keselamatan makmal

INSTITUTPENYELIDIKANDANKEMAJUANPERTANIANMALAYSIA(MARDI)

INSTITUTPENYELIDIKANDANKEMAJUANPERTANIAN

MALAYSIA(MARDI)

MANUAL

KESELAMATAN

MAKMAL

NomborIsu 01

TarikhIsu 28Mei2009


KANDUNGAN

PASUKANEDITOR........................................................................................................1

BAB1.................................................................................................................................3

1.0 PERATURANUMUM....................................................................................................3

1.1 Pengenalan...................................................................................................3

1.2 Peraturanumumkeselamatan....................................................................3

BAB2.................................................................................................................................4

2.0 MAKMALKIMIA............................................................................................................4

2.1 KESELAMATANMAKMALKIMIA..................................................................4

2.1.1 Peraturanamkeselamatan..............................................................4

2.1.2 Kebersihandiri.................................................................................4

2.1.3 Kebersihanmakmal.........................................................................5

2.1.4 Elektrik.............................................................................................7

2.1.5 Operasivakum.................................................................................8

2.1.6 Menggunakanradaskaca................................................................9

2.2 KELENGKAPANKESELAMATAN....................................................................9

2.2.1 AlatPemadamApi(APA).................................................................9

2.2.3 Pencucurmatakeselamatan(PMK)..............................................11

2.2.4 KitBantuanAwal(KBA)..................................................................11

2.2.5 Petisejuktahanletupan................................................................12

2.2.6 Ventilasihood................................................................................13

2.3 PERALATANPERLINDUNGANDIRI(PPE)....................................................14

2.3.1 Perlindunganmata.........................................................................14

2.3.2 Pakaian...........................................................................................16

i


2.3.3 Apron.............................................................................................16

2.3.4 Sarungtangan................................................................................17

2.3.5 AlatPernafasan..............................................................................17

2.4 GASMAMPAT............................................................................................17

2.4.1 Pengenalansilinderdanpaipgas..................................................17

2.4.2 Pengendaliandanpenggunaangas...............................................18

2.4.3 Pengangkutansilindergas............................................................19

2.4.4 Cecaircryogenic.............................................................................20

2.5 PENGGUNAANALATRADASKACA.............................................................21

2.6 PLANKEBERSIHANMAKMAL.....................................................................21

2.6.1 KandunganPlanKebersihanKimiaantaranyaialah:.....................21

2.6.2 Penilaianpendedahan,rundingandanpemeriksaanperubatan..22

2.7.2 Sisabahankimia.............................................................................30

2.7.3 TindakanKecemasan.....................................................................35

BAB3...............................................................................................................................42

3.0 MAKMALBIOLOGI.....................................................................................................42

3.1 BahanDANSISAbiologi.............................................................................42

3.2 BAHAYADIMAKMALBIOLOGI...................................................................42

3.3 PENGENDALIANBAHANBIOLOGI..............................................................43

3.4 PELUPUSANSISABIOLOGI.........................................................................46

3.4.1 Panduan/peraturanumumpelupusansisabiologi:....................46

3.4.2 KaedahPelupusan..........................................................................48

3.5 Pengendalianperalatandimakmal...........................................................50

3.5.1 BiologicalSafetyCabinet................................................................50

3.5.2 LaminarAirflowCabinet................................................................50

ii


3.5.3 Autoklaf..........................................................................................51

3.5.4 Pengempar.....................................................................................51

BAB4...............................................................................................................................53

4.0 BENGKELKEJURUTERAAN.....................................................................................53

4.1 PENDAHULUAN..........................................................................................53

4.2 PERATURANUMUMKESELAMATANDANOPERASI..................................53

4.3 PERALATANKESELAMATANUMUM..........................................................56

4.3.1 Alatpemadamkebakaran..............................................................56

4.3.2 Pancuranmandikeselamatan(safetyshower).............................57

4.3.3 Pancuranmatakeselamatan(Eyewashfountains)........................57

4.3.4 Kitbantuanawal(Firstaidkits).....................................................58

4.4 PERALATANPERLINDUNGANDIRI.............................................................60

4.4.1 Cerminmatakeselamatan.............................................................60

4.4.2 Penutuptelinga..............................................................................60

4.4.3 Topikeselamatan...........................................................................60

4.4.4 Keselamatanpenggunaanmesin...................................................60

BAB5...............................................................................................................................62

5.0 KESELAMATANSINARANMENGION....................................................................62

5.1 SKOP...........................................................................................................62

5.2 UNDANGUNDANGDANPERATURANPERLIDUNGANSINARANMENGION 62

5.2.1 Undangundang.............................................................................62

5.3 PERLAKSANAANKERJADALAMMAKMAL.................................................64

5.4 KEADAANLUARJANGKAAN.......................................................................66

iii


iv

BAB6...............................................................................................................................67

6.0 PERATURANMENCEGAHKEBAKARAN..............................................................67

6.1 TANGGUNGJAWABDANPERATURAN.......................................................67

6.2 Langkahbertindaksemasakebakaran.......................................................67

6.2.1 Apabilakebakarandisedari............................................................67

6.2.2 Apabilamendengarisyaratkebakaran..........................................68

6.2.3 KetuaPegawaiInsiden/PegawaiInsiden.....................................68

BAB7...............................................................................................................................69

7.0 PERATURANPERTOLONGANCEMAS..................................................................69

7.1 DEFINASI.....................................................................................................69

7.1.1 Sifatpertolongancemas................................................................69

7.1.2 Tujuanpertolongancemas............................................................69

7.2 KEMALANGANDANTINDAKANNYA..........................................................69

7.2.1 Luka................................................................................................69

7.2.2 Pengsan,pitamdansawan............................................................70

7.2.3 Terbakardanmelecur....................................................................70

7.3.4 Gigitanbinatang.............................................................................71


PASUKANEDITOR

ManualinitelahditerbitkandiatasusahasamajawatankuasaPasukanPetugasMakmal

MARDIdanahliPasukanPetugasKeselamatanMakmaldaribeberapaPusatdiMARDI

yangterdiridaripada:

1) AhmadbinWahab PusatPerkhidmatanTeknikal

2) Pn.RamlahMatIsa PusatPerkhidmatanTeknikal

3) Dr.SuhaimibinMasduki PusatPenyelidikanSumberStrategik

4) SamsuddinbinAhmad Pusat Penyelidikan Mekanisasi dan

Automasi

5) FaridatulAkmarMohammedNuri PusatPerkhidmatanTeknikal

6) MohEsabinSaiman PusatPerkhidmatanTeknikal

7) JamaliahbintiJaafar PusatPerkhidmatanTeknikal

Prosidur dan peraturan di dalam manual ini adalah sebagai panduan kepada

pengurusankeselamatanpekerjaandidalammakmaldiMARDI

1


POLISIKESELAMATAN

DasarKeselamatandanKesihatan

PekerjaanMARDI

2


BAB1

1.0 PERATURANUMUM

1.1 Pengenalan

Institut Penyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (MARDI)

berusaha mewujudkan suasana kerja yang selamat dan sihat untuk

semua kakitangan dan juga orang awam yang berurusan, bersesuaian

dengan kehendak undangundang negara. Keselamatan di dalam

sebarang pekerjaan adalah menjadi tanggungjawab setiap individu,

menjadi tanggungjawab moral dan legal terhadap dirinya sendiri dan

masyarakat sekitarnya. Konsep, peraturan dan tatacara keselamatan

yangtelahdiluluskanolehpihakInstitutperludipatuhisecaraseriusdan

diterimasebagaiamalanhariandidalampekerjaan.

1.2 Peraturanumumkeselamatan

Makmalmakmal di MARDI secara umumnya terbahagi kepada empat

klasifikasi:

a) MakmalKimia

b) MakmalBiologi

c) MakmalKejuruteraan

d) MakmalSinaran

Peraturanumumdankhususbagi setiapklasifikasimakmaldihuraikan

secaraterperincididalambabberikutnya.

3


BAB2

2.0 MAKMALKIMIA

2.1 KESELAMATANMAKMALKIMIA

2.1.1 Peraturanamkeselamatan

a. Janganberlari,melompatatauberguraudidalammakmal.

b. Jangan bekerja seorang diri dalam makmal atau stor kimia yang

berisikotinggi.

c. Tumpahan perlu segera di bersihkan. Tumpahan air boleh

menyebabkan licin ataubanjir yangbolehmerosakkanperalatan.

Tumpahan pepejal atau cecair kimia perlu segera di bersihkan

supayatidakterkenakulitataupakaian.

d. Tanggaharusberkeadaanbaikdandigunadenganbetul.Tangga

kayujangandicatataudisalut.

e. Mengangkat barangan berat dengan kaedah betul menggunakan

kekuatankaki.

f. Tanggungjawabsetiaporangmempastikankawasanmakmalbersih

selepasmenggunakannya.

g. Rujuk Polisi dan Prosedur Institut berkenaan dengan kehadiran

kanakkanakdidalammakmal.

h. Haiwankecualiuntukkajiantidakbolehberadadidalammakmal.

2.1.2 Kebersihandiri.

a. Basuhsertamertabilaterkenabahankimiadikulitdenganbahan

pencuci/peneuteralyangsudahdisediakandimakmal.

b. Memakaikasutyangmenutupiseluruhjarikaki.Selipar/sandalatau

seumpamanyaadalahtidaksesuaidigunakandimakmal.

4


c. Pakaian perlindungan patut di pakai untuk melindungi dari

percikan/tumpahan bahan kimia. Pakaian perlindungan ini harus

mudah di tanggalkan jika berlaku kemalangan dan tahan api

(rintang api). Kot makmal haruslah jenis mudah di buka.

Penggunaan jenispelekatsegerayangmudahdibuka jikaberlaku

kecemasan berbanding jenis berbutang adalah di galakkan. Kot

makmalhendaklahditutuprapatdibahagianhadapan.

d. Kotmakmalharusbersihdarikotorandanbahancemar,dicucidan

digantibilaperlu.

e. Kotmakmalbukanuntukdipakaidi luarmakmalataudikawasan

berehat. Kot makmal dan lainlain alat perlindungan harus di

letakkandidalammakmal.Kotmakmalhendaklahdibasuhdengan

airdansabunbukandenganbahanpelarut.

f. Jangan menghidu bahan kimia. Menghidu menyebabkan bahan

kimiameresapkedalambadan.

g. Jangan menyedut bahan kimia dengan mulut. Gunakan bebola

pipet.

h. Jangan makan, minum, merokok, atau bersolek dalam kawasan

makmal.

i. Jangangunakanairbatudaripetisejukmakmalsebagaiminuman.

j. Jangan tempatkan makanan, minuman, atau alat solek dalam

kawasanmakmal.

2.1.3 Kebersihanmakmal.

a. Kawasanmakmalhendaklahbersihuntukanalisisyangdijalankan.

b. Adalahmenjaditanggungjawabsetiapkakitanganmakmalmenjaga

kebersihankawasankerjanya.

5


c. Bahan kimia dan peralatan harus di kembalikan ketempat asal

selepasdigunakan.

d. Bahan kimia, terutama cecair hendaklah disimpan dalam kabinet

bertutupdanbukandisimpandi lantai.Botolyangberkuantiti2.5

literdanlebihjangandiletakditempatyanglebihtinggidarimeja

kerja.

e. Bahankimia,larutan,barangankaca,dankelengkapanmakmallain,

tidak boleh di simpan di dalam kebuk wasap. Ini menyempitkan

kawasan kerja, menyebabkan aliran udara terganggu dan

mengurangkanfungsidankeberkesanankebukwasap.

f. Permukaan dalaman kebukwasap hendaklah sentiasa bersih dan

kemas. Jarak penggunaan antara kebuk wasap dan pengguna

mestilah6incidaripermukaannya.

g. Peralatan dan batang kaca jangan di letak terjulurmelepasi tepi

mejaataurakmakmal.

h. Jangan menghalang kawasan laluan kecemasan, peralatan

perlindungan,pemadamapi,danperalatankecemasanlain.

i. Tangga dan tempat laluan kerja hendaklah bersih berkeadaan

kering. Peralatan kecemasan tidak terhalang oleh sebarang objek

samadawayartelefon,internetatausebarangwayarlain.

j. Janganmeletakataumenyimpankertas,kotakkayu,butiranatau

lainlainbahanbolehterbakardibawahtanggadantempatlaluan.

Pastikantanggadantempatlaluantidakterhalang.

k. Barangbarang yang di simpan di dalam makmal hendaklah

dipastikantidakterjatuhkelantai.

l. Alaskakihendaklahdalamkeadaandankedudukanyangbaik.

m. Lantaimakmal danmeja hendaklah selalu dicuci supaya sentiasa

bersih.

6


n. Semua bekas bahan kimia hendaklah di label dengan tepat

kandungan,tahapbahaya,namakakitanganyangmenyediakannya

besertatarikhsediaanbahankimiatersebut.Carainimemudahkan

untukpengumpulandanpembuangansisabahankimia.

2.1.4 Elektrik.

a. Semua peralatan menggunakan elektrik mesti di sambungkan

kebumi.

b. SemuaperalatanelektrikmestidiluluskanSIRIMatauyangsetaraf

dengannya.

c. Circuit breaker dan fuse mesti mempunyai tanda kedudukan

OnatauOffsertanamabilikatauperalatanyangberkaitan.

d. Peralatandanwayarextentionhendaklahdalamkeadaanbaik.

e. Wayarextensionjangandijadikanwayarkekal.

f. Wayar extension jangan di gantung merentas bilik atau tempat

laluan. Jangan letak di atas objek logam seperti pancuran

kecemasan,bingkaidanrak.Jangan lalukanmelaluipintu,tingkap,

lubangdidindingatausiling.Janganletakbawahpermaidani,tikar

atau objek berat. Jangan letakkan di tempat laluan yang boleh

merosakkanpenebatwayarelektrik.

g. Jangangunakanmultiplug.Inibolehmenyebabkan lebihanbeban

keataswayaryangbolehmenyebabkankerosakandankebakaran.

h. Multiple outlet hendaklah dari input 15 ampere. Apabila semua

outletinidigunakanpastikaninputtidakmelebihi15ampere.

i. Kerjakerja elektrik dalam bangunan seperti pembaikan,

pendawaian,penyambunganhendaklahdilakukanolehkakitangan

dariPusatKejuruteraanataudibawahseliaannya.

7


2.1.5 Operasivakum

Vakum sederhana 10mmHg yang di perolehi dari aspirator air adalah

lebih selamat di bandingkan dengan vakum lebih tinggi 105 mmHg.

Bekaskacayangberkeadaanvakumbolehjugamendatangkanbahaya.

a. Awas dengan bahaya implosi (implosion). Alatradas kaca seperti

desiccators dan seumpamanya adalah khusus yang boleh

digunakanuntukvakum.

b. Janganvakumalatradaskacayangretak,sumpikatautercalar.

c. Alatradaskacayangdisejukkandidalamcecairnitrogenhendaklah

dipanaskandulu(anneal)sebelumdilakukanvakum.

d. Penggunaanalatradas rotaryevaporatorhendaklahdi lakukandi

belakangpelindungsemasakegunaannyadalamkeadaanvakum.

e. Kondenser yang disambung ke rotary evaporator hendaklah di

sejukkandenganair.

f. Jangan guna vakum untuk menyuling pelarut mudah meruap

seperti ether, petroleum ether dan komponennya, methylene

chloride, dan lain. Untuk mendapatkan tekanan rendah gunakan

rotovakumataumenyulingpadatekananbiasa.

g. Janganalirkanair,pelarutdangasyangbolehmengkaratkanlogam

kedalamsistemvakum.

h. Pam pemampat atau pam vakum perangkap sejuk (saiz

bersesuaian) hendaklah di gunakan apabila menyuling pelarut

mudah meruap. Pastikan perangkap di sediakan supaya wap

pelarut tidak memasuki sistem pam. Selepas penggunaan

perangkap sejuk, ruapkan bahan kimia yang terkumpul supaya

tidakberlakupeningkatantekanandalamalatradas.

i. Selepas kerja penyulingan, sisa dalam bekas disejukkan ke suhu

biliksebelumudaradibenarkanmasuk.

8


j. Semuadesiccatorbervakumpatutdisimpandibelakangpelindung

ataudibungkusdengan frictiontapesecarabentuk gridsupaya

dapatdi lihat.Digalakkanmenggunakandesiccatorplasticsupaya

tidakadabahayaimplosi.

2.1.6 Menggunakanradaskaca.

a. Gunaradaskacayangberkeadaanbaiksahaja.

b. Buangradaskacayang pecah,serpih,retakdancalarteruk.Guna

sarungtanganyangsesuaisemasamemegangnya.

c. Cuciradaskacasekirahendakdiperbaiki.

d. Hujung tiub kacahendaklah tidak tajam. Lincirkan ataubasahkan

hujung tiub kaca apabila memasukkannya ke dalam tiub getah,

penyumbatgabusataugetah.

e. Gunakan sarung tangan kulit semasa memasukkan tiub kaca.

Rapatkan siku kebadan supayadapatmengawalpergerakan tiub

kacatersebut.

f. Jangansimpantiubkacaditepirak,ditakuti jatuh.Letakdiparas

rendah.

g. Gunakan radas kaca yang sesuai saiznya. Pastikan ruang kawasan

20%disekitarradaskacasemasapenyimpanan.Pegangkelalangtiga

leherpadakawasantengahsemasamengangkatnya.

h. Jangancubamenyambutradaskacayangjatuh.

2.2 KELENGKAPANKESELAMATAN

2.2.1 AlatPemadamApi(APA).

Peralatan pemadam api perlu di beli, di tempatkan, di periksa dan di

senggaraolehInstitut.

a. Kakitanganmakmalperludiberilatihanmengenaibahayaapi.

9


b. Pemadamapiharusdilabeljelaskegunaannya.Terdapat4jenisalat

pemadamapi.

c. Pemadam api Halon tidak merosakkan peralatan makmal dan

computer, tetapi makmal perlu di ventilasi sebelum memasuki

semula.

d. Alatpemadamapihendaklahdi tempatkandikawasan senangdi

lihatdandigunakan.

e. Pihak bertanggungjawab hendaklah menukar alat Pemadam api

yang sudahdigunakan sepenuhnyaataupun sebahagiannyaatau

pin keselamatan terkeluar dari alat pemadam api. Pastikan alat

tidakterlindungdaripandangandantergantungpadatempatnya.

2.2.2 Pancuran(Shower)keselamatan(PK).

Jika alat pelindung diri gagal dan percikan bahan kimia terkena badan

maka pancuran keselamatan adalah perlu di sediakan di kawasan

makmal.

a. Pekerjaperlutahulokasipancurankeselamatan.

b. Pekerja perlu tahu dan di latih menggunakan pancuran

keselamatan.

c. Air yang keluar dari pancuran keselamatan perlu dapat

memandikan sehingga basah kuyup seluruh badan jika berlaku

pakaianterbakaratauterkenatumpahanbahankimiayangbanyak.

Pekerjaperluberdiridibawahpancurandandimandikan sekitar

1530minit.

d. Dalamkesbahankimiacecairmengkakis,tanggalkanpakaianatau

bahagianpakaianyangkenasupayatidakmelekatdibadansemasa

mandidibawahpancurankeselamatan.

e. Penyelia makmal hendaklah di beritahu segera mengenai

kemalangandanpenggunaanpancurankeselamatan.

10


f. Pancuran keselamatan hendaklan diuji secara berjadual

(sekurangnya setahun sekali) oleh pihak makmal untuk

mempastikanianyaberfungsidenganbaik.

2.2.3 Pencucurmatakeselamatan(PMK).

Jika alat pelindung diri gagal dan percikan bahan kimia terkena mata

makapencucurmatakeselamatanadalahperludi sediakandikawasan

makmal.

a. Pekerjaperlutahulokasidandilatihmenggunakanpencucurmata

keselamatan

b. Kakitangan yang bertugas di dalammakmal adalah di nasihatkan

supayatidakmemakaikantasentuh(contactlenses)

c. Cucurkan air pada mata sekurangnya 1530 minit sehingga tidak

adalagisisabahankimiadalammata.Alirkanairdarimatakeluar.

d. Selepas cucian dan bilasan yang teliti, beritahu penyeliamakmal

dan seterusnya dapatkan rawatan perubatan. Ini perlu kerana

kecederaantelahpunberlakusebelumbantuandaripencucurmata

keselamatandankesannyamungkintidaksertamerta.

e. Pencucur mata keselamatan patut di uji secara berjadual untuk

mempastikan ianyaberfungsidenganbaikdan tidak adabakteria

membiak.

2.2.4 KitBantuanAwal(KBA)

a. KBApatutdi letakkandi lokasiyangmudahdilihatdandiperolehi.

Ianyadigunakansemasamendapatlukadanmelecurkecil.

b. Laporkan kepada penyeliamakmal sebarang kecederaan kecil yang

memerlukan KBA. Kecederaan yang berlaku menunjukkan bahawa

terdapatkeadaanmerbahayayangperludiatasisupayatidakberlaku

11


kecederaan lebih besar. Semua jenuis kemalangan dan kecederaan

mestilahdirekod.

c. Nombor telefon Jabatan yang terlibat dengan kecemasan, penyelia

makmaldanlainberkenaanhendaklahditampaldikawasanmakmal.

d. Buku logpenyemakan isi kandunganKBAhendaklahdi selia secara

berjadual.

e. KBA harus mengandungi bandaids, sterile gauze pads, bandages,

scissors, antiseptic wipes atau ointments, dan kad bantuan awal.

PocketmasksuntukprosidurCPRjugadicadangkan.

f. PerkaraberikutTIDAKdisarankanberadadidalamKBA:

Iodinekerosakkantisujikasalahguna. Kotak Air batu mampat jika terdapat tisu bengkak yang

memerlukanrawatanairbatuini,dapatkandaridoktor.

PenyedarAmmoniajangangunakanpenyedarAmmonia.Sesiapayangpengsandapatkanpertolongandoktor.

g. Makmal yang menggunakan voltan tinggi sepatutnya mempunyai

sebuahpapan tindakbalaskecemasanelektrik. Inimengandungikad

arahandansebatangtongkattebatuntukmematikan(OFF)peralatan

danmengalihmangsakejutanelektrik.

h. Makmal yang menggunakan penawar (antidote) atau peneutral

haruslah mempunyai Rancangan Kebersihan Kimia dan prosedur

menguruskanbahantersebut.

2.2.5 Petisejuktahanletupan.

Jikabahankimiayangmudahterbakarperludisimpansejuk,petisejuk

jenis tahanletupan hendaklah di gunakan. Peti sejuk jenis ini di buat

khassehinggawapdaribahanmudahterbakartidakbersentuhpercikan

12


elektrik.Adalahdi larangmeletakkanmakanandidalamPetisejuk jenis

ini.

2.2.6 Ventilasihood.

Kerja yang melibatkan bahan kimia merbahaya seperti toksik, berbau

tajam, meruap atau memudaratkan mesti di lakukan dalam kebuk

makmal.

Fungsi kebuk wasap adalah untuk mengeluarkan wapwap toksik dan

merbahayadarikawasankerja.

a. Kebukwasappatutmempunyaikalajuanudara60125kaki/minit.

Kelajuanyang melebihi125kaki/minitakanmengakibatkanudara

berputar.Aras tahap kelajuan udara 100 kaki/minit hendaklah di

tanda pada pintu kebuk wasap. Elakkan berlaku aliran udara

lintang yang mengganggu aliran udara kebuk wasap yang

menyebabkan wap masuk semula ke makmal. Ini boleh berlaku

apabilapintuatautingkapdibuka,kesanpendinginudaraatauada

kakitangan lalulalang.Oleh itukurangkankegiatandalamkawasan

kebukwasapapabilaianyadigunakan.

b. Jangan ubah baffle kecuali di beri arahan oleh pegawai

keselamatanmakmal.Jikaterdapatmasalahventilasi,baikisegera.

c. Tutup sepenuhnya pintu kebukwasap semasa tidak di

gunakan.Semasa di gunakan pintu dibuka keparas dimana aliran

udara100kaki/minit.

d. Lakukankerja jauhkedalam.Letakkanreagen,alatkaca,peralatan

dibelakangkebukwasap tetapi jangan sampaimenghalangbaffle.

Jangan letakkan objek di hadapan pintu kebukwasap yang boleh

menyebabkanwapberpusing.

e. Peralatanyangperlusahajadiletakkandalamkebukwasap.

13


f. Peralatan dalam kebukwasap hendaklah di tinggikan 2 inci

dibawahnyasupayaberlakuedaranudara.

g. Jangangunakankebukwasapsebagaistorbahankimiaataubahan

lain.

h. Kebukwasap hanya untuk mengeluarkan wap yang terbebas dari

tindakbalaskimia.JangangunakanKebukwasapuntukmembuang

sisa bahan kimia toksik. Jika wap toksik yang banyak terbebas

adalah baik jika di gunakan sistem scrubber dan cecair yang

terkumpulbolehdilupuskan.

i. AsidPerklorikhanyabolehdigunakandidalamkebukwasapyang

dikhaskanuntukpenggunaannya.

2.3 PERALATANPERLINDUNGANDIRI(PPE)

2.3.1 Perlindunganmata

Perlindungan mata adalah mandatory di mana terdapat potensi

kemalangan berlaku. Selain kakitangan makmal, pelawat juga patut

memakaisemasaberadadalammakmal.Semuaalatperlindunganmata

harusmemenuhikeperluansepertiberikut.

a. Jeniscerminmataharusbersesuaiandenganbahaya.Cerminmata

berpelindung tepi adalah mencukupi. Jika ada kemungkinan

berlaku percikan bahan kimia, goggle harus di gunakan. Alat

pelindung muka boleh di gunakan dalam keadaan yang lebih

merbahaya.

b. Cerminmataplastikbolehjugadigunakan.

c. Mereka yang rabun boleh mendapatkan cermin mata yang

bersesuaian.Memakai cerminmata keselamatan tidak bermakna

terkecualidarimemakaigoggle.

14


d. Di syorkan tidakmenggunakankanta sentuhkerana sebabsebab

berikut:

Jika cecair korosif memasuki mata, hasil tindakbalas akanmenutup anak mata. Sila tanggalkan kanta sentuh sebelum

memasukikawasankerjamakmaluntukmengelakkecederaan

berlaku.

Kanta sentuh plastic boleh di resap oleh sesetengah waporganik.Waporganik ini terperangkapdibelakangkantayang

bolehmenyakitimata.

Kantamenghalangairmata yangkeluaruntukmenghilangkangatal atau pedih mata. Sekiranya Institut membenarkan

penggunaan Kanta sentuh kakitangan tersebut haruslah

memakaigogglekhasyangbolehdipakaibesertaKantasentuh.

Prosidur apabila terkena wap bahan kimia sekira memakaikantasentuh.Langkahberikutperludilakukan:

o Terusmenanggalkankanta

o Cucurairkedalammata1530minit

o Dapatkanrawatanperubatan.

e. Jikapercikan larutankorosif termasukkedalammata,segeracuci

matadariPencucurmatadenganbantuankawan.Alirkanairdari

dalammatakeluarsupayabahankimiadapatdialirkankeluarkan.

Cuciselama1530minit.

f. Pelawatjugawajarmematuhipolisiyangsama.Kakitanganmakmal

yangmengiringipelawatperlumemberitahuperaturandanlangkah

keselamatan di dalam makmal. Selepas lawatan cermin mata

keselamatanhendaklahdicucisebelumdigunasemula.

15


2.3.2 Pakaian

Berikutialahgarispanduanuntukpakaiandarisudutkeselamatan.

a. Pakaian jangan terlalu longgardan tidakkoyak.Keadaan iniboleh

memudahkan terkena api, serapan dan tersangkut pada mesin/

peralatankecualipemakaiankotmakmal.

b. Sentiasa memakai baju menutupi lengan dan kawasan kaki

(berseluar/berkainpanjang).

c. Barangan kemas dan rambut panjang yang terjurai boleh

mengundangbahaya.

d. Cincin yang sangat ketat elok di tanggalkan kerana boleh

mendatangkanbahayajikaterkenabahankimiakorosifdanirritate

yangmemasukiruangkulitdibawahcincintersebut.

e. Kot makmal patut sentiasa di pakai dalam makmal sebagai

perlindungan dan keselesaan. Di sebabkan terdapat bahan kimia

yang mampu menyerap atau melekat pada kot makmal, adalah

wajarkotmakmaltidakdipakaidikawasanmakan.

f. Kasut hendaklah sentiasa di pakai di dalam makmal. Jangan

memakaisandalataukasutyangtidakmenutupsempurnajarikaki.

g. Perhatian patut di beri dalam pemilihan jenis kain untuk kot

makmalsamadajenisketahananyangterhadterhadapbahankimia

atau/danapi.

h. SemakMSDSuntukmencarikotmakmalatauPPEyangsesuai.

2.3.3 Apron

Membasuh radas kaca memerlukan penggunaan larutan korosif yang

banyak.Sebagaiperlindungan,kakitanganperlumemakaiapronyangdi

perbuatdariplastikataugetahdanmenggunakanapronyangmenutupi

leher,panjangsampaikebukulaliataubetisdanberlenganpanjang.

16


2.3.4 Sarungtangan

Pakai sarung tanganyang sesuaiuntukmelindungi tangandari terkena

bahankimia.Buangsarungtanganyangsudahtercemar.Sarungtangan

dapat melindungi tangan dari terkena pelarut, pencuci atau bahan

merbahaya. Tangan yang terdedah dengan bahan merbahaya boleh

menyebabkantanganmelecurataukeringdanterkopek.Sarungtangan

darineopreneadalah tahan terhadapminyak,alifatikhidrokarbon,dan

beberapapelaruttetapitidakberapasesuaiuntukaromatichidrokarbon,

halogenatedhidrokarbon,ketondanbanyaklagipelarut.

2.3.5 AlatPernafasan

Penggunaan peralatan ini tidak perlu jika kebukwasap dan sistem

ventilasimakmalberadadalamkeadaanbaik.

2.4 GASMAMPAT

Gasgas mampat yang di gunakan dalam makmal hendaklah

berpandukanmaklumatberikut:

2.4.1 Pengenalansilinderdanpaipgas

2.4.2 Pengendaliandanpenggunaangas

2.4.3 Pengangkutansilindergas

2.4.4 Cecaircryogenic

2.4.1 Pengenalansilinderdanpaipgas

a. Silinderhendaklah tercatatnama jenisgas.Di tulisdengan terang

padabadansilinder.Senangdi lihatolehpengguna.Tidakbolehdi

tanggalkan.Kodwarnasahajatidakberapasesuaikeranapembekal

mempunyai kod berbeza. Silinder yang tidak bernama harus di

pulangkankepadapembekal.

b. Jika makmal menggunakan saluran gas yang di hubungkan dari

silindergasmampat,makasaluraninihendaklahdilabelnamajenis

17


gas, makmal pengguna dan nombor telefon kecemasan. Tanda

amaranmenyatakan bahaya sepertimudah terbakar, toksik atau

korosifharusdiletakkandenganterang.

2.4.2 Pengendaliandanpenggunaangas

a. Silindermempunyaibentukyangmudahtumbang.Makasangatlah

penting ianyadi ikatkedindingataukemejaataudalamsangkar

khas.

b. Apabila silinderdi terimadaripembekal,pastikan labelnamagas

dan silinder tidak bocor. Silinder yang tidak bernama atau bocor

hendaklah di pulangkan. Simpan atau tempatkan selinder gas di

tempatsesuai

c. Silinder gas mudah terbakar seperti hydrogen atau acetylene

hendaklah di jauhkan dari api, percikan elektrik dan punca

pembakaran.Simpanditempatudaraberedar.

d. Silinderoksigensamadapenuhataukosonghendaklahdi jarakkan

sejauh 50 kaki dari gas mudah terbakar atau asingkan tempat

menyimpan.Grisdanminyakjangandigunakanpadasilinder.

e. Silinderhendaklahditempatkandikawasanyangmudahdipasang

injap.Tutupinjapsilindersetiapkaliselepaspenggunaan.Gunakan

wrenchmembukainjap.Jangangunakanplier.Ketikamembuka

injapgastoksik,halakaninjapkearahyangselamat.

f. Regulatorgashendaklahdarijenisyangsesuaidanspesifik.Iatidak

boleh di tukar ganti. Pastikan regulator dan injap yang sesuai.

Selepas regulator di pasang, injap boleh di buka untuk melihat

tekanansilinderdanmemeriksakebocorandenganlarutansabun.

g. Sistem paip hendaklahmenggunakan jenis paip yang sesuai bagi

setiap gas yang di gunakan. Paip hendaklah di periksa secara

berkalauntukmengenalpastisekiranyaterdapatkebocoran.

18


h. Jangan kosongkan silinder sehingga 172kPa (25psi/in2). Ini akan

menyebabkan sisa gas tercemar memasuki sistem . Tutup gas

apabilaselesaimenggunanya.Apabilasilindersudahkosong,tutup

injap dan tanggalkan regulator serta kumpulkan di tempat

simpanangasyangtelahkosongsebelumdiambilolehpembekal.

Asingkansilinderpenuhdansilinderkosong.

i. Ada kemungkinan berlaku aliran berbalik jika tekanan silinder

kurang 172kPa. Silinder yang terlalu rendah tekanannya harus di

tutup injapnya. Jika silinder ini sudah tercemar, tandakan dan

pulangkankepadapembekal.

j. Silinder gas cecair perlukan ventilasi yang cukup. Jika cecair di

keluarkan dari silinder hendaklah menggunakan Dewar flask dan

memakaiperlindungantangandanmata.

k. Selalu mamakai pelindung muka bila menggunakan gas mampat

terutamasemasamemasangdanmenanggalkanregulator

l. Semuasilindergasmampatkosongatautidakdigunakantermasuk

yangdigunakan untukmemberi syarahanharuslahdipulangkan

kepadapembekal.

2.4.3 Pengangkutansilindergas

Silinder hendaklah di jaga dengan baik semasa memindahkan supaya

tidak rosak untuk kegunaan akan datang. Semasa memindah silinder

perkaraberikuthendaklahdiikuti:

a. Jaga injap dari rosak. Penutup silinder di pasang berskru seketat

tangandandibukaapabilahendakdiguna.

b. Janganmenggolekataumengheretsilinder.

c. Membawasilinderyangbesargunakantroli.

d. Bawasatusilinderpadasatumasa.

19


2.4.4 Cecaircryogenic

Beberapahazadbolehbelakudaripenggunaangascecair.Pemindahan

gas cecair dari satu bekas kebekas yang lain harus mendapat nasihat

pegawaiyangberpengalaman.

a. Kebakaran/letupan

Jangan gunakan cecair nitrogen atau cecair udara untukmenyejukkan camporan mudah terbakar dalam keadaan

berudarakeranaoksigenbolehterkondendanmenyebabkan

letupan.

Ventilasi harus sentiasa baik untuk mengelak dariterkumpulnyagasmethane,hydrogendanacetylene.

Ventilasi juga perlu cukup bila menggunakan gas nitrogen,helium atau hydrogen kerana dalam hal ini oksigen boleh

terkondendanmengakibatkanletupan.

b. Tekanan

Jangan isisilindergascecairmelebihi80%muatannyauntukmengelak dari berlaku pengembangan haba yang boleh

memecahkansilinderolehtekananhidrostatik.

c. Perapohanstrukturbahan

Gas cecair membuatkan struktur bahan tempatpenyimpanannya rapoh. Maka telah di buat tempat

penyimpanancecaircryogenictahandengansuhurendah

d. Merosakkantisuhidup

Tisubolehrosaksepertimelecur.Gunakansarungtangandanpelindungmata.

e. Sesaknafas

20


Ventilasi hendaklah baik. Jangan rendahkan kepala kekawasan cecair cryogenic kerana kekurangan oksigen yang

bolehmenyebabkansesaknafas.

2.5 PENGGUNAANALATRADASKACA

Jangan gunakan alat radas kaca yang sumbing, retak atau ada tanda

tandacalar.

Radaskacayangsudahtidahbolehdiperbaikidibuangdalambekaskhas

yangdisediakan.

Tandakan bekas buangan dengan label BAHAYAKACA PECAH.

Longgokankacapecahjanganmelebihi20paunsupayamudahdiangkat.

Terdapat 4 kumpulan kaca pecah yang mempunyai kaedah sendiri

menguruspelupusannyaiaitu:

a. Alatkacabekasuntukmakanandanminuman

b. Alatkacatercemarradioaktif

c. Alatkacatercemarbiologi

d. Alatkacatercemarbahankimia.

2.6 PLANKEBERSIHANMAKMAL

Makmalhendaklahmemilikimanualplan kebersihan kimia.Manual ini

mengandungi polisi dan prosedur serta aktiviti yang di jalankan oleh

makmal.Manualkeselamatanhendaklahdi sampaikankepadapekerja.

Denganpelaksanaanplaniniakanmenghasilkanpersekitaranyanglebih

selamat dan megurangkan kemalangan. Tanggungjawab plan ini

umumnyawajardilakukanolehInstitut.

2.6.1 KandunganPlanKebersihanKimiaantaranyaialah:

a. Prosedurkerjayangdilakukanolehpekerjadalammakmal.

21


b. Langkahlangkahkeselamatanmengurangkanpendedahankepada

bahayabahankimia.

c. Mempastikankebukwasapdanalatperlindunganberfungsidengan

baik.

d. Peruntukanmendapatlatihanbagikakitangan.

e. Penyeliamakmalsahkansetiapkerjayanghendakdilakukan

f. Peruntukanmendapatnasihatdanrawatanperubatan.

g. LantikanpersonnelbertanggungjawabmelaksanakanPKM.

h. Peruntukan perlindungan tambahan untuk pekerja yang

menggunakanbahankimiahazadtermasukkarsinogen,toksindan

toksik.

i. Mengadakan kawasan khas, kebukwasap, prosedur pelupusan

selamatdanprosedurnyahcemar.

2.6.2 Penilaianpendedahan,rundingandanpemeriksaanperubatan.

a. Disyakiterdedahkepadabahantoksik

Terdapatdimanapekerjaterdedahkepadabahankimiahazadyang

memberikesankepadapekerja.Pemeriksaandannasihatbolehdi

perolehitanpabayarandikenakankeataspekerja.

i) Kriteriauntukmengesyakipendedahan.

Dasar institut untuk menyiasat jika terdapat kemungkinan

pekerjaterdedahkepadabahantoksik.

Kejadian atau kawasan yang mengandungi terlebih

pendedahandisebabkanoleh:

Bahan kimia hazad bocor, tumpah dan merebak dalamkeadaantidakterkawal.

22


Pekerja makmal terkena bahan kimia hazad pada kulitataumata.

Apabila Pekerja makmal mendapat pening, rasa hendakmuntah,batuk,mataberair,tekakgatal,rasamengantuk

danbeberapatandalain.

Dua atau beberapa kakitangan merasai masalah yangsama

ii) Pendedahan

Semua aduan pendedahan dan keadaannya hendaklah di

lapor oleh pegawai yang bertanggungjawab. Jika perlu di

siasat, jabatanhendaklahmembuatpenyiasatandanmenilai

pendedahanyangberlaku.

PenilaianPendedahan

Penilaianinidijalankanselepasmangsamendapatrawatan.

Penilaian bertujuan menentukan samada terdapat pendedahan yang

boleh memudaratkan pekerja. Jika memudaratkan maka harus

mengenalpasti bahankimia yang hazad atau bahankimia terlibat.

Penyiasatan lain mungkin menggunakan keputusan penilaian

pendedahan dan lainlainmaklumat untukmembentuk cadangan yang

boleh mengelak pendedahan. Penilaian pendedahan mesti lah

mengetahuifaktadanbukanmembericadangan.

Penilaianpendedahanmengandungi

1. a)Menemubualpelapordanmangsa

b)Senaraimaklumatpentinglatarbelakangkomplen

bahankimiadicurigai bahankimiadigunaolehmangsa Semuabahankimiadigunaolehkakitanganlain

23


Lainlainbahankimiadisimpandikawasanitu Kesandidakwaolehmangsa BandingkankesanyangdidapatiberbandingMSDS Adakah langkah kawalan seperti menggunakan PPE dengan

betul

Adakahkeadaanudaradipantau.2. Udaradianalisisuntukmengetahuibahankimiayangdicurigai.

3. Tentukan tanda pada mangsa berbanding dengan tanda yang di

terangkandalamMSDSataubahanrujukanlain.

Pemberitahuanhasilpemantauan.

Dalammasa15hariselepaskeputusanpemantauandiperolehipekerja

diberitahukesandarikeputusanitu.

b. Konsultasikesihatandanpemeriksaan

i. Semua pekerja yang terdedah kepada bahan kimia hazad

perlumendapatkonsultasikesihatanapabila:

Terdapat tandatanda kesan dari terdedah kepadabahankimiahazad

Terdapat kemungkinan terdedah pada paras melebihiactionlevel.

Berlaku tumpahan,kebocoranataupencemaranbahankimiahazadyangtidakterkawal.

ii. Menyediakandoktordengan:

Mengenalibahankimiahazaddimanapekerjaterdedahkepadanya.

Keadaanpendedahan

24


Tandaataukesandaripendedahan.iii. DoktormenulissuratkepadaInstitut;

Mencadangkanmelakukanrawatanlanjut Laporan dari hasil konsultasi, pemeriksaan dan ujian yang di

jalankan.

Pernyataan bahawa pekerja telah diberitahu hasil konsultasi,pemeriksaan,dankeadaankesihatannya.

iv. Pernyataan dan rekod bertulis ini tidak mendedahkan dapatan

spesifikyangtidakadakaitandenganpendedahanpekerjaan.

v. Dokumantasi:Semuamemo,notadan laporanberkaitandengan

aduan pendedahan bahankimia hazad hendaklah disimpan

sebagairekod.

vi. Pemberitahuan:Pekerjaharuslahdiberitahukeputusankonsultasi

danpemeriksaankesihatanyangberkaitankeadaankesihatannya

kesandaripendedahankepadabahankimiahazad.

2.6.3 RekoddanPenyimpanannya.

a. Rekod kesihatan pekerja hendaklah di simpan dengan baik

sekurangnyaselamabertugasdanditambah30tahun.

b. Rekodpendedahanpekerjahendaklahdisimpanselama30tahun

c. Analisispendedahanpekerjaatau laporankesihatannyahendaklah

disimpan30tahun

d. Keterangan MSDS tidak perlu di simpan cuma di simpan nama

bahan kimia yangdigunaolehpekerjadan tarikhpenggunaannya

dandisimpanselama30tahun.

e. Jika waris pekerja ingin mendapatkan laporan kesihatan pekerja

berkenaanmakapihatinstituthendaklahmemberikansatusalinan

25


dalam tempoh 15 hari dari tarikh permohonan dan tidak

mengenakansebarangbayaran.

2.7 POLISIPELUPUSANBAHANKIMIA

2.7.1 Keselamatankimia;

a. Kaedahterkenabahankimia

Empat kaedah iaitu tersedut, tertelan, menyerap dantermakan

b. Klasifikasiasasbahankimia

Pelarutmeruap Asiddanalkali Pepejaltoksik

c. Bahankimiatidaksesuai

d. Bahankimiatidakstabil

e. Bahankimiasensitivekepadagegaran

f. MSDSformatlengkapketeranganbahankimia.

g. Pembelianbahankimia,pastikanbahankimiamemiliki

Nama Tandabahaya Maklumatlangkahmengelakkemalangan Firstaidjikaadapendedahan Prosedurpembersihanjikaadatumpahan Arahankhususuntukdoctor

h. Mengelaktumpahan

26


Jika berlaku tumpahan bahankimia hazad maka berlakulah

perlepasan yang tidak dapat di kawal . Perlepasan berupa gas,

cecair atau pepejal. Bahankimia ini adalah hazad apabila

mempunyaisifat;

Mudahterbakar,meletupdanreaktif Wapyangmerbahaya Carcinogen Korosifmerosakankulit,pakaiandanperalatan Racunjikatermakan,terhidudanmenyerapTumpahan haruslah ditangani dengan segera dan menggunakan

kaedahyangbetulsupayadapatdikawaldenganselamat.

Tumpahan boleh dikawal dengan menggunakan dulang atau

penyerap.

i. Pemindahanbahankimia

Anggaplah semuabahan kimiaadalahhazadmakaberikutadalah

caracaramemindahkannya:

i. Memindahkan secara banyak hendaklah gunakan troli.

Gunakankedua tanganapabilamembawasebotolasidatau

pelarut.Janganjinjingpadapenutupnyaataulehernyasahaja

tanpamenampongpadabawahbotol.

ii. Memindahkan bahan kimia dalam makmal gunakan troli

yang stabil di mana rodanya cukup besar untuk melepasi

permukaan yang tidak rata. Jangan letakkan bahan kimia

yangbolehbertindakbalas.

iii. Elevator boleh di guna untuk mengelak pekerja terdedah

padabahankimia.

27


iv. Gunakanpembawakhasyangbolehmengelakbotolterkena

dindingatau lantaidandapatmenampongbahankimia jika

berlakupecah

v. Kuantiti asid pekat yang banyak seperti asid sulfuric, nitric

danhidroklorikhendaklahdisimpandalamstorataukabinet

tahan korosif. Memindahkan asidasid ini hendaklah

menggunakanbakulkhas.

vi. Pelarut organik harus di simpan dalam setor bahan kimia

mudahterbakar.Pelarutorganicmenyumbangkepadahazad

kebakarandanpernafasan.

vii. Pemindahan tangkigas rujuk kepadapanduan keselamatan

gas.

j. Penyimpananbahankimia

i. Setiap bahan kimia ada tempat menyimpannya. Setelah

digunahendaklahdikembalikanketempatasalnya.

ii. Penyimpanan haruslah mengikut kesesuaian bahan kimia.

Asingkan pelarut, asid, alkali, bahan reaktif, bahan

pengoksidan dan toxin. Asingkan bahan kimia yang saling

boleh bertindak dengan menggunakan rak atau kabinet

berasingandalamsetorutama.

iii. Cukuppengawalanuntuktumpahandanperlepasan

iv. Jangansimpanbahankimiahazadataslantai.Simpandalam

cabinetataurakrak.Letakbahankimiaditingkatbawah.Ikat

rak kedinding supaya tidak tumbang. Jangan letak bahan

kimiaterlalubanyak

v. Guna bekas yang sesuai semasa membuat percubaan,

menyimpan dan memungut sisa bahan kimia yang telah

diguna.Biasanya sisa korosif atau pelarutberhalogen tidak

28


sesuaimenggunakanbekaslogam.Bekasyangdiperbuatdari

HDPE atau logam yang disalut dengannya adalah lebih

sesuai.RujukMSDSuntukdapatpanduan.

vi. Perlu sentiasa peka terhadap tumpahan atau kebocoran

bahankimia.Periksabekasbahankimiadengankerapuntuk

memastikanianyatidakbocorataurosak.

vii. Bekasbahankimiahendaklahsentiasabertutup.

viii. Penyimpananharuslahsecarafizikalnyaselamat

ix. Semua bekas bahan kimia hendaklah berlabel dengan

sekurang2nya mempunyai nama bahan kimia dan

bahayanya.

x. Cecairmudahterbakarmelebihi1literharusdisimpandalam

botollogam.

xi. Cecairmudah terbakar tidakbolehdisimpandalammakmal

melebihikuatitiyangdibenarkan.

xii. Bahankimiaharusdisimpandekatdengantempatpercubaan

dandalamkuantitiyangsedikit.Tempatsimpanbahankimia

harus adadalamplan lantaidandi lengkapipemadam api,

pencucimata,firstaidkitdantelefon.

xiii. Bahan kimia yang sangat sedikit boleh di letak tempat

percubaandanberlabel.

xiv. Bahan kimia dan pelarut boleh di letakkan dalam makmal

dalamkuantitiyangterhad.

xv. Bahan kimia yang lama atau telah melepasi tarikh lupus

harus di lupuskan secara berjadual supaya mengurangkan

hazaddanpengurusaninventori.

k. Kebenaransebelummengguna

29


Pekerja hendaklah mendapat kebenaran dari pegawai bertugas

sebelummenggunakanbahankimiaapabila:

i. Prosedurbaruatauujianbaruhendakdilakukan.

ii. Kemungkinanmelebihiparastoksik

iii. Perubahan kuantiti yang di gunakan dalam ujianwalaupun

bahankimiatersebutpernahdigunaolehpekerja

iv. Terdapat kerosakan peralatan seperti kebukwasap rosak

ataualatpelindung.

v. Keputusanyangtidakdijangka

vi. Terdapat kakitangan makmal yang demam dan di jangka

mereka terdedah kepadabahan kimiahazadberpuncadari

kerosakkanalatperlindungan

2.7.2 Sisabahankimia

a. Prosedurasas

i. Kumpulbahankimiadalambekasasalnyaataubekasprimer.

ii. Labelkankandungandanbahayanya.

iii. Simpanbekasdenganbaikditempatkhasdimakmal

iv. Bilasudahbanyakkumpulkanpadasatutempatkhasyangdi

sediakanolehInstitut.

v. Institut uruskan pelupusan dengan kontraktor yang

bertauliahsepertiKualitiAlamatauseumpamanya.

b. Bekas

Simpanbahankimiadalambekasyangsesuai.Beberapajenisbekas

yangsesuaisepertiberikut:

i. Tongkeluli,plastikataufiberboard

ii. Tinataubaldilogam

30


iii. Tangkiatausilinderkeluli

iv. Begkertasbersalutplastik

v. Begplastic

vi. Botol,balangdanvaildarikacadanplastik

vii. Kotakkotakcardboardkeras

viii. Bekasuntukraksa

c. Keadaanbekas

i. Bahankimiadisimpandalambekasasal

ii. Bekashendaklahdalamkeadaanbaik;tidakbocorataurosak.

iii. Bekasharusdi tutupdenganelok.Tidakbocoratau tumpah

apabilabekas tumbang.Penutupdenganmenggunakan tape

ataukainburuktidakdibenarkan.

iv. Bekasharustidakbertindakdenganbahanyangdisimpan

v. Begplastic(dualapis)bolehdijadikanbekasdanhendaklahdi

sitar dengan ketat. Beg mengisi sampah yang biasa tidak

bolehdigunakan.

vi. Periksa keadaan bekas yang berisi dengan bahankimia.

Pastikanberkeadaanbaik

vii. Silinder gas hanya boleh di pindahkan sewaktu regulator

sudahditanggalkan.

d. Isipadudansaizbekas

i. Bekas kaca tidak boleh melebihi 4 gelen dan jangan di isi

sehinggakeleherbekastersebut

ii. Jika bekas tidak berleher boleh isi sehingga satu inci dari

mulutnya.

31


iii. Di sebabkan kosmelupusmahal,maka gunakanbekas lebih

besar untukmenyimpan.Gunakan bekas logam atau plastic

yangbesardari5gelen.

iv. Begbeg plastic boleh di gunakan untuk menyimpan bahan

kimiadandi simpandalambekas sekonder terdiridarikaca,

plastic,logamataukotakcardboard.

e. Melabelbekasbekas

i. Setiap bekas harus mempunyai tag yang tertulis nama

kandungannya sekurangkurangnya 1% daripada jumlah

semua. Carcinogen atau bahan sangat toksik di senarai jika

isipadumelebihi0.1%.LogamberatsepertiAs,Ba,Cd,Cr,Hg,

Ni,Se,Ag,Thdisenaraikanjikakepekatannyamelebihi1ppm.

ii. Tuliskan kepekatan bahankimia yang di simpan contohnya

HydrochloricAcid10%danlainlain.

iii. Jangangunakanformula,symbolataupersamaankimia.

iv. Beritahu/tulishazadkimiadanhazadfizikal

v. Beritahu/tulisjabatanyangakanmelupuskan

vi. Bahan kimia yang masasensitif seperti ether harus di tulis

masamembukabekasataumengumpulnya.

vii. Buangsemualabelyangtidakberkaitan.

viii. Elakkan dari label tidak boleh di baca seperti tulisan luntur

danlainlain.

f. Membuangbekaskosong

Lupuskan dengan betul bekasbekas bahan kimia. Bekasbekas

bahankimiahazadjugaadalahmerupakansisayanghazad.Institut

uruskan pelupusan bekasbekas ini bersama bahan kimia dengan

kontraktoryangbertauliah.

32


g. PenyimpananSisaBahanKimia

Penyimpanan sisa bahan kimia harusmengikut kelompok seperti

berikut:

Asidasid Alkalialkali Pelarutberklorin Pelaruttidakberklorin Sisaraksa Bahanpengoksidaan SisaPCB Bahankimiareaktif

Bahankimiadiatasharusdisimpandalambekasberasingandandi

letak berjauhan sehingga jika berlaku tumpahan tidak berlaku

tindakbalaskimia.

Sisasisa asidmineral, asid lemak rantai lurus dan alkali boleh di

lupuskandengankaedahpenuteralan.

h. Mencampursisabahankimia

Jangan lakukan perkara inimelainkan denganmengikut prosedur

yangbetul.

i. Melonggokataumenimbunbekasbahankimia.

Jangan lakukan perkara inimelainkan denganmengikut prosedur

yangbetul.

j. BorangPermohonanPelupusansisabahankimia.

Satubentukborangyangdigunakandalamurusanpelupusanbahan

kimia.

33


k. PengenalanHazad

i. MudahterbakarSebaranggas,cecairataupepejalyangboleh

menyebab kebakaran menerusi geseran, penyerapan

lembapan, bertukar serta merta bentuk kimia, memegang

haba dari suatu proses atau boleh terbakar denganmudah,

terbakar dengan cepat dan kekal mewujudkan hazad

pangangkutan.

ii. Korosif Sebarang gas, cecair atau pepejal yangmerosakkan

kulit manusia apabila terkenanya. Juga mengkaratkan keluli

danaluminium.LarutanyangpHnyakurang2danyang lebih

tinggidari12.5.

iii. PengoksidanBahan seperti klorat,permangganat,peroksida,

nitrocarbonitrat atau nitrat yang membebaskan oksigen

denganmudahbagimeransangpembakaranbahanorganik.

iv. ToksikBahanseperticarcinogen,irritantataugas,cecairatau

pepejalberacunyangmengirritantataumemberikesanburuk

kepadakesihatan.

v. ReaktifdenganairBahanyangbertindakcepatbilabersentuh

air. Bahan ini boleh pepejal mudah terbakar atau pepejal

korosif.

vi. CarcinogenBahan yangmenyebabkan kanser padamanusia

danhaiwan.

vii. Mutagen Bahan yang menyebabkan pertumbuhan tidak

normalkeatasembryos, ubahsuaigeneticdalamselseldan

lainlain. Mutagen adalah bahan yang boleh menyebabkan

mutasidalamDNAdanselyanghidup.

viii. LainlainBahanbahan yang sensitive kepada gegaran dan

haba.

34


2.7.3 TindakanKecemasan

Semasamakmal beroperasi kecemasan boleh berlaku apabila terdapat

tumpahanbahankimia,kebakaranataukeperluanbantuanperubatan.

PlanTindakanKecemasanharusdi lakukanababilaberlakukemalangan

termasukmengeluarkanperalatandarimakmaljikaianyasesuai.Semasa

kecemasan kakitangan harus tahu tindakan yang di lakukan. Plan

TindakanKecemasanhendaklahdi tulisdankakitangandiberi latihan.

Semuakemalangantidakkirakeadaanyaharusdirekoddandisiasat.

TumpahanBahankimia.

Tumpahan kimiahendaklahdi rekod.Rekodmasa, tarikh, lokasi,nama

dan saiz, semua kakitangan terlibat sama ada yang terkena dan yang

mencuci.

a. Tumpahankecemasan

Suatutumpahanitudipanggiltumpahankecemasanapabilaianya:

i. Menyebabkan kecederaan yang memerlukan rawatan

perubatan.

ii. Menyebabkan bahaya kebakaran atau pemeruapan yang

tidakdapatdikawal.

iii. Memerlukan alat pernafasan untukmenguruskan tumpahan

tersebut.

iv. Mencemarkawasansekeliling.

v. Menyebabkanpencemaranbawaanudarayangmemerlukan

pengosonganbangunan.

vi. Tumpahanyangtidakdapatdikawalolehkakitanganmakmal.

vii. Menyebabkankerosakanhartayangmemerlukanpembaikan.

viii. Melibatkansebarangkuantitilogamraksa

35


ix. Tidakadapakarataualatyangdapatmengurustumpahan.

x. Memerlukanmasalamaatausemalamanuntukmencuci.

xi. Melibatkantumpahanbahankimiayangtidakdiketahui.

xii. Tumpahanmemasukitanahatauair.

Tindakanyangperludilakukanjikaberlakutumpahankecemasan.

Selepas mengawal tumpahan dari merebak serentak dengan itu juga

menghubungipengawal.

i. Beritahulokasitempatberlaku.

ii. Janganpanik!Sentiasamintabantuan.

iii. Jika tumpahan sangat merbahaya, tinggalkan dan larang

oranglainketempatkejadiansementaramenunggupengawal

sampai.

iv. Tanggalkan pakaian tercemar. Cuci anggota/kulit/mata yang

terkena tumpahan dengan air yang banyak selama 1530

minit. Cuci lagi dengan sabun dan cuci lagi sehingga benar

benarbersih.

v. Lindungi diri anda dan jika keadaan selamat keluarkan

mangsadaritempatkejadianketempatudarasegar.

vi. Beritahu jiran supaya mengosongkan tempat kejadian.

Elakkantiadasesiapamemasukidenganmeletakhalangandi

tempatselamatataumenutuppintu.

vii. Jika wap mudah terbakar terlibat, jangan usik suis elektrik

kecuali padamkan mesin bermotor. Cuba padam atau

hindarkanpuncahabajikaselamat.

viii. Jikatumpahanbahanyangtidakdiketahuimakalindungidiri

danberitahupengawal.Kawaltumpahan,kosongkantempat

kejadiandanselamatkankawasanyangterlibat.

36


ix. Jangan sentuh tumpahan jika tidak memakai peralatan

perlindungan.

x. Jikatumpahantidakmemberibahayasertamerta,cubakawal

darimerebak.Tutuppintudanalihperalatan supayakurang

tercemar. Membetulkan bekas yang tumbang, meletakkan

penyerapdisekelilingtumpahan,membukasashkebukwasap

untukmembebaskanwapwapmerbahaya dan langkah lain

yangsesuai.

xi. Jangan mengandai tiada wap bahaya apabila tiada berbau

gas.

xii. Buka pintu kebukwasap seluasnya. Pintu/tingkapmakmal di

bukauntukperudaraanwaptidaktoksik.

xiii. Guna penjerap untuk memungut bahan tumpahan,

mengurangkandanmengawaldarimerebak.

b. TumpahanKecil

Untuktumpahankecilproseduramsepertiberikut;

i. Rawat pekerja yang terkena pencemaran. Jika pekerja ini

memerlukan rawatan perubatanmaka ini adalah tumpahan

kecemasan.

ii. Beritahupekerjamakmalberdekatan

iii. Pindahkankakitanganlaindarikawasankejadian

iv. Jika tumpahan bahan mudah terbakar, padamkan

pembakarandanpuncahaba.

v. Elakkan menghidu wap bahan tumpahan. Jika perlindungan

pernafasanperlu,makainiadalahtumpahankecemasan.

vi. Pasangkanventilasijikamencukupidanselamat.

vii. Bekalankittumpahanterjaminuntukmembuatpembersihan.

37


viii. Memakaiperalatanperlindungandiriyangsesuai.

c. Tumpahancecair

i. Padakawasanyangkecil.Janganbiarkanmerebak

ii. Tumpahan asid atau alkali yang sedikit boleh di nutralkan.

Untuklainlainbahanserapkantumpahandenganbahantidak

reaktifsepertivermiculite,clay,pasirkeringatautowel.

iii. Untuktumpahanasidataualkaliyanglebihbesarcucidengan

air yang banyak jika tidak menambah kerosakan atau tidak

adabahanyangreaktifdenganair.

iv. Moptumpahandanmasukkandalamsinki.

v. Kutip dan cuci kotak atau botol yang terpercik atau

terendam.

vi. VakumtempattumpahandenganpenapisHEPAyangsesuai.

vii. Jika tumpahan sangatmeruap,biarkan ianyameruapdandi

sedutkeluarolehkebukwasap.

d. Tumpahanpepejal

i. Umumnya, sapu tumpahan kurang toksik ke dalam bekas

habuk dan masukkan ke dalam bekas yang sesuai. Jika

tumpahan lebih toksik vakum tempat tumpahan dengan

penapisHEPAyangsesuai.

ii. Lupustumpahanmengikutproseduryangselamat.

iii. Rekodtumpahansepertidikehendaki.

e. Menggunakanraksadanmengurustumpahannya

KesanKesihatan

Wap raksa tidak berbau, tanpa warna dan tiada rasa. Kuantiti

sebanyak satu mililiter boleh meruap dan melebihi limit di

38


benarkan.Keracunanraksamelaluipernafasanbolehmenyebabkan

gangguanperasaan,bengkakmulutdangusi, letih,hilang ingatan

dan sakitkepala.Tandakeracunan iniakanhilangberansuransur

apabilapuncaraksadihapuskan.

Penyimpanandanpenggunaan.

Di sebabkan raksa menjejaskan kesihatan maka urusan

membersihkan tumpahannya sangat sukar danmengambilmasa.

Setiapusahahendaklahdilakukannutukmengelakdariberlakunya

tumpahan.Simpanraksadalambekasyangtidakpecahdandalam

bilik yang ventilasinya elok. Jika ada peralatan yang mempunyai

raksa, letakkan peralatan ini di atas dulang plastik yang akan

menampong jikaberlakuraksayangtumpah. Memindahkanraksa

harusdilakukandidalamkebukwasap.Gunakanjangkasuhuraksa

yangdisalutidenganTeflonuntukmengelakdaripecah.

Cucitangansetiapkalimemegangraksauntukmengelakdariraksa

menyerapmasukkedalambadan.

Pemantauanudara

Sebarangtumpahanraksaperludipantaukepekatanyangterdapat

diudarasamaadamelebihiparaskawalan.Sebelumdicucipantau

dahulu kepekatan raksa di udara. Jika tumpahan besar perlu

dipanggilkontraktoryanglayakuntukmencucinya.

PakaianPelindung

Untuk tumpahan kecil, gunakan kot makmal, cermin mata

keselamatandansarungtangan.Sarungtanganyangsesuaiseperti

berikut:

i. CPE(Chlorinatedpolyethylene)

ii. PVC(PolyvinylChloride)

iii. PU(Polyurethane)

39


iv. NitrileRubber

v. Viton

vi. ButylRubber

vii. Neoprene

Jikaraksasudahtumpahkelantaipekerjayangmencucihendaklah

memakaipelapekkasutplastik.Jikatumpahanbesarperludipanggil

kontraktoryanglayakuntukmencucinya.

Kituntuktumpahan

Komponenkittumpahanterdiridari:

i. Sarungtanganpelindung

ii. Penyedut/pipetuntuksedutraksa

iii. Serbukzink

iv. Asidsulfuriccair510%dalambotol

v. Sponge

vi. Begplastik

vii. Bekasplastik

viii. Botolplastikkecil

Prosedurmencucitumpahanraksa

i. Pakaipakaianpelindung.Kumpulkanbutiranraksa,sedut

danmasukkankedalambotol.

ii. Selepas raksa sudah dipungut, taburkan serbuk zink.

Semburkanasidsulfuriccairkeatasserbukzink

iii. Gunakansponge,memungutpesyangterbentuk

iv. Untukmengurangkantercemaralatalatpencuci,gunakan

kertaskerasmencuciamalgam.

40


v. Selepaspeskering,pungutdanmasukkankedalambekas

plasticuntukdilupus

vi. Kain buruk, pelapik kasut, sponge dan alatan lain yang

digunamencuci tumpahan raksahendaklahdimasukkan

ke dalam bag plastic yang akan di lupus sebagai bahan

tercemar.

Pelupusansisa

Institut uruskan pelupusan sisasisa raksa ini dengan kontraktor

bertauliah.

f. KebocoranSilinderGasMampat

Kebanyakkansilinderbocordi lehernyasepertidibunga injap,alat

keselamatan,batanginjapdansalurankeluarinjap.

Jikasilinderbocor jangangunaapiuntukmengesan.Gunakanalat

pengesankebocorangasataugunaairbersabunataugunalarutan

snoop.Jikadenganmengetatkannutsilindermasihbocormaka

jangancubauntukmemperbaiki.

Hubungidanberitahupembekaltentangsilinderyangrosak.

41


BAB3

3.0 MAKMALBIOLOGI

3.1 BahanDANSISAbiologi

Bahanbiologimerangkumi

a. Mikroorganisma

b. Kulturselldanmikroorganisma

c. Binatang(bahanpenyelidikan,ternakan,dansebagainya)

d. Tisutisubinatang

Sisa biologi pula merupakan sisa yang mengandungi mikroorganisma

yang dikendalikan di dalam makmal. Sisa biologi juga terdiri daripda

peralatan makmal, plastik atau peralatan kaca yang berhubung /

bersentuh secara langsung dengan bahan biologi sama ada yang

merbahayaataupunyangtidakmerbahaya.

3.2 BAHAYADIMAKMALBIOLOGI

AmPeralatankacayangpecah(cth:pipet,slipkaca,slaiddll)

Mikroorganisma Kultur mikroorganisma. Mikroorganisma di dalam

makmalbolehmenginfeksipekerjamelalui:

a. Mulut

b. Kulit

c. Saluranpernafasan

d. Kornea

e. Alat radas, peralatan makmal & bahanbahan kimia kejutan

elektrik,api,letupan,gas,racun,karsinogendll

42


3.3 PENGENDALIANBAHANBIOLOGI

Bahanbiologibersifatinfectious.Iamudahrosakdisebabkantindakbalas

agenperosakterutamanyamikroorganisma.Olehitubahanbiologiperlu

dikendali dengan cara yang betul. Kod Arnalan Keselamatan Untuk

pengendalian AgenAgen Mikrob seperti protozoa, kulat, bakteria,

mikoplasma,riketsia,klamediadanvirus,sepertiberikutperludipatuhi.

PeraturanperaturanUmum

a. Para pekerja handaklah sentiada beranggapan bahawa setiap

mikroorganismaberupayamenyebabkanpenyakit

b. Alat Perlindungan Peribadi (PPE) seperti Lab Coat dan sarung

tangan perlu digunakan apabilamengendali bahanbahan biologi

ataubahan kimia. LabCoatperludipakaidalammakmal kerana

ianya dapat melindungi pekerja daripada berhubung/bersentuh

secara terus dengan residu kontaminasi. Lab Coat perlu

ditanggalkan apabila meninggalkan kawasan makmal. Lab Coat

jugaperludisteril terlebihdahulu sebelumdihantaruntukdicuci.

Bagi sarung tangan pula, untuk kerja rutin/harian, penggunaan

sarungtanganadalahtidakditekankan.Sarungtanganperludipakai

apabilaterjadikejadianberikut:

i. apabila mengendalikan prosedur/kerja yang memberi risiko

yang tinggi kepada pekerja atau tugasan yang boleh

menyebabkankontaminasikepadatanganpekerja

ii. apabila membersihkan tumpahan terutamanya yang

melibatkantumpahankulturmikroorganisma

iii. apabilalukapadatanganataukulit

c. Pekerja di dalam makmal hendaklah menggunakan kasut jenis

bertutup.Iniadalahuntukmengelakkantumpahankulturataukaca

yangpecahdariterkenakakisecaralangsung

43


d. Sebelummemulakan kerja, kawasan /meja tempat kerjaperlulah

dinyahinfeksidenganlarutandisinfektanterlebihdahulu

e. Untuk melabel sesuatu bahan, label tersebut perlulah dari jenis

selfadhesiveuntukmengelakkanpekerjamenggunakanlidahbagi

melekatkanlabelpadabotol.

f. Sekiranya berlaku kemalangan seperti luka, luka tersebut

handaklah dibalut dengan pembalut kalis air untuk mengelakkan

kemasukancecairkedalambadanmelaluiluka

g. Para pekerja hendaklah sentiasamenjaga kebersihan diri dan juga

persekitaran tempat kerja untuk mengelakkan sebarang

kontaminasiberlaku

h. Makan,minumdanmerokokdidalammakmaladalahdilarang

i. Kemalangankecilyangmenyebabkanlukaperludilaporkankepada

individu yang bertanggungjawab terhadap makmal tersebut.

Setiap pekerja perlulah berhatihati apabila mengendalikan

peralatan kaca. Semasa membasuh peralatan kaca, sentiasa

menggunakan berus untuk mencuci bahagian dalam peralatan

tersebut. Peralatan kaca perlulah diperiksa terlebih dahulu

sebelumdigunakanuntuk memastikantiadaretakpadaperalatan

tersebut.Sekiranyaberlakukecemasan,tindakankecemasanperlu

diambildahulu.Kacayangpecahperludikutipdenganforcepsdan

semasa mengutip kaca, sarung tangan perlu dipakai untuk

perlindungantambahan

j. Sekiranyatumpahankulturberlaku,hendaklahmelaporkankepada

ketua makmal / penyelia. Kultur yang tumpah perlu ditindakkan

dengan disinfektan dan dibiarkan selama 1530 minit sebelum

dicuci. Sementara itu, kawasan tumpahan kultur tersebut perlu

diletakkan notis untuk mengelakkan pekerja lain menghampiri

44


kawasan tersebut. Kaca yang pecah perlu dikutip dengan forceps

dandisterilkansebelumdilupuskan

k. Titisan kultur mikrob boleh menyebabkan pembebasan aerosol

mikrobkeatmosfera.Aerosolmikrobiniadalahmerbahayakerana

iaakanmenyerangparuparu.Diparuparu, iaakanmenyebabkan

kesanyangmaksimapadadosyang rendah.Apabila titisankultur

jatuh atas lantai ataupun kawasan tempat kerja, ianya perlulah

ditindakkan dengan disinfektan dan dibiarkan untuk seketika

sebelum dicuci. Selain daripada itu, penolakan secara laju

kandungan pipet juga boleh menghasilkan aerosol. Aerosol juga

boleh dihasilkan apabila menggunakan dawai inokulasi. Amnya

pergerakan yang perlahan dan tidak tergesagesa adalah

diutamakandalamkerjakerjamikrobiologi

l. Kulturyangbersporabolehmendatangkanbahayakepadasaluran

pernafasan walaupun tanpa penghasilan aerosol. Kultur tersebut

perlu dikendalikan secara perlahanlahan dan berhati hati di

dalamkabinetkhas(cth:BiohazardCabinet)

m. Penggunaanpipetmenggunakanmulutadalahtidakselamat.Kapas

dalam pipet adalah untuk mengelakkan kontaminasi terhadap

cecair tersebut tetapi bukan mengelakkan berlakunya infeksi

kepadapengguna.GunakangetahpipetPipetyangtelahdigunakan

perludiletakkankedalamlarutandisinfektan.Slaidmikroskopyang

telah digunakan hendaklah dimasukkan ke dalam bekas yang

mengandungi larutan disinfektan. Pastikan ianya terendam di

dalamlarutandisinfektantersebut.

n. Kiraan plate untuk sampel makanan menggunakan media yang

tidakmerbahayasepertiNA(NutrientAgar)tidakbolehdianggap

tidak berbahaya. Ini adalah kerana kebanyakan pathogen seperti

Staphylococcus aureus dan Salmonella boleh hidup pada media

45


tersebut. Kebanyakan mikroorganisma hadir dalam jumlah yang

sedikit dalam makanan, namun apabila dikulturkan atas piring,

jumlahnya menjadi berbillion dan boleh menyebabkan infeksi

hanyamelaluipernafasan

o. Penggunaan dawai inokulasi memerlukan skil untuk mengelakkan

risiko kontaminasiudaradan jugakawasan kerja.Dawai inokulasi

perlulah disterilkan sebelum dan selepas digunakan dengan

memanaskannya menggunakan penunu Bunsen sehingga

keseluruhandawaitersebutmenjadimerahmenyala

p. Setiap pekerja perlu tahu lokasi kotak kecemasan, selimut api dan

pemadamapididalammakmal. Jikaberlakusebarangkecemasan

seperti kebakaran, laporkan kepada penyelia/pengurus makmal

terlibat. Ikuti segala langkah yang sepatutnya bila berlaku

kecemasan.

q. Selepas selesai tugas di makmal, pastikan kawasan kerja dikemas.

Kultur mikroorganisma dan peralatan yang tidak lagi digunakan

perlu dihantar terus ke bilik autoklaf untuk disterilkan. Kawasan

kerja perlu dicuci/dilap dengan disinfektan. Tangan hendaklah

dibasuhdengandisinfektansebelummeninggalkanmakmal.

3.4 PELUPUSANSISABIOLOGI

3.4.1 Panduan/peraturanumumpelupusansisabiologi:

a. Untukkeselamatanpekerjadanjugaoranglain,bahanbahanyang

telah terkontaminasi dengan mikroorganisma perlulah

disterilkan/diautoklafterlebihdahulusebelumdilupuskan

b. Jarum /picagari perlulah dimasukkan kedalam bekas yang

dikhaskan untuk bendabenda tajam (sharps), yang berwarna

merah dan dilabel dengan jelas. Picagari tanpa jarum juga

hendaklahdimasukkankedalambekasyangsama.

46


c. Satu peralatan seperti troli boleh disediakan khusus untuk

mengangkutbahanbahanyangperludiautoklafseperti:

Peralatan kaca termasuk bikar dan lainlain bekas. Janganmembuang kultur mikroorganisma ke dalam longkang

ataupun saluran paip. Letakkan bekas yang mengandungi

kulturmikroorganismatersebutdiatastroliuntukdiautoklaf

Bahanbahan yang telah terkontaminasi dengan kulturmikroorganisma

d. Piring Petri plastik yang digunakan untuk mengkultur

mikroorganismaperlulahdiletakkankedalambegbiohazardyang

berwarnamerahuntukdiautoklafsebelumdilupuskan

e. Bagibahanbiologiyangbercampurdenganbahankimiaberbahaya

kaedah pelupusan hendaklah mengikut kaedah melupuskan sisa

bahan kimia. Begitu juga dengan sisa biologi yang bercampur

dengan bahan radioaktif, kaedah pelupusan yang digunakan

hendaklahmengikutkaedahmelupuskansisaradioaktif.

f. Jangan mengangkat kaca yang pecah dengan tangan. Gunaka

forcep. Lupuskan kaca yang pecah ke dalam bekas yang telah

disediakan khas untuk kaca yang pecah. Bekas untuk kaca yang

tidak terkontaminasi dengan kultur mikroorganisma perlulah di

asingkan dengan kaca yang telah terkontaminasi dan dilabel

denganjelas.

g. Tisu kertas perlulah dibuang ke dalam tong sampah biasa ,

melainkan tisu tersebut telah terkontaminasi dengan kultur

mikroorganisma

47


3.4.2 KaedahPelupusan

a. Autoklaf

Bagi pelupusan sisa pepejal berinfeksi , beg autoklafhendaklah diletakkan ke dalam bekas yang akan

menempatkan sisa tersebut. Apabila beg hampir penuh,

ikatkan beg tersebut dan di hantar ke bilik autoklaf untuk

dinyahkontaminasi. Beg tersebut perlulah dikendali secara

berhatihatiuntukmengelakkan tumpahansisa tersebutdari

terkenapekerja.Sisaakandiautoklafpadasuhu121Cselama

lebih kurang 40minit. Beg autoklaf yang sudah dikeringkan

/dibuangkan airnya diletakkan ke dalam bekas biasa yang

dikhaskan untuk menempatkan sisa yang terletak didalam

bilikautoklaf.

Bagi pelupusan sisa cecair yang berinfeksi pula, ianyahendaklah diletakkan kedalam bekas yang dikhaskan untuk

sisaberinfeksidandiautoklaf.

Bagi pelupusan peralatan tajam, elakkanmengisi peralatantersebutkedalambekassehinngapenuh.Letakkankedalam

bekasyanglain.

Elakkan meletakkan peralatan tersebut meratarata keranaianyabolehmencederakanpekerja

Bekas yang mengisi peralatan tersebut hendaklah diikatdenganketatuntukmengelakkan tumpahanberlaku semasa

pemindahanbekastersebutkebilikautoklaf

Peralatan tajam tidak akan dilupuskan didalam bekas kacayangpecahataupuntongsampahbiasa

48


Bekas untuk peralatan tajam hanya akan digunakan untukperalatan tersebut sahaja. Ianya tidak dibenarkan untuk

menempatkanbahanbahanlain.

Walaupunperalatantajamtersebutsudahdiautoklaf,elakkanmeletakperalatanyangsudahdiautoklafkedalambekassisa

yangbiasa.

Bagi peralatan kaca yang pecah yang tidak dikontaminasi,ianya perlulah diletakkan kedalam bekas yang kuat dan

dilabeldengan jelassupayapekerjamengetahuiapakahyang

merekakendalikan.

Peralatankacayangpecahyangtelahterkontaminasidenganagen infeksiperludinyahinfeksi dengandisinfektansebelum

diautoklaf dan dilupuskan. Bagi peralatan kaca yang diguna

semula,ianyaperludinyahkontaminasiterlebihdahulu.

b. PenggunaanKimia(Disinfektan)

Perawatan secara kimia selalunya merujuk kepadapenggunaandisinfektan

Disinfektan digunakan sebagai kawalan sementara untukmengawal sisa yang berinfeksi sebelum sisa tersebut

disterilkanmenggunakanautoklafdanseterusnyadilupuskan

Bahanbahanyangberinfeksiperlulahdirandam sepenuhnyadidalam larutandisinfektan.Sebagaicontoh,slaidmikroskop

yang mempunyai mikrob di permukaannnya perlulah

direndamsepenuhnya

49


3.5 Pengendalianperalatandimakmal

3.5.1 BiologicalSafetyCabinet

a. Biological safety cabinet merupakan satu peralatan primer yang

efektifapabilamengendalikanageninfeksi(cth:patogen)

b. Amnya, terdapat 3 jenis biological safety cabinet iaitu Kelas 1,

Kelas2danKelas3

c. Penggunaanjeniskabinetbergantungkepadabiosafetylevelagen

infeksiyangdikendalikanolehpekerja.

d. Kelas 1 BSC memberi perlindungan kepada pekerja dan

persekitaran, tetapi tidak kepada produk. Pergerakan udara

menyerupaichemicalfumehood,bezanyaiamempunyaipenapis

HEPAdalamsystemekzosuntukmelindungipersekitaran

e. Kelas 2 BSC (Types A, Bl, B2, and B3) memberi perlindungan

kepadapekerja,persekitarandanjugaproduk

f. Kelas 3 BSC direka untuk mengendalikan agen mikrobiologi

biosafetylevelperingkat4.Ianyamenyediakanperlindunganyang

maksimumkepadapekerja

3.5.2 LaminarAirflowCabinet

a. Terdapat2jenislaminariaituhorizontaldanvertical

b. Keduaduanyabukanbiologicalsafetycabinet

c. Horizontal laminar air flow udara yang melalui penapis HEPA

dilepaskan kearah pekerja . Laminar jenis ini hanya menyediakan

perlindungankepadaproduk sahaja.Elakkanmenggunakan laminar

sekiranyamengendalikankulturmikroorganismayangberbahaya.

d. Vertical laminarair flowdigunakansebagaikawasanbersih (clean

area) untuk apa juga penyediaan yang tidak melibatkan

mikroorganismasepertipersampelanmakanan,pengeringan plate,

50


tisu kultur dll. Laminar jenis verticalmempunyai sash dan udara

dilepaskan ke persekitaranmelalui bawah sash tersebut. Seperti

laminarjenishorizontal,elakkanmenggunakannyasekiranyapekerja

mengendalikan patogen atau lainlain kultur mikroorganisma yang

berbahaya.

3.5.3 Autoklaf

a. Sebelummenggunakanautoklafuntukkalipertama,pastikananda

membacadanmemahamimanualyangdiberikanolehpengedar

b. Pastikan penutup botol cecair yang hendak diautoklaf ditutup

dengan longgar supayawap air yang terhasil semasa pemanasan

tidakmenyebabkanletupan

c. Perhatikanparasairsebelumprosespengsterilandilakukan

d. Jangan autoklaf cecair yang mudah terbakar atau yang mudah

meruapkeranabahanbahantersebutbolehmeletup

e. Pastikan pintu autoklaf dikunci sebelum beoperasi. Ini untuk

mengelakkanpelepasanstimtekanantinggisecaratibatiba

f. AdalahlebihbaiksekiranyadiletakkantandasepertiHotSurfaces,

KeepAwayatau lainlainperingatanberdekatandenganautoklaf

untukmengingatkanpekerjatentangbahayaautoklaftersebut

g. Janganbukaautoklafsebelumtekananturunkekosongatausuhu

bawah100C

h. Gunakan heatresistant glove apabila memindahkan botol dari

autoklafselepaspensterilandilakukan

3.5.4 Pengempar

a. Sebelum menggunakan pengempar untuk pertama kali, pastikan

anda membaca dan memahami manual yang diberikan oleh

pengedar

51


b. Elakkanmenggunakantiubpengemparyangretak.Iniadalahuntuk

mengelakkankepecahansemasapengemparberoperasi

c. Berat / isipadu sampel mestilah sama dengan sampel yang lain

ataupundengankawalansampel(blankcontrol)

d. Elakkan mengisi tiub yang mengandungi sampel sehingga

menyentuhpenutuptiubtersebut.

e. Tiub pengempar yang mengandungi mikroorganisma berbahaya

perludibukadidalambiologicalsafetycabinet

f. Apabila rotor berhenti, jangan buka pengempar, biarkan seketika

untukmengelakkanaerosoltersebar.

g. Semasa membuka tiub tersebut, pastikan sarung tangan dipakai

sekiranya sampel mengandungi mikroorganisma berbahaya. Ini

adalah kerana penutup tiub tersebut berpotensi untuk

dikontaminasiolehsampeltersebut

h. Selepasmenggunakanpengempar,bahagianbahagianpengempar

seperti tiub pengempar dan rotor perlu disterilkan sekiranya alat

tersebutmengemparsampelyangmengandungimikroorganisma

52


BAB4

4.0 BENGKELKEJURUTERAAN

4.1 PENDAHULUAN

Majikan (MARDI) perlu menyediakan keperluan asas peralatan

keselamatan dan kesihatan di setiap bengkel kejuruteraan. Peralatan

tersebutialahseperti;

a. Kotakkecemasandanubatanyangasas

b. PeralatankeselamatanyangmenepatipiawaianSIRIM

c. Uniform

d. Alatpemadamkebakaran

e. Alat perlindungan diri (topi, kasut, cermin mata keselamatn,

penutuptelingadll)

f. PapantandaUtamakanKeselamatan,postertatacarapenggunaan

alatpelindungdiri

4.2 PERATURANUMUMKESELAMATANDANOPERASI

Peraturanumumkeselamatan

a) Setiaporanghendaklahmemakaipakaiankemas,uniformbengkel

(bagimerekayangyang telahdibekalkanolehmajikan)dankasut

keselamatan(sebarangbentukseliperditegahsamasekali)semasa

dibengkel dan bengkel kejuruteraan. Cermin mata keselamatan

adalahdimestikandidalambengkeltertentu.

b) Pekerja bengkel yang mulamula sekali memasuki bengkel

hendaklah membuka semua tingkap dan memasang kipas ekzos

bagimengeluarkansemuagasberacunsekiranyaterdapatdidalam

bengkeldanjugamemastikanpengudaraandidalambengkel

53


c) Setiap pekerja bengkel mesti memastikan kawasan bekerja

diterangi dengan secukupnya oleh lampu yang disediakan.

Sekiranya terdapatkerosakanatau lampu tidakberfungsimaka ia

perlu dilaporkan dengan segera kepada pegawai bengkel yang

bertanggungjawabuntukdiperbaiki.

d) Kawasan kerja hendaklah dalam bersih sebelum sebarang kerja

kerjafabrikasidimulakan

e) Semua sampah, sisa bahan binaan dan bahan ujian mestilah

dibuangdalambakulsampahatautempattempatyangdikhaskan.

Janganbuangsampahdalamsinkiataudalamurinal

f) Semua peralatan pertukangan mestilah dikembalikan ketempat

asalselepasdigunakan.

g) Penggunapengguna bengkel dilarang makan dan minum serta

merokokdidalamnya

h) Semua arahan keselamatan khas di dalam bengkel mestilah

dipatuhi

i) Ruang bengkel tidak boleh digunakan sebagai bilik rekreasi

walaupunsemasarehatataucuti

j) Pelawat, pelajar dan fabricator luar tidak dibenarkan bekerja

sebelum atau selepasmasa yang ditentukan kecuali diiringi oleh

pegawaipengawasbengkeldanbengkelyangbertugas

k) Sisasisabahanbinaandanbahaneksperimanmestilahdibuangdi

tempattempatyangdisediakan

l) Orangorang yang tidak berkenaan tidak dibenarkan masuk ke

dalambengkelkecualidenganurusanresmi.

m) Kakitangan yang bertanggungjawab terhadap bengkel tertentu

sahaja dibenarkan menyimpan kunci. Salinan kunci hendaklah

disimpandiPejabatAm.

54


n) Meja dan ruang kerja mestilah dikemaskan setiap hari sebelum

meninggalkanbengkel

o) Kakitangandanpenggunabengkelmestilahmengetahuikedudukan

peralatanperalatan kecemasan seperti pemadam api, penyiram

kecemasan,kotakpertolongancemasdanlainlain.

p) Sebarang kemalanganmestilah dilaporkan secara bertulis kepada

PengarahPusatdanPegawaiKeselamatanBengkel

q) Sekiranyamendapati terdapat tumpahanminyakdilantaibengkel,

iamestilahdibersihkandandikeringkandengansegera

r) Bekalangas(LPG)danbahanbakerlain(diesel)mestilahdiletakkan

ditempatyangkhususdiluarbangunanbengkel

s) Semuagas,bahanapidansystempengalirangasmestilahditutup

denganselamatsebelummeninggalkanbengkel.

t) Pastikanpuncakuasaitusesuaidenganalatyangdigunakan.

u) Pili gas mestilah ditutup dengan sempurna sekiranya kerjakerja

kimpalandanmencanaidijalankandiruangkerjayangsama

v) Adalah dilarang sama sekali menggunakan plug yang telah

pecah/retak serta membuat sambungan terus kepada punca

elektrik

w) Semua peralatan elektrik mestilah dipastikan telah dibumikan

(grounded)dengansempurna

x) Semuakabelsambungan(extensioncord)yangdigunakanmestilah

didalamkeadaansempurna

y) Kabel sambungan (extension cord) tidakbolehdigunakan sebagai

kabelsambungankekal

55


z) Palamberbilang(multioutletplug)tidakbolehdigunakankecualiia

mempunyai sambungan litar pemutus (circuit breaker) untuk

mengelakkanlebihanbebanelektrik

aa) Semua kerjakerja pembaikan pendawaian elektrik hanya boleh

dilakukanolehkakitanganyangberkelayakkansahaja.

4.3 PERALATANKESELAMATANUMUM

4.3.1 Alatpemadamkebakaran

a. Pekerja bengkel perlu dilatih secukupnya berhubung dengan

bahayakebakaranditempatkerjamereka

b. Alatpemadamkebakaranmestilahdilabeldandinyatakandengan

jelaskesesuaianalatdanganjeniskebakaranyangberlaku

c. Jenisdankodalatpemadamkebakaranmudahalih;

ClassA: Kebakaranbiasa yangdisebabkanolehbahanmudah

terbakar seperti kayu, kain, kertas, getah dan

kebanyakkanplastic

ClassB: Kebakaran yang berpunca dari cecairmudah terbakar,

minyak,gris,tar,catberasaskanminyak,lakerdangas

mudahterbakar.

ClassC: Kebakaran melibatkan peralatan punca tenaga

elektrik dimana aliran elektrik menjadi medium

utama;

ClassD: Kebakaran disebabkan oleh logam yang mudah

terbakar seperti magnesium, titanium, zirconium,

sodium,lithiumdanpotassium

d. Alat pemadam kebakaran mestilah diletakkan ditempat yang

mudahdilihatumumdansenangdiambil

56


e. Jabatan Bomba adalah bertanggungjawab untuk memasang,

memeriksadanmenyelenggaraalatpemadamkebakaran

f. Alat pemadam kebakaran yang mengalami kebocoran, pin

keselamatanyangtercabut,terlindungdaripenglihatanumumatau

tergantung ditempat yang tidak sesuai perlu dilaporkan kepada

Pegawaiyangbertanggungjawab.

4.3.2 Pancuranmandikeselamatan(safetyshower)

Pancuran mandi keselamatan perlu disediakan di bengkel sebagai

sebagai langkah keselamatan jika badan pekerja bengkel terkena

semburanbahankimia.

a. Pekerja bengkel perlu mengetahui tempat terletaknya pancuran

mandikeselamatanyangterhampirdenganmereka.

b. Pekerja bengkel mesti tahu menggunakan pancuran mandi

keselamatantersebut

c. Jika berlaku tumpahan cecair menghakis, pekerja perlu

menyingkirkan bahagian pakaian yang terkena tumpahan bagi

mengurangkanrisikosentuhan . Iamestidilakukandibawahaliran

airpancurantersebut

d. Penyeliabengkelperludimaklumkansecepatmungkin jikaberlaku

kemalangan

4.3.3 Pancuranmatakeselamatan(Eyewashfountains)

Pancuran mata keselamatan perlu disediakan sebagai langkah

keselamatan jika berlaku percikan bahan kimia kedalam mata pekerja

bengkel

a. Pekerja bengkel perlu mengetahui tempat terletaknya pancuran

mandikeselamatanyangterhampirdenganmereka.

b. Penggunaankantasentuhtidakdigalakkanatassebabberikut

57


i. Jika cecair menghakis terpercik ke dalam mata, secara

semulajadi mata akan tertutup dan ini menyukarkan untuk

menanggalkan kanta sentuh tersebut, seterusnya boleh

menyebabkankerosakkanmata

ii. Terdapat beberapa jenis wap yang boleh meresap melalui

plastik yang membentuk kanta sentuh. Wap tersebut akan

terperangkap disebalik kanta sentuh menyebabkan

kerengsaanyangteruk.

iii. Kantasentuhbolehmenghalangairmatadaripadamelegakan

kerengsaan

c. Rendammataselama15hingga30minituntukmemastikan tiada

sisacecairmenghakis tertinggal.Lakukansemburandariarah luar

mata.

d. Maklumkan kepada pihak berkuasa dan pemerikasaan perubatan

susulan perlu dipertimbangkan kerana dikhuatiri telah berlaku

kerosakkanmatayangserius.

e. Pancuranmataperludiperiksa setiapminngubagimemastikan ia

berfungsidanmengelakkandaripembentukkanbacteria

4.3.4 Kitbantuanawal(Firstaidkits)

a. Kitbantuanawalmestidiletakkanditempatyangdiketahuiumum

dandigunakanuntuktindakansertamertajikaberlakukemalangan

kecil seperti luka dan melecur. Mangsa seterusnya boleh

mendapatkanrawatanperubatanataukhidmatrundingan.

b. Kemalangankecilyangtelahdiberikankhidmatbantualawalperlu

dilaporkankepadapenyeliabengkelkerana:

i. Kecederaankecilyangberlakumungkinpetunjukterdapatnya

keadaan tidak selamatdi tempat kerja,dan situasi iniperlu

dibetulkanuntukmengelakkankemalanganyanglebihserius

58


ii. Adalah penting untuk mendokumenkan kemalangan kecil

yang berkaitan dengan tempat kerja bagi tujuan

mendapatkanWang Tuntutan Pekerja jika kemalangan kecil

tersebut akan menyebabkan masalah kesihatan lain yang

serius

c. Pihak yang ditugaskan perlu bertanggunjawab memantau dan

menyelenggarakitbantuanawal.Logyangmen

keselamatan makmal

Documents