Kıymetli evrak hukuku Eders hazırlama örneği 1

ÖN MUHASEBE SERTİFİKA PROGRAMI

KIYMETLİ EVRAK HUKUKU DERSİ

ÜNİTE IKIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE TÜRLERİ

2

KIYMETLİ EVRAK NEDİR?

Hakkın senede bağlı bulunduğu ve senede bağlı bu söz konusu hakkın senetten ayrı olarak ileri sürülmesinin ve devrinin mümkün olmadığı senetlerdir.

Türk hukukuna göre düzenlenebilen bazı kıymetli evrak türleri:

- Kambiyo senetleri (çek, bono, poliçe)- Hisse senedi- Tahvil

2

KIYMETLİ EVRAKIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

Ağır şekil şartlarına tabi nitelikli bir borç senedidir. Kanunun öngördüğü şekilde düzenlenmeyen evrak geçersizdir.

İçerdiği hak parasal değeri olan yani ekonomik bir değer içeren ve devredilebilen bir hak olmalıdır.

Hak ile evrak arasında kuvvetli bir bağ vardır.

Kıymetli evrakta soyutluk ilkesi vardır. Kıymetli evrak metni üzerinden kıymetli evrakın düzenleniş sebebi anlaşılamaz.

Kıymetli evrak çeşitleri kanunda sınırlayıcı olarak sayılmıştır.

Kıymetli evrakın üç unsuru vardır: Bir senet niteliği taşıması Senette bir hakkın temsil

edilmesi Hak ile senedin bütünleşmesi

SENET NİTELİĞİ TAŞIMASI

Kıymetli evrak bir senet niteliği taşır. Genel olarak, senet kavramı, “bir kişinin kendi aleyhine delil teşkil

etmek üzere yazılı şekilde düzenlediği belgeleri” ifade eder. Bir senetten bahsedebilmek için, onu düzenleyen kişi açısından

bağlayıcı şekilde açıklanmış bir irade beyanının mevcut olması yeterlidir.

Senet, yazılı bir belgenin varlığını gösterir, ancak bu belgenin mutlaka kâğıt şeklinde olması gerekmez. Kredi kartlarında olduğu gibi plastik bir araç (manyetik bant) vasıtasıyla da senet düzenlenebilir.

Senet kavramı, kıymetli evrakı da içine alan bir üst kavramdır. Bu bakımdan, her kıymetli evrak bir senet niteliği taşımak zorunda olduğu halde, her senet kıymetli evrak değildir. Örneğin, tapu senetleri, vasiyetname, sürücü belgesi, nüfus cüzdanları, noter senet ve sözleşmeleri birer senet niteliği taşımakla birlikte, kıymetli evrak değildirler.

Senette Bir Hakkın Temsil Edilmesi

Kıymetli evrakta yer alan irade beyanı bir hakkı temsil etmek amacıyla yazılır. Buna göre, kıymetli evrakı alan kişi, bu sayede bir hakka kavuşur.

Bu hak, bir alacağa veya ortaklığa ilişkin olabileceği gibi, aynî nitelikteki bir hak da olabilir.

Kıymetli evrakı usulüne uygun şekilde devralan bir kişi, ya alacaklı veya ortak veyahut ta aynî hak sahibi (malik, rehin alan gibi) sıfatını kazanır.

Senette Bir Hakkın Temsil Edilmesi

Kıymetli evrakta temsil edilebilecek haklar, para ile ölçülebilen ve başkasına devri mümkün olan (malî) haklardır.

Bu bakımdan, kıymetli evrakta yer alabilecek hakları üç gruba ayırmak mümkündür:

Alacak haklarıOrtaklık hakları

Aynî haklar

Hak ile Senedin Bütünleşmesi

Kıymetli evraka konu hak ile senet arasında sıkı bir ilişki vardır.

Hak senede bağlanmıştır, onu takip eder. Senet olmaksızın hak ileri sürülemez, hakkın devri ancak

senedin devri ile olur. Kıymetli evraka dayalı olarak bir hak iddia edebilmek için

senedin ibrazı şarttır. Kıymetli evrakın borçlusu da, ancak senedin teslimi

karşılığında ödeme yapmakla yükümlüdür.

NİTELİKLERİ

Kıymetli evrak kolayca devredilebilen senetlerdir.

Kıymetli evrakta mücerretlik ilkesi uygulanır.

Kıymetli evrak özel şekil şartlarına tabidir.

Kıymetli evrakın tipleri belirlidir.

2

KIYMETLİ EVRAKIN ÇEŞİTLERİ BAKIMINDAN AYRIMI

Temsil ettikleri hakkın türü açısından

Hakkın senetten önce doğup doğmaması

açısından

Düzenlenmesine sebep olan temel işlem açısından

Yatırım amacı taşıyıp taşımama

açısından

2

DEVİR ŞEKİLLERİ AÇISINDAN KIYMETLİ EVRAK

NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAK

Belirli bir kişi adına düzenlenmiş olmalı

Emrine kaydını içermemeli

Kanunen emrine yazılı senet sayılmaması

Açıkça «emre olmadığı» veya «nama yazılı olduğunun belirtilmesi

EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKDüzenlenen kişinin adından sonra emrine kaydı bulunmalı

Kanunen emre yazılı evrak kabul edilen türde olmalıdır.

HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKSenedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise onun hak sahibi sayılacağı kıymetli evraktır

KIYMETLİ EVRAK KARŞISINDA BORÇLU GÖRÜNEN TARAFIN

SAVUNMA İMKANI VAR MIDIR?

İNKAR

Alacak hakkının dayandığı esas olayın borçlu tarafından inkar edilmesidir.

Örneğin, bilgisayar satıcısının ödeme talebine karşı bilgisayar alınmadığının ileri sürülmesidir.

İTİRAZ

Alacağın dayandığı temel olayın borçlu tarafından kabul edilmesi ancak hakkın

doğmadığı veya doğmuşsa da sona erdiğinin ileri sürülmesidir.

Örneğin sözleşmenin ahlaka aykırı olması yada borcun ödendiğinin ileri sürülmesi

gibi.

DEFİ

Borcun yerine getirilmemesini haklı kılan sebeplerin ileri sürülmesidir.

Örneğin, borcun ödenmesinin istendiği anda senedin vadesinin

gelmemiş olası yada borcun zaman aşımına uğraması gibi.