Khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật chèo cổ ở Vùng Đồng bằng bắc bộ Việt Nam phục vụ phát triển du lịch Bùi Thanh Vân Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Luận văn ThS ngành: Du lịch (Chương trình đào tạo thí điểm); Mã số: Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Phạm Hùng Năm bảo vệ: 2011 Abstract. Tìm hiểu các giá trị văn hóa tiêu biểu của nghệ thuật Chèo cổ có thể phục vụ cho hoạt động du lịch. Nghiên cứu thực trạng khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật Chèo cổ trong hoạt động du lịch hiện nay. Đề xuất một số ý tưởng nhằm nâng cao sức hấp dẫn cho hoạt động du lịch dựa trên việc khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật Chèo cổ. Keywords. Du lịch; Giá trị văn hóa; Nghệ thuật chèo cổ; Đồng bằng Bắc Bộ; Việt Nam; Phát triển Du lịch Content
14
Embed
Khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuậtrepository.vnu.edu.vn/bitstream/VNU_123/12136/1/02050000733.pdf · Khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật
chèo cổ ở Vùng Đồng bằng bắc bộ Việt Nam
phục vụ phát triển du lịch
Bùi Thanh Vân
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn ThS ngành: Du lịch (Chương trình đào tạo thí điểm); Mã số:
Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Phạm Hùng
Năm bảo vệ: 2011
Abstract. Tìm hiểu các giá trị văn hóa tiêu biểu của nghệ thuật Chèo cổ có thể phục
vụ cho hoạt động du lịch. Nghiên cứu thực trạng khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật
Chèo cổ trong hoạt động du lịch hiện nay. Đề xuất một số ý tưởng nhằm nâng cao sức hấp
dẫn cho hoạt động du lịch dựa trên việc khai thác các giá trị văn hóa của nghệ thuật Chèo cổ.
Keywords. Du lịch; Giá trị văn hóa; Nghệ thuật chèo cổ; Đồng bằng Bắc Bộ; Việt
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................ 4
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .................................................................................. 5
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................. 6 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu .............................................................................. 6
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu .................................................................................. 7
3. Mục đích và nội dung nghiên cứu của luận văn ................................................ 8
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ................................................ 9
5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn.............................................................. 9
6. Bố cục của luận văn ........................................................................................... 10
CHƢƠNG 1. CHÈO CỔ – TÀI NGUYÊN DU LỊCH VĂN HÓA VÙNG ĐỒNG
BẰNG BẮC BỘ .................................................................................................................. 11 1.1. Tổng quan về Chèo cổ ....................................................................................... 11
1.1.1. Khái niệm Chèo cổ ...................................................................................... 11 1.1.2. Nguồn gốc hình thành Chèo cổ ................................................................. 12
1.1.2.1. Một số ý kiến về nguồn gốc của Chèo ...................................................... 12
1.1.2.2. Chèo có nguồn gốc thuần Việt .................................................................. 13 1.1.2.3. Chèo bắt nguồn từ văn hoá nghệ thuật dân gian, dân tộc ........................ 13
1.1.2.4. Hát múa thời Trần và chèo Thuyền bản ................................................... 15 1.1.3. Đồng bằng Bắc Bộ _ không gian văn hoá của nghệ thuật Chèo cổ ......... 16
1.1.3.1. Điều kiện môi trường tự nhiên – xã hội của vùng ................................... 16
1.1.3.2. Đặc điểm văn hoá vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam .............................. 18
1.1.4. Lịch sử phát triển nghệ thuật Chèo cổ vùng đồng bằng Bắc Bộ .............. 19
1.1.4.1. Chèo thời Đinh – Tiền Lê (thế kỷ X) ......................................................... 19 1.1.4.2. Chèo thời Lý – Trần (thế kỷ XI – thế kỷ XIV) ........................................... 21
1.1.4.3. Chèo thời Lê (thế kỷ XV – thế kỷ XVIII) ................................................... 25 1.1.4.4. Chèo thời Nguyễn và thuộc địa Pháp (từ 1802 đến 1945) ....................... 28 1.1.4.5. Chèo từ năm 1945 đến nay ....................................................................... 32
1.1.5. Những yếu tố cấu thành của nghệ thuật Chèo cổ ..................................... 35
1.1.5.1. Sân khấu Chèo cổ ..................................................................................... 35 1.1.5.2. Nhân vật trong Chèo ................................................................................. 35 1.1.5.3. Phục trang ................................................................................................. 36 1.1.5.4. Nhạc cụ ..................................................................................................... 36 1.1.5.5. Kỹ thuật kịch ............................................................................................. 36
1.1.6. Các đặc trưng của nghệ thuật Chèo cổ ...................................................... 37 1.1.6.1. Chèo cổ thuộc loại sân khấu khuyến giáo đạo đức .................................. 37
1.1.6.2. Chèo thuộc loại kịch hát dân tộc, một dạng hát – múa – nhạc – kịch mang
tính tổng hợp ............................................................................................................ 38 1.1.6.3. Chèo thuộc loại kịch hát bi – hài dân tộc ................................................. 38 1.1.6.4. Chèo thuộc loại sân khấu kể chuyện _ tự sự dân tộc ................................ 39 1.1.6.5. Chèo thuộc loại sân khấu ước lệ và cách điệu ......................................... 40
1.1.6.6. Đặc điểm chuyên dùng và đa dùng nghệ thuật bộc lộ quy luật phát triển
của Chèo cổ ............................................................................................................. 41
1.2. Một số sân khấu Chèo chuyên nghiệp và làng Chèo tiêu biểu vùng đồng
bằng Bắc Bộ .................................................................................................................... 43
2
1.2.1. Các đoàn biểu diễn Chèo chuyên nghiệp ................................................... 43 1.2.1.1. Nhà hát Chèo Việt Nam ............................................................................ 44
1.2.1.2. Nhà hát Chèo Hà Nội ................................................................................ 45 1.2.2. Một số làng Chèo nổi tiếng ......................................................................... 46
1.2.2.1. Làng Chèo Khuốc – tỉnh Thái Bình .......................................................... 46 1.2.2.2. Làng Chèo Thiết Trụ – tỉnh Hưng Yên ..................................................... 47
1.3. Các giá trị văn hoá của nghệ thuật Chèo cổ vùng đồng bằng Bắc Bộ ........... 48
1.3.1. Giá trị giải trí ............................................................................................... 48
1.3.2. Giá trị nghệ thuật – thẩm mĩ ...................................................................... 49 1.3.2.1. Văn Chèo ................................................................................................... 49 1.3.2.2. Âm nhạc Chèo ........................................................................................... 49 1.3.2.3. Múa Chèo .................................................................................................. 50 1.3.2.4. Mỹ thuật Chèo ........................................................................................... 51
1.3.2.5. Cách diễn Chèo ......................................................................................... 51
1.3.3. Giá trị lịch sử .............................................................................................. 52
1.3.4. Giá trị hiện thực .......................................................................................... 53 1.3.5. Giá trị nhân văn .......................................................................................... 54
1.4. Một số phƣơng diện tiếp cận nghệ thuật Chèo cổ vùng đồng bằng Bắc Bộ
phục vụ phát triển du lịch ............................................................................................. 55
1.4.1. Công tác tổ chức quản lý ............................................................................ 55
1.4.2. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch ................................................................... 56 1.4.3. Nhu cầu của du khách ............................................................................... 56 1.4.4. Hoạt động quảng bá du lịch ....................................................................... 57
1.4.5. Nhân lực trong du lịch ............................................................................... 57 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .................................................................................................... 57
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG KHAI THÁC NGHỆ THUẬT CHÈO CỔ TRONG
HOẠT ĐỘNG DU LỊCH ................................................................................................... 59
2.1. Thực trạng hoạt động du lịch tại các điểm biểu diễn Chèo chuyên nghiệp và
các làng Chèo vùng đồng bằng Bắc Bộ ........................................................................ 59
2.1.1. Hoạt động du lịch tại các điểm biểu diễn Chèo chuyên nghiệp ................ 59
2.1.1.1. Nhà hát Chèo Việt Nam ............................................................................ 59 2.1.1.2. Nhà hát Chèo Hà Nội ................................................................................ 63
2.1.2. Hoạt động du lịch tại các làng Chèo .......................................................... 65 2.1.2.1. Tỉnh Thái Bình và làng Chèo Khuốc ........................................................ 65 2.1.2.2. Tỉnh Hưng Yên và làng Chèo Thiết Trụ .................................................... 67
2.2. Những vấn đề trong việc khai thác nghệ thuật Chèo cổ vùng đồng bằng Bắc
Bộ phục vụ phát triển du lịch ....................................................................................... 68
2.2.1. Công tác tổ chức quản lý ............................................................................ 68 2.2.1.1. Nhà nước ................................................................................................... 68 2.2.1.2. Chính quyền địa phương ........................................................................... 71
2.2.1.3. Các điểm biểu diễn Chèo chuyên nghiệp .................................................. 76 2.2.1.4. Các công ty du lịch ................................................................................... 78
2.2.2. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch Chèo cổ ..................................................... 80 2.2.2.1. Các điểm biểu diễn Chèo chuyên nghiệp .................................................. 80
2.2.2.2. Các làng Chèo .......................................................................................... 83 2.2.3. Nhu cầu của du khách ................................................................................ 85
2.2.3.1. Độ tuổi của du khách ................................................................................ 86
2.2.3.2. Thời lượng buổi diễn ................................................................................. 87 2.2.3.3. Các yếu tố quan trọng trong vở diễn ........................................................ 87
3
2.2.4. Hoạt động quảng bá du lịch ....................................................................... 89 2.2.4.1. Các điểm biểu diễn Chèo chuyên nghiệp .................................................. 89
2.2.4.2. Các làng Chèo .......................................................................................... 91 2.2.5. Nhân lực trong du lịch Chèo cổ ................................................................. 92
2.2.5.1. Các điểm biểu diễn Chèo chuyên nghiệp .................................................. 92 2.2.5.2. Các làng Chèo .......................................................................................... 94
2.3. Nhận xét về thực trạng khai thác nghệ thuật Chèo cổ phục vụ hoạt động du
lịch 94
2.3.1. Những mặt tích cực .................................................................................... 94 2.3.1.1. Công tác tổ chức quản lý .......................................................................... 94 2.3.1.2. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch Chèo cổ ................................................... 95 2.3.1.3. Nhu cầu của du khách ............................................................................... 95 2.3.1.4. Hoạt động quảng bá du lịch ..................................................................... 95
2.3.1.5. Nhân lực trong du lịch .............................................................................. 96
2.3.2. Những mặt hạn chế .................................................................................... 96 2.3.2.1. Công tác tổ chức quản lý .......................................................................... 96
2.3.2.2. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch Chèo cổ ................................................... 97 2.3.2.3. Nhu cầu của du khách ............................................................................... 97 2.3.2.4. Hoạt động quảng bá du lịch ..................................................................... 97 2.3.2.5. Nhân lực trong du lịch .............................................................................. 98
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .................................................................................................... 98
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHAI THÁC NGHỆ THUẬT CHÈO CỔ PHỤC
VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH .......................................................................................... 100 3.1. Căn cứ khoa học ............................................................................................... 100
3.1.1. Thực trạng du lịch Việt Nam giai đoạn 2005 – 2010 .............................. 100
3.1.2. Chiến lược phát triển Du lịch Việt Nam .................................................. 103 3.1.2.1. Chương trình xúc tiến du lịch quốc gia năm 2011 ................................. 103
3.1.2.2. Chiến lược phát triển Du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 104 3.1.3. Các bài học kinh nghiệm .......................................................................... 105
3.1.3.1. Tại Việt Nam ........................................................................................... 105
3.1.3.2. Trên Thế giới........................................................................................... 106 3.2. Các giải pháp khai thác nghệ thuật Chèo cổ phục vụ phát triển du lịch .... 107
3.2.1. Bảo tồn nghệ thuật Chèo truyền thống .................................................... 107
3.2.2. Công tác tổ chức quản lý .......................................................................... 114 3.2.2.1. Nhà nước ................................................................................................. 114
3.2.2.2. Chính quyền địa phương ......................................................................... 115 3.2.2.3. Đơn vị biểu diễn chuyên nghiệp .............................................................. 115 3.2.2.4. Các làng Chèo ........................................................................................ 116 3.2.2.5. Công ty du lịch ........................................................................................ 116
3.2.3. Cơ sở vật chất phục vụ du lịch Chèo cổ ................................................... 117
3.2.4. Xác định nhu cầu của du khách .............................................................. 117
3.2.5. Hoạt động quảng bá du lịch ..................................................................... 117
3.2.6. Phát triển nhân lực trong du lịch Chèo cổ .............................................. 119 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .................................................................................................. 120
KẾT LUẬN ..................................................................................................................... 121
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 124