KİMYASAL RİSK - uzem.irisakademi.com.truzem.irisakademi.com.tr/Uploads/10000/Dokumanlar/3f4703ec-102c-4a7c-a6... · İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal risk etmenleri hakkında

KİMYASAL RİSK UNSURLARI

1

ŞEREF ÖNAL

KİMYA MÜH.

İŞ BAŞMÜFETTİŞİ (emekli)

A SINIFI UZMAN

Eğitimin Amacı

İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal risk etmenleri hakkında temel bilgi kazandırmak

Işyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen kimyasal risk etmenlerine karşı alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini öğrenmelerini sağlamak.

KİMYASAL MADDELER

3

Öğrenim hedefleri

İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen kimyasal risk etmenlerini tanımlar.

Kimyasal risk etmenlerinin ortam ve kişiye yönelik ölçüm metotlarını sıralar.

Ulusal ve uluslararası standartlarda müsaade edilen değerleri tanımlar.

Ülkemizde ve dünyada kimyasal risk etmenlerine maruziyetin yüksek olduğu iş kollarını karşılaştırır.

Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş güvenliği uzmanının bu konudaki görevlerini açıklar.

4

İçerik

Kimyasal Risk unsurları,

Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama donanımları

Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlenmesi ve sınıflandırılması

Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü

Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS)

Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler

Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat

Asbest ve diğer lifli kimyasal maddeler

İlgili mevzuat

5

KİMYASAL MADDELER

• KİMYASAL MADDE:

• Doğal halde bulunan,

• Üretilen,

• Herhangi bir işlem sırasında oluşan,

• Atık olarak ortaya çıkan,

• Kazara oluşan,

Her türlü element, bileşik veya karışımlardır.

6

KİMYASAL MADDELER• Kimya sanayinin faaliyet alanı, doğal maddelerin kimyasal

yapısını değiştirerek diğer endüstrilerde veya günlük yaşamda

kullanılmak üzere yeni maddeler üretmektir. Kimyasalların

üretilmesi ve kullanımı gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun tüm

ülkelerin ekonomik gelişmelerinde temel faktördür,

yaşamımızın bir parçası haline gelmişlerdir. Beslenmemizi,

sağlımızı, yaşam kalitemizi doğrudan ve dolaylı olarak

etkilerler.

7

8

Organik ve İnorganiktirler

• Organik maddelerin yapısını, hidrojen ve

diğer elementlerle birleşen karbon oluşturur

• İnorganikler, Mineral kaynaklardan elde edilir.

Kimyasallar

KİMYASAL MADDELER• Dünyada 50 milyon kimyasal madde bulunmaktadır

• 400 milyon ton kimyasal üretilmektedir.

• Bunlardan 8000 ile 10 000 türü tehlikeli 300 kadarı da kanserojendir.

• Her yılda 1200 – 1500 yeni kimyasal üretilmekte ve piyasaya bir şekilde arz edilmektedir.

• Bu durumun en korkunç yanı üreten ve kullananların sağlığını nasıl etkileyeceği konusunda çok az şey yada hiçbir şey bilmemeleridir

• Burada önemli olan husus kimyasal maddenin ne kadar güvenli olduğu söylenirse söylensin mümkün olduğunca korunma önlemleri alınarak çalışılmasıdır.

9

KİMYASAL MADDELER• Bazı kimyasalların zararlarının yıllar sonra ortaya çıktığı düşünülürse hiç bir

kimyasalı tamamen tehlikesiz kabul etmemek gerektiği ortaya çıkmaktadır.

• Kimyasalların zararlı etkilerinin bir kısmı tolee edilebilir. Bir kısmı ise tolere

edilemez. Buda canlılar ve eko sistem için riek oluşturur.

• Kimyasalların güvenli bir şekilde üretilmesi, kullanılması, taşınması ve yok

edilmesi diğer bir değişle kimyasal risklerin kontrol altında tutulabilmesi

için ilk ve en önemli adım, kimyasalların özelliklerinin ve aynı zamanda da

insana ve çevreye olan zararlarının bilinmesidir.

[email protected] 5055171767 10

KİMYASALLARIN İSİMLENDİRİLMESİ

• Kimyasalların isimlendirilmesi uluslararası kriterlere göre birkaç şekilde

yapılmaktadır. Özellikle organik maddelerin isimlendirilmesinde farklı

isimlendirme sistemleri vardır. Ayrıca kimyasalların yaygın kullanılan ticari

isimleri de bulunmaktadır ve ticari isimler her zaman değişebilir, bu

nedenle etiketlerde ve malzeme güvenlik formlarında; kimyasalın bilimsel

isminin, sinoniminin ve ticari isminin belirtilmesi önemlidir.

• Etiketlerde ve malzeme güvenlik formlarında kimyasalın isimlendirilmeleri

ve özelliklerinin açıkça, anlaşılır biçimde ve uluslar arası semboller hariç,

kullanılan ülkedeki resmi dil dikkate alınarak belirtilmesi gerekir.

11

Kimyasalların Zararları

Tehlikeli kimyasallar; sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak tanımlanabilir.

Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:

Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar

Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyanlar

Çevreye zarar verenler

12

• BM tarafından hazırlanan tavsiye kararı UNRTDG kimyasalları

9 sınıfa ayırmaktadır.

• “Bazı tehlikeli maddeler ile pestisitlerin uluslararası ticaretinde

uygulanacak Ön Bildirimli Kabul Sistemine ilişkin Rotterdam

sözleşmesi” GHS sisteminin kullanılmasını zorunlu hale

getirilmiştir.

• GHS’de Sağlık ve çevre zararları 11 sınıfa ayrılmıştır

• GHS’de Fiziksel zararlar 16 grupta sınıflandırılmış olup alt

detayları verilmiştir;

13

ILO’nun sınıflandırması 170 nolu sözleşme ve 177 sayılı tavsiye Kr.

• Patlayıcı

• Parlayıcı

• Oksitleyici

• Reaktif

• Zehirli (Toksik)

• Aşındırıcı (Korozif)

• Tahriş edici

• Hassasiyet oluşturucu

• Kanserojen olan

• Mutajenik etkileri olan

• Üremeyi etkileyen (Teratojen) kimyasallar yer almaktadır.

Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona

neden olanlar ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.

14

• TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE :

• a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir,

alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik,

kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli

özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler,

• b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber

kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve

kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin

sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler,

• c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir.

15

• PATLAYICI MADDE (E): Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir. (Nitrogliserin, barut ve diasetil peroksit,…)

16

Oksitleyici madde (O) : Özellikle yanıcı

maddelerle olmak üzere diğer maddeler

ile de temasında önemli ölçüde

ekzotermik reaksiyona neden olan

maddelerdir. Oksijen, klor, nitrik asit, flor

ve hidrojen peroksit,…)

• Çok kolay alevlenir madde (F+): 0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir. (hegzan, aseton vs.)

• Kolay alevlenir madde (F):

a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen,

b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,

c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,

d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir. (etil alkol, aseton vs.)

• Alevlenir madde (F): Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. (butil alkol)

17

Genellikle Sanayide Kullanılan Alev Alabilir Kimyasal Maddeler

• Aseton

• Etil eter

• Sodyum

• Hidrojen

• Lityum

• Asetilen

• Etil Alkol

• Potasyum

18

• Çok toksik madde (T+): Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. Aldirin, etilenamin ve hidrojen sülfür, Hardal gazı (iperit), Dimetilnitrozamin, …

• Toksik madde (T): Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

• Zararlı madde (Xn): Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

19

Letal doz (öldürücü doz) nedir?• Bir kimyasal maddenin deney hayvanlarının %50’sinin

ölümüne neden olduğu doz Letal (öldürücü) doz 50 veya LD50 olarak tanımlanır.

• LD50 genellikle, vücut ağırlığının kilogramı başına alınan maddenin miligramı (mg/kg) olarak gösterilir.

• LD50 ne kadar düşükse madde o kadar zehirlidir.

20

• Aşındırıcı madde (C): Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.Aseton, Metil Etil Keton ve klorlu bileşikler

• Tahriş edici madde (Xi): Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir. azot oksit, sodyum hipoklorit, kalay klorür ve etil alkol verilebilir.

• Allerjik madde:(Xn-Xi) Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.

21

Korozif Madde Örnekleri

Korozif maddeler asidik (düşük pH’lı) veya bazik (yüksek pH’lı) olabilir.

• Sülfürik asit

• Hidroklorik asit

• Nitrik asit

• Amonyum hidroksit

• Sodyum hidroksit

• Krom trioksit

22

KANSEROJEN VE MUTAJEN

24

6331 sayılı İş Sağlığı ve

Güvenliği Kanunu

kapsamındaki

işyerlerinde uygulanır.

Ancak doğrudan

radyasyona maruz

kalan çalışanlara

uygulanmaz.

Kanserojen sınıflaması

• Kimyasal maddelerden kanser yapanların bilinmesi ve kullanılmaması amacıyla değişik birimlerce farklı sınıflamalar yapılmıştır. Sınıflamanın farklı olması kullanıcılar arasında kavram karmaşası yaratmıştır.

• Son olarak Kimyasalların Sınıflaması ve Etiketlemesinde Küresel Uyumluluk Düzeni (GHS) kurulmasıyla sorun çözülmüştür. 20 Ocak 2009 tarihinden bu yana Kanserojen sınıflamasında artık bütün dünyada standart uygulamaya geçilmiştir.

25

• Kanserojen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

• Kategori 1 T

İnsan için Kanserojen Olduğu

Bilinen Maddeler.

• Kategori 2

İnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler

• Kategori 3

İnsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Xn

Olan Fakat VerilerinYetersiz Olduğu

Maddeler

26

asbest(ler), benzen (benzol), berilyum, kurşun kromat, formaldehit,

vinil klorür, trikloretilen ve karbon tetraklorür bu sınıfa girer.

Kanserojen Maddeler

Kanserojen maddeler içerisinde sigara dumanı, pestisitler, asbest, benzen ve nitrozaminler gibi maddeler bulunmaktadır. Bazı endüstri alanlarında çalışan işçilerde normal nüfusta görülmesi beklenmeyen kanser tiplerine rastlanmaktadır. Örneğin, mezotelyoma çok nadir görülen bir kanserdir ve sıklıkla asbest elyafa maruz kalan insanlarda görülür. Polivinil klorür (PVC) boruların ve diğer malzemelerin başlangıç maddesi olan Vinil klorür, ender rastlanan bir çeşit karaciğer kanserine neden olmaktadır.

28

1. Üreamin üretimi,

2. Kömür kurumu, kömür katranı ve ziftinde

bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonlara

maruziyete neden olan işler,

3. Bakır-nikel cevherinin kavrulması ve elektro

rafinasyonu işleminde açığa çıkan toz, duman ve

mistlere maruziyete neden olan işler,

4. Kuvvetli asit prosesi ile isopropil alkol üretimi,

5. Sert odun tozuna maruziyete neden olan işler.

KANSEROJEN VE MUTAJEN MADDELER

Kanserojenler

*Arsenik bileşikleri

*Akrilonitril

*Asbest

*Kadmiyum bileşikleri

*Benzen

* Karbon tetraklorür

*Benzidin

*Kloroform

*Beta-naftalinamin

*Etilenoksit

*Kromoksit

* Nikel tozu

*Krom tozu

*0-Toluidin

*Kurşun arsenat

*Vinil Klorür

*Sodyum arsenat

• Mutajen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

• Kategori 1 T

İnsan için Mutajen Olduğu

Bilinen Maddeler.

• Kategori 2

İnsan için Mutajen Sayılabilen Maddeler

• Kategori 3 Xn

İnsanda Üremeyi Etkileyen Maddeler.

30

MUTAJEN MADDELER

Canlıların kalıtsal yapısında değişiklik meydana getiren maddelere ve dış etkenlere mutajen denir.

Örnek olarak, güneş ışınları, yapay ışınlar ve radyoaktif maddeler (uv, x, gama ve beta ışınları gibi), manyetik alanlar, kimyasal maddeler, sigara dumanı, hava kirliliğini oluşturan gazlar, bazı virüs ve bakteriler verilebilir.

Mutajen kimyasal maddeler arasında, böcek öldürücü, ot öldürücü ilâçlar gibi tarım ilâçları başta gelmektedir. Bununla birlikte, kutulanmış gıda ve içeceklerdeki koruyucular ve temizlikte kullanılan bazı ilâçlar verilebilir.

Sigara dumanındaki ve hava kirliliğinden kaynaklanan kimyasal madde ve gazlar, birinci dereceden mutajenler arasındadır. Özellikle güneş'teki patlamalar esnasında dünya'ya gelen ışınlar mutajendir

Bununla birlikte, radyoaktif maddeler ve elektrik santralleri, mobil telefon baz istasyonları, ve her türlü elektrikli cihaz tarafından oluşturulan manyetik alanlar mutajen etkenler arasındadır.

Mutajen maddelerin yol açtığı hastalıklara örnek olarak kanser verilebilir. bununla birlikte radyoaktif maddeler gibi bazı mutajen maddeler insanların üreme hücrelerini, yani gelecek nesilleri etkilemektedir.

KANSEROJEN VE MUTAJEN MADDELER• Risklerin değerlendirilmesi

• 1- Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi belirlenerek riskler değerlendirilir ve alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri belirlenir.

• 2- Deri yolu da dahil olmak üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınır.

• 3- Belirli risklerden etkilenecek çalışanların sağlık ve güvenlikleri ile kanserojen veya mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri özel olarak dikkate alınır.

33

Kullanımın azaltılması1) İşverenler:

• a) Teknik olarak mümkün olduğu hallerde, kanserojen veya mutajen maddelerin, tehlikesiz veya daha az tehlikeli madde, karışım veya prosesle kullanımı azaltılır.

• b) Kanserojen veya mutajen maddelerin değiştirilmesi konusunda yapılan araştırma sonuçlarını, istenmesi halinde Bakanlığa verir.

34

Maddenin adı EINECS(1) CAS(2)

Sınır Değerler

Açıklamamg/

m3(3)

ppm(4)

Benzen 200-753-7 71-43-2 3.25(5) 1(5) Deri(6)

Vinilklorür

monomeri

200-831 75-01-4 7.77(5) 3(5)

—

Sert ağaç

tozları— —

5.0(5)(7) ——

35

ç) Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere

maruziyeti, Ek-2’de verilen sınır değerleri aşmaz.

• Yetkili makama bilgi verilmesi

• Risk değerlendirmesi sonucunda risk bulunduğu belirlenen işlerde, Bakanlıkça istendiğinde, işveren aşağıdaki konularda yeterli bilgileri verir.

• a) kullanılan prosesler veya işlemler ile bu maddelerin kullanılma nedeni,

• b) Kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatları ile bunları içeren maddelerin işyerinde üretilen ve kullanılan miktarı,

• c) Maruz kalan çalışan sayısı,

• ç) Alınan koruyucu önlemler,

• d) Kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü,

• e) Maruziyetin türüve düzeyi,

• f) İkame yapılıp yapılamadığı.

• Öngörülemeyen maruziyet

• Yüksek düzeyde maruziyetine neden olabilecek beklenmedik bir olay veya kaza halinde:

• a) İşveren, çalışanlara durum hakkında derhal bilgi verir.

• b) Yüksek düzeydeki maruziyet nedeni ortadan kaldırılıp, durum normale dönünceye kadar;

• 1) Etkilenmiş alana, sadece onarım ve diğer zorunlu işleri yapacak çalışanların girmesine izin verilir,

• 2) - koruyucu giysi ve solunum koruyucu ekipman kullanmaları sağlanarak,

- mümkün olduğunca kısa süreli çalıştırılır

- bu durumun süreklilik arz etmesi engellenir,

• 3) Koruma sağlanmayanların etkilenmiş alanda çalışmasına izin verilmez

• Hijyen ve kişisel korunma:

• a) Çalışanların yemeleri, içmeleri ve sigara kullanmaları önlenir.

• b) Koruyucu giysi veya uygun özel giysi verilir ve bunların günlük kıyafetlerinden ayrı yerlerde saklanabilmesi için birbirinden ayrı elbise dolapları bulundurulur.

• c) Çalışanlara uygun ve yeterli yıkanma yeri, tuvalet ve temizlik malzemesi sağlanır.

• ç) Kişisel koruyucu donanımların özel yerlerde ve uygun şartlarda saklanması sağlanır ve her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanmadan önce kontrol edilerek temizlenir, tamir edilir veya değiştirilir.

Eğitim:

Özellikle aşağıdaki konularda gerekli bilgi ve talimatı verilir:

a) Tütün kullanımının getirebileceği ek riskler de dahil sağlığı etkileyebilecek riskler,

b) Maruziyeti önlemek için alınan/alınacak önlemler,

c) Hijyen kuralları,

ç) Kişisel koruyucu donanımların kullanılması,

d) Kazaların önlenmesi ve kaza halinde kurtarma çalışmaları da dahil yapılması gereken işler,

e) Kanserojen veya mutajen madde tesis ve kapların üzerinde bulunması gereken etiket, uyarı ve tehlike işaretleri.

(2) Yeni bir risk ortaya çıktığında veya mevcut risklerde değişiklik olduğunda eğitim yenilenir ve gerektiği durumlarda belirli aralıklarla tekrarlanır.

• 2- Sağlık sorununun kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet nedeniyle oluştuğunun tespiti halinde;

• a) Çalışan; işyeri hekimi veya uygun nitelikli diğer bir kişi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir.

• b) İşveren;

• 1) İşyerinde yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir,

• 2) Riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir,

• 3) Riskleri önlemek veya azaltmak için gerekli önlemi alır ve çalışanı başka bir işte görevlendirir.

• 4) Benzer biçimde maruz kalan çalışanlara da düzenli bir sağlık gözetimi yapılır.

• (3) Çalışanların sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar Ek–3’te verilmiştir.

40

• Çalışanların sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar:

• 1. sağlık gözetiminden sorumlu işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli, çalışanların sağlık durumlarını ve maruziyet koşullarını bilmelidir.

• 2. İlgili mevzuat (İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik) hükümlerine uygun olarak yürütülmeli ve aşağıdaki hususları içermelidir:

• a) Çalışanların mesleki ve tıbbi öz geçmişleri ile ilgili kayıtların tutulması.

• b) Çalışanların sağlık muayenelerinin yapılması.

• c) Çalışanlarda biyolojik izleme yapılması, erken tanı ve tedavinin sağlanması.

• d) Sağlık gözetimi kapsamında, çalışanlara iş sağlığı alanında en son geliştirilen testlerin uygulanması.

41

• Kayıtların saklanması:

• 1- Belirlenen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıl süre ile saklanır.

• 2- İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa verir.

42

• Üreme için toksik madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

• Kategori 1 Tİnsanda Üreme Yeteneğini Bozduğu Bilinen Maddeler.

• Kategori 2İnsanda Üremeyi Bozması MuhtemelMaddeler.

• Kategori 3 Xnİnsanda Üremeyi Etkileyen Maddeler. PBB'ler, PCB'ler, selenyum bileşikleri ve vinil klorür

43

• Çevre için tehlikeli madde (N):Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.

44

KİMYASALLAR

• Akut etki,

Bir maddenin yüksek konsantrasyonuna kısa süreli (genellikle bir vardiyada) maruziyetin yarattığı etki,

45

KİMYASALLAR

• Kronik etki,

Bir kimyasala uzun süreli ve tekrarlanabilir maruziyetin yarattığı etki. Bu etki uzun zamandan sonra hissedilir.

46

Tehlikeli Kimyasallar – Ev Ürünleri Listesi

47

ÜRÜNLER TEHLİKELİ KATKI MADDELERİ TEHLİKELER

Aerosol spreyler Bütanol, Bütan, Propanol Alevlenir, İrritan, Toksik

Amonyak bazlı temizlik

Amonyak, Etanol,İrritan, Toksik, Korozif(çamaşır suyu ile karıştığı zaman zehirli gaz oluş turur)

Piller Sülfürik asit, Kurşun Korozif, Toksik

Yer/mobilya cilaları

Dietilen glikol, Petrol distilatları, Nitrobenzen

Toksik, Alevlenir

Lateks boyasıReçineler, Glikol, Eterler, Esterler Alevlenir

Yağ bazlı boyaEtilen, Alifatik hidrokarbonlar, Petrol distilatları

AlevlenirToksik

Kimyasal Etkileşimleri

Aynı anda organizmaya giren iki kimyasal birbirinin fizyolojik etkisini 3 şekilde etkileyebilir.

• Bağımsız etki

• Sinerjik etki

– Additif etki

– Potansiyalizasyon

• Antagonizma

Bağımsız etki

• Her iki madde birbirinden tamamen ayrı bağımsız fizyolojik etkide bulunabilir.

Sinerjik etki

• Aynı organda aynı yönde ve aynı şekilde etki ediyorlarsa “Sinerjik etki” ortaya çıkar. Sinerjik etki Additif etki veya potansiyalizasyon şeklinde görülür.

• Additif etki: Organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren 2 kimyasalın toplam etkisi bunların bir birlerinden ayrı iken gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına eşittir. (1+1=2). Örnek: Organafosforlu insektisitler dialipos, naled ve paration gibi maddeler temas edildiğinde görülen toplam etki her bir kimyasala tek tek maruz kalındığında görülen etkinin toplamıdır.

Sinerjik etki

• Potansiyalizasyon: Bir kimyasal, diğerinin etkisini arttırır. Böylece birinci madde potansiyatör olarak etki eder ve toplam etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin toplamından fazladır (1+1=4). Asbeste maruziyetle birlikte sigara içiminde görülen akciğer kanseri asbeste maruziyet sonrası içenlerde içmeyenlere göre 40 defa fazladır. Yine; Triklor etilen ile birlikte strene maruziyet sonucu görülen etki herbirinin tek tek etkisinden fazladır. Civa’ nın toksik etkisi bakır tarafından potansiyalize edilir.

Örnek Potansiyalizasyon

• Başka bir Örnek; Paration zehirlenmesinde tedavi olarak 2 PAM iyodur kullanıldığında paration letal dozu 2 kat artarken, 2PAM iyodur ile atropin birlikte verildiğinde paration’un letal dozu 128 kat artar.

• Bazı durumlarda bir madde tek başına zarara sebep olmaz, ama başka bir kimyasalın toksik etkisini artırabilir (0+1=3). Örnek: Yaygın kullanılan çözücülerden olan isopropanol’ un karaciğere hasarı yoktur. Ancak CCI4 ile birlikte olduğunda CCI4 ün karaciğere yaptığı hasarı arttırır.

52

Antagonizma:

• Bir kimyasalın etkisi başka bir kimyasal tarafından ortadan kaldırılabilir (1+1=0). Yani iki maddeden biri diğerine zıt etki edebilir. Bu etkiden zehirlenmelerde antidotunu bulmak için yararlanılır. Endüstride ise n-Hegzan ile toluene birlikte maruziyette toluen’ in etkisi karma fonksiyonlu oksidazları (KFD) inhibe ettiğinden ve n-Hegzan’ın biyotransformasyonu da karma fonksiyonlu oksidazlar tarafından gerçekleştirildiğinden n-Hegzan’ ın toksik etkisi görülmez.

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

Kimyasalların Vücuda Giriş Yolları

Kimyasalların sağlık zararları, vücuda bilinen üç yoldan girmekle meydana gelir

• Solunum

• Absorbsiyon (deri veya gözlerden absorbe edilerek)

• Sindirim (yiyerek, içerek)

Hedef Organlar

• Kimyasallar vücuda girdikleri zaman lokal veya sistemik etkilere sebep olabilirler. Kimyasallar eğer kan dolaşımına geçer ve böylece vücudun tüm kısımlarına dağılırlarsa sistemik etkilere neden olurlar. Ancak kimyasalların toksik etkileri, tüm organlarda aynı değildir. Genellikle 1-2 organı etkilerler. Kimyasalların toksik etkilerini gösterdikleri bu organlar hedef organ olarak tanımlanır. Deri, merkezi sinir sistemi, kan dolaşım sistemi, karaciğer, böbrek, akciğer, kas ve kemik iliği en fazla hedef alınan organlardır.

Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik

Karbon monoksit

Vinil klorür

Tiner

Benzen

Tolüen

Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar

Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner

Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları

Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun

Kurşun

Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri

57

Hedef Organ Etkileri

Kimyasal Etkilerle Ortaya Çıkabilecek Meslek Hastalıklarına Karşı Alınacak Önlem

• Kurşun ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, kan yapıcı sistem, karaciğer ve böbreğin durumu incelenerek, kurşuna hassas olanlar ve alkolikler, bu işlere alınmayacaktır.

• (MAC: 0,15 mg/m3 İşçi başına hava miktarı 15 m3, sağlık kontrolü 3 ay)

• (Yönetmelikte yeni değerler konularak daha sıkı tedbirler alınması istenmektedir.

• Bağlayıcı biyolojik sınır değer:

70 μg Pb/100 ml kan.

58

1) Uygun havalandırma yapılacak.

2) İşyeri temiz ve düzenli tutulacak

3) Çalışan başına 15 metreküp hacim düşecek.

4) Kişisel hijyen kurallarına uymaları sağlanacak.

5) Çalışma ortamında yeme içme yasaklanacak.

6) Uygun kişisel koruyucu kullanımı sağlanacak

7) Çalışma ortamında ortam ölçümü yapılacak ve biyolojik ölçüm yapılacak.

Sınır değer 0.15 mg/m3,

8) Kanda kurşun bakılacak bağlayıcı biyolojik sınır değer 70 mikrogr/ 100 ml kan

9) Periyodik sağlık kontrolü her üç ayda bir yapılacak, çalışanların hazım şikayetleri olup olmadığı, diş etlerinde burton çizgisi bulunup bulunmadığı, kolların ekstansiyon durumları incelenecektir. İdrarda kopraporfirin aranacak ve kanda hemoglobin yüzdesi ölçülecek, bazofil granulasyonlu eritrosit sayımı yapılacaktır. Gerektiğinde kanda ve idrarda kurşun aramak üzere numuneler, ihtisas laboratuvarlarına gönderilecektir.

10) Kurşun zehirlenmesi tespit edilenler, yaptıkları işten ayrılacaklar, tedavi altına alınacaklardır.

59

Örnek: KURŞUNLA YAPILAN ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

• Civa cevherinin elde edilmesi ile ilgili çalışmalar, karaciğer veya böbrek yetersizliği olanlar ile cilt hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.(0,02 mg/m3, sağlık kontrolü 3 ay)

Civafülminat imalinde çalıştırılan işçilerin, yemeklerden ve

işyerini terk etmeden önce ellerini ve kollarını, % 10 luk

sodyumhiposülfitle yıkamaları sağlanmalıdır. Civa bulunan

kaplar, serinyerde saklanmalı kapakları kapalı

bulundurmalıdır.

• Arsenikle yapılan çalışmalarda, cildi nemli ve hassas olanlar ile cilt, karaciğer ve sinir hastalığı olanlar, bu işlere alınmayacaklardır. (0,5 mg/m3, sağlık kontrolü 6 ay)

60

• Fosfor ve beyaz fosforun sanayide kullanımı ile ilgili çalışmalarda, (Sağlık muayenesinde çene filmi ve diş filmi istenmektedir, fosfordan meydana gelen alt çene nekrozu (Fossy - Jow) nun ilk belirtileri aranacaktır.)

• – Kibrit yapımında beyaz fosforun kullanılması yasaktır.

• Beyaz fosfor yerine, kırmızı (amorf) fosfor veya fosforseskisülfür yahut diğer uygun maddelerin kullanılması mümkün olan hallerde beyaz fosfor kullanılmayacağı gibi, havai fişek ve maytap imalinde de beyaz fosfor kullanılmaz.

• – Beyazfosfor, su sızdırmaz uygun kapaklı kaplarda ve bu kaplar tamamen suya batmış bir halde saklanacak ve gerektiğinde bu şartlarla taşınacaktır. Beyaz fosfor ihtiva eden kabın konulduğu suyun donmasına karşı gerekli tedbirler alınacaktır.

• – Fosforla ilgili yangın çıktığı hallerde; fosforoksitlerin dumanlarına karşı kişisel korunma araçları olmıyan bütün işçiler, yangın yerinden hemen uzaklaştırılacak ve yangın tamamiyle sönüp, erimiş fosfor, sertleşinceye kadar yerler bol soğuk su ile sulanacak ve sertleşen fosfor kum veya toprakla örtülecek ve gereği gibi temizleninceye kadar ıslak tutulacaktır.

61

• Ensektisit olarak kullanılan organik fosforun üretiminde, karbamatlı ensektisitlere maruz kalanlarda, rutin olarak biyokimyasal testle kolinesteraz aktivitesinin tayini yapılacak

Kolinesteraz seviyesi % 25 oranında düşünce işçi, organik fosfor bileşikleri ile temas ettirilmeyecek, işi değiştirilecektir. (sağlık kontrolü 6 ay)

• Kadmiyum ve cevherinin üretiminde, (sağlık kontrolü solunum sistemi ve böbrek kontrolü yapılacak MAK: 0,1 mg/m3, )

• Manganez ve bileşiklerinin üretiminde,

sinir sistemi, solunum sistemi, frengi hastalığı ve ruh hastalığı tespit edilenler, bu işlere alınmayacaklardır. (zehirlenme tespitinde derhal işçinin yeri değiştirilecek)

62

• Krom ve bileşiklerinin üretim ve kullanımında, (Burun septumu, ülser, solunum, cilt) ) İşçilerin el ve yüz temizliğine dikkat edilecek ve ellerin % 5 hiposülfit dö sud ile yıkanması sağlanacaktır

• Berilyum alaşımlarının hazırlanması ve kullanımında, (solunum sistemi ve zayıflama durumuna bakılacak, 2 mg/m3 )

• Azot oksitleri ile yapılan çalışmalarda, (süzgeçli maske ve temizhava maskesi ile çalışılacak)

63

• Benzen ve benzen bileşikleri ile yapılan çalışmalarda,

(karaciğer hastalığı olanlar işe alınmayacak, içinde bulunduğu kullanılan kimyasalın %1 inden fazla olmayacak, Kanserojen Mutojen Mad. Yön. 3,25 mg./m3

1 ml/m3 (ppm)

Solventler, tinerler ve benzerleri ile deri, plastik ve benzerlerinden mamul eşya imalat sanayiinde kullanılan her çeşit yapıştırıcı maddelerin içinde bulunan benzen miktarı (% 1) den fazla olmayacaktır.

64

• Anilin ve nitro-amin türevleri ile yapılan çalışmalarda,

(cilt böbrek karaciyer hastalığı olanlar kontrol altına alınacak)

• Halojenli hidrokarbonlarla yapılan çalışmalarda,

(cilt böbrek karaciyer hastalığı ve klora karşı alerjisi olanlar)

• Karbon sülfür ile yapılan çalışmalarda,

(böbrek, karaciyer ve sinir sistemi kontrol edilecek, 20 ppm, 60 mg/m3)

• Kükürtlü hidrojenle yapılan çalışmalarda, 20 ppm

65

ÇALIŞMA ORTAMINDA

SAĞLIK AÇISINDAN ZARARLI FAKTÖRLER

Tozlara-Organik tozlar- Bitkisel,- Hayvansal,b- İnorganik tozlar(Metalik, Ametalik,Kimyasal, Doğal bileşik1- Fibrojenik Tozlar,

(Asbet, Talk)2- Toksik (kurşun, krom,

mangan, kadmiyum ağır metaller)

3- Kanserojen tozlar,4- Radyoaktif,5- Alerjik,6- İnert (kireç taşı, alçı

Çözücüler1-Primer tahriş

ediciler-Sert sabun,

deterjan -Asit ve bazlar,

reçineler 2-Allerjenler-Kömür katranı

türevleri,-Azo boyaları

66

A- FİZİKSEL FAKTÖRLER B- KİMYASAL

FAKTÖRLER

C- BİYOLOJİK FAKTÖRLER

KATI

MADDELER;

Zehirlenmeye

yol açma

durumu en zayıf

olan

durumlarıdır.

Ancak üretim

sürecinde daha

tehlikeli hale

gelebilmektedirl

er (Kereste,

kaynak çubuğu,

poliüretan v.s.)

Gazlar ve Buharlar

1-Boğucu gazlar

-Basit boğucu (Co2)

-Kimyasal boğucu (CO)

2-Tahriş edici gazlar

-NH3,SO2,Cl,

-Asit buharları,

-Azot oksitleri

3-Sistemik zehirler

-CCl4, Alkoller, benzen

4-Narkotikler (Toluen

vb.çözücüler)

KİMYASAL TOZLAR• İnert toz: Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen

akciğerlerde yapısal ve/veya fonksiyonel bozukluk yapmayan tozları,

• Kristal yapıda SiO2: Kuvars, tridimit ve kristobaliti,

• Lifsi tozlar: Uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan parçacıkları,

• Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1–5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozları,

[email protected] 5055171767 67

KİMYASAL TOZLAR• Toz ölçümü: İşyeri ortam havasındaki toz miktarının

gravimetrik esasa veya lifsi tozlarda lif sayısına göre belirlenmesini,

• Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer (ZAOD/TWA): Günlük 8 saatlik zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama değeri,

• Okuyucu: ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması konusunda eğitim almış hekimi,

• (Pnomokonyoz okuyucu eğitimi İSGÜM tarafından hekimlere verilir)

[email protected] 5055171767 68

KİMYASAL TOZLAR• İşveren, tozdan kaynaklanan maruziyetin önlenmesinde

aşağıdaki önlemleri alır;

• a) İkame yöntemi uygulamak,

• b) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonunun yapılması ve toplu koruma yöntemi,

• c) Mühendislik önlemi ile toz çıkışını önlemek,

• ç) İhtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunmasını,

• d) Alınan önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda KKD

• e) Yeterli kontrol, denetim ve gözetim yapılmasını,

• f) Atıkların, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatına uygun olarak bertaraf edilmesini,

[email protected] 5055171767 69

KİMYASAL TOZLAR• Tozlu işlerde yapılacak risk değerlendirmesinde aşağıda

belirtilen hususlar özellikle dikkate alınır.

• a) Ortamda bulunan tozun çeşidi,

• b) Ortamda bulunan tozun sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,

• c) Maruziyetin düzeyi, süresi ve sıklığı,

• ç) Bu Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan mesleki maruziyet sınır değerleri,

• d) Toz ölçüm sonuçları,

• e) Alınması gereken önleyici tedbirleri,

• f) Varsa daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları. 70

KİMYASAL TOZLAR• Hangi sıklıkta standart akciğer radyografilerinin çekileceği

işyeri hekimince belirlenir.

• Asbest ve türleri, kuvars içeren tozlar hariç diğer tozların bulunduğu akciğer radyografisi işyeri hekimi tarafından maruz kalınan tozun özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilir

• Asbest ve türleri, kuvars içeren tozların bulunabileceği işyerlerinde çalışanların standart akciğer radyografileri okuyucu tarafından değerlendirilir.

• İşyeri ortamındaki tozlardan kaynaklanan hastalıkların yükümlülük süresi 15 yıldır. Bu süreyi aşan işyerlerinde, evrakların saklanması hastalıkların yükümlülük süresine göre uzar 71

KİMYASAL TOZLAR• Özellikle verilmesi gereken eğitimler şunlardır.

• a) Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler,

• b) İşyerinde bulunan tozun çeşidinin tanınması, tozdan kaynaklanan sağlık ve güvenlik riskleri, meslek hastalıkları, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler hakkında bilgiler,

• c) Çalışanların kendilerini ve diğer çalışanları tehlikelerden koruması için yapılması gerekenler ve alınacak önlemler,

• ç) Kişisel koruyucu donanımların doğru kullanımı ve bakımı.

72

TOZLAR KİMYASAL KÖKENİNE GÖRE İKİ GRUBA AYRILIR:

1. Organik Tozlar:

• a) Bitkisel kökenli tozlar (pamuk tozu, tahta tozu, un tozu, saman tozu v.s.)

• b)Hayvansal tozlar (tüy, saç v.s.)

• c)Sentetik bileşenlerin tozları (Diklordifeniltrikloretan (DDT), trinitro toluen (TNT) v.s.)

73

I- ORGANİK TOZLARIN MEYDANA GETİRDİĞİ PNÖMOKONYOZLAR:

• BİSSİNOZ (Pamuk pnömokonyozu)

• Bissinoz pamuk ile çalışan işçilerin %30-40 ında (çok hafif şekilleri de dahil olmak üzere) görülebileceği bildirilmektedir.

• 5-10 yıl içinde görülür. Önceleri Pazartesi günleri hastalığı şeklinde, ikinci aşamada haftanın diğer günlerinde de rahatsızlıklar görülür. Üçüncü aşamada (20-30 yıl içinde) bronşit ve astmatik bir tablo yerleşir.

74

2- İNORGANİK TOZLAR;

Kurşun, demir, bakır, çinko gibi metal ve kükürt, karbon (kömür) gibi ametallerin ve bunların bileşiklerinden oluşan tozlardır.

• a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.)

• b)Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu)

• c) Kimyasal bileşiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi).

• d) Doğal bileşiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.)

75

1- Fibrojenik tozlar:

Lifli (fibrojenik) yapıya sahip maddelerin tozları akciyerlerde fibrojenik yapı denilen şişkinlikler oluştururlar. Silis, asbest, talk, magnezyum bu tür lifli yapıya sahiptirler. (Silikozis, asbestoz, talkoz, aliminoz)

Pnömokonyozlar-Silis: Silikoz (maden, tünel, taş üretimi, seramik endüstrisi) Tabiatta en çok bulunan kuvars olup tozdaki silis miktarına göre tehlikesi artar.

Kuvars (ateşe dayanıklı tuğla, döküm işleri)

Kuvars tozu, kizelgur (Filtre ve izalasyon malzemesi işleri) Kaolin (seramik end.,sıhhi tesisat, elektrik tesisatı işi)

76

Asbestin Özellikleri;-Asbest: Asbestoz (eternit, fren balataları, asbest tozları) bu tür

pnömokonyozlara sebep olan tozlardır.Asbest, başta asbestli çimento (%84), Yer döşemesi (%0.5), Sürtünme elemanları

(%12), Conta, salmastra (%2,2), Tekstil olmak üzere çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır.

• -Isıya dayanıklıdır (Erime noktası demire eşdeğer),

• -Esnek, yüksek gerilme direncine sahip (Çelik telden daha mukavim),

• -Isı ve elektrik iletkenliği çok düşük,

• -Çeşitli kimyasallara karşı dayanıklı,

• -Mikroorganizmalara karşı dayanıklı,

• -Sürtünmeye ve aşınmaya karşı dayanıklı,

• -Çeşitli maddelerle kolay karışır, kolay şekillenir,

• Yeryüzünde tüm bu özellikleri bir arada bulunduran tabii ya da suni başka bir materyal yoktur.

77

78

79

• Asbest :

• - Aktinolit Asbest, CAS No 77536-66-4,

• - Grünerit Asbest (amosit) CAS No 12172-73-5, (Kahverengi)

• - Antofilit Asbest, CAS No 77536-67-5,

• - Krizotil, CAS No 12001-29-5, (Beyaz)

• - Krosidolit, CAS No 12001-28-4, (Mavi)

• - Tremolit Asbest, CAS No 77536-68-6.

lifli silikatlarıdır.

80

Asbest içeren MalzemelerGenelde asbest içeren malzemeler

• Spreyli alev geciktiriciler,

• Akustik sıva, boru, tank ve kazan izolasyonu,

• Laboratuvar bankosu üzerleri,

• Çeker ocak panoları,

• Tavan ve döşeme fayansları ve döşeme örtüleri

Asbestli malzemelerin bozulup havayla taşınır toz biçime gelmesi engellenirse, sağlığa zararı dokunmaz.

81

• Türkiye 01.01.1996 tarihinden itibaran Mavi ve Kahverengi asbestin içinde bulunduğu amhibol grubu asbest yasaklamıştır.

• Avrupa Birliği'de 2005 yılından itibaren AB'ye üye ülkelerde asbest üretimi ve kullanımını yasaklamıştır.

• Türkiye 25.01.2013 tarihinde tamamen yasaklanmıştır.

• İKAME MALZEMELER

• Silisyumdioksit, cam elyaf-cam yünü, kaya yünü, suni elyaflar

82

ASBETLE İLGİLİ YASAKLAMALAR

• Resmi gazete: 25.01.2013/ 28539-Md.5

• (1) Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatındaki hükümler saklı kalmak kaydı ile asbest konusunda aşağıdaki hükümlere uyulur.

• a) Asbestin her türünün çıkarılması, işlenmesi, satılması ve ithalatı,

• b) Asbest içeren her türlü ürünün ithalatı ve satılması,

• c) Asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve işlenmesi

• yasaktır.

83

ASBETLE İLGİLİ YASAKLAMALAR

• c) Asbest söküm uzmanı: Yönetmelik kapsamında belirtilen işlemlerin uygulanması aşamasında işveren tarafından sorumluluk verilen, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını bitirip, sınavda başarılı olarak kurs bitirme belgesi alan kişiyi, İş güvenliği uzmanı olma şartı var ve 30 saatlik eğitim

• b) Asbest söküm çalışanı: Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını tamamlamış ve kurs bitirme belgesi almış çalışanı, tanımlar. 6 saatlik eğitim

84

Risk değerlendirmesi 6• 1) İşveren, asbest tozuna maruziyet riski

bulunan çalışmalarda, asbestin türü ve fiziksel özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.

85

Asbestle Ölçümleri 10

• e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma süresinde (bir vardiya) işçinin maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.

• f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM)kullanılarak Dünya Sağlık Teşkilatı’nın 1997 tarihinde tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla yapılacaktır.

86

• Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.

• Sınır Değer

• Madde 10 — İşveren, işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.

87

Sağlık gözetimi• a) Bu işleri ilk defa yapacak kişinin, önce işyeri hekimi

tarafından genel sağlık durumu değerlendirilir.

• Özellikle solunum sistemi muayeneleri başta olmak üzere genel sistemik fizik muayene ile diğer tetkik ve kontrolleri yapılır.

• İşyeri hekimi, risk değerlendirmesi ve ölçüm sonuçlarını dikkate alarak çalışanların sağlık durumlarını değerlendirir ve değerlendirme sonucuna göre akciğer radyografilerini uygun sürelerle tekrarlar, bu süre 2 yılı aşamaz.

88

Kayıtların tutulması 17• a) Asbest söküm işini yapan veya yaptıran işveren, asbest

sökümünde görev alanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve maruziyet düzeyini belirten kayıtları tutar ve saklar. İşyeri hekimi, diğer sağlık personeli veya sağlıktan sorumlu kurum ve kuruluşlar talep etmeleri halinde bu kayıtları inceleyebilir. Çalışanlar kendilerine ait kayıtların bir örneğini alabilirler. Çalışan ve/veya temsilcileri kayıtlar hakkında isimsiz olarak genel bilgileri alabilirler.

• b) Asbest tozuna maruziyetin sona ermesinden sonra kayıtlar en az 40 yıl süreyle saklanır.

• c) İşyerinin çalışanlarıyla devri halinde kayıtlar devredilen işletmeye teslim edilir.

• ç) İşyerinin kapanması halinde kayıtlar Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlüğüne teslim edilir.

89

Asbestoz ve mezotelyoma kayıtları 18

• 1) Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edilen veya Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen asbestoz ve mezotelyoma vakaları ile ilgili kayıtlar bu Kurum tarafından tutulur.

90

Eğitim programları 19

• 2) Asbest söküm uzmanlarının eğitimi İSGÜM tarafından yürütülür.

91

Asbeste bağlı oluşan hastalıklar • Asbestosis – İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit

edilen asbestosis, asbest liflerini çözmeye çalışan vücut

tarafından üretilen asidin akciğer zarında oluşturduğu

yaralardır. Bu hastalığın kendini göstermesi 10-20 yılı

bulmaktadır.

• Mezotelyoma – Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer

zarı ve karın zarı kanseri, yani mezotelyomadır. Batı

ülkelerinde yılda her bir milyon kişinin 1 ve 2‘- sinde tespit

edilen mezotelyoma, ülkemizde yılda en az 500 kişide

görülmektedir.

92

Asbeste bağlı oluşan hastalıklar

• Akciğer kanseri (bronchial carcinoma),

• Mide barsak (sindirim sistemi) kanserleri (gastro-intestinal carcinoma),

Grtlak kanseri’ne yol açmaktadır.

• Akciğer zarı (pleura) kalınlaşması olmaktadır.

93

• Sağlık Gözetimi:

• 1) Çalışanın mesleki ve tıbbi özgeçmişi ile ilgili kayıtlarının tutulması,

• 2) Her çalışanın genel sistemik fizik muayenesi ve özellikle solunum sistemi muayenesini,

• 3) Yukarıda belirtilen muayeneler yapılırken gerekli gizlilik esasına dikkat edilmesi,

• 4) 35x35 standart akciğer radyografisinin veya dijital akciğer radyografisinin çekilmesi,

• 5) Solunum fonksiyon testinin yapılması (Solunan havanın hacmi ve hızı).

94

• e) İşyeri hekimi, iş sağlığındaki gelişmeleri göz önüne alarak balgam sitoloji testi, bilgisayarlı tomografi, tomodansitometri gibi daha ileri tetkikler isteyebilir.

95

• Talk; Magnezyum silikat kayalarının veya metamorfoz

dolamitlerinin değişmesi ile meydana gelen tabii bir hidrosilikattır.

Açıkyeşil, beyaz ve grimsi renkte yaprağımsı ve pullu yapıdadır.

Asit ve bazlara mukavimdir.

• Kullanıldığı yerler; Boyalarda yayıcı ve pigment olarak, seramikte,

katran kağıdında çatı kaplamalarda, kozmetik ve eczacılıkta,

kağıtta, kurşun kalemde, elektrik cihazlarında kullanılır. Dolgu

maddesi olarak kauçuk, insektisit, sabun, plastik ve deri

endüstrilerinde kullanılır.

• Solunum yolu ile etkisi olur. 10 yıl gibi uzun süreler sonucu talkosis

olur. Elyaf halindeki tozları etkilidir. Nefes darlığı ve iş göremezliğe

sebep olur.

96

TOZLAR:

2- Toksik Tozlar: Vücuda alındıklarında

akut veya kronik zehirlenmeye sebep olan

tozlardır.

Kurşun, krom, kadbiyum, mangan,

vanadyum gibi ağır metal tozlarıdır.

97

TOZLAR:

3- Kanserojen Tozlar:

Asbest, Arsenik ve bileşikleri, berilyum, Kromatlar

Nikel ve bileşikleri (nikel oksit, nikel sülfit) tozları.

98

TOZLAR:

4- Radyoaktif Tozlar: En önemlileri

Uranyum, toryum, zirkonyum, seryum,trityum bileşenleridir.

(Bunların iyonize ışınları dokularda hasar ve ur oluşumuna

sebep olur.) 5- Allerjik Tozlar: Bazı insanlarda allerji yapabilen, astım,ekzama gibi hastalıkların oluşumuna sebep olan tozlardır.(polen, pamuk, yün, kürk, tüy, saç ve ağaç tozları.)

6- İnert Tozlar: Bu tozlar insan vücudunda birikebilenfakat fibrojenik ve toksik etkileri olmayan ayrıca belli birhastalığı oluşturmayan tozlardır.

(Kireçtaşı, mermer, alçı tozları)

99

100

1-Primer Tahriş Ediciler: Asitler, Alkaliler, Klor, Flor, brom, Fenol, vs.(Sert sabun, deterjan, asitler ve bazlar, reçineler)

2-Allerjen Maddeler:(Azo boyaları azot oksitleri, Gazolin, Kerozin, alkol, Kömür katranı türevleri vs)

ÇÖZÜCÜLER:Çözücü kimyasal sıvılar, türüne bağlı olarak çok

toksik olan buharları çıkarırlar,

Etkili kontrol önlemleri ile çalışmak gerekmektedir.

Çözücülerin büyük kısmı genel olarak solventlerdir.

101

Örnek: Asitlerle çalışmalarda alınması gerekli önlemler:

– Nitrikasit, sülfirikasit hidroklorikasit ve benzeri maddeler

hermetik olarak kapalı kaplarda saklanacak ve

taşınacaktır.

Ayrıca bu asitlerle doldurulacak kaplarda yeteri

kadar hava payı bırakılacaktır.

– İşyerlerine dökülen asitler bol su ile yıkanacak ve bu

sırada işçilere uygun kişisel koruyucu araçlar verilecektir.

Asitler, odun talaşı, saman ve yün parçalarına, toprak ve

benzerlerine emdirilmiyecektir.

– Günlük asit ihtiyacından fazlası işyerinde

bulundurulmıyacaktır.

– Nitrikasit, sülfirikasit, hidroklorikasit ve benzeri maddeler

sulandırılırken, suyun içine yavaş yavaş dökülecek ve bu

sırada karışım sürekli ve uygun şekilde karıştırılacaktır.

Hiç bir nedenle bu asitler içine su dökülmiyecektir.

• Çözücülerin büyük kısmı genel olarak solventlerdir.

• Solvent nedir?Endüstride hemen hemen her üretim sektöründe yağ giderme ve temizlik vb. işlemlerde solvent kullanılır.

• Halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılırlar,

• Halojensiz Solventlere, alifatik ve aromatik hidrokarbon bileşimleridir.

• Halojenli solventler, metilklorit, etilkorit, etilenklorit, trikiloretanol, kloroform, kloretan bileşikleri, klorlanmış benzinler ve klorlanmış fenoldir.

• Solvent içeren ürünler nelerdir?Temizleme ve yağ giderme maddeleri, Boya çıkarıcılar, Boya, vernik, cila ve reçineler,YapıştırıcılarMürekkep ve mürekkep çıkarıcılar, Pestisitler, Kozmetikler,…

102

• Solventlerin yarattığı tehlikeler, İçerdiği kimyasala göre değişir. Solventlere maruz kalındığında, kaza olma ihtimali artabilir.

• Uzun süreli etkilerde, Deri iltihabı oluşumu,

• Endüstride, oldukça yaygın olarak kullanılan organik solventlerle cilt temas ettiğinde egzama oluşur.

• Halojenli solventlerden bazıları, beyin, böbrek ve karaciğer zararına neden olabilir.

• Metilpentanon gibi bazı solventler, düşük konsantrasyonlarda bile gözde ve burunda tahrişe ve baş ağrısına neden olur.

• Solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaşıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karışımları verebilen özelliğe sahiptir.

• Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuşturucu etkileri olabilir.

• Bunun dışında solventler su için zehirlidir.

• Özellikle halojen içeren solventler, yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluşturur.

103

104

GAZ VE BUHARLAR:(Gaz:20oC ve 760mm(1atm) basınçta fiziksel olarak gaz halinde olan maddeler.)

1-Boğucu Gazlar:

a)Basit Boğucu Gazlar: CO2, H, He, Metan, Propan, Azot, Asetilen

b)Kimyasal Boğucu Gazlar: CO, H2 S, HCN, vs.(Karbon

monooksit, Hidrojen sülfür, Hidrojen siyanür, vb.)

2-Tahriş Edici Gazlar: Asit, Alkali, Cl2, NH3, CrO3, Azot oksitleri, SO2

Klor, Amonyak, fosgen(COCl2), asit buharları, Kükürtdioksit,,

3-Sistemik Zehirler:

a)İç organlara zararlı maddeler: CCl4 Kloroform, Alkol

Karbontetra klorür, Nitroparafinler, Alkoller,

b)Kan yapıcı sisteme etki edenler: Kurşun, Benzen (Benzen

buharları, kurşun buharları

4-Narkotik (uyuşturucu) Buharlar: Karbon sülfür. Toluen Trikloretilen,

vb çözücüler.

1- BOĞUCU GAZLAR:a- Basit Boğucu Gazlar:

105

KARBON DİOKSİT: CO2 Havadaki oksijenin yerini alarak oksijen azlığından kaynaklanan boğulmaya sebep olurlarŞarap mahzenlerinde devamlı fermantasyon sonucu havaya fazla miktarda karışabilir. Karbonlu maddelerin tam yanması sonucu oluşur. Karbondioksitin basınç altında kuru hale getirilmesiyle elde edilen kuru buz (dry ice) soğutucularda kullanılırsa, soğutulan depolarda C02 oranı yükselebilir.Renksiz kokusuz gazdır. MAK değeri 5000 PPM dir. 9000 mg/m3Etkisi: karbondioksit artması solunum miktarını arttırır.% 1-3 yoğunluğu orta sürede tehlikesizdir.% 3-6 başağrısı başlar.%6-10 yoğunlukta, baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar.%10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok, oksijen azlığından olur.Korunma : İşyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır.Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır.

a) Basit Boğucu Gazlar

106

Metan (CH4) : Bataklık gazı olarak bilinir, çünkü bitkilerin çürümesi ve

ayrışması sonucu oluşur. Yurdumuzda en sık kömür ocaklarında

karşılaşılmaktadır.

Etan (C2H6) : Çeşitli kimya sanayinde karşılaşılır.

Propan ve bütan (C3H8 ve C4H10) : Evlerde ve işyerlerinde kullanılan

sıvılaştırılmış petrol gazıdır (LPG). L.P.G. :1000 ppm; 1800 mg/m3.

Asetilen (C2H2) :Kaynak işlerinde ve bazı kimya endüstrisinde kullanılır.

Hidrojen (H2): Akü şarj odalarında açığa çıkabilir.

Azot, Argon, Neon, Helyum, Etilen ve Propilen gibi gazlar da bu sınıfa

girer.

b-KİMYASAL BOĞUCU GAZLARKimyasal Zehirler)

107

KARBONMONOOKSİT:Renksiz, kokusuz, tahriş etkisi olmayan, çok zehirli gaz. Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Böylece kanın dokulara oksijen taşıma kapasitesini bloke eder.

Etkisi; Havadaki miktarına, maruziyet süresine ve kişinin duyarlılıkderecesine göre değişir.Buhar yoğunluğu (hava = 1) : 0,97MAK değeri: 50 ppm= : 55 mg/m3Konsantrasyon: 12,5 - 74 yanıcıdır. Düşük Seviye : Genellikle 50 ppm ve aşağısı Orta Seviye : Genellikle 50 ppm ile 100 ppm arasında Yüksek Seviye : Genellikle 100 ppm ve üstü Tehlikeli Seviye : Zehirlenme belirtilerini gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstüKronik Zehirlenme: Düşük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza bozukluğu görülür.

b-KİMYASAL BOĞUCU GAZLARKimyasal Zehirler)

108

HİDROJEN SÜLFÜR (H2S)Lağım kanallarında, foseptiklerde, eritme tesislerinde, bulunur. Hayvansal ve bitkisel atıkların kokuşması ile oluşur. Tipik kokuludur. Havadan ağırdırMAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür.

Etkisi; Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur.Solunum yolu ile alınan H2S toksik tesir gösterir Mokozoları tahriş eder. Hücre içindeki fermentleri inhibe eder. Hemoklobinle birleşir.

109

Kükürt içeren maddelerle çalışma olan yerlerde,

işçilere bu gazın süratle boğarak öldürme özelliği

olduğu öğretilmelidir.

Zehirlenme belirtileri 200cc/m3 te başlar,

600cc/m3 te kısa süre içinde ölüm gelir.

Kimya ve boya endüstrisinde, viskoz ve rayon ipliği yapımı gibi işlerde de karşılaşılabilir.

H2S ile kronik zehirlenme kabul edilmemektedir.

Zehirlenme halinde; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler iyice yıkanmalıdır.

Akut olaylarda amilnitrit (kapsül) koklatılmasıveya %3 lük sodyumnitrit enjektesi yararlıdır.

110

b-KİMYASAL BOĞUCU GAZLARKimyasal Zehirler)

• Hidrojen siyanür (HCN); 10 ppm,

• Sentetik lif ve plastik üretiminde, elektrolizle metallerin kaplanmasında, siyanür tuzları ve nitritlerinin üretiminde, böcek ve kemiricilere karşı öldürücü ilaç olarak kullanılır.

111

2-TAHRİŞ EDİCİ GAZLAR:

112

AMONYAK: (NH3): Endüstride bazı sentez işlerinde, tekstil sanayi, üre, nitrik asit, gübre ve bazı boyaların imali ile soğutucularda kullanılır. Havadan hafiftir. Suda çözünür TWA: 14 mg/m3- 20 ppm STEL: 36 mg/m3 50 ppm

Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. 5000 ppm-10.000 ppm

lik miktarlar kısa sürede öldürücü olur

Akut Zehirlenme: Gözler, Mukozalar ve solunum yoları üzerinde tahriş edici yakıcı etki gösterir. Kornea üzerinde körlüğe kadar giden lezyonlar oluşur. Bronşit ve akciğer ödemi görülür.

Korunma: Maske kullanımı , ortam kontrolü.

%75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücudun derhal yıkanması gerekir. Klasik yanık

tedavisi uygulanır.

FORMALDEHİT: (HCHO); (FORMALİN):

113

Akıcı, renksiz, boğucu , keskin kokulu bir sıvıdır. Endüstride %35-40 lık çözeltisi (Formalin) kullanılır. Kanserojen etkiye sahiptir.MAK:(Par.Pat.Tüz): 5mg/m3, MAK:(ABD): 5,6 mg/m3

Kullanıldığı yerler: Sentetik reçinelerde, kimyasal sentezlerde, Tıpta(dezenfektan), kadavraların saklanmasında, patlayıcılarda, dericilikte (koruyucu-sertleştirici) Tekstil ürünleri ve şeker kamışında (koruyucu) aynaların sırlanmasında, biracılıkta, su geçirmez kağıt yapımında, suni tutkal ve çeşitli plastik madde üretiminde, metallurjide........

FORMİK ASİT: (HCOOH)

114

Renksiz, nüfuz edici, keskin kokulu, dumanlı bir sıvı. KN.100,8oC, Alevlenme Nok. 68,9oC. Su, alkol ve eterde çözünür.Sınır değer; 9 mg/m3- 5 ppmKullanıldığı yerler: tekstil ve kağıt sanayiinde, boyama ve aprede, tütsülemede, insektisitlerde, soğutucularda, lakta, yiyeceklerin korunmasında, deride, şarapta fermente edici, kauçukta pıhtılaştırıcı olarak..............Formikasit, lak ve vernikler için çözücü olarak

kullanılmayacaktır.

Etkisi: Solunum ve deri teması ile tesir eder. Gözlerde burunda ve boğazlarda tahriş yapar. Deriye sıçraması halinde tahriş yapar. Aşındırıcı sıvıdır.

115

Klor ( CI2 ), 1 ppm , (3 mg/m3):Tekstil ve kağıt endüstrisinde beyazlatıcı olarak, su ve sıvıatıkların dezenfeksiyon gibi işlerde, alüminyum pres döküm işlerinde ( dezoksidan olarak ) karşılaşılabilir.– Klorun etkisini gidermek için, amonyum hidroksit çözeltisi kullanılır.

– Bir işyerinde klor kokusu hissedilir edilmez derhal alarm verilecek, işyeri

mümkün olan hızla boşaltılacak, ancak işyerinde gazın bulunuşu nedenini

aramak ve gerekli onarımları yapmak üzere, solunum yollarını koruyucu

maskeler (tercihan sudlukireç ve kiselgur ilave edilmiş aktif kömürlü) veya

gerektiğinde uygun solunum cihazları kullanan işçiler kalacaktır.

Klorun etkilediği işçiler, temiz havaya çıkarılacak, istirahat

ettirilecek, tahriş edilmiş organlar, seyreltik sodyumbikarbonat çözeltisi ile

yıkanacaktır. Hastaya suni teneffüs yaptırılmayacak ve basınçlı oksijen verilmeyecektir

116

FOSGEN:( COCI2), 0,1 ppm ,(0,4. mg/m3): Klorlu bileşiklerin yüksek ısıyla etkileşimi sonucu (istenmeyen bir tepkime biçiminde) oluşur.– Fosgen gazının bulunması muhtemel olan işyerlerinde işçiler sık sık

borakslı bir çözelti ile ağızlarını çalkalıyacaklardır.

1. Dünya savaşında silah olarak kullanılmış boğucu bir gazdır. Havadan ağırdır.

Ozon (03): 0,1 ppm, (0,2 mg/m3) :Ark kaynakçılığında, röntgen odalarında, un, nişasta,

şeker, kumaş v.b. maddelerin beyazlatılmasında kullanılır.

• KÜKÜRT DİOKSİT: 2 ppm ( 5 mg/m3):

• Sülfürik asit üretiminde, tekstil ve un sanayinde

beyazlatıcı olarak, selüloz ve kağıt endüstrisinde

kullanılır. Kok fırınlarında, petrol rafinerilerinde, kükürt

bazlı cevherlerin arıtılması işlerinde, kömür ve fuel-oil

gibi kükürtlü yakıtların yanması sonucu oluşur.

Kükürdün tam yanmamasından meydana gelir. Havadan

ağırdır. Hava kirlenmesinin başlıca nedenidir. Çevre

neminin etkisi ile Sülfürik asit haline gelir.

117

AZOT(N2) ve Bileşikleri:

118

Renksiz kokusuz, tatsız inert bir gazdır. Sıvı halde

renksizdir. Su ve alkolde çözünür. Havada %79

oranında bulunur.

Kullanıldığı Yerler: Nitrik asit, amonyak,

siyanamid, siyanid, ve metal nitrürleri , azotlu

gübre üretiminde, labaratuvarlarda, sıvı halde

soğutucularda kullanılır.

Vücuda Etki tarzı: Solunum yolu ile basit boğucu

etkisi yapar. Basınçlı hava ile çalışılan ortamlarda

dekomprasyon uygun yapılmaz ise azot

habbecikleri dalgıç hastalığı yapar.

NOx KAYNAKLARI;

119

Azotdioksit (N02,NOx); Azotoksit gazları, kırmızı esmer renkte, havadan hafif derecede ağır dumanlar halindedir. Su veya nem ile temasta nitrik asit ((HN03) oluşumu ile tahriş etkisi vardır.

MAK: 5 ppm (9 mg/m3)Savaş gazlarından biridir.Nitrik asit üretimi, patlayıcı madde üretimi, nitrosellüloz ve bazı boyaların üretiminde oluşur. Ark kaynaklarında, dizel ve otomobil egzoz gazlarında bulunur.

Kömür, petrol gibi fosil yakıtların yakılması ve orman yangınları, araçların egzos boruları, fabrika bacaları, azot oksitleri oluşturur.

Asit yağmurları canlılara ve bitki örtüsüne zararlıdır.

3-SİSTEMK ETKİ GÖSTEREN GAZ VE BUHARLAR

120

ARSİN: (ASNH3) (ARSENİKLİ HİDROJEN);

İçinde arsenik bulunan metal cevherlerinin asitlerle veya arsenikli asitlerin metallerle temasında meydana gelir. Sanayide elektronik endüstrisinde yarı iletici imalinde kullanılır. Mac: 0,05 ppm, 0,2 mg/m3Etkileri: Çok toksik bir gazdır. 0,1-0,5 gr.lık miktarın vücuda girmesinde (ya da 2000 ppm konsantrasyonda) süratle ölüm meydana gelir. Hemoglobine ilgisi çok fazladır. Kuvvetli bir kan zehiridir.1-10 ppm de 1 saat tehlikeldir. 100-200 ppm de ağır toksik belirtiler meydana gelir.Korunma: Çevre tedbirleri, işyeri havasında AsNH3 tayini ve takibi. Etkilenme hallerinde, acil kan nakli, bazik tedavi ve yatak istirahatı.

KARBONSÜLFÜR(CS2):

121

Bazı lak ve verniklerin üretiminde, viskos ipeği yapımı gibi işlerde karşılaşılabilir.Renksiz(soluk sarımtrak), kolaylıkla buharlaşan, alev alan ve parlayan bir sıvıdır. Genellikle çözücü olarak kullanılır.MAK: 20 ppm (60 mg/m3)

Etkisi: Özellikle ciğerlerden girer. Aşırı duyarlılık hali, kabuslar, mesleki hatalar, cinsel bozukluklar, reflekslerin kaybolması belirtileri görülür. Kanda çinko ve bakır gibi elementleri tutması bu belirtilere sebep olur.

Kronik zehirlenmelere karşı B kompleksi vitaminleri diyeti dışında belirlenmiş tedavi yöntemi yoktur.

122

Stibin ( SbH3 ), 0,1 ppm, (0,5 mg/m3) :Antimon içeren metallerin asitle reaksiyona girdiği proseslerde yan ürün olarak, akümülatörlerin aşırı şarj edilmesi gibi işlemler sonucu oluşabilir.Fosfin ( PH3 ), 0,3 ppm , (0,4 mg/m3):Sıcak fosforik asit ve asetilen gazı üretiminde fosfin tehlikesi vardır. Ayrıca alüminyum fosfat uygun olmayan depolarda nemlenirse fosfin gazı çıkma olasılığı vardır.Nikel karbonil ( NiC04 ), 0,05 ppm, (0,35 mg/m3) Ni olarak :Saf nikel üretiminde, metallerin kaplanmasında, elektronik ve plastik endüstrisinde, petrol saflaştırmasında ve hidrojenasyon olaylarında katalizör olarak nikel kullanıldığında karbonil oluşabilir.

FLOR(F2) ve Bileşikleri:

123

Serbest flor yeşil renkte, sert kokulu, çok toksik bir gazdır.TLV: 1,58 mg/m3- 1ppm STEL; 3,16 mg/m3 2ppm

Genellikle bileşikleri halinde kullanılır. CaF2 (Kalsiyum florür), Na3ALF6(Kriyolit), CCl2F2(Freon)

Etkisi: İskelet dokusuna etkir. Kemikte süngersi yapı oluşturur.

Korunma: Tozlarının solunması önlenmeli, diyette kalsiyum arttırılmalı.

HİDRAZİN(H2N-NH2)(Diamin):

124

Özellikleri:Renksiz higroskopik sıvıdır. Su ve alkolde çözünür klorform ve eterde çözünmez.Kn. 113,5oC, Alevlenme noktası: 52,5oCKullanıldığı yerler:Jet ve roketlerde yakıt, antioksidan, oksijen temizleyici, korozyonu durdurucu, olarak, patlayıcılarda, tekstilde kullanılır.

Solunum ve deri yolu ile etkir. Aşındırıcı etkisi

vardır, Deri ve mokozalarda tahriş etkisi yapar,

Buharları patlayıcıdır.

MAK(ABD):1 ppm, 1,3mg/m3

• SİYAN GAZI: En zehirli gazlardandır. Siyan asidi buharını iki-üç defa koklamakla solunum durur ve ölüm olur. Siyanizasyon ile altın ve gümüş elde edilmesinde kullanılır.

– Siyan gazı, siyanürler ve türevleri ile çalışanların sağlık durumları devamlı kontrol altında bulundurulacaktır.

– Siyanür bileşikleri, üzerinde açıkça görünür şekilde "ZEHİR" kelimesi yazılı bulunan kaplarda saklanacaktır. Siyanür bileşikleri, asitlerden uzak bulundurulacaktır. Siyanür bileşiklerinin etkilediği hastaya temiz havada suni teneffüs yaptırılacak, oksijen verilecek, siyanür bileşiği yutmuşsa litresinde 5 yumurta akı bulunan su içirilerek kusturulacaktır.

- Siyan gazı ve siyanür bileşikleriyle temas zorunluluğu bulunan hallerde işçilere gümüşoksit ilave edilmiş aktifkömürlü uygun maske, eldiven, elbise ve benzeri kişisel koruyucu araçlar verilecektir.

125

4- NARKOTİK (UYUŞTURUCU) BUHARLAR;

• Sistemik etki göstermezler, Uyuşukluk ve uyku hali verdiğinden dikkat dağılır ve kaza riski artar. Devamlı maruziyet halinde narkotik etki bağımlılık yapabilir. Yağlı yüzeylerin temizlenmesinde benzin, toluen, triklor etilen vb. kullanılır.

126

• Trikloro Etilen: Sanayide yağ uzaklaştırma,ilaç ve parfüm yapımı, boya endüstrisi, ve kuru temizlemede kullanılır. Vücuda solunum yolu ile alınır. Yüksek konsantrasyonda narkoz etkisi yaparak koma ile öldürür.

Trikloroetilenin zevk verici bir kokusu vardır, bu nedenle de çalışanlarda zamanla koklama alışkanlığı oluşur ve kronik zehirlenmeler yol açar. Çalkalanma, akıtma sırasında statik elektrik üretebilir. Bu madde güçlü alkalilerle temasta diklorasetilen çıkararak yangın tehlikesini artırır. Magnezyum, alüminyum, titanyum ve baryum gibi metal tozlarıyla güçlü reaksiyona girer.

TLV: 50 ppm

127

• Benzen : Kanserojendir. Endüstride çok yaygın kullanılan çözücülerden biridir. Vücuda deri ve solunum yolu ve sindirim ile girer. Deri yolu zehirlenme açısında çok önemli değildir. Sindirim yolu ile alımında da zehirler ise de çok enderdir. Zehirlenmeler daha çok solunum yolu ile olur. Buharı havadan daha ağır olması bu riskini daha da arttırır. Hem akut hem de kronik zehirlenmeler yapar.

128

• Metil alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan dolayısı ile de zehirlenme riski yaratan bir çözücüdür. İş kazası olarak akut zehirlenmesine rastlanması enderdir daha çok kaçak içki olarak ve ağızdan alınması halinde rastlanır. Kronik zehirlenmesi ise solunum yolu ile alınması halinde gelişir. Bitreks (Denatonyum benzoat)

• Etil Alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan diğer bir çözücüdür. İş kazası olarak zehirlenmeden söz edilmez. Alkollü içki alımı ile akut zehirlenmeleri görülür. Bağımlılık yapar. Uzun süreli kullanımlarında kronik zararları da ortaya çıkar.

129

• PESTİSİTLER

• INSEKTISIT : Küçük canlıları öldürürler.

• HERBİSİT : Yabancı bitkileri yok edenler.

• RODENTİSİT: Fareler için kullanılır.

• FUNGUSİTLER: Mantarlar• Günümüzde Pestisid olarak satılan 1200 kimyasal bileşik ve 30

bin değişik formül vardır.

• Sindirim ve solunum yoluyla, bazen de deriyle alınabilirler. Kronik maruz kalma sonucu deride irritasyon gelişebilir. Kanser oluşumu görülebilir. Mutojen ve Teratojenik etkileri de vardır.

130

• MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERİ: Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.

131

132

MAK DEĞER : MAC: (Maximum Allovable concentrations)-Müsaade edilen azami konsantrasyon Kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada 8 saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan azami miktar. Ağırlıkça: mg/m3 Hacim: ml/m3

P.P.M (Parts Per million) Milyonde kısım konsantrasyon.

TLV = ESD: Müsaade edilen ortalama konsantrasyon.

TLV/TWA: (Threshold Limit Values/Time Weighted

Average):

Haftada 40 saat çalışan bir işçinin,8 saatlik mesai süresince

maruz kalabileceği ortalama konsantrasyon.

TWA : Günde 8 saatlik mesai süresince maruz kalınmasına

müsaade edilen ortalama konsantrasyondur.

KİMYASAL ÖLÇÜM DEĞERLERİ:

133

TLV-C (Threshold Limit Value - Ceiling): Anlık dahi olsa

geçilmemesi gereken eşik değerdir.

The Acceptable Ceiling concentration: (Kabul edilebilir

limit değer)

Mesai esnasında işçinin maruz kalabileceği maksimum

konsantrasyon.

TLV-STEL: (Threshold Limit Value - Short Term Exposure

Limit): Başka bir şekilde belirtmemişse 15 dakikalık sürede

maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değer. En fazla

günde 4 defa her stel arasında 1 saat olması gereken

değerdir.

EINECS: Kimyasal maddenin Avrupa envanteri

CAS : Kimyasal maddenin servis kayıt numarası.

KİMYASAL ÖLÇÜM DEĞERLERİ:

134

KİMYASAL MADDELERLE

ÇALIŞMALARDA GÜVENLİK

ÖNLEMLERİ

• AMAÇ 1

• İşyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden işçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.

• 6331 sayılı İSG Kanunu kapsamına giren kimyasal maddelerin bulunduğu, kullanıldığı veya herhangi bir şekilde işlem gördüğü tüm işyerlerini tüm işyerlerini kapsar.

135

• Kimyasal maddelerle çalışmalarda, radyoaktif maddelerle çalışmalarda, zararlı kimyasal maddelerin işyeri dışında taşınmasında,

• Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydı ile işyerinde bulunan kanserojen ve mutajen maddeler ile ilgili olarak bu Yönetmelik hükümleri de uygulanır.

136

HUKUKİ DAYANAK• Bu Yönetmelik;

• 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine dayanılarak,

• 1998/24/EC sayılı,

• 1991/322/EEC sayılı,

• 2000/39/EC sayılı,

• 2006/15/EC sayılı,

• 2009/161/EU sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktiflerine paralel olarak, hazırlanmıştır.

137

KİMYASAL MADDELERTEHLİKELİ KİMYASAL MADDELER;

• PATLAYICI MADDE• OKSİTLEYİCİ MADDE• ÇOK KOLAY ALEVLENİR MADDE• KOLAY ALEVLENİR MADDE• ALEVLENİR MADDE• ÇOK TOKSİK MADDE• TOKSİK MADDE• ZARARLI MADDE• AŞINDIRICI MADDE• TAHRİŞ EDİCİ MADDE• ALLERJİK MADDE• KANSEROJEN MADDE• MUTAJEN MADDE• ÜREME İÇİN TOKSİK MADDE• ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ MADDE

138

139

KİMYASAL MADDE: Doğal halde bulunan, üretilen,

herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da

dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup

olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına

bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımları,

TANIMLAR;SOLUNUM BÖLGESİ: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır.

140

BİYOLOJİK SINIR DEĞERİ:

Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun

biyolojik ortamdaki konsantrasyonununve etki

göstergesinin üst sınırını,

SAĞLIK GÖZETİMİ: Çalışanların belirli bir

kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili

olarak sağlık durumlarının belirlenmesi

amacıyla yapılan değerlendirmelerdir.

141

-KİMYASAL MADDELERİN ÜRETİMİ,

TAŞINMASI, DEPOLANMASI VE

KONTROLÜNDE GENEL ÖNLEMLER

-İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İŞVERENLER: Kimyasal maddelerle çalışmalarda,

işçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,

bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek

ve tehlikelerinden korumak için gerekli tüm

önlemleri almakla yükümlüdür.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

• İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.

[email protected] 5055171767 142

143

KİMYASAL MADDELERLE

ÇALIŞMALARDA RİSK

DEĞERLENDİRMESİ

YAPARKEN

144

TEHLİKE

BİR KİMYASAL MADDENİN YAPISAL ÖZELLİĞİ

NEDENİ İLE ZARAR VERME POTANSİYELİ

RİSK

KİMYASAL MADDENİN ZARAR VERME

POTANSİYELİNİN ÇALIŞMA VE/VEYA MARUZİYET

ŞARTLARINDA ORTAYA ÇIKMA İHTİMALİ İLE

ZARARIN DERECESİNİN BİLEŞKESİNİ İFADE EDER.

145

RİSK DEĞERLENDİRMESİNDE

DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

146

RD

TAMİR

BAKIM

K.M.

TÜM

İŞLER

ŞİDDET

TEHLİKEKİMYASAL MADDENİN

SG YÖNÜNDEN T/Z

MGBF

MARUZİYETİN

TÜRÜ, DÜZEYİ, SÜRESİ

KM. MİKTARI, KULLANMA

ŞARTLARI VE SIKLIĞI

MESLEKİ MARUZİYET VE

BİYOLOJİK SINIR DEĞER

ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİN

ETKİSİ

SAĞLIK GÖZETİM

SONUÇLARI

K.M BİRBİRLERİ

İLE ETKİLEŞİMLERİ

BİRDEN

FAZLA

K.M.

ETKİLEŞİM

YENİ BİR

FAALİYET

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

• İşveren; Risk değerlendirmesi için gerekli olan

özel risk değerlendirmelerini de temin etmeli,

• Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanır.

147

RİSK DEĞERLENDİRMESİ• Risk değerlendirmesi yazılı belge haline getirilerek,

istenildiğinde yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde bulundurulacaktır.

148

“EN SOLUK

MÜREKKEP,

EN İYİ HAFIZADAN

DAHA KALICIDIR.”

Çin Atasözü

Söz uçar

Yazı Kalır

149

Alınması gereken önlemler

1- işyerinde uygun düzenleme iş organizasyonu yapılır.

2- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda çalışan ile yapılır.

150

HEPSİNİ GETİRDİMYETERRR!

3- Çalışanların maruz kalacakları madde miktarlarının ve maruziyet sürelerinin mümkün olan en az düzeyde olması sağlanır.

4- İşyerinde kullanılması gereken kimyasal madde miktarı en az düzeyde tutulur.

151

BENZİN

Bak güzel kardeşim bak huni kullanmazsan daha hızlı doluyor...

5- İşyeri bina ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz tutulur.

6-Çalışanların kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanır.

[email protected] 5055171767 152

İŞYERİNDE ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

7-Atık ve artıkların en uygun şekilde

işlenmesi, taşınması kullanılması,

depolanması için düzenleme,

153

A- İKAME YÖNTEMİ

MADDE

İŞLEM

8- İkame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal

madde yerine çalışanların sağlık ve güvenliği

yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan

kimyasal madde kullanılır.

154

İKAME YÖNTEMİ KULLANILAMIYORSA !

Yapılan işin özelliği nedeniyle ikame

yöntemi kullanılamıyorsa, risk

değerlendirmesi sonucuna göre ve öncelik

sırasıyla aşağıdaki tedbirler alınarak risk

azaltılır.

155

1-UYGUN PROSES ve MÜHENDİSLİK KONTROL SİSTEMLERİ

AYIRMA

KAPALI SİSTEM

1) Çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk

oluşturabilecek bakım onarım işleri de dahil

tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda ve

teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun

proses ve mühendislik kontrol sistemleri seçilir ve

uygun makine, malzeme ve ekipman kullanılır.

156

2-TOPLU KORUMA (iş org.havalandırma)

X

2) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş

organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi

kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanır.

3) KİŞİSEL KORUYUCU ÖNLEMLER:

Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden işçilerin toplu olarak korunması için alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte kişisel korunma yöntemleri uygulanacaktır.

157

KİMYASAL MADDE ÖLÇÜMLERİ

Alınan önlemlerle koruma ve önlemenin yeterince sağlandığını başka bir şekilde ortaya koyamadığı hallerde;

1- Çalışanların sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin düzenli olarak ölçümünün ve analizinin yapılmasını sağlayacaktır.

2- İşçilerin kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanacaktır.

3- Ölçüm sonuçları, mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak, değerlendirilecektir.

158

• SINIR DEĞERLERİN AŞILMASI HALİNDE:

• İşveren, risk değerlendirmesi ile ilgili yükümlülükleri yerine getirirken, yapılan ölçüm sonuçlarını da göz önünde bulundurur. Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda, işveren bu durumun en kısa sürede giderilmesi için koruyucu ve önleyici tedbirleri alır.

159

• i) Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydıyla işveren;

• Risk değerlendirme sonuçlarını ve risk önleme prensiplerini temel alarak;

• Çalışanları kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için,

• Bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dâhil olmak üzere, yapılan işin özelliğine uygun olarak,

160

• Öncelik sırasına göre teknik önlem ve idari düzenlemeler yapılır:

1) İşyerinde parlayıcı ve patlayıcı maddelerin tehlikeli

konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenir.

Bu mümkün değilse,

2) İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması önlenir. Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep olabilecek şartlar ortadan kaldırılır.

Bu da mümkün değilse,

3) Parlayıcı ve/veya patlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal olarak kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden çalışanların zarar görmesini önlemek veya en aza indirmek için gerekli önlemler alınır.

161

• PATLAYICI ORTAMLARDA KULLANILACAK TEÇHİZAT:

• İş ekipmanı ve çalışanların korunması için sağlanan koruyucu sistemlerin tasarımı, imali ve temini, sağlık ve güvenlik yönünden yürürlükteki mevzuata uygun şekilde yapılır.

• İşveren, patlayıcı ortamlarda kullanılacak bütün donanım ve koruyucu sistemlerin 30/12/2006 / 26392 tarih ve sayılı 4. Mükerrer Resmî Gazete’de yayınlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik (94/9/AT) hükümlerine uygun olmasını sağlar.

162

Patlama bastırma ve izolasyon

• k) Patlama basıncının etkisini azaltacak düzenlemeler yapılır.

• l) Tesis, makine ve ekipmanın sürekli kontrol altında tutulması sağlanır.

163

SIVI OKSİJEN, ARGON,AZOT MESAFELER:

• m) İşyerlerinde, sıvı oksijen, sıvı argon ve sıvı azot bulunan depolama tanklarının yerleştirilmesinde Ek-4’te belirtilen asgari güvenlik mesafelerine uyulur.

164

• a) Sıvı Oksijen tankları için:

• Tablo 1: Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar.

165

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)

0-10 1

11-50 2

51-100 3

101-200 4

201-10000 5

• Tablo 2: Araç park yerleri, işyerinin sınırları, açık alev ve sigara içmeye izin verilen yerler, yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, yüksek ve orta gerilimdeki elektrik transformatörleri, yanıcı malzeme depoları (ahşap bina ve yapılar), her türlü makine ve ekipman, maden ocakları, kanal ve logarlar, kuyu ve benzeri yapılar, yanıcı gaz ve sıvı boru hatlarındaki vanalar, flanşlar ve ek yerleri ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar.

166

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)

0-100 3

101-200 4

201-400 5

401-1000 6

1001-2000 10

2001-3000 13

3001-10000 15

167

168

ACİL DURUMLAR

ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

UYGULAMALI EĞİTİM TATBİKAT

OLAYIN ETKİSİNİ AZALTACAK ÖNLEMLER/İLAN

UYARI/HABERLEŞME SİSTEMLERİ

BİLGİLERİ KULLANIMA HAZIR BULUNDURMA

ACİL DURUMLAR

• a) ACİL EYLEM PLANI:

• Acil durumların olumsuz etkilerini azaltacak önleyici tedbirler derhal alınır ve çalışanlar durumdan haberdar edilir.

• Acil durumun en kısa sürede normale dönmesi için gerekli çalışmalar yapılır ve etkilenmiş alana sadece; bakım, onarım ve zorunlu işlerin yapılması için acil durumlarda görevlendirilen çalışanlar ile işyeri dışından olay yerine intikal eden ekiplerin girmesine izin verilir.

169

KAZA VE ACİL DURUMLAR

• b) KAZA HALİNDE UYGUN ORGANİZASYON:

Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere:

• Uygun kişisel koruyucu donanım,

• Özel güvenlik ekipmanı verilir ve acil durum devam ettiği sürece kullanmaları sağlanır.

• Uygun kişisel koruyucu donanımı ve özel güvenlik ekipmanı bulunmayan kişilerin etkilenmiş alana girmesine izin verilmez.

170

KAZA VE ACİL DURUMLAR

• c) Tehlikeli kimyasallarla ilgili bilgiler ve acil durum müdahale ve tahliye prosedürleri kullanıma hazır bulundurulur.

• İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların

• İşyeri dışındaki ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren kuruluşların bu bilgilere ve prosedürlere kolayca ulaşabilmeleri sağlanır.

• Bu bilgiler;

171

İLETİŞİM-HABERLEŞME

172

İşyerinde çalışma sırasında ve acil durumlarda tüm birimlerin

birbirleri ile iletişimi ve koordinasyonu sağlanmalıdır.

ACİL DURUMLAR

Bu bilgiler;

• 1) İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve işyeri dışındaki ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren kuruluşların önceden hazır olabilmeleri ve uygun müdahaleyi yapabilmeleri için, yapılan işteki tehlikeleri, alınacak önlemleri ve yapılacak işleri,

• 2) Acil durumda ortaya çıkması muhtemel özel tehlike ve yapılacak işler hakkındaki bilgileri, içerir.

173

C- EĞİTİM VE• 1) İŞVERENLER: İşçilere ve temsilcilerine, eğitim yönetmeliği dikkate

alınarak GENEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİLGİLERİ ile birlikte aşağıdaki bilgileri de vermek zorundadırlar.

• Risk değerlendirmesinden elde edilen bilgiler,

• K.Maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik

riskleri, meslek hastalıkları, mesleki maruziyet sınır değerleri,

• Çalışanların kendilerini ve diğer çalışanları

korumaları için alınması gerekli önlemler,

• Türkçe malzeme güvenlik bilgi formları

hakkındaki bilgileri.

• Bölümler, kaplar, boru tesisatı etiketleme ve işaretleme

174

ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRMESİ 9

175

Come on! It can‘t go

wrong every time...

Haydi atla!

Hep hata yapacak değiliz ya...

- Ekiplerin eğitimi ve tatbikatlar

EĞİTİM VE BİLGİLENDİRME

• 2. Tehlikeli kimyasallarla yapılan çalışmalarda çalışanlara veya temsilcilerine verilecek eğitim ve bilgiler, yapılan risk değerlendirmesi sonucu ortaya çıkan riskin derecesi ve özelliğine bağlı olarak, sözlü talimat ve yazılı bilgilerle desteklenmiş eğitim şeklinde olur. Bu bilgiler değişen şartlara göre güncellenir.

176

EĞİTİM VE BİLGİLENDİRME

• 3) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri;

İşverenin talep etmesi halinde, risk değerlendirmesi için gerekli olan, hususlar ile ilgili tüm bilgileri vermek zorundadır.

177

• İşyerinde daha etkin bir kontrol mekanizması kurulabilmesi ve alınan önlemlerin uygulanabilmesi amacıyla işçilerin bu tür çalışmalara katılımı sağlanmalıdır.

178

ÇALIŞANLARIN GÖRÜŞ VE KATILIMI

Yasaklar

• a) İşçilerin, Ek-3’te belirtilen kimyasal maddelerden veya bu maddelerin kullanıldığı işlemlerden kaynaklanan sağlık risklerinden korunması için bu maddelerin belirtilen oranlardan fazla bulunması halinde bu maddelerin üretilmesi, kullanılması ve işlemlerin yapılması yasaktır.

179

180

Yasaklar

• b) Ancak, tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve işçilerin bu maddelere maruziyetlerinin önlenmesi şartı ile Bakanlıktan izin alınarak Ek-3’te belirtilen maddelerle sadece aşağıdaki hallerde çalışma yapılabilir;

181

Yasaklar

• 1) Bilimsel araştırma ve deneylerde,

• 2) Yan ürünlerde veya atık maddelerde bulunan bu maddelerin ayrılması işlerinde,

• 3) Teknoloji gereği ara madde olarak kullanılması zorunlu olan üretimlerde.

182

Yasaklar

• c) Yukarıda (b) bendinde belirtilen çalışmalar için izin isteyenler;

• 1) İzin isteme nedeni,

• 2) Kimyasal madde veya maddelerin yıllık kullanım miktarları,

• 3) Bu maddelerde çalışacakların sayısı,

• 4) Maddelerin kullanılacağı işler, reaksiyonlar ve prosesler,

• 5) İşçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek için alınan önlemler,

hakkındaki bilgileri Bakanlığa vermek zorundadır.

183

• İşverenler: 6331 MADDE 15 inci Madde uyarınca;

• a) Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan çalışanlar uygun sağlık gözetimine tabi tutulur.

• b) İşyerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınır ve bu gözetimler özellikle;

184

C- SAĞLIK GÖZETİMİ

SAĞLIK GÖZETİMİ

Bu gözetimler özellikle;

1) Belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin sözkonusu olduğu,

2) İşçilerin özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma ihtimalinin bulunduğu,

3) İşçiler üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu, durumlarda yapılacaktır.

185

SAĞLIK GÖZETİMİ

c. Bu gözetimler, hastalık ve etkilenmeyi tespit edecek geçerli tekniklerin bulunduğu durumlarda yapılacaktır.

ç. Yönetmeliğin Ek-2’de belirtilen biyolojik sınır değeri (Kurşunla yapılan çalışmalar) bulunan tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda, aynı Ek’deki prosedüre uygun sağlık gözetimi yapılması zorunludur. Çalışanlar bu durumdan haberdar edilir.

186

SAĞLIK GÖZETİMİ

• Kurşun ve iyonik kurşun bileşikleri için,

1- Biyolojik izlem, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod kullanılarak, kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünüde kapsayacaktır.

Bağlayıcı biyolojik sınır değer:

70 μg Pb/100 ml kan.

Ortam ölçüm değeri 0,15 mg/m3

187

SAĞLIK GÖZETİMİ

• Şu durumlarda tıbbi gözetim yapılacaktır.

1- Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu 0,075 mg/m3 ten fazla ise,

2- İşçilerden herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi 40μgPb/100 ml kan dan fazla ise.

İşçiler bu işe başlamadan önce bu durumdan haberdar edileceklerdir.

Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulacak ve güncelleştirilecektir.

Gizlilik ilkesi dikkate alınacaktır.

188

189

SAĞLIK GÖZETİMİ

d) Sağlık gözetimine tabi tutulan her çalışan için

kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulur ve

güncellenir.

e) Kişisel sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, yapılan

sağlık gözetimi ve kişinin maruziyet düzeyi izleme

sonuçlarının bir özetini içerir. Sağlık gözetiminde

biyolojik izleme ve gerekli incelemeler yer alır.

f) İleriki bir tarihte değerlendirilmesi açısından, sağlık

ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği de dikkate

alarak, uygun bir şekilde tutulur ve muhafaza edilir.

190

SAĞLIK GÖZETİMİ

g) Kayıtların bir örneği, istenmesi halinde Bakanlığa

verilir.

ğ) Çalışanlar, kendilerine ait sağlık muayene

sonuçları ve etkilenme düzeylerine ait bilgileri

görme hakkına sahiptir.

h) İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde, işveren

sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik

Kurumu il müdürlüğüne teslim eder.

191

SAĞLIK GÖZETİMİ

ı) Sağlık gözetimi sonucunda; işyerinde tehlikeli

kimyasal maddeye maruz kalan çalışanda, bu

maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık

veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya biyolojik

sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi

halinde, çalışan durumdan haberdar edilir ve

kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili

gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.

Bu durumda;

192

SAĞLIK GÖZETİMİ

Bu durumda;

1) Yapılan risk değerlendirmesi gözden geçirilir ve gerek

görülmesi halinde yenilenir.

2) 7 nci maddeye göre riskin önlenmesi veya azaltılmasına

yönelik mevcut önlemler gözden geçirilir ve gereken önlemler

alınır.

3) Çalışanın yaptığı işten alınarak tehlikeli kimyasal

maddeye maruziyet riskinin olmadığı başka bir işte

çalıştırılması da dahil riskin önlenmesi veya azaltılmasına

yönelik gerekli önlemlerin alınmasında, işyeri hekiminin,

işgüvenliği uzmanının, diğer uzman kişilerin veya Bakanlık

yetkililerinin önerileri dikkate alınır.

4) Tehlikeli kimyasal maddelere maruz kalan başka çalışanlar

da varsa sağlık durumları kontrol edilir ve bu çalışanlar

sürekli sağlık gözetimi altında tutulur.

PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN

ÇALIŞANLARIN KORUNMASI

193

Yeni Mevzuata Göre;• Amaç

İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için alınması gerekli önlemleri belirlemektir.

194

Kapsam,

Bu Yönetmelik, 6331 sayılı

İSG Kanunu kapsamına giren

ve patlayıcı ortam oluşması

ihtimali bulunan işyerlerini

kapsar.

Kapsam dışı yerler ve İşlera) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi

uygulanması,

b) 01/4/2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik(2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,

c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,

d) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,

e) Uluslararası antlaşmaların kapsamında bulunan kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması,

bu Yönetmelik kapsamı dışında bırakılmıştır.

195

• Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılacak her türlü taşıma aracı bu Yönetmelik kapsamındadır.

196

Kapsam dışı yerler ve İşler

İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı

• Madde 12 — Bu Yönetmelik 6331 sayılı İSG Kanunu ve 16/12/1999 tarihli ve 1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifiesas alınarak hazırlanmıştır.

197

198

YANMA OLAYININ BELİRLİ ŞARTLARDA VE

ÇOK KISA ZAMANDA MEYDANA GELMESİ

PATLAYICI KARIŞIM

PATLAMA

PATLAMA OLAYI

Patlayıcı Ortam;

• Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarınınatmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışıma “Patlayıcı Ortam”denir.

• Yanıcı toz, gaz ve buharlar tek tek patlayıcı ortam oluşturabildikleri gibi,

karışımları da patlayıcı ortam oluşturabilirler.

199

Patlayıcı Ortam;

• Havadaki oksijenin doğal olarak her zaman mevcut olduğu düşünüldüğünde,

İyi bir havalandırma yapılarak, patlama limitlerinde karışımın meydana gelmemesi ve patlama enerjisinin açığa çıkmaması için yapılacak çalışmalar, patlamayı önleme kurallarının tümünü oluşturmaktadır.

200

201

GAZ PATLAMALARI

TOZ PATLAMALARI

METALİK TOZ ORGANİK TOZ

BASINÇPATLAMALARI

KATI MADDE PATLAMALARI

KİMYASAL MADDE PATLAMALARI

PATLAMA

202

BLEVE (MEKANİK PATLAMA)

B=Boiling (Kaynama) E=Explosion (Patlama)

E=Expanding (Genişleyen)

B L E V EL=Liquid (Likid) V=Vapour (Buhar)

KAYNAYAN SIVI GENLEŞEN BUHAR PATLAMASI

[email protected]

05055171767203

Yüksek Genleşme Oranı ,

LPG ...(1:250)

Sıvı

Buhar

204

205

BLEVE (MEKANİK PATLAMA)

206

UVCE (KONTROL EDİLEMEYEN GAZ BULUTU PATLAMASI)

U=Unlimited (Sınırlandırılamayan) C=Cloud (Bulut)

U V C EV=Vapour (Buhar) E=Explosion (Patlama)

UVCE (KONTROL EDİLEMEYEN GAZ BULUTU PATLAMASI)

207

UVCE (KONTROL EDİLEMEYEN GAZ BULUTU PATLAMASI)

Toz Patlaması:

• Toz patlaması, gaz patlamalarından çok daha şiddetli etkilere sahip bir patlama türüdür.

• Hava ile patlamaya yetecek oranda karışım meydana getiren toz herhangi bir ateş kaynağı ile temas ettiğinde aniden alev alması sonucu patlama meydana gelir.

208

Patlamayı Önleme;

• Patlayıcı ortamlarda genel güvenlik önlemlerinin uygulanarak çalışılması, güvenlik açısından bir mecburiyettir.

• Bu genel kuralların uygulanmasının yanı sıra, patlama ve yanmayı önlemenin vazgeçilmez temel iki şartı vardır.

209

Patlamayı Önleme;

• *patlayıcı limitlerde gaz-hava karışımı ile *patlama kaynağı büyüklüklerinin kontrol altında tutularak ikisinin birden aynı anda meydana çıkmalarına sürekli olarak engel olunmasıdır.

210

211

Patlayıcı Ortam Oluşmasının Önlenmesi

1) Parlayıcı gazların kaçak veya kaza ile ortama yayılmasının önlenmesi: (Kapalı sistem)

a)- Yanıcı gaz ve sıvılar az miktarlarda kullanılmalı, bu işler mümkünse açık havalı sahalarda gerçekleştirilmeli,

b)- Boru ekleri en az sayıda tutulmalı, eklerden kaçak olmaması için gerekli tedbirler alınmalı,

c)-Yanlış işletilme, kırılma veya aşınmadan kaynaklanabilecek kaçaklar için önlem alınmalıdır.

2) İyi bir havalandırma ile parlayıcı ve yanıcı gaz, bahar ve toz birikiminin önlenmesi:

a) -Patlama limitlerinde gaz birikimi önlenmeli,

b) -Muhtemel gaz kaçakları uygun alarm sistemleri ile kontrol altında tutulmalıdır.

Tutuşturma Kaynaklarının kontrolü:

• Sıcak yüzeyler

• Alevler ve sıcak gazlar

• Mekanik olarak üretilen kıvılcımlar (ayakkabı)

• Elektrik cihazları

• Kaçak ve başıboş elektrik akımları (Kısa devre, manyetik indüksiyon vb.)

• Statik elektrik 5 mj

• Aydınlatma

• Radyo frekanslı elektromanyetik dalgalar (10 üzeri 4 Hz - 3.10 üzeri 12 Hz)

• Elektromanyetik dalgalar

(3.10 üzeri 11 Hz - 3.10 üzeri 15 Hz)

• Ultrasonik ses dalgaları

• Adyabatik sıkıştırma ve şok dalgaları

• Tozların kendi kendine tutuşmalarını sağlayan ekzotermik reaksiyonlar

212

Patlama Kaynağı

• Statik elektrik arkının yaklaşık 5 mJ dür.• Bazı maddelerin yaklaşık minimum tutuşma

enerjileri:

Alkanlar (etan, propan vs.)….0,28 mJ.Aromatikler (benzen, …….0,2 mJ.Alkoller…………..……………0,14 mJ.Aseton…………… ………….1,15 mJ.Alüminyum…….…… ……….10 mJ.

213

Patlamayı Önleme;

• Her ne kadar bu unsurlardan birinin meydana gelmesini önlemekle, patlama teorik olarak önlenir denilse de, uygulamada doğru bir yaklaşım değildir.

• Dolayısıyla patlama ihtimalini en aza indirmek için patlayıcı limitlerde gaz-hava karışımıoluşmasına engel olacak tüm tedbirlerin yanı sıra,

• patlama kaynağı olabilecek tüm cihaz ve elektrik tesisatının patlamaya karşı korumalı olarak yapılması gerekmektedir.

214

İşveren teknik ve organizasyona yönelik önlemleri

şu öncelik sırasına uygun olarak alacaktır. Md.5

a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,

b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,

c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.

215

Patlama Riskinin Değerlendirilmesi 6Risk değerlendirmesi yaparken, risk değerlendirmesi ynetmeliği

de dikkate alınarak patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde, şu hususlara da dikkate edecektir.

216

a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,

b) Statik elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,

c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri,

d) Olabilecek patlamanın etkisinin büyüklüğü.

Patlama riski, patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere

açık olan veya açılabilen diğer yerler de dikkate

alınarak bir bütün olarak değerlendirilecektir.

İşyerinin Güvenli Hale Getirilmesi

• Risk değerlendirmesinin temel ilkelerine uygun olarak çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren:

• a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde güvenli çalışma şartlarını sağlayacak,

• b) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde, yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre çalışma süresince uygun teknik yöntemlerle bu kısımların gözetim altında tutulmasını sağlayacaktır.

217

Koordinasyon GöreviBir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olur.

Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde işverenlerin Kanunda ve diğer kanunlarda belirtilen sorumlulukları saklı kalmak kaydı ile asıl işveren, çalışanların sağlık ve güvenliklerine ilişkin tedbirlerin uygulanmasını koordine eder ve 10 uncu maddede belirtilen Patlamadan Korunma Dokümanında bu koordinasyonun amacı ve uygulanması için gerekli usul ve tedbirleri belirtir.

218

Koordinasyon GöreviBirden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinin bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirir.

219

Patlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerlerin Sınıflandırılması

İşveren;

• a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri sınıflandıracak, (zonlar)

• b) Sınıflandırılmış olan bölgelerde asgari gereklerin uygulanmasını sağlayacak,

• c) İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine uygun işaretler konulacaktır.

220

Patlamayı Önlemede Genel Kurallar;

PATLAMA LİMİTİ;

Pek çok parlayıcı sıvı, gaz ve tozlar için hava veya oksijenle karıştığında ve alevle temas ettiğinde, patlamaya neden olan alt ve üst konsantrasyonlar vardır.

Bu konsantrasyonların altında ve üstünde patlama olmaz.

221

Patlamayı Önlemede Genel Kurallar;

Alt Patlama Limiti (LEL:Lower Exploration Limit)

Bunun altındaki konsantrasyonlarda yakıt yeterli olmadığından yangın olmaz ve karışım “Fakir Karışım”olarak nitelendirilir.

Üst Patlama Limiti (UEL)

Bunun üstündeki konsantrasyonlarda hava (oksijen) yeterli olmadığından yanma olmaz ve karışım bu anlamda “Zengin Karışım” olarak nitelendirilir.

222

Patlama Limiti:

PATLAMA LİMİTLERİ

z

YA

KIT

A

Z/F

AKİR

K

AR

IŞ

IM

HA

VA

A

Z/Z

EN

GİN

KA

RIŞ

IM

223

224

Patlama Limiti:

MADDE PATLAMA LİMİTİ

METAN % 4-15

ETAN % 3.2- 12.5

PROPAN % 2.4 – 9.5

ASETİLEN % 2.5 – 80

Bazı maddelerin Patlama Limitleri;

TEHLİKELİ YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

• 1 –Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler

• Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilir.

• Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilir.

• Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir.

225

2 – Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması

BÖLGE 0

• Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerlerdir.

BÖLGE 1

• Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerlerdir.

BÖLGE 2

• Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın kısa bir süre için kalıcı olduğu yerlerdir.

226

BÖLGE 20

• Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerdir.

BÖLGE 21

• Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerlerdir.

BÖLGE 22

• Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerlerdir.

• Not:

• Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır.

227

228

LPG İSTASYONLARI

LPG istasyonları ile ilgili kurallar TS11939’da verilmiş olup, bu standart da Amerikan

NFPA /ANSI 58-1998 den yararlanılarak hazırlanmıştır. Tehlikeli bölge (ZON)

ayırımları aşağıda ki resimlerde görülmektedir.

ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİN PATLAYICI ORTAM

RİSKLERİNDEN KORUNMASI İÇİN ASGARİ GEREKLER

• a) İşyerlerinin, işyeri birimlerinin, iş ekipmanları veya kullanılan maddelerin özellikleri ya da patlayıcı ortam riskine neden olabilecek faaliyetlerden kaynaklanan tehlikeler uyarınca Ek-1’e göre tehlikeli olarak tanımlanabilecek yerler.

• b) Tehlikeli olarak sınıflandırılan yerlerde bulunan ekipmanın, güvenli bir şekilde çalışması için gerekli olan veya bu ekipmanların güvenli çalışmasına yardımcı olan ancak kendisi tehlikeli bölgede bulunmayan ekipmanlar.

229

1.Organizasyon Önlemleri

• Çalışanların Eğitimi

İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlayacaktır.

• Yazılı Talimatlar ve Çalışma İzni

• Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde;

• a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.

230

1.Organizasyon Önlemleri

• b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemi uygulanır.

• Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir.

231

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

• 2.1. Patlama tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tutuşabilir tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanır, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınır.

• 2.2. Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olur.

232

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

2.3. Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi olabileceği durumlarda, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen tutuşturma tehlikesinin önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınır. Patlayıcı ortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara uygun malzemeden yapılmış kişisel koruyucu donanımlar verilir.

233

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

2.4. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı

cihazların patlayıcı ortamda güvenle kullanılabileceğinin,

Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar

hizmete sokulabilir. Bu kural 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı

Resmî Gazete’nin 4 üncü mükerrerinde yayımlanan Muhtemel

Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili

Yönetmeliğe (94/9/AT) göre ekipman veya koruyucu sistem

sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir

tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı

elemanları için de geçerlidir. Bağlantı elemanlarında herhangi bir

karışıklığa meydan vermemek için gerekli önlem alınır.

234

235

236

237

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

2.5. Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak, işyerine ve işekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınır. Her bakım ve onarım sonrasında tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygunluğunun devam edip etmediği, bağlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilir. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınır.

238

239

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

• 2.6. Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır.

• 2.7. Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumda bulunması sağlanır.

• 2.8. Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine getirilir. Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda eğitim almış ve/veya deneyimli ehil kişilerce yapılır.

240

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

• 2.9. Yapılan risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;

• a) Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceği durumlarda, bu durumda kullanılacakekipmanın ve güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır.

241

2. Patlamadan Korunma Önlemleri

• b) Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından her hangi bir sapma meydana geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye atmamak şartıyla el ile müdahale yapılabilir. Bu müdahale sadece bu işte yetkili çalışanlar tarafından yapılır.

• c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir şekilde boşaltılır veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilir.

242

243

EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER

• Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dokümanında aksi belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT) belirtilen kategorilere göre seçilir.

244

I. Ve II. Grup Teçhizat

• I. Grup Teçhizat: Madenlerin yeraltı bölümlerinde kullanılacakteçhizatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcıtozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstütesislerinde kullanılan teçhizat,

• II. Grup Teçhizat: Hava ve gaz, buhar veya sis ya da hava/tozkarışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların uzun birsüreyle sürekli olarak veya sık sık mevcut olduğu alanlardakullanılacak teçhizat

245

EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER

• Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipman kullanılacaktır.

• Bölge 0 veya Bölge 20 : Kategori 1 ekipman,

• Bölge 1 veya Bölge 21 : Kategori 1 veya 2 ekipman,

• Bölge 2 veya Bölge 22 : Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.

246

247

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti

aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olacaktır.

Uyarı işaretinin belirleyici özellikleri:

Üçgen şeklinde , Siyah kenarlar ve sarı zemin üzerine

siyah yazı, Sarı zemin işaret alanının en az %50’ si

kadar olacaktır.

Patlamadan Koruma Dökümanı 10

248

Özellikle; Patlamadan koruma dokümanında;

• Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği,

• Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine

getirilmesi için alınacak önlemler,

• İşyerinde Ek-I’e göre sınıflandırılmış yerler,

• Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı

yerler,

• Çalışma yerleri ile uyarı cihazları da dahil iş ekipmanının

tasarımı, işletilmesi, kontrol ve bakımının güvenlik

kurallarına uygun olarak sağlandığı,

• İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın “İş Ekipmanlarının

Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ne

uygun olduğu,

hususları yazılı olarak yer alacaktır.

Patlamadan Koruma Dökümanı 10

• Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir.

• İşveren, yürürlükteki mevzuata göre hazırladığı patlama riskini de içeren risk değerlendirmesini, dokümanları ve benzeri diğer raporları birlikte ele alabilir.

249

250

KİMYASALLARIN DEPOLANMASI VE KONTROLÜNDE GENEL ÖNLEMLER

251

Kimyasalların Üretimi, Taşınması, Depolanması Ve Kontrolü

Kimyasalların üretimi ve kullanılması, ülkelerin ekonomik gelişmelerinde ana unsurlar olduğu gibi, günlük hayatımızın bir parçası haline de gelmiştir. Bir başka ifade ile kimyasallar insanların hayat kalitesini artırmaktadır. Bunun yanı sıra tarım ilaçları ve suni gübreler tarımsal üretimi büyük ölçüde artırmakta, tarımın gelişmesine sebep olmaktadır. İnsan neye, nereye baksa kimyasallarla karşılaşmaktadır. Evinin boyası, yalıtımı, aracının yakıtı, tırnağının ojesi, giysileri, yediklerinin tadı, ilacı, vücudunun varlığı...... Kimyasallar faydaları yanında üretim, işleme ve depolamada büyük riskler taşımaktadır.

Kimyasallar yalnız kimya sanayii değil, diğer sanayi alanlarındaki çalışanlar için de risk oluşturmaktadır. Hatta bazen çevre olumsuz etkilenmekte, doğal denge bozulmaktadır.

252

253

254

Ülkemizde henüz, ambalajlanmış kimyasal maddelerin bir arada

depolanması yöntem ve kurallarını belirleyen özel bir mevzuat

yoktur.

Ancak, kimyasal maddelerle çalışmaları düzenleyen bir çok

mevzuatta depolama koşullarını belirleyen hükümler mevcuttur.

1- Tehlikeli kimyasalların sınıflandırılması ambalajlanması ve

etiketlenmesi yönetmeliği,

2- Kimyasal maddelerle çalışmalarda alınması gerekli güvenlik

önlemleri hakkında yönetmelik,

3- Patlayıcı Ortamların tehlikelerinden çalışanların Korunması

Hakkında Yönetmelik,

4- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik,

5- Sıvılaştırılmış Petrol Gazlarının (LPG)- Depolama Kuralları -

TS 1446

6- Gaz Oksitleyici Maddelerin Depolanması (oksitleyici gaz

maddelerin depolanması)– TS 11369,

7- LPG nin depolanması ve satışı TS-11939

Uluslar Arası Çalışma Örgütünün Önerdiği Genel Prensipler

Üretimden kullanımına, depolanmasından taşınmasına, kontrol altında tutulması ve yok edilmesine ilişkin süreçlerin etkin olabilmesi için, öncelikle kimyasalların özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir.

Kimyasalların özellikleri, çevreye, insanlara olan zararları ve etkileri bilinmeden, kimyasallardan oluşacak risklerin kontrol altında tutulabilmesi çok zordur.

Dolayısıyla her işletme, kuruluş öncelikle işyerlerinde kullanılan, işlenilen ve işyerindeki faaliyetler sonrasında ortaya çıkan ve çıkması muhtemel kimyasallar hakkında yeterli bilgiye ulaşmak zorundadır.

255

Yetkili Makamın Sorumlulukları

• Ülkede İş Sağlığı ve Güvenliği’nden sorumlu yetkili makam, ülke şartlarını ve kanunlarını göz önüne alarak işveren ve işçi kuruluşları ile istişarede bulunup “KİMYASALLARIN GÜVENLİ KULLANIMI” konusunda bir politika oluşturmalıdır.

• Mevzuat periyodik olarak gözden geçirilmelidir.

256

Kimyasalı Temin Edenin Sorumluluğu

• Kimyasalı temin edenler, (üretici, ithalatçı, dağıtıcı vb.) sınıflandırma, işaretleme, etiketleme, güvenlik veri belgelerini temin edip kullanıcıya vermelidir.

257

Kimyasalı İhraç Eden Ülkenin Sorumlulukları

• Kimyasalın, kendi ülkelerinde kullanımı sağlık ve güvenlik gerekçesiyle yasaklanmışsa, ithal eden ülkeye buna ilişkin bilgileri vermelidir.

258

İşverenin Sorumluluğu

• İşveren, kullanılan tüm kimyasallar ile ilgili güvenlik bilgilerini eksiksiz temin edip işçiler veya temsilcilerinin bu bilgilere ulaşmasını sağlamalıdır.

• Ayrıca, işveren, işyerinde kimyasalların kullanımından doğabilecek risklerin değerlendirmesini yapmalı ve uygun yöntemlerle çalışanları korumalıdır.

259

Çalışanların Sorumluluğu ve Hakları

• Çalışanlar, işyerinde kimyasal maddelerin kullanımından doğacak ani ve ciddi bir tehlikenin varlığına inanırlarsa hemen İş Sağlığı ve Güvenliği kuruluna,işveren veya vekiline haber vererek oradan uzaklaşma hakkına sahiptir,.(İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Mad.12,13)

• Bunun yanı sıra çalışanlar, bu uzaklaşma hakkını kullanmaları nedeniyle haksız işlemlere maruz bırakılamazlar.

• Çalışanlar ve onların temsilcileri çalıştıkları kimyasalla ilgili her türlü güvenlik ve sağlık bilgilerini alma ve öğrenme hakkına sahiptir.

260

261

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

İşletmelerde kimyasal maddeler

çeşitli şekillerde depolanır.

•Depo binalarında kapalı şekilde,

•Açıkta yer üstünde,

•Yeraltı tanklarında,

•Yerüstü tanklarında,

•Kısmen yer üstünde

•Basınçlı kap ve tanklarda

Tehlikeli kimyasallar özelliklerine

göre güvenliği sağlayacak şekilde

depolanmalıdır.

262

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

263

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

DEPO ÖZELLİKLERİ

1-Kimyasal madde deposu işyerinin diğer

bölümlerinden ayrı bağımsız bir bölümde

mümkünse tek katlı olmalıdır.

2-Deponun taban , tavan ve duvarları yanmaz

malzemeden olmalı.

3-Depo tabanı içine konacak kimyasal

maddelerden etkilenmeyecek özellikte olmalıdır.

4- Herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım

çıkarmayacak malzemeden yapılmış olacaktır.

5-Tavan ve pencereler herhangi bir basınçta kolay

dışa açılacak şekilde hafif malzemeden olmalı.

264

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

DEPO ÖZELLİKLERİ

6-Bütün kapı ve pencereler

dışa açılır olacak, sürgülü

kapılarda ayrıca dışa

açılır kanatlı kapı

olmalıdır.

265

7-Depo tabanı yangın halinde

kullanılabilecek su ve benzeri

söndürücüleri akıtacak özellikte

drenaja sahip olmalıdır.

8-Depo tabanında depolanan farklı

özellikte maddelerin birbirine

temas etmemesi için, farklı

maddeler drenaj yolları ile ayrılmış

bölümlere konmalıdır.Drenaj yolları

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

DEPO ÖZELLİKLERİ

266

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

DEPO ÖZELLİKLERİ

9-depoların drenaj hattı çevre kirliliğine sebep

olmaması için yağmur kanalı veya şehir pis su

hattına doğrudan bağlanmamalıdır.

Drenaj hattı toplama çukurlarına bağlanmalı.

Burada toplanan atıklar daha sonra bertaraf

edilmelidir.

267

268

10- İstif yeri, ana yollar ve bunlara dik yönde tali yollara ayrılmalı,

İstifler arasında ara yollar bulunmalı,

Yolların genişliği ve yapıları, taşıma işlerinde kullanılan araçlara uygun olmalı,

Genel olarak ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m olmalıdır.

DEPO ÖZELLİKLERİ

269

11-Yangın savunma sistemleri depolanan

kimyasal maddenin özelliğine uygun

olmalı.

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

DEPO ÖZELLİKLERİ

12- Birbirinden ayrılmış bölümler

arasındaki duvarlar yangına dayanıklı

malzemeden olmalı.

270

13- Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo

içinde nelerin bulunduğu, herhangi bir yangın

halinde hangi malzeme ve yöntemlerle, ne şekilde

müdahale edileceği bilgilerini ihtiva eden bir uyarı

levhası konulmalıdır

SIVI

OKSİJEN

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

DEPO ÖZELLİKLERİ

271

14-Variller ve diğer

büyük kaplar

yuvarlanmayacak

şekilde istif edilerek

kişilerin kazaya

uğraması önlenmelidir.

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

272

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

1-Kimyasal madde depoları içinde

tercihen elektrik tesisatı bulunmamalı,

aydınlatma ışık dışarıdan yansıtılarak

yapılmalıdır.

2-İçeride elektrik tesisatı bulunması

zorunlu ise uygun ekipman kullanılmalıdır.

Depolarda Elektrik ve havalandırma

273

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

3-Havalandırmaları hem alttan hem üstten

karşılıklı olmalıdır.

4-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde

elektrik motorları exponansial proof (EX)

özellikte olmalıdır.

274

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Depolanacak kimyasal maddelerin şu özellikleri yer almalıdır.

Listesi,Miktarı,Bilgi,Tehlike ve zararları,

-Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde depolanmalı.-Karışması veya bir araya getirilmesi tehlike yaratacak malzemeler, birlikte depolanmamalıdır.

275

Depo görevlisi, günlük depo

ihtiyacı ile ilgilenir,

Yerleştirme görevlisi ise kısa ve uzun

dönem depo ihtiyacını planlar.

YERLEŞTİRME VE DEPO

İHTİYAÇLARININ PLANLANMASI

276

Bazı kimyasal maddeler bir araya

geldikleri zaman birbirleriyle çok

şiddetli reaksiyona girerler.

Bir Arada Depolanması Sakıncalı

Olan maddeler

Sızıntı, yangın vb. bir kaza durumunda;

ambalajlarının ve taşıma kaplarının

hasara uğrayabileceği düşünülmelidir.

277

Bir Arada Depolanması Sakıncalı

Olan maddeler

Bu nedenle; Yanabilir maddeler ile oksitleyici

maddelerin beraberce depolanmasına izin

verilmez.Reaksiyona girerek yangını başlatabilirler.

278

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

BİR ARADA DEPOLANMASI SAKINCALI OLAN MADDELER

Zehirli (T) ve Çok Zehirli (T +) maddeler

Oksitleyici (O) maddelerle

bir arada depolanmaz

XT

279

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

BİR ARADA DEPOLANMASI SAKINCALI OLAN MADDELER

Oksitleyici ve Parlayıcı Maddelerle bir arada

depolanamaz.

X X

Zehirli (T) ve Çok Zehirli (T +) maddeler

280

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

BİR ARADA DEPOLANMASI SAKINCALI OLAN MADDELER

Zehirli (T), Çok Zehirli (T +) ve Oksitleyici (O)

Peroksitler, Suyla temas edince parlayıcı gazçıkaran maddeler, Basınçlı gazlar, Dondurulmuşsıvı gazlar, Amonyum nitrat gübreleri ile birarada depolanamaz

X Xmaddeler

Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri

• Aşındırıcı sıvılar; kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları dağlayıcı özellik gösterirler. Örneğin;

• Asitler: HCI (tuz ruhu), H2SO4, HNO3(kezzap),

• Bazlar: NaOH(kostik), KOH, NaOCI

281

282

Zehirli (T) Çok Zehirli (T +)

Maddeler bir arada depolanabilir.

Parlayıcı(F) (parlama noktası

21 0C altında)(parlama noktası 21 0C

üstünde 54 0C altında)ve

BİR ARADA DEPOLANMASI SAKINCALI OLMAYAN MADDELER

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

ÇEŞİTLİ MADDELERİN AYNI YERDE DEPOLANMASINDA YASAKLARI

BELİRLEMEDE KULLANILAN YARDIMCI CETVEL

+ Aynı Alanlarda Depolanabilir

- Aynı Alanlarda Depolanamaz

O Aynı Alanlarda Depolama Özel Güvenlik

Önlemleriyle Yapılabilir

Kimyasalların Depolanma Sınıfları

• Kimyasalların depolanmaları kimyasal maddenin depolanma özelliklerine göre sınıflandırılmalıdır.

• Depolanma işleminin güvenle gerçekleştirilebilmesi için, kimyasallar toplam "onüç depolanma sınıfına" ayrılmıştır.

284

Kimyasalların Depolanma Sınıfları

Sınıf Madde Sınıf Madde

1 Patlayıcılar 6.1A Alev alıcı toksit maddeler

2 Basınçlı gazlar 6.1B Alev atmayan toksit maddeler

3A Parlama noktası 'in altında alev alıcı sıvılar 6.2 Bulaşıcı hastalıklara neden olucular

3B AHİ Sınıfı alev alıcı sıvılar 7 Radyoaktif maddeler

4.1A Alev alıcı katı maddeler 8 Aşındırıcı maddeler

4.1 B Alev alıcı maddeler s Boş

4.2 Kendiliğinden alev alıcı maddeler 103A ve 3B Sınıflarına dahil olmayan alev alıcı sıvılar

4.3Su ile temas edince, alev alıcı gaz oluşturucular 11 4.1A Sınıfına dahil olmayan alev alıcı katılar

5.1 Yükseltgenler 12Alev almayan paketler içindeki alev almayan sıvılar ve paketler

5.2 Organik peroksitler 13Alev almayan paketler içindeki alev almayan katılar

285

KULLANIM KURALLARI

286

Kimyasal maddeler depodan ancak günlük ihtiyaç

kadar alınmalı, Kullanım yerlerinde bir günlük

ihtiyaçtan fazlası bulundurulmamalıdır.

Eğer günlük kullanım miktarları çok fazla ise

kulanım yeri yanında ikinci bir ara depo

oluşturularak fazla malzeme burada depolanmalı

ve saatlik kullanıma göre alınmalıdır.

Boş olan kimyevi madde teneke ve kapları en az

doluları kadar tehlikelidir.

İçlerinde devamlı çözücü buharı bulunan boş

kaplar, kullanım yerlerinde biriktirilmemeli işi

bitenler derhal ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

287

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

a) İş kısmen veya tamamen

durdurulacaktır.

b) O mahalde bulunan bütün parlayıcı,

patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle,

bunların bileşimlerine giren diğer

maddeler tehlikeli bölgenin dışına

çıkarılacaktır.

Bakım ve Onarım İşlerinde

288

DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

c) Onarılacak kısım bütün parlayıcı,

patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin

artıklarından ve bulaşıklardan usulüne

uygun olarak tamamiyle temizlenecektir.

d) İnşaat, bakım ve onarım; teknik, yetkili

ve sorumlu bir elemanın devamlı nezareti

ile sağlanacaktır.

Bakım ve Onarım İşlerinde

Atıkların Yok Edilmesi Sırasında Alınacak tedbirler

• Kimyasallar çevreye hiç zarar vermeyecek veya en az zarar verecek şekilde işlenmeli, muamele edilmeli ve atılmalıdır. İşveren risk değerlendirmesinde bu hususlara yer vermelidir.

• 14/03/2005 Tarih ve 25755sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği esaslarına göre işlem yapmalıdır.

289

Zehirli Kimyasal kalıntıları bulunan boş kaplar da tehlikeli olarak işlem görmelidir.

Tehlikeli kimyasal atıkları yok edilirken, aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurulmalıdır.

Tehlikeli atıkların tanımlanması, orijinleri ve esas bileşenleri açısından atığın tehlikelilik derecesinden şüphe ediliyorsa "en tehlikeli" sınıfında değerlendirilmelidir,

• a) Tehlikeli kimyasal ile kirlenmiş kaplar uygun bir yerde kapalı olarak muhafaza edilmeli, tehlikeli kimyasalın yok edilme işleminden sonra yeniden kullanılabilmelidir. Boş kaplar içlerinde daha önce bulunan kimyasalın etiketini taşımalıdır,

290

• b) Atık Kapların tasarımı ve seçimi çalışanları koruyacak biçimde olmalıdır,

• c) Sıvı atıklarının boşaltılması, katı atıkların atılması veya taşınması, dumanların atmosfere yayılması, çalışanların, halkın ve çevrenin korunmasını sağlayacak şekilde olmalıdır,

• d) Atık alanları sınırlandırılmalı ve işaretlenmelidir,

• e) Çevrede atıkları güvenli olarak yok edecek imkanlar yok ise bu işlemler özel uzman Kuruluşlarayasalara uygun olarak yaptırılmalıdır

291

Kimyasal Taşınması Sırasındaki Güvenlik Önlemleri

– ASLA kimyasalların kutulanması, taşınması, depolanması gibi işleri sekreter ve benzeri eğitimsiz kişilere yaptırmayın!

– Kimyasalları ASLA genel drenaja (lavabo v.b.) boşaltmayın.

– Hiçbir kimyasalı ortada bırakmayın.

– Kimyasalı kaldırmadan veya taşımadan önce çevresini temizleyin.

– Çalışmaya başlamadan önce kimyasalın MSDS'ini gözden geçirin ve uygun kişisel koruyucu ekipmanı giyin

292

Kimyasalların Taşınması

• Taşıma görevlisi kimyasalın riskleri hakkında bilgilendirilmelidir.

• Taşıma görevlisi kimyasalın risklerine göre kişisel koruyucu donanım (KKD) giymelidir.

• Her kimyasal madde çalışanı, kendi kimyasalını uygun şekilde saklamalı ve/ya taşımalıdır.

• Kimyasallar taşınırken aşırı yüklemeden kaçınmalı azar azar taşınmalıdır.

• Farklı gruplar bir arada taşınmamalıdır. Kimyasallar; organik, inorganik, oksitleyici, indirgeyici, asit, baz ve parlayıcılar olarak ayrı ayrı taşınmalı ve saklanmalıdır.

293

Kimyasalların Taşınması• Kimyasal maddeler asansör ile taşınırken asansöre başka

kişilerin binmesine izin verilmemelidir.

• Kimyasal maddeler kucakta, elde değil; tekerlekli ve kenarları destekli yük taşıma arabaları ile taşınmalıdır.

• Cam şişe ve jarları kırılmaktan korumak amacıyla etrafına destek malzemeler koyarak taşınmalıdır. Kimyasal madde içeren şişeler hiçbir şekilde boyun kısımlarından tutularak taşınmamalıdır

• Gaz tüplerinin ağzı sıkıca kapalı olmalıdır.

• Kimyasallar gelen yük arabalarından depoya taşınırken çalışanların olmadığı veya en az olduğu bölümden) depoya taşınmalıdır.

294

Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması

(MSDS)

295

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu

(Material Safety Data Sheet)

MSDS nedir?

• Kimyasal maddelerin kullanımı ve depolanması sırasında oluşabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik kullanıcıyı doğru ve yeterli düzeyde bilgilendirmek amacıyla hazırlanan, ilgili kimyasal maddelerin tehlike ve riskleri ile diğer bilgileri içeren dokümanlara Malzeme Güvenlik Bilgi Formu adı verilir.

296

297

Yasal Düzenleme

İlk düzenleme ; Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz1993 )

Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine İlişkin Usülve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 )

GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

298

Yasal Düzenleme

İkinci düzenleme ;

Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )

26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi.TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.

Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması (MSDS)

• TEHLİKELİ MADDELER VE MÜSTAHZARLARA İLİŞKİN GÜVENLİK BİLGİ FORMLARININ HAZIRLANMASI VE DAĞITILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK;

• 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğünün Güvenlik Bilgi Formlarına ilişkin hükümlerine paralel olarak, 26.12. 2008 tarih ve 27092 RG 5. mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

• 2006/121/EC sayılı Direktif ile değişik 67/548/EEC sayılı Konsey Direktifi ile 1907/2006/EC sayılı Tüzük ile değişik 1999/45/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi Direktifi hükümlerine paralel olarak hazırlanmıştır.

299

Kapsam (1) Bu Yönetmelik;

• a) Tehlikeli olarak sınıflandırılmış ve piyasaya arz edilen maddelerin ve müstahzarların güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasını ve dağıtımını,

• b) Güvenlik bilgi formlarında yer alacak bilgileri ve formun şeklini,

• c) Bitki koruma ürünlerine ilişkin özel düzenlemelerdeki hükümler saklı kalmak üzere bitki koruma ürünlerinin Güvenlik Bilgi Formlarının hazırlanmasını,

• (2) Yönetmelik hükümleri kapsamında tehlikeli kabul edilmemekle birlikte, piyasaya arz edilen haklarında özel koşul oluşturulan müstahzarlara ilişkin güvenlik bilgi formlarının hazırlanması ve dağıtılmasında uyulacak usul ve esasları kapsar.

300

Kapsam dışı a) İnsan sağlığı veya veterinerlikle ilgili amaçlar için kullanılan tıbbi ürünler,

b) Kozmetik ürünler,

c) Atık niteliğindeki madde karışımları,

ç) Gıda maddeleri,

d) Hayvan yemleri,

e) Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren müstahzarlar,

f) Haklarında, yürürlükteki diğer düzenlemelerde bu Yönetmelikle aynı seviyede bilgi sağlayıcı ve koruyucu hükümler bulunan, invasiv (ilerleme gösteren) veya insan vücudu ile doğrudan fiziksel temasla kullanılan tıbbi cihazlar,

g) Haklarında yürürlükteki diğer düzenlemelerde ilgili hükümler bulunan, patlama ya da piroteknik etki (hava olmadan yanmanın sağlanması) yoluyla fiili etki yaratmak üzere piyasaya arz edilen harp levazımatı ve patlayıcılar.

Ayrıca,

a) Tehlikeli maddeler ve müstahzarların demiryolu, karayolu, deniz yolu, içsu yolu veya havayoluyla taşınması,

b) Herhangi bir işleme veya sürece girmemesi koşuluyla transit geçişteki gümrük denetimine tabi maddeler ve müstahzarlar.

301

302

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formları)

Günümüzde endüstride bir çok kimyasal yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapıları gereği çoğunlukla toksik, korozif

ve kolay alev alabilmektedirler. Ancak risk taşıyan özellikleri ile kullanımı ve depolanmalarında alınması gereken

önlemler bilindiğinde güvenli bir şekilde kullanılabilmektedirler

Kimyasal ya da genel bilinen adı ile Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet) birçok ülkede tehlikeli ya da potansiyel anlamda tehlike taşıyan maddelerin güvenli kullanımları ile ilgili gerekli bilgileri sağlamak için kullanılmaktadırlar. Bu nedenle MSDS çalışma ortamındaki kimyasal tehlike ve riskleri kontrol etmek açısından önemli bir rol oynamaktadır

303

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MGBF)

Tehlikeli madde / müstahzarların; -Risklerini-Güvenli taşınım ve kullanımını-Kaza halinde alınması gerekli önlemleri içeren belgedir.

Tehlikeli kimyasalların açık kimliği , üretiminden bertarafınakadar geçen süreçte kimyasal güvenliğin sağlanması için bilgi paylaşım aracıdır

304

Fiziko-kimyasal özellikler ;Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir,

alevlenir,

İnsan Sağlığı üzerine etkiler;Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, kanserojen,

mutojen, üreme için toksik ,

Çevre için tehlikeli özellikler; - su ortamında tehlikeli- karasal ortamda tehlikeli

En az birine sahip madde / müstahzardır.

Tehlikeli Madde / Müstahzar?

305

MSDS (MGBF) YAPISI VE HAZIRLANMASI

Şu anda MGBF'larının hazırlanması için gerekli olan her hangi bir uluslararası standart bulunmamaktadır

Hazırlanmasından sorumlular (piyasaya arz edenler) ;- Üretici (kendi ürünleri)- İthalatçı (ithal ettiği ürünler)

Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak

306

MSDS'lerin hazırlanmasında aşağıdaki genel kuralların uygulanması gerekmektedir

Kullanılan Dil

• MSDS'lerde kullanılan dilin net, basit, anlaşılır ve kısa olması gerekmektedir. Belirsiz anlam içeren sözcükler kullanılmamalıdır. "Sağlığa etkisi yoktur", "Her ortamda saklanmalıdır" gibi uyarılar kabul edilemez

• MSDS'ler her ülkenin kullandığı dilde hazırlanabildiği gibi değişik dillerde hazırlanmış olan MSDS'lerde yerel dillere çevrilebilir.

Bilgi

• Bilgi mevcut değil ise "Bilgi mevcut değil" olarak, bilgi amaca uygun değil ya da ilgisiz ise "Amaca uygun değil" olarak belirtilmelidir.

Kullanılan kısaltmalar

• Kısaltmalar kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Kavram karışıklığına neden olabilecek kısaltmalardan kaçınılmalıdır

• Mutlaka kısaltma kullanılması gerekiyor ise notlar kısmında kısaltmanın ne anlama geldiği belirtilmelidir

307

Sayfa numarası

• MSDS'in tüm sayfaları numaralandırlmalıve her sayfada mutlaka toplam sayfa sayısı belirtilmelidir.

• Örneğin "Sayfa 1 / 8", " Sayfa 2 / 8", "Sayfa 3 / 8 " gibi.

Yayımlanma Tarihi

• MSDS'inyayımlandığı tarih geçerli olduğu tarih anlamına geldiğinden mutlaka belirtilmelidir.

• Yayım tarihi: gg/aa/ yy/ olarak eklenmelidir.

Ölçü Birimleri

• Mümkün olduğu yerlerde SI birimlerinin kullanılması gerekmektedir

• Ancak standardolmayan birimler örneğin Celcius, mmHg birimleri de kabul edilebilmektedir.

03.07.2015 [email protected] 5055171767 308

MSDS Dağıtılması

Dağıtılmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ;- Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı

Dağıtım şekli ;- Elektronik ortamda / Yazılı metin olarak,- Ücretsiz.

Dağıtım zamanı ;- İlk teslimatta ( en geç ),- Güncellemede ; güncelleme tarihi dikkate alınarak,

12 ay öncesine kadar tehlikeli kimyasalın verildiği kullanıcıya, en geç 3 ay içinde.

03.07.2015 [email protected] 5055171767 309

MSDS Dağıtılması

Dağıtım yapılacaklar ;

- Profesyonel kullanıcı ;

Üretici, kullanan sanayici , bilimsel araştırma ve geliştirme / üretim

sürecinde araştırma ve geliştirme yapanlar

- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Bitki koruma ürünleri)

- Sağlık Bakanlığı (Biyosidaller),

- Çevre ve Orman Bakanlığı (Tamamı, elektronik olarak)

310

Denetim ve Yaptırım

İlgili Kuruluşlar ;

- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Bitki koruma ürünleri)

- Sağlık Bakanlığı (Biyosidaller, Deterjanlar),

- Çevre ve Orman Bakanlığı (Diğerleri)

Yaptırım ;

İlgili kuruluşların mevzuatı çerçevesinde.

CAS Numarası (Chemical Abstracts Service Number) : Kimyasal maddenin , “Kimyasal Kuramlar Servisi” tarafından verilen numarasını,

IUPAC (ınternational Union of Pure and Applied Chemistry) adı: Kimyasal maddenin “Uluslar arası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği”nce verilen adını,

EC Numarası: Avrupa mevcut ticari kimyasal maddeler envanter numarası veya Avrupa bildirimde bulunulan maddeler liste numarası

mg/m3 :20 derece sıcaklıkta 760 mm cıva basıncın da 1m3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarını

TANIMLAR

Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması (MSDS)

• Elleçleme: Maddenin veya müstahzarın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması ve benzeri işlemleri,

312

Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması (MSDS)

• Madde : Doğal halde bulunan veya bir üretim sonucu elde edilen, içindeki, kararlılığını sağlamak üzere kullanılan katkı maddeleri ile üretim işleminden kaynaklanan safsızlıklar dahil, fakat yine içindeki, kararlılığını ve yapısını etkilemeden uzaklaştırılabilen çözücüler hariç, kimyasal elementleri ve bunların bileşiklerini,

313

Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması (MSDS)

• Müstahzar : En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltilerini,

• Tehlikeli Kimyasal : Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya bir kaçına sahip madde ve müstahzarları

314

Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması (MSDS)

• Maruz kalma kontrolü : Tehlikeli kimyasallar ile iştigal eden işyerlerinde, kullanımı sırasında çalışanın ve çevrenin tehlikeli kimyasallara maruz kalmasını en aza indirmek için alınması gereken özel korunma ve önleme tedbirlerini,

315

MSDS’DE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER

Form’un birinci kısmında yer alacak bilgiler;

• a) Madde / müstahzar adı olarak ; madde / müstahzarın kimyasal ve / veya varsa ticari adı ,

• b) Formun düzenlenmesinde kullanılan mevzuat olarak ;

‘’Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik (26 Aralık 2008 Tarih ve 27092)’e uygun olarak hazırlanmıştır.‘’ ifadesi,

• c) Form numarası olarak; üretici tarafından verilen form numarası,

• d) Sayfa numarası olarak; ‘’ sayfa numarası / formun toplam sayfa numarası ‘’ yazılır.

316

1- Madde / Müstahzar ve Şirket / İş

Sahibinin Tanıtımı,

• 2- Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi,

• 3- Tehlikelerin Tanıtımı,

• 4- İlk Yardım Tedbirleri,

• 5- Yangınla Mücadele Tedbirleri,

• 6- Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler,

• 7- Elleçleme (kullanım) ve Depolama,

• 8- Maruz Kalma Kontrolleri / Kişisel Korunma,

• 9- Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,

317

Güvenlik Bilgi Formu’nun ikinci kısmında ise;

10 - Kararlılık ve Tepkime ,

11 - Toksikolojik Bilgi,

12 - Ekolojik Bilgi,

13 - Bertaraf Bilgileri,

14 - Taşımacılık Bilgisi,

15 - Mevzuat Bilgisi,

16 - Diğer Bilgiler,

olarak numaralandırılmış ve

adlandırılmış 16 standart

başlık altında toplanan bilgiler

verilir.

MSDS; ÖRNEK (HİDROJEN PEROKSİTLE ANLATILMIŞTIR)

• 1.1. Madde/Müstahzarın tanıtılması

Madde/müstahzarın etiketinde yer alan bilgiler verilir.

• 1.2. Madde/Müstahzarın kullanımı

(Örnek: Alevlenmeyi geciktirici, oksitlenmeyi engelleyici )

• 1.3. Şirket/İş sahibinin tanıtımı

Madde/müstahzarı piyasaya arz eden üretici, ithalatçı ve mümkünse

dağıtıcının; adı, firma adı, açık adresi, telefon ve faks numaralarını

belirtilir.

• 1.4. Acil durum telefonu

Yukarıda söz edilen bilgiye ilave olarak, üreticinin ve/veya Sağlık

Bakanlığı Ulusal Zehir Merkezinin acil durum telefon numaralarını

verin. 114

318

319

2. Tehlikeli Kimyasalların Bileşimi/İçindekiler Hakkında Bilgi

Kimyasalın/bileşenin sağlık ve güvenlik açısından tehlikeli olan özellikleri

Tehlikeli bileşenlerin adları (herkesçe bilinen ve kimyasal adları) ve

oranları

Kimyasalın tam bileşim yapısının (bileşenlerin yapısı ve

konsantrasyonları) verilmesi zorunlu değildir.

Kimyasal tek bir madde değil de bir karışım ise karışım içinde

bulunanlardan, tehlikeli kimyasallar listesinde olan ve ürünün yüzde birini

(%1) veya daha fazlasını oluşturan maddelerin belirtilmesi

Bileşik içinde kanserojen, teratojen ve mutajenik kimyasallar var ise, söz

konusu kimyasal, bileşiğin binde birini (% 0,1) bile oluşturuyorsa listede

belirtilmesi

Tehlikeli kimyasal maddelerin sağlık ve çevresel zararlarına göre

belirlenmiş tehlike işareti ve risk durumları ile birlikte belirtilmeli, bu

maddelerin isimleri, EEC numaraları CAS numarası ve IUPAC adları

bilgilerine yer verilmelidir.

MSDS; ÖRNEK (HİDROJEN PEROKSİT)

• 2-) Bileşimi / İçeriği Hakkında Bilgi

(Hidrojen Peroksit, %30-70 (Ağırlıkça)

Sınıfı: O: Oksitleyici

C: Aşındırıcı

R Durumları (R-5, R-8, R-21/22, R-34, R-41)

• 3-) Tehlikelerin Tanıtımı

Fiziksel Tehlikeler; Aşındırıcı (C), Oksitleyici (O)

Sağlık İçin Tehlikeler:

Göz; Göz ile temas halinde ciddi hasar riski vardır.

Deri; Yanıklara neden olur.

Yutma: Yutulması halinde zararlıdır.

Solunum: Solunması halinde zararlıdır.

Çevre İçin Tehlikeler; Yoktur. (Yoktur yazılamaz, boş bırakılamaz)

320

MSDS• 4-) İlk Yardım Tedbirleri

• Solunursa : Hastayı derhal açık havaya çıkarın. Eğer solunum güçlüğü var ise oksijen verin. Doktora başvurun.

• Ciltle Temas Ederse; ?

• Göze Temas Ederse; ?

• Yutulursa: ?

• 5-) Yangınla Mücadele Tedbirleri;

Uygun Yangın Söndürme Maddeleri;

Kullanılmaması Gereken Yangın Söndürücüler;

• Spesifik Tehlikeleri

• Tehlikeli Bozunma / Yanma Ürünleri

• Spesifik Metotlar

• Yangınla Mücadelede Kullanılacak Özel Koruyucu Teçhizat

321

MSDS• 6-) Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler• Kişisel Önlemler • Çevresel Önlemler • Temizleme Metotları • 7-) Elleçleme ve Depolama- Depolama• Teknik Önlemler • Ambalaj Malzemesi • Diğer Önlemler

• 8-) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma• Maruziyet sınır değerleri• Mesleki maruziyet sınır değerleri ve/veya biyolojik sınır değerleri dahil olmak üzere,

halen uygulamada olan özgün kontrol parametrelerini belirtin TLV/TWA: 1.4 mg/m3 (1 ppm) STEL: 2.8 mg/m3 (2 ppm)

• Solunum sisteminin korunması• Ellerin korunması• Gözlerin korunması• Cildin korunması• Çevresel maruziyet kontrolleri

322

MSDS• 9- FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLER• - Kaynama noktası/kaynama aralığı• - Parlama noktası• - Alev alma sıcaklığı (katı, gaz)• - Patlayıcılık özellikleri• - Oksitleme özellikleri• - Buhar basıncı• - Nispi yoğunluk• - Çözünürlüğü• - Suda çözünürlüğü• - yağ içinde (çözücü yağ belirtilerek)• - Dağılım katsayısı (n-oktanol/su)• - Akışkanlık (viskozite)• - Buhar yoğunluğu• - Buharlaşma hızı, oranı

323

MSDS• 10. KARARLILIK VE TEPKİME

• Aşağıda verilen bilgileri özellikle belirtin:

• - Stabilizatörlere duyulan ihtiyaç ve stabilizatörlerin mevcudiyeti,

• - Zararlı ekzotermik tepkime olasılığı,

• - Maddedeki/müstahzardaki, eğer varsa, fiziksel görünümündeki değişikliğin güvenlik açısından önemi,

• - Su ile temas halinde, eğer varsa, oluşacak herhangi bir zararlı ayrışma ürünü,

• -Bozunarak kararsız ürünlere dönüşme olasılığı.

324

MSDS• 11. TOKSİKOLOJİ BİLGİSİ; (Öldürücü doz: LD50 ve Öldürücü

Konsantrasyon: LC50 toksikolojik deney değerleri belirtilmelidir.

• Kullanıcının madde/müstahzarla temas etmesi halinde, ortaya çıkabilecek çeşitli toksikolojik (sağlık üzerine) etkileri kısa fakat tam ve anlaşılabilir bir şekilde tanımlayın.

• Örneğin, allerjik etki, duyarlılık, bayıltıcı etki, kanserojenik etki, mutajenik etki ve üreme için toksikolojik etkileri (gelişimsel toksik özellikler ve doğurganlık gibi) içermelidir

• Değişik maruziyet yolları (solunması halinde, deri ve göz ile teması halinde, yutulması halinde) hakkında bilgiyi içermelidir ve fiziksel, kimyasal ve toksikolojik özeliklerle bağlantılı olarak ortaya çıkacak belirtileri tanımlamalıdır.

325

MSDSLD50 = 820 mg/kg (Tavşan) (%30 H2O2)

LD50 = 910 mg/kg (Sıçan) (%20-60 H2O2)

LD50 = 8500 mg/kg (Çocuk) (%20-60 H2O2)

LD50 = 2000 mg/kg (Fare) (%90 H2O2)

TCLo = 10 mg/m3 (İnsan) (%90 H2O2)

LCLo = 227 ppm (Fare) (%90 H2O2)

LD50 = 2000 mg/kg (Sıçan) (%90 H2O2)

TCLo = 10 pph (Fare) (%90 H2O2)

LCLo = 15 pph (Tavşan) (%90 H2O2)

LDLo = 2 mg/kg (Domuz) (%90 H2O2)

LD50 = 4060 mg/m3 (Sıçan) (%90 H2O2)

326

MSDS• 12-) Ekolojik bilgi;

Madde/müstahzarın havada, suda ve/veya toprakta yapacağı olası etkilerini, davranışlarını ve çevredeki akıbetini (uğradığı değişimleri) belirtin. Mümkün olduğu ölçüde ilgili test sonuçlarına ilişkin bilgileri verin. (Örneğin, LC50 Balıklarda ≤ 1 mg/L).

• Ekotoksisite

• Hareketlilik (Mobilite)

• Kalıcılık ve bozunabilirlik

• Biyobirikim potansiyeli

327

MSDS• 13-) Bertaraf Bilgileri

Döküntü, atık ürün, kontamine olmuş toprak mutlaka yerel ve merkezi yasal düzenlemeler takip edilerek bertaraf edilmelidir. Yüzey sularına ve kullanma sularına boşaltılmamalıdır. Bulaşmış ambalaj ve malzemeler Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilir. Peroksit konsantrasyonunu düşürmek üzere hurda metal bir kaba (demir, bakır vb.) boşaltılıp seyreltilebilir.

328

MSDS• 14. TAŞIMACILIK BİLGİSİ

• a) karayolu taşımacılığında;

- Demir yolu için, “RID” (Tehlikeli Yükün Demiryolu ile Uluslararası Taşımacılığına

ilişkin mevzuat),

- Karayolu için, “ADR” (Tehlikeli Yükün Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına

ilişkin Avrupa Anlaşması),

• b) kıta içi su yolları taşımacılığında,

“ADNR” (Nehirlerde Tehlikeli yük Taşınmasına İlişkin düzenleme),

• c) deniz yolu taşımacılığında,

“IMDG Kodu” (Denizlerde Tehlikeli yük Taşınmasına İlişkin düzenleme),

• d) hava yolu taşımacılığında,

“ICAO-TI” (Uluslararası Sivil Taşımacılık Organizasyonu Teknik Talimatları) ve

“IATA-DGR” (Uluslar Arası Hava Taşımacılığı Birliği Tehlikeli Yük Mevzuatı) ,

329

MSDS

• 15. MEVZUAT BİLGİSİ

• Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelikte öngörülen usül ve esaslara göre hazırlanmış olan etiketinde yer alan sağlık, güvenlik ve çevreye ilişkin bilgileri belirtin.

330

MSDS• 16. DİĞER BİLGİLER

- İlgili Risk Durumlarını liste halinde yazın

- Madde/müstahzarın güvenli kullanımına yönelik eğitim önerilerini yazın.

• R: Risk bilgileri,

• S: Güvenlik tedbiri bilgileri, belirtilmelidir..

331

332

Güvenlik İbaresi Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi

S 1 Kilit altında muhafaza edin.

S 2 Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.

S 3 Serin yerde muhafaza edin.

Güvenlik İbaresi Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi

S 1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde

muhafaza edin.

S 3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak

muhafaza edin.

S 3/9/14 Serin, iyi havalandırılan bir yerde ........ 'den uzak

tutarak muhafaza edin.

Güvenlik Tavsiyeleri

Güvenlik Tavsiyelerinin Kombinasyonları

Sınıflandırmaya karşılık gelen Yönetmeliğin Ek-5 inde verilen Risk ibareleri Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma

İşaret R-İbareleri

E (Patlayıcı) R2 , R3

O (Oksitleyici) R7 , R8 , R9

F+ (Çok Kolay Alevlenir) R12

F (Kolay Alevlenir) R11 , R15 , R17

F (Alevlenir) R10

333

Sınıflandırmaya karşılık gelen Yönetmeliğin Ek-5 inde verilen Risk ibareleri Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma

İşaret R-İbareleri

T+ (Çok Toksik) R26, R27, R28, R39

T (Toksik) R23, R24, R25, R39, R45, R46, R48,

R49, R60, R61

Xn (Zaralı)

Xi (Tahriş Edici)

R20, R21, R22, R36, R37, R38, R41,

R65

C (Aşındırıcı) R34, R35

334

Sınıflandırmaya karşılık gelen Yönetmeliğin Ek-5 inde verilen Risk ibareleri Ekotoksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma

İşaret R-İbareleri

N (Çevre İçin Tehlikeli) R50, R51, R52, R53

335

Sınıflandırmaya karşılık gelen Yönetmeliğin Ek-5 inde verilen Risk ibareleri İnsan Sağlığına Olan Özel Etkilere Göre Sınıflandırma

İşaret R-İbareleri

T Kanserojen Kat 1,2 R45,R49

Xn Kanserojen Kat 3 R40

T Mutajen Kat 1,2 R46

Xn Mutajen Kat 3 R68

T Üreme Sistemine Toksik Kat 1,2 R60, R61

Xn Üreme Sistemine Toksik Kat 3 R62, R63

336

337

TEHLİKE ÖZELLİĞİ SEMBOLÜ İŞARETİ

(Turuncu zemin üzerine siyah

baskı)

PATLAYICI E

OKSİTLEYİCİ O

KOLAY ALEVLENİR F

ÇOK KOLAY ALEVLENİR F+

TOKSİK T

ÇOK TOKSİK T+

AŞINDIRICI C

338

ZARARLI Xn

TAHRİŞ EDİCİ Xi

HASSASLAŞTIRICI

Soluma ile hassaslaştırıcı

Xn

HASSASLAŞTIRICI

Cilt teması ile hassaslaştırıcıXi

KANSEROJEN

Kategori 1 ve 2

T

KANSEROJEN

Kategori 3

Xn

339

MUTAJEN

Kategori 1 ve 2

T

MUTAJEN

Kategori 3

Xn

ÜREME SİSTEMİNE

TOKSİK

Kategori 1 ve 2

T

ÜREME SİSTEMİNE

TOKSİK

Kategori 3

Xn

ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ N

ETİKETLEME VE AMBALAJLAMA

340

Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik

- 26/12/2008 Tarih ve 27092 (mükerrer) R.G. 5

03.07.2015 [email protected] 5055171767 341

342

KİMYASALLARIN İSİMLENDİRİLMESİ

Kimyasalların isimlendirilmesi uluslararası kriterlere göre birkaç şekilde yapılmaktadır. Özellikle organik maddelerin

isimlendirilmesinde farklı isimlendirme sistemleri vardır. Ayrıca kimyasalların yaygın kullanılan ticari isimleri de bulunmaktadır.

Kimyasal maddenin kimyasal ismi içindeki maddeler değişmediği sürece değişmez. Ancak farklı isimlendirme sistemleri nedeniyle

değişik isimlendirilebilir, bu nedenle sinonim ismi de belirtilmelidir

Ticari ismi her zaman değişebilir. Bu nedenle etiketlerde, malzeme güvenlik formlarında vb.lerinde kimyasalın ismi ile birlikte kullanımdaki

isminin ve özelliklerinin açıkça, anlaşılır biçimde ve uluslararası semboller hariç kullanılan ülkedeki resmi dil dikkate alınarak

belirtilmesi önemlidir.

343

Örneğin; benzen-benzol, benzin-gazolin, etil alkol-etanol-alkol, hidrojen bromür-bromik asit, hidrojen klorür-hidroklorik asit- tuz ruhu, nitrik asit-kezzap, kerosen-gazyağı, nitrojen oksit-azot oksit, sodyum hidroksit- kostik soda

344

ETİKETLER

Kimyasal madde kapları ve bidonlarının

üzerindeki etiketlerde önemli bir bilgi

kaynağıdır. Etiketler her zaman kapların

üzerinde bulunmalı ve etiketle belirtilen

madde ile kabın içindeki kimyasal

maddeler aynı olmalıdır.

Tüm kimyasalların, özelliğini (kimyasal

formülü fiziksel özelliği ve ticari ismi)

açıkça belirtecek şekilde etiketlenmesi,

zararlı kimyasalların etiketlerinde ayrıca

zararlı, zehirli, patlayıcı vb özelliğini

belirten sembolün, güvenlik ve risk

numarasının bulunması gerekir.

345

Ayrıca etiketler üzerinde de ürün

adı, tehlike uyarısı, maruziyet

durumunda belirtiler, ilk yardım,

ve üretici- sağlayıcı firmanın ismi

ve irtibat numaraları

bulunmalıdır..

Etikette ürünün içindeki

kimyasalın adının belirtildiğine ve

tehlikelerin yol açabileceği

tahribatlar açısından bilgilerin yer

alıp almadığına dikkat edilmelidir.

346

ETİKETLEME

•Maddenin adı

•Maddenin piyasaya arzından sorumlu üretici,

ithalatçı ya da dağıtıcının adı, telefon numarası ve

tam adresi

•Tehlike sembolleri ve varsa tehlike işareti

•Risk (R) ibareleri

•Güvenlik (S) ibareleri

•EC ve CAS numarası

•Tehlikeli müstahzarın ticari adı

•Tehlikeli müstahzarın içinde bulunan madde veya

maddelerin kimyasal adları;

•Ambalaj normal konumundayken üzerindeki bilgiler

okunabilecek şekilde sıkıca yapıştırılmış olmalı

•Etiketin rengi ve görünümü, tehlike sembolleri ile

üzerinde yer aldığı fon, açık olarak fark edilecek

şekilde olmalı

•Etikette bulunması gerekli bilgiler, fondan açıkça

göze çarpacak ve kolaylıkla okunabilecek büyüklükte

ve aralıkta olmalı

•Etiket dili Türkçe olmalıdır

Etiketlerin Özellikleri

TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, AMBALAJLANMASI VE ETİKETLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK te bir çok özellikler aynı olmakla birlikte, madde ve müstahzarın etiketleme uygulamalarını ayrı ayrı ele alınmıştır.

Madde etiketinde;

• Maddenin adı

• Maddenin piyasaya arzından sorumlu üretici, ithalatçı ya da dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi

• Tehlike sembolleri ve tehlike işareti

• - Maddenin birden fazla tehlikesi olması durumunda, aşağıdaki önceliklere göre tek sembol ve işaret

1) T > C > X

2) C > X

3) E > F > O

347

Etiketlerin Özellikleri

• Risk (R) ibareleri• Güvenlik (S) ibareleri• EC ve CAS numarası yer almalıdır.

Ayrıca, ambalajın hacmi 125 ml’yi aşmıyorsa:• - Tahriş edici• - Kolay alevlenir• - Alevlenir• - Oksitleyici

maddelerin etiketlerinde R ve S ibaresinin kullanılması gerekmez

348

"Toksik değildir", "zararsızdır", "kirletici değildir", "ekolojiktir"

gibi ifadeler, bu Yönetmelik kapsamındaki herhangi bir

tehlikeli maddenin ambalajı veya etiketi üzerinde yer almaz.

349

Etiketlerin ÖzellikleriMüstahzar Etiketinde aşağıdaki hususlar yer almalıdır

• Tehlikeli müstahzarın ticari adı veya tehlikeli müstahzarı piyasaya arz edenin verdiği adı.

• Müstahzarın piyasaya arzından sorumlu ve Türkiye'de yerleşik olan üretici, ithalatçı veya dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi,

• Tehlikeli müstahzarın içinde bulunan madde veya maddelerin kimyasal adları;

• Tehlike sembolleri ve tehlike işaretleri,

• Risk-R ibareleri,

• Güvenlik-S ibareleri.

350

Etiketlerin ÖzellikleriMüstahzar Etiketinde aşağıdaki hususlar yer almalıdır

• Müstahzarı oluşturan madde veya maddelerin kimyasal adları, etiketin üzerine aşağıda verilen kurallara uygun olarak yazılır:

- T+, T, Xn olarak sınıflandırılan maddeler.

- C olarak sınıflandırılan maddeler.

- Kanserojen, Mutajen, Üreme sistemine toksik (kat.1, 2, 3)

- Tek maruziyetten sonra öldürücü olmayan etkilerden dolayı çok toksik, toksik ya da zararlı,

- Tekrarlanan veya uzun süreli maruziyetten sonra şiddetli etkilerden dolayı toksik veya zararlı,

- Hassaslaştırıcı maddeler.

351

Etiketlerin ÖzellikleriMüstahzar Etiketinde aşağıdaki hususlar yer almalıdır

• Müstahzarın, aşağıdaki tehlike kategorilerinden biri veya daha fazlasında sınıflandırılmasına yol açan herhangi bir maddenin adının bu fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerindeki hükümlere göre belirtilmesinin gerektiği durumlar dışında, söz konusu maddenin adı, etikette yer almayabilir:

• 1) Patlayıcı,

• 2) Oksitleyici,

• 3) Çok kolay alevlenir,

• 4) Kolay alevlenir,

• 5) Alevlenir,

• 6) Tahriş edici,

• 7) Çevre için tehlikeli.

352

Etiketlerin Özellikleri

• Müstahzarın tehlikeli olarak sınıflandırılmasında ve ilgili risk ibarelerinin seçiminde etkili olan ve insan sağlığına yönelik önemli tehlikelere neden olan maddelerin belirtilmesi için, en fazla dört maddenin kimyasal adının yazılması yeterlidir. Tehlikeli müstahzarı oluşturan maddelerin sayısı nedeniyle gerekirse dörtten fazla kimyasal ad kullanılabilir.

353

Etiketlerin Özellikleri• Müstahzarın piyasaya arzından sorumlu ve Türkiye’de yerleşik

olan üretici, ithalatçı veya dağıtıcının adı, telefon numarası ve adresi

• Tehlike sembolleri ve tehlike işaretleri

• Müstahzarın birden fazla tehlikesi olması durumunda, aşağıdaki önceliklere göre tek sembol ve işaret verilir, diğerleri zorunlu değildir.

1) T > C > X

2) C > X

3) E > F > O

4) Xn > Xi uygulayıcının isteğine bağlıdır.

• Risk-R ibareleri

• Güvenlik-S ibareleri

354

Etiketlerin Özellikleri

• Ambalajın hacmi 125 ml’yi aşmıyorsa:

• - R41(Gözde ciddi hasar riski) ile belirtilenler veya N sembolü ile gösterilip “çevre için zararlı” olanlar hariç,

• “Kolay alevlenir”

• “Oksitleyici”

• “Tahriş edici”

• - “Alevlenir” veya N sembolü ile gösterilmemiş“çevre için tehlikeli” olarak sınıflandırılan müstahzarlar için

“S” ibaresinin kullanılması gerekmez.

355

356

357

ETİKET BOYUTU

Ambalajın

Kapasitesi

Etiket Boyutu (mm)

< 3 litre En az 52 x 74

> 3 litre <50 litre En az 74 x 105

>50 litre < 500 litre En az 105 x 148

> 500 litre En az 148 x 210

Etiketlerin Özellikleri• Etikette bulunması gereken sembol, etiketin en az onda birini kaplamalı ve 1

cm2’den küçük olamamalıdır.

• Ambalaj normal konumundayken üzerindeki bilgiler okunabilecek şekilde

sıkıca yapıştırılmalıdır.

• Etiketin rengi ve görünümü, tehlike sembolleri ile üzerinde yer aldığı fon, açık

olarak fark edilecek şekilde olmalıdır.

• Etikette bulunması gerekli bilgiler, fondan açıkça göze çarpacak ve kolaylıkla

okunabilecek büyüklükte ve aralıkta olmalıdır.

• Etiket dili Türkçe olmalıdır.

• “Toksik değildir”, “zararsızdır”, “kirletici değildir”, “ekolojiktir” gibi, madde

veya müstahzarın tehlikesiz olduğunu göstermeyi amaçlayan ifadeler veya

madde veya müstahzarın tehlikelerinin önemsenmemesine yol açabilecek

diğer ifadeler, tehlikeli madde veya müstahzarın ambalajı veya etiketi

üzerinde yer almamalıdır.

358

Tehlikeli Madde Ve Müstahzarların

Etiketlenmesinde Kullanılacak Tehlike

Sembol Ve İşaretleri

Tehlikeli Maddelerin Ve Müstahzarların

Sınıflandırılması, Ambalajlanması Ve

Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik Ek-4

359

360

TEHLİKE ÖZELLİĞİ SEMBOLÜ İŞARETİ

(Turuncu zemin üzerine siyah

baskı)

PATLAYICI E

OKSİTLEYİCİ O

KOLAY ALEVLENİR F

ÇOK KOLAY ALEVLENİR F+

TOKSİK T

ÇOK TOKSİK T+

AŞINDIRICI C

361

ZARARLI Xn

TAHRİŞ EDİCİ Xi

HASSASLAŞTIRICI

Soluma ile hassaslaştırıcı

Xn

HASSASLAŞTIRICI

Cilt teması ile hassaslaştırıcıXi

KANSEROJEN

Kategori 1 ve 2

T

KANSEROJEN

Kategori 3

Xn

362

MUTAJEN

Kategori 1 ve 2

T

MUTAJEN

Kategori 3

Xn

ÜREME SİSTEMİNE

TOKSİK

Kategori 1 ve 2

T

ÜREME SİSTEMİNE

TOKSİK

Kategori 3

Xn

ÇEVRE İÇİN

TEHLİKELİ

N

GHS Etiketleri

GHS etiketlerinde;

• -Standart olarak belirlenmiş piktogramlar,

• -Uyarıcı kelimeler,

• -Zarar,

• -Uyarıcı cümle

• -Ürün adı,

• -Üretici tanımının yer alması öngörülmektedir.

Sistemde piktogram ve uyarılar beyaz zemin üzerinde siyah baskı ve kırmızı çerçeve ile kullanılmaktadır.

363

Tahriş edici

Sağlığa zararlı-Kanser yapıcı

Aşındırıcı

Akut zehirleyici

Kimyasal Maddelerde Tehlike İşaretleri

(Yeni)

364

Patlayıcı

Sular için zehirli

Alevlenebilir

Yakıcı

Basınçlı gaz

Kimyasal Maddelerde Tehlike İşaretleri

(Yeni)

365

Kimyasal maddelerde tehlike işaretleri-Yeni

366

[email protected] 5055171767 367

368

(15.5.1994 tarih ve 21935 sayılı Tehlikeli

Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınımının Ve

Bertarafının Kontrolüne İlişkin

Bazel Sözleşmesi)

369

BM

Sınıfı

Tehlik

e

Sayısı

Tehlike Özelliği Semb

olü

İşareti

UN1.0 H1 Patlayıcı: Patlayıcı madde veya atık, kendi başına kimyasal reaksiyon

yoluyla belli bir sıcaklık ve basınçta ve hızla gaz oluşmasına ve

çevresindekilerin zarar görmesine neden olabilecek katı veya sıvı

halde madde veya atık (ya da maddelerin veya atıkların karışımı) demektir.

E

UN2.0 H2 Sıkıştırılmış Yanmayan Gazlar: Hava ve oksijen ile temasında yanmayan

ancak patlayıcı ve/veya toksik etkileri bulunabilen

gazlardır. İşaretindeki kaplı tüpe yapıştırılmış bant üzerine zararlı etkisi not

edilmiştir.

UN3.0 H3 Parlayıcı Sıvılar : Parlayıcı kelimesi "tutuşabilen" kelimesiyle aynı

anlamdadır. Parlayıcı sıvılar, kapalı hazne deneyinde 60.5 derece, açık

hazne deneyinde ise 65.6 derecenin altındaki sıcaklıklarda parlayıcı bir buhar

bırakan sıvılar, sıvı karışımları, çözeltide veya süspansiyonda katı madde

ihtiva eden maddelerdir. (örneğin boya,

vernik, cila gibi maddeler içerip tehlikeli özellikleri nedeniyle başka bir sınıfa

dahil edilen maddeler içermeyen maddeler.) Açık hazne deneyleri ile kapalı

hazne deneylerinin sonuçları kesinlikle

kıyaslamalara olanak tanımadığından, ve hatta aynı deneyin sonuçları sık sık

değişkenlik gösterebildiğinden bu türden farklılıkları gözönüne alarak

yukarıdaki rakamlardan farklı olarak getirilecek yasal

düzenlemeler, bu tanımın özüne uygun olacaktır.

F+

F

UN4.1 H4.1 Parlayıcı Katılar: Patlayıcılar sınıfının dışında olup da taşınmaları sırasında

karşılaşılacak koşullarda kolayca tutuşabilen veya sürtünme nedeniyle alev

almaya neden olabilen veya katkıda bulunabilen katılar ya da atık katılardır

F+

F

370

UN4.2 H4.2 Kendiliğinden Yanmaya Müsait Katılar veya Atıklar: Normal

taşımacılık koşullarında veya havayla temas yüzünden kendiliğinden

ısınmaya ve bu şekilde yanmaya müsait maddeler veya atıklar.

F+

F

UN4.3 H4.3 Suyla Temas Halinde Parlayıcı Gazlar Bırakan Maddeler veya

Atıklar: Suyla temas durumunda kendiliğinden parlayan

veya tehlikeli sayılacak miktarlarda parlayıcı gazlar bırakan maddeler

veya atıklar.

F+

F

UN5.1 H5.1 Oksitleyici: Kendilerinin yanıcı olup olmamasına akılmaksızın,

oksijen verme yoluyla diğer maddelerin yanmasına neden

olanveya katkıda bulunan madde veya atıklar.

O

UN5.2 H5.2 Organik Peroksitler: Çift değerlikli 0-0 yapısına sahip organik

maddeler veya atıklar kendi kendine hızlanan egzotermik

bozunmaya uğrayabilecek olan ısıl açıdan dengesiz addelerdir.

O

UN6.1 H6.1 Zehirli (Akut): Yutulması, solunması veya deriyle temas etmesi

durumunda ölüme, ciddi şekilde yaralanmaya veya insan sağlığının

zarar görmesine neden olabilecek maddeler veya atıklar

T+

UN6.2 H6.2 Enfeksiyöz Maddeler: İnsanlarda veya hayvanlarda hastalıklara yol

açtığı bilinen veya şüphelenilen zararlı mikro

organizmaları veya bunların toksinlerini içeren maddeler veya atıklar.

UN7.1 H7a,b,c Radyoaktif Maddeler: Bir cismin içinden geçerken doğrudan

doğruya veya dolaylı olarak iyonlaştırıcı etkisi olan ışın yayan

maddelerdir.

UN8.0 H8 Korozif Maddeler: Canlı dokuyla teması halinde kimyasal olarak

dokuya ciddi zararlar verebilen veya sızıntı halinde diğer

mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar verebilen hatta tümüyle

tahrip edebilen veya başka türden tehlikeler yaratabilen

maddeler veya atıklar

C

371

UN9.1 H10 Hava veya Suyla Temas Halinde Toksik

Gaz Bırakılması: Hava veya su ile temas

halinde tehlikeli sayılacak miktarda toksik

gazlar bırakabilecek maddeler veya atıklar.

UN9.2 H11 Toksik (gecikmiş veya kronik) :

Yutuldukları, solundukları ya da deriden

içeri girdikleri taktirde kanserojen etkiler

de dahil olmak üzere gecikmiş veya kronik

etkilere yol açabilen maddeler veya atıklar.

T

UN9.3 H12 Ekotoksik (Çevre için tehlikeli): Serbest

halde bulunmaları durumunda,

biyoakümülasyon yoluyla çevre üzerinde

ani veya gecikmeli olarak olumsuz etkiler

yaratan veya yaratabilecek olan ve/veya

biyotik sistemlerde toksik etkiler yaratan

veya yaratması muhtemel olan maddeler

veya atıklar.

N

UN9.4 H13 İmha Sonrası Zararlı Oluşturan

Maddeler: Bertaraf edilmelerinden sonra

herhangi bir yoldan, yukarıda sıralanan

özelliklerden herhangi birine sahip bir diğer

maddenin (örneğin özütlenme sıvısı)

oluşumuna neden olan maddeler

Zararlı Madde

Tahriş edici madde

Uluslararası Yangından Korunma Birliği (NFPA) Tehlike Sınıflama ElmasıNFPA

• Kar amacı gütmeyen• Güvenilir bir kaynak ve yol göstericidir• Aynı zamanda yangın önleme ve yangından korunma bilgilerini içerir.• NFPA’in en temel amacı yangının yarattığı sıkıntı ve tehlikeleri azaltmaktır.• Bunu da kodlar, standartlar, araştırma ve eğitim yoluyla gerçekleştirmeye,

yaşam kalitesini yükseltmeye çalışır.• NFPA dünya çapında yaklaşık olarak 300 koda sahiptir ve bir çoğu internet

sitelerinden para karşılığı satılmaktadır.• Bu kodlar yangın güvenliğiyle ilgili aklımıza gelebilecek her türlü bilgiyi içerir.• Bu kodlar sürekli geliştirilir.• NFPA’in MSDS ile olan bağlantısı• NFPA kodları, bir çok maddenin yanıcı olup olmadığını belirlerken, en önemlisi

de bize bu maddelerin sağlık, yanıcılık ve kararsızlıklarıyla ilgili bilgi verir.

372

373

ETİKETLEME

KİMYASALIN ADI

NFPA KİMYASAL MADDE ETİKET SATANDARDI

4

3

2

1

0

4

3

2

1

0

4

3

2

1

0

National Fire Protection Association

OXACIDALK

COR

W

374

TEHLİKE DERECELENDİRME İNDEKSİ

375

• Kimyasal tehlikeleri tasnif etmek için kullanılan kodlardan biri de HMIS’dir. Özellikle birçok kimyasalın aynı ortam içinde kullanıldığı alanlarda, mikro ayrıştırma algoritmasına göre aynı algoritma içinde bulunan kimyasal maddelerinin kodları aynen NFPA tehlike kodunda olduğu gibi tehlike matrisi içine yazılır.

SAĞLIK

YANICILIK

REAKTiViTE

KİŞİSEL KORUYUCU

TEHLİKE DERECELENDİRME İNDEKSİ

• Etiketlerde renklerle kodlanmış çubuklar bulunmaktadır ve bunların tehlikelerle ilişkilendirilmesi aşağıdaki gibidir.

• Mavi = Sağlık

• Kırmızı = Tutuşuculuk

• Sarı = Reaktiflik

• Beyaz = Kişisel Koruyucu Ekipman

376