Kiu Iuap

STANBUL METROPOLTEN ALANI KENTSEL ULAIM ANA PLANI

(UAP)

______________________________________________ SSTTAANNBBUULL ______________________________________________ ubat-2011

stanbul Bykehir Belediyesi Ulam Dairesi Bakanl

Ulam Planlama Mdrl

stanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulam Ana Plan UAP zet

i

indekiler1 Giri......................................................................................................................................................... 1

1.1 almann Arka Plan..................................................................................................................... 1 1.2 Ulam Ana Plan in Politikalar ve Stratejiler............................................................................... 1 1.3 alma Alan .................................................................................................................................. 3

2 stanbulun Kentsel Yaps....................................................................................................................... 3 2.1 Doal ve Corafi Yap ..................................................................................................................... 3 2.2 Kentsel Gelime / Yaylma .............................................................................................................. 4 2.3 Nfus Dalm ve Deiimi............................................................................................................ 4 2.4 stihdam Dalm ve Deiimi ....................................................................................................... 4 2.5 Arazi Kullanm Yaps ..................................................................................................................... 4

3 Yolculuk zellikleri ................................................................................................................................ 5 3.1 Hane Halk Aratrmas ................................................................................................................... 5 3.2 Yolculuk Says................................................................................................................................ 5 3.3 Hareketlilik Oran............................................................................................................................ 6 3.4 Yolculuk Sreleri............................................................................................................................. 6 3.5 Yolculuk retimi ve ekimi............................................................................................................ 6 3.6 Yolculuk Dalm ........................................................................................................................... 7 3.7 Hane Halk Yolculuk zellikleri ..................................................................................................... 7

4 Karayolu ebekesi................................................................................................................................... 7 4.1 Blgeler Aras Karayolu ebekesi................................................................................................... 7 4.2 ebekedeki Trafik Hacim Deerleri ................................................................................................ 8 4.3 Perde-Kordon Hatlarnda Trafik Hacmi .......................................................................................... 8 4.4 D stasyon Hatlarndaki Trafik Hacmi.......................................................................................... 9

5 Rayl Sistem ebekesi ............................................................................................................................. 9 5.1 Mevcut rayl Sistem A.................................................................................................................. 9

6 Karayolu ve Denizyolu Toplu Tamacl ........................................................................................... 10 6.1 Karayolu Toplu Tamacl ......................................................................................................... 10 6.2 Denizyolu Toplu Tamacl ....................................................................................................... 11

7 Mevcut Trafik Ynetimi ........................................................................................................................ 11 8 stanbul evre Dzeni Plan ve Sosyo-Ekonomik Yap ........................................................................ 11

8.1 st lekli Planlama Yaklam .................................................................................................... 11 8.2 Sosyo-Ekonomik ereve ............................................................................................................. 12

9 Ulam Talep Tahmini ........................................................................................................................... 13 9.1 Yolculuk Talep Modeli .................................................................................................................. 13

10 Gelcekteki Ulam Talebi .................................................................................................................. 15 10.1 Yolculuk Talep Modeli .................................................................................................................. 15 10.2 Sosyo - ekonomik Yap.................................................................................................................. 16

11 2023 Uzun Dnem Hedef Yl in Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi ................................. 18 11.1 Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi ..................................................................................... 18 11.2 Japonyada Ana Metropoliten Alanda Trel Dalm Oranlar................................................ 21

12 Ana Plan Yaklam ........................................................................................................................... 21 12.1 ebeke Tanmlar ve Planlama Sreci ........................................................................................... 21 12.2 Temel A ....................................................................................................................................... 22 12.3 Yolculuk Uzunluu Dalm......................................................................................................... 22 12.4 Talep / Kapasite Boluklar ........................................................................................................... 23 12.5 Yk Hareketleri Talebi .................................................................................................................. 23 12.6 Yaka Geii Ana Ulam Koridorlar Analizi ................................................................................ 24 12.7 Alternatif A Geliim Stratejileri .................................................................................................. 29 12.8 Alternatif A Geliim Stratejileri Performans Analizi ve 2023 Plan Ann Belirlenmesi............ 30

13 Karayolu Plan Projeleri ..................................................................................................................... 31 14 Rayl Sistem Plan Projeleri................................................................................................................ 31 15 Alternatif Plan Projelerinin Deerlendirilmesi ve nceliklendirilmesi ............................................ 32

15.1 Ekonomik Deerlendirme ............................................................................................................. 32 15.2 Finansal Deerlendirme ................................................................................................................ 32


ii

15.3 Sosyal ve evresel Deerlendirme (SD) .................................................................................... 32 15.4 Proje nceliklendirmesi ................................................................................................................ 33

16 A Geliim Plan ............................................................................................................................... 34 16.1 A Geliim Plan Yaklamlar ....................................................................................................... 34 16.2 Karayolu Ana Plan A.................................................................................................................. 35 16.3 Rayl Sistem Plan ......................................................................................................................... 35 16.4 Lastik Tekerlekli ve Denizyolu Toplu Tama Plan ...................................................................... 36

17 Ulam Talep Ynetim Plan.............................................................................................................. 37 18 Ulam Altyaps in Afet Ynetimi ................................................................................................. 38 19 Plan Performans ............................................................................................................................... 39 20 Uygulama Plan ve Program, Uygulama Aralar, ncelikli Eylemler............................................ 39

20.1 Uygulama Plan ve Program ........................................................................................................ 39 20.2 Uygulama aralar ......................................................................................................................... 41 20.3 Ulam Yatrmlarnn Hzlandrc Alternatif Fon Kaynaklar ...................................................... 41 20.4 ncelikli Eylem nerileri ............................................................................................................. 42


iii

Tablolar

Tablo 1 UAP Revizyon Katlmc Listesi..............................................................................................vi Tablo 2 UAP Revizyon ncesi Katlmc Listesi.................................................................................vii Tablo 2 UAP Revizyon ncesi Katlmc Listesi................................................................................viii Tablo 3 UAP zleme Kurulu Listesi ...................................................................................................... ix Tablo 4 UAP Haftalk Toplant Katlmc Listesi................................................................................... x Tablo 1.2.1 stanbul l evre Dzeni Plan ile UAP Hedefleri .............................................................. 2 Tablo 2.3.1 Blge Baznda Nfus Geliimi............................................................................................. 4 Tablo 2.4.1 Blgelere Gre stihdam Art............................................................................................. 4 Tablo 3.3.1 Hane Halknn Otomobil Sahiplii ve Amalarna Gre Hareketlilik Oranlar.................... 6 Tablo 4.4.1 Kordon Hattnda stikamete Gre Gnlk Trafik Hacmi ..................................................... 9 Tablo 6.1.1 Karayolu Toplu Tama letmesi Ana Hatlar.................................................................... 10 Tablo 8.2.1 Yllara Gre Nfus Dalm .............................................................................................. 12 Tablo 8.2.1 Yllara Gre stihdam Deerleri ......................................................................................... 12 Tablo 8.2.2 2023 Yl alan Says ve stihdamn Yakalara Dalm ................................................ 12 Tablo 9.1.1 Model Yaps....................................................................................................................... 13 Tablo 9.1.2 retim ve ekim Modelinde Kullanlan Deikenler Listesi ............................................ 13 Tablo 9.1.3 Model ve Saym Sonularnn Karlatrlmas ................................................................. 14 Tablo 9.1.4 Ortalama Doluluk ve Birim Otomobil Deeri.................................................................... 15 Tablo 10.2.1 alma Alanna likin Sosyo-Ekonomik Veriler ve Hareketlilik ................................... 17 Tablo 11.1.1 Temel Duruma Ait Trel Dalm Oranlar ...................................................................... 19 Tablo 11.1.2 2023 Yl Hibir ey Yaplmamas Durumuna Ait Trel Dalm Oranlar ..................... 19 Tablo 12.3.1. Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar (km/yolculuk) ......................................... 22 Tablo 12.6.1 Alternatif 2023 Senaryolarna Gre Hesaplanan Yolculuk Bilgileri................................. 27 Tablo 12.6.2 nceliklendirilmi Rayl Sistem Yaka Gei Hatlar........................................................ 29 Tablo 12.8.1 Alternatif Senaryolara Gre Trel Dalm Oranlar........................................................ 30 Tablo 12.8.2 Alternatif Senaryolara Gre Ortalama Mesafe, Sre ve Hz Deerleri ............................ 31 Tablo 15.1.1 Ekonomik Deerlendirme Sonular ................................................................................ 32 Tablo 15.4.1 Deerlendirme Kriterlerine Gre Puanlama..................................................................... 33 Tablo 15.4.2 Tm Projelerin nceliklendirilmesi ................................................................................. 34 Tablo 16.4.1 Metrobs Projelerinin Finansal Deerlendirmesi ve nceliklendirilmesi ....................... 36 Tablo 17-1 2023 ylnda stanbul iin nerilen Toplu tama Bilet fiyat politikas ............................... 37 Tablo 19.19-1.1 Plan A ve Talep Ynetimi Persormans.................................................................... 39 Tablo19.1.2 Farkl Dnya Kentlerine Ait zel Otomobil ve Toplu Tama Ulam Dalmlar .......... 39 Tablo 20.1.1 Yllk Karayolu Uygulama Program ............................................................................... 40 Tablo 20.1.2 Yllk Rayl Sistem Uygulama Program .......................................................................... 40


iv

ekiller

ekil 1.3.1 alma Alan ve Trafik Analiz Blgeleri ............................................................................. 3 ekil 2.1.1 Arazi Yaps ve Kullanm ..................................................................................................... 3 ekil 2.5.1 stanbul Mevcut Arazi Kullanm .......................................................................................... 5 ekil 2.5.2 Blgelere Gre Nfus ve stihdam Younluu ..................................................................... 5 ekil 3.4.1 Amalarna Gre Yolculuk Sreleri Dalm ....................................................................... 6 ekil 3.5.1 Tm Yolculuklar iin retim ve ekim Oranlar .................................................................. 6 ekil 3.5.2 Tm Yolculuklarn Saatlik Dalm ..................................................................................... 7 ekil 3.6.1 Yolculuk Dalm, Tm Amalar(10.000 st) .................................................................... 7 ekil 3.7.1 Otomobil Sahipliine Gre Hanedeki Trel Dalm (Yaya Yolculuklar Hari) ................. 7 ekil 4.1.1 Trkiyeden Geen Uluslararas Yol A ile stanbul ve evre lleri Arasndaki Yolu A .. 8 ekil 4.2.1 2009 Yl Karayolu Kapasite Kullanm Oranlar................................................................... 8 ekil 4.3.1 Perde-Kordon Hatlarnn Yerleri ........................................................................................... 9 ekil 5.1.1 Mevcut Rayl Sistem Hatlar ............................................................................................... 10 ekil 9.1.1 Amalara Gre TAB i ve TABlar Aras Yolculuklarn Trel Dalm Oranlar .............. 14 ekil 9.1.2 Yolculuklarn Evden k ve Eve Dn Saatlerine Gre Dalm .................................. 15 ekil 10.1.1 Ulam Talep Tahmin Sreci ............................................................................................. 16 ekil 10.2.1 2006 ve 2023 Yl in TABdaki Hanehalk Ortalama Gelir Dalm............................. 16 ekil 10.10.2 Oomobil Says ve Otomobil Sahiplilii (2009/ 2023).................................................... 17 ekil 10.2.3 lelere Gre stihdam Dalm 2006-2023 ..................................................................... 17 ekil 10.2.4 lelere Gre Nfus Dalm 2006-2023.......................................................................... 17 ekil 10.2.5 lelere Gre renci Saylar 2006 2023......................................................................... 18 ekil 11.1.1 Yolculuklarn lelere Gre Dalm ................................................................................ 18 (2023-2006 Fark) ................................................................................................................................. 18 ekil 11.1.2 Yolculuklarn le Bazl Dalm- 2023 ........................................................................... 18 ekil 11.1.3 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Tm Amalara Gre Gnlk

Otomobil Yolculuklar ................................................................................................................... 19 ekil 11.1.4 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Tm Amalara Gre Gnlk

Servis Yolculuklar ........................................................................................................................ 19 ekil 11.1.5 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Tm Amalara Gre Gnlk

Toplu Tama Yolculuklar............................................................................................................. 20 ekil 11.1.6 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Zirve Saat Otomobil

Yolculuklar ................................................................................................................................... 20 ekil 11.1.7 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Zirve Saat Toplu Tama

Yolculuklar ................................................................................................................................... 20 ekil 11.1.8 Temel Durum ve 2023 Yl Gnlk Trafik Atamas Sonular .......................................... 21 ekil 11.2.1 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi ........................................................... 21 ekil 12.1.1 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi........................................................... 21 ekil 12.2.1 Karayolu Temel A ekil 12.2.2 Rayl Sistem Temel A............................................ 22 ekil 12.3.1 Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar................................................................... 22 ekil 12.4.1 Perdelerde Ulam Talebinin Deiimi (2009/2023) ......................................................... 23 ekil 12.4.2 Perdeler Aras Blgelerdeki alan/stihdam dalm .................................................... 23 ekil 12.5.1 2009-2023 Yl Yk Hareketleri........................................................................................ 24 ekil 12.6.1 Mevcut Kprlerin Alndan tibaren Geen Ara Saylar .......................................... 25 ekil 12.6.2 stanbulda Konut ve Sanayi Alanlarnn Mekansal Deiimi .......................................... 25 ekil 12.6.3 stanbulda Orman Alanlarnn Deiimi .......................................................................... 26 ekil 12.6.4 stanbulda 2B Alanlarnn Younlat Blgeler ............................................................ 26 ekil 12.6.5 Karayollar Genel Mdrl Tarafndan Gelitirilen 3. Koridor Alternatifleri ............... 27 ekil 12.6.6 Senaryolara Gre 2023 Yl Toplam Gnlk Marjinal Fayda (Gn/Ara) ........................ 27 ekil 12.6.7 3.Koridor Senaryolarna Gre Yerleim Alan ngrs Amal lm Noktalar ......... 28 ekil 12.6.8 Boaz Geen Rayl Sistem Hatt Gzergahlar ................................................................ 28 ekil 12.6.9 Yaka Geii Yk Hareketleri ............................................................................................. 29 ekil 12.8.1 Alternatif Senaryolara Ait Toplam ve Yaka Geii Trel Dalm Oranlar ...................... 30 ekil 14.1.1 Maksimum Rayl Sistem A (Merkez ve Dou ile Merkez ve Bat) ............................... 31


v

ekil 15.3.1 Ana Plan Projelerinin Sosyal ve evresel Etki Sentezi..................................................... 33 ekil 16.2.1 Karayolu Ana Plan A...................................................................................................... 35 ekil 16.3.2 Rayl Sistem A Gelime ve Gerekleme Plan ............................................................. 35 ekil 16.4.1 Mevcut ve Planlanan Metrobs Hatlar............................................................................. 36 ekil 16.4.2 Deniz Ulam Geliim Plan............................................................................................. 37 ekil 17.1 Tarihi Yarm Blgesel cret Uygulama noktalar ................................................................ 38 ekil 20.1.1Dnemlere Gre Ulam Sektr Yatrm Plan (Milyar $)................................................ 40 ekil 20.1.2 Karayolu ve Rayl Sistem Yatrmlarnn Yllara Gre Dalm ...................................... 41


vi

KatlmcListesi

Tablo 1 UAP Revizyon Katlmc Listesi

Prof Dr. Adem Batrk Genel Sekreter

Muzaffer Hacmustafaolu Genel Sekreter Yardmcs

Dursun Balcolu Ulam Planlama Md. Daire Bakan

UAP Proje Ekibi

Atilla Alkan Ulam Planlama Mdr

hsan Hadi Karadeniz Ulam Planlama Mdr Yardmcs

Neriman ahin naat Yksek Mhendisi

Berna alkan naat Yksek Mhendisi

Mehmet akr Yksek ehir Plancs

Serap etinkaya Yksek ehir Plancs

Dilek ol Yksek ehir Plancs

Emel Gnay Yksek ehir Plancs

Nilfer Dnya ehir Plancs

Aysun Sar ehir Plancs

Orhan Akta Ulam Plancs

Serkan imek Jeofizik Mhendisi

UAP Proje Destek Ekibi UAP Projesine Destek Veren Dier Birimler Faruk Vahapolu UPM Md. Yrd (UPM Karayolu Proje Ofisi) Burhan Kale Toplu Ulam Hizmetleri Md. Onursal Ba UPM Md. Yrd (UPM Planlama Proje Ofisi) Namk Kaya Toplu Ulam Hizmetleri Md. Yrd.Ertan imek UPM Md. Yrd. ( -Kasm 2009) hsan Ylmaz ehir Planlama Md. Yrd. Mustafa Murteza UPM Rayl Sistem Proje Ofisi Timuin Kurt ehir Planlama Mdrl Yunus Emre Ayzen UPM Rayl Sistem Proje Ofisi Fatih Doan ehir Planlama Mdrl Ali Kapdan UPM Karayolu Proje Ofisi A.Basit Doru ehir Planlama Mdrl Rdvan Oul UPM Karayolu Proje Ofisi Hamza akan ehir Planlama Mdrl Gke Birgin UPM Karayolu Proje Ofisi Hasan stnda DO A.. Melda Haznedarolu UPM Planlama Ofisi kr Erkut DO A.. Eser Da UPM Planlama Ofisi Selim Gnay DO A.. Tlay Mesutol UPM Planlama Ofisi Cem Duran DO A.. Hale Erez Kleki UPM Planlama Ofisi efika Demirci DO A.. Mge Kl UPM Planlama Ofisi Batuhan Altun BB Trafik Mdrl Hatice erbeti UPM Sekreterlik Ender Tmer Ulam Koordinasyon Mdrl

lknur Ycel Ulam Daire Bakanl Ahmet Arman BMTA A.. (G.M. -2010) Enver Byk BMTA A.. Akn Emin BMTA A..

Erol Gnay BMTA A.. Serdar enol BMTA A..


vii

Tablo 2 UAP Revizyon ncesi Katlmc Listesi

Trk Ekibi Japon Ekibi

BB Ulam Daire Bakanl JICA Proje Ekibi

Muzaffer Hacmustafaolu Genel Sekreter Yardmcs Tetsuo WAKUI Ekip Lideri / Ulam Planlama

Kenji TANAKA Kentsel Planlama UAP Proje Ekibi Noboru IKENISHI GIS / Afet Koruma Planlamas

Atilla Alkan Ulam Planlama Mdr Yuko SAKAI GIS hsan Hadi Karadeniz Ulam Planlama Mdr Yardmcs Kenichi SEKINE Ulam Talep Analizi (I) Neriman ahin naat Yksek Mhendisi Tesuo HORIE Ulam Talep AnaliziII) Mehmet akr ehir Plancs Toshisada KATSURADA Karayolu Ulam Planlama Serap etinkaya Yksek ehir Plancs Seiya MATSUOKA Trafik Ynetimi Serkan imek Jeofizik Mhendisi Kentaro OKUNO Yol Planlama ve Tasarm Dilek OL Yksek ehir Plancs Hiroshi IZAWA Rayl Sistem Transit Planlama

Emel Gnay Yksek ehir Plancs Teruki MISHIMA Rayl Sistem Transit Tasarm

Orhan Akta Ulam Plancs Shogo UCHIDA Rayl Sistem letme ve Ynetimi

Nilfer Dnya ehir Plancs Takashi SHOYAMA Otobs letme ve Ynetimi

Aysun Sar ehir Plancs Akitoshi IIO evre Koruma Planlama

are Olgun alkan Yksek ehir Plancs Dr.Katsuhiko TAKAHASHI Mali ve Kurumsal Planlama

Berna alkan naat Yksek Mhendisi Ken KUMAZAWA Ekonomik / Finansal Analiz

Gizem Erdoan ehir Plancs Tamaoki WATANABE Pilot Proje Planlama ve Uygulama

Eray Sezer Yksek ehir Plancs Yasuko YAMADA Koordinatr

Danma Kurulu Japonya Uluslararas birlii Ajans

Prof.Dr.Gkmen Ergn Ulam Plancs

Prof.Dr.Aykut Toros Demograf Prof.Dr.Tetsuro HYODO

Danman /Tokyo niversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstits

Do Dr. Murat elik Ulam Plancs Kazumasa SANUI Proje Koordinatr JICA Merkezi

Yrd.Do.Dr.Darn Akn Ulam Plancs Satoshi UMENAGA JICA Trkiye Ofisi Bakan Vekili

UAP Proje Destek Ekibi Ali BEKIN

Program Yrtcs / JICA Trkiye Ofisi

Ertan imek Ulam Planlama Mdr Yardmcs Mustafa Murteza Ulam Planlama Md. JICA-Destek Ekibi

Melda Haznedarolu Ulam Planlama Md. Dr.Metin enbil Ulam Plancs Eser Da Ulam Planlama Md. Selim evik ehir Plancs Tlay Mesutol Ulam Planlama Md. Selen Zora Sekreter Hale Erez Kleki Ulam Planlama Md. Ece In Doan Sekreter Mge Kl Ulam Planlama Md. Kosuke NASU Ulam Aratrmacs


viii

Tablo 2 UAP Revizyon ncesi Katlmc Listesi

Trk Ekibi Japon Ekibi

BB Ulam Daire Bakanl JICA Proje Ekibi

Muzaffer Hacmustafaolu Genel Sekreter Yardmcs Tetsuo WAKUI Ekip Lideri / Ulam Planlama

Kenji TANAKA Kentsel Planlama UAP Proje Ekibi Noboru IKENISHI GIS / Afet Koruma Planlamas

Atilla Alkan Ulam Planlama Mdr Yuko SAKAI GIS hsan Hadi Karadeniz Ulam Planlama Mdr Yardmcs Kenichi SEKINE Ulam Talep Analizi (I) Neriman ahin naat Yksek Mhendisi Tesuo HORIE Ulam Talep AnaliziII) Mehmet akr ehir Plancs Toshisada KATSURADA Karayolu Ulam Planlama Serap etinkaya Yksek ehir Plancs Seiya MATSUOKA Trafik Ynetimi Serkan imek Jeofizik Mhendisi Kentaro OKUNO Yol Planlama ve Tasarm Dilek OL Yksek ehir Plancs Hiroshi IZAWA Rayl Sistem Transit Planlama

Emel Gnay Yksek ehir Plancs Teruki MISHIMA Rayl Sistem Transit Tasarm

Orhan Akta Ulam Plancs Shogo UCHIDA Rayl Sistem letme ve Ynetimi

Nilfer Dnya ehir Plancs Takashi SHOYAMA Otobs letme ve Ynetimi

Aysun Sar ehir Plancs Akitoshi IIO evre Koruma Planlama

are Olgun alkan Yksek ehir Plancs Dr.Katsuhiko TAKAHASHI Mali ve Kurumsal Planlama

Berna alkan naat Yksek Mhendisi Ken KUMAZAWA Ekonomik / Finansal Analiz

Gizem Erdoan ehir Plancs Tamaoki WATANABE Pilot Proje Planlama ve Uygulama

Eray Sezer Yksek ehir Plancs Yasuko YAMADA Koordinatr

Danma Kurulu Japonya Uluslararas birlii Ajans

Prof.Dr.Gkmen Ergn Ulam Plancs

Prof.Dr.Aykut Toros Demograf Prof.Dr.Tetsuro HYODO

Danman /Tokyo niversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstits

Do Dr. Murat elik Ulam Plancs Kazumasa SANUI Proje Koordinatr JICA Merkezi

Yrd.Do.Dr.Darn Akn Ulam Plancs Satoshi UMENAGA JICA Trkiye Ofisi Bakan Vekili

UAP Proje Destek Ekibi Ali BEKIN

Program Yrtcs / JICA Trkiye Ofisi

Ertan imek Ulam Planlama Mdr Yardmcs Mustafa Murteza Ulam Planlama Md. JICA-Destek Ekibi

Melda Haznedarolu Ulam Planlama Md. Dr.Metin enbil Ulam Plancs Eser Da Ulam Planlama Md. Selim evik ehir Plancs Tlay Mesutol Ulam Planlama Md. Selen Zora Sekreter Hale Erez Kleki Ulam Planlama Md. Ece In Doan Sekreter Mge Kl Ulam Planlama Md. Kosuke NASU Ulam Aratrmacs


ix

Tablo 3 UAP zleme Kurulu Listesi

UAP zleme Kurulu

Kurum Katlmclar Mesut Pektas (BB Genel Sekreteri,2004-2007)

Muzaffer Hacmustafaoglu (BB Genel Sekreter Yardmcs)

BB Fen leri Daire Bakanl

Ulam Koordinasyon Mdrl

stanbul Bykehir Belediyesi

Toplu Ulam Hizmetler Mdr

TCK 1. Blge Mdrl Asm ztrk

TCK 17. Blge Mdrl Hikmet Erkut, Metin Kkolu

Metin Akba, Kemal Tuncer, smail zdemir, Devlet Demiryollar (TCDD)

C.Yaar Tangl, A. Ufuk Knk,M.Rahmi Gl

l Jandarma Komutanl Celal Mahmut Solak

M.Ziya Erdem ,D.Sema Ylmazkardeler, DLH Marmaray Blge Md.

Erhan Kura, Mehmet Arslan

Ulatrma Bakanl stanbul Blge Md. Erdal ahin, Emre Sinan Purtul

Denizcilik Mstearl stanbul Blge Md. Yb. Yavuz Geim,Erkan Tuncer,Kazm Alpay

DHMI Atatrk Havaalan Bamdrl kr Uar

Milli Savunma Bakanl 1. Ordu Komutanl Lojistik Bakanl Fevzi Snbl

stanbul Emniyet Genel Md. Ali zsoylar, Grzel Frat, Turan Odaba

Abdullah nar, mer Kuray, Meltem Duran, stanbul Ticaret Odas

Mustafa Silah Yrekli, Suat Yalkn

Faruk Karaosman, Mustafa Hatipolu, IETT Genel Mdrl

kr Var, Kksal Altnkaynak

Nihat Crt, Ali Osman Tekkenat, Fatih Karahacolu, DO A..

Hayrettin Ouz,Yusuf Boztepe

stanbul Ulam A.. Genel Md. mer Yldz, Metin Yazar, Kaan Yldzgz


x

Tablo 4 UAP Haftalk Toplant Katlmc Listesi

Haftalk Toplant Katlmc Listesi

Kurum Katlmclar Katlm Says

mer Yldz, M.Metin Yazar

Mmin Kahveci, M.Tark Dndar

Murat Arsal, Mustafa D.Gler stanbul Ulam A..

Kamil Demircan

29

TCK 17. Blge Mdrl Hikmet Erkut, Metin Kkolu 21

Hasan stnda, Hayrettin Ouz,

Lokman Yengin, Fahrettin Ulku, DO A..

efika Demirci, Yusuf Boztepe

17

hsan Ylmaz, Ouzhan mamolu, BB ehir Planlama Md.

sa Cerrah, Murat Dil 15

brahim Eren, Metin Akba, Ufuk Knk, Devlet Demiryollar (TCDD)

M.Rahmi Gl, Soner Kazaca 15

UAP Proje Destek Ekibi Ekip yeleri 11

DLH Marmaray Blge Md. Erhan Kura,Glbin Solar, Mevlt Mert 10

Bimta Glay evik, Murat Diren 10

Faruk Karaosman, Abdulah Kazdal, IETT Genel Mdrl

Yavuz Frnc, Kadri Yapcolu 7

BB Planlama Mdrl Engin Yetkin 1

stanbul Teknik niversitesi Gngr Evren 1

UAP Danma Kurulu yeleri 49

JCA Proje Ekibi 49

UAP Proje Ekibi 49


1

1 Giri 1.1 almann Arka Plan

Ekonomik bymeye paralel olarak stanbulun nfusu hzla artarken metropoliten alan da hzla bymektedir. 1985 de yaklak 6 milyon olan nfus eyrek yzylda 13 milyonun zerine kmtr. Kentte kaytl otomobil says da ayn zaman periyodunda 6 kat artarak 1,7 milyonu amtr. stanbulda youn kentleme, nfus art ve ekonomik byme ile birlikte motorlu ara kullanm hzla artm, trafik skkl sorunu ciddi boyutlara ulam, kazalar ve egzoz emisyonu problemi gibi ciddi olumsuz etkiler olumutur.

Gnlk yolculuklarn ok fazla olduu stanbul kentinde, bu yolculuklarn byk bir ksm karayolu ile yaplmakta ve trafiin oluturan aralarn ok byk bir blmn zel aralar oluturmaktadr. Buna karn mevcut rayl sistemler artan trafik talebini karlayamamaktadr.

stanbul Bykehir Belediyesi, Yatrm btesinin byk bir ksmn rayl sistem, deniz tamacl, karayollar ve otoparklar kapsayan ulam sektrne ayrmaktadr. Kentleme hzl bir ekilde geliip trafik talebini ve hacmini arttrrken rayl sistem bata olmak zere ulam altyapsnn gelitirilmesi uzun zaman almaktadr. Bu nedenle ulam sektr iin etkin politikalar ve yatrm planlamasn kapsayan, uzun dnem metropoliten arazi kullanm plan ile uyumlu entegre bir ana plan almasna ihtiya duyulmutur.

stanbul Bykehir Belediyesi Mays 2006da UAP olarak adlandrlan stanbul Metropoliten Alan Entegre Kentsel Ulam Ana Plan almasna balam ve JICA ile teknik ibirlii salanmtr. Haziran 2007de JICA Proje Ekibinin stanbula gelmesiyle alma yrtlen ortak alma fiilen balamtr.

Bu srete UAP ve JICA Proje Ekipleri, ilgili kurum ve kurulularn yaplan almalara ynelik geni katlmnn salanmas amacyla, 3 zleme Kurulu, 2 altay ve 2 Seminer almas ile birlikte haftalk olarak 49 toplant gerekletirilmitir. Yaplan toplantlar ve deerlendirmeler ile JICA proje ekibi tarafndan hazrlanan; lerleme Raporu Kasm 2007de, Ara Rapor Mart 2008de, Taslak Final Rapor Ekim 2008de, Final Rapor ise Mays 2009da teslim edilmitir.

UAP almas tamamlanmadan 1/100.000 lekli stanbul l evre Dzeni Plan 2009 ylnda revize edilmesi nedeni ile stanbul Ulam Ana Plannn da revize edilme gereklilii domutur.

Revize edilen 1/100.000 lekli stanbul l evre Dzeni Planndan gelen; nfus, istihdam ve buna bal olarak yeniden oluan ulam talebinin deerlendirilmesi, planlanan ulam projelerinin ncelik sralamalarna gre fayda maliyet analiz hesap almalarnn revize edilmesi ile birlikte ulam ebekesinin de gncellenmesi gereklilii domutur. Bylelikle stanbul Ulam Ana Plan revizyon almas Haziran 2009da balamtr.

1.2 Ulam Ana Plan in Politikalar ve Stratejiler 1.2.1 Ama

stanbul iin 2023 yl arazi kullanm ve nfus yapsna bal olarak, ekonomik adan dk maliyetli ve kentin planl geliimine katk veren; ekolojik adan evreye verdii zarar minimuma indiren; toplumsal adan sosyal eitlik ilkesine bal, kentin tarihi ve kltrel kimlii ile uyumlu, eriilebilirlik, konfor, gvenlik, gvenilirlik gibi nitelikleri ieren, srdrlebilir bir ulatrma sisteminin kurulmas ile kentte yaayanlarn ulam taleplerinin karlanmas amalanmaktadr.

1.2.2 Ana Plann Hedefleri

Genel Hedef

Gelecekte motorlu ara trafiinin azaltlmas, toplu tama altyapsnn iyiletirilmesi ve trafik talebinin zel aralardan toplu tama aralarna tevik edilmesiyle kent iinde hareketlilik ve eriilebilirliin artrlmas sonucunda daha yaanabilir bir kentsel evrenin oluturulmasdr.

Planl gelime ilke olarak benimsendiinde, ulam konusunda st lekli stanbul l evre Dzeni Planndan gelen hedefler ile alt lekli stanbul Metropoliten Alan Entegre Kentsel Ulam Plan hedefleri arasndaki uyum Tablo 1.2.1de gsterilmektedir.


2

Tablo 1.2.1 stanbul l evre Dzeni Plan ile UAP Hedefleri

Hzl ve konforlu toplu tama sistemi iin rayl sistem ann gelitirilmesi

Planl kentsel geliimi destekleyecek hzl a alt yapsnn oluturulmas

Ulam odaklar (lojistik, OSB, otogarlar, merkezi alanlar, havaalanlar)arasnda entegrasyonun

Egsoz salnmn minimize edecek alternatifler gelitirerek Tarihi yarmadada yer alan tarihi ve kltrel varlklarn korunmas

stanbulda ncelikle aralarn deil insanlarn ekonomik ve hzl ulamnn salanmas

Nfus-istihdam dalmnn; stanbul btnnde ve her iki yakada dengelenebilmesi iin yeni odaklarn belirlenmesi

Dou-bat ynndeki dorusal gelimeye paralel olarak rayl ulam sistemlerinin planlanmas

ncelikle Tarihi Yarmada olmak zere kentin tarihi dokularnda lastik tekerlekli ara trafiinin azaltlmas, yaya ulam akslarn oluturulmas

stanbul Ulam Ana PlanUlam trlerinin entegre edildii toplu tama arlkl bir ulam sisteminin kurulmas

nemli seyahat reten odak yerlerinin, ulam stratejileri ile ilikilendirilerek belirlenmesi

stanbul l evre Dzeni PlanKent ii eriilebilirliin artrlmas ve ulam trleri arasnda entegrasyonun salanmas

Ulam sisteminin etkin kullanm ile srdrlebilir ulam sisteminin kazanlmas

Alt Hedefler

1/100.000 lekli stanbul evre Dzeni Plannda esas alnan hedef ylndaki (2023) arazi kullanm kararlarna bal kalarak ulam taleplerinin belirlenebilmesi iin stratejik dzeyde (makro lekte) bilimsel bir planlama yapmak.

1/25.000 ve daha alt lekli blgesel nazm imar planlarnda ulam gzergahlarnn oluturulabilmesi iin ynlendirici olmak.

Kentin ulam gereksinimlerini uygar llerde karlamak zere, karayolu - rayl sistem a - denizyolu arasnda entegre bir toplu tama sistemine ynelik srdrlebilir ulatrma sistemi iin gerekli koordineli ana a yapsn oluturmak.

2023 hedef ylndaki ulam taleplerinin karlanmas iin nerilecek stratejik dzeydeki byk ulam projelerinin kentin ulam sistemi zerindeki etkilerini belirlemek ve bu projelere ilikin fizibilite deerlendirmeleri yapmak.

Arazi kullanm planlarnda ngrlen yeni yerleim blgelerin gelimesini destekleyecek a kurgusu oluturmak.

1.2.3 Politikalar

Toplu tama altyapsnn gelitirilmesiyle zel ara kullanmnn dk dzeyde tutulmas. Ksa vadede artan ara trafiine cevap verebilecek karayolu ann iyiletirilip gelitirilmesi; uzun

vadede ise planl kentsel geliimi destekleyecek toplu tama altyapsnn oluturulmas. Trafik talep ynetiminin iyiletirilmesi ve mevcut yollarn daha verimli kullanmnn salanmas.

1.2.4 Stratejiler

1) stanbul l snrlar dahilinde arazi kullanm kararlarna bal olarak ehrin ulam ana plann hazrlamak, bu plan erevesinde nerilen ulam sistemlerini (rayl sistemler, karayolu sistemleri, otoparklar, transfer merkezleri) planlamak projelendirmek ve bunlara bal olarak ulam kararlarn oluturmak

2) Toplu tamann etkinletirilmesi

ada toplu tama sistemleri ve teknolojilerinin kullanlmas Rayl sistemlerin optimum bir a yapsn oluturacak biimde nceliklere zen gstererek

yaygnlatrlmas Denizyolu tamaclnn etkinletirilmesi Mevcut altyapnn en etkin kullanmnn salanmas Toplu tama ve zellikle rayl sistem yatrmlarnn finansman iin yntem ve modeller gelitirilmesi 3) Ulam talep ynetimini oluturulmas, uygulanmasnn salanmas ve zel ara kullanmnn dk

dzeyde tutulmas


3

zel otomobil kullanmnn toplu tama ile btnletirilmesi (park et - devam et, vb.) almalarna ncelik ve arlk verilmesi

Trafik ynetimi ve denetiminin iyiletirilip etkinletirilmesi Srcleri ve yolcular bilgilendirme sisteminin gelitirilmesi Trafik eitiminin yaygnlatrlmas Karayolu altyapsnda tkankln cretlendirilmesi Otopark politikalaryla talep ynetiminin gelitirilmesi Yeterli rayl sistem a kuruluncaya kadar toplu tama kapasitesinde zel nlemlerin alnmas (zel

otobs yolu uygulamalarnn yaygnlatrlmas gibi).

1.3 alma Alan alma alan tm stanbul Bykehir alann (stanbul ili idari snr) ve stanbul Bykehir ile yakn ilikisi olan zmitin Gebze ilesini kapsamaktadr. alma alan 451 trafik analiz blgesinden olumaktadr (ekil 1.3.1).

ekil 1.3.1 alma Alan ve Trafik Analiz Blgeleri

2 stanbulun Kentsel Yaps 2.1 Doal ve Corafi Yap

stanbulun bugnk ehirsel yaps, Yedi tepeli ehir isminden de anlalaca zere hareketli bir topografya ile ekillenmitir. stanbul un halen dnyaca mehur olan bu corafik ehresi, onun esiz ehir manzarasn ortaya karmtr. Bu ayn zamanda mevcut ehirlemeyi ve arazi kullanm yapsn, ulam sistemlerini ve ehrin genel yapsn etkilemi ve belirlemitir.

100 veya 150 metrenin zerinde ykseklie sahip alanlar genellikle orman alanlar olarak snflandrlmtr. Orman alanlar ve su havzalar, stanbul un ekolojik evresi iin hayati neme sahiptir. ekil 2.1e gre dou yakas greceli olarak bat yakasndan daha dalk ve dier ekilde ise bat yakas daha fazla tarm arazisine sahiptir.

ekil 2.1.1 Arazi Yaps ve Kullanm

Kaynak: MP, 1/100.000 Doal Yap Grubu almalar


4

stanbul il snrlar iinde byk nehir ve rmaklar olmamasna karlk, mevcut su havzalarndan beslenen, ok sayda akarsu ve dere bulunmaktadr. Bu dere ve akarsular, ime suyu amal olarak istifade edilen, belli bal 7 adet kente yakn su toplama havzalar ile beslenmektedir

Hava kirliliinin olumasna neden olan balca kaynaklardan biri gnmzde yaygn olarak kullanlan motorlu tatlardr. Motorlu tatlarda egzoz emisyonlar ierisinde bulunan kirleticiler, motorlu tat kullanmn artmas ile her geen gn evreyi daha da kirletmekte insan saln bozmaktadr.

2.2 Kentsel Gelime / Yaylma stanbulda kentlemenin meknsal yaylm, yarm asr geen bir srede ve giderek etkisini artran bir yapda geliim gstermi ve doal evre bu yaylma basks ile kar karya kalmtr. Bu kentleme geliimi, yaplamann etkisinin yan sra, meknsal nfus dalmlar, istihdam dengeleri ve bunlarn periyodik deiimlerinin incelenmesi ile daha somut bir ekilde anlalabilir.

2.3 Nfus Dalm ve Deiimi stanbulda 19702005 yllar arasnda blgelere gre nfus art Tablo 2.3.1de grlmektedir.

Tablo 2.3.1 Blge Baznda Nfus Geliimi

Blge Nfus (1000) Yllk deiim yzdesi (%) Blgesel oran (%) 1970 1980 1990 2000 2005 70-80 80-90 90-00 00-05 1970 1980 1990 2000 2005

Dou 678 1.384 2.441 3.449 4.005 7,4 5,8 3,5 3,0 22,4 29,2 33,9 34,4 34,5 Kuzey 796 997 1.113 1.281 1.334 2,3 1,1 1,4 0,8 26,3 21,0 15,5 12,8 11,5 Bat 1.486 2.264 3.622 5.230 6.251 4,3 4,8 3,7 3,6 49,2 47,8 50,3 52,2 53,9 stanbul 3.019 4.742 7.309 10.019 11.608 4,6 4,3 3,4 3,0 100 100 100 100 100

TUKin 2007de adrese dayal olarak yapt nfus saym sonularna gre, stanbul un toplam nfusu 12,6 milyon olarak belirlenmi, son verilerle birlikte kesin sonular 2010 yl iinde aklanan nfus saym sonularna gre ise, stanbulun nfusu 13,2 milyon olarak tespit edilmitir.

2.4 stihdam Dalm ve Deiimi 19962006 aras istihdam art / yl oran dou blgesinde %5,6, bat blgesinde %5,4 ve en dk olarak kuzey de %2,3 olmutur (Tablo 2.4.1). Burada 1996 yl Ulam Master Plan almas verilerinden yararlanlmtr.

Tablo 2.4.1 Blgelere Gre stihdam Art

istihdam igc Blge Say stihdam./Nfus (%) Say yeri / Ev

1996 2006 Byme

(%) 1996 2006 2006 2006 Dou 661.533 1.081.535 5,0 0,20 0,27 1.328.140 0,81 Kuzey 538.206 660.508 2,1 0,45 0,50 459.806 1,44 Bat 1.317.267 2.119.925 4,9 0,27 0,34 2.038.314 1,04 1996 2.532.211 3.833.851 4,2 0,27 0,33 3.854.826 0,99 2005 - 3.960.317 - - 0,33 3.946.629 1.01

Bununla birlikte, stanbulda istihdam edilen nfusun toplam nfusa oran 0,33 iken; 0,27 ile dou blgesi daha dk bir orana sahiptir. Bu durum, dou blgesindeki igc olanaklarnn yetersizliini ve belli sayda dou blgesinde oturan insann boaz geerek kuzey veya bat blgelerine getiini gstermektedir.

Yllk %10 veya zeri gelime oran ile Tuzla, mraniye(dou yakas), Bykekmece, Esenler ve Kkekmece (bat yakas) ileleri 10 yllk srete en fazla geliim gsteren ilelerdir.

Geliim oranlar yksek olan blgeler kolaylkla ehirleme veya endstriyel merkezler olarak snflandrlabilir. Gelime hz %10 dan fazla ve tarihi kent merkezinden uzakta bulunan ileler gelien endstriyel blgeler olarak tanmlanmaktadr. Organize Sanayi Blgeleri (OSB) konumlar, bu endstriyel blgelerdedir. Gelime hz % 5ten fazla olan ileler gelimekte olan alt merkezlerdir. Sonuta, istihdamda negatif gelime hz gsteren ileler, eski ticaret merkezleri olarak tanmlanan Eminn, Fatih (tarihi yarmada), Beyolu ve eski endstriyel merkez olan Kathanedir.

2.5 Arazi Kullanm Yaps ekil 2.5.1de gsterilen mevcut arazi kullanm yaps, stanbulun binlerce yllk tarihi kent geliiminin ve zellikle 20. yzyl sonlarnda giderek etkisini gsteren kentleme eilimlerinin sonucunu yanstmaktadr.

stanbul da arazi kullanm genellikle karma arazi kullanm olarak karakterize edilmekte; konut, ticaret, ofis ve dier arazi kullanmlarn bir arada barndrmaktadr. te yandan, bu karma kullanm yaps bir sokak ve hatta bir bina leinde bile grlerek, kentteki paracl arazi kullanmn ortaya koymaktadr.


5

Bu karakteristik yaps, toporafik zelliklerinin de etkisiyle stanbulun ne oranda kk ve paral bir kent geliimine sahip olduunu vurgulamaktadr.

ekil 2.5.1 stanbul Mevcut Arazi Kullanm

Kaynak: MP 1/100.000 Konut ve Yaam Kalitesi Grubu almalar, 2006

stanbul, ou zaman ok yksek nfus younluu ve istihdam barndran youn bir kent olarak tarif edimektedir. stanbulda nfus ve istihdam bakmndan younlama grlen alanlar; Tarihi Yarmadann bats, Haliin kuzeyi ve stanbul Boaznn dousunda ky boyunca geliim gstermitir (ekil 2.5.2).

ekil 2.5.2 Blgelere Gre Nfus ve stihdam Younluu

Kaynak: UAP Proje Ekibi, 2006

3 Yolculuk zellikleri 3.1 Hane Halk Aratrmas

Giri blmnde bahsedildii zere hane halk aratrmas UAPn 1. aamasn oluturmaktadr. Mart 2006da balayan bu aamada kii bazl yolculuk zelliklerini belirlemek amacyla 90.000 haneye gidilerek yaplan hane halk aratrmasnda yaklak %80 cevaplama oranyla 72.280 hane ile anket tamamlanmtr. Bu hanelerdeki 6 ya stndeki her bireyin son 24 saat iinde yapm olduklar tm yolculuklara ait bilgiler kaydedilmitir. Buna gre grlen toplam birey says 263.768 olup, bilgileri alnabilmi toplam yolculuk says yaklak 360.000dr. alma alannda 451, alma alan dnda da 9 adet trafik analiz blgesi bulunmaktadr.

3.2 Yolculuk Says 1) Toplam Yolculuk Says ve Kii Bana Den Yolculuklar

2006 ylndaki gnlk yolculuk says yaklak 20,9 milyon ve yaya yolculuklar hari 10,3 milyondur. Kii bana den gnlk yolculuk oran ise 1,74; motorlu aralarla yaplan yolculuklar iin de 0,88dir.6 ya ve zeri bir kii iin 1,91 ve motorlu aralarla yaplan yolculuklar iin 0,95tir.

2) Amalarna Gre Yolculuk Dalmlar

Ev bazl dier yolculuklar %37,2lik payla en yksek orana sahip olup bunu %32,3lik payla ev bazl i yolculuklar, %21,4lik payla ev bazl okul yolculuklar ve %9,1lik payla ev bazl olmayan yolculuklar (dier) takip etmektedir.

3) Trel Dalm

Yolculuk trlerine gre motorlu ve motorsuz olarak yaplan gnlk yolculuk dalmlar hesaplanmtr. Buna gre yolculuklarn yaklak %15i oto ve taksi yolculuklar, %32si servis ve otobs, %2si

1 1 1 11 1 1 1 1 1 1 2Toplu Dzensiz 1 1 1 1 1 1 11 1 1 1 1 1 11 1 1 1 1 1 11 1 1 1 1 1 11 1 1 1 1 1 1


6

demiryolu, %1i denizyolu ve %49u da yaya yolculuklardr.

3.3 Hareketlilik Oran Hareketlilik oran, kii bana den gnlk yolculuk says olarak tanmlanmaktadr. ki tr hareketlilik oran bulunmaktadr: lki yaplan yolculuktan bamsz tm kiiler iin geerli brt oran iken ikincisi yolculuk yapan kiiler ele alnarak hesaplanan net orandr.

Tablo 3.3.1de otomobil sahibi olan ve olmayan hane halkna gre ayr ayr hareketlilik oranlar gsterilmektedir.

Tablo 3.3.1 Hane Halknn Otomobil Sahiplii ve Amalarna Gre Hareketlilik Oranlar

Ama Toplam Otomobili Olmayan Hane Halk Otomobili Olan

Hane Halk Ev- 0,55 0,53 0,59

Ev- Okul 0,43 0,42 0,44 Ev- Dier 0,63 0,62 0,65

Dier 0,13 0,10 0,18 Toplam 1,74 1,68 1,86

Kaynak: I.Aama Analitik Etd ve Model Kalibrasyonu i Hane Halk Aratrmas (OD HH 2006)

3.4 Yolculuk Sreleri ekil 3.4.1de amalarna gre yolculuklarn sreleri gsterilmektedir. Hane halk yolculuk verisi kullanlarak hesaplanan yolculuk sreleri trafik atamas almalarna katk salamaktadr.

ekil 3.4.1 Amalarna Gre Yolculuk Sreleri Dalm


3.5 Yolculuk retimi ve ekimi 1) Amalarna Gre Yolculuk retimi ve ekimi

Daha nce belirtildii gibi yolculuk amalar ev- i, ev-okul, ev-dier ve dier olarak snflandrlmaktadr. Yolculuk retim ve ekimleri bir trafik analiz blgesine tm trafik analiz blgelerinden ekilen ve bu blgede retilen yolculuklar ifade etmektedir.

ekil 3.5.1 Tm Yolculuklar iin retim ve ekim Oranlar

Kaynak: I.Aama Analitik Etd ve Model Kalibrasyonu i Hane Halk Aratrmas (OD HH 2006) Ara Trne Gre Zirve Saat Yolculuk retim ve ekimleri

2) Amalarna Gre Yolculuklarn Saatlik Dalm

ekil 3.5.2de tm yolculuklarn balang ve biti saatlerine gre dalmlar gsterilmektedir. Yolculuklarn %21i sabah ve %16s akam zirve saatlerinde yaplmaktadr (Sabah 07:00-09:00 ve akam 17:00-19:00 saatleri).


7

ekil 3.5.2 Tm Yolculuklarn Saatlik Dalm


3.6 Yolculuk Dalm ekil 3.6.1de tm ulam trleri ve amalarna gre ileler aras yolculuklarn dalm grlmektedir. izgilerin kalnl hacim deerleri ile doru orantldr. ekilde 10.000in altndaki yolculuklar gsterilmemektedir. Yolculuk dalm izgilerine bakldnda hareketlerin stanbul boaz ile snrland ve byk oranda yaka iinde tamamland grlmektedir. Asya yakasnda Kadky, skdar ve mraniye ilelerinde younlaan yolculuklar Avrupa yakasnda ili, Gaziosmanpaa, Kkekmece, Bykekmece, Bakrky, Fatih, Gngren ve Baclar ileleri etrafnda younlamaktadr.

ekil 3.6.1 Yolculuk Dalm, Tm Amalar(10.000 st)


3.7 Hane Halk Yolculuk zellikleri Otomobil sahibi olan ve olmayan hane halk gruplarna gre yolculuk tr dalm ekil 3.7.1de gsterilmitir.

ekil 3.7.1 Otomobil Sahipliine Gre Hanedeki Trel Dalm (Yaya Yolculuklar Hari)


4 Karayolu ebekesi 4.1 Blgeler Aras Karayolu ebekesi

stanbul, Gney Avrupa ve Asya arasnda en nemli balant noktasdr. Karadeniz ve Marmara Denizi arasndaki yer almas sebebiyle Egeye ve oradan da Akdenize alan nemli bir kap konumundadr. ekil 4.1.1de stanbul ve evre illeri arasndaki karayolu a gsterilmektedir. Bu yollar yukarda bahsedilen uluslararas yol ann bir paras olup stanbulu batda Krklareli ve Tekirda; douda zmit, Sakarya ve Dzce gibi illere balamaktadr.


8

Ulatrma Bakanl tarafndan blgeler aras ve kent ii karayolu projeleri planlanmaktadr. Blgesel lekli projelerin alma alanna dahil olmamasna ramen stanbul trafiini dolayl olarak etkilemesi beklenmektedir.

ekil 4.1.1 Trkiyeden Geen Uluslararas Yol A ile stanbul ve evre lleri Arasndaki Yolu A

4.2 ebekedeki Trafik Hacim Deerleri ekil 4.2.1`de sabah zirve saat iin (07:00 08:00) saatlik yolculuk dalmnn karayolu ebekesi atama sonucunda elde edilmi hacim deerleri grlmektedir. Karayolu ebekesindeki izgilerin kalnl hacim deerlerini, renkler ise hacim kapasite oranlarn gstermektedir. Renkler yeilden krmzya gittike hacim kapasite oranlar artmakta ve skklk blgeleri ortaya kmaktadr.

ekil 4.2.1 2009 Yl Karayolu Kapasite Kullanm Oranlar

4.3 Perde-Kordon Hatlarnda Trafik Hacmi

Perde ve kordon hatlar olmak zere stanbula giri (i) ve k (d) noktalarnda gnlk (24 saatlik) trafik hacimleri llmtr. Sabah zirve saatteki (07:00 10:00) en yksek oran %60 - %75 ile otomobil olduu tespit edilmitir.Trel dalm oranlar her iki istikamette benzer olup alma alanlarnn snrna doru gidildike otomobilin toplam trafik iindeki pay azalmaktadr. Tm perde-kordonlarda otomobilin toplam trafik iindeki ortalama pay ynsel dalm dikkate alndnda %71-73 arasndadr.

Sabah zirve saatinde yk trafik hacmi (07:0008:00) incelendiinde, ar vastalarla yaplan yk naklinde merkezi i blgelerine giri sabah 06:0010:00 aras yasaklanmtr. MAya giren kamyonlarn zel izin almas gerekmektedir. Bu yzden sabah zirve saatinde ar tat trafik hacmi dk, ar tat oran %10un zerinde olan ve saatlik toplam trafik hacmi 10.000in zerinde olan yol kesitleri olduka azdr.

Zirve Saat Yolcu Hacmi (07:00-10:00) bakmndan, en yksek yolculuklarn sayld K2 kordonunda gnlk yolcu says ieriye doru yaklak 670.000, darya doru ise 700.000 civarndadr. K1 kordonundaki yolcu says ise ieriye doru 450.000, darya doru 455.000 civarndadr (ekil 4.3.1).


9

ekil 4.3.1 Perde-Kordon Hatlarnn Yerleri

Sabah zirve saatlerinde toplu tama yolcu oran %60-%75 civarndadr. Burada toplu tama yolculuklarnn iine otobs, servis ve ehirleraras otobsler dahil edilmitir. Bu oranlar her iki ynde birbirine benzemektedir.

4.4 D stasyon Hatlarndaki Trafik Hacmi

D kordonda alma alanna giri ve k yapan trafik hacim deerlerini belirlemek amacyla, perde - kordon hatlar ile ayn zamanda, anket almas yaplmtr.

2006 ylnda tamamlanan d istasyon anketleri almasndan elde edilen d istasyon trafik hacimleri Tablo 4.4.1de zetlenmektedir. Avrupa ve Asya yakalar benzer hacim deerlerine sahiptir. Yenikap limanlarnda feribotlara ait geli / gidi ieri / dar ara ve yolcu saylar 5600 7600 ara / gn ve 8500 9700 kii / gndr.

Tablo 4.4.1 Kordon Hattnda stikamete Gre Gnlk Trafik Hacmi

D stasyon Adet/gn eri Dar Avrupa Ara 42.311 69.173 Anadolu Ara 69.689 76.393

Ara 5.582 7.653 Feribot

Kii 25.000

2009 ylnda, 2006 ylnda d istasyonlarda yaplan saym ve anket almas yenilenmi ve kapsam bytlerek yk hareketlerini de tespit etmek zere stanbul ili genelinde zel retici niteliine sahip i alanlar da dahil edilerek kapsam geniletilmitir. Bu anket almasnda stanbul ilinin d ile olan ilikileri ve kent iindeki yk ak tespit edilmitir. alma sonucunda elde edilen deerler daha sonra 2006 ve 2023 plan hedef ylna uyarlanmtr.

5 Rayl Sistem ebekesi 5.1 Mevcut rayl Sistem A

stanbulda 18,59 km metro, 19,3 km hafif metro, 34,22 km tramvay, 1,24 km fnikler, 4,2 km nostaljik tramvay, 72 km banliy hatt ve 0,72 km teleferik olmak zere toplam 150,27 km. uzunluunda rayl sistem hatt mevcuttur. Metro, hafif metro ve tramvaylar iin ray akl genellikle 1435 mmdir. stanbulda kent ii rayl sistemler, BBye bal olan Ulam A. tarafndan, banliy hatlar ise TCDD tarafndan iletilmektedir.


10

ekil 5.1.1 Mevcut Rayl Sistem Hatlar

na halindeki rayl sistem projelerinin toplam uzunluu 129 km olup bunun 76,5 kmsi Marmaray Projesidir. Marmaray projesinin 2013 ylnda, dier ina halindeki projelerin ise 2012-2013 yllar arasnda bitirilmesi planlanmaktadr.

6 Karayolu ve Denizyolu Toplu Tamacl 6.1 Karayolu Toplu Tamacl

stanbulda en fazla yolculuk karayolu tamacl ile yaplmaktadr. Karayolu yolcu tamacl otobs, metrobs, minibs, dolmu, taksi ve servislerle salanmaktadr. Belediye otobsleri ve metrobs kamu tarafndan salanan bir hizmet iken, dier ulam trleri zel sektr tarafndan karlanmaktadr. Ulam trlerine ait kapasite, hat says, ara says ve yolcu says bilgileri Tablo 6.1.1de verilmektedir.

Tablo 6.1.1 Karayolu Toplu Tama letmesi Ana Hatlar

Tama Tr Ortalama Kapasite Hat Says Ara

Says Gnlk Yolcu Says(1000)

Tr erisindeki

Pay (%)

ETT 107 436 2.501 1.500 18% HO 99 274 2.057 1.225 14% Minibs 20 136 5.860 2.000 24% Metrobs 193 220 334 715 8% Dolmu 9 243 590 70 1% Taksi (Kaytl) 5 17.840 535 6% Servis (Kaytl) 1420 36.902 2.419 29% Toplam 1.309 66.084 8.464 100%

Kaynak: ETT(2009)

Otobs ve metrobs ile ilgili planlama, gnlk iletme ve kontrol ETTye aittir. Minibs ve dolmularda ise; sorumlu kurum stanbul Bykehir Belediyesinin Toplu Ulam Mdrldr. Planlama ve onaylama stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan yaplmakta iken, iletmesi zel iletmelerce yaplmaktadr. Taksi ve servislerde sorumlu birim ise stanbul Bykehir Belediyesi Toplu Ulam Mdrldr. zel iletmelerin tercih ettii bu ulam trlerinin planlamas yine BB tarafndan yaplmakta iken her trl onay/izin UKOME tarafndan yaplmaktadr.

En nemli karayolu toplu tama tr ETT ve zel Halk Otobsleridir. Karayolu toplu tamaclnda yolcularn % 32si otobsler tarafndan tanmaktadr. Otobsler gerek hat says bakmndan gerekse kapasite asndan dier trlere gre avantajl olmas nedeniyle n plandadr.

Karayolu toplu tamaclnda gnlk tanan yolcu saysnn %8i Metrobs ile tanmaktadr. Metrobsn ksa bir zaman diliminde nemli bir toplu tama tr haline gelmesinde; yksek bir kapasiteye sahip olmas, arzu hatlar zerinde almas ve sefer sklnn yaklak 2 dakikada bir olmas etkili olmutur.

stanbulda yaklak 5.860 tane minibs bulunmakta ve karayolu yolcu tamaclnn %24 minibslerle yaplmaktadr. Minibslerle yaplan yolculuklarda yolcular iin bilet baznda ya da elektronik olarak herhangi bir kayt tutulmad iin ilgili kurulularn tahmini deerleri kullanlmaktadr.

Yollarda dolaarak yolcu aldklar iin uzun yllar stanbuldaki trafik skklnn en nemli nedenlerinden biri olarak gsterilen dolmularn, saylar azalm ve buna paralel olarak tamadaki paylar da


11

klmtr. Gnmzde dolmular belirlenen gzergahlara gre almaktadrlar. Mevcutta dolmular daha ok merkezi i alanlar etrafnda belirli gzergahlarda almalarna ramen durak bazl almadklar iin hala trafii olumsuz etkilemektedirler. stanbulda dolmu says 590 adet olup 43 hatta hizmet vermektedir. Yolcu kapasitesi 5-9 kii arasnda deimektedir. Bu tr en az yolcu tayan karayolu toplu tama trdr.

stanbulda 36.402 adet servis arac hizmet vermektedir. Karayolu toplu tamaclnn %29u servis aralaryla salanmaktadr.

Gnmzde stanbulda kaytl plakal 17.840 taksi bulunmaktadr. Gnlk tanan yolcu tamaclndaki pay ise % 6dr.

stanbulda demiryolu, otobs ve vapur gibi farkl ulam trleri arasnda 01.07.2006 tarihinden itibaren bilet entegrasyonu uygulamasna geilmitir.

6.2 Denizyolu Toplu Tamacl

DO; hzl feribot, deniz otobs, yolcu vapuru, arabal vapuru, deniz taksi servis tipleri ile kent ulamna hizmet vermektedir. Turyol ve Dentur gibi zel iletmeler de kk ve orta boy motorlu yolcu tamacl yapmaktadr. stanbulda 2009 ylnda denizyolu ile tanan gnlk yolcu says yaklak 350.000 olup tm yolculuklar iindeki pay ise %2,5tur.

7 Mevcut Trafik Ynetimi stanbulda BB Trafik Mdrl Trafik Kontrol Merkezine bal yaklak 1.590 tane trafik sinyali bulunmaktadr. Sistemin tm donanm ve yazlm bileenleri, sinyal kontrol sistemleri, sinyal k ve kontrol yazlm tamamen yerel olarak gelitirilmitir.

RTMS, grnt ileme sistemi, otomatik yol ve meteoroloji gzlem sensrleri (OYMGS) olmak zere 3 adet trafik lm sistemi bulunmaktadr.

D100 karayolu, TEM otoyolu ve ana arterlere yerletirilmi olan video kameralar ve RTMSlerden trafik durumuyla ilgili (skklk bilgisi, ortalama hz, yolculuk sresi ve trafik kamera grnts) farkl trde trafik bilgileri alnabilmektedir. Kullanclar bu bilgilere ar merkezi, deiken mesaj sinyali, internet ve cep telefonu ile ulaabilmektedir.

Krmz k ihlal tespit sistemi, emniyet eridi ihlal tespit sistemi, kavak ihlal tespit sistemi ve EDS (Elektronik Denetleme Sistemi) gibi sistemler trafik ynetimi olarak uygulanmaktadr.

SPARK A tarafndan 2010 yl itibari ile 53.723 ara kapasiteli 453 otopark alan iletilmektedir. Bu otopark alanlarnn ou 08.00den 20.00ye kadar ve bazlar ise 24 saat esasna gre hizmet vermektedir.

Belirli alanlarda tersine evrilebilir erit sistemi ve kamyon yasa uygulanmktadr. Baz kavak noktalarnda skkln azaltlmas, otopark ynetimi ve park et devam et stratejileri gelitirilmektedir.

lke genelindeki tm trafik kaza verileri Emniyet Genel Mdrlndeki kaza veri tabannda tutulmaktadr. Bu sistemle maddi hasarl trafik kazalarnda aralarn ekilmesi, tutanak tutulmas vb. iler iin trafik polisinin gelmesine gerek kalmamaktadr. Bylece kaza annda kazaya bal olarak oluan trafik skklnn nne geilmektedir.

Ulusal trafik gvenlik program, trafik eitimi ve toplum bilincinin arttrlmasna ynelik almalar kent genelinde srdrlmektedir.

Bisiklet ve yaya yollar, taksi duraklar ve iletim sistemi iin almalar yaplmaktadr.

8 stanbul evre Dzeni Plan ve Sosyo-Ekonomik Yap 8.1 st lekli Planlama Yaklam

8. Be Yllk Kalknma Plannda yer alan Trkiyenin Uzun Vadeli Gelime Stratejisi (20012023), aadaki hedefleri aklayan uzun vadeli stratejiler ortaya koymaktadr:

1. Trkiyeyi 21. yzylda etkin kresel bir g haline getirmek,

2. Bilgi toplumuna dnm salamak,

3. lkenin sosyal ve ekonomik yapsn deitirmek,

4. hracata ynelik, teknoloji arlkl ve yksek katma deer retimine nem vererek, uluslararas standartlara uygun ve yerel kaynaklar harekete geirebilecek retim yapsna gemek.


12

Yaplan revizyon almalar sonucunda, stanbul iin 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan 15.06.2009 tarihinde onaylanmtr.

8.1.1 Ama ve Temel Hedefler

1/100.000 lekli stanbul evre Dzeni Plannn amac; stanbula; sahip olduu tarihi, kltrel ve doal kimlik deerleri ile zdeleen, kentin ncelikle kltr ve turizm alanlarndaki stnlklerini n plana kartan, evresel, ekonomik ve toplumsal srdrlebilirlik ilkelerini mekna yanstarak yaam kalitesini ykselten, ekonomik yapsn bilim ve teknolojiye dayal ticaret ve hizmet arlkl bir ekonomiye dntren, etkin ve katlmc bir kent ynetimi/ynetiimi yaplandrmasnda, kurumsal ve meknsal planlarn verimli bir ara olarak kullanan kresel lekte glenmi bir kent stats kazandrmak. olarak belirlenmitir.

8.1.2 Kentsel Geliim nerisi

stanbul, kuzeyinde orman alanlar, su havzalar ve tarm alanlarnn oluturduu kstl bir corafyada dou-bat aksnda dorusal bir geliim sistemine sahiptir. zellikle 1950lerden sonra girdii hzl byme sreci iinde, yer yer planl olmakla beraber, byk oranda yasa d yaplamalarla ekillenen kent, son yllarda kuzeye doru gelime eilimi gstermektedir. Kentte yaanan hzl nfus artyla birlikte hzl ve plansz geliim gsteren kent, doal kaynaklar tehdit eder boyutlara ulamtr.

8.2 Sosyo-Ekonomik ereve 8.2.1 Nfus

2006 ylnda 11,6 milyon olan stanbul gzlem nfusu 2009 yl sonu itibariyle TK tarafndan yaplan saymlara gre 12,9 milyon olarak aklanmtr. 2023 yl iin stanbul ili toplam nfusunun, deiik yntemlerle yaplan projeksiyonlarda, mevcut dinamiklerin ve eilimlerin devam etmesi durumunda 22-25 milyon arasnda olaca hesaplanmtr. Ancak srdrlebilirlik ilkesi erevesinde, doal eik analizi, nfusa bal alma alan ve konut alan hesaplamalarnn sonucunda, stanbulun nfusu 1/100.000 evre Dzeni Plannda 16 milyon olarak belirlenmitir. 2023 yl iin alma alan (stanbul ve Gebze) toplam nfusu ise 17.217.056dir. alma alan ksa dnem nfusu 14,6 milyon, orta dnem nfusu 15,7 milyondur. alma alan nfusunun yllara gre yaka bazl dalm Tablo 8.2.1de gsterilmektedir.

Tablo 8.2.1 Yllara Gre Nfus Dalm

Yakalar 2006 2009 2014 2018 2023

Anadolu 4.422.418 5.052.326 5.358.872 5.818.690 6.585.056

Avrupa 7.586.589 8.341.339 8.799.471 9.486.670 10.632.000

Toplam 12.009.007 13.393.665 14.158.343 15.305.360 17.217.056 8.2.2 stihdam

stanbul evre Dzeni Plannn, istihdamn sektrel dalm iin belirledii oranlar hizmet iin %70, sanayi iin %25 ve tarm iin de %5 olarak hedeflenmitir. 2014 ve 2018 yllar iin aktivite oranlar ise %30 ve %32 olacaktr. Yllara gre istihdam dalm Tablo 8.2.1de gsterilmektedir.

Tablo 8.2.1 Yllara Gre stihdam Deerleri

Yakalar 2006 2009 2014 2018 2023

Anadolu 1.179.884 1.137.215 1.391.337 1.772.520 2.407.824

Avrupa 2.780.433 2.679.882 2.931.627 3.309.245 3.938.608

Toplam 3.960.317 3.817.097 4.322.964 5.081.765 6.346.432

2023 ylnda da nfusun %38i Anadolu, %62si Avrupa Yakasnda ikamet edecek, buna karlk mevcut igcnn %30u Anadolu, %70i Avrupa Yakasnda istihdam edilirken; 2023 ylnda bu oran %38 Anadolu, %62 Avrupa eklinde deiecektir.

1/100.000 lekli stanbul evre Dzeni Plannda hedeflenen yakalar arasndaki alan-istihdam dengesi 2023 ylnda Tablo 8.2.2de gsterildii gibi gereklemektedir.

Tablo 8.2.2 2023 Yl alan Says ve stihdamn Yakalara Dalm

Yakalar alan Says stihdam Says

Avrupa Yakas 3.933.985 3.938.608

Anadolu Yakas 2.412.444 2.407.825

8.2.3 GSYH ve Hane Halk Geliri

stanbul, Trkiyenin ekonomik adan en byk kentidir. stanbul hem uluslararas ilikileri hem de Trkiyenin dier blgeleri ile ekonomik ve ticari ilikileri asndan ekonomik gelimenin belirleyicisi


13

konumundadr. stanbul 2009 yl GSYH deeri, Trkiye iindeki ortalama pay % 22 alnarak, 135,8 milyar $ kabul edilmitir.

8.2.4 Otomobil Sahiplii

stanbulda otomobil sahiplii (1000 kii bana den zel otomobil says) bat kentleri ile karlatrldnda olduka dktr. Avrupa kentlerinde otomobil sahiplii 350400 civarnda iken stanbulda bu deer 2009 yl iin 137dir. TUK verilerine gre stanbulda 2009 yl Aralk ay otomobil says 1.775.335dir. 2023 yl otomobil saysnn 4.335.882 ve 1000 kii bana den zel otomobil saysnn 252 olaca ngrlmtr.

8.2.5 renci Says

2023 yl iin 12 yllk eitimin zorunlu olaca ve 19 ya alt kiilerin zorunlu eitime tabi tutulaca varsaymlarndan yola karak 2023 yl toplam renci says yaklak 4,4 milyon olaca ngrlmtr.

9 Ulam Talep Tahmini 9.1 Yolculuk Talep Modeli 9.1.1 Model Yaps ve Yntem

Hane halk yolculuk anketleri ve mevcut trafik verilerinin analizi tamamlandktan sonra 4 Aamal Yolculuk Talep Modeli olarak bilinen ulam talep tahmini TransCAD program kullanlarak gelitirilmitir. Bu aamalar (1) trafik analiz blgeleri kapsamnda yolculuklarn retim ve ekimleri, (2) amalarna gre yolculuklarn trafik analiz blgeleri baznda dalm, (3) trafik analiz blgeleri baznda yolculuklarn trlerine gre ayrm ve (4) ulam trlerine gre karayolu ebekesine ve toplu tama ana atanmasn iermektedir.

Yolculuk Amalar Ev- (HBW), Ev-Okul (HBS), Ev-Dier (HBO) ve Ev kl olmayan Dier (NHB) yolculuklar olmak zere 4 grupta deerlendirilmektedir. Yolculuklarn amalarna gre ayrlmasnda uluslararas standartlar kullanlmtr.

Tablo 9.1.1 Model Yaps

Adm Otomobil Sahiplii Yolculuk Amac

Trel Dalm

1) Yolculuk retim ve ekim Modeli - v - 2) Yolculuk Dalm Modeli - v - 3) Trel Seim Modeli - v v 4) Trafik Atamas (Toplu tama ve zel

Otomobil) - - v

9.1.2 Trafik Analiz Blgelerine (TAB) Gre Yolculuk retim ve ekim Modelleri

Yaya trn de iine alan yolculuk retim ve ekimleri TABlar iin yolculuk amalarna gre tahmin edilmitir. Yolculuk retim ve ekimleri Ev- ve Ev-Okul yolculuklar iin hareketlilik oran kullanlarak hesaplanm, Ev-Dier ve Ev ulu olmayan yolculuklar iin ise lineer regresyon modelleri gelitirilmitir. Tablo 9.1.2de yolculuk retim ve ekim modellerinde kullanlan deikenler grlmektedir.

Tablo 9.1.2 retim ve ekim Modelinde Kullanlan Deikenler Listesi

Yolculuk Amac retim ekim Ev- Evdeki gc Yerinde stihdam

Ev-Okul Evdeki renci Okuldaki renci Nfus Nfus

Ortalama Gelir Okuldaki renci Ev-Dier Evdeki gc Yerinde stihdam

Okuldaki renci Nfus Yerinde stihdam Okuldaki renci

Yerinde stihdam Kontrol Toplam Ara Says

Nfus Ortalama Gelir

Dier

Evdeki renci Yerinde stihdam

Ev- ve Ev-Okul Yolculuklar

Ev- ve Ev-Okul yolculuklar iin Yolculuk retim ve ekim Modelleri aada gsterilmitir:

1) Ev- Yolculuklar iin retim ve ekim Modeli

Ev- retim = Net Yolculuk Oran (1.94) * e Gitme Oran (0.88) * TABdaki alan Says (Ev Bazl)


14

Ev- ekim = Net Yolculuk Oran (1.94) * e Gitme Oran (0.88) * TABdaki stihdam Says ( yeri Bazl)

2) Ev-Okul Yolculuklar iin retim ve ekim Modeli

Ev-Okul retim = Net Yolculuk Oran (2.02) * Okula Gitme Oran (0.87) * TABdaki renci Says (Ev Bazl)

Ev-Okul ekim = Net Yolculuk Oran (2.02) * Okula Gitme Oran (0.87) * TABdaki renci Says (Okul Bazl)

Ev-Dier ve Dier Yolculuklar iin retim ve ekim Modeli

Ev-Dier ve Dier yolculuklar dorusal regresyon modelleri kullanlarak hesaplanmtr.

9.1.3 Yolculuk Dalm Modeli

Amalara gre yolculuk dalmn tahmin etmek iin ift Kstl ekim Modeli (Gravity Modeli) kullanlmtr. Bu model kullanlarak TAB ii ve d yolculuklar tahmin edilmitir.

Alternatif model fonksiyonlarnn denenmesi ile en kk hatay veren fonksiyonun inverse power fonksiyonu olduuna karar verilmitir. Tablo 9.1.3te 2006 ylna ait kalibre edilmi dalm modeli sonucu elde edilen yolculuklar ile gzlem deerlerinin perde hatlar boyunca karlatrlmas grlmektedir.

Tablo 9.1.3 Model ve Saym Sonularnn Karlatrlmas

Model Saym Model/Saym

BATI Perdesi 2 304.815 259.311 118% BATI Perdesi 3 805.937 801.030 101%

BOAZ Perdesi 1.208.313 1.049.959 115%

HAL Perdesi 1.895.958 2.132.861 89%

DOU Perdesi 2 1.031.991 1.137.916 91%

DOU Perdesi 1 331.135 391.554 85%

9.1.4 Trel Dalm Modeli

Mevcut Trel Seim Karakteristikleri Amalara gre yolculuk dalm elde edildikten sonra ok Snfl Logit Model kullanlarak trel seim deerleri elde edilmitir. Trel seim modeli de retim ekim deerleri kullanlarak hesaplanmtr. Trel seim modelinden sonra ise retim ekim deerleri balang-sona dntrlerek ebeke zerinde atama yaplmtr. Ulam tr olarak yaya, otomobil, servis ve toplu tama olarak 4 temel tr ele alnmtr.

ekil 9.1.1 Amalara Gre TAB i ve TABlar Aras Yolculuklarn Trel Dalm Oranlar

Multinomial Logit Model Logit model fayda fonksiyonlar:

Uyaya = 4ln(mesafe)+7ln(sre) Uoto = 1 +5(TABdaki otomobil) +6(gelir) +7ln(sre) +8ln(maliyet)


15

Uservis = 2 +7ln(sre) +8ln(maliyet) Utoplu ta.= 3+7ln(sre) +8ln(maliyet)

Ui: i trnn faydas: tr seenei (yaya, otomobil, servis, toplu tama)

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8: tr katsays

exp (Ui) Pi = (Pi: kullancnn i trn seme olasl)

exp (Uj)

9.1.5 Zirve Saat Yolculuk Oranlar

Karayolu ve rayl sistem projeleri genellikle zirve saatlerdeki yolculuk talebi dikkate alnarak hesaplanmaktadr. Toplu tama iletmecilii yapan kurum ya da irketler de ara filolarnn byklkleri, servis sklklar, durak ya da istasyon sklklar gibi bilgilere zirve saat trafik younluuna gre karar vermektedir. ekil 9.1.2de yolculuklarn evden k ve eve var oran dikkate alnarak gnn saatlerine gre dalm grlmektedir. Sabah zirve saatte (07:00-08:00) evden klar zirve yaparken akam zirve saatte (17:00-18:00) eve varlar zirve deere ulamaktadr. Ancak ekilde de grld gibi sabah zirvesi akam zirvesine gre daha keskindir.

ekil 9.1.2 Yolculuklarn Evden k ve Eve Dn Saatlerine Gre Dalm

9.1.6 ebeke Atamas

1) Ortalama Doluluk ve Birim Otomobil Deerleri (PCU)

ebeke atamasna kadar ulam tr ve yolculuk amacna gre oluturulan dalm matrisinde temel birim olarak yolculuklar kullanlmaktadr. Ancak ebeke atamasnda bunlarn nce doluluk oranlarna blnerek aralara ve aralarn da birim otomobil elenii (PCU faktr deeri) kullanlarak otomobil cinsine evrilmesi gerekmektedir. Modelde kullanlan ortalama doluluk ve PCU faktrleri Tablo 9.1.4te grlmektedir. Ortalama doluluk deerleri perde kordon saymlarnda yaplan doluluk analizinden elde edilmitir.

Tablo 9.1.4 Ortalama Doluluk ve Birim Otomobil Deeri

Ara Tr Ortalama Doluluk Birim Otomobil Faktr Otomobil 1.57 1.0 Servis 10.00 2.0 Otobs 30.40 3.0

2) Trafik Atama Modeli

Drt aamal modelin son aamas olan trafik atamas, daha nceki aamalarda tahmin edilen TABler arasndaki yolculuklarn ebeke zerindeki hangi gzergah kullanarak var noktalarna ulatn tahmin etmede kullanlmaktadr. zel otomobil, taksi ve servis trlerini ieren zel tamaclk iin trafik atamas en ksa yolculuk sresini salayacak ebeke zerine ykleme yaplarak atanmaktadr. Atanan yolculuk sreleri ve ara hzlar hz-akm fonksiyonu kullanlarak hesaplanmaktadr.

10 Gelcekteki Ulam Talebi 10.1 Yolculuk Talep Modeli

Hane halk yolculuk anketleri ve mevcut trafik verilerinin analizi tamamlandktan sonra 4 Aamal Yolculuk Talep Modeli olarak bilinen ulam talep tahmini TransCAD program kullanlarak gelitirilmitir. Bu aamalar (1) trafik analiz blgeleri kapsamnda yolculuklarn retim ve ekimleri, (2) amalarna gre yolculuklarn trafik analiz blgeleri baznda dalm, (3) trafik analiz blgeleri baznda yolculuklarn


16

trlerine gre ayrm ve (4) ulam trlerine gre karayolu ebekesine ve toplu tama ana atanmasn iermektedir.

ekil 10.1.1 Ulam Talep Tahmin Sreci

10.2 Sosyo - ekonomik Yap 10.2.1 TAB Baznda Gelir Dalm ve Oto sahiplilii

Hane halk anket sonularna gre ara sahiplii ve hane geliri arasnda yakn bir iliki olduu gzlenmitir. Hane halk gelirinin, Kii Bana Gayri Safi Milli Hasla (KBGSMH) deerinde olumas beklenen art oran ile paralel olarak artaca dnlmtr. Temel karlatrmalar yaplrken anket temel yl olan 2006 yl verileri ile 2023 hedef yl tahminleri ele alnmtr. Sre iindeki deiimin deerlendirilebilmesi iin baz tablolarda 2009 yl mevcut durum verileri de karlatrmaya dahil edilmitir. ekil 10.2.1de alma alan ierisindeki TAB lardaki ortalama gelir dalmnn deiimimi 2023 yl iin projeksiyon deerleri grlmektedir.

ekil 10.2.1 2006 ve 2023 Yl in TABdaki Hanehalk Ortalama Gelir Dalm

Otomobil sahipliinde beklenen gelimenin KBGSMH deeri ile paralellik gsterecei dnlmektedir. 2023 yl iin otomobil sahiplii deerine bakldnda alma alan ierisindeki (Gebze dahil) toplam otomobil saysnn 3 katna ulap 4 milyon civarnda olaca dnlmektedir. Bin kiiye den otomobil says ise 252 olacaktr.TAB lardaki oto sass ve oto sahiplilii 2009 ve 2023 yllarna ait bilgiler ekil 10.2.2de yer almaktadr.


17

ekil 10.10.2 Oomobil Says ve Otomobil Sahiplilii (2009/ 2023)

10.2.2 Yolculuk retim ve ekimi

Tablo 10.2.1de 2023 hedef ylna ilikin sosyo-ekonomik veriler ve yolculuk talepleri grlmektedir. Toplam yolculuk says 2023 ylnda 2009a gre 1,44 kat artaca grlmektedir. Kii bana yolculuk says ise 1,74den 2,03e kmtr. Nfus ve yolculuk verileri alma alann iermektedir. alma alan daha nce de bahsedildii gibi stanbul il snrlar ve ilgisi nedeni ile Gebze ilesini iermektedir.

Tablo 10.2.1 alma Alanna likin Sosyo-Ekonomik Veriler ve Hareketlilik

2006 2009 2023 2023/2009

alma Alan Nfusu 12.009.007 13.393.665 17.217.056 1.29

KBGSMH ($) 4.955 9.733 20.884 2.15

Toplam Yolculuk Says 20.924.133 24.271.995 35.027.482 1.44

Ara Says 1.351.782 1.841.440 4.335.882 2,35

1000 Kiiye Dzen Ara Says 112 137 252 1,84

Hareketlilik Oran 1,74 1,81 2,03 1.12

1) Sosyo-Ekonomik Yap

ekil 10.2.3, - ekil 10.2.4 ve ekil 10.2.5te 2006 ve 2023 yllar arasnda, nfus, istihdam, igc ve renci saysndaki deiim durumu grlmektedir. renci saylar ev bazl ve okul bazl olarak ayr ayr verilirken istihdam (iyeri bazl) ve i gc (hane bazl) da ayr olarak ifade edilmitir. Nfus artna bakldnda en byk artn Silivri ve Gebze ilelerinde olaca gzlemlenmektedir. Silivri ilinde planlanan nfus art 2006 yl deerinin 12 katna ulaacaktr.

Dier taraftan yerleik kentsel alanlarda nfus artnn olduka dk olduu grlmektedir. Yrrlkte olan evre dzeni plannda merkezi yerleimlerin younluu korunurken Asya ve Avrupa yakalarnda kent dndaki banliy alanlarnda nfus younluunun artt grlmektedir.

ekil 10.2.3 lelere Gre stihdam Dalm 2006-2023 ekil 10.2.4 lelere Gre Nfus Dalm 2006-2023


18

ekil 10.2.5 lelere Gre renci Saylar 2006 2023

2) Yolculuk retim ve ekimi

Bu blmde 2006 ve 2023 yl amalarna gre yolculuk retim ve ekimleri ele alnmtr. Yolculuklarda en byk art Silivri ilesinde gzlemlenmektedir. Silivri ilesinin yan sra Baakehir, Bykekmece, Arnavutky, Gebze, Tuzla, Pendik, Beylikdz, Esenyurt ve Sancaktepe ilelerindeki yolculuk saysnn da iki katndan fazla art gsterecei grlmektedir. Bu da kentin eper blgelerindeki hzl nfus artna ve yaplamaya paralel olarak yolculuk saysnn da nemli oranda artacan gstermektedir.

11 2023 Uzun Dnem Hedef Yl in Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi 11.1 Hibir ey Yaplmamas Durumu Analizi

Bu blmde kentsel gelime alanlarndaki doku yollarnn da yaplmasn kapsayan, stanbul Bykehir Belediyesinin temel a olarak kabul ettii a kullanlmtr. Gelecekte 2018 ve 2023 hedef dnemleri arasnda hibir karayolu ulam projesinin gereklemeyecei kabul ile mevcut ulam a iin yolculuk talep tahmini yaplmakta olup bu senaryo Hibir ey Yaplmamas Durumu ad altnda deerlendirilmektedir.

11.1.1 Yolculuk Dalm

evre dzeni plannn temel hedeflerinden birinin ok merkezli bir kentsel dolu oluturmak olmas ve batda Silivri, Bykekmece, Kkekmece ilelerinde, douda ise Kartal, Pendik, Tuzla ve stanbul ili ile yakn ilikileri dolaysyla Gebze lelerinde gelime konut alanlarnn nerilmesi ile bu blgelere yaplan yolculuklarn says olduka artmtr. ekil 11.1.1de grld gibi 2023 ve 2006 yllar arasnda ileler aras yolculuklarda artlar grlmektedir. Silivri ve Gebze ilelerinden kan yolculuklarda nemli oranda artlar olduu grlmektedir.

(2006) (2023) ekil 11.1.1 Yolculuklarn lelere Gre Dalm

(2023-2006 Fark)

ekil 11.1.2 Yolculuklarn le Bazl Dalm- 2023


19

11.1.2 Trel Dalm

1) Ulam Trlerine Gre Gnlk Yolculuk Talebi

Tablo 11.1.1 2009 ylna, Tablo 11.1.2 ise 2023 yl Hibir ey Yaplmamas durumuna ait gnlk yolculuk trel dalm deerlerini ve yzdelerini gstermektedir. Gelecekteki trel dalm yolculuk amalarna gre tahmin edilmi olup yolculuk trlerine gre toplanmtr. Mevcut durum ve 2023 yl Hibir ey yaplmamas durumu tm yolculuklar iin karlatrldnda yaya yolculuklar orannda d olduu grlmektedir. Servis yolculuklar orannda ok az d yaanrken otomobil ve toplu tama yolculuklarnda art grlmektedir.

Tablo 11.1.1 Temel Duruma Ait Trel Dalm Oranlar

Temel Durum Yaya Otomobil Servis Toplu Tama Toplam Oran Ev- 1,016,599 1,721,883 1,350,407 3,291,274 7,380,164 29.18%

Ev-Okul 2,641,871 552,181 856,503 1,507,742 5,558,297 21.98% Ev-Dier 3,043,660 3,011,782 3,946,738 10,002,180 39.54%

Dier 344,417 967,405 110,658 930,373 2,352,853 9.30% Toplam 7,046,547 6,253,251 2,317,568 9,676,128 25,293,494 100.00% Tm Yolculuklar 27.86% 24.72% 9.16% 38.26% 100.00% Oran (%)

Motorlu Yolculuklar 34.27% 12.70% 53.03% 100.00%

Tablo 11.1.2 2023 Yl Hibir ey Yaplmamas Durumuna Ait Trel Dalm Oranlar

2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu Yaya Otomobil Servis Toplu Tama Toplam Oran

Ev- 1,270,384 3,481,814 1,467,047 4,615,385 10,834,629 30.93% Ev-Okul 3,692,474 1,135,735 828,659 2,135,159 7,792,026 22.25% Ev-Dier 3,498,573 5,111,597 4,077,429 12,687,599 36.22% Dier 658,353 1,390,512 131,819 1,532,544 3,713,228 10.60% Toplam 9,119,784 11,119,657 2,427,525 12,360,516 35,027,482 100.00%

Tm Yolculuklar 26.04% 31.75% 6.93% 35.29% 100.00% Oran (%) Motorlu Yolculuklar 42.92% 9.37% 47.71% 100.00%

ekil 11.1.3, ekil 11.1.4 ve ekil 11.1.5te temel durum ve 2023 Hibir ey yaplmamas durumlar iin gnlk balang-son yolculuklarn tm amalara ve ulam trlerine gre arzu hatlar gsterilmektedir. Temel durumda yolculuklar daha ok Bykekmece ilesinin dousu ile snrl iken 2023 ylnda yolculuklarn dalm tm stanbul metropoliten alanna yaylmakta ve bat blgelerdeki yolculuklarda kayda deer bir art gzlenmektedir.

ekil 11.1.3 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Tm Amalara Gre Gnlk Otomobil

Yolculuklar

ekil 11.1.4 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Tm Amalara Gre Gnlk Servis Yolculuklar


20

ekil 11.1.5 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Tm Amalara Gre Gnlk Toplu Tama

Yolculuklar

2) Ulam Trlerine Gre Zirve Saat Yolculuk Talebi

ekil 11.1.6 ve ekil 11.1.7de temel durum ve 2023 yl Hibir ey yaplmamas durumunu ieren otomobil ve toplu tama yolculuklarna ait zirve saat dalmlar grlmektedir. izgi kalnl, zonlar arasndaki yolculuk says ile orantldr. ekle gre 2023 ylnda yeni gelien kentsel alanlardan ve bu alanlara yaplan zel otomobil hareketlerinde byk art gereklemektedir. Bu durum da evre Dzeni Planna gre kentin dnda gelien yeni yerleim alanlarnn gelecekte youn trafie sahip olacan gstermektedir.

ekil 11.1.6 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Zirve Saat Otomobil Yolculuklar

ekil 11.1.7 Temel Durum ve 2023 Hibir ey Yaplmamas Durumu iin Zirve Saat Toplu Tama Yolculuklar

11.1.3 Karayolu Andaki Yolculuk Talebi

Hibir ey yaplmamas durumu senaryosunda 2023 yl gnlk ve zirve saat yolculuklar temel a olarak kabul edilen karayolu ana atanmtr. Atama sonucunda elde edilen hacim deerinin birim otomobil deerine dntrldkten sonra toplu tama yolculuklar otobs, rayl sistem ve deniz hatlarna atanmtr. ekil 11.18de temel durum ve 2023 yl iin gnlk birim otomobil cinsinden yolculuk talepleri grlmektedir. Her yol kesimi iin atanm trafik hacimleri izgi kalnlna gre farkllamaktadr. Linkler zerindeki renkler ise hacim/kapasite oranlarndaki deiimi ifade etmektedir. Her iki ekilde de trafik hacimleri karlatrldnda 2023 ylnda ou linkte hacim/kapasite orannn 1in zerinde olduu grlmektedir. Bu da temel a olarak kabul edilen ulam anda herhangi bir dzenleme yaplmadnda gelecekte durumun ne kadar ciddi olacan gstermektedir.


21

ekil 11.1.8 Temel Durum ve 2023 Yl Gnlk Trafik Atamas Sonular

11.2 Japonyada Ana Metropoliten Alanda Trel Dalm Oranlar ekil 11.2.1, Avrupa lkeleri, Asya kentleri, Trkiye, stanbul ve Japonya kentlerindeki otomobil sahiplii ve kii bana GSYH arasndaki deiim grlmektedir. ekildeki grafik gsteriminde lkeler ve belirli ana kentler bir arada incelenmitir. Tokyo, Osaka ve Aichi (Nagoya)de, otomobil sahiplii ve kii bana GSYH incelendiinde dier lkelere oranla otomobil sahipliinin daha dk olduu grlmektedir.

ekil 11.2.1 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi

12 Ana Plan Yaklam 12.1 ebeke Tanmlar ve Planlama Sreci

Ulam Ana Plan almasnda mevcut a, temel a ve 2023 ana plan a olmak zere tr ulam a kullanlmtr.

ekil 12.1.1 Otomobil Sahiplii ve Kii Bana GSYH likisi

A planlamas ekil 12.1.1de gsterilen srece gre yaplmtr. 2023 hedef yl talep analizi a


22

(maksimum a) projeleri 2014 ve 2018 yllar iin etaplandrlmtr. Bu etaplar finansal kstlar gz nnde tutularak ulam, ekonomik, finansal veya evresel adan deerlendirilmitir.

12.2 Temel A 12.2.1 Karayolu Temel A

2014 ylna kadar yaplacak projeleri kapsayan karayolu temel a 29.861 km olup ekil 12.2.1de gsterilmektedir.

12.2.2 Rayl Sistem Temel A

Rayl sistem temel a 2014 ylna kadar yaplacak mevcut, inaat halindeki, ihale aamasndaki projelerden olumaktadr. ekil 12.2.2de gsterilen temel adaki toplam rayl sistem uzunluu 231 kmdir.

ekil 12.2.1 Karayolu Temel A ekil 12.2.2 Rayl Sistem Temel A

Temel A Oluturan Hatlar

Bu blmde inaat devam eden projeler ve mevcut hatlara ait uzatma almalar yer almaktadr. naat halindeki projelerin toplam uzunluu 128,8 km olup bunun 76,5 kmsi mevcut TCDD hatt zerindedir. Marmaray projesinin 2013 ylnda bitmesi beklenirken dier inaat projelerinin de 2012-2013 yllar arasnda tamamlanmas planlanmtr. Temel ebekeyi oluturan hatlar, ihane-Taksim-4.Levent Darafaka Metro hattnn Yenikapya uzatlmas, Kadky-Kartal-Kaynarca metro hatt, Otogar-Baclar hafif metro hatt, Baclar-kitelli-Olimpiyat Ky metro hatt, Marmaray projesi, Aksaray-Yenikap hafif metro hatt, skdar-ekmeky-Tadelen hafif metro hatt, Kabata-Beikta-ili- Giyimkent- Baclar metro hattdr.

12.3 Yolculuk Uzunluu Dalm Tablo 12.3.1de mevcut durum ve 2023 temel a durumlarna ait ortalama yolculuk uzunluklar grlmektedir. 2023 hedef ylnda ortalama yolculuk uzunluu mevcut durumdan 1.5-1.7 kat daha fazla olacaktr. 2023 temel aa gre yolculuk uzunluklarnn mevcut durumdan yksek olmasnn balca nedeni, gelecekte plan hedeflerine ynelik kentin lineer olarak dou-bat ynnde gelimesi ve Silivri ilesinin alansal bykl nedeniyle ileye ait yolculuk mesafelerinin artmas olarak gsterilebilir. ekil 12.3.1de zel otomobil, servis ve toplu tama trlerine ait yolculuk mesafesi dalmlar grlmektedir.

Tablo 12.3.1. Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar (km/yolculuk)

Durum Yl Otomobil Servis Toplu Tama Mevcut A 2010 14.00 15.91 15.32 Temel A 2023 25.00 24.11 26.52

(zel Otomobil) (Servis) (Toplu Tama)

ekil 12.3.1 Trlere Gre Yolculuk Uzunluu Dalmlar


23

12.4 Talep / Kapasite Boluklar Blgeler arasndaki yolculuk taleplerinin deiimine bakldnda Temel a yapsyla 2009 ve 2023 yllarndaki deiim ekil 12.4.1de yer almaktadr. DP kararlar dorultusunda dorusal gelien yerleim alan dou ve bat blgelerindeki geliim ile paralel olarak perdeler aras yolculuk talebinin arttn gstermektedir. En ok art Bat perdesi (BP2)de olup yaklak 3,5 kat art gzlenmektedir. Boaz geilerinin gerekletii Boaz perdesi (BOP), talep artnn en az olduu blgedir.

ekil 12.4.1 Perdelerde Ulam Talebinin Deiimi (2009/2023)

ekil 12.4.2 de grld gibi evre dzeni plan ile yakalar arasndaki alanlarn kendi blgesinde istihdam olabilme dengesi salanmken perdeler aras blgelerde bu durumun farkldr. Oransal olarak 1. blge istihdam a en fazla olan blge olmaktadr bu blgede oturanlar en yakn 2. blgede alabilirler. Ancak 3. blgenin alanlarnnda 2. blgeye gelmesi durumunda 4. ve 6. blgeye kadar gitmek durumundadrlar. Gelecekte zellikle i yolculuklar daha uzak mesafelere gerekleecektir.

ekil 12.4.2 Perdeler Aras Blgelerdeki alan/stihdam dalm

12.5 Yk Hareketleri Talebi Bu blmde mevcut ve 2023 hedef yl iin yk ak tahminlerine gre alternatif ulam alar kullanlarak yk aralarnn zaman maliyetleri ve gerekli altyap kapasite analizleri yaplarak alnmas gereken nlemler tespit edilmitir.

12.5.1 Lojistik Faaliyetler ve Yk Ak likisi

Bu blmde lojistik merkezler, lojistik terminaller ve yk aklar ilikisi yer almaktadr. Organize sanayi siteleri, kk sanayi siteleri ve fabrikalar lojistik merkezleri; limanlar, havaalanlar, demiryolu istasyonlar, ambarlar ve haller de lojistik terminalleri oluturmaktadr. Lojistik merkezler ve terminaller arasndaki yk ak, uluslar aras, ulusal, blgesel ve kent leinde gereklemektedir.

12.5.2 stanbul Metropoliten Alannda Yk Hareketi zellikleri


24

12.5.2. 2023 Yl Yk Hareketleri

ekil 12.5.1de 2023 yl yk hareketlerine ait Asya ve Avrupa yaka ii, yakalar aras, Asya ve Avrupa Gney, Asya ve Avrupa d ynlerindeki yk hareketleri yer almaktadr. 2023 ylna ait yk hareketi tahmini yaplrken yllara gre Fatih Sultan Mehmet Kprsnden geen yk aralar says ve Trkiyedeki GSYH deerleri arasndaki iliki baz alnm, gelecek tahmini yaplrken hesaplanan bu art oran kullanlmtr.

Kamyonet Hareketleri-2023 Kamyon-Tr Hareketleri-2023

ekil 12.5.1 2009-2023 Yl Yk Hareketleri

12.6 Yaka Geii Ana Ulam Koridorlar Analizi 12.6.1 Yaka Geii Karayolu Koridorlar

Bu blmde UBAK tarafndan hazrlanan Kuzey Marmara Otoyolu (3. Koridor) projesinin alternatiflerinin stanbul metropoliten alanna olan etkileri incelenmitir. Ayn zamanda Boazii ve FSM kprlerinin kentsel alan zerindeki etkileri ve kprlerden geen aralarn yllara gre deiimi incelenerek yaka geii analizleri yaplmtr. Gelecek senaryolarnda ise; mevcut durum analizinden yola karak 3. Koridor ve balantlarnn olas etkileri ortaya konularak, gelecekteki arazi kullanm durumu, ayrca her bir alternatifin arazi kullanmna olan etkisi (orman, havza alanlarna olan etkiler) ve sosyo-ekonomik yapnn 2023 yl iin tahmin edilen deerleri hesaplanmtr.

Kiu Iuap

Documents