાતિનો સમય હતિો. રસતિા પર ટાહફક થોડો ઓછો હતિો. દીકરીન થય પપપા બાજમા છ, રાતિનો સમય છ. પછી જોઉ, પરવટસ કરિા માટ અનકળ સમય હતિો.

‘પપપા હ ગાડી ઘર સધી ચલાિ’?‘સાચિીન ચલાિીશ?’‘હા, પપપા’.પપપાન થય થોડી પરવટસ થશ. ભલન

ચલાિતિી, હ બાજમા બઠો છ.દીકરી જરા િધાર પડતિી ખશ થઈ.

રાતિાના કોઈ બઘર રસતિા પર સતિો હતિો અધારામા ફટપાથ પર સતિલો કોઈ ગરીબનો જાન ગયો. દીકરી પછી તિો પાદડાની માફક કાપતિી હતિી. પપપાએ પોવલસ આિ તયા સધી સભાળી. લોકોન ટોળ ભગ થાય એ પહલા પોવલસન પસા આપી દીકરીન બચાિી ભાગી છટા. સિાર એ લતતામા ચાલતિા ગયા. કાન બધી િાતિો સાભળતિા હતિા. એ જિાન ગામથી આવયો હતિો., મબઈમા રોટલો રળિા. તિના માતિા અન વપતિાનો ‘વચરાગ’ કાયમ માટ ઓલિાઈ ગયો. તિઅન ખબ દખ થય. અજાણયા રાહી બની, આજબાજિાળા માણસો પાસથી બધી િાતિ કઢાિી. તિકવલફ જરર થઈ. ચન પામિા માટ તિની બધી વિગતિો ભગી કરી. દીકરી ખબ ગભરાઈ ગઈ હતિી.

‘પપપા આપણ શ કરીએ? તિમ ભલ મન જલમા જતિી બચાિી; માર હદલ મન ડખ છ. મન ચન પડતિ નથી. આ મારાથી શ

થઈ ગય?’‘બટા, તિ ધીરજ ધર. આ કતય તિ જાણી

જોઈન કય નથી. જરર કોઈ રસતિો શોધીશ. તિારા મનન મનાિ, તિારા પપપા તિન સહાય કરશ.’

આખર એ શઠ તિ જિાનની બધી વિગતિ એકઠી કરી. દીકરીન જણાવય. દીકરીએ સાથ આિિાનો આગહ સવયો. પપપા પોતિાની દીકરીન નારાજ કરિા નહોતિા માગતિા. બાપ દીકરી તિ જિાનના ગામમા જઈ તિના માવલક તિરીક ઓળખાણ આપી. ૧૫ લાખ રવપયા આપી આવયા. જિાનના માતિા અન વપતિાએ ઉદાર હદલ અકસમાતિ કરનારન માફ કયાધ. તિમન ખબર હતિી દીકરો તિો ગયો પણ જયા નોકરી કરતિો હતિો એ શઠ આિીન હાથ ઝાલયો. એ માતિા વપતિાન તિઓ જણાિી ન શયા ક, ‘તિઓ જ કારણભતિ હતિા.’ ઈશરન મનમા ન મનમા પરાથધના કરી, “હ પરભ કષમા કરજ, આ િાતિ બતિાિી નહી શકાય.”

આજ એ શઠન અન તિની દીકરીન ગામથી પાછા આિતિા ગાડીમા બઠા બઠા ઉઘ આિી ગઈ ! જિાન દીકરીના મખ પર શાવતિ િતિાધતિી હતિી. તિન પસતિાિો ઘણો થયો હતિો. એિ કતય થઈ ગય હતિ જ ભલિા મથીએ તિો પણ ન ભલાય. તિ અજાણયા યિાનના માતિા અન વપતિાએ અકસમાતિ કરનારના ગનાન માફ કયયો હતિો. ગયલો પતર કોઈ પણ હકમતિ પાછો આિિાનો ન હતિો. એમ મન મનાિિ રહ ક, મોતિ વિધાતિાએ એ પરમાણ લખય હશ!!

yu ðkík Mkk[e Au fu

Rïh yufs Au,

yLku yu ðkík Ãký Mkk[e s Au fu

Rïh yufuyuf{kt Au.- {kir÷f “rð[kh”


છદ-વશખહરણી

છટા તિારી ભારી,

અરણય ઊભો જો, વગહરશગ ચઢી, પચછ ફણતિો

ખમારીથી હાલ, ભડ દબદબો, તરાડ ભરતિો

ધર શીમતિાઈ, ગીર ગઢ મહી, રૌદ રણક

રિ ઘરો ગજ થ, િન મલકમા, રાજ કરતિો

રમ મસતિી ભયા, િનચર બધા, ગલ કરતિા

ધરી મીઠા પાણી, તિરસ છીપિ, ગીર ઝરણા

વચકારા ચોસીઘા, મરકટ રમ, કજર લીલી

ઘટા િનય ઝમ,તિણ હહરતિ આ, જાજમ ભલી

કષધા તિવપત નયાય, કદરતિ તિલા, કાળ ભરણી

શમ પખી ટૌકા, વતિવમર વકષવતિજ, મૌન કનડ

અન થભ શાસો, ન ખબર હિ, કોણ ખરશ

લપટ અધારા, નીરિ રજની, કફ ઘરક

ભલા ડાલામથથા, મગટ મહહમા, સાિજ ધણી

બવલષઠી શરા ઓ, વિિશ શતર સૌ, તિ િનરથી

ykfkþËeÃkh{uþ Ãkxu÷ Mkkðs


બકમા અમારી તિ પહલી મલાકાતિમા કઇક જાદ હતિ. તિ હદિસ તિો પહલીિાર મ એન જઠ કીધ ક, હ તિનો પીછો ન’તિો કરતિો પણ, બનકમા એકાઉનટ ખોલિા આવયો હતિો. તિન મારી િાતિ પર વિશાસ તિો કયયો જ, પણ તિટલ જ નહહ એ હદિસ

મ તિની આખોમા એક ચમક જોઈ. તિ માર અકોઉનટ ઓપવનગન ફૉમધ પરોસસ કરતિી હતિી તયાર મ એન કટલાય સમય ખબ નજીકથી જોઈ. કોઈ કવિએ લખલી સદર કવિતિા જિ એન વસમતિ હતિ અન

દહરયા જિી ઊડી આખો. બ ઘડી માટ તિો મનન હાશ થઇ ક, સાર છ ક તિ કાજલ લગાિ છ, નહીતિર કદાચ મારી જ નજર તિન લાગી જાતિ. તિ હસ તયાર તિના ગાલમા હડમપલ પડતિા હતિા, જનાથી તિ ખબ િહાલી લાગતિી. ટનમા એની જોડ આિતિા જતિા

એની બ ખશબ હ યારય નહહ ભલ. એક તિો તિના િાળની અન બીજી તિના પરફયમની. તિના અિાજમા મધની મીઠાશ ભરલી હતિી. સદરતિાની પરવતિમા હતિી મઘા.

કહિાય છ ક, પરમન પહલ કદમ તિ વમતરતિા છ અન છલ કદમ પણ વમતરતિા જ છ. તિ હદશામા મ પહલ કદમ તિો આગળ િધારી દીધ હતિ, રોજ કોઈ ન કોઈ બહાન બનકમા જાઉ અન એની સાથ િાતિો કરિાન કોઈપણ કારણ હ શોધી લઉ. લગભગ અઠિાહડયા બાદ હ જાણી જોઇન લચના

fux÷ku rLk:MðkÚko «u{ ¼køk 3

íkhíkku rn{k÷Þrn{k÷e þkn


કલાકમા ગયો જથી માર તયા જ ઇનતિઝાર કરિો પડ અન હ તિન બસ વનહાળી શક. એ હદિસ તિો જાણ ખદા મારા પર મહરબાન થઇ ગયો. મઘાએ સામથી મન પછ ક, “તિમ જમી લીધ ક નહહ?” તિ બહાર જમિા જતિી હતિી, તિની મમમી બીમાર હતિી તિો આજ તિ હટહફન ન’તિી લાિી. મ તિન કીધ ક, “ના માર પણ બહાર જ જમિાન છ.” અન અમ સાથ જમિા નીકળા. એ હદિસ અમાર વમતરતિાન પષપ મારા પરમના બગીચામા ખીલી ઉઠ. મ તિની જોડ ખબ િાતિો કરી, મારા ભણતિર, મારી નોકરી, એન મ એ પણ કીધ ક, કિી રીતિ આ શહરમા આવયો, અન કમ મન ખાલીપણ લાગ છ. મ તિન હસતિા હસતિા પછી લીધ ક, તિમારામા એક વમતર જોઉ છ, આપણ ફનડ બની શકીએ છ! પછી તિો શ?! જમ જમ હદિસો િીતિ છ.. તિમ તિમ અમારી વમતરતિા ગાઢ થઇ જાય છ. લગભગ રોજ સાજ અમ અમારી ઓહફસથી ફી થઇન એક બીજાન મળીએ, આખા હદિસની િાતિો કરીએ. રોજ સિાર ટનમા સાથ મસાફરી કરતિા, મઘાના િાળની સગધ લિી, સાજ મઘા જોડ કોફી પર મનની િાતિો કરિી અન રાતિ પડ તિની સાથ માણલી પળોન યાદ કરિી એ મારી નિી હદનચયાધ બની ગઈ હતિી.

મઘા મારી સારી વમતર તિો બની જ ગઈ હતિી. પણ તિ છતિાય હજ હદલના ખણામા એ ખાલીપણ જ ઘર કરી બઠ હતિ, એ હજીય જિાન નામ જ ન’તિ લતિ. યાક હજ કઇ કમી હોય, કઇક ખચતિ હોય તિમ સતિતિ લાગયા કરતિ. મઘા તિો મારા જીિનનો અમલય ભાગ બની ગઈ હતિી, પણ એ છતિા હ મઘાના હદલમા કદાચ ઘર ન’તિો કરી શકતિો. મઘા જોડ સમય વિતિાિો તિો મન ખબ ગમતિો, પણ યાક થોડો અસતિોષ પણ રહતિો. ખબ મનોમથન કયાધ બાદ મન વિચાર આવયો ક, હિ સમય આિી ગયો છ ક મારા મનની િાતિ મઘાન કહિી જોઈએ. મઘા મારા પરમનો સિીકાર કરી લ, તિો મારા જીિનન ખાલીપણ દર થઇ જાય

એ વિચાર મન ખબ ઉતસક કયયો હતિો. મન મઘાનો શ પરવતિસાદ હશ, એનો થોડો ડર હતિો, પણ એનાથી પણ મોટો ડર તિો મન એ હતિો ક, હ તિન મારા મનની િાતિ કરીશ કિી રીતિ? સિભાિ તિો હ ખબ જ શરમાળ હતિો. સામ ચાલીન મારા હદલનો હાલ તિન બયાન કરિો_મારા માટ અશય જ હતિ. બહ વિચાય પણ; કઈ સજતિ જ ન હતિ. પતર લખિો ક messageમા કહિ તિો બહ ordinary હતિ. મઘાન કઈક અલગ રીતિ જ માર મારા પરમનો ઈકરાર કરિો હતિો. છલ રવશમએ કહલો caller tuneિાળો idea યાદ આવયો.

ખબ હહમતિ જોડીન, મ મઘાન message કયયો, “Call me. Urgent”. અચાનક મારો આ message જોઈ મઘાન મારી વચતિા થઇ ઉઠી અન તિણ મન તિરતિ જ call કયયો. પણ; તિનો ફોન મ ન ઉપાડો. એક પછી એક તિણ મન ચાર િખતિ call કયાધ. એ પછી મ તિન message કયયો, “meet at Barista in 10 mins”. જિી મઘા બરીસતિામા આિી, તિિો જ તિના સિાલોનો િરસાદ િરસિા લાગયો. તિન જોઈન મારા મખ પર બસ

વસમતિ જ રમયા કરતિ અન તિ મારી સામ આચિયધચકીતિ થઇન જોતિી હતિી. ચપટી િગાડીન તિણ મન પછ, “અભી, કક તિો બોલ હિ. મન tension થાય છ ક, શ થઇ ગય અચાનક?!”

બસ, એ જ મોકો હતિો. મ તિન મારી caller tune યાદ કરિા કહ... “હોતિા હ જો love સ ઝયાદા, િસ િાલા love, ઈશકિાલા love, ય યા હઆ હ યા પતિા...” આ યાદ કરતિા જ મઘાન સમજાય ક, ખરખર આ caller tuneની પાછળ તિો મારા પરમનો ઈકરાર છ. મારા અચાનક પરમના પરસતિાિથી મઘા થોડી ચોકી ઉઠી. તિન મારા મનની િાતિ શરથી મ કહી ક, ઘણા િષયોથી મારા મનમા એક તિસિીર બધાઈ હતિી .. સફ પાલનપરી સાહબની ગઝલ “શાતિ ઝરખો ”થી એ પરમની તિસિીર પરરાયલી છ. તિના માટ મ મારી સૌથી વપરય ગઝલની બ પવતિ ગાઈ :

“શાતિ ઝરખ િાટ નીરખતિી રપની રાણી જોઈ હતિી,

મ એક શહજાદી જોઈ હતિી..એના હાથની મહદી હસતિી’તિી, એની

આખન કાજળ હસતિ’તિ,તિના વસમતિમા સો સો ગીતિ હતિા, તિની

ચપકી બી’ સગીતિ હતિી..ઝરા નજરન નીચી રાખીન; એન સમયન

રોકી રાખયો’તિો..” મ તિન કીધ ક, હ જીિનના કડકડતિા

વશયાળામા પરમરપી તિાપણાની એક હફની ખોજમા છ. હ મારા મનના ખાલી ખણાન; એના પરમથી ભરી દ, એિા જીિનસાથીની તિલાશમા છ અન મન લાગ છ ક, મારા સિપનમા ઝરખ બઠલી એ છોકરી તિ જ છ.

મારી બધી જ િાતિ મઘાએ ખબ શાવતિથી સાભળીન મન એણ માતર એક જ સિાલ કયયો ક હ sure છ ક એ ઝરખ બઠલી છોકરી હ જ છ?! એ ધધળી તિસિીરમા તિન મારો જ ચહરો દખાય છ? મઘાની આ િાતિ તિો સાચચી હતિી. એ તિસિીર મારા સિપનમા પાણીમા રમતિા એક પડછાયા સમાન હતિી. તિન હ યારય ધયાનથી જોઈ

“શાત ઝરખ િાટ નીરખતી

રપની રાણી જોઈ હતી,

મ એક શહજાદી જોઈ હતી..

એના હાથની મહદી હસતી’તી,

એની આખન કાજળ હસત’ત,

તના વમતમા સો સો ગીત હતા,

તની ચપકી બી’ સગીત હતી..

ઝરા નજરન નીચી રાખીન; એન

સમયન રોકી રાખયો’તો..”


ન’તિો શકતિો. એ ઝરખ બઠલી છોકરીન મખ જોિા હ જટલા પરયતન કર, તિટલ જાણ પાણી હલી જતિ અન માર સિપન િધ ન િધ ધધળ થઇ જતિ. આ િાતિ મ મઘાન જણાિી.

મઘાએ ખબ પરમથી મન કીધ ક, “અભી, મન ખબર છ ક તિ બહ પરયાસ કયાધ હશ, પણ આજ એક િખતિ ફરી મારા માટ શાતિ મનથી તિ વચતર તિ આખ બધ કરીન ફરી જો. હ તિારી મદદ કરીશ. હ તિન મારો જિાબ આપ એ પહલા મન એ જાણિ ખબ અગતયન છ ક, હ જ છ ક નહી તિારા એ સિપનમા. મઘાની િાતિ માનિા મ એક છલો પરયતન કયયો. હ આખ બધ કરીન એ ધધળી તિસિીર ફરી જોિાનો પરયાસ કરતિો હતિો તયાર મઘા કહ છ ક, “એ કોણ છ ક જની કહલી િાતિો તિન દરક સમય તિારી દવિધામા સાચચો રસતિો બતિાિ છ ? એ કોણ છ જ તિારી ખશીમા તિારા કરતિા િધાર ખશ અન તિારા દઃખમા તિાર દદધ િહચિા તિતપર હોય છ? એ કોણ છ ક, જની જોડ તિ સપણધતિાનો અનભિ કર છ? મઘાના શબદો જાણ મન અરીસો બતિાિતિા હતિા. એ તિસિીરમા મન મઘાન નહહ પરતિ રવશમન મખ દખાય છ. આવખરકાર એ રવશમ જ તિો હતિી જ મારા જીિનમા સરજની પહલી હકરણની જમ રોશની લાિતિી હતિી. કડકડતિી ઠડીમા મન હફ આપતિી, મારા જીિનમા જાણ બળબળતિી બપોર બાદ એ પહલા િરસાદની જમ મન ઠડક આપતિી હતિી. જન હ હરઘડી શોધતિો હતિો, તિ વયવતિ તિો, હમશાથી મારી પાસ જ હતિી પણ કદાચ હ તિના પરમન ઓળખી ન’તિો શયો.

આ બધી લાગણી મ મઘા સામ વયતિ કરી અન તિન કીધ ક, “એ તિસિીર તિારી નથી પરતિ મારી સૌથી સારી વમતર રવશમની છ. તિ મારી વમતર તિો બની ગઈ, પણ સૌથી સારી વમતર તિો રવશમ જ છ. મારી ખામોશીમા છપાયલી િાતિો તિો માતર રવશમ જ સમજી શક છ. એક તિરફ મન સચચાઈ જાણિાની ખશી થાય છ તિો, બીજી તિરફ દઃખ થાય છ ક કદાચ આ બધી િાતિોથી મ મઘાન હદલ તિો

નથી દખાય ન?!” મઘાનો હ આભાર માગ છ અન સાથ સાથ માફી પણ કારણક, મારા લીધ મ તિની ભાિનાઓન ઠસ પહોચાડી છ. મઘાનો આભાર માનિા માટ શબદો ખટી જાય છ. કારણક, જો તિ ન હોતિ તિો કદાચ હ આ હકીકતિ સમજી જ ન શયો હોતિ. મારી િાતિો સાભળી મઘા હસી પડી. તિણ મન તિના મનની િાતિ કરી ક, “મ તિન હમશા મારા સારા વમતરની જમ જ જોયો છ, એનાથી આગળ નહહ. હ ખબ ખશ છ ક તિન સમજાય ગય છ ક તિારા જીિનના એ ખાલીપણાન કારણ શ છ. રવશમન તિ તિારા જીિનની આ નિી શરઆતિ કયાધ પછી બહ દર કરી દીધી, એન તિ taken for granted લીધી, એટલ કદાચ તિન એના પરમની તિાકાતિ ન’તિી સમજાય. મન પરો વિશાસ છ ક, રવશમ પણ તિન ખબ જ પરમ કરતિી હશ.

રવશમની યાદો મારી આખો સમકષ તિરી આિી ન એન મારા મનની િાતિ કરિા મ મારી caller tune બદલી એન sms કયયો, “Call me”. ફોન silent પર કરીન હ સીધો airport ભાગયો. અમદાિાદની નસટ અિલબલ flightની ટીકીટ લીધી. મારા

અચાનક આિલા messageથી રવશમ વચવતિતિ થઇ ગઈ પણ હ flightમા હતિો તિો એના એકય ફોનનો જિાબ આપી ન શયો. લાલ ગલાબોનો ગલદસતિો લઇન એના ઘરની બહાર આિી પહોચયો. તિનો doorbell િગાડો અન રવશમએ બારણ ખોલય તયા હ હાથમા ગલાબ લઇન ઉભો હતિો. મારા ગલદસતિા પર મસજ હતિો

rashME <3 abhimanUશાતિ ઝરખો – જ ગીતિન મ મારી નિી

caller tune બનાિી હતિી, તિની બ પવતિ ગાતિા મ રવશમન ભટી લીધી. તિના વસમતિના ગીતિ એનો જિાબ મન આપી દીધો…

સાચ કહ તો ત

મન મારા પડછાયા

જટલો ગમ છ,

પણ માનિી અન

તના પડછાયા

કયા એક થાય છ.

- ટહમાલી શાહ

Doorbell િગાડો અન

રવમએ બારણ ખોલય તયા હ

હાથમા ગલાબ લઇન ઉભો હતો.

મારા ગલદતા પર

મસજ હતો

rashME <3 abhimanU

શાત ઝરખો – જ ગીતન

મ મારી નિી caller tune

બનાિી હતી

s¤

suðe íkkhe nkshe Au

õÞkhu ykuZkRLku

Mkhfe òÞ Au íkwt

- {kir÷f “rð[kh”


ઉગમણથી સયધ નીકળીન જગન ઉજીયાળ કરી દીધ છ. પરસનન વચતિ ઉઠી સિમખન વસમતિ સાથ રમતિ કરીન મહદર બાજ પગલાન જિા વિનતિી કરી. એકદમ શાતિ અન સરળ મન પણ હદલન શાતિા આપતિ હતિ. પગથીયા ચડીન શી હહરના સનમખ જઈન ઉભો રહો. બ હાથ જોડીન એક વનરાળ વસમતિ રાખીન એમની સામ અપલક નજર જોય રાખય. થોડી પળો તિો વિહિળતિામા પસાર થઇ ગઈ. નકી કરલ ક પરસનન વચતિન આજ દખલ નથી પાડિ. અન બીજી જ પાળ એ ભદી અિાજ મારી

આખોની પકડન િધ સખતિ બનાિી. ‘આજ તિો આિીન, કમ ગમસમ છતિા પરસનન વચતિ ઉભો છ ?’

છતિા હ, મારી ખામોશી તિોડિા નહોતિો માગતિો. ક િળી બીજો સિાલ,

‘ િતસ રોજ તિો કોઈની તિવબયતિ કશળ રાખિા પરાથથ છ, કોઈના સખ માટ યાચ છ, તિારા પોતિના માટ પણ ભજ છ; કમ આજ આિ ?’

‘પરભ, આજ મ નકી કય છ ક કશ જ માગિ નથી અન પરસનન વચતિ તિારા દશધનની ઝાખી કરીશ.’

‘તિન ખયાલ છ ક આજ તિારા મખ પર આટલી પરસનનતિા કમ છિાયલી છ ?’ ‘હ તિો મારી પરસનનતિા ક દબધળતિા તિમારા જ મખ સાભળીશ ‘

“ઓક, તિો સાભળ, આજ તિાર નહહ જોયલ સપન વસધિ થિા જઈ રહ છ. િણ માગલ તિન મળી ગય છ. ‘ ‘કહી તિમ મારા આગામી રીલીઝ થનારા હફલમની તિો િાતિ નથી કરતિા ?’ ‘એજ તિો િાતિ કરી રહો છ, હદલમા ખશીના ઉભરા િધ ઉમટી પડયા ન ?’ ‘હા પરભો, તિમારા અન મારા શભચછકો થકી જ એ બધ શય બનય છ. મારી આિનારી હફલમ ઓલિઝ રહીશ સાથ એ મન નિો રાહ ચીધયો છ અન તિમાર એમા માર પગ અન મનન િધ મજબતિ બનાિિાના છ. ‘ ‘ ઓહ...જા અન જઈન હફલમ માટની તિયારી કર સમય કોઇની રાહ નથી જોતિો. ‘

½B{h ð÷kuýwt½B{h ð÷kuýwtheíkuþ {kufkMkýk, fíkkh


અમદ ાિ ા દન ી જાણ ીતિ ી સ પર સપશીયાલીસટ રાજસથાન હોસપીટલમા િહલી સિાર પરિશ કરતિી િળા મખય દરિાજાની બાજએ ટીગાતિા બોડધ પર સવિચાર ક કોઈ ગજરાતિી કવિની પરરણાદાયી પવતિ લખતિા જોિા મળતિ વયવતિતિ એટલ કાવતિભાઈ આર. પટલ. સૌમય સિભાિ તિથા દખાિ સામાનય લાગતિા કાવતિભાઈ સમાજ સિાના ભખધારી છ. સિા શબદનો સમાનાથણી એટલ કાવતિભાઈ પટલ.

આણદ વજલાના ખોબા જિડા ગામ જીતિપરા ખાતિ ૧૯૫૧ની ૧ ફબરઆરીના રોજ માતિા ધીરજબન તિથા વપતિા રણછોડભાઈ ન તયા બાળકનો જનમ થયો નામ પાડિામા આવય કાવતિ. કાવતિભાઈન પરાથવમક વશકષણ જીતિપરામા તિથા માધયવમક વશકષણ ગામથી આશર ૫ કી.મી. દર આિલ ભરોડા વિનયમહદર ખાતિ લીધ. પતર કાવતિભાઈન િાચનનો શોખ ખબ જ હોિાથી માતિા પનમના હદિસ ડાકોરથી પરતિ આિતિી િળાએ ૨-૩ ચોપડીઓ અચક લતિા આિ. ગામમા આિલા પસતિકાલયના તિઓ સહરિય સભય હતિા.૧૯૬૮મા એસ.એસ.સી.મા ઉતિીણધ થઇ ન વિદાનગરની ટી.િી.પટલ

આટધસ કોલજમા દાખલ થયા. ૧૯૭૩મા બી.એ.થયા બાદ તિમની ઈચછા વશકષક બનિાની હતિી પરતિ આવથધક વસથવતિ તિથા

કોઈ પાસ કાઈ માગિ નહહ તિિી પરવતિજાન લીધ વશકષક ના બની શયા.

કાવતિભાઈન લગન કરિાની ઈચછા નહોતિી. પરતિ માતિાની જીદન કારણ પાદરા તિાલકાના સમીપાલા ગામના વિદાબહન સાથ ૧૯૮૦મા લગનગથીથી જોડાઈ ગયા. જીિનસગીનીના સહકારન લીધ તિમની સિાયાતરન િગ મળો અન વશકષક નહી બની શકનાર કાવતિભાઈ ‘સમાજ સિક’બનયા.

સિા કરિાની પરરણા યાથી મળી ??? તિનો જિાબ આપતિા તિઓ કહ છ ...”ઈચછાબહનની સાિરણીથી “બનય એિ ક એક હદિસ ગામની ધરમશાળાના ઓટલ બધા િધિો બઠા હતિા તિમાથી એક િધિ ઉભા થયા તિો ઓટલા પડલો કચરો અન ધળન લીધ ધોવતિય મલ થય..આ જોઇન પતરિધ બોલી ઉઠી ‘તિમાર ધોવતિય કટલ મલ થય છ ...કપડા કોણ ધોશ ??.પતરિધના આિા ઉચચારણો સાભળી કાવતિભાઈ હચમચી ગયા અન એક વિચાર આવયો ક ઓટલાની રોજ સફાઈ કરિી.સફાઈ કરિા માટ સાિરણીની જરર પડ પણ સાિરણી લિાના પસા નહોતિા.ગામમા રહતિા ઈચછાબહન કાવતિભાઈની

મનોવયથા સમજી ગયા અન સાિરણી લાિી આપી અન સિાકયાધનો સયયોદય થયો.

૧૯૮૨ની સાલમા રાજકોટના બસસટનડ પર એક છાપામા જાહરાતિ િાચી.જમા લખય હતિ ક અમદાિાદમા શર થનારી એક અદતિન હોસપીટલ માટ એક મલટીપરપઝ લાકધની જરર છ આ િાચી કાવતિભાઈએ અરજી કરી.ઈનટરવય લિાયો અન તિમન પછિામા આવય.”અગજી જાણો છો ?” જિાબ આપતિા તિમણ કહ હ અગજી નથી જાણતિો પરતિ કોઈ કામ અટકશ નહી,મારા કામ માટ અમારા રાજકોટના ચરમનશીન ફોન કરીન અવભપરાય મળિી શકો છો.પરા આતમવિશાસ થી આપલા જિાબથી પરભાવિતિ થઈન સસથાના તિતકાલીન િડા સપતિરાજ સી.શાહ હાજર થઇ જિા કહ અન કાવતિભાઈ અમદાિાદ ખાતિ શર થનાર હોસપીટલના જી.આર.એમ.આઈ.ના પરથમ કમધચારી બની ગયા અન વજદગીના નિા અધયાયની શરઆતિ થઇ.આજ પણ એજ ઉતસાહ,સમયની વનયવમતિતિા,કાયધ પરતયની વનષઠા સાથ તિઓ રાજસથાન હોસપીટલમા ફરજ બજાિી રહા છ.કા વતિભાઈની સિાપરિવતતમા વિદાબન હમશા સહયોગ આપતિા આવયા છ .હમશા હસતિા રહતિા કાવતિભાઈ કહછ મારી જીિન જરહરયાતિો

rfMkefk ËËo {e÷ þfu íkku ÷u WÄkh...

SLkk RMkefk Lkk{ nu...

MkòðxfðLk ðe. yk[kÞo


ઓછી છ અન પહરવસથવતિઓ સાથ હ તિાલમળ બસાડ છ.પોતિાની સિાિવતત વિારા અનરો આનદ લતિા તિઓ બહકમભાઈ શઠની ‘સિા રરલ ઝઘહડયા’સસથાન પોતિાના જીિનનો આદશધ માન છ.સાથોસાથ સહયોગ કષઠ યજ ટસટ,મની સિા આશમ ગોરજ,વિકલાગો માટ કામ કરતિી મથન સસથા,સરનદનગરની પરજાચકષ મહહલા

સિાકજ જિી અનક સસથાઓના સપકધ તિથા નતરયજ માટ જાણીતિા દોશીકાકા,ધનશર વયાસ,તિથા ડો.વશિાનદ અધિયધ જિા લોકોના સપકથ કાવતિભાઈની સિા પરિવતતમા ઇધણ પય છ.આખની તિકલીફ હોિા છતિા આજ પણ તિઓ સિાપરિતિીમા વયસતિ જોિા મળ છ.અખબારમા કોઈની અિસાનનોધ િાચી તિ વયવતિના સિજનોન પતર લખીન વિવિધ સસથાઓની પરિવતતથી પહરવચતિ કરીન સિા તિથા સહકારમાટ અપીલ કર છ.કોઈન આગળ ભણિા ફી ની જરર હોય તિો ફી ની વયિસથા કરાિી આપ છ.કોઈનો જનમહદન હોય,લગનગાઠ હોય ક અનય પરસગ હોય તયાર માતર ૩૦૦ રવપયા આપિાની અપીલ કરીન તિ રકમમાથી દદણીઓ તિથા જરહરયાતિ િાળા લોકો માટ ટીફીનની વયિસથા કરાિી આપી એક માધયમ બન છ.ખાસ િાતિ તિો એ છ ક

આપલ દાનની પાકી પહોચ પણ દાતિા સધી પહોચાડિાની વયિસથા કર છ .આમ અનર જીિન જીિતિા મઠી ઊચરા માનિી હજારો જરહરયાતિ મદ લોકો,દદણીઓના હદલમા ખાસ સથાન ધરાિ છ.તિમન સમાજરતન,ચરોતિર ગૌરિ એિોડધ,ધરતિી રતન એિોડધ,ગજરાતિ ગૌરિ સનમાન જિા અનક એિોડધ અન સનમાન મળા છ.

જમની સમાજસિ ાન ી પર િ વતતન ગજરાતિભરમાથી પરસશા તિથા આિકાર મળતિા આવયા છ તિથા ઉચચકકષાના વિવિધ તિજજોના સપકયો પણ થયા છ તિિા વશકષક બનયા િગર પણ કોઈની વજદગીના પાયાનો ટકો બનલા કાવતિભાઈન ગમ તિટલીિાર મળો પરતિ એમ જ લાગયા કર....હદલ અભી ભરા નહી.

સૌદયવરાજી,

તારો સવમત, ઉવમત, ઉલાવસત પત મળો.

- તારા વન:તલ નીતરતા નહથી માર મન વન:સકોચ થાય છ.

- તારા પરસનન વપરતના પરતયાયથી માર હરદય પટરતવતિ અનભિ છ.

તારો અવિચવલત - સકમાર નહભાિ, અનશવર લાિણય,

અપાવથવિ રમણીયતા મારા મવતપટની અલૌટકક જગયા પર અદટહક છિાયલો છ.

જથી એકાદ કષણ પણ તારી મવત સદહ મારા મનથી વિખટી પાડી શકતો જ નથી.

એથીજ તારા પતની એકાદ વિલવબત કષણ પણ સહન કરિા અસમથવ બની જાઉ છ.

અવિલવબત પરતયતરની અપકષા સહ વિરમ છ.

ÃkºkMkuíkwíkw»kkh {ýeÞkh


ખશ ીઓની ઉમર નથ ી હ ોતિ ી આજ સિાર ઉઠિામા મોડ થઈ ગય અન દોસતિોના ફોન પર ફોન આિતિા હતિા. કૉલજ 7 િાગ ચાલ થઈ જાય અન 7.30 િાગ હજી હ ઘર જ હતિો.પહોચયો તયા સધી તિો બહજ મોડ થઈ ગય હતિ એટલ દોસતિોએ બહાર જ રોકી લીધો. હ મારી બાઇક પાહકગમા મકીન કૉલજમા જતિો હતિો અન માર ધયાન મારા મોબાઇલમા

હતિ અનએક છોકરી જોડ ભટકાયો. કાળા ઘટાદાર િાળ અન જાણ સદરતિાની મવતિધ કોઈ પણ માણસ જોઈ લ તિો એક જ નજરમા એની કાળી ઘરી આખોમા ડબી જાય. અન માર પણ એિજ કઈક થય. એના ચહરા ઉપરન નર અન આખોમા નમી અન ફલની પાદડી જિા હોઠ.. એમજ લાગ જાણ ભગિાન બહજ ફરસતિથી અપસરા જિી છોકરી બનાિી હોય. હ એની આખોમા એટલો ખોિાઈ ગયો હતિો ક એ યાર મારી સામથી જતિી રહી એ િાતિન ધયાન જ ના રહ અન પાગલની જમ હ તયા ઉભો જ રહો. મારા વમતરો આવયા અન મારી ઊપર

હસિા લાગયા અન તયાર મન ખયાલ આવયો ક જાનયઅારીની કડકડતિી ઠડીમા હ એકલો જ ઉભો છ. એ અપસરા તિો યાય ઉડી ગઇ હતિી. પછી કટલા હદિસો સધી કૉલજમા ફરતિો રહો પણ એ છોકરી મન યાય ના દખાઈ. લાઇબરરી જિી જગયા જયા લોકો અાખો હદિસ વિતિાિી દ છ તયા મ પગ પણ નહતિો મયો અન એ છોકરીન શોધિા માટ મ કૉલજનો એક પણ ખણો બાકી નહતિો રાખયો, પણ એ છોકરી કયાય ના મળી. માર માતર એન વસમતિ નીરખિ હતિ. સમય િીતિતિો ગયો. આ િાતિ ન મહીનો થઈ ગયો એ છોકરી યાય ના દખાઈ એટલ પછી મ

¾wþeykuLke ô{h LkÚke nkuíke

r«Þktþe þkn


શોધિાની મકી દીધી. હદિસો વિતયા અન હ પરીકષાની તિયારીમા

ગથાઇ ગયો. પરીકષાનો છલો હદિસ હતિો અન હ પરીકષા પતિાિીન નીકળતિો હતિો અન તયા એ છોકરી બાજના પરીકષાખડમા દખાઇ.એન જોતિા જ મારા ધબકારા િધી ગયા અન 10 હડગી ઠડીમા પણ મન પરસિા છટિા લાગયો.મ બહાર રાહ જોઈ પણ યાર એ પરીકષાખડમાથી canteenમા જતિી રહી હતિી એન મન ધયાનજ ના રહ.

હતિાશ થઇ વમતરો સાથ હ canteen તિરફ ગયો અન તયા િળી પાછી મારી નજર એની ઉપર પડી. હ એન એકી ટસ ટાકતિો રહો અન એ મન જોઈ ગઈ. એ ગસસામા ઉભી થઈ અન મન જોયા િગર વનકળી ગઈ. હજી તિો હ કૉલજની બહાર આિ એન શોધિા પણ તયા તિો એ જતિી રહી હતિી. હ હતિાશ થઈ ન ઘર જતિો રહો. બીજા હદિસ હ મારા વમતરની રાહ જોતિો તિો કૉલજની બહાર અન તયા મન એ અપસરા ફરીથી દખાઈ. મ વસમતિ રલાિી એની સમકષ જિાની હહમતિ કરી પણ કઈક અજકતિ જ થય એ મારી હદશામા આિતિી હતિી. આિી ન મન સડસડાટ શબદોમા કહ ક હિ મારો પીછો કરીશ તિો કૉલજમા ફહરયાદ કરી દઈશ.હ હસયો અન એ િધાર ગસસ થઈ ગઈ. પછી મ ધીર રહીન કીધ ક હ પીછો નથી કરતિો અન ના મારા કોઈ ખરાબ ઈરાદા છ પણ કદાચ જો હ તિમારા િખાણ ના કર તિો એ કદરતિ અન સૌનદયધન અપમાન છ. આ સાભળીની એ મલકાઈ ઉઠી. પછી મ હહમતિ કરીન કહ ક માર નામ પરમાળ છ અન હ આ જ કૉલજના તરીજા િષધમા ભણ છ.હજી હ મારા િાતિનો અતિ કર તયા એણ સહજ હસતિા કહ માર નામ રાધીકા અન હ બીજા િષધમા ભણ છ. બસ આ હતિી શરઆતિ. નામની આપલ પછી નિલકથાના પસતિકની આપ-લ ની શરઆતિ થઇ.એ વમતરતિાના સબધનો નશો લાગયો અન એક હદિસ પણ એકબીજા િગર ગજરતિો ન હતિો

રાવધકાના એક હદિસની ગરહાજરી જાણ મન િષયો લાબી લાગ. મન યાક લાગિા લાગય ક હ પરમમા તિો નથી ન? અન હદલમા જિાબ મળો ક હા પરમાળ હ બઠીજ છ તિારા હદલમા.

શ એ સાચ સાચ રાવધકા બોલતિી હતિી. મ વનણધય કરી લીધો ક રાવધકાન મારા હદલની િાતિ જણાિી દઉ. પણ હ કહતિા અચકાતિો હતિો યાક પરમના ચકરમા એની દોસતિી ગમાિિી પડ. .રાવધકા ન મળ બ - ચાર હદિસ થઇ ગયા હતિા. ખબ બચની લાગતિી હતિી અન તયાજ એક વમતરનો ફોન આવયો. સમાચાર સાભળીન હ સનન થઇ ગયો.સમાચારમા એક નામ હતિ અન એક તિારીખ. નામ રાવધકા અન તિારીખ એના લગનની.

કશજ મારા હાથમા રહ નહતિ.મારા મનમા શ ચાલી રહ હતિ એ ખયાલજ ના રહો પણ મ પણ એ વનણધય વસિકારી લીધો. ભણિાન પતિિા આવય અન એના તિો લગન થઇ ગયા. હ પણ મારી કારકીદણી બનાિિાની દોટમા લાગી ગયો. આગ લાગયા પછી જમ રાખમાથી ધમાડો નીકળ એમ મારી પણ હાલતિ હતિી.

થોડાક હદિસોમા મમમી પાપપા એ મારા લગન પણ નકી કયાધ. પતનીન પરમ તિો ના કરી શયો પણ એન ખશ રાખિાની જિાબદારી મ સિીકારી લીધી. જોતિ જોતિામા મારા લગનન દસ િષધ થઇ ગયા.મારી પતની મન ખબ પરમ કરતિી પણ એની તિવબયતિ હદિસ હદિસ કથળતિી ગઈ. કોણ જાણ શ હશ, એક હદિસ એક ડૉટર વમતરની સલાહ મજબ એન ચકઅપ લઇ ગયો. ખબર નહી પણ એ હદિસ માર હદય એક ધબકારો ચકી ગય. ડૉટર મારી પતનીન કનસર છ. મારી પતની કનસરના બીજા જ િષથ ગજરી ગઈ અન મન આ દવનયામા એકલો મકી ગઈ. મારા પતનીના ગયા પછી હ સાિ એકલો થઈ ગયો હતિો. પછી હ મારો સમય લોકોની સિા કરિામા ગજરતિો હતિો. ભલ હ મારી પતનીન યારય મારો પરથમ પરમ ના બનાિી

શયો પણ એ મારી પતની તિો હતિી જ. આ સિા કાયધમા પરમાળ િીસ િીસ િષધ વિતિાવયા. સિાકાયધમા િધ મન પોરિિા મ એક ચરીટબલ ટસટની શરઆતિ કરી. એની સિાનો લાભ લાખો લોકો સધી પહોચતિો ગયો. ટકજ સમયમા આ ટસટ ખબજ પરચવલતિ થઇ ગઈ. ગરીબ બાળકોના વશકષણ માટ ઘણા કાયયો કયાધ. જાનયઆરીનો મહીનો હતિો ખબ ઠડી હતિી અન હ મારી ઑફીસમા કામ કરતિો હતિો અન તયા એક સતી મન મળિા આિી. એન જોતિાજ મારાથી સહજ બોલાઈ ગય. “તિ રાવધકા”. બસ એટલજ બોલયા પછી અમ બન પાચ વમનીટ સધી કઈ બોલી જ ન શયા. રાવધકામા ચહરા પર એક સદર વસમતિ આવય અન એ બોલી ક યા ખોિાઈ ગયો પરમાળ?? હ મારા મનમા બોલયો ક ખોિાઈ તિો તિ ગઈ હતિી મારા હદલની જ કોઈ ગલીઓમા. થોડી િાતિો ચાલી.રાવધકા ગરીબ બાળકોન વિનામલય ભણાિતિી હતિી,અન થોડી ઘણી નાણાકીય સહાય મળ તિો િધ બાળકોન મદદ થાય એ હતિથી મળિા આિી હતિી.એટલી ઔપચાહરક િાતિો પછી પરમાળ પછય ક કમ છ તિારા પવતિ? બ શાસ ઊડા લઇન રાવધકાએ એના બકાર દારના વયસની પવતિના તરાસથી લગન થયા પછીના બજ મહીનામા લીધલા છટાછડાની િાતિ કરી. રાવધકા બોલી ક હિ તિો જીિનમા આ ગરીબ બાળકોન ભણતિર જ મારી ખશી છ, જીિનસાથીની ખશી તિો ........તયાજ પરમાળ એના હોઠ ઉપર હાથ મકી ન અટકાિી અન િાય પર કય. “હ આપીશ તિન, કારણક ખશીઓની ઉમર નથી હોતિી”.


સમય સાથ દોડતિો,

સમયન જ શોધતિો,

સમય સાથ ફરકતિો,

સાિ સમજો અમસતિો,

સમયમા અટિાયલો,

સાિ સસતિો માણસ છ.

સમય લાગ મોહક,

અદરથી તિો દોઝખ,

સમય જાણ ગોલખ,

સમય નામ લોલક,

સમયના કાટાઓમા_

સરકતિો હ માણસ છ.

સમય યારક કાચન,

સીતિારાન એ િાચન,

સમય એક સપદન,

છ આતમાન મથન,

સમયથી તિડપતિો,

મરકતિો હ માણસ છ.

સમય સાથ િહતિો,

સમય સાથ રહતિો,

સમયન જ કહતિો,

સમયન જ સહતિો,

સમયથી કમ જાણ ,

બહકતિો હ માણસ છ.

સમયમા ઠસાતિો,

સમયમા ફસાતિો,

સમયથી રીસાતિો,

સમયમા ઘસાતિો,

સમયની ઘટીએ રોજ,

પીસાતિો હ માણસ છ.

Mk{Þyrûkíkk ¼è

frðíkk Cafe


એક ખણામા પડી રહા છ શ સવપયર

તિમના ચહરા પર ખાખી દદધ છિાયલ છ.

ન સપણધ શરીર પર જની ધળ

જાણ ઊધઈના રાફડા િચચ દટાયલા િાવલમકી

તિમન સાભળિા તયા કોઈ નથી.

િષયોથી એ ખણામા ચાર બાજ

હજારો િાતિાધઓની ભીસમા ઘરાયલા !

મન થાય છ ક તિમન દ:ખ હળિ કર

પણ સમય નથી મારી પાસ

તિમની દળદાર વયથા સાભળિાનો !

ન નજર ખસી જાય છ

“પરીકષા માટ ગાઈડમાથી જ િાચી લઈશ.

માર કઈ આખ ‘હમલટ’ િાચિાની જરર નથી”

અન આમ પણ..

કાવલદાસ બાજમા બઠા છ

તિમન સાતિના આપિા..!!

દવનયાના કોઈ ખણથી ચીજ લાિો કીમતિી,

એ બધાની ના તિોલ આિ એિી મારી મમમી.

સાયકલ સિારી કરતિા યાક પડી જાઉ રસતિામા,

દિા લગાિિા બસી જતિી મમમી ના ખોળામા.

ભાઈ લડ ક દોસતિ લડ પણ ફનડ બન મારી મમમી,

મારા માટ દવનયા સાથ લડતિી વહાલી મમમી.

કોલજ જતિા હ કિી લાગ એિ પછી લતિી, એની આખોમા કાયમ હ સલામતિ રહતિી.

આટલી લાડકી હોય તિોય દીકરી પારકી થાપણ,

તિારા િગર કમ ગમશ કહતિી મમમીની ભીની પાપણ.

થોડા હદિસમા બસ હિ આ બધા પારકા થિાના,

વહાલસોયો હાથ અન એ ખોળો યા મળિાના.

મમમીના આ ઋણન તિો કમ કરી ઉતિારીશ,

સારા કામન સસકારથી તિાર નામ તિાર ઉજાળીશ.

{kÁçkwfþuÕV

zkp. ytrfíkk Ãkt[k÷

frðíkk Cafe

fýoðe þkn

frðíkk Cafe


રાધાગૌરી તિમ શોધો વરજમા મન તિો,

હ ઝખ છ વિારકાધીશ થઈન ય તિમન.

તિમન બસાડી દીધા આખોની પાપણ,

ન એ પછી કર છ દવષટના દાન સહન.

હહર જડા હાર થઈ િસો છો તિમ હય,

નામ દીધા હહર ન ધબકાર રાધા સણ.

કરી લીલા અિતિાર ,મોહનન મન રાધ,

રાજપાટ થી જઓ કહાનના હિા ન છટ.

શયામ શયામ કહી કોઈ ઘલી રાતિ આસન,

િહાવયા ,તિ આભ તિારલા બની ઝગમગ.

પાયલની સર રઝળી છટી પડીન િગડ,

કાનાન પલ પલ હોકારો દઈન છ રણક.

yŠ[íkk Ãktzâk

frðíkk Cafe


એક િાતિ પછ આજ તિન, કઈ કય સાર કાજ તિમ?

મળતિ સહલાઈથી બધ તિન, ખદ પર જ કયધ રાજ તિમ?!

ઋણ ચકિશો કિી રીતિ હિ?!

આ િાતિાિરણની લીધી લાજ તિમ.

ઝાડ સરજન નદી પિધતિની હાલતિના બનયા રાઝ તિમ.

ના બદક ન ના તિોપો છ પણ, િગર હવથયારના તરાસ તિમ?!

આધવનકતિાની દોટ મકી, ન કટલા લીધા નાઝ તિમ?

સબધોની આ માયા જાળમા, કટલી કાઢી દાઝ તિમ?

લતિા લતિા લઈ લીધ રાજી થઈન

જયાર આપિાન આવય તયાર

બસ “ના” જ હિ..?!?


“નસીબ”

વિધી ના લખ તિો લખાય ગયા,

નસીબ ના િઠ આપણ મળી ગયા...

સખ-દખ તિો જીિનમા િણાય ગયા,

સિાર-સાજ ના રિાડ આપણ ચડી ગયા...

જીિન ની જાળમા ફસાય ગયા,

પરમ ભરી જાળમા વિટળાય ગયા...

આકાશમા િાદળો છિાય ગયા,

વિખરાતિા આપણ ખોિાય ગયા ....

(C) હતિ

“LkMkeçk”

çkMk “Lkk” s nðu ?

nuík÷ ÍªÍwðkrzÞk (nuík)

frðíkk Cafe


Sketch by Vidhi Modi, Ahmedabad

yuf{uf{kt ykuøk¤ðk{kt

þwt MktçktÄ níkku Mk÷k{ík ?

nkuXkuLke r{sçkkLke ÃkAe

þwt yuðe s hnu Au

yk [kník ?


yuf{uf{kt ykuøk¤ðk{kt

þwt MktçktÄ níkku Mk÷k{ík ?

nkuXkuLke r{sçkkLke ÃkAe

þwt yuðe s hnu Au

yk [kník ?


f÷kÃkeMkwh®MknS íkÏík®MknS økkunu÷

નામ: સરવસહજી તિખતિવસહજી ગોહલ (કલાપી)

જનમ: ૨૬ જાનયઆરી – ૧૮૭૪

સથળ: લાઠી

અિસાન: ૯ જન – ૧૯૦૦, લાઠી

પતની: રમાબા ઉફથ રાજબા – રહા, કચછના કિરી

(૧૮૮૯-૧૫ િષધની િય); એમનાથી ૮ િષધ મોટા.

આનદીબા ઉફથ કસરબા – કોટડા, સૌરાષટના કિરી

(૧૮૮૯-૧૫ િષધની િય) ; એમનાથી ૨ િષધ મોટા.

શોભના – રમાબા સાથ વપયરથી ૭-૮ િષધની ઉમર

આિલ મોઘી નામની દાસી (૧૮૯૮); એમનાથી ૭-૮

િષધ નાના હતિા.

અભયાસ: ૧૮૮૨-૧૮૯૦ રાજકમાર કોલજ –

રાજકોટ મા અગજી પાચ ધોરણ સધી અગતિ વશકષકો

પાસ સસકતિ, ઉદધ, ફારસી સાહહતયનો અભયાસ

મખય કવતિઓ: કાવયસગહ– કલાપીનો કકારિ,

કલાપીનો કાવયકલાપ , હમીરજી ગોહલ (દીઘધકાવય)

િણધન – કાશમીરનો પરિાસ

વનબધ– સિીડનબોગધનો ધમધ વિચાર

કલાપીનો જનમ લાઠીના રાજા તિખતિવસહજીન તયા

૨૬મી જાનયઆરી ૧૮૭૪ ના રોજ થયો.આઠ િષધની

ઉમરથી, એટલક ૧૮૮૨થી ૧૮૯૦ સધી રાજકોટની

રાજકમાર કોલજમા વિદા અભયાસ માટ રહા હતિા.

તિમના લગન િખતિ પણ કલાપી રાજકમાર કોલજમા જ

હતિા. ૧૫ િષધની ઉમર તિમના લગન થયા. ૧૮૮૯ન િષધ

તિમના જીિનના પહરિતિધનન િષધ બની રહ.

ઘણ ઓછ ઔપચાહરક વશકષણ પામલા કલાપીએ

મધરી નદીઓ

દહરય મળતિી,

મધરી મટીન કડિી બનતિી!

પણ ના દઃખ ક હદલમા ધરતિી!

નિ પાછી ફર!

નિ માફ કર!

MkkhMðík MktíkkLk


ફાટ ક ન ફાટ તિ,

ચીરા ક ન ચીરા તિ,

અર હદલ!

તિ કયયો બહાલ:

‘રદન તિો હિ

લોહીમા મળ!

‘રદનનો મન

ઘા નહી કરશો!

‘રડી મર અહી

સાભળ ન કો!

‘ન મજ

મતયથી કોઇન શ!’

અગતિ વશકષકો રોકી અગજી-સસકતિ સાહહતયન વશકષણ મળવય,

ફારસી-ઉદધનો પણ અભયાસ કયયો અન િાચન-અધયનની રવચ કળિી.

૨૧ િષધની ઊમર તિમન સતતાિાર લાઠીન રાજયપદ સોપાય

અન આપણા કલાપી લાઠીના રાજા બનયા. અગજોનો એિો વનયમ

હતિો ક રાજયપદ સોપતિા પહલા રાજાએ છ મહહના સધી દશ

દશધન કરીન ભારતિ દશનો િાસતિવિક પહરચય મળિિો. સરવસહજી

માટ તિો એ અતયતિ આશીિાધદ સમાન સાવબતિ થય. દશના વિવિધ

વિસતિારોની માટીની સગધ, કાશમીર જિા રમણીય પરદશોમા પરકવતિન

પયપાન અન પતની રમાબાનો વિયોગ, આ તરણય તિતિોન કારણ

રોમાવચતિ અન વયવથતિ સરવસહજીએ પરિાસ દરમયાન ગરન,વમતરોન

અન પતનીન લખલા પતરો ગજરાતિી સાહહતયનો અમલય ખજાનો

બની રહા છ.૧૬ થી ૨૬ િષધની ઉમરના ૧૦ િષધના ગાળામા જ

૫૦૦થી િધ વિવિધ પસતિકોનો અભયાસ કરલો અન ૨૫૦ થી ઉપર

ગજરાતિી સાહહતયના ઘણા જિી રચનાઓ કરલી.

રમા સાથ આિલી ખિાસ જાવતિની દાસી મોઘી (પછીથી શોભના)

પર ઢળલી િતસલતિા એન કળિિા જતિા સધાયલી વનકટતિાન

કારણ ગાઢ પરીવતિમા પહરણમી અન એમના આતિરબાહ જીિનમા

ખળભળાટ મચી ગયો.શોભના સાથના પરણય સબધના લીધ કહિાય

છ ક એમના પતની રમાબાએ એમન એમની ભાિતિી મીઠાઈ ઝર

આપય અન એમન મતય થય.

“મહ પતિળી કઈ છ

ઘડી હદલમા હજારો હોશથી,

એ પતિળી જન ગણી તિનો થયો હ બાિરો !,

એ પતિળીના જાદન કો જાણનાર જાણશ !

તિ કોઈ માશકન મખ છ?

એજ પછ બાિરો !”


યિરાજભાઇ, પરથમ તિો આપન વિચારયાતરામા હાહદધક સિાગતિ છ.

ધનયિાદ

મારા ખયાલ મજબ હફલમના પરોડસર રીતિશ મોકાસણા ભારતિમા નથી રહતિા. તિો તિમ બન પહલથી જ વમતર હતિા?

ઇફ આઈ એમ નોટ રોગ, જમ તિમ અન રીતિશભાઈ બલોગ થકી વમતરો થયા તિમ હ પણ એમની સાથ બલોગના માધયમથી જ વમતર બનયો છ. અમ બન પહલા વમતરો બનયા ન પછી હફલમનો જનમ થયો. આ િાતિ મ ઘણા ટીિી અન નયઝ પપરના ઈનટરવયમા કહલી છ.

નાઈસ, આપ આ પહલા હફલમમા ડીરશન કરલ છ ક પછી બીજો કોઈ હફલમી અનભિ ખરો?

એઝ ડીરકટર મ ઘણી શોટધ હફલમો કરલી છ પણ ફીચર હફલમ, માર માટ પહલી િાર છ. મ અમક ડોકયમનટરી હફલમ પણ ડીરટ કરલી છ.

yku¤¾

યિરાજ જાડજા


ઓલિયઝ રહીશ સાથ ટીમનો મ એક ટીિી ઈનટરવય જોયલો છ જમા રીતિશભાઈએ કહલ ક તિમણ ઘણી નોિલ લખલી છ. તિો આપ આ જ કોનસપટ પર હફલમ બનાિિાન કમ નકી કય ?

િલ, અમ અન રીતિશ ભાઈ પહલીિાર મળા તયાર મન એક અલગ જ કોનસપટ િાળી સટોરી કહલી. પછી અમ હફલમ બનાિિા માટ નકી કય. તયાર બાદ તિમણ મન મડીકલ ડોપબરક િાળી સટોરી મોકલી આપી.

કમ તિમ મડીકલ ડોપ બરકના કોનસપટન પરાધાનય આપય?

એિ કહ ક તિ કોનસપટ િાળી નોિલ િાચીન હ ખબ ખશ થયલો. છલા તરણ િષધથી હ કોઈ ફીચર હફલમ ડીરટ કરિા માટન સિપન જોઈ રહો હતિો. રીતિશ ભાઈ મન મળા, અન તિમણ મન મારી ઈચછા શવતિ મજબનો કોનસપટ મોકલી આપયો. મન મડીકલ ડોપ બરકિાળા કોનસપટ પર િધ તિો એટલા માટ સોફટ કોનધર છ ક; એક તિો અતયાર સધી ગજરાતિી હફલમ ઉદોગમા આિા કોનસપટ સાથ કોઈ હફલમ નથી બની. અન બીજ ક મારા ફાધર એક ડોટર હતિા. રીતિશ ભાઈનો ખબ આભાર ક તિઓ આ િાતિ જાણતિા ના હોિા છતિા મન મારો ડીમ કોનસપટ મોકલી આપયો.

રીતિશભાઈ પરદશમા રહતિા હોય આપન કોઈ અગિડતિા પડલી?

એમના તિરફથી મન કોઈ અગિડ નથી પડી. ઉલટાન એમણ તિો મન આ પરોજ ટનો લીડર જ બનાિી દીધલો. મારા માટ આ એક ચલનજ હતિી ક એકલા હાથ આખો પરોજ ટ હનડલ કરિો. પરી પરોડશનથી લઈન પોસટ પરોડશનના દરક તિબક તિઓએ મન પરતિો સહયોગ આપયો છ. મન ઘણીિાર એિ હફલ થાય છ ક તિઓ મારી સાથ જ છ એક મોટા ભાઈ સમાન.

હફલમની સટાર કાસટ સાથ કિો અનભિ રહો?

હ ઘણો લકી છ ક, જિા મન સહયોગી પરોડસર મળા તિિા જ હફલમના સટાર કાસટ. હફલમ શહટગ દરમયાન બધા એિા હળીમળીન શટ કરતિા ક હફલમન શહટગ અમ વનધાધહરતિ સમય પહલા જ પણધ કરી દીધલ.

મ સાભળ છ ક, હફલમન શહટગ તિમ બહ ઓછા હદિસોમા પર કરલ?

હા સાચી િાતિ છ. મ પહલીિાર રીતિશ ભાઈ સાથ શહટગ શીડલ શર કરલ તયાર તિઓ ખબ નિાઈ પામી ગયલા. તિઓ હમશા એિ કહ ક, હ તિો નોન હફલમી વયવતિ છ. આથી મન પણ એ ચલનજ લાગી અન હફલમન શહટગ ફતિ અવગયાર હદિસમા પર કરલ. રીતિશ ભાઈએ મન ખબ શાબાશી આપલી. મારી પહલી હફલમ ડીરટ થઇ અન એ પણ વનધાધહરતિ સમય પહલા. જો ક ઘણા હડરટરોએ આ કામ કય હશ. પણ મારા માટ એ એટલા માટ મહતિન છ ક એન હ ચલનજ ગણ છ.

અગર આપન િાધો ના હોય તિો હફલમ વિષ િાચક વમતરોન કશક કહશો?

સયોર, હફલમની કથા શરઆતિ ટીનએજર છોકરા અન છોકરીથી થાય છ. એક તિરફી પરમ કરી રહલ છોકરાનો પરમ આગળ િધ તિ પહલા બન અલગ થઇ જાય છ. બન ફરી મળ તયારના સજોગો જ હફલમન મહતિન પાસ છ. મડીકલ ડોપ બરક લઈન બનલી આ પરથમ ગજરાતિી હફલમ છ. હફલમમા કોમડીની સાથ ડોટર અન દદણીના તિથા મા અન દીકરી િચચના સબધની િાતિ છ. એક અલગ ઈમજ ધરાિતિી હફલમ દશધકો વનહાળી શકશ.

આપ કહલ િાતિ પરથી જ હફલમ જોિા માટ મન લલચાય છ. હ જરર આ હફલમ જોિા જઈશ. રીતિશભાઈ વિચારયાતરાના એક કોલવમસટ છ. એમની નિલકથા પરથી

બનલ હફલમ પણ અદભતિ જ હશ. તિમ એકપણ હફલમ ડીરટ ના કરી હોિા છતિા તિમારા પર મકલ વિશાસન તિમ સાથધક કરી બતિાવયો છ. આ અગ આપ કશ કહશો?

રીતિશ ભાઈએ મારા પર મકલ ટસટ કદાચ ભગિાનની પરરણા હોઈ શક. મ પરોફશનલ હફલમ મહકગનો કોસધ કરલો છ એની જાણ એમન હતિી. અમ બન વમતરતિાના બીબામા એિા ઢળી ગયા ક, પછી એિા કોઈ કારણો વિષ વિચારિાન બદલ અમ બધ ધયાન કમ કરીન સારી ગજરાતિી હફલમ બન એમા લગાવય.

હફલમ જગતિની કોઈ વયવતિન આપ

આદશધ માનીન ડીરશન માટ શીખયા છો? આમ તિો મન કોઈએ અગતિ રીતિ શીખવય

નથી. પણ વનમષ દસાઈન હ મારા મનટર માન છ. એમની કાયધ શલીથી હ પરભાવિતિ ખરો. બાકી તિો હફલમો જોઇન હફલમોમાથી હ ઘણ શીખયો છ. અનરાગ કશયપ જિા ડીરકટરોથી પરભાવિતિ ખરો.

અતિમા આપ િાચક વમતરોન કોઈ સદશ આપિા માગો છો?

સિથ િાચક વમતરોન નમર અરજ કર છ ક, માર અન રીતિશ ભાઈન આ સહહયાર સજ ધન જોિા આપ અિશય જશો. લોકોન મનોરજન સાથ અમન પરરણા અન આશાસન મળ તિિી જ આશા સાથ મૌવલકભાઈ આપનો ખબ ખબ આભાર ક આપ મારા શબદોન તિમારા મગઝીન વિચાર યાતરામા આલખિા નકી કય છ.

આપનો પણ ખબ ખબ આભાર યિરાજભાઈ. મિી માટ આપન તિથા પરી ટીમન ખબ ખબ શભચછાઓ


Ãk

ík[z ý

V

Þ

÷ þ¤ »k

¾øk

s

Í

¼ík

Mk

n

ûk

AxX

Z

ËÄ

Lk

çk{ h

f

½

f ¤તિતિમા સતિ ભળ એટલ માતિતિ પરગટ. આજનો મહહમા

ખબ અનરો છ. મા ભારતિીની આરાધના અન મા ગજ ધરીમા શધધા.

ગજરાતિી ભાષાએ મારી માતિભાષા.

ગજરાતિી ભાષા એટલ શબદોનો લીલો પાલિ ઓઢી અન િાયો

થકી લાગણીની સહરતિા િહતિી કરતિી મારી વનમધળ માતિભાષા.

સમાજન િડીલ એ માતિભાષા છ. કારણક એ જ આપણા સામાજીક મલયોના સસકાર આપ છ. કોઈપણ

દશન િતિની હોય તિ તિના દશની સાથ તિની માતિભાષાન ખબ પરમ કરતિો હોય છ.

શબદોના તિોરણ બધાય અન મન પરફવલતિ બની ડોલિા લાગ. કારણક, માતિભાષામા કહિાયલ

કોઈ સરસ પવતિ હોય, કવિતિા હોય ક સવિચાર; એના શિણ માતરથી રિાટા ઊભા થઇ જાય. એટલ

જ અગાઉ કીધ તિમ “તિતિમા સતિ ભળ એટલ માતિતિ પરગટ.” માના સપશધથી જ દવનયાની ગમ તિિી

હતિાશા અન દઃખ દર થઇ જાય.

દરક ગજરાતિી પોતિાની માતિભાષાન કઈક આગિ જ માન આપ છ. ગજરાતિીઓના સસકાર છ ક

કોઈ પણ કાયધની શરઆતિ એમના ઇષટદિની િદનાથી કર.

આપણી માતિભાષા ગજરાતિીન િદન કરતિ વપનાકીન ઠાકોરની કોમળ કલમથી લખાયલ એક ખબ

જ સદર મતિક ગજરાતિી સાહહતયમા સોનરી અકષર અમર થઇ ગય. જમા લાગણીઓના જળ િડ;

જમા લાગણીઓ જિી ક સિદના, આસથા, દશપરમ, ભાષાપરમ અન ભાઈચારો જિા પાચ લાગણીશીલ

પચામતિ િડ માતિભાષાન પલાળિાની િાતિ કર છ. પવિતર શબદોન ચદન સાથ સરખાિી કવિ માતિભાષાની

મવતિધન ધાવમધકભાિથી પરયોજતિા કહ છ ક ચદનરપી શબદોન કાગળ પર ઘસીન માતિભાષાન શણગાર છ.

પષપોસમા સહજ વખલવખલતિા અન મહકતિા બ ગઝલ બ કવિતિાના ફલહાર અપધણ કરીન માતિભાષાન

ગજરાતિી સસકારથી મા ગજ ધરીન અમલય મ તિક ભટ આપ છ.

લાગણીના જળ િડ મદધન કર છ,

શબદો કાગળ પર ઘસી ચદન કર છ,

બ ગઝલ બ કવિતિાના પષપો અપધણ કરી,

પરથમ માતિભાષાન િદન કર છ.

- વપનાકીન ઠાકોર

એ બોલ તિો ભાષા બન છ વિિકી,

ઢળલા નયનમા શરમનો ઉતિારો.

- શોવભતિ દસાઈ

ભાષાનો ખબ જ પરમાળ અન વિિકી પહરચય આ પવતિમા કવિ શોવભતિ દસાઈ સરસ

furVÞík{kir÷f “rð[kh”


Ãkík

[z ý

V

Þ

÷þ¤»k

¾øk

s

Í¼ ík

Mk

n

ûk

A x

XZ

Úk

Ë

Ä

Lk

çk{

h¿k

f

½

f ¤શરમાળ શબદપરયોગ સાથ કર છ. ભાષા કોઈપણ હોય પણ વપરયતિમના ઢળલા નયનથી

એકએક શબદ વિિકી બન છ. અહહયા કોઈ માતિભાષાની િાતિ નથી પરતિ વપરયતિમાની ઢળલી પાપણથી

ભાષાન વિિકી બનિ કવિન અવતિશયોવતિ લાગ છ.

શબદોથી ધનિાન કવિ રઈશ મવણયાર શબદો અન ગઝલોથી ખબ જ રઈશ કવિ છ. અહહયા એ પણ

કહ છ ક,

ભાષા આિડતિી નથી તિથી ગઝલ લખ છ,

િાતિ કઈ કરિી નથી તિથી ગઝલ લખ છ.

- રઈશ મનીઆર

જયાર બીજી બાજ મનથી સરીલો અન દરકદરક ગજરાતિીઓના હદલ સધી પહોચનાર ગઝલકાર

આહદલ મનસરી માતિભાષામા વમતરભાિનો અનભિ િણધિ છ. ભાષામા ન વયાપારની દગધ હોય ક ન

અવધકારની છાટ, માતિભાષા તિો આપણા સસકાર છ. આહદલ સાહબ કહ છ ક,

ભાષાના અવધકારની િાતિ જ યા છ?

ન શબદના િહિારની િાતિ જ યા છ?

છ વમતરના જિો જ અનભિ “આહદલ”

આ અથધના વયાપારની િાતિ જ યા છ.

- આહદલ “મનસરી”

કોઈના હદયમા સથાન પામિ હોય તિો એક અસરકારક રસતિો છ “ભાષા”. મન લાગ છ ક, મારા

વયવતિિનો ઉછર હમશા મારી માતિભાષા થકી જ થાય છ.

કદાચ એટલ જ થોડા સમય પહલા મન માતિભાષાન એક જ મતિકમા િણધન કરિાની ઈચછા થઇ

અન થોડ િાચન કરતિા કરતિા ગજરાતિી ભાષાના શબદોની મહકથી આપણી ભાષા મન આભ જિડી

વિશાળ અનભિાય. આપણી અસીમ માતિભાષા મન કાવયમય મ તિકોથી સપશધિા લાગી અન મન એકએક

મતિક એક સમધિ ભાષા સમાન લાગય. અન એજ સદભથ એક મ તિક સઝય….

“શબદોની િાનગીથી જયાર આ આભ ભરાઈ જશ,

દિતિાઓના આગમનથી એ થાળ બની જશ,

એ મહકની િષાધ થશ આભમાથી

કાવયમય એક મ તિક પણ ભાષા બની જશ!”



અમદાિાદના સપરવસધધ લવખકા અન કિવયતરી સનહા પટલના પરથમ કાવયસગહ ‘અવકષતિારક’ન વિમોચન ગજરાતિી વલટરચર ફસટીિલ, કનોરીયા આરસધ એનડ સનટર ખાતિ, તિારીખ ૧૦-૧-૨૦૧૬ના રોજ સાજ પાચ િાગય ગજરાતિી સાહહતયના સપરવસધધ કવિ શી હષધ બરહમભટટના હાથ થય. કાયધરિમન સચાલન કવિ મનીષ પાઠક કરલ, અવતિથી વિશષ તિરીક સરતિના યિા કવિ નીલશ પટલ અન ગજરાતિી હફલમ ‘છલો હદિસ’ના ‘અમો તિમો’ ડાયલોગસ બોલીન પરવસધધ થઈ ગયલા મયર ચૌહાણ હતિી. પસતિક પહરચય ખયાતિનામ કિવયતરી અન વિિચક ઉષાબન ઉપાધયાય આપતિા કહલ ક,

આ અગાઉ સનહાબનની ફલછાબ પપરની ૬ િષધથી ચાલતિી કોલમ ‘નિરાશની પળ’ના લખોન સકલન કરાઈન - ટકી િાતિાધઓના તરણ પસતિક ૧. િાતિ થોડી હફની ૨. િાતિ બ પળની ૩. િાતિ દીકરીની - દીકરી એ જ સાસર કમ જિાન ? જિા પબલીશ થઈ ચ યા છ જન િાચકોએ અનહદ પરમથી િધાવયા છ. સનહાબનના લખાણમા સતી ક પરષ જાવતિ કરતિા માનિજાવતિન િધ પરાધાનય અપાય છ. તિઓન પસતિકન િાચન ખબ ઓછ છ પણ આજબાજના િાતિાિરણ અન િસતિીન િાચન અઢળક છ ન એમના િાચનનો એ િભિ એમના લખાણમા છલકાય છ. હદલ ન હદમાગન બલનસ રાખીન લખતિા આ લવખકાના લખાણમા હાસય, હળિો કટાકષ, હફલોસોફી, આધયાતયમ, પહરિતિધનશીલ વમજાજ, સિદના, માનિ સબધોની કદર, હફ,પરામાવણકતિા. પોઝીટીિીટી િગર જિા શડસ વનહાળી શકાય છ.

લવખકા - કિવયતરી સનહા પટલના ઉપરોકતિ પસતિકો મળિિા આપ િોટસએપ નબર - ૯૯ ૨૫૨ ૮૭ ૪૪૦ પર મસજ અથિા [email protected] પર ઇમઇલ કરી શકો છો.

my blog - https://akshitarak.wordpress.com/ my facebook page - https://www.facebook.com/pag-

es/Sneha-h-patel

rð{ku[Lk

લવખકા: કિવયતી નહા પટલ


ïkMku ïkMku

f÷kLku Ãke sLkkh

frð ÌËÞ yux÷u f÷kÃke


ð»ko : 2, ytf : 1 òLÞwykhe 2016 · ં અંગત વમત્ અને “વિચારયાત્ા”નાં લેખોનું ટાઇપ સેટટંગ

Documents