KLİMA TEMEL EĞİTİM NOTLARI 3 · 2011-07-07 · KLİMA TEMEL EĞİTİM SERVİS BÜLTENİ Servis Yöneticiliği 6 04/2005 2.2 Soğutma - Isıtma Kapasitesi Bir odanın soğutulması

KLİMA TEMEL EĞİTİM SERVİS BÜLTENİ

Servis Yöneticiliği 1 04/2005

1 İKLİMLENDİRME......................................................................................................................................... 3 1.1 İklimlendirmenin Üç Unsuru ............................................................................................................... 3 1.2 Standart Konfor Şartlari ....................................................................................................................... 3 1.3 Isı – Sıcaklık Kavramları ..................................................................................................................... 3

2 SOĞUTMA YÜKÜ HESABI ......................................................................................................................... 5 2.1 Pratik Kapasite Hesap Tablosu ............................................................................................................ 5 2.2 Soğutma - Isıtma Kapasitesi................................................................................................................. 6

2.2.1 Btu................................................................................................................................................... 6 3 SOĞUTMA ÇEVRİMİNİN PRENSİBİ : ....................................................................................................... 6 4 Mekanik Soğutma Sistemleri .......................................................................................................................... 7

4.1.1 Isı transferinin gerçekleştirilmesi .................................................................................................... 9 5 KLİMA CİHAZI BAŞLICA ELEMANLARI ................................................................................................ 9

5.1 Kompresör ........................................................................................................................................... 9 5.2 Kondenser ............................................................................................................................................ 9 5.3 Evaporatör............................................................................................................................................ 9 5.4 Kapileri Borusu.................................................................................................................................. 10 5.5 Drayer ................................................................................................................................................ 10 5.6 Susturucu ........................................................................................................................................... 10 5.7 Servis Valfi ........................................................................................................................................ 10 5.8 Dış Ünite Fanı .................................................................................................................................... 10 5.9 İç Ünite Fanı ...................................................................................................................................... 10 5.10 Kapasitör ............................................................................................................................................ 10 5.11 Kompresör Termiği............................................................................................................................ 10 5.12 Yüksek Basınç Sivici ......................................................................................................................... 10 5.13 Kompresör Karter Isıtıcısı.................................................................................................................. 11 5.14 Akümülatör ........................................................................................................................................ 11 5.15 Dört Yollu Vana................................................................................................................................. 11 5.16 Soğutucu Akışkan .............................................................................................................................. 11

6 TEMEL SOĞUTMA ÇEVRİMİ ................................................................................................................... 13 6.1 Soğutma Çevrimi Akış Şeması Ve Çevrim Safhaları ........................................................................ 13

6.1.1 Sıkıştırma ...................................................................................................................................... 14 6.1.2 Sıvılaşma....................................................................................................................................... 14 6.1.3 Genleşme....................................................................................................................................... 14 6.1.4 Buharlaşma.................................................................................................................................... 14

6.2 Soğutma Çevrimi Basınç Ve Sıcaklık Değerleri................................................................................ 14 6.2.1 Kompresör Emiş Hattı Basınç ve Sıcaklık değerleri Değerleri (1 ve 2 nolu hat basınç değerleri )14 6.2.2 Kompresör basma hattı basınç değerleri ( 3 – 4 nolu hatlar ) :...................................................... 15

7 Isı Pompası (Heat Pump ) ............................................................................................................................. 15 7.1 Soğutma Konumunda Dört Yollu Valf Pozisyonu............................................................................. 15 7.2 Isıtma Konumu ( Isı Pompası – Heat Pump ) Soğutma Konumunda Dört Yollu Valf Pozisyonu ..... 16

8 DÖRT YOLLU VALF.................................................................................................................................. 17 9 VAKUM İŞLEMİ ......................................................................................................................................... 17 10 SPLİT KLİMA MONTAJI........................................................................................................................ 18

10.1 İç Ünite Yer Seçimi............................................................................................................................ 18 10.2 Dış Ünitünite Yer Seçimi ................................................................................................................... 19 10.3 İç Ve Dış Ünitenin Etrafında Korunması Gereken Boşluk Mesafeleri .............................................. 20 10.4 İç Ünitenin Montaji............................................................................................................................ 21 10.5 Dış Ünite Montajı .............................................................................................................................. 27 10.6 Dış Ünite Montaj Yerinin Hazırlanması ............................................................................................ 29

11 BAKIR BORU BİRLEŞTİRME YÖNTEMİ ............................................................................................ 42 11.1 Yumuşak Lehim................................................................................................................................. 42 11.2 Sert Lehimleme.................................................................................................................................. 42 11.3 Lehimleme ......................................................................................................................................... 43

11.3.1 Bakır Borunun Ölçümü Ve Kesimi ............................................................................................... 43 11.3.2 Raybalama ( Çapak Alma ) ........................................................................................................... 43 11.3.3 Temizlik ........................................................................................................................................ 44 11.3.4 Pasta Kullanımı ............................................................................................................................. 44

11.4 Montaj İşlemi ..................................................................................................................................... 46 11.5 Isıtma ................................................................................................................................................. 47

11.5.1 Lehim Uygulaması ........................................................................................................................ 48 11.5.2 LEHİM TELLERİ ......................................................................................................................... 50



11.6 Bakır Boruların Bükülmesi ................................................................................................................ 51 11.7 Havşa Açma İşlemi ............................................................................................................................ 52

12 MONTAJ İŞLEMİNDEN SONRA KLİMANIN DEVREYE ALINMASI.............................................. 55 12.1 Split tipi klimaların vakum edilmesi ve kaçak testi ........................................................................... 55 12.2 Sisteme İlave Gaz Verilmesi (Gerekli olduğu durumlarda) ............................................................... 55

13 KLİMANINI TEST EDİLMESİ ............................................................................................................... 55 14 KLİMA MONTAJI İÇİN GEREKLİ ALET VE EKİPMANLAR............................................................ 56 15 F - C DÖNÜŞÜM TABLOSU.................................................................................................................. 57



1 İKLİMLENDİRME Oda havasını konfor şartlarında tutmak işlemidir. ( Odanın ısıtılması, soğutulması, neminin alınması )

1.1 İklimlendirmenin Üç Unsuru 1. Sıcaklık 2. Bağıl Nem 3. Hava Hızı

1.2 Standart Konfor Şartlari

Konfor unsurları Yaz günlerinde Kış Günlerinde Sıcaklık 21 - 28 oC 20 – 24 oC

Bağıl nem % 30 ile 60 arası % 30 ile 60 arasıHava hızı 0,2 m/s 0,2 m/s veya daha az

1.3 Isı – Sıcaklık KavramlarıSıcaklık ve ısı aynı şey olmadığı gibi aralarında belirgin bir farklılık vardır. Bu farklılığın anlaşılması iklimlendirme açısından çok önemlidir.

Isı:Bir enerji türüdür ve cismin moleküler hareketi ile ilişkilidir. Molekül, bir maddenin kimyasal yapısı bozulmadan olabilecek en küçük boyutunu belirlemektedir. Bir madde ısındığı zaman molekülleri daha hızlı hareket eder. Soğuduğu zaman ise moleküllerin hareketi yavaşlar. Başka bir değişle, bir madde ısıtıldığı zaman, ısı eklenir. Soğutulduğu zaman ısı alınır.Sıcaklık Bir nesnenin ısı yoğunluğunun veya seviyesinin ölçü birimidir. Yani moleküllerinin hızını ölçülendirir. Sıcaklık tek başına bir nesnedeki ısı miktarını belirleyemez. Sadece nesnenin ne kadar sıcak yada soğuk olduğunu belirler.

Kuru termometre Sıcaklığı: Termometrenin gösterdiği sıcaklıktır. Nem oranı ile bir ilişkisi yoktur.

Yaş termometre sıcaklığı: Termometre balonuna ıslak pamuk sarılarak

ölçülür . Pamuktan buharlaşan su termometre etrafındaki havayı serinletir. Bu anda ölçülen ısı yaş termometre sıcaklığıdır. İnsanlar vücutlarından terleme yolu ile attıkları su buharının serinletici etkisi ile yaş termometre sıcaklığını hissederler. Buharlaşma derecesi ortamdaki nem miktarı ile orantılıdır.



Bağıl nem Belli bir sıcaklık ve basınçtaki havada bulunan su buharının, o basınç ve sıcaklıktaki havada bulunabilecek maksimum su buharı miktarına olan oranıdır. Yüzde olarak ifade edilir. % 50 civarındaki bağıl nem uygun, % 80 civarı rutubetli, % 10 civarı ise kuru hava olarak tanımlanır. Bağıl nem ne kadar yüksek ise, buharlaşmada o kadar yavaş olur. Rutubetli havalarda çamaşırlar daha uzun bir sürede kurur. Duyulur Isı Bir nesne ısıtıldığı zaman sıcaklığı artar. Isıdaki bu yükselmeye duyulur ısı adı verilir. Benzer şekilde bir nesneden ısı alındığında sıcaklık düşer. Buna da duyulur ısı denir. Bir maddenin sıcaklığında değişime sebep olan ısıya duyulur ısı denir. Gizli ısı Doğadaki her saf madde durum değiştirebilir. Katılar sıvı, sıvılar gaz olabilir. Bu gibi değişiklikler için ısı verilmesi yada alınması gerekir. Bu değişiklikleri sağlayan ısıya “gizli ısı “denir. Gizli ısı maddenin sıcaklığını değiştirmez. Örneğin su kaynarken sıcaklığını 100’C de tutar, suyu kaynamaya devam ettiren ısı gizli ısıdır. Biçim değiştiren ancak sıcaklığı değiştirmeyen ısıya gizli ısı denir. Bu farkı anlamak, soğutucu sistemlerde neden soğutucu maddelerin kullanıldığını anlamanın temelidir. Bu ayrıca toplam kapasite ve duyulur kapasite terimlerinin niçin ünitenin soğutma kapasitesinin açıklanmasında kullanıldığını açıklar. Soğutma çevriminde, ünite içinde havadan gizli ısının uzaklaştırılmasından dolayı yoğunlaşma olur.

0 oC de SU

0ºC

1 kg Buz



2 SOĞUTMA YÜKÜ HESABIKlima satışından önce tüketicinin isteğine göre uygun modeli tespit için bir keşif hizmeti verilmelidir. Klima keşfi yetkili servisler veya eğitim almış olan yetkili satıcılar tarafından yapılır. Klima montajının yapılacağı en uygun yerin seçimi ve montajı tüketicinin isteği dikkate alınarak yetkili servis veya satıcı tarafından gerçekleştirilir. Demirdöküm yetkili bayi ve servislerinin, klima keşfi sırasında mekana uygun cihaz kapasitesini belirliyebilmesi için, ortama ait bilgileri tespit etmeleri soğutma yükü hesap tablosu yardımı ile yük hesabını yapmaları gerekmektedir. Bu amaçla aşağıda verilen klima keşif formu kullanılmalıdır.

2.1 Pratik Kapasite Hesap Tablosu

Bir m2 oda alanı için

gerekli Btu Oda alanı m2 ODANIN DURUMU

Btu /h / m2 10 13 15 20 25 30 35 40 İyi ısı yalıtımlı apartman dairesi 400 Btu/h 4000 5200 6000 8000 10000 12000 14000 16000 Zayıf ısı yalıtımlı ve büyük pencere alanları 600 Btu/h 6000 7800 9000 12000 15000 18000 21000 24000

Zayıf ısı yalıtımlı ve büyük pencere alanları var ve fazla güneş alıyor 650 Btu/h 6500 8450 9750 13000 16250 19500 22750 26000

Isı Transferi: Isı aşağıdaki şekillerde bir cisimden diğerine aktarılabilir. İletimle: Isının maddenin parçaları arasında direkt temas yoluyla transfer olmasıdır. Taşınımla : Gaz veya sıvı akışkanlarda moleküllerin makraskobik hareketleri sonucu olan ısı geçiş şeklidir. Radyasyon:Madde karışmadan bir cisimden diğerine enerji geçisi dalga hareketi ile meydana gelir.



2.2 Soğutma - Isıtma Kapasitesi Bir odanın soğutulması için klima cihazı tarafından odadan emilmesi gerekli ısı veya ısıtılması için odaya verilmesi gerekli ısı miktarıdır. 2.2.1 Btu İklimlendirmede kullanılan ısı birimidir. İngiliz Isı Biriminin ( British Thermal Unit ) kısaltmasıdır. 1 BTU = 4 kCal

3 SOĞUTMA ÇEVRİMİNİN PRENSİBİ : Yaz günleri su serpintisi etrafında serin bir ortam oluşturur. Bunun nedeni suyun buharlaşarak etrafındaki ısıyı emmesidir. Bir klima cihazında kullanılan soğutucu akışkan Freon 22 ( R22 ) gazı, sudan çok daha kolay buharlaştığı için suya göre çok daha fazla soğutma etkisi bulunmaktadır. Çünkü su 1 atmosfer basınç altında 100 oC de buharlaşır. R22 gazı aynı basınçta –40 oC de buharlaşır. Klimalar soğutucu akışkanın buharlaşması ile ısı emmesi prensibini kullanarak çalışan cihazlardır.



4 MEKANİK SOĞUTMA SİSTEMLERİ Soğutucu akışkanın ana özelliği kimyasal bir madde oluşu ve düşük sıcaklıklarda buharlaşmasıdır. Bu sıvı soğutucu akışkanın daha odaya girdiği anda buharlaşmaya başlayacağını göstermektedir. Soğutucu akışkanın sıvı halden gaz haline geçebilmesi (faz değişimi) için yüksek miktarda enerjiye (ısıya) ihtiyacı vardır. Bir madde sıvı fazdan gaz hale geçişte sıcaklığında herhangi bir değişiklik olmaz. Bu olguyu günlük yaşantımızda elimize kolanya döktüğümüzde de görebiliriz. Alkolün buharlaşma noktası oldukça düşük olduğu için kolayca buharlaşır ve bu durum vücutta bir serinlik hissedilmesine neden olur . Bunun sebebi alkolün buharlaşmak için vücudun ısısını kullanmasıdır. Öyleyse bir oda, uygun bir kap içindeki soğutucu akışkanın, oluşturulan bir menfez yoluyla odanın dışına doğru buharlaşma yoluyla soğutulabilir. Soğutucu akışkan kabı atmosfer basıncı altında olduğu için buharlaşma sıcaklığı ortam sıcaklığının oldukça altındadır. ( 1 atmosfer basıncında –40 oC ).Soğutucu akışkan buharlaşma için gerekli ısıyı kabın ceperleri aracılığı ile oda havasından emmektedir. Buharlaşan sıvı tarafından emilen ısı buharla birlikte açık bulunan menfez yoluyla oda dışına atılır. Buharlaşma işlemi sırasında sıvının sıcaklığı sabit kalır ve soğutma işlemi sıvının tamamen buharlaşmasına kadar devam eder. Isısı alınan odanın sıcaklığı ise düşer. Bir sıvının içinde buharlaştığı herhangi bir kaba “ evaparatör “ denir.Buharlaşma sıcaklığının kontrol edilmesi: Evaparatördeki soğutucu sıvının buharlaşma sıcaklığı, sıvının üzerindeki buhar basıncının kontrol edilmesiyle kontrol edilebilir. Örneğin menfezin üzerine bir vana monte edilebilir ve bir miktar kısılabilirse buhar serbest olarak ortamdan uzaklaşamaz. Buharın çıkış debisini ayarlamak amacı ile vananın dikkatlice ayarlanması ile sıvı üzerindeki buhar basıncının kontrolü, soğutucunun ortam sıcaklığı ve sıvının buharlaşma ısısı arasındaki herhangi bir noktada buharlaşmasını sağlamak mümkündür.



Sürekli buharlaşmanın sağlanması Sıvının buharlaşmasının sürekliliğinin sağlanması için kaptaki soğutucu sıvıya devamlı takviye yapılmalı ve sıvı miktarı sabit bir seviyede tutulmalıdır. Sıvı takviyesinin bir yolu, şekilde de gösterildiği gibi şamandıra vanası kullanılmalıdır. Bu şamandıra vanası, kaptaki sıvı seviyesini silindirdeki sıvının kaptan buharlaşan sıvı miktarı kadar kaba giriş yapmasına müsaade ederek sabitler. Şamandıra vanası gibi evaparatöre giden sıvının akışını ayarlayan ara parçalara “ soğutucu akış kontrolörü “ denir.Soğutucunun geri kazanımı; Ekonomiklik ve kullanım açısından baktığımızda buharlaşan soğutucunun atmosfere karışıp gitmesine izin vermek yanlış olacaktır. Buhar kesinlikle biriktirilmeli ve tekrar kullanılmalıdır. Soğutucunun yeniden kullanılması için buharlaşma kabına sıvının tekrar dönmesi gerekmektedir. Bu yüzden buharın ısısının alınması ve tekrar sıvı hale geçirilmesi gerekmektedir. Bunu başarmanın en basit yolu soğutucunun evaporatörü terk ettiğinde yoğunlaştırılmasıdır. Bunun için buhar tarafından tutulan gizli ısı başka tarafa transfer edilmelidir. Bu amaca ulaşmak için genellikle hava veya su kullanılır. Hava veya suyun sıcaklığının soğutucunun yoğunlaşma sıcaklığının altında olması gerekmektedir. Örneğin 10’C de buharlaşmış bir soğutucunun aynı sıcaklıkta yoğunlaştırılabilmesi için daha düşük sıcaklıkta havaya ihtiyaç vardır. Fakat bu düşük sıcaklıklardaki havayı her zaman bulmak mümkün olsaydı mekanik soğutmaya ihtiyaç olmazdı. Mevcut dış hava sıcaklığı buharlaşan soğutucunun sıcaklığından her zaman daha yüksek olduğu için soğutucu evaparatörü terk etmesinin ardından yoğunlaşamaz. Buharı yoğunlaştırmak için yoğunlaşma sıcaklığı mevcut dış havanın



sıcaklığının üstüne çıkacak şekilde buharın basıncı yükseltilmelidir. Bunun için kompresöre ihtiyaç vardır.Buharlaştırılmış soğutucuyu basınçlandıran ve soğutucu çevrimini gerçekleştiren pompaya “kompresör” denir. Soğutucunun yoğunlaştığı kaplara “kondenser” denir. 4.1.1 Isı transferinin gerçekleştirilmesi Isı transferinin etkinliği, ısı transferinin gerçekleştiği evaparatör ve kondenser yüzey alanlarına bağlıdır.Evaparatör olarak bir serpantin kullanılırsa daha büyük bir yüzey alanı elde edilebileceğinden ısı transferinin verimliliği artacaktır. Ayrıca serpantine eklenecek kanatçıklar daha etkin bir ısı transferi sağlanacaktır. Hava debisi de ısı transferinde önemli bir faktördür.Elektirikli bir fanın kullanılması ısı transferinin verimliliğini arttıracaktır. Kondenserden atılan ısı, evaparatörde emilen ısı ile kompresörde mekanik iş ile kazanılan ısının toplamıdır. Bu yüzden genelde kondenser, evaparatörden daha geniştir.

5 KLİMA CİHAZI BAŞLICA ELEMANLARI

5.1 Kompresör Evaporatörde buhar fazına geçen düşük basınçtaki soğutucu akışkanı emerek, sıkıştırır ve kondensere basar. Kompresör tipleri • Pistonlu • Rotary • Scroll

5.2 Kondenser Kompresör tarafından emilip, sıkıştırılarak basınç ve sıcaklığı artıtılan gaz halindeki soğutucu akışkan, kondenserde soğutularak sıvı hale getirilir. Kondenser, bir fan yardımı ile havanın kondenser serpantinlerinden geçirilmesi ile soğutulur. Kondenserden atılan ısı miktarı, evaporatörde emilen ısıya eşittir.

5.3 Evaporatör Evaporatör, odadan ısıyı alarak, bir fanın odanın havasını evaporatör serpantileri arasından emip geçirmesiyle soğutucu akışkana verir. Isıyı alan sıvı haldeki soğutucu akışkan buharlaşarak evaporatör içinde gaz haline geçer. Evaporatördeki gaz basıncı yaklaşık olarak 5 bar dır. Evaporatördeki buharlaşma sıcaklığı ise 5 – 8 oC dir. Buharlaşma sıcaklığı basınca, basınç ise oda havasının nem oranına ve fan hızına yani evaporatörden geçen hava miktarına bağlıdır.



5.4 Kapileri Borusu Evaporayöre giden soğutucu akışkan miktarını ayarlar. Kapileri borusundan geçen sıvı haldeki soğutucu akışkanın basıncı düşürülür, buna bağlı olarak genleşerek sıcaklığı da düşer. Kapileri borusu ince ve uzun bir borudur. Çapı 0,9 mm ile 1,6 mm arasındadır. Boyu ise 1 veya 2 m boyundadır.

5.5 Drayer Klima soğutma sisteminde bulunan nem, kompresörün zarar görmesine veya sistem içinde buzlanma oluşturarak, tıkanmaya neden olabilir. Drayerin kullanılmasının amacı bu nemi sistemden uzaklaştırmaktır. Drayerler iki tiptir. Sıvı hattı filitresi kondenser çıkışına seri olarak bağlanır. Gaz hattı fiitresi emiş hattına bağlanır.

5.6 Susturucu Pistonlu kompresörler kesintili olarak basma işlemi yaptığı için, titreşim ve sese sebep olur. Susturucu kompresör çıkışına konulurak, titreşim ve sesi engeller.

5.7 Servis Valfi Servis valfi vakum işlemi, gaz şarjı, basınç ölçümü için kullanılır. Evaporatör Ve Kondenser Fan Motoru İç ünie ve dış ünite fanını döndürür.

5.8 Dış Ünite Fanı Kondenser serpantini arasından havayı emerek geçirir.

5.9 İç Ünite Fanı Oda içindeki havayı emerek, evaporatör serpantinleri arasından geçirir.

5.10 Kapasitör İlk kalkışka kompresör ve fan motorlarının ilk kalkışta gerek yüksek tork gücünü temin ederler ve çalışma anındada çalışma verimini artırır.

5.11 Kompresör Termiği Otomatik resetli ve kompresör sargısının üzerine yerleştirilmiştir. Motor sargıları aşırı akımdan dolayı ısndığında, kompresörü durdurarak, korumaya alır. Genellikle çalışma sıcaklığı 115 +- 5 oC

5.12 Yüksek Basınç Sivici Sistemdeki basıncın aşırı artması halinde kompresörü durduran bie emniyet sivicidir. Genellikle 28 barda açarlar.



5.13 Kompresör Karter Isıtıcısı Kompresör karteri etrafına sarılan bir rezistanstır. Kompresör çalışmadığı zamanlarda devrede kalarak, kompresör sıcaklığını diğer kısımlardan daha yüksek tutarak. Sıvı halde soğutucu akışkanını kompresöre hucumunu engeller.

5.14 Akümülatör Kompresör emişine konularak sıvı halde gelen soğutucu akışkanın kompresöre girişini engeller.

5.15 Dört Yollu Vana Sistemdeki akış yönünü değiştirerek klimanın bir mahali soğutmasını veya ısıtmasını sağlar. Dış ünitede bulunur. İki kısımdan oluşur. Ana valf ve selenoid bobindir. Ana valf 120 oC sıcaklığa dayanabilecek reçineden yapılmıştır. Bu nedenle dört yollu valf kaynatılırken ıslak bir bezle sarılarak yüksek sıcaklıktan zarar görmemesi sağlanır. Dört yolu vanalar elektrik kumandalıdır. Valf bobininin enerjilendirilmesi ile akışkanın akış yönü değiştirilir.

5.16 Soğutucu Akışkan Bir soğutma çevriminde ısı’nın bir noktadan alınıp başka bir ortama nakledilmesinde ara madde olarak yararlanılan soğutucu akışkanlar ısı alış verişini sıvı halden buhar haline ve buhar halden sıvı halina dönüşerek sağlarlar. R22 soğutucu akışkan zehirsiz, yanmayan, patlamıyan bir akışkandır.



FREON 22 SOĞUTUCU AKIŞKAN ÖZELLİKLERİ

FREON 22 SOĞUTUCU AKIŞKAN ÖZELLİKLERİ

DOYMA SICAKLIĞI DOYMA BASINCI ( Manometre basıncı ) DOYMA SICAKLIĞI DOYMA BASINCI

C F Bar PSI C F Bar PSI -50 -58 -0,4 -5,32 1 33,8 4,1 59,91 -45 -49 -0,2 -2,66 3 37,4 4,5 64,85 -40 -40 0 0,58 5 41 4,8 70,03 -39 -38,2 0,1 1,29 7 44,6 5,2 75,46 -37 -34,6 0,2 2,83 9 48,2 5,6 81,14 -35 -31 0,3 4,47 10 50 5,8 84,11 -33 -27,4 0,4 6,22 11 51,8 6,0 87,08 -31 -23,8 0,6 8,09 13 55,4 6,4 93,30 -30 -22 0,6 9,10 15 59 6,9 99,80 -29 -20,2 0,7 10,10 17 62,6 7,3 106,53 -27 -16,6 0,8 12,25 19 66,2 7,8 113,67 -25 -13 1,0 14,52 20 68 8,1 117,35 -23 -9,4 1,2 16,96 21 69,8 8,3 121,05 -21 -5,8 1,3 19,54 23 73,4 8,9 128,75 -20 -4 1,4 20,91 25 77 9,4 136,77 -19 -2,2 1,5 22,29 27 80,6 10,0 145,11 -17 1,4 1,7 25,19 29 84,2 10,6 153,77 -15 5 1,9 28,28 30 86 10,9 158,26 -13 8,6 2,2 31,52 31 87,8 11,2 162,79 -11 12,2 2,4 34,98 33 91,4 11,9 172,16 -10 14 2,5 36,79 35 95 12,5 181,88 -9 15,8 2,1 30,92 37 98,6 13,2 191,98 -7 19,4 2,9 42,45 39 102,2 14,0 202,45 -5 23 3,2 46,49 40 104 14,3 207,87 -3 26,6 3,5 50,74 45 113 16,3 236,22 -1 30,2 3,8 55,22 50 122 18,4 267,50 0 32 4,0 57,55 55 131 20,8 301,21



6 TEMEL SOĞUTMA ÇEVRİMİ

6.1 Soğutma Çevrimi Akış Şeması Ve Çevrim Safhaları

2 nolu hat : Düşük basınçta gaz

3 nolu hat : Yüksek sıcaklık ve basınçta gaz

4 nolu hat : Yüksek basınçta sıvı

1 nolu hat : Düşük basınçta sıvı

Düşük basınçta gaz

Sıkıştırma Yüksek basınçta gaz

Yüksek basınçta sıvı

Sıvılaşma Genleşme Düşük sıcaklıkta sıvı

Düşük basınçta gaz

Buharlaşma

KOMPRESÖR KONDENSER KAPİLERİ

EVAPORATÖR

Dış ortama ısı atımı

İç ortamdan ısı alımı

Kapileri

1.1.1 Kom1.1.2 Kond

1.1.3 Evap

2 3

1 4

İÇ ÜNİTE DIŞ ÜNİTE



6.1.1 Sıkıştırma Evapotatörde buharlaşıp gaz haline gelen soğutucu akışkan kompresör tarafından emilerek, sıkıştırılır ve yüksek basınçta ve sıcaklıkta gaz haline dönüştürülür. 6.1.2 Sıvılaşma Yüksek basınç ve sıcaklıktaki gaz kondenserden geçerken bir fan yardımı ile hava ile soğutulur. Akışkandan dışarıya doğru bir ısı transferi sağlanır. 6.1.3 Genleşme Kondenserden çıkan sıvı akışkan kapileri borusundan geçerken genleşir ve basıncı ve sıcaklığı düşer. 6.1.4 Buharlaşma Kapileri borusundan çıkan düşük basınçtaki akışkan evaporatörden geçerken bir fan yardımı ile oda havası ile buharlaştırılır. Bu esnada akışkan oda havasından ısı alarak sıcaklığını düşürür.

6.2 Soğutma Çevrimi Basınç Ve Sıcaklık Değerleri 6.2.1 Kompresör Emiş Hattı Basınç ve Sıcaklık değerleri Değerleri ( 1 ve 2

nolu hat basınç değerleri ) Aşağıdaki tabloda iç ve dış ortam sıcaklıklarına bağlı olarak R22 gazı için dönüş borusunda okunması gereken basınçlar bar olarak verilmiştir.Dönüş basıncı büyük çaptaki dönüş vanasından okunur. ( Klima Soğutma konumunda çalışmalıdır. ) 1 no lu hatta boru sıcaklığı yaz koşullarında 5- 8 oC civarındadır. 2 nolu hatta boru sıcaklığı yaz şartlarında 13-16 oC civarındadır. ( Klima soğutma konumunda çalışırken büyük çaptaki boru ve büyük servis valfinin üzerinde okunan sıcaklık değeridir. )

örnek: iç ortam : 25°C diş ortam : 35°C Emme basıncı değeri : 4.7 bar

15 °C 20 °C 25 °C 30 °C0 °C 3,0 3,4 3,8 4,25 °C 3,1 3,5 3,8 4,2

10 °C 3,2 3,6 3,9 4,315 °C 3,3 3,6 3,9 4,420 °C 3,4 3,8 4,2 4,525 °C 3,6 3,9 4,3 4,630 °C 3,8 4,1 4,5 4,935 °C 4,0 4,3 4,7 5,140 °C 4,2 4,6 4,9 5,345 °C 4,6 4,9 5,3 5,6

İç Ortam S ıcaklığı

Dış

Orta

m Sıc

aklığı



6.2.2 Kompresör basma hattı basınç değerleri ( 3 – 4 nolu hatlar ) : 15 ile 19 bar arasında değişir. Yaz şartlarında 18 bar civarıdır. ( Isıtma konumunda klima çalışırken büyük çaplı servis valfinden okunan basınç değeridir. Kış şartlarında 15 –16 bar mertebesindedir.) 3 nolu hatta boru sıcaklığı ( Kompresör – Kondenser arası ) 70 – 85 oC civarındadır. Kışın klima ısıtma konumunda çalışırken büyük çaplı borudaki sıcaklıktır. 4 nolu hatta boru sıcaklığı ( Kondenser çıkışı ) 30 – 40 oC civarıdır. ( Yazın ince borudaki sıcaklıktır)

7 Isı Pompası (Heat Pump ) Soğutma işleminde bir odadan ısı alınarak dışarı atılmaktadır. Isı Pompasında ise dış ortamdan ısı alınarak içeri aktarılır. Dış ortam sıcaklığının 0 C olduğu ortamlarda dahi, bir evi ısıtacak yeterli ısı mevcuttur. Isıtma konumunda iç ünite kondenser. Dış ünite ise evaporatör işlevi görür.

7.1 Soğutma Konumunda Dört Yollu Valf Pozisyonu

Kapileri

Kompresör

Kondenser

Akümülatör

Evaporatör

1 3

1 4

Dört yollu valf2



7.2 Isıtma Konumu ( Isı Pompası – Heat Pump ) Soğutma Konumunda Dört Yollu Valf Pozisyonu

Kapileri

Kompresör

Kondenser

Akümülatör

Evaporatör

1 2

4

3

İÇ ÜNİTE



8 DÖRT YOLLU VALF Dört yollu valf, sistem içinde dolaşan soğutucu akışkanın akış yönünü ters çevirerek ısı pompalı cihazlarda ısıtma ve soğutma konumunu belirler. Valf üzerinde 4 soğutucu akışkan giriş ve çıkış borusu bulunur. Bir tarafta tek olarak bulunan giriş borusu daima kompresör basma hattıyla bağlantılıdır. Diğer çıkışlardan biri evaporatöre gaz hattından, öteki ise kondenser hattına bağlıdır. Alt tarafta bulunan üç boru bağlantısından ortadaki daima kompresör emiş hattında bulunan akümülatörün girişi ile bağlantılıdır. Dört yollu valfte iki valf bulunmaktadır. Bunlardan biri selenoid valftir ( Pilot valf ). Termostat ısıtma konumuna alındığı zaman selenoid bobin enerjilendirilir. Diğeri ise Sürgülü valftir. Sürgülü valf pilot valf tarafından hareket ettirilir.

9 VAKUM İŞLEMİ • Bir klima sisteminin kullanım ömrü ve verimli çalışması, sistem içinde

bulunan nem ve havanın tamamen alınmasına bağlıdır. Vakum servis elemanının titizlikle yapması gereken bir servis işlemidir.

• Sistem içindeki hava basma hattındaki basıncın artmasına ve soğutucu akışkanın kondenserde daha yüksek sıcaklıklarda yoğuşmasına neden olur. Bu ise enerji tüketiminin artmasına ve performansın düşmesine sebep olur

• Nem soğutucu akışkan ve kompresör yağı ile reaksiyona girerek, hidrofulorik ve hidroklorik asit oluşturur. Bu asit kompresör motor sargılarının üzerindeki yalıtkan tabakayı eriterek motorun yanmasına, dolayısıyla kompresör arızasına sebep olur.

Vakum işlemi için vakum pompasının hortumları 3 yollu servis valfine bağlanır. Vakum işlemi 4 mmSS a kadar yapılmalıdır. 4 mmSS’ na ulaşıldığında vakum pompası ve vanası kapatılarak 3 dakika beklenir. Bu süre içinde vakum manometresindeki basınç 2.5 mm SS’ dan fazla yükselmemelidir.

Kompresör basma hattı

Kompresör emiş hattı



10 SPLİT KLİMA MONTAJI

10.1 İç Ünite Yer Seçimi

Sıcaklık ve ısı aynı şey olmadığı gibi aralarında belirgin bir farklılık vardır.Bu farklılığın anlaşılması iklimlendirme açısından çok önemlidir. Sıcaklık; Bir nesnenin ısı yoğunluğunun veya sevyesinin ölçü birimidir.Sıcaklık tek başına bir

nesnedeki ısı miktarını belirliyemez.Sadece nesnenin ne kadar sıcak yada soğuk olduğunu belirler. Isı;Bir enerji türüdür ve moleküler hareket veya titreşimle ilişkilidir.Molekül, bir maddenin kimyasal yapısı bozulmadan olabilecek en küçük boyutunu belirlemektedir.Bir madde ısındığı zaman molekülleri daha hızlı hareket eder.Soğuduğu zaman ise moleküllerin hareketi yavaşlar.Maddenin ısısının tamamen alınması durumunda moleküller durur.Başka bir değişle, bir madde ısıtıldığı zaman,ısı eklenir.Soğutulduğu zaman ısı alınır.

• Oda içinde homojen sıcaklık dağılımının sağlanabilmesi için, üfleme havası odanın tamamına eşit şekilde yayılabilmelidir. • İç ünitenin, montajının yapıldığı oda haricinde başka hacimleri de soğutabileceği düşünülmemelidir. • Üfleme havasının direk insanlar üzerine gelmeyeceği bir konum tercih edilmelidir. İç ünitenin önünde hava giriş çıkışını engelleyecek herhangi bir cisim olmamalıdır. İç ünitenin kurulacağı yerin yakınında ısı veya nem kaynağı bulunmamalıdır. İç ünite duvara ve zeminden 1,8 m den daha yükseğe kurulmalıdır. İç ünitenin etrafında kalması gereken minimum boşluk mesafelerinin korunmasına özen gösterilmelidir. • İç ve dışı ünite arasındaki mesafe 5 metreyi geçmemesine dikkat edilmelidir. • İç ünite su tahliyesinin kolay yapılabileceği bir konumda olmalıdır. • Cihazın doğrudan güneş ışığı almamasına dikkat edilmelidir. • Duvarın yapısı montaj işlemlerine uygun olmalıdır. (Duvar cihazın ağırlığını taşıyabilecek sağlamlıkta olmalıdır • İç ünitenin üfleme yönünde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

Ic unıte

Dıs unıte

ODA

SALON

G



10.2 Dış Ünitünite Yer Seçimi • Dış ünite kapalı hacimlere kurulmamalıdır, rahatca havalanabilmesi

sağlanmalıdır.

• Günün büyük kısmında direk güneş ışığı altında kalmayacağı bir konum seçilmelidir.

• Özellikle teras-çatıya yapılacak montajlarda tüketiciye gölgelik yaptırması gerektiği anlatılmalıdır.

• Dış ünitenin etrafında kalması gereken minimum boşluk mesafelerinin korunmasına özen gösterilmelidir.

Benimsenebilir.

Benimsenebilir.

Kaçınılmalıdır.

Çok Uygun

Benimsenebilir.



10.3 İç Ve Dış Ünitenin Etrafında Korunması Gereken Boşluk Mesafeleri

1 8 m

60 cm

10 cm

60 cm

10 cm

70 cm



10.4 İç Ünitenin Montaji

Ara bağlantı borusunun geçiş noktası için ölçü alınarak kılavuz delik delinir.

İç ünitenin askı sacına takılı bulunduğu konumda bağlantı borusu ile askı sacı arasındaki mesafe ölçülür.

Ölçülen mesafeye uygun olarak duvarda askı sacının konumu belirlenir ve delik noktaları işaretlenir.

Askı sacının terazisinde olduğu kontrol edilmelidir.

İşaretli noktalardan askı sacı delikleri delinerek dubelleri çakılır.



Bakır boru seti duvar geçişi

İşlem kolaylığı için dubel boyu matkap ucunda

işaretlenebilir.

Askı sacının diğer vidalarının sıkılması sırasında terazide olmasına dikkat edilmelidir.

İç ünite, askı sacına oturtularak alt seviyesi işaretlenir. Bu seviyenin altında kalmayacak şekilde boru yuvası açılır. 70 mm çapında matkap kullanılmalıdır. Açılacak delik dışarı doğru eğimli olmalıdır.



Duvarı patlatmamak için çift taraftan da delinmelidir.

Kabloların klamense sıkılması sırasında klamens tornavidası kullanılmalıdır.

İç–dış üniteler arasında kullanılacak uygun çaptaki kablonun bağlantısı yapılır.

İç ünite bağlantı borusu açılırken ve kıvrılırken, boruda kırılmaya neden olmamak için yavaş haraket ettirilmeli ve diğer elle desteklenmelidir.

Boruda kırılmaya neden olmamak için diğer elle Desteklenmelidir.



İç ünite bağlantı borusu, tahliye hortumu ve kablolar biraraya getirilerek gruplanır. Duvardan geçirme sırasında kirlenmemesi ve tahliye hortumu içine yabancı madde kaçmaması için uçları naylonla sarılır. Gruplanan iç ünite bağlantı

borusu, tahliye hortumu ve kablolar birarada bantla sarılır.

İç ünite bağlantı borusu, duvardaki yuvasından geçirilir ve iç ünite askı sacına oturtulur. Askı sacındaki tırnakların tam olarak geçmesine dikkat edilmelidir.

İç ünitenin terazisinde olduğu kontrol edilmelidir.



Geçiş noktalarında borunun zarar görmemesi için bükümler çift elle desteklenerek yapılmalıdır.

Boru yuvasının alt kısmının oyularak boru için oturma yüzeyi oluşturulması da borunun zarar görmesini engeller.

Montaj yerinin uygun olması halinde tahliye hortumu yağmur suyu borusuna bağlanmalıdır.

Yağmur suyu borusu

Tahliye hortumunun ağzı, duvardan geçirilmeden önce kapatılarak korunmalıdır.



İç ünite gövdesi takılır. Kapağı kapatmak için her iki yandaki menteşe de hafifçe içeri esnetilir.

Kapağın köşelerinden ve ortalarından bastırılarak tırnakların gövdeye oturması sağlanır.



10.5 Dış Ünite Montajı • Dış ünitenin duvara montajı için askı seti kullanılır. • Dış ünitenin kurulacağı zemin veya duvarın oluşacak titreşimlere dayanacak şekilde seçilmesine özen gösterilmelidir. Dış ünitenin zemine kurulması gereken durumlarda tabanda biriken suyun kolaylıkla tahliye edilebileceği bir yükseklik seçilmelidir.

• Dış ünite boru ve kablo bağlantılarının ve ihtiyaç gösterdiğinde servis işlemlerinin kolaylıkla yapılabileceği bir şekilde kurulmalıdır.

• Dış ünite montaj seti üzerine yerleştirilirken lastik takozlar unutulmamalıdır.

• Dış ünitenin iç üniteden daha yükseğe kurulması durumlarında boruların iç üniteye girdiği yer su girişine karşı iyi izole edilmelidir.Ayrıca borulara da dış ünite bağlantı kısmında büküm verilmelidir. (Bkz. Yandaki şekil)

İç Ünite-Dış Ünite Arası bakır Boru, Haberleşme Kablosu ve Drenaj Tesisatı • İç ve dış ünite arasında kurulacak boruların doğru çapta olması

gereklidir.Boruların köşeden geçirilmesi veya doğrultu değiştirmesi durumlarında boru bükme aparatı kullanılarak boruya düzgün bir şekil verilmeli, göz estetiğine dikkat edilmelidir.

• Borular gözü rahatsız etmeyecek şekilde döşenmeli ve bağlantı kelepçeleriyle duvara sabitlenmelidir.

• Bakır boru, boru kesme makasıyla ve iç unite ve dış unite arasındaki mesafeden bir miktar daha uzun boyda kesilmelidir. Borunun kesilen ucundaki çapaklar temizlenerek ünitenin içine kaçması engellenmelidir. Aksi takdirde çapaklar gaz kaçağına sebep olabilirler.

• Toplam boru uzunlukları teknik özellikler tablosunda verilen değerleri aşmamalıdır.

• Klima cihazı ilk devreye alınması esnasında montaj prosedüründe belirtilen kurallara uygun olarak mutlaka vakum edilecektir.

• Klimalar dış ünitelerinde, teknik özellikler tablosunda belirtilen metrajdaki boruyu da kapsayacak miktarda gaz ile sevk edilmektedir. Bu metrajdan fazla boru kullanımlarında teknik özellikler tablosunda belirtilen miktarlara uygun gaz ilavesi yapılacaktır.



Su taliye hortumu, tahliyenin kolaylıkla yapılabilmesi için gözü rahatsız etmeyecek şekilde hafif bir eğim verilerek döşenmelidir. İç üniteden dökülen suyun tahliye hortumundan dışarı atıp atılmadığı kontrol edilmelidir. • Elektrik kablosu iç – dış unite arasındaki bakır boru uzunluğundan 1 metre daha uzun kesilmelidir. • Dış ünite elektrik bağlantıları şemalara uygun

olarak yapılmalıdır. Terminal kapağı kapatılmalıdır.

• Klimaya şebeke girişi yapılırken gerekli ise gecikmeli sigorta kullanılmalı, faz, nötr-toprak uçlarının doğru bağlanmalıdır.

• Boru grubunun duvar geçişinde plastik duvar halkası kullanılmalı, delik iç ve dış taraftan kapatılarak yağmur sızdırmazlığı sağlanmalıdır.



10.6 Dış Ünite Montaj Yerinin Hazırlanması

Ara bağlantı borusunun geçirileceği ikinci boru yuvası da açılır.

Duvarı patlatmamak için çift taraftan da delinmelidir.

Haraketli cıvata, klimanın ayak mesafesine göre

konumlandırılır.

Dış ünite askı setinin parçaları gruplanır. Montaj yerine bağlı olarak gerekli olan yerlerde Z profiller kullanılmalıdır.

Dış ünite montajı sırasında gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır !

Yüksek katlarda dış duvara yapılan montajlarda emniyet kemerini takmayı ihmal etmeyin !



Dış ünitenin yüksekliği hesaba katılarak askı ayaklarının konumları belirlenir ve delik yerleri işaretlenir.

Saplama deliklerini iç taraftan ve kılavuzla delmek patlatma riskini azaltır.

Montajın güvenliği açısından saplama çok önemlidir. Tuğla duvarlarda kesinlikle çelik dubel kullanmayınız.

Askı ayaklarının bağlanacağı duvar tuğla olduğunda plastik tuğla dubelini ve saplamayı kullanınız.



Plastik dubel için delinecek deliğin derinliği dubel boyundan fazla olmalıdır. Bu sayede vida, dubelin arkasına geçerek kendi üzerinde toplar ve şişmesini sağlar.

Pul ve somun geçirildikten sonra saplama başı dövülerek ezilmelidir.

Plastik dubel

Saplama

Saplama somunu ve dubelin vidası sıkılmadan önce, askı ayaklarının terazide olduğu kontrol edilmelidir.



İki askı ayağı arasındaki mesafe ürünün ayakları arasındaki mesafe ölçülerek işaretlenir ve buna göre montaj yapılır.

Uygun ölçüdeki kangal boru açılarak duvarda açılan yuvadan geçirilir.

Aynı yuvadan ara kablo da geçirilir.

Boruya şekil verirken iç üniteden gelen boruyla ağızların buluşmasına dikkat edilmelidir.



Bükümlerde borunun zarar görmemesi için çift elle ve yavaş haraketlerle boruya şekil verilir.

İç üniteden gelen bağlantı borularının somunları açılır.

Dişlere bir miktar KOMPRESÖR YAĞI sürülür, bu sayede işlem kolaylığı sağlanacağı gibi gaz kaçağı olmaması için önlem alınmış olur.

Havşa ve rakorun oturma yüzeyleri üzerinde tam olarak buluşmasına ve birbirine dik olarak biraraya gelmesine dikkat edilmelidir.



Havşa rakora tam olarak oturtulup somunu sıkılır.

Somun ve rakor kontra yapılarak sıkılır.

İç üniteden gelen tahliye hortumu, diğer tahliye hortumunun içine geçirilir ve bantlanarak sağlamlaştırılır.



Dış ünite tahliye hunisi yerine takılır. Askı ayaklarına takoz lastikleri konur. Askı ayağı kullanılmayan montajlarda da titreşim sönümleyici olarak takoz lastiklerinin kullanılması gereklidir.

Dış ünite taşıyıcı kablo ile dışarı alınarak askı ayakları üzerine yerleştirilir.



Somunlar sıkılarak dış ünite askı ayaklarına sağlanır.

Askı ayağı vidalarının tapaları tekrar takılır.

Bağlantı borusu havşaları ile servis vanaları rakorlarının oturma yüzeyleri tam olarak buluşturularak somunlar sıkılır.



Vakum pompası bağlanarak sistem 30 dk. süresince vakumlanır. Böylece sistemdeki hava ve nem boşaltılır. Pompa durdurulduktan sonra en az 5 dk beklenerek manometre gözlenir. İbrenin yükselmesi sistemde kaçak olduğunu anlamındadır.

“Vakumlama işlemi tamamlandığında servis vanaları alyan anahtarı ile açılarak sisteme gaz verilir. Servis vanalarının tapaları mutlaka yerine takılmalı ve sıkılmalıdır. Sistem çalıştırılarak dönüş basıncı kontrol edilir.



Bağlantı borusunun iç ünite borusuna ve servis vanalarına bağlandığı noktalarda dedektörle yada köpükle kaçak kontrolü yapılır.

Bağlantı kablolarının dış ünite terminaline bağlantıları yapılır.



Bağlantı Borusu İzolasyonu Ve Sabitlenmesi

Bağlantı borusu bantla sarılır. Şebeke kablosu ana hatta bağlanmak üzere sargının dışında bırakılır

Bağlantı borusu duvara kelepçelenerek sabitlenir.



Sigortanın Bağlanması

Şebeke kablosuna gecikmeli tip uygun amperde sigorta takılır. Sigorta takılmadan montaj yapılmamalıdır. Sigortadan ana kutuya klima için çekilmiş, uygun çapta tek bir hat bağlanmalıdır. Ana kutudaki sigortanın uygun olmadığı durumlarda tüketici bilgilendirilmelidir.



Montajın tamamlanmasının ardından klimanın çalışması, fonksiyonları, bakımı ve montaj hakkında tüketiciye bilgi verilir. Tüketicinin bilgilendirilmesini sistematiğe bağlamak amacıyla “Klima Montaj ve Çalıştırma Bilgilendirme Formu” hazırlanmıştır. Ürünle birlikte verilecek bu form tüketiciye okunarak bilgilendirme yapılır. “Klima Montaj ve Çalıştırma Bilgilendirme Formu” üzerindeki ürün ve montajla ilgili bilgilerin girileceği kısım doldurulur ve servis fişiyle birlikte Bölge Yöneticiliğine gönderilir.



11 BAKIR BORU BİRLEŞTİRME YÖNTEMİ

11.1 Yumuşak Lehim Yumuşak lehimleme 450 oC nin altındaki sıcaklıklarda yapılan lehimlemeler olarak tanımlanır. Su tesisatlarında uygulaması yaygındır.

11.2 Sert Lehimleme Sert lehim ise 450 oC nin üstünde fakat ana metalin ergime sıcaklığının altında olan sıcaklıklarda gerçekleştirilir. Klima ve soğutma gaz tesisatlarında uygulanır. Sert lehimleme Gümüş kaynağı olarakd da adlandırılır. Sert lehimleme ile Yumuşak lehimleme teknik ve teoride temelde bütün boru çapları için aynıdır. Bütün farklılıklar

• Kaynak Teli çeşidi • Lehimleme süresi • Gerekli ısı miktarı (Birleştirmenin tamamlanması için gerekli toplam ısı )

Pratik uygulamalarda Yumuşak lehimleme birleştirmeleri 180 oC ile 315 oC leri arasında, Sert lehim işlemi de 600 ile 815 oC arasunda gerçekleşmektedir. Yumuşak lehim ve Sert lehim yöntemlerinin seçimi, tesisatın çalışma şartlarına ve şartnamelere bağlıdır. Yumuşak lehim 120 oC ‘i aşmayan işletme şartlarında kullanılabilir. Sert lehim yüksek birleşme mukavemeti gerektiren 180 oC işletme sıcaklıklarında çalışan tesisatlarda uygulanır. Sert lehimlemede birleşme mukavemeti daha yüksek olmasına rağmen, daha yüksek sıcaklık uygulanması bakırın tavlanma etkisini azaltarak, basınç dayanımının, yumuşak lehime göre daha az olmasına neden olabilir. Bu gerçeğin birleştirme yöntemi seçiminde dikkate alınması gerekir. Yumuşak lehimleme ve sert lehimleme bakır boru ve fiting birleştirmelerinde çok yaygın kullanılmasına rağmen, az anlaşılan bir konudur. Yetersiz montaj bilgisi hatalı montajlara yol açmaktadır. Araştırmalar sonucu bu hatalara yol açan genel konular şunlardır.

• Lehimlemeden önce yeterli ön hazırlığın yapılmaması • Lehimleme esnasında yeterli destek veya borunun tutturulması • bütün işlem boyunca uygun olmayan ısıtma işlemi ve ısı dağıtımı • Lehim telinin yanlış uygulanması • Yetersiz miktarda kaynak teli kullanılması • Ani soğutma ve erimiş haldeki kaynak telinin, katılaşmadan silmek



11.3 Lehimleme

Yumuşak lehim ve sert lehim işlemi aynı temel işlem sıralarını takip etmelidir.

1. Ölçme ve kesme

2. Raybalama

3. Temizleme

4. Pasta sürme

5. Tutturma ve destekleme

6. Isıtma

7. Kaynak teli uygulaması

8. Soğutma ve temizlik 11.3.1 Bakır Borunun Ölçümü Ve Kesimi Boru projeye uygun ölçüde kesilir. Ölçüm iyi yapılmadığı takdirde lehim kalitesi olumsuz etkilenir. Eğer boru kısa kesilir ise, fiting kaynak yuvasına tam girmeyerek, uygun bir birleştirme yapılması önlenir. Eğer çok uzun kesilirse, sistem gerilim altında kalabilir ve servis ömrü azalır. Boru, bakır boru makası, testere, jet ile kesilebilir. Borunun kesilirken deforme olmamasına dikkat ediniz. Kesim boru eksenine dik olacak şekilde düzgün kesilerek, fiting ağzına çepeçevre oturması sağlanmalıdır.

11.3.2 Raybalama ( Çapak Alma ) Kesilen bütün boru uçları raybalanarak, iç çap orijinal hale getirilir. Ayrıca kesim esnasında oluşan çapaklar temizlenir. Eğer boru iç yüzeyindeki bu tırtıklar düzeltilmez ise, bölgesel olarak oluşacak türbülans ve bölgesel yüksek akış hızı korozyona sebep verebilecektir. Uygun bir raybalama, düzgün bir yüzey ve optimum akışı sağlıyacaktır. Ayrıca çapakların temizlenmesi, borunun fiting ağızlarına düzgün oturmasını sağlar. Boru makasında bulunan rayba bıçağı, dairesel ve yarım dairesel eğe, çakı rayba amaçlı kullanılabilir.



11.3.3 Temizlik Lehim yapılacak boru ve fiting ucundaki okside olmuş tabakalar, yağlar temizlenmelidir. Bu, boru ve fiting arasındaki kılcal aralığa lehim akışını uygun hale getirir. Temizliğin yapılmaması kılcal çekim etkisinin olumsuz etkilenmesine ve lehim mukavemetinin azalmasına sebep olur. İnce bir zımpara ile boru uçları fiting yuva boyundan bira fazla uzunlukta zımparalanmalıdır. Bakır boru nispeten yumuşak bir malzeme olduğundan fazla miktarda zımparalama, borunun incelmesine ve kılcal boşluğun artmasına. Dolayısıyla lehimeme kalitesinin düşmesive sebep olur. Temizlenmiş yüzeye çıplak el ve yağlı eldiven ile dokunulmamalıdır. Vücut ve yağlama yağı lehimleme işlemine zarar verir. 11.3.4 Pasta Kullanımı Pasta kullanım amacı

1. Temizlenen yüzeyden, oksit izlerini çözerek uzaklaştırmak 2. Temizlenen yüzeyin ısıtılma esnasında tekrar oksidasyon oluşumunu

engellemek 3. Erimiş kaynak telinin bütüt birleşme yüzeyine homojen yayılımını

sağlamak



Temizlikten hemen sonra, oksidasyonun tekrar oluşmasına imkan vermeden bir fırça yardımıyla, ince ve düzgün bir şekilde, hem boru hemde fitingin iç yüzüne sürülmelidir. Şekil (15 - 16 - 18) Parmağınızla lehim pastası uygulaması yapmayınız. Lehim pastası içindeki kimyasallar, gözünüze, ağzınıza veya açık yaralara zararlı olabilir. Lehim pastasının aşırı kullanımında, lehim pastası kalıntıları oksidasyona sebep olabilir. Çok aşırı kullanımlarda korozyon boru içine nüfuz eder. Sert lehimlemede kullanılan pastalar yumuşak lehimlemede kullanılan lehim pastasılardan bileşim itibariyle farklıdırlar. Bir birlerinin yerlerine kullanılamazlar. Sert lehim lehim pastaları su bazlı iken, yumuşak lehim lehim pastaları petrol bazlıdır.

Yukarıdaki üçgenler , boru tipi, fitings ve kaynak teli çeşidine göre pasta kullanımının gerekli olduğu halleri göstermektedir.

Copper : Bakır Wrought : Dövme fittings Filler metal : Kaynak teli Cast : Döküm fitings Flux : Pasta



11.4 Montaj İşlemi Boru ucunu, fiting ağzına yerleştiriniz. Fiting oturma yüzeyine borunun düzgün oturduğuna dikkat ediniz. (Şekil 9) Boru her iki yöne döndürülerek, lehim pastasıın düzgün bir şekilde yayılımını sağlar. Fazla lehim pastası pamuk bir bez ile temizlenir. (Şekil 10) Eğer mümkünse, boru ve fiting sabitlenmelidir. Böylece birleşme yerinin çevresindeki kılcal boşluk düzgün bir şekilde elde edilebilir. Bu düzgünlük erimiş lehimin, kılcal akışını iyileştirir. Bu boşluk fazla miktarda olursa, lehimde, basınç ve tireşim şartlarında çatlaklar oluşmasına sebep olur.

Şekil 10

Şekil 9



Bu şartlar sağlandıktan sonra lehimleme işlemine geçilir. Lehimle aynı gün bitirilmelidir. Yarım bırakılıp ertesi güne sarkmamalıdır.

11.5 Isıtma ön ısıtma alevin borunun alt tarafına dik olacak şekilde ( Şekil 9 – pozisyon 1 ) tutularak başlanır. Bakır boru ısıyı fitinge ileterek birleşme alanında ısının düzgün bir şekilde yayılması sağlanır. Ön ısıtmanın süresi birleşme alanını büyüklüğüne bağlıdır. Ön ısıtma bütün boru çevresi boyunca yapılarak, bütün birleşme alanının uygun şekilde ön ısıtılması sağlanmış olsun. Bununla beraber, yatay pozisyonda kaynak işlemi, lehim pastasının yanmasını engellemek için, birleşme yerinin üstünün direkt olarak ön ısıtılmasından kaçınılmalıdır. Isının doğal olarak yükselmesi üst tarafın uygun bir şekilde ön ısıtılmasını sağlıyacaktır. Daha sonra alevi fitinge doğru hareket ettiriniz. ( Şekil9 – pozisyon 2 ). Alevi fitingle, fiting yuva boyu kadar mesafedeki boru arasında götürüp, getiriniz ( Şekil 9 – pozisyon 3 ) Ön ısıtma işleminden sonra alev fitin yuvasının iç kısmının hizasında tutulur ( şekil 9 – pozisyon 4 ). Kaynak teli birleşme yerine dokundurulur. Kaynak teli erimez ise geri çekilir ve ısıtmaya devam edilir. UYARI : Birleşme yerini aşırı ısıtmayınız. Alevi fitingin içine doğrultmayınız. Fazlı ısı Lehim pastasının yanmasına sebep olabilir. Bu ise lehim pastasının etkisini azaltarak, lehimin birleşme boşluğuna düzgün akışını engeller. Kaynak teli erimeye başladığı zaman, alevi fitings yuvasının dibine uygulayarak, kılcal çekim etkisi desteklenir, erimiş haldeki kaynak teli ısı kaynağına doğru, fiting dibine hareket eder.



Isıtma işlemi genellikle oksi- asetilen veya LPG karışımı ile yapılır. Elektrikli lehim makinaları da kullanılabilir. Kaynak yaparken ısının kontrolü çok mühimdir. Isı kontrol edilemiyorsa alev ufaltılmalı, ufak şaloma kullanılmalıdır. Fitings'ten daha önce boru ısıtılmalı, sonra fitings ısıtılmalıdır, hatta fitings ısıtılırken alev ileri geri oynatılarak hem boru hem fitings'e tutulup borunun soğuması önlenmelidir. Alev, fitings tarafın-dan boruya doğru yöneltilmelidir. Isıtma işlemi sırasında zaman zaman kaynak telini boruya dokundurun, erimeye başlarsa sıcaklık tamamdır. Kaynak telini hiçbir zaman alevle eritmeyin, kaynak teli temasla eriyecek duruma gelince, alevi fitings'in ortasına ve dibe doğru geri çekip kaynağın arkasından hafifçe ısıtmağa devam edin. Çapı 1-1/2" dan küçük kaynak yerleri çepeçevre ısıtılmalıdır. 2"den büyük borularda kaynak için ısıtma ve kaynatma işlemi 2" (5cm) aralıklarla yapılmalıdır. Kaynağın daha temiz ve güzel görünmesi için hemen temiz bir bezle silinir. Oksi asetilen alevi hiçbir zaman fazla oksijenli olmamalıdır, aksi halde oksitlenme çok fazla olur. Ayrıca, alev yağsız, dumansız ve temiz bir ısıtıcı alevi olmalıdır. Lehim pastasının boruyu ısıtma seviyesi hakkında bilgi almak açısından kullanılabilir. Lehim pastasının sessiz ve temiz su gibi şeffaf olana kadar ısıtmaya devam edilmelidir. Bakır boru kaynaklarında mümkün olduğu kadar ergime noktası düşük olan kaynak teli kullanılmalıdır. Bu suretle, hem aşırı ısıtmaya gerek kalmaz ( ısı sarfiyatı ve oksidasyon azalır ) hem de bakırın tavlanma etkisi azalır ki bu da daha kuvvetli bir kaynak bağlantısı sağlar. 11.5.1 Lehim Uygulaması Lehim birleşimi kılcal çekim etkisine bağlıdır. Kılcal çekim, erimiş lehimin fiting ve boru arasındaki boşluğa akmasını sağlar. Kılcal çekim, lehim akışının yukarı, aşağı veya yatay oluşuna bağlı olmadan ortaya çıkar. Boru ve fiting arasındaki masafe 0,05 – 0,13 mm olması en ideal durumdur. Bu mesafe 0,25 mm ye kadar çıkabilir. Lehim bu boşluğu kılcal çekim etkisiyle etkisiyle doldurur. Bu mesafe lehimin boşluğa akarak, güçlü bir bağ oluşturması için kritik bir öneme sahiptir.



Yatay birleşimler için lehimleme, birleşimin alt tarafının merkezinden hafif kaçık olacak şekilde başlatılmalıdır.(Şekil 9– pozisyon a ) Kaynak teli erimeye başladığında, teli birleşme yerine düz doğrultuda itilmeli ve bu esnada kaynak alevi finting yuvasının dibinde, hafif bir şekilde kaynak telinin uygulandığı noktanın önünde olmalıdır. Lehimleme işlemi fitingin alt tarafından üst tarafın merkezine doğru devam ettirilmelidir ( Şekil 9 – pozisyon b ) Katılaşan alt taraftaki lehim bir set oluşturarak, üst tarafta birleşme yerine doldurulmakta olan lehimin akmasını engeller. Başlangıç noktasına geri dönülür, hafifçe üst üste lehim alanı çakıştırılır. ( Şekil 9 – pozisyon c ) , tamamlanmamış olan tarafın üstüne doğru, tekrardan üst noktada çakıştırarak (Şekil 9 – pozisyon d) lehim bitirilir. Lehimleme esnasında , lehimim tatbik edildiği noktanın arkasında damlalar oluşuyorsa, birleşme aralığının dolu olduğu ve daha fazla kaynak teli alamayacağını gösterir.Bütün bu işlem anında kaynak teli, katı, hamur ve sıvı halde bulunmaktadır.Dikey birleştirmelerde, lehimlemeye nereden başlandığının önemi yoktur. Lehim boşluğunun aşağı doğru olduğu durumlarda, bakır borunun fazla ısıtılmasından kaçınılmalıdır. Bu ergimiş kaynak telinin borunun dışından aşağı akmasına sebep olur. Eğer bu durum oluşursa, alev uzaklaştırılmalı, kaynak telinin soğumasına izin verilmelidir. Sonra tekrardan fiting ısıtılarak, erimiş kaynak teli yukarı doğru çekilir.Soğutma ve temizlik Lehimlemeden sonra doğal olarak soğumaya bırakılır. Su ile Şok soğutma lehim noktasında gerilmelere sebep olabilir. Soğuduktan sonra, lehim pastası fazlalığı bir bez ile temizlenmelidir. (Şekil 14) Soğutmanın çabuk olması isteniyorsa bez ıslatılabilir. Serin bir yerde yapılan kaynak çabuk soğuyacağı için ıslak bezle soğutmak zarureti yoktur.

ŞEKİL 14



11.5.2 LEHİM TELLERİ Klimalarda bakır borular sert lehimleme yöntemi ile lehimlenirler. Sert lehimleme işlemi için Gümüş içeren kaynak telleri kullanılmalıdır.



11.6 Bakır Boruların Bükülmesi

Bakır borulara kolay şekil verilebilmektedir. Bu nedenle tesisatta gerekli bükümlerin yapılması oldukça kolaydır. Yumuşak ve sert borular uygun bir el ile bükme aparatı ile bükülebilirler. Her çap boru için uygun ölçüdeki boru bükme aparatı kullanılmalıdır. A - Boru bükme aparatı kolları 180 açılır. Boru tutma klipsini kaldırılır. Boru, boru yuvasına yerleştirilir. B- Klips kapatılır. Kolu Dik hale ( 90 derece ) getirilir. Bu esnada boruya şekil verecek yatak boru üzerine gelmiş olduğuna dikkat edilir. Bükme aparatı üzerindeki 0 skalası, şekil verme yuvasının önü ile aynı hizada olmalıdır. C- Aparatın kollarını birbirlerine doğru , düz ve devamlı bir hareketle itilir. İstenen açı skalada okunur. Bu skalaya göre istenen açıda boru bükülür. D- Kol dik pozisyona bükülmüş boru ile birlikte getirilir. Boru yuvadan çıkartılır. Boru tutucu klips kaldırılır.



11.7 Havşa Açma İşlemi

Torklu havşa açma makinasıyla kolaylıkla doğru havşa açılabilir.

1

Kılavuzlar sayesinde boru eksenine tam merkezleme sağlanır. Böylece her çalışma açısında havşa makinası boru eksenine dik yerleştirilebilir.

2

Belli bir mesafeden sonra sıkılmaya çalışılsa da şaft ilerlemeyeceğinden havşanın boğaz kesidinin incelmesi önlenir.

Havşanın ve rekorun konik yüzeylerinin birbirine tam olarak oturabilmesi için arada çapak kalmamalıdır.



Havşa açılırken bakır boru ucu havşa tablasından 0 – 0,5 mm çıkacak şekilde boru havşaya sabitlenmelidir.

Boru Ölçüsü A mesafesi ¼” 0 - 0,5 mm

3/8” 0 - 0,5 mm ½” 0 - 0,5 mm

5/8” 0 - 1 mm ¾” 0 - 1 mm

Uygun olmayan havşa ağızları



Bağlantı borusunun sıkılması sırasında dikkat edilecek hususlar

Bağlantı borusu rekorlarının sıkılması sırasında kurbağacık anahtarların fotoğraftaki konumlarıyla kullanılması ve rekorların sonuna kadar ilerletildikten sonra son sıkma hareketinin bu şekilde yapılması, daha fazla zorlanmadan bırakılması yeterli olacaktır.

Bağlantı borusu rekorunu elle bir-iki diş tutturduktan sonra, dişler üzerine kompresör yağı sürülmelidir. Böylece dişler arasında kalan yağ gaz kaçağına karşı bir izolasyon görevi görür.



12 MONTAJ İŞLEMİNDEN SONRA KLİMANIN DEVREYE

ALINMASI

12.1 Split tipi klimaların vakum edilmesi ve kaçak testi • Vakum - şarj cihazı, vanalarının kapalı olduğundan emin olduktan sonra dış

ünitenin 3 yollu vanasının servis portuna bağlanmalıdır. • Vakum pompası çalıştırılır.4 mmSS basınca ininceye kadar sistem vakum

edilmelidir.(en az 30 dakika) Vakum esnasında 2 ve 3 yollu vanalar kapalıdır. • Vakum-şarj cihazının vanaları kapatıldıktan sonra pompa durdurulur , 15

dakika kadar beklenir. Bu süre içerisinde vakum manometre ibresi yükselmemelidir. Manometrenin yükselmesi durumunda gaz kaçak noktası bulunmalı ve onarıldıktan sonra tekrar vakum işlemi yapılmalıdır.

• Vakum işleminden ve kaçak testinden sonra, 3 yollu ve 2 yollu vanalar açılır.

12.2 Sisteme İlave Gaz Verilmesi (Gerekli olduğu durumlarda) • Vakum işleminden sonra vakum manometresinin vanası mutlaka

kapatılmalıdır. • Kompresör çalıştırılır. Gaz silindirinin vanası açılarak uygun miktardaki gaz

sisteme verilir. Gaz verme işlemi bittikten sonra 3 yollu vananın servis portu bağlantısı gaz kaçmasını engellemek için hızlı bir şekilde yerinden çıkartılmalıdır.

• Vanaların ve servis portunun tapaları yerine takıldıktan sonra klima çalıştırılmalıdır.

• Bir süre klimanın çalışması beklenilerek, kaçak olup olmadığı kontrol edilmeli, son kontroller yapıldıktan sonra kullanıcıya teslim edilmelidir.

13 KLİMANINI TEST EDİLMESİ • Soğutma konumunda iç ünitenin emdiği ve üflediği hava sıcaklık farkı en az

8 oC olmalıdır. • Isıtma konumunda iç ünitenin emdiği ve üflediği hava sıcaklık farkı en az 12

oC olmalıdır.



14 KLİMA MONTAJI İÇİN GEREKLİ ALET VE EKİPMANLAR

Freon 22 gazı

Pens ampermetre

Oksi – asetilen kaynak

Şarj hortumu

Dijital termometre Nem Ölçer

Vakum Şarj cihazı Boru Bükme Aparatı

Havşa Takımı

Boru Makası Tarak



15 F - C DÖNÜŞÜM TABLOSU

F C F C -27,4 -33 -36,1 120,2 49 9,4 -25,6 -32 -35,6 122 50 10,0 -23,8 -31 -35,0 123,8 51 10,6 -22 -30 -34,4 125,6 52 11,1

-20,2 -29 -33,9 127,4 53 11,7 -18,4 -28 -33,3 129,2 54 12,2 -16,6 -27 -32,8 131 55 12,8 -14,8 -26 -32,2 132,8 56 13,3 -13 -25 -31,7 134,6 57 13,9

-11,2 -24 -31,1 136,4 58 14,4 -9,4 -23 -30,6 138,2 59 15,0 -7,6 -22 -30,0 140 60 15,6 -5,8 -21 -29,4 141,8 61 16,1 -4 -20 -28,9 143,6 62 16,7

-2,2 -19 -28,3 145,4 63 17,2 -0,4 -18 -27,8 147,2 64 17,8 1,4 -17 -27,2 149 65 18,3 3,2 -16 -26,7 150,8 66 18,9 5 -15 -26,1 152,6 67 19,4

6,8 -14 -25,6 154,4 68 20,0 8,6 -13 -25,0 156,2 69 20,6

10,4 -12 -24,4 158 70 21,1 12,2 -11 -23,9 159,8 71 21,7 14 -10 -23,3 161,6 72 22,2

15,8 -9 -22,8 163,4 73 22,8 17,6 -8 -22,2 165,2 74 23,3 19,4 -7 -21,7 167 75 23,9 21,2 -6 -21,1 168,8 76 24,4 23 -5 -20,6 170,6 77 25,0

24,8 -4 -20,0 172,4 78 25,6 26,6 -3 -19,4 174,2 79 26,1 28,4 -2 -18,9 176 80 26,7 30,2 -1 -18,3 177,8 81 27,2 32 0 -17,8 179,6 82 27,8

Multi metre

1.1.4.1 Manifold Takımı 1.1.4.2 Vakum



33,8 1 -17,2 181,4 83 28,3 35,6 2 -16,7 183,2 84 28,9 37,4 3 -16,1 185 85 29,4 39,2 4 -15,6 186,8 86 30,0 41 5 -15,0 188,6 87 30,6

42,8 6 -14,4 190,4 88 31,1 44,6 7 -13,9 192,2 89 31,7 46,4 8 -13,3 194 90 32,2 48,2 9 -12,8 195,8 91 32,8 50 10 -12,2 197,6 92 33,3

51,8 11 -11,7 199,4 93 33,9 53,6 12 -11,1 201,2 94 34,4 55,4 13 -10,6 203 95 35,0 57,2 14 -10,0 204,8 96 35,6 59 15 -9,4 206,6 97 36,1

60,8 16 -8,9 208,4 98 36,7 62,6 17 -8,3 210,2 99 37,2 64,4 18 -7,8 212 100 37,8 66,2 19 -7,2 213,8 101 38,3 68 20 -6,7 215,6 102 38,9

69,8 21 -6,1 217,4 103 39,4 71,6 22 -5,6 219,2 104 40,0 73,4 23 -5,0 221 105 40,6 75,2 24 -4,4 222,8 106 41,1 77 25 -3,9 224,6 107 41,7

78,8 26 -3,3 226,4 108 42,2 80,6 27 -2,8 228,2 109 42,8 82,4 28 -2,2 230 110 43,3 84,2 29 -1,7 231,8 111 43,9 86 30 -1,1 233,6 112 44,4

87,8 31 -0,6 235,4 113 45,0 89,6 32 0,0 237,2 114 45,6 91,4 33 0,6 239 115 46,1 93,2 34 1,1 240,8 116 46,7 95 35 1,7 242,6 117 47,2

96,8 36 2,2 244,4 118 47,8 98,6 37 2,8 246,2 119 48,3

100,4 38 3,3 248 120 48,9 102,2 39 3,9 249,8 121 49,4 104 40 4,4 251,6 122 50,0

105,8 41 5,0 253,4 123 50,6 107,6 42 5,6 255,2 124 51,1 109,4 43 6,1 257 125 51,7 111,2 44 6,7 258,8 126 52,2 113 45 7,2 260,6 127 52,8

114,8 46 7,8 262,4 128 53,3 116,6 47 8,3 264,2 129 53,9 118,4 48 8,9 266 130 54,4

KLİMA TEMEL EĞİTİM NOTLARI 3 · 2011-07-07 · KLİMA TEMEL EĞİTİM SERVİS BÜLTENİ Servis Yöneticiliği 6 04/2005 2.2 Soğutma - Isıtma Kapasitesi Bir odanın soğutulması

Documents