kk a 011 - TOBBhaber.tobb.org.tr/ekonomikrapor2011/er/2,1,2.pdf · kk a 011 oranı %4,1’den %3,7’ye gerilemiştir. 2009 yılında toplam harcamadan %4,2 oranında pay alan haberleşme

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr72

Ekonomik Rapor 2011

Tablo 24. Eşdeğer Hanehalkı Kullanılabilir Gelirlerine göre Sıralı %20’lik Grupların Toplam Gelirden Aldığı Pay

%20’lik Gelir Grupları 2009 2010 Değişim Oranı2009 2010

En düşük %20 5,6 5,8 -3,4 3,62. %20 10,3 10,6 -1,0 2,93. %20 15,1 15,3 -0,7 1,34. %20 21,5 21,9 -1,8 1,9En yüksek %20 47,6 46,4 1,9 -2,5Toplam 100,0 100,0P80/P20 8,5 8,0 4,9 -5,9Gini Katsayısı 0,415 0,402 2,5 -3,1Kaynak: TÜİK.Not: Gelirler için referans dönemi, bir önceki takvim yılıdır.

Kaynak: TÜİK.Grafik 8. Eşdeğer Hanehalkı Kullanılabilir Gelirlerine göre Sıralı %20’lik Grupların Toplam

Gelirden Aldığı Pay

1.2 Hanehalkı Tüketim Harcaması

Hanehalklarının, Bireysel Tüketimin Amaca göre Sınıflandırılması (COICOP)’a göre 2009 yılında ana harcama gruplarının toplam harcama içindeki payları incelendiğinde; ilk sırayı %28,2 oranı ile konut ve kira harcama grubunun aldığı, bunu ikinci sırada %23,0 oranı ile gıda ve alkolsüz içecekler ana harcama grubunun, üçüncü sırada ise %13,6 oranı ile ulaştırma ana harcama grubunun izlediği görülmektedir. 2010 yılı sonuçlarına göre de bir önceki yılla kıyaslandığında %4,0 oranında azalış yönünde değişim gösteren ve toplam harcama içindeki %27,1’lik payı ile konut ve kira harcama grubunun 2009 yı-lında olduğu gibi yine ilk sırada geldiği, bunu %5,0 oranındaki azalış yönünde değişim gösteren ve toplam harcama içindeki %21,9’luk payı ile gıda ve alkolsüz içecekler ana harcama grubunun izlediği ve %10,9 oranında artış yönünde değişim gösteren ve toplam harcama içindeki %15,1’lik payı ile ulaştırma ana harcama grubunun takip ettiği görül-mektedir. 2010 yılında ana harcama gruplarının toplam harcamadan almış olduğu payları, bir önceki yıl ile kıyaslandığında da en yüksek oranlı düşüşü %7,7 oranı ile çeşitli mal ve hizmetler grubu göstermiş ve 2011 yılında bu harcama grubunu toplam harcama içindeki

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 73

Ekonomik Rapor 2011

oranı %4,1’den %3,7’ye gerilemiştir. 2009 yılında toplam harcamadan %4,2 oranında pay alan haberleşme harcama grubu, 2010 yılında %3,4 oranında azalış yönünde değişim göstermiştir. 2010 yılında, bir önceki yıla göre harcama oranı değişiminde en yüksek artı-şı %11,1 oranı ile sağlık, %10,9 oranı ile ulaştırma ve %8,7 oranı ile de eğitim hizmetleri harcama grupları göstermiştir.

Hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcaması incelendiğinde, 2009 yılında hane-halkı başına aylık ortalama harcama değeri 1.688 ¨ iken, 2010 yılında bu rakamın 1.843 ¨’ye %9,2 oranında artış yönünde değişim göstererek yükseldiği görülmektedir. 2009 ile 2010 yılları ana harcama grupları itibarı ile hanehalkı başına ortalama harcama değerleri kıyaslandığında; 2010 yılında bütün ana harcama gruplarında hanehalkı başına ortalama harcama değerleri artış göstermiştir. 2009 yılına göre 2010 yılında hanehalkı başına orta-lama harcama değerlerinde en büyük artış %21,9 oranı ile sağlık ana harcama grubunda olurken; en düşük oranlı artış ise %1,5 oranı ile çeşitli mal ve hizmetler ana harcama grubunda olmuştur. Toplam harcama içinde ilk üçte yer alan ana harcama grupları için hanehalkı başına ortalama değerler analiz edildiğinde; hanehalkı başına konut ve kira harcamaları aylık ortalama değeri 2009 yılında 477 ¨ iken, 2010 yılında %4,8 oranında artış göstererek 500 ¨ olmuştur. Gıda, alkolsüz içecekler ana harcama grubu için 2009 yılında hanehalkları aylık ortalama 388 ¨’lik harcama yaparken, 2010 yılında %3,9 ora-nında artışla 403 ¨’ye yükselmiştir. 2009 yılında hanehalkları tarafından aylık ortalama 229 ¨ harcama yapılan ulaştırma harcaması, 2010 yılında %9,6 oranında artış göstererek 278 ¨ olmuştur.

Hanehalkı başına medyan harcama değerleri incelendiğinde de ilk sırayı alan konut ve kira harcaması için 2009 yılında 426 ¨, 2010 yılında da 448 ¨’lik harcama dikkati çek-mektedir (Bkz; Tablo 25, Grafik 9).

Kaynak: TÜİK.Grafik 9. Harcama Gruplarına göre Hanehalkı Başına Aylık Ortalama Tüketim Harcaması

2009 yılı için hanehalklarının kullanılabilir gelirlerine göre sıralı %20’lik gruplar itibarı ile toplam harcamadan aldıkları paylar analiz edildiğinde; en fakir %20’lik grup toplam harcamadan sadece %9,1 oranında pay alırken, en zengin %20’lik grup ise toplam har-

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr74

Ekonomik Rapor 2011

camadan %36,6 oranında pay almaktadır. En zengin %20’nin toplam harcamadan aldığı pay, en fakir %20’lik grubun toplam harcamadan aldığı payın 4,02 katı kadardır. 2010 yılı için tabloya bakıldığında da; en zengin %20’lik grup toplam harcamadan %36,1 oranın-da pay alırken en fakir %20’lik grup ise toplam harcamadan sadece %9,1 oranında pay almakta ve en zengin %20’lik grubun payı en fakir %20’lik grubun payının 3,97 katı ka-dardır. 2009 yılı ile 2010 yılı %20’lik grupların toplam harcamadan almış olduğu payların değişim oranları incelendiğinde; en fakir %20’lik grup 2010 yılında toplam harcamadan ‰4 oranında daha az pay alırken, 2. %20’lik grup toplam harcamadan %4,5 oranında daha fazla pay almakta ve en zengin %20’lik grup ise toplam harcamadan %1,1 oranında daha az pay almaktadır. 2009 yılında P80/P20 ölçütü 4,02 iken, 2010 yılında %1,2 oranın-da düşüş göstererek ve %20’lik gruplar arasında harcamanın adil dağılımı lehine olmak üzere 3,97 değerine gerilemiştir (Bkz; Tablo 26, Grafik 10).

Tablo 25. Harcama Gruplarına göre Hanehalkı Toplam Tüketim Harcamasının Toplam Harcama İçindeki Payı

Harcama Grupları

Toplam Harcama İçindekiOranı

Değişim Oranı

Hanehalkı Başına Aylık Ortalama Tüketim Harcaması(¨)

Değişim Oranı

2009 2010 2011

2009 2010 2010 Ortalama Medyan Ortalama Medyan Ortalama Medyan

Gıda ve alkolsüz içecekler 23,0 21,9 -5,0 388 332 403 345 3,9 3,9

Alkollü içecekler, sigara ve tütün 4,1 4,5 9,7 69 35 83 33 20,3 -5,7

Giyim ve ayakkabı 5,1 5,1 -0,4 86 35 93 40 8,1 14,3Konut ve kira 28,2 27,1 -4,0 477 426 500 448 4,8 5,2Ev eşyası 6,2 6,3 1,5 104 48 115 49 10,6 2,1Sağlık 1,9 2,1 11,1 32 4 39 7 21,9 75,0Ulaştırma 13,6 15,1 10,9 229 94 278 103 21,4 9,6Haberleşme 4,2 4,1 -3,4 71 48 75 51 5,6 6,3Kültür ve eğlence 2,6 2,8 5,6 44 8 51 10 15,9 25,0Eğitim hizmetleri 1,9 2,0 8,7 32 0 38 0 18,8

Otel, lokanta, pastane 5,2 5,4 5,1 87 44 100 59 14,9 34,1

Çeşitli mal ve hizmetler 4,1 3,7 -7,7 68 25 69 28 1,5 12,0

Toplam 100,0 100,0 0,0 1.688 1.402 1.843 1.503 9,2 7,2Kaynak: TÜİK.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 75

Ekonomik Rapor 2011

Tablo 26. Kullanılabilir Gelire göre Sıralı %20’lik Grupların Toplam Tüketim Harcamasından Aldığı Pay

%20’lik Gelir Grupları 2009 2010 Değişim Oranı2009 2010

En düşük %20 9,1 9,1 0,9 -0,42. %20 13,4 14,0 -2,9 4,53. %20 18,0 17,6 1,7 -2,14. %20 22,9 23,2 0,6 1,1En yüksek %20 36,6 36,1 -0,3 -1,1Toplam 100,0 100,0P80/P20 4,02 3,97 -1,2 -1,2Kaynak: TÜİK.Not: Yuvarlamadan dolayı, oranlar farklı olabilir.

Kaynak: TÜİK.Grafik 10. Kullanılabilir Gelire göre Sıralı %20’lik Grupların Toplam Tüketim Harcamasından

Aldığı Pay

1.3 İnsani Gelişme Endeksleri

UNDP tarafından yirmincisi yayımlanan İnsani Gelişme Raporu; her yıl düzenli olarak yayımlanmakta olan ve tüm dünya ülkelerini insani gelişme açısından performansları-nı değerlendiren, uluslararası alanda kabul görmüş prestijli bir rapordur. Hemen hemen her gelişme raporunda, İnsani Gelişme Endeksi (İGE) farklı bir yöntemle ölçülmüş, Türkiye’nin rapor kapsamına dâhil edilen ülkeler arasındaki sıralamasına yönelik yükse-liş ve düşüşleri, o dönemdeki kazanım ve başarısızlıktan daha çok, endekse dâhil edilen ülke sayısına, hesaplama yönteminin kapsamına, varsayımlarına ve değişimlerine bağlı olmuştur.

Yaşam beklentisi, eğitim ve kişi başına gelir olmak üzere üç bileşene dayanan İGE’nin temel amacı kalkınma analizinin kapsamını genişletmek olmuştur. İGE’nin kolay bir yön-temle hesaplanabilmesi, endeksin kullanım alanını daha da yaygınlaştırmaktadır. Fakat ekonomik gelişme politikalarının İGE’nin yardımıyla yorumlanması o derece basit de-ğildir.