Antibioticagebruik bij neonaten KNMP Congres 2011, Wetenschapsdag ‘Grote zorg voor kleine mensen’ 4 oktober 2011 Dr Yves Liem, ziekenhuisapotheker Apotheek UMC Utrecht, WKZ
Oct 21, 2014
Antibioticagebruik bij neonaten
KNMP Congres 2011, Wetenschapsdag‘Grote zorg voor kleine mensen’4 oktober 2011
Dr Yves Liem, ziekenhuisapotheker
Apotheek UMC Utrecht, WKZ
3NRC Handelsblad 11/8/09
4www.nos.nl d.d. 7/8/09
Selectie en verspreiding van resistente bacteriën
blootstelling aan selectie van resistente verspreiding van antibiotica bacteriën resistente bacteriën grotendeels gevoelige resistente bacteriën uitbraak,epidemie, bacteriën pandemie
antibiotica hygiënische maatregelen gebruik
5Filius & Verbrugh. Pharm Weekblad 2001;136:958-63
Maatregelen om resistentieprobleem te beperken
Continue registratie van antibioticagebruik
Continue registratie van resistentie
Beleid- bevorderen goed gebruik van antibiotica
- beperken verspreiding van resistente bacteriën
6Adapted from: Casparie AF en Filius PMG
7
Extramuraal antibioticagebruik in Europa
8Cars et al. Lancet 2001;357:1851-3
Linden MW van der et al. Tweede nationale studie naar ziekten en verrichting in de huisartsenpraktijk; het kind in de huisartsenpraktijk. Erasmus MC Rotterdam, Afd. Huisartsgeneeskunde, 2005
Extramuraal antibioticagebruik kinderen (NL) (3)
Leeftijdsgroep Gebruikt 1 antibiotica per jaar (%)
0 – 4 jr 29
5 – 9 jr 20
10 – 14 jr 10
15 – 19 jr 15
11De Jong et al. Farmacotherapie bij kinderen 2010;1:19-24
13
Maatregelen om resistentieprobleem te beperken
Continue registratie van antibioticagebruik
Continue registratie van resistentie
Beleid- bevorderen goed gebruik van antibiotica
- beperken verspreiding van resistente bacteriën
14Adapted from: Casparie AF en Filius PMG
Antibioticagebruik Lokaal
15
Antibioticagebruik NICU
• Antibiotica: meest gebruikte groep geneesmiddelen op NICUs (wereldwijd)
• Oorzaken:
– specifieke risicofactoren voor infectie:
• prematuriteit
• invasieve procedures (catheters, TPV, beademing)
• te vroeg gebroken vliezen
• maternale infectie
– klinische symptomen van infectie zijn niet – specifiek
• Relatie antibioticagebruik en resistentie
• Toename resistentie op NICUs16
Infectie / sepsis bij de pasgeborene (1)
Early – onset sepsis: < 48 uur na de geboorte
Verwekkers: S. agalactiae (‘groep B streptococcen’), E. coli
Behandeling: penicilline-derivaat (amoxicilline / clavulaanzuur) + aminoglycoside (gentamicine)
WKZ:
Bij groep B streptococcen: overstap benzylpenicilline
Bij E. coli: eventueel overstap cefotaxim i.v.
Gentamicine na 3 dagen stop
17
Infectie / sepsis bij de pasgeborene (2)
Late – onset sepsis: > 72 uur na de geboorte
Verwekkers: S. epidermidis (CONS), S. aureus
Behandeling: vancomycine
WKZ:
cefazoline + gentamicine (nosocomiaal) amoxicilline / clavulaanzuur + gentamicine (thuis)
Bij S. aureus: overstap flucloxacilline, gentamicine stop
19
20
Diagnose sepsis
• Klinische symptomen van infectie• Positieve bloedkweek
• Laboratorium parameters: – CRP – interleukines– procalcitonine– leukocyten
21
Indicaties voor antibiotica
• Klinische symptomen van infectie, o.a.:
– temperatuurinstabiliteit
– hypotensie
– braken en diarree
– sufheid
– bolle buik
– apneu
• Risicofactoren
22
Risicofactoren voor infectie bij geboorte
• Prematuriteit
• Te vroeg gebroken vliezen
• Maternale infectie
23
Antibioticagebruik vs incidentie sepsis
24
Liem et al. Acta Paediatr 2010;99:1900-02
Antibioticagebruik NICU WKZ
Liem et al. Acta Paediatr 2010;99:1900-02
Antibioticagebruik NICUs Nederland (1)
Liem et al. J Antimicrob Chemoth 2010;65:1270-75
Antibioticagebruik NICUs Nederland (2)
Liem et al. J Antimicrob Chemoth 2010;65:1270-75
Maatregelen om resistentieprobleem te beperken
Continue registratie van antibioticagebruik
Continue registratie van resistentie
Beleid- bevorderen goed gebruik van antibiotica
- beperken verspreiding van resistente bacteriën
28Adapted from: Casparie AF en Filius PMG
29
ESBL
ESBL (1)
• Toename resistentie onder Gram – negatieve micro – organismen op NICUs
• M.n. wereldwijde toename incidentie ESBL – producerende bacteriën
• ESBL: Extended – Spectrum Beta – Lactamase
• Ontdekt in Europa begin jaren 80; daarna tevens in de V.S. en Azië
• ESBLs: plasmide – gemedieerde enzymen, die zorgen voor resistentie voor
alle penicillines en cefalosporines, incl clavulaanzuur en sulbactam
combinaties en monobactams (o.a. aztreonam)
• Met name E. coli en Klebsiella species vertonen ESBL productie
31
ESBL (2)
• Toename incidentie ESBLs: reden tot bezorgdheid?
• Ja, immers:
– infecties zijn moeilijk te behandelen door ‘multidrug resistance’ delay in de (juiste) behandeling significant langere opnameduur
meer kosten
– ESBL – incidentie: een onderschatting als gevolg van de bestaande (inadequate) identificatiemethoden
– verhoogd risico van overlijden
– ESBL – producerende stammen zijn sterk geassocieerd met optreden van epidemieën in zorginstellingen
• Dus: monitoring ESBL – incidentie neonaten in WKZ 32
Take home messages
• Ruimte voor verbetering bij extramuraal antibioticagebruik kinderen: beter volgen van de richtlijnen
• NICU: omgeving met hoge antibioticadruk risico resistentie bij neonaten
• Variatie in antibioticagebruik NICUs Nederland:
– uniformiteit is wenselijk, niet verplicht. Echter, cave: goede indicatiestelling en verstandig antibioticagebruik
• ESBL:
– wereldwijde toename in incidentie
– risico bij neonaten
33
Uitdagingen …
Uitdagingen
T.b.v. beperking antibioticagebruik:
• juiste identificatie van neonaten met infecties
• preventie van risicofactoren (bijv. inbrengen van CVC)
• strikte indicaties (protocollen)
• zo spoedig mogelijk stoppen
•… infectious disease team!!!
Met dank aan
Neonatologie UMC Utrecht:
Dr Tannette Krediet
Prof. dr Frank van Bel
Eijkman-Winkler Centrum voor Microbiologie en Infectieziekten:
Dr André Fleer
Ziekenhuisapotheek UMC Utrecht:
Dr Karin Rademaker
Prof. dr Toine Egberts
E-mail: [email protected]