Kentsel Donusum Hukuku Kentsel Donusum Rehberi

KentselDnm

HukukuKentsel

DnmRehberi

KENTSEL DNM HUKUKU

KENTSEL DNM REHBER

Prof. Dr. Grsel NGRENProf. Dr. N. lker OLAK

Birinci Bask : Temmuz 2013 ISBN : 978-975-01646-3-7 Yaymcnn Ad : Grsel ngren Genel Yayn Ynetmeni : Grsel ngren Grafik Tasarm ve Uygulama : Murat Helvac Bask : Tor Ofset San. Tic. Ltd. ti. Akaburgaz Mahallesi 116. Sokak No:2 Esenyurt - stanbul Tel: (0212) 886 34 74 Faks: (0 212) 886 34 80 e-Posta: [email protected] Yayn Tr : Sresiz Hukuk Kitab

Copyright2013

ngren Hukuk BrosuMerutiyet Caddesi 102 K. 5 Beyolu stanbul

Tel: +90 212 292 56 23 Faks: +90 212 244 51 [email protected] www.ongoren.av.tr

www.kentseldonusumvehukuk.com

ngren Hukuk YaynlarYayn No: 5

ngren Hukuk Yaynlar nceki Yaynlar:nternet Hukuku 2006Mimari Eserler 2007Mzik Eserleri 2010

mar Planlar, mar Uygulamalar ve ptal Davalar 2011

gelecek ngrenlere,doru ve yararl iler yapsnlar diye...

NDEKLER

KENTSEL DNM HUKUKU KENTSEL DNM REHBERGR ............................................................................................................................ 15

BLM IGENEL OLARAK KENTSEL DNM ............................................................. 21A. KENTSEL DNMN TARHSEL GELM ............................................... 21B. KENTSEL DNMDE FARKLI AMALAR.................................................. 26C. KENTSEL DNM KAVRAMI ....................................................................... 31 1. KENTSEL DNM KAVRAMI ................................................................... 31 2. KENTSEL DNM YA DA KENT DNTRME TANIMI .................................................................... 32

BLM IIKENT YLETRME VE GZELLETRME AMALI KENTSEL DNM.............................................................................. 35A. 775 SAYILI GECEKONDU KANUNU DORULTUSUNDA KENTSEL DNM ........................................................................................... 36 1. YETK ................................................................................................................ 38 2. KAMULATIRMA ............................................................................................ 41 3. HAK SAHPLERNN PAYLARI ..................................................................... 42 4. MAR PLANLARI ............................................................................................ 53 5. YIKIM ................................................................................................................ 55 6. NAAT .............................................................................................................. 57 7. YARGILAMA .................................................................................................... 57B. 2985 SAYILI TOPLU KONUT KANUNU DORULTUSUNDA KENTSEL DNM ....................................................... 58 1. KONU ................................................................................................................ 58 2. YETK ................................................................................................................ 59 3. KAMULATIRMA ............................................................................................ 60 4. HAK SAHPLERNN PAYLARI ..................................................................... 60 5. MAR PLANLARI ............................................................................................. 62 6. NAAT .............................................................................................................. 63C. 5104 SAYILI KUZEY ANKARA KENTSEL DNM PROJES KANUNU DORULTUSUNDA KENTSEL DNM .................................... 64 1. KONU ................................................................................................................ 64 2. YETK ................................................................................................................ 64 3. KAMULATIRMA ............................................................................................ 64 4. HAK SAHPLERNN PAYLARI ..................................................................... 65 5. MAR PLANLARI ............................................................................................. 66

indekiler indekiler6 7

6. YIKIM ................................................................................................................ 67 7. NAAT .............................................................................................................. 67D. 5393 SAYILI BELEDYE KANUNU DORULTUSUNDA KENTSEL DNM ........................................................................................... 67 1. KENTSEL DNM VE GELM ALANI KAVRAMI .............................. 68 2. KENTSEL DNM UYGULAMALARINDA AMA VE KONU ............................................................................................. 70 3. KENTSEL DNM VE GELM UYGULAMALARININ KAPSAMI VE YETK .............................................. 73 a. Kentsel Dnm ve Geliim Projelerinin Kapsam .......................................... 73 a.1. Eskiyen Kent Ksmlarnn Yeniden nas ve Restorasyonu ....................... 75 a.2. Kentsel Dnmde Yeni naat .................................................................. 76 a.3. Kentsel Dnmde Restorasyon ................................................................ 77 a.4. Dzensiz Yaplam Bulunan Yerleim Yerlerinde Blgeleme Yaplmas .......................................................................................... 77 a.5. Yerleim Yerlerinin Deprem Risklerine Kar Glendirilmesi ................... 78 a.6. Kentin Tarihi ve Kltrel Deerlerinin Korunmasnn Salanmas ............ 81 a.7. Sosyal Donat Alanlar Oluturulmas ......................................................... 82 b. Kentsel Dnm ve Geliim Alan lan Kararnda Yetki ve Usul Kurallar ....................................................................................... 83 b.1. Kentsel Dnm ve Geliim Alan lan Kararnda Yetkili dare ............... 83 b.2. Kentsel Dnm ve Geliim Alan lannda Usul Kurallar ...................... 84 4. KENTSEL DNM VE GELM ALANI LANINDA

HUKUK ALTYAPI ........................................................................................... 87 5. KAMULATIRMA ............................................................................................ 92 6. HAK SAHPLERNN PAYLARI ..................................................................... 95 7. MAR PLANLARI ............................................................................................. 97 8. TEVHD VE FRAZ .......................................................................................... 98 9. YIKIM ................................................................................................................ 98 10. NAAT ............................................................................................................. 98

BLM IIIKENTN TARH, KLTREL VARLIKLARINI VE DOASINI KORUMA AMALI KENTSEL DNM ................................... 101A. YENLEME ALANI KAVRAMI .......................................................................... 101B. KONU .................................................................................................................... 102C. YENLEME ALANI UYGULAMASININ HUKUK ALTYAPISI ...................... 105D. YENLEME ALANINDA YAPILAN UYGULAMALAR ................................... 107 1. YENLEME ALANINDA PROJELER ............................................................ 107 a. Yenileme Alanlarnda Koruma Amal mar Planlarnn Uygulanmas ........ 107 b. Eski Eser Koruma ve Onarm Projeleri ........................................................ 109 c. Yeni Bina ve Dzenleme Projeleri ................................................................ 110

2. YENLEME ALANLARININ BELRLENMES............................................ 111 a. darenin Koordinasyonu ve zel Hukuk Kiilerinin Katlmnn Salanmas .................................................................................................... 111 b. Yenileme Alan lan Edilecek Blgenin Tespitine Ynelik almalar ........ 112 c. Yenileme Alan lan Kararnn Alnmas ....................................................... 113 3. YETK .............................................................................................................. 115 a. Belediyelerin ve l zel darelerinin Yetkileri .............................................. 115 b. evre ve ehircilik Bakanlnn Yetkisi ...................................................... 116 c. Bakanlar Kurulunun Yetkisi .......................................................................... 117 d. Yenileme Alanlarnda Kltr Varlklarn Koruma Blge Kurullarnn Yetkileri ........................................................................ 117 e. Yenileme Alanlarna zg Koruma Blge Kurulu Grevlendirilmesi ......... 119 4. YENLEME ALANI LANINDA USUL KURALLARI .................................. 120 a. Yerel Ynetimlerin Genel Karar Organ Tarafndan Salt ounlukla Karara Balanma Zorunluluu .................................................................... 120 b. evre ve ehircilik Bakanl Tarafndan Teklif Oluturulmas .................. 121 c. Bakanlar Kurulu Tarafndan Ay erisinde Karara Balanma ................. 121 d. Yenileme Alan lan Kararndan tibaren Bir Yl erisinde Uygulamaya Balanmas Zorunluluu ......................................................... 122 e. Yenileme Alan lan Edilecek Blgenin Minimum lleri ......................... 123 f. Yenileme Alan lan Edilecek Blgenin Nitelii ........................................... 124 g. Yenileme Alan lan Edilebilecek Blge ve Yenileme Uygulamalarnn Snr ................................................................................ 124 g.1. Yenileme Alan lan Edilecek Blgenin Nitelii ................................. 125 g.2. Yenileme Uygulamalarnn Snr ........................................................ 125 5. YENLEME ALANI LAN KARARININ SONULARI ............................... 127E. MAR PLANLARI ................................................................................................ 130F. NAAT ................................................................................................................. 130

BLM IVAFET (DEPREM) AMALI KENTSEL DNM ........................................... 133A. KONU .................................................................................................................... 138 1. Riskli Alanlarda ............................................................................................... 139 2. Riskli Yaplarda ................................................................................................ 140B. YETK .................................................................................................................... 141 1. Riskli Alan Belirlenmesinde Yetki.................................................................... 142 2. Rezerv Yap Alan Belirlenmesinde Yetki ........................................................ 146 3. Riskli Yap Tespit Yetkisi .................................................................................. 148C. KAMULATIRMA ............................................................................................... 154D. YIKIM .................................................................................................................... 170E. HAK SAHPLERNN ANLAMASI VE PAYLARI .......................................... 173 1. Riskli yaplarda ................................................................................................. 177 2. Riskli alanlarda ................................................................................................. 185


F. YARDIMLAR VE TEVKLER ........................................................................... 189 1. Riskli Yaplardaki Konut Sahibi ve Kiraclar iin Yardmlar ........................... 189 2. Riskli Alan ve Yaplardaki yeri Sahibi ve yeri Kiraclar iin Yardmlar .................................................................................... 190 3. Binay Kendi Yapmak steyenler iin Yardmlar .............................................. 191 4. Devlet ile Hak Sahiplerinin Anlaamamas Durumu ........................................ 192 5. Yoksul veya Dar Gelirlilere Yaplacak Olan Yardmlar .................................... 193G. MAR PLANLARI ................................................................................................ 193H. TEVHD VE FRAZ .............................................................................................. 198. NAATIN YAPIMI ............................................................................................... 201J. RSK TESPT RAPORLARINA TRAZ VE DAVA AILMASI .......................... 202 1.Risk Tespit Raporuna tiraz ................................................................................. 202 2. Risk Tespit Raporuna Dava Almas ................................................................ 204

BLM VKENTSEL DNM MAR PLANLAMASINDA YETK ............................... 209A. KLASK (PLAN TRLER AISINDAN) SINIFLANDIRMA .......................... 212 1. BLGE MAR PLANLARINDA YETK ....................................................... 212 2. EVRE DZEN PLANLARINDA YETK ................................................... 213 a. Yerel darelerin Yetkisi.................................................................................. 213 b. Merkezi darelerin Yetkisi ............................................................................ 214 3. MAR PLANLARINDA YETK ...................................................................... 214 a. Nazm mar Planlarnda Yetkili dare ........................................................... 215 b. Uygulama mar Planlarnda Yetki ................................................................ 216B. KURUMSAL SINIFLANDIRMA ......................................................................... 216 1.a. BYKEHR BELEDYELERNN MAR PLANLAMASI KONUSUNDA YETKLER ........................................................................... 216 1.b. BYKEHR BELEDYELERNDE LE BELEDYELERNN MAR PLANLAMA YETKLER .............................. 219 2. L BELEDYELER VE BYKEHR BELEDYES OLMAYAN LE BELEDYELERNN MAR PLANLAMA YETKLER ..................... 219 3. EVRE VE EHRCLK BAKANLIININ YETKS ................................. 220 4. TOPLU KONUT DARESNN MAR PLANLAMA YETKS .................... 223 5. DER KURULULARIN MAR PLANLAMA YETKS ........................... 223 a. Babakanlk zelletirme daresi Bakanlnn mar Planlama Yetkisi ................................................................................... 223 b. Kltr ve Turizm Bakanlnn mar Planlama Yetkisi ............................... 224C. KENTSEL DNM KAPSAMINDA MAR PLANLAMA YETKS ......................................................................................... 224 1. KENT YLETRME VE GZELLETRME AMALI KENTSEL DNMDE MAR PLANLAMA YETKLER ...................... 224 a. Bykehir Belediyelerinin Yetkileri ............................................................ 224

b. Bykehir Belediyesi Snrlar Dahilindeki le Belediyelerinin Yetkileri ........................................................................ 225 c. l ve le Belediyelerinin Yetkileri ................................................................ 225 d. Toplu Konut daresinin Yetkileri ................................................................. 226 e. evre ve ehircilik Bakanlnn Yetkileri .................................................. 227 2. YIPRANAN TARH VE KLTREL TAINMAZLARIN KORUNMASI AMALI KENTSEL DNMNDE MAR PLANLAMA YETKS ........................................................................ 229 a. Bykehir Belediyelerinin Yetkileri ............................................................ 229 b. Bykehir Belediyesi Snrlar Dahilindeki le Belediyelerinin Yetkileri ........................................................................ 230 c. l ve le Belediyelerinin Yetkileri ................................................................ 230 d. l zel daresinin Yetkileri............................................................................ 230 e. Koruma Kurulunun Yetkileri ........................................................................ 231 f. evre ve ehircilik Bakanlnn Yetkileri .................................................. 231 3. AFET / DEPREM RSKN NLEME AMALI KENTSEL DNMDE MAR PLANLAMA YETKS ........................... 233 a. evre ve ehircilik Bakanlnn Yetkileri .................................................. 233 b. Bykehir, l, le Belediyelerinin ve l zel darelerinin Yetkileri ........... 236 c. Dier Kurum ve Kurulularn Yetkileri ........................................................ 237 4. BAZI ZEL KANUNLAR KAPSAMINDA KENTSEL DNMDE MAR PLANLAMA YETKS .............................................. 237 a. Kuzey Ankara Dnm Projesi Kapsamnda mar Planlama Yetkisi ......... 237

BLM VIGENEL DEERLENDRME................................................................................... 241A. KENTSEL DNMN AMACI VE GEREKELER .................................. 243 1. KENTSEL DNM VE KENT DNTRME UYGULAMALARININ GEREKELER ...................................................... 243 a. Fiziki Olumsuzluklar ve Afet Riskinin nlenmesi ....................................... 243 b. Dzenli, Salkl ve Estetik Kentlemenin Salanmas................................ 244 c. Tanmaz Kltr Varlklarnn Korunmas .................................................... 244 2. KENTSEL DNM UYGULAMALARININ AMA VE HEDEFLER ................................................................................. 245B. KENTSEL DNM MODELLER ................................................................. 246 1. KENTSEL DNM MODELLER ........................................................... 246 a. Gecekondu Kanunu Uygulamas .................................................................. 247 b. Tapu Tahsis Belgesi Verilmesi Yoluyla Dnm Uygulamas .................... 248 c. Belediye Kanunu Kentsel Dnm ve Geliim Uygulamas ...................... 249 d. Yenileme Alan Uygulamas ......................................................................... 250 e. Afet Riskinin nlenmesine Ynelik Dntrme Uygulamas .................... 251 2. KENTSEL DNMDE UYGULAMA EKLLER .................................. 252 a. Salklatrma ............................................................................................... 253


b. Yeniden Yapma ............................................................................................. 253 c. Kentsel Yenileme .......................................................................................... 253C. KENTSEL DNM MODELLERNN GENEL DEERLENDRMES ............................................................................ 253 1. GECEKONDU ALANLARININ ISLAH VE TASFYES ............................. 254 2. TAPU TAHSS UYGULAMASI ...................................................................... 254 3. BELEDYE KANUNU KENTSEL DNM UYGULAMASI ................. 255 4. YENLEME ALANI UYGULAMASI ............................................................. 256 a. Yenileme Alan lan Edilmesinin Amac ....................................................... 256 b. Yenileme Uygulamasnn Koruma Faaliyetlerine Uygunluu ...................... 256 c. Anayasaya Aykrlk Sorunu ......................................................................... 256 5. AFET RSK ALTINDAK ALANLARIN DNTRLMES UYGULAMASI .......................................................... 258D. 6306 SAYILI AFET RSK ALTINDAK ALANLARIN DNTRLMES HAKKINDA KANUN ..................................................... 258 1. 6306 SAYILI KANUNUN AMACI ................................................................. 258 2. AFET RSKNN BELRLENMESNDE KAVRAMLAR ............................. 259 3. AFET RSKNN NLENMESNE YNELK UYGULAMALAR ............. 260 a. Risk Tespitinin Yaplmas ............................................................................. 260 b. Tahliye ve Ykmlarn Gerekletirilmesi ..................................................... 261 c. Yeniden Yaplama ........................................................................................ 261 4. AFET RSK ALTINDAK ALANLARIN DNTRLMESNDE YETKL DARE(LER) ..................................... 262 a. Karar Srecinde Yetkili dareler ................................................................... 263 b. Uygulama Srecinde Yetkili dareler............................................................ 263 5. AFET RSKNN NLENMES UYGULAMALARININ DENETLENMES ............................................................................................ 264 6. AFET RSKNN NLENMES UYGULAMASINDA UYGULANMAYACAK KANUNLAR ........................................................... 266 a. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu ............................................. 266 b. Ky Kanunu ................................................................................................. 266 c. Orman Kanunu .............................................................................................. 267 d. Kamu hale Kanunu ...................................................................................... 267 e. Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu ................................................ 267SONU ........................................................................................................................ 268

EK 1: 6306 SAYILI AFET RSK ALTINDAK ALANLARIN DNTRLMES HAKKINDA KANUN .............................................. 275

EK 2: 6306 SAYILI AFET RSK ALTINDAK ALANLARIN DNTRLMES HAKKINDA KANUNUN UYGULAMA YNETMEL ....................................................................... 291

EK 3: KAMUNUN MLKYETNDE VEYA KULLANIMINDA OLAN YERLERDE KENTSEL DNM VE GELM ALANI LAN EDLMESNN USUL VE ESASLARINA LKN TEBL ............. 337

EK 4: DNM PROJELER ZEL HESABI GELR, HARCAMA, KRED VE KAYNAK AKTARIMI YNETMEL ..................................... 340

EK 5: 13 EKM 2012 TARHL BAKANLAR KURULU KARARI; 6306 SAYILI KANUN KAPSAMINDA HAK SAHPLERNCE BANKALARDAN KULLANILACAK KREDLERE SALANACAK FAZ DESTENE LKN KARAR ............................. 359

EK 6: 5393 SAYILI BELEDYE KANUNU MADDE 73.......................................... 364

EK 7: 5366 SAYILI YIPRANAN TARH VE KLTREL TAINMAZ VARLIKLARIN YENLENEREK KORUNMASI VE YAATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUN ................... 368

EK 8: 5366 SAYILI YIPRANAN TARH VE KLTREL TAINMAZ VARLIKLARIN YENLENEREK KORUNMASI VE YAATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA KANUNUN UYGULAMA YNETMEL ...................................................................... 375

EK 9: 644 SAYILI EVRE VE EHRCLK BAKANLIININ TEKLAT VE GREVLER HAKKINDA KANUN HKMNDE KARARNAME ......................................................... 386

EK 10: 2985 SAYILI TOPLU KONUT KANUNU ..................................................... 423

EK 11: 5104 SAYILI KUZEY ANKARA GR KENTSEL DNM PROJES KANUNU ................................................................... 435

EK 12: 775 SAYILI GECEKONDU KANUNU .......................................................... 439

EK 13: 2981 SAYILI MAR VE GECEKONDU MEVZUATINA AYKIRI YAPILARA UYGULANACAK BAZI LEMLER VE 6785 SAYILI MAR KANUNUNUN BR MADDESNN DETRLMES HAKKINDA KANUN .................. 458

NSZ

lkemiz byk depremlere neden olan fay hatlar zerindedir. Bu kapsamda insanlarn salkl ve gvenli bir hayat srecekleri kentlerin varl nem tamaktadr.

Son krk yla bakldnda; kamu ynetimi almalarnn salkl ve dzenli kentler oluturamaya yetmedii grlmektedir. Trkiyede-ki yaplarn te biri can gvenlii riski tamaktadr. Konut, sanayi ve ticaret blgelerinin yanl yerletirilmesi doa tahribatna neden olmu; evreyle uyumsuz, mutsuz ve huzursuz insanlar oalmtr.

Bu sonular kentsel dnm adyla yaygn bir deiim hareke-tini gerekli klmtr.

1999 ve 2011 depremlerinin ykc etkilerinin, insanmz bilinlen-dirmesi ve onlarn dikkatini salksz yaplamaya ekmesi sonucu, bu deiim hareketi kamu ve zel sektr ibirlii ile toplumca benimsen-mitir.

Devraldmz doay daha iyi brakabileceimiz; dzenli, salkl ve gzel ehirler yaratabileceimiz bir frsat olumutur.

evre ve ehircilik Bakanlnn denetiminde, belediyeler tarafn-dan yrtlecek kentsel dnm almalar, uygulamaclar ve pay-dalarn tarih nnde snava karmtr.

Kentlemeyi yeniden kurgulayp; gelecek nesillere dzenli, salkl ve gzel ehirleriyle iyi bir yaam brakmak olanana bu almay elinde tutan herkes kendince sahiptir.

Bu vesile ile zerimize den grevi hakk ile yerine getireceimi-ze, bizden nceki zaaflar tekrarlamayacamza gnlden inanyoruz.

Yaplamas ve ulamyla karmaadan uzak, dzenli; sosyal ve kltrel yaplar ile fiziksel ve ruhsal salmz koruyan bir kent olu-tururken, 1980lerden sonra ihmal ettiimiz estetik ve sanat da dikkate almak ileride takdirlerle hatrlanmamza neden olacaktr.

Kentsel Dnm Hukuku14

Bakanlk yneticileri ve belediye bakanlarnn; kentsel dnm frsatyla yeni semtler, yeni mahalleler ve kent meydanlar olutururken, Dnya ve Trkiyedeki niversitelerin mimarlk fakltelerinin ve ehir planlama blmlerinin nde gelen hocalarna ve uygulamann marka-lam mimar ve tasarmclarna kentsel tasarmlar yaptrarak, gelecee gzellikler brakma olanana sahip olmalar heyecan vericidir.

Bu alma ile; hukuka ve bilimsel kurallara uygun srdrld mddete halkmzca desteklenecek kentsel dnm seferberliinde, biz de kurallar aklayarak kamu yneticilerine ve uygulayclara kat-kda bulunmaya altk.

Bu dncelerle, kentsel dnmn tm paydalarna kolaylklar diliyoruz.

Prof. Dr. Grsel ngren Prof. Dr. N. lker olak

GR

Bu alma; kentsel dnm paydalarn bilgilendirmek, kentsel dnm uygulamalarnda ortaya kabilecek hukuki sorunlar nle-mek, yasal altyapy ynlendirmek ve yarg yerlerinde grlecek olan kentsel dnm davalarnda kullanlacak akademik grleri olutur-mak amacyla hazrlanmtr.

Kent; sosyo-ekonomik ve kltrel zellikleri, ynetim durumu ve nfusu bakmndan krsal alanlardan ayrt edilen, hem tarmsal hem de tarm d retim, datm ve denetim ilevlerinin topland, teknolo-jik gelime derecelerine gre belirli bir byklk, heterojenlik ve b-tnleme dzeyine varm; cemiyet tipi ilikilerin olduu, dourganlk orannn krsal kesime gre dk kald; ekirdek aile tipinin, ikincil toplumsal ilikilerin, toplumsal farkllama, uzmanlama ve hareketli-liin yaygn olduu; eitim ve retimin younlukla yapld yerleim alanlar olarak tanmlanabilir.1

Kentleme ise dar anlamda, kent saysnn ve ehirlerde yaayan nfusun artmasn anlatr. Kentsel nfus, doumlarla lmler arasndaki farkn doumlarn lehine olmas sonucunda ve ayn zamanda kyler ile kasabalardan gelenlerle, yani glerle artar. Gelimekte olan lkelerin ehirlerinde, dourganlk eilimleri azaldndan, ehirleme daha ok kylerden ehirlere olan nfus akmyla beslenir. Kentleme yalnzca bir nfus hareketi deildir. Toplumun, sosyal ve ekonomik deimelere de ayak uydurmasdr. u halde kentleme iin sadece demografik bir tanm vermek yanltr. Kentleme geni anlamyla; sanayilemeye ve ekonomik gelimeye kout olarak ehir saysnn artmas ve bugnk ehirlerin bymesi sonucunu douran; toplum yapsnda artan oranda

1 Hilal Susmaz, Cevdet Emin Ekinci, Salkl Kentleme Sreci Esaslar, e-Journal of New World Sciences Academy 2009, Volume: 4, Number: 1, Article Number: 3C0002, http://perweb.firat.edu.tr/personel/yayinlar/fua_36/36_61572.pdf

Giri Giri16 17

rgtleme, i blm ve uzmanlama yaratan, insan davran ve ili-kilerinde ehirlere zg deiikliklere yol aan bir nfus birikimidir.2

Her almann nceden planl olarak yaplmas baarnn temel ilkelerinden biridir ve kaynak israfn nler. Plana aykr i yaplmas-nn nlenmesi baz hukuk kurallarnn ve yaptrmlarn getirilmesi ile salanr. Bir lkedeki finans, d siyaset, kltr gibi alanlarn yan sra imar ve kentleme konularnda da planlamalarn yaplmas gereklidir. Mimarlk, mhendislik ve tasarm kurallar dorultusunda kentleme, yerleme ve yaplama da etkili bir biimde planlanabilmektedir. Kent-leme, yerleme ve yaplama planlamas; imar planlar yoluyla lke, blge, ehir, ile ve daha kk apl arazi leklerinde gerekletiril-mektedir.

Bir kentin kurulmas aamasnda veya var olan kentin gelitirilmesi iin; kent alannn fiziki ve corafi durumunu, zemin koullarn, doa ve dier kent ve yerleim yerleri ile olan ilikilerini de gz nne alarak orada salkl, dzenli ve estetik bir yaplama planlanmaldr. Bu plan-lama imar planlar aracl ile yaplr. mar planlarna gre yerleim salandnda konut alanlar, ticaret merkezleri, sanayi ve sosyal yaam olanaklar dengelenerek uzun vadeli salkl, dzenli ve estetik bir kent yaam oluturulur. Doaldr ki iyi planlanm alanlar bile aradan uzun sre getikten sonra yetersiz kalabilir veya kent dokusu eskiyebilir ya da bozulabilir yahut doal afet tehlikesi ortaya kabilir. Bu sebeplerle deiiklik veya dnm gerekebilir.

Ancak bir blge, imar plan bulunmadan yerleime almsa ya da yaplan imar planlarna aykr biimde yerleim ve yaplama sz konusu olmusa; o durumda insan yaam iin tehlikeli bir sre ba-lamtr. Ya deprem, sel gibi afetlere ak bir yerleim veya yaplama sz konusudur ya da sanayi alanlar ile konut alanlarnn i ie girdii, insanlarn sosyal iliki ve dinlenme alanlarnn yetersiz olduu salk-sz kentleme sz konusudur. irkin ve estetikten uzak bir yaplama da yaam keyfini azaltr, insanlar uzaklatrr. Doann ve doal kay-naklarn kt kentleme sebebiyle -ksa srelerde yenilenemez ekilde- zarar grd de unutulmamaldr.

2 Hilal Susmaz, Cevdet Emin Ekinci, Salkl Kentleme Sreci Esaslar, e-Journal of New World Sciences Academy 2009, Volume: 4, Number: 1, Article Number: 3C0002, http://perweb.firat.edu.tr/personel/yayinlar/fua_36/36_61572.pdf

Kentsel dnm; yaplama srecinde imar plan bulunmayan ya da imar planlarna aykr yaplanm yerlerin, imar planlama faaliyet-lerinin temel amalarna uygun hale getirilmesi iin iyiletirilmesi ve eskiyen, bozulan kent dokusunun yenilenmesinin toplu addr.

mar; bir yeri ele alp, hayat artlarn iyi yaamaya uygun hale getirmektir. mar planlamas ise, imar edilecek alann tm temel zelliklerini haritalarn zerinde gsterip, alandaki yerlerin kullanm biimlerinin belirlenmesidir. mar planlamas ile elde edilecek iyi yaam; dzenli, salkl ve estetik olma unsurlarn kapsamaktadr. mar planlama faaliyetlerinin temel amalar olan dzenli, salkl ve estetik bir yaamn ve ehirlemenin salanmas hedefi, plansz ya da plana aykr yaplaan alanlarda gerekletirilemez. Planl kentleme hedefle-rinden uzak yaplam yerlerin bu olumsuzluunun giderilmesi kent-sel dnm yoluyla salanmak istenmektedir. Bu balamda kentsel dnm uygulamalar, plansz ya da plana aykr yaplam yerleim yerlerinin, dzenli, salkl ve estetik bir kimlie kavuturulmasna y-nelik imar iyiletirmeleri olarak karmza kar. Yaplam bir yerle-im yerinin imar sorunlar zlmek suretiyle, o yerin dzenli, salkl ve estetik bir kimlie kavuturulmasna ynelik idari uygulamalara da kentsel dnm denir.3

Yine kentsel dnm; kentsel gelimenin toplumsal, ekonomik ve mekansal olarak yeniden ele alnd ve kentteki sorunlu alanlarn d-zenli, salkl ve estetik hale getirilmesi iin ykm, yeniden yapm, canlandrlmas veya yeniden yaplandrlmas iin proje retilmesi ve uygulama yaplmasdr.

Bu balamda dzenli kent; konut alanlar, eitim, kltr ve sosyal alanlar, ticaret alanlar ve sanayi alanlar ile yeterli ulam olanaklar-nn varl dorultusunda insanlarn karmaadan uzak hareket edebil-dikleri ve yaamlarn srdrdkleri toplu yerleim yeridir. Dzensiz kentleme bir karmaa etkisi ve huzursuzluk yaratacandan bir mddet sonra o alanda su oran da artmaya balar.

Salkl kent ise orada yaayanlara, fiziksel yaplanmadan sosyal hizmetlere, elence ve rahatlama etkinliklerine, teknik altyapdan eko-nomik yapya ve kltrel deerlere dein yaamn her alannda her tr-den kolayl ve olana; fiziksel ve ruhsal salk hedefine en uygun

3 Nusret lker olak, mar Hukuku, stanbul, 2010, s. 778 vd.

Giri Giri18 19

biimde sunan yerlemelerdir. Doal afetlerin ykc etkilerinin nle-nebilecei yerleim planlar ve evre kirliliinin nlenmesine ynelik altyap almalarnn etkin yapld kentler salkl kentlerdir. Salkl kentte yalnzca bugnn gereksinimlerinin karlanmasyla yetinilmez. Yarnn kuaklarna nasl bir evre braklaca sorusu bugnn yat-rmlarna da yn verir.4

Estetik kent ise, tasarmlar ile bo alanlar ve yaplarn sanatsal bir haz oluturduu kentsel yapdr. Estetik; sanat zevkine sahip kiiler ve verimli fonksiyonlar izebilen kiilerin birlikte almas ile, sanat eseri niteliindeki yaplar ve insanlarn esriklik iinde vakit geirecei aal ve su etkili alanlar ile kentsel bazda kolayca salanabilir. Bu ynde oluturulacak mahallelerin ve kent meydanlarnn; apsz, kaba ve gdk uygulamac, ihaleci ve alanlar yerine, byk niversitele-rin mimarlk fakltelerinin ve ehir planlama blmlerinin nde gelen hocalarna ve uygulamann nde gelen mimar ve tasarmclarna tasar-latlmas denenmesi gereken bir yntemdir.

Anayasamzn 56. maddesinde; herkesin salkl ve dengeli bir ev-rede yaama hakkna sahip olduu ve evreyi gelitirmenin Devletin ve vatandalarn devi olduu belirtilmi, 57. maddede de; Devletin ehirlerin zelliklerini ve evre artlarn gzeten bir planlama evre-sinde konut ihtiyacn karlayacak tedbirleri almakla ykml olduu dzenlenmitir5.

Dnyada ve Trkiyede dzenli ve salkl kentlerin oluturulmas iin evre planlar ve imar planlar baznda kamusal planlama yapl-makla birlikte, bu planlara uygun yaplama denetimleri yaplmasnda maalesef baarsz olunmutur. lkemizin inaat sektr yeterince deneyime ve teknolojiye sahip, ancak i dzenli yaplama iin imar planlarna uymaya geldi mi maalesef baarszlk sz konusudur. na-atlar ve arsa sahipleri mlklerinin rant elde etmesi iin tm planlar deitirmek istiyor, her yere bina dikmek ve bu binalar da gklere yk-seltmek istiyorlar. Belediyeler yaklak krk yldr imar planlarna uy-mayan yaplara gz yummu, bir mddet sonra Merkezde (Ankarada)

4 Hilal Susmaz, Cevdet Emin Ekinci,Salkl Kentleme Sreci Esaslar, e-Journal of New World Sciences Academy 2009, Volume: 4, Number: 1, Article Number: 3C0002, http://perweb.firat.edu.tr/personel/yayinlar/fua_36/36_61572.pdf

5 nc Kentsel Dnm ve T.C. Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl, Kentsel Dnmde Model Araylar, Ankara, 2011, s.157.

izilen planlar da deitirerek, yeil alanlar ve sosyal donat alanlarn dahi buralara da bina dikmek iin planlardan kaldrmlardr. Bu neden-lerle salkl ve dzenli kentleme gerekleememitir.

Dier yandan evre ve imar planlarn yapan bakanlklar ve beledi-yeler; sradan ehir planclarnn sadece ileve ynelik izdii planlarla yetinerek, sanat ieren yeni yaklamlar ve tasarmlardan ne yazk ki uzak duruyorlar. Kamu yneticilerinin ya tasarm yaparak planlar izen ehir planclarn toplayarak ya da sanat kiiliine sahip tasarmclarla ehir planlama ilkelerini uygulayan teknik kiileri bir araya getirerek estetik kentler oluturmalar lkemizin en nemli gereksinimlerinden biridir. Bu ekilde tasarlanan estetik kentler; hem dier insanlarn bura-ya yerlemesini salayarak cazibe merkezleri oluturacak, burada olan herkesin bir kazan elde etmesine neden olacak, hem de yabanclarn turistik ziyaret yapmasn ve de gayrimenkul almasn salayacandan lkeye yurt dndan da para gelecektir.

Kentlerdeki bozuk yaplama ve yaratt sorunlarn modern ehir-cilik ilkeleri ve planlama esaslarna uygun olarak yeniden yaplandrl-masn salamak iin Dnyada 1850lerden ve Trkiyede 1980lerden itibaren kentsel dnm projeleri gndeme gelmitir.

Bu projelerle kentsel dnm iin amalanan; afetlere dayanksz olan, zemin artlarna uygun olmayan, eskiyen, terk edilen, ypranan kentsel dokunun deitirilerek yeniden kente kazandrlmasdr.

Kentsel dnm salayabilecek birka nemli ara vardr. Bun-lar kent planlamas, kentli olma bilinci ve hukuki dzenlemedir. Kentli olma bilinci sosyolojinin ve siyasetin konusu, kent planlamas mimar-lk ve mhendislik konusu olduundan almamz; yasal dzenlemele-ri inceleme ve nerilerde bulunma hakknda olacaktr.

Bizler kentsel dnmn; bir marka olarak Trkiye ve stanbulu Cumhuriyetin 100. yl olan 2023 hedefine tayacana, stanbulu Dnyaca imrenilen bir ehir haline getireceine, olas depremin zarar-larn nleyeceine inanmaktayz.

Kentsel dnm, kent yamaclar ve rantlarna hizmet eden bir belediyecilik anlaynn 40 ylda biriktirdii enkazn da temizlenme frsatdr.

Kentsel dnmn Trkiye iin byk bir frsat olduuna inan-dmzdan; dnmn her koulda uygulanmas gerektiini dn-

Giri20

mekte ve kervan bazen yolda dzelir rneiyle karlan kanunlar ve ynetmeliklerdeki hatalarn veya ortaya kan eksiklerin uygulama es-nasnda kolayca dzeltilebileceine gvenmekteyiz.

Kentsel dnm; imar planlamalar ve kentsel tasarmlar yoluyla nce il baznda ele alnmal, il baznda ele alma esnasnda Trkiye b-tn ve blge leinde dier evre illerle koordinasyon salanmaldr. l bazl dzenlemeler yapldktan sonra da evre ileler gz nnde bu-lundurularak ile baznda kentsel dnmn ele alnmasnn yararna inanyoruz. Bu sebeple de evre ve ehircilik Bakanlnn merkezi bir g olarak; nce tm Trkiye ve sonra tek tek stanbul, Ankara, zmir gibi illerimizi, sonrasnda salksz kentleme ile afet/deprem tehlikesi altndaki dier illeri kapsayan btnsel planlamalar yapmasn yarar-l buluyoruz. Ancak Bakanln, kentsel dnm almalarn halkn temsil edildii yerel ynetim birimleri olan belediyelerle birlikte ger-ekletirmesi, belediyeleri devre d brakmamas katlmc ynetim iin bir baka gerekliliktir.

Kentsel dnm sonrasnda, bir yanda depreme dayankl yapla-ra dier yanda ise geni yollar, yeil alanlar ve parklar, kltr ve spor alanlar, temiz hava ve su ile salkl bir evreye kavuma inancndayz.

BLM I

GENEL OLARAK KENTSEL DNM

A. KENTSEL DNMN TARHSEL GELMKentsel dnm uygulamalar ilk olarak, 19. yzylda Avrupada

yaanan kentsel byme hareketleri sonucunda, baz blgelerin yklp yeniden yaplmas (kentsel yenileme) eklinde ortaya kmtr. Bu d-nemde kamu sektr ynetimli liderlik modeli ile gerekletirilen kent-sel dnm sreleri iki farkl temele dayanmaktadr. Bunlar 1851de ngilterede karlm olan ve kentsel politikalar reten Konut Kanunu ve 1851-1873 yllar arasnda Fransada, Paris kenti iin geliim m-dahaleleri gerekletiren Vali Haussmannn operasyonlardr. Endstri Devrimi sonrasnda, Avrupann byk kentlerinde ii snfnn iinde bulunduu insanlk d koullar, birok dnr ve plancy etkilemi ve ilk kentsel dnm fikrinin ortaya kmasn hzlandrmtr. te yandan yeni ehircilik ve kent mimarl akmlar dorultusunda Av-rupa ehirlerinde byk parklar ve bulvarlar yaplmtr. Zaman iinde kentsel dnm srecinin politik ve ekonomik yaps, ulusal geliim-den, kresel btnleme hedefine ynelerek, kentsel planlama srecini de deitirmitir. Bu nedenle, dnyadaki kentsel dnm uygulamala-rnda farkl dnemlere farkl yaklamlar sergilendii sylenebilir.6

20. yzyln ilk yarsnda ngilteredeki Bahe Kent Hareketi ve Yeni Kentler Hareketine paralel olarak gelien Modernist Hareket, kentlerdeki yenileme stratejilerine nclk etti. Modernist Hareket kentin salksz ksmlarnn yklmas, daha fazla yeil alan ve yksek

6 Grler, E., Kentsel Yeniden retim Sreci zerine Karlatrmal alma: stan-bul rnei, Kentsel Dnm Sempozyumu Bildiriler Kitab, Yldz Teknik ni-versitesi Basm Yayn Merkezi, 2003, stanbul, s.141

Genel Olarak Kentsel Dnm 23Kentsel Dnm Hukuku22

ktlelerle yeniden planlanmas zerine kurulmutu. Bu hareketin ortaya k ile Avrupada Paris bata olmak zere pek ok kent yklp, mo-dernist ilkelere gre yeniden yaplmt. kinci Dnya Sava ile birlik-te, kentlerde byk ykmlarn meydana gelii, kentlerin yeniden ina edilmesi stratejisini gndeme getirdi. Bu dnemde merkezi ynetimin nclnde yeniden yaplanma politikalar ortaya konuldu. 1949da ABDde kabul gren Konut Yasas ile birlikte kentsel yenilemenin ku-rumsallamas saland. Yine ayn dnemde, merkezi ynetimler yerel ynetimlere kentsel planlamann ilkelerini ieren rehberler sunmutu. 1940larn ikinci yarsnda kentsel yenileme ile birlikte, banliyle-menin balamas ve kentsel geliim kavram ortaya kt. 1960lar ve 1970lerin balarnda ise kentsel iyiletirmeye ncelik verilerek, fizik-sel bozulma ile toplumsal bozulma arasndaki dorudan balant ar-tk kabul edilmi ve projelerde daha toplumsal bir strateji izlenmeye balanmt. Dnemin dnm projelerinde kenar mahalleler ve kent eperleri ncelik kazand. Merkezi ynetimin nderliinde gelitirilen ve etkileri az olan bu projeler, kentsel dnmn yalnzca fiziksel de-il toplumsal ynlerini ele alan yaplaryla byk nem kazanrken, kent merkezleri ve yoksul mahallelerin iyiletirilmesi ve yenilenmesi-ni merkezi ynetimin ncelikli politikas haline getirmiti. 1970lerin sonlarna doru, kent merkezlerindeki bozulmann tek nedeninin sos-yal faktrler olmad, ekonomik ve yapsal nedenlerin de etkisi ol-duu belirlendi. 1980lerin dnm projelerinin odanda ise kentin boaltlm, atl ve knt haline gelmi alanlarnn ekonomik olarak canlandrlmas vard. Geleneksel limann tekrar inaasyla birlikte, bir deniz mzesi, Imax sinemas, drt yldzl otel ve eitli lokantalar ieren Rotterdam Waterstad, bu yntem iin iyi bir rnek oluturabilir. 80lerde kentsel dnm projelerinin byk bir ounluu, kamu ve zel sektrn ibirlii ile gerekletirildi. Kamu sektr, temel altyap sunumu ve arazi slahn salayarak, kentsel dnm yaplacak olan blgeye zel sektrn ilgisini ekip, proje ortaklklar konusunda da kurumsal rgtlenmeyi kurma roln stlendi. 1990 sonras kentsel dnmde kullanlan en yaygn mdahale biimi, kentsel iyiletirme ve yeniden canlandrma oldu. ok aktrl ve ok sektrl dnm sreleri bu dnemde kabul grd, kamu ve zel sektrn yannda g-nll kurulular, sivil toplum rgtleri ve farkl toplumsal kesimler de projeye katlmalar iin tevik edildi. Tarihi ve kltrel miras ile ekono-

mik gelime arasndaki ban neminin anlalmasyla da bu dnemde, kentsel koruma kavram kentsel dnm iinde n plana kt.7

lkemizde cumhuriyet dneminde balayan kentleme hareketleri, 1950lerde kyden kente ge bal olarak hzlanm, kentler bu duruma hazr olmadndan salksz kentlemenin tohumlar atl-mtr. 1950lerde sanayi sektr ykselie geerken tarm sektrnde gerileme yaanmtr. Tarmda makinelemeye bal olarak igc tale-binin azalmas, bu sektrde alan igcnn kente gn tetiklemi-tir. Sanayilemenin hzlandrd kentleme sreci, beraberinde zellik-le youn g alan Ankara, stanbul, zmir gibi kentlerin kontrolsz bir biimde bymesini de getirmitir. Bylesine byk bir nfus artna hazr olmayan byk kentlerde ge bal olarak konut sorunu orta-ya km, bu da beraberinde g edenlerin kendi konut sorunlarn kendilerinin zmesini yani gecekondular getirmitir. Birok lkede olduu gibi, Trkiyede de, zellikle 1980 sonras ulusal ve uluslararas sermayenin kr gdsnn n planda olduu konut projeleri sonucun-da, kentlerin gereksiz yaylmasna, kltrel, tarihi ve doal zenginlik-lerin tahribine, ekonomik, toplumsal ve evresel srdrlebilirlik il-kesine kar, kamu kaynaklarnn verimsiz kullanmna, ayn zamanda israfna, yerele zg olmayan, toplumsal eitsizlii, dlamay ve ku-tuplamay artran kentsel mekanlarn tremesine yol amtr.8

Bu sebeplerle oluan kentsel mekanlar dnme ve yenilenmeye ihtiya duymaktadr. lkemizde9 hemen hemen her ilde dzenli kent geliimine uymayan, teknik altyap ve dier donatlardan yoksun, eko-nomik olarak zayf ve sosyal olarak knt ierisinde olan, su oran-larnn ykseldii alanlar mevcuttur. Bu alanlar gerek anlamda kent-sel dnme ihtiya duymaktadr.10

Sonuta 1950li yllarda sanayilemenin etkisi ile kentlere g, hz-

7 Derya Karada, Kentsel Dnmn Tarihi, www.arkitera.com, http://v3.arkitera.com/spotlight.php?action=displaySpotlight&ID=67&year=&aID=794

8 Baknz Sekmen, S., Kentsel Dnm zerine Bir Model nerisi: zmir Ferahl Mahallesi rnei Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Yksek Li-sans Tezi, zmir, 2007 ve iman A., Kentsel Dnm Uygulamalar, TMMOB Samsun Kent Sempozyumu, 27 -29 Kasm 2008, Samsun.

9 2012 yl itibaryla.10 A. iman, D. Kibarolu, Dnyada ve Trkiyede Kentsel Dnm Uygulamala-

r, http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf


l bir nfus artnn da katksyla kentlerin bymesi, gecekondula-mann ba gstermesi ve kt yaplama kentleme konusunda kt bir tablo ortaya karmtr. Sorunun zm; kalknma planlamas, ehir planlamas, sosyoloji, mimarlk, finans ve hukuk alanlarnda birok almann yaplmasn gerekmektedir.

Kentsel dnm srecinde kitabmzn konusu olan hukuki alanda yaplan almalar yle sralayabiliriz:

1966 ylnda Gecekondu Kanunu yrrle girmitir. Bu Ka-nunun amac; mevcut gecekondularn slah, tasfiyesi ve yeniden gece-kondu yapmn nlemek ve bu amalar dorultusunda tedbirler almak olarak belirlenmitir. Bu Kanuna ilk kentsel dnm uygulamas ola-rak baklabilir.

1984 ylnda 2981 sayl mar ve Gecekondu Mevzuatna Ay-kr Yaplara Uygulanacak Baz lemler ve 6785 Sayl mar Kanununun Bir Maddesinin Deitirilmesi Hakkndaki Kanun yrrle sokularak kentsel dnmde bir baka dolayl aba ortaya konmutur. Bu Kanunun amac imar ve gecekondu mevzuatna aykr olarak ina edilmi ve ina halindeki btn yaplar hakknda uygulana-cak ilemleri dzenlemek olarak belirlenmitir. Bu Kanun gecekondu blgelerinde slah imar planlarnn yaplmasn salayarak, kk bir lekte fayda yaratmtr.

1984 tarihli Toplu Konut Kanunu da nemli bir yasal dzenle-medir. Kanunun amac, konut ihtiyacnn karlanmas, konut inaatn yapanlarn tabi olaca usul ve esaslarn dzenlenmesi, memleket art ve malzemelerine uygun endstriyel inaat teknikleri ile ara ve gere-lerin gelitirilmesi ve devletin yapaca desteklemeler olarak belirlen-mitir.

Sadece hukuki dzenlemelerle sorunun zm olanakl olmad- iin, kent planlarna odaklanlm, bu dorultuda kent planlamalar-nn lkesel btnlk dorultusunda yaplabilmesi iin eitli tarihlerde mar Kanunu deiikleri yaplmtr.

1999 ylnda meydana gelen iddetli deprem nedeniyle yasal d-zenlemelerde bir takm deiiklikler yaplm ve 2000 ylnda Gece-kondu Kanununa ek madde eklenerek 17 Austos ve 12 Kasm 1999 depremlerinde zarar gren Marmara Blgesindeki illerde doal afetler nedeni ile salkl, gvenli ve dzenli yeni yerleim alanlar olutur-

mak ve konut ihtiyacn karlamak amacyla bedeli 15/05/1959 tarih-li ve 7269 sayl Kanunla tekil olunan afetler fonundan salanarak kamulatrlm veya kamulatrlacak veya afetlere ilikin hkmler tayan dier kanunlara gre iktisap olunmu veya olunacak arsa ve arazilerde, arsa ve konut retimi iin gerektiinde 20/07/1966 tarihli ve 775 sayl Kanun hkmlerine gre ilem yaplr denilmitir.

Kentsel dnmle ilgili ilk dorudan yasal alma olarak 2004 tarihinde Kuzey Ankara Girii Kentsel Dnm Projesi Kanunu hazrlanmtr. Ankarann karayolundan Kuzey giriini kapsayan kent-sel dnm projesi erevesinde, o blgedeki gecekondu yaplama-sn ortadan kaldrarak, blgenin fiziksel durumunun ve evre grn-tsnn gelitirilmesi, gzelletirilmesi ve daha salkl bir yerleim dzeni salanmas ve bu yolla kentsel yaam dzeyini ykseltmek bu Kanunun amacdr.

Kentsel dnm konusunda lke genelinde toplu uygulama yap-labilmesi iin, 1999 depreminden bu yana yaplan almalar meyvesini nihayet 2005 ylnda verebilmitir. 2005 ylnda Belediye Kanunun-da 73. maddede yaplan deiiklikle lke apnda ilk kez uygulanacak kentsel dnmn yasal altyaps oluturulmu ve kentsel dnm grevli kurum olan belediye yasalarnda yer almtr. 2010 ylnda Be-lediye Kanunu 73. maddesi yeniden deitirilmitir.

2005 ylnda kentsel dnm konusunda Belediye Kanunundan sonra ikinci temel kanun olan Ypranan Tarihi ve Kltrel Tan-maz Varlklarn Yenilenerek Korunmas ve Yaatlarak Kullanl-mas Hakknda Kanun karlarak, ehrin ypranan ve zelliini kaybetmeye yz tutmu, Kltr veya Tabiat Varlklarn Koruma Kurul-larnca/Komisyonlarnca sit alan olarak tescil ve ilan edilen kent bl-geleri ile bu blgelere ait koruma alanlarnn, kentin geliimine uygun olarak yeniden ina ve restore edilerek bu blgelerde konut, ticaret, kl-tr, turizm ve sosyal donat alanlar oluturulmas, tabii afet risklerine kar tedbirler alnmas, kentin tarihi ve kltrel dokusunun yenilenerek korunmas ve yaatlarak kullanlmas amalanmtr.

1999 ylnda yaanan byk depremlerden sonra balayan kentsel dnm almalar, 2005 ylndaki iki temel yasal dzenlemenin ba-arl sonular oluturamamas zerine yeniden ele alnm ve yeni bir temel yasa karlmasna karar verilmitir. Bu dncelerle 2012 ylnda Afet Riski Altndaki Alanlarn Dntrlmesi Hakknda Kanun


yaplarak, Trkiyenin riskli blgelerinin ve binalarnn depreme ve di-er afetlere hazrlanmas iin btnsel bir alma ortaya karlmtr. Bu kanun ile bata deprem olmak zere doal afetler sebebiyle mey-dana gelmesi kuvvetle olas can ve mal kayplarnn nlenmesi; mlki-yet haklarna saygl, salkl ve dzenli yerleme, daha az maliyet ile en fazla sosyal faydann temin edilmesi, kaynaklarn plnl, salkl ve verimli kullanlmas hedeflenmitir. Kanun, yetkililerin aklamalarna gre, afet meydana geldikten sonra yara sarma deil de, yara alma-ma anlayna dayandrlmtr.

B. KENTSEL DNMDE FARKLI AMALARBilimsel evrelere gre kentsel dnm, be temel amaca hizmet

etmek zere tasarlanmaldr.11

1. Kentin fiziksel koullar ile toplumsal problemleri arasnda dorudan bir iliki kurulmaldr. Kentsel alanlarn knt alan ha-line gelmesindeki en nemli nedenlerden birisi toplumsal kme ya da bozulmadr. Kentsel dnm projeleri, temelde toplumsal bozulmann nedenlerini aratrmal ve bu bozulmay nleyecek neri-lerde bulunmal.

2. Kentsel dnm kent dokusunu oluturan birok enin fizik-sel olarak srekli deiim ihtiyacna cevap vermelidir. Bir baka deyi-le, kentsel dnm projeleri kentin hzla byyen, deien ve bozulan dokusunda ortaya kan yeni fiziksel, toplumsal, ekonomik, evresel ve altyapsal ihtiyalara gre, kent paralarnn yeniden gelitirilmesine olanak salamal.

3. Kentsel refah ve yaam kalitesini artrc bir ekonomik kalknma yaklamn ortaya koymal.

4. Fiziksel ve toplumsal bozulmann yan sra, kentsel alanla-rn knt blgeleri haline gelmelerinin en nemli nedenlerinden birisi, bu alanlarn ekonomik canllklarn yitirmesidir. Kentsel d-nm projeleri fiziksel ve toplumsal knt alanlar haline gelen kent paralarnda ekonomik canll yeniden getirecek stratejileri

11 Naklen A. iman, D. Kibarolu, Dnyada ve Trkiyede Kentsel Dnm Uygulamalar, http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf; Roberts, P. , TheEvolution, Definition and Purpose of Urban Regeneration. 2000 ve P. Roberts ve H. Sykes, (Ed.), Urban Regeneration a Handbook, London: SAGE Publications.

gelitirmeyi ve bylece kentsel refah ve yaam kalitesini artrmay amalamal.

5. Kentsel alanlarn en etkin biimde kullanmna ve gereksiz kent-sel yaylmadan kanmaya ynelik stratejiler ortaya konulmaldr.

Dilbilimsel anlamn bir yana brakrsak, kentsel dnm; mev-cut kent yapsnn yenilenmesi asndan pek ok uygulama biimlerini ieren genel bir kavramdr. Ancak bu uygulama biimlerinin tanmlan-masnda pek ok farkl gr ortaya kmaktadr. Bunun en nemli nedeni dnyann farkl lkelerindeki bilim insanlarnn eitli isim-lerle tanmlad bu uygulama biimlerinin Trkeye evrilmesinde uzman kii ve kurumlarn oluturduu bir dil birliinin olmamasdr. Kentsel dnmn iinde barndrd dokuz farkl uygulama biimi aadadr:

Yenileme (renewal)

Salklatrma (rehabilitation)

Koruma (conservation)

Yeniden canlandrma (revitalization)

Yeniden gelitirme (redevelopment)

Dzenleme (improvement)

Temizleme (clearance)

Boluklar doldurarak gelitirme (infill development)

Tazeleme -parlatma (refurbishment)12 Bunlarn en sk kullanlanlar olan yeniden gelitirme, rehabilitas-

yon, entegrasyon ve yeniden canlandrmay aadaki ekilde aklaya-biliriz.13

Yeniden gelitirme, ciddi olarak bozulmu ve korunacak deeri olmayan yaplarn bulunduu blgelerde kabul edilen bir yaklamdr. Yerel ynetimler iin bu yaklam, arazinin maksimum kullanm, daha yksek zemin alan ve ehir merkezine daha yksek gelir gruplar ve bunlarn aktivitelerinin gelmesi ile avantajl grnyor. Yeniden ge-

12 A. iman, D. Kibarolu, Dnyada ve Trkiyede Kentsel Dnm Uygulamalar, http://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/0e6be4ce76ccfa7_ek.pdf

13 Bu yntemler iin bkz. Derya Karada, Kentsel Dnm Yntemleri, www.arkitera.com, http://v3.arkitera.com/g67-kentsel-donusum.html?year=&aID=793


litirme yaklam, genellikle orjinal kent nfusunun kentin baka bir ksmna yerletirilmesini ngryor. Bu da ar sosyal ve evresel ma-liyetler tayor. Kiraclar, mal sahipleri ve i sahipleri iin mahallenin ykm, sosyal ve psikolojik kayplara neden olurken, sadece eski bina-larn deil, ilevsel bir sosyal sistem de ortadan kaldrlyor, ailelerin, arkadalarn dalmasnn zellikle yal insanlara ok zarar verdii uzmanlar tarafndan belirtiliyor. Gelimi lkelerin byk bir ounlu-unun artk kullanmad bu yntem, gecekondu mahallelerinin kentin baka bir yerinde yeniden olumasn engelleyemiyor. Bununla birlikte birok gelimekte olan lkede, konut koullarn iyiletirmek ve ehir merkezi alanlarn modernize etmek iin tek uygun yol olarak kabul ediliyor. Yeniden gelitirme yntemi, kamulatrma bedellerinin den-mesi, alt yap getirilmesi ve kamu tesislerinin yaplmas iin harcanan tutarlar hesaba katldnda pahal bir yntemdir. Yerel ynetimlerin kendi balarna zemeyecekleri kadar byk yatrmlara ihtiya du-yulduundan devlet destei gerektirmektedir.

Rehabilitasyon, planl olarak gelimi ancak zamanla ypranm, younluu artm ve ilevlerini yerine getiremeyen blgeleri tekrar de-erli hale getirme yntemidir. Mevcut blgenin yapsnn korunarak, koruma, tamir ve restore edilmesi temeline dayanmaktadr. Rehabilitas-yonun btn aamalarnda halkn katlm beklenmekte olup, bu ynte-min sosyal yapya etkisi ise iki farkl ynde geliiyor. Kentsel dnm srecine giren blgenin halk buradan uzaklatrlp, yerine st ve orta snf alclarn yerlemesi soylulatrma olarak tanmlanrken; blge halknn burada ikamet etmeye devam etmesi haline zorunlu iyiletir-me denilmektedir.

Entegrasyon yntemiyle, kent kimlii korunurken, mevcut binalarn yanna yeni binalarn katlmyla zengin bir evre yaratlmaktadr. Alann asl sakinleri, blgeden ayrlmayarak dnme katkda bulunu-yor ve mevcut olanlarn yanna konumlandrlacak yeni yaplarda a-da mimarlk rnekleri de ortaya konabiliyor. Pek ok giriimci ve yerel ynetime gre, entegrasyon yntemi ile konut retimi daha az karl ve zaman kaybettirici bir yntemdir.

Yeniden canlandrma; sosyo-kltrel, ekonomik ya da fiziksel alardan bir knt sreci yaamakta olan kentsel alan paralarnn, kntye neden olan faktrlerin ortadan kaldrlmas ya da deiti-rilmesi sonucu, o alann tekrar hayata dndrlmesi, canlandrlmas

yntemine verilen isimdir.

Kentsel dnm hakknda lkemizde gemiten bu gne karlan yasalara baktmzda birok konu veya ama ile yasal dzenlemelerin hazrlandn grmekteyiz.

775 sayl Gecekondu Kanunu ilk maddesinde, - mevcut gecekondularn slah, tasfiyesini,

- yeniden gecekondu yapmnn nlenmesini ama olarak ortaya koymutur.

2985 sayl Toplu Konut Kanunu ise; 2. maddesinde kentsel d-nm balamnda

- ky mimarisinin gelitirilmesini,

- gecekondu blgelerinin tasfiyesine veya iyiletirilerek yeniden kazanmna ynelik gecekondu alanlarnn dnmn,

- tarihi doku ve yresel mimarinin korunup, yenilenmesini ve

- afet mahallerinde konut yapmnn tevik ve desteklenmesini amalamtr.

5104 sayl Kuzey Ankara Kentsel Dnm Projesi Kanunu ise, Kuzey Ankara girii ve evresini kapsayan alanlarda kentsel dn-m projesi erevesinde;

- fiziksel durumun ve evre grntsnn gelitirilmesi,

- gzelletirilmesi ve

- daha salkl bir yerleim dzeni salanmas ile kentsel yaam dzeyinin ykseltilmesi olarak amacn belirlemitir.

5393 sayl Belediye Kanununun 73. maddesinde; - konut alanlar, sanayi alanlar, ticaret alanlar, teknoloji parklar,

kamu hizmeti alanlar, rekreasyon alanlar ve her trl sosyal donat alanlar oluturmak,

- eskiyen kent ksmlarn yeniden ina ve restore etmek,

- kentin tarihi ve kltrel dokusunu korumak,

- deprem riskine kar tedbirler almak amacyla kentsel dnm ve geliim projeleri uygulanacan grmekteyiz.


5366 sayl Ypranan Tarihi Ve Kltrel Tanmaz Varlklarn Yenilenerek Korunmas Ve Yaatlarak Kullanlmas Hakknda Kanun ilk maddesinde amacn; ypranan ve zelliini kaybetmeye yz tutmu, kltr ve tabiat varlklarn koruma kurullarnca

- sit alan olarak tescil ve ilan edilen blgeler ile,

- bu blgelere ait koruma alanlarnn,

- blgenin geliimine uygun olarak yeniden ina ve restore edilerek,

- bu blgelerde konut, ticaret, kltr, turizm ve sosyal donat alan-lar oluturulmas,

- tabi afet risklerine kar tedbirler alnmas,

- tarihi ve kltrel tanmaz varlklarn yenilenerek korunmas ve yaatlarak kullanlmas eklinde ifade etmitir.

6306 sayl Afet Riski Altndaki Alanlarn Dntrlmesi Hakknda Kanunun amac;

- afet riski altndaki alanlar ile,

- bu alanlar dndaki riskli yaplarn (ekonomik mrn tamamla-m veya depremde yklma ya da ar hasar grme riski tayan yap-larn) bulunduu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarna uygun, salkl ve gvenli yaama evrelerini tekil etmek zere iyile-tirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esaslar belirlemektir.

Kanun 3. maddenin 7. fkrasnda ek bir konu olarak, belirlenen alanlarn snrlar iinde olup riskli yaplar dnda kalan dier yaplar-dan uygulama btnl bakmndan Bakanlka gerekli grlenleri de kapsam ve ama iine almtr.

Kentsel dnmdeki amalar temel alrsak, kentsel dnmn ana balk ile incelenebileceini dndk ve almamz bu do-rultuda hazrladk.

Bunlar;

- kenti iyiletirme, salkllatrma ve gzelletirme amal kentsel dnm,

- kentin tarihi, kltrel varlklarn ve doasn koruma amal kent-sel dnm ve

- afet (deprem) amal kentsel dnm olarak sralanabilir.

C. KENTSEL DNM KAVRAMI

1. KENTSEL DNM KAVRAMIKentsel dnm, ilk bakta scak ve pozitif bir kavram olarak kar-

mza kmakla birlikte, uygulanma sreci ve etki alanlar bakmndan birok hak ve zgrl dorudan ve derinden etkileme potansiyeline sahiptir.

Kentsel dnm, yerleime konu olmu bir alan zerinde gerek-letirilecek deiimin ad olarak karmza kmaktadr. Ekonomik, sos-yal veya kamusal gereklilikler bakmndan beklentileri karlamayacak hale geldii dnlen alanlarda bir dntrme yaplmas, bu konu-da teviklerin yannda kimi zorlayc tedbirlerin de devreye konulmas suretiyle gerekletirilecek olmas karsnda, dnm kavramnn ieriine daha dikkatli baklmasnda yarar vardr.

Kentsel dnm uygulamalarnn kavramsal boyutunda, 5393 sa-yl Belediye Kanununun 73. maddesinde yer alan dzenleme dorul-tusunda yaplacak uygulamann hak ve zgrlkler zerinde muhtemel olumsuz etkileri dikkate alnarak, daha az sorunlu bir ifade olan d-nm tercih edilmitir. Kanunun bu dzenlemesi, kentsel alanlarda yaanacak dnm ya da dntrmenin ad olarak genel kabul gr-mtr.

Dnm, doal sreler ierisinde, zorlama olmadan, kendi dina-mikleri ierisinde mevcut durumdan bir baka duruma geii ifade eder. Dnm, deiimin doal olarak yaanmasnn addr. Belli bir plan ve takvime balanm bir deiimi dnm olarak ifade etmek isabetli olmayacaktr. D etkenlerin devreye girdii, planl bir ekilde ve he-deflenen ekle ulamak zere oluturulan bir takvim sz konusu ise bu durumu dnm olarak tanmlamak ne kadar mmkndr? Dnm; d mdahaleler sz konusu edilmeden, en azndan zorlama tedbirle-ri uygulanmadan gerekleecek iyi ynde deiim olmas durumunda, dnm olarak kabul edilebilir.

Kamu gc kullanlarak, dntrlen alanda yerleik kiilerin bata mlkiyet hakk olmak zere, kimi hak ve zgrlkleri basklana-rak ya da rzas dnda ortadan kaldrlarak, bir plan ve takvime gre bir hedef belirlenerek gerekletirilecek deiimin ad kenti dn-trme olmaldr. Yasa koyucu da, zellikle zorlayc idari tedbirlerle, kentsel alanlarda dnm salamak zere ortaya koyduu dzenleme-


lerde kentsel dnm adn kullanmamaktadr. Hatta afet riskinin gi-derilmesine ynelik yrtlecek idari faaliyetleri dzenleyen Kanunda dntrlme ifadesi Kanunun ismi olarak aka kullanlmtr. Bu nedenle kavramsal olarak bakldnda, kentin yenilenmesine ynelik faaliyetlerin genel olarak ad kentsel dnm olmayabilir. Bu noktada, 5393 sayl Belediye Kanununun 73. maddesinde tanmlanm bulunan ve ypranan bir kentsel alann dntrlmesinde bir model olarak kar-mza kan kentsel dnm uygulamasnn, btn dntrmelerin genel ad olarak kabul edilmemesi gerekecei kanaatindeyiz.

Kentsel dnm ya da kenti dntrme uygulamalarnn kav-ramsal boyutunun ortaya konulmasnda, dnm ya da dntrme uygulamalarna hangi ynden bakld da nemlidir. Sosyolojik adan kentsel dnm ya da kenti dntrme kavram farkl bir boyutta kar-mza karken planlama asndan daha farkl bir anlam ierecektir. Kentsel dnm ya da kenti dntrme kavramnn hukuki boyutun-da, sorunlu kentsel meknlarn sorunlarnn giderilmesi suretiyle daha yaanlabilir bir ortamn salanmas anlalmaktadr. Hukuki ynyle dnm ya da dntrme, kentin niteliklerinin artrlmas ve sorunla-rnn giderilmesi eklinde bir kavramsal ierie sahiptir.

Kentin ya da yaplarn sorunlarnn giderilmesi ya da nitelikleri-nin artrlmas uygulamasnda kamusal g kullanlarak muhataplarn rzas aranmakszn hak ve zgrlklerine mdahalede bulunulmakta ve srece ilikin giderlerin bir ksm kamu kaynaklarndan karlan-maktadr. Kamu gcnn etkin olarak kullanld, hak ve zgrlklere youn mdahale imkan veren ve kamu kaynaklarndan finanse edi-len bir uygulamann doal bir sre olmad ve dnmden ok d-ntrme eklinde ortaya kt aktr. Bu durumda, kentsel alanlarn dnmnde uygulanan modellerde, iki kavram ortaya kmaktadr. Bunlardan birincisi kentsel dnm, ikincisi ise kenti dntrme kav-ramdr. Bu iki kavram, kentsel dnm ve kenti dntrme olarak birlikte ifade etmek mmkndr.

2. KENTSEL DNM YA DAKENT DNTRME TANIMIKentsel dnm ya da kenti dntrme uygulamas, kamu g-

cnn devreye konulmasyla gerekletirilebilecek bir sre olarak ngrlmtr. nk tarihi deerlerin kaybedilmesi ya da depremde

yaplarn yklmas riskine bal olarak can ve mal gvenliinin tehdit altnda olmas, fiziki olarak kent meknlarnn ivedilikle dntrl-mesini zorunlu hale getirmitir. Risk byten kentsel olumsuzluklarn bir an nce ortadan kaldrlmas gereklilii, kenti dntrme srecinde idarenin/kamu kurumlarnn aktif olarak devreye girmesi sonucuna var-mtr. dareye verilen kamusal yetkilerin kullanlmas suretiyle kentin dntrlmesi uygulamasnn snrlarnn belirlenmesinde nem ta-yan konulardan biri de kenti dntrme kavramnn tanmlanmasdr. Kenti dntrme uygulamalarnda idarenin sahip olduu yetkiler, mu-hataplarnn hak ve zgrlkleri zerinde olumsuz etkiler dourabile-cektir. Hak ve zgrlk alanna yaplacak mdahalenin hukuk snrlar ierisinde kalmasnn salanmas, idarenin faaliyet alannn tanmlan-masyla yakndan ilikilidir.

Plansz yaplanm ya da planl yaplanmakla birlikte zaman ie-risinde ekonomik, sosyal ve fiziki bakmdan yetersiz hale gelmi bir kentsel meknn, tamakta olduu risklerin ortadan kaldrlarak gncel ihtiyalar dorultusunda yenilenmesine kenti dntrme denir.

Kenti dntrme uygulamasnda risklerin ortadan kaldrlmas ve ihtiyaca cevap verebilirliin salanmas n plana kmaktadr.

Kavramlar arasndaki fark bilimsel titizliimiz gerei bu ekilde ortaya koymakla birlikte; almamzn bundan sonraki blmnde, okuyucularn kavram kargaasna dmemeleri iin yaygn olarak kul-lanlan kentsel dnm kavramn biz de kullanacaz.

BLM II

KENT YLETRME VE GZELLETRME AMALI KENTSEL DNM

Kenti iyiletirme, salkllatrma ve gzelletirme amacna yne-lik kentsel dnm 2005 ylndaki Belediye Kanunu 73. Madde dei-iklii sonucu gndeme gelmi olmakla beraber, ilk uygulama deildir. Bu konudaki ilk uygulama 1966 ylnda Gecekondu Kanunu ile ortaya kmtr. Mevcut gecekondularn slah ve tasfiyesi ile ilk kentsel d-nm almas balatlmtr. Bu alma baarya ulaamam, 1984 ylnda 2981 sayl Kanun devreye alnmtr.

Kenti iyiletirme, salkllatrma ve gzelletirme ynnde bir baka hukuki dzenleme Toplu Konut Kanunudur. Bu Kanunla gece-kondu alanlarnn iyiletirilmesinden, kylerin gelitirilmesine, salkl konutlar retmeye kadar pek ok ama ortaya konmutur.

yiletirme, salkllatrma ve gzelletirme iin yaplan kentsel dnmde belirli bir alan iin ilk uygulama 2004 ylnda karlan 5104 sayl Kanundur. Kuzey Ankara giriindeki gecekondularn kald-rlarak yerine siteler eklinde bir yerleim oluturularak, yerinde kent-sel dnm uygulamas yaplmtr.

Kenti iyiletirme, salkllatrma ve gzelletirme amal kentsel dnmde en nemli yasal dzenleme 2005 ylnda yaplan Beledi-ye Kanunu 73. madde deiikliidir. Bu amalara depremi ve tarihi, kltrel yaplar da dahil eden 73. madde; kar kmaz belediyelerce uygulamaya balanm, ancak iindeki dntrme dorultusunda zorlayc aralarn yetersizlii sebebiyle baarya ulaamam, baz pi-lot blgelerde uygulanabilmitir.

Tm bu yasal almalar belirli bir sistematik dorultusunda bu blmde inceleyeceiz.

37Kentsel Dnm Hukuku36 Kenti yiletirme ve Gzelletirme Amal Kentsel Dnm

A. 775 SAYILI GECEKONDU KANUNUDORULTUSUNDA KENTSEL DNM1950 ve 1960larda kylerde ve kasabalarda tarmsal urala gein-

menin yerine sanayide alarak geinme bir alternatif oluturmutur. Tarmda makineleme de alan gereksinimini azaltmtr. Ailece ya-plan, birlikte yaamay zorunlu hale getirmi olan ve bir ucu mevsime bal tarm ura yerine bireysel arzulara ve bamsz yaama olanak salayan sanayide alma tercih edilir hale gelmitir. Bireysel yaam ve aileden bamsz olma arzusu, kyler ve kasabalardan gen insan-larn sanayinin bulunduu byk ehirlere gmesine neden olmutur.

Ancak bu dnemde ehirlerdeki konut retimi snrl olup, gele-neksel kentli insanlara hitap etmekteydi. ehre gen fakir insanlarn yaayabilecei ucuzlukta konut olanaklar da bulunmad iin, sanayi blgelerinin yaknnda bulunan sahipsiz kamu arazilerine derme at-ma barnak yapma Dnyada olduu gibi lkemiz ii snfnn da ter-cihi olmutur. Devletin kolluk yetkisi ve denetimi etkili olmad iin, ilk igalcilerin rahatndan cesaret alan dierleri bunu bir alkanlk haline getirmiler, kylsnn yapt gecekondu yklmayan ii, hemen yaknna kendisininkini yapm ve yaklak on yl iinde sanayi blgelerinin evresinde gecekondu ehirleri ortaya kmtr.

Yolu, elektrii, suyu ve altyaps olmayan bu blgelerde ilk yaam-lar; ciddi sosyal yaralara ve salk sorunlarna maruz kalmakla beraber, sonralar belediyeciliin ktye kullanlmas sonucu, oy karl hiz-met vaadi ile yerel iktidarlarca tm yol, su ve elektrik hizmetleri gt-rlmtr. Sadece temel altyap ile yetinebilen bu yaam alanlarnda ne yazk ki toplumlarn gelimesi iin gereken sosyal ve kltrel olanaklar salanamamtr. Bylece yaad kent ve kentli insanlarla atan bir topluluk ortaya kmtr.

Yklmas beklenirken bir de yol, su ve elektrikle dllendirilen ge-cekonduculuk yaygnlam, organlar saran kanser hcreleri gibi, kent-lerin evresindeki yeil alanlar, ormanlar, korular ve tarm arazilerini kaplamtr.

Netice olarak devlete yani halka ve dier vatanda gruplarna ait olan arazilerin Anadolunun drt bir tarafndan ehre almaya gelen kiilerce yamalanmas ve kentte yaayanlarla ky kkenli gecekon-ducularn sosyal alanlarda atmalar sonucu gecekonduculua eit-

li evrelerce tepkiler verilmeye balanm, dur denilmek istenmitir. ncelikle gecekondular durdurma ve sonrasnda gecekondu alanlar-n kente dahil edip, hem kamu ve zel ahslara ait arazilerin bedava yamalanmasnn nne geilmesi, hem de yamaclardan eitli bi-imlerde para alnmas hedeflenen mali ve hukuki nlemler alnrken, buna paralel olarak sosyal adan da gecekondularda yaayan insanlarn kentli hale getirilmesi veya en azndan kent kltrne yaknlamas ve bu yolla toplumsal bar salamaya ynelik almalar da yaplmtr.

Yaplan almalarn hukuk alanndaki ilk etkisi olarak da 1966 y-lnda 775 sayl Gecekondu Kanunu yasalamtr.

775 sayl Kanunun ilk maddesine gre, mevcut gecekondularn s-lah, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapmnn nlenmesi ve bu amalar-la alnmas gereken tedbirler hakknda bu kanun hkmleri uygulanr.

Bu Kanunda sz geen gecekondu ifadesi ile, imar ve yap ilerini dzenleyen mevzuata ve genel hkmlere bal kalnmakszn, kendisine ait olmayan arazi veya arsalar zerinde, sahibinin rzas alnmadan yaplan izinsiz yaplar kastedilmektedir.

Bu Yasa ile bozulan kent dokusunun yeniden iyiletirilmesi, kent evrelerinde yamalanan alanlarn kente geri kazandrlmas amalan-m ve bir lde kenti iyiletirme, salkllatrma ve gzelletirme amal kentsel dnm balatlmtr.

karld 1966 ylndan sonra ksa bir dnemde nemli baar elde edilemeyince bu Yasa, eitli dnemlerde daha etkin nlemler almak ve gecekondu alanlarn boaltmak amacyla ok kereler deitirilmitir.

Bugn itibaryla elde; 1950lerde balam bir furya ile younlukla 1970lerde yaplm yz binlerce gecekondular, sonra bu gecekondula-rn stne kaak ve izinsiz kat klm halleri olan salksz apartman-lardan oluan semtler ve blgeler bulunmaktadr. Gecekondu blgele-rinde insanca yaama ynelik salkl evre oluturma adna nemli bir alma, ykma, boaltma yaplmad gibi, poplist politikalar ve oy amac ile bu gecekondularn bir ksmnn tapular verilmi, bir ksmnn ise tapu tahsis belgeleri datlm ve bu belgeler karl tapu veya baka yerlerde konut alma ynnde bir beklenti olumutur.

1980lerdeki gl iktidarlarn toplu konutlar yapma yntemiyle gecekondu alanlarn rehabilite etmesi yani bir lde kentsel dntr-me iin 775 sayl Kanunda pek ok deiiklikler yaplmtr. 24.2.1984

Kenti yiletirme ve Gzelletirme Amal Kentsel Dnm 39Kentsel Dnm Hukuku38

tarihli ve 2981 sayl mar ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak Baz lemler ve 6785 Sayl mar Kanununun Bir Mad-desinin Deitirilmesi Hakknda Kanun bu deiiklikleri yapan yasal almalardan biridir. 2981 sayl Kanun ile; Devletin, vakflarn, zel kiilerin arazileri zerine gecekondu yapm kiilere bu arsalarn en az 400 m2lik ksmnn mlkiyeti tapu veya tapu tahsis belgesi ile veril-mektedir. Bu Kanunla ayrca arsasna imara aykr veya izinsiz, kaak bina veya ek yapm olanlara da af getirilmekte, yap ruhsat ya da kullanma izni verilmektedir. Tapu tahsis belgeleri; bu alanlarda yap-lan slah imar planlar sonucu yeni oluturulacak parsellerden veya bu mmkn deilse baka yerlerde oluturulacak parsellerden arsa verile-rek tapulu arsa elde etmeye yaramaktadr. 2981 sayl Kanun Gecekon-du Kanunu kapsamnda yeni zmler getirmitir. 1999 depreminden sonra, bu kez can ve mal gvenliinin salanmas asndan 775 sayl Kanundaki deiiklik almalar srmtr.

Kentlerin iyiletirilmesi, gzelletirilmesi ve salkllatrlmas asndan, ehirlerin en az te birini kapsayan gecekondu blgeleri ve bunlardan bozma -be katl bitiik dzen apartmanlarn olduu semtler dntrlmek zorunda olduu iin almamz bu Kanundaki dzenlemeleri de kapsamaktadr.

1.YETK775 sayl Kanunun 16. maddesi gereince gecekondu slah ve tas-

fiye blgeleri ve bunlarn snrlar, belediyelerce bu Kanunun yaym tarihi olan 1966 ylndan sonra 6 ay iinde, her trl imkan ve aratan faydalanlarak tespit olunmaya balamtr.

Bu tespitin yan sra Gecekondu Kanununun 17. maddesine gre, belediye snrlar ve varsa mcavir sahalar iindeki btn gecekondu-larn ve ayrca 16nc madde gereince tespit edilen blge ve sahalar iinde bulunan btn yaplarn sahipleri ve her ne ekilde olursa olsun bu yaplarda oturan veya bunlar iyeri olarak kullananlar, Toplu Konut daresi Bakanlnca hazrlanacak rnee uygun bir beyannameyi ilan tarihinden itibaren 3 ay ierisinde yapnn bulunduu yer belediyesine makbuz karlnda vermek zorundadrlar.

Kanunun 16. maddesi gereince, bu blgeler iinde bulunan b-tn yaplar, gerek belediyelerin ve gerekse yardmc olabilecek dier

daire ve kurumlarn durum ve imkanlar da gz nne alnarak, Toplu Konut daresi Bakanlnca tayin edilecek ekil ve sreler ierisinde, mmknse hava fotoraflarnda veya haritalarda, mmkn olmayan yerlerde ise lekli krokilerde gsterilir. Bu konuda belediyelerin, ml-kiye amirlerinden isteyecekleri her trl yardmlar, imkanlar dahilinde karlanr. Mahalli imkanlarla karlanamayan tespit, hava fotoraf al-m, kymetlendirilmesi, harita alm ve tanzimi ve benzeri gibi teknik yardmlar hakknda Toplu Konut daresi Bakanlnn istekleri, ilgili Bakanlk, daire ve kurumlarca, lzumunda Toplu Konut daresi Ba-kanl veya belediyelerce salanacak fenni malzeme dnda herhangi bir karlk aranmakszn yerine getirilir. Yukarda belirtilen esaslara gre hazrlanacak hava fotoraflar, harita ve krokiler, tespit tarihlerini de ihtiva etmek suretiyle belediye encmenlerince ncelikle mzakere edilip karara balandktan sonra onaylanarak, incelenmek zere Toplu Konut daresi Bakanlna gnderilir. Toplu Konut daresi Bakanl-nca kabul edilen ve onanarak kesinleen blgelere ait karar ve kroki-ler, belediye dairesinde ve blge iindeki muhtarlklarda herkesin g-rebilecei bir yerde bir ay sre ile aslr ve keyfiyet bilinen vastalarla halka duyurulur. Belediye snrlar ve varsa mcavir sahalar dndaki gecekondu blgelerinde bu madde gereince yaplmas gereken ilem-ler, Toplu Konut daresi Bakanlnca yrtlr.

Gerek gecekondu blgelerinin, gerekse slah veya tasfiye edilecek gecekondularn tespit ekli ve esaslar, mahalli zellikler ve teknik im-kanlar da gz nnde tutularak, Toplu Konut daresi Bakanlnca ta-yin olunur.

Kanunun 19. maddesine gre, slaha muhta veya tasfiyesi gere-ken gecekondu blgeleri ile yeniden halk konutu veya nve konut yap-mna tahsis edilecek sahalarn seimi, haritalarnn hazrlanmas, imar ve slah plnlarnn dzenlenmesi, Toplu Konut daresi Bakanlnn denetimi altnda, ilgili belediyelerce yaplr veya yaptrlr. Toplu Ko-nut daresi Bakanl, hazrlanan harita ve plnlar redde, dzeltilmek zere geri gndermeye, olduu gibi veya deitirerek onaylamaya ve lzum grd hallerde bu hizmetleri kendisi yapmaya veya yaptr-maya yetkilidir. Kanunda Ek madde 2 gereince; belediye snrlar ile mcavir alanlardaki Gecekondu Kanunu dorultusundaki uygulamalar iin Toplu Konut daresi Bakanlna verilen hak, yetki ve grevler ilgili belediyelere devredilmitir. Belediyeler bu hak, yetki ve grevleri


yetkili organlar eliyle kullanrlar. Bykehirlerde bu Kanunun tatbi-kat byk ehir belediyelerinin koordinatrlnde ile belediyelerin-ce yaplrd. Ancak daha sonra Bykehir Belediyeleri Kanununun 7. maddesi c fkras deitirilmi, bykehirlerdeki ile belediye-lerinin yetkileri alnm, bu dorultuda bykehir belediyesinin grev, yetki ve sorumluluklar arasnda 1966 tarihli ve 775 sayl Gecekondu Kanununda ile belediyelerine verilen yetkileri kullan-ma da saylmtr.

644 sayl evre ve ehircilik Bakanl hakkndaki KHK. madde 11de, Altyap ve Kentsel Dnm Hizmetleri Genel Mdrlnn grevleri arasnda; Gecekondu alanlar ile vasfnn bozulmasndan dolay orman ve mera dna karlan alanlara ilikin iyiletirme, yeni-leme ve dnm uygulamalar ile afet riski altndaki alanlarn dn-trlmesine ilikin mevzuat ve 775 sayl Kanun uyarnca slah, tasfiye, dnm ve iyiletirme blgelerinin tespitine, ilanna (karar vermek), program ve ncelik srasna dair usul ve esaslar belirlemek eklinde hkm de bulunmaktadr.

Toplu Konut Kanunu ek madde 7ye gre; Toplu Konut daresi Bakanl (Bakanlk) gecekondu blgelerinin tasfiyesine veya iyi-letirilerek yeniden kazanmna ynelik olarak gecekondu dnm projeleri gelitirebilir, inaat uygulamalar ve finansman dzenleme-leri yapabilir. Bu amala gecekondu blgelerinde, gerek kiilerin ve zel hukuk tzel kiilerinin mlkiyetinde bulunan gayrimenkuller ile 24.2.1984 tarihli ve 2981 sayl mar ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Yaplara Uygulanacak Baz lemler ve 6785 Sayl mar Kanununun Bir Maddesinin Deitirilmesi Hakknda Kanuna gre hak sahibi olan kiilerin haklarna konu gayrimenkullerin deeri Bakanlk tarafndan tespit edilir ve Bakanlk bu kiilerle proje erevesinde anlamalar ya-pabilir. Bu anlamalarn usul ve esaslarn belirlemeye Bakanlk yetki-lidir. Gecekondu Dnm Projesi erevesinde idare tarafndan yap-m gerekletirilen konutlarn bedelleri proje uygulamalarnn yapld illerdeki mevcut ekonomik durum, doal afetler, konut rayi bedelleri ve gecekondu blgesindeki kiilerin gelir durumu gz nnde bulun-durularak gerekli grldnde kamuoyuna iln edilerek yapm mali-yetlerinin altnda tespit edilebilir. Bu madde uyarnca konut bedellerini, deme eklini ve sresini belirlemeye Toplu Konut daresi Bakannn nerisi zerine Bakanln bal bulunduu Bakan yetkilidir.

Yetki ile ilgili bu dzenlemelerden u sonu kmaktadr;

Gecekondu alanlarnda kentsel dnme Bykehir belediyesi olmayan yerlerde o blgedeki belediyeler, bykehirlerde de ileler dahil olarak bykehir belediyeleri yetkili idi. Ancak nce TOK bu yetkileri alm, ald yetkileri sonradan belediyelere iade etmi ve sonra da 644 sayl KHK ile Bakanlk ve Altyap ve Kentsel Dnm Genel Mdrl bu yetkilerin bir ksmn stlenmitir. Bylece ayr ayr yasal dzenlemelerde belediyeler, TOK ve Bakanlk ayn konuda yetkilendirilerek bir karmaa yaratlmtr. Bu karmaann en tepesinde 644 sayl KHKnn 2/ maddesi ile tm yetkileri elinde toplayan Ba-kanlk olduundan yetkilerin kullanm evre ve ehircilik Bakanl-nn uygulamasna ve kararna kalmtr.

2. KAMULATIRMAGecekondular kapsayan kentsel dnmde kamulatrma konusu

775 sayl Kanunda 5. ve 31. maddelerde yle dzenlenmitir: L-zumu halinde, belediyeler gecekondu slah ve tasfiye sahalar iinde bulunan veya bu Kanun hkmleri dairesinde yeniden tekil edilecek nleme blgeleri iine rastlayan zel mlkiyetteki arazi ve arsalar ve bunlar ierisinde yap veya sair herhangi bir tesis bulunduu takdirde bu yap ve tesisleri, bu Kanunda belirtilen amalarda kullanmak ze-re, Toplu Konut daresi Bakanlnn izni ile, sahipleriyle anlaarak satn alabilirler veya kamulatrabilirler. Toplu Konut daresi Ba-kanl bu Kanundaki hizmetlerde kullanlmak zere zel mlkiyetteki arazi ve arsalar, bunlar iinde yap veya sair herhangi bir tesis bulun-duu takdirde bu yap ve tesisleri sahipleri ile anlaarak satn alabilir veya kamulatrabilir.

2981 sayl Kanun kapsamndaki kamulatrmalar da, 9. maddenin son iki fkrasnda u ekilde dzenlenmitir:

Lzum grlen hallerde, yukardaki fkralarn uygulanmas bekle-nilmeksizin, zerinde bir yerleme alan ya da yap topluluu niteliin-de gecekondular bulunan arsa veya araziler, belediye ve mcavir alan snrlar iinde belediyelerce, dnda ise valiliklerce kamulatrlr. Ka-mulatrlmas kararlatrlan ve snr belirlenen arsa veya araziler ze-rinde bulunan gecekondularn igal ettii alan dikkate alnarak, 2942 sayl Kamulatrma Kanununa gre tespit edilen bedel, gecekondu sa-hiplerinden tahsil edilir. Gerektiinde, kamulatrma bedeli sonradan


gecekondu sahiplerinden tahsil edilip iade edilmek zere, Toplu Konut Fonu, belediye veya valilik kaynaklarndan da karlanabilir.

Kamulatrma ileminin sonulandrlmasndan sonra, gecekondu sahibinden tahsil edilen arsa bedeli, slah imar planna gre yaplacak parselasyon plan sonucu oluacak parsellerin miktarna, Kanunun 10 uncu maddesinin (c) bendine gre belirlenen dzenleme ortaklk pay oran da eklenmek suretiyle belirlenir. Arsa bedelinin eksik veya fazla olmas durumuna gre gerekli mahsup ilemi yaplr.

3. HAK SAHPLERNN PAYLARIBu ksmda gecekondu yapm veya bu yaplan gecekondular satn

alm olan, elinde tutan kiilerin 775 sayl Kanun kapsamndaki haklar anlatlacaktr.

Gecekondu alanlarnn bir ksm sahipsiz devlet arazilerinde, bir ks-m zel kiilere ait arazilerde bir ksm da eski vakf arazilerinde bulun-maktadr. Bu yzden vakf arazilerinin ncelikle gecekondularn kentsel dnm konusunda dzenleme yapma yetkisine sahip olan belediyelere gemesi gerektiinden bu yndeki hkm Kanunda ilk dikkati ekendir. Kanunun 4. maddesi gereince, Gecekondularn slah, tasfiye ve nle-me blgeleri iinde bulunan binal ve binasz vakf tanmaz mallar14bu kanunda belirtilen amalarda kullanlmak zere, aadaki artlarla ve genel hkmlere gre bedeli denmek suretiyle ilgili belediyelerin mlki-yetine geer:

a) Arazi ve arsalarn bedeli; bulunduu ehir, kasaba ve blgenin zellikleri, yaplm ve yaplacak kamu hizmet ve tesislerinin durumu ve-sair hususlar da gz nnde bulundurularak, ilgili belediye ve Vakflar daresi arasnda anlama yolu ile tespit edilir.

b) Bu arazi ve arsalar zerinde Vakflar daresine ait herhangi bir yap bulunduu takdirde, bu yapnn bedeli ayrca hesaba katlr.

c) Bedele ait anlamazlklar mahalli asliye hukuk mahkemelerince ba-sit muhakeme usul ile hallolunur. Bu anlamazlklar tapu tesciline engel olamaz.

Vakflar daresi ve tapu daireleri vakf tanmaz mallarn cins, miktar

14 Kanunun orijinal metnindeki mallardan 3 nc maddenin ikinci fkras kapsam dnda kalanlar ibaresi Kanunun 3. maddesi kaldrld iin metinden yazarlar tarafndan karlmtr.

ve yerleri ile dier vasflarn aka belirten listeleri, talepleri zerine en ge 2 ay ierisinde ilgili belediyelere bildirmekle ykmldrler.

Belediyeler, kendi mali gleri ve programlarna gre, bu tanmaz mallarn tamamen veya peyderpey tescilini isteyebilirler.

Sz geen blgelerde Devlet veya dier kamu tzel kiileri tarafn-dan yaptrlacak kamu hizmet ve tesisleri iin lzumlu vakf tanmaz mal-lar da yukardaki esaslara gre bu darelere intikal ettirilir.

Kanunun 5. maddesinde; gecekondu alanlarnn yeniden planlanp, bir dnme tabi tutulabilmesi iin buralarda bulunan zel kii arazisi ve binalarnn da dnm kapsamna dahil edilmesi u ekilde dzen-lenmitir.

Lzumu halinde, belediyeler gecekondu slah ve tasfiye sahalar iinde bulunan veya bu kanun hkmleri dairesinde yeniden tekil edile-cek nleme blgeleri iine rastlayan zel mlkiyetteki arazi ve arsalar ve bunlar ierisinde yap veya sair herhangi bir tesis bulunduu takdirde bu yap ve tesisleri, bu kanunda belirtilen amalarda kullanmak zere, Toplu Konut daresi Bakanlnn izni ile sahipleriyle anlaarak satn alabilir-ler veya kamulatrabilirler.

Kanunun 7. maddesinden itibaren gecekondu blgelerinde yaplacak ilemler u ekilde dzenlenmitir;

Kanunun 7. maddesine gre, belediyelerin mlkiyetinde bulunan ve bundan sonra bu Kanuna gre mlkiyetine geecek olan arazi ve arsalar-dan, belediye meclisi karar ile belli edilip, Toplu Konut daresi Bakan-lnca uygun grlenler, bu Kanun hkmleri dairesinde konut yapmna ayrlr. Toplu Konut daresi Bakanl, belediye meclislerince tespit edi-len yerleri redde, aynen veya deitirerek onaylamaya veya deitirilmek zere geri gndermeye yetkili olduu gibi, teklif edilenler dnda lzumlu grd yerlerin de bu maksada ayrlmasn belediyelerden isteyebilir.

Kanunun 8. maddesi uyarnca, bu Kanun gereince belediyelere devrolunan arazi ve arsalardan, ehir ve kasabalarn ticari, iktisadi, snai faaliyet merkezlerinde veya kesif i blgelerinde bulunan, bu ve sair se-beplerle alm-satm deerleri yksek veya imar planlarna gre belirli bir kamu hizmetine ayrlmam olan veya ucuz konut yaptrlmas uygun g-rlmeyenler, belediye meclisi karar ve Toplu Konut daresi Bakanlnn tasvibi halinde, belediyelerce, karl bu Kanunda belirtilen amalarda kullanlmak zere 12. madde ile kurulan fon hesabna yatrlmak artyla


ve ynetmelik esaslarna gre kiraya verilebilir veya satlabilir veya baka ekil ve surette kymetlendirilebilir.

Kanundaki 9. maddeye gre, 7. madde gereince tespit edilen saha-lar ierisinde bulunup da, plan ve mevzuat icaplarna gre dkkan, han, hamam, frn, gazino, sinema, tiyatro, garaj ve saire gibi konut dnda genel ihtiyalarla ilgili zel tesislere ayrlan yerler hakknda da 8. madde hkmleri gereince kiraya verme veya sat yaplr.

Bu Kanun hkmlerine dayanlarak belediyelere devrolunan arazi ve arsalardan, yaplacak imar veya slah planlarna gre, yol, meydan, park, otopark, ocuk bahesi ve yeil saha gibi genel hizmetlere ayrlmas gere-kenleri hakknda ayrca tahsis karar alnmaz.

Belediyeler, bu kanunda yazl amalara tahsis edilmek zere devral-dklar arazi ve arsalar bu amalar dnda tasarruf edemezler.

775 sayl Kanunun 21. maddesine gre; Belediyelere ait olan veya bu Kanun uyarnca belediyelerin mlkiyetine gemesi gereken arazi ve arsalar zerinde, bu kanunun yrrle girdii tarihten nce yaplp, 16.15

15 Madde 16 - Gecekondu slah ve tasfiye blgeleri ve bunlarn snrlar, belediye-lerce bu kanunun yaym tarihinden itibaren en ge 6 ay iinde, her trl imkan ve aratan faydalanlarak tespit olunur.

Bu blgeler iinde bulunan btn yaplar, gerek belediyelerin ve gerekse yardmc olabilecek dier daire ve kurumlarn durum ve imkanlar da gz nne alnarak, Toplu Konut daresi Bakanlnca tayin edilecek ekil ve sreler ierisinde, mm-knse hava fotoraflarnda veya haritalarda, mmkn olmayan yerlerde ise lekli krokilerde gsterilir.

Bu konuda belediyelerin, mlkiye amirlerinden isteyecekleri her trl yardmlar, imkanlar dahilinde karlanr.

Mahalli imkanlarla karlanamayan tespit, hava fotoraf alm, kymetlendirilmesi, harita alm ve tanzimi ve benzeri gibi teknik yardmlar hakknda Toplu Konut da-resi Bakanlnn istekleri, ilgili Bakanlk, daire ve kurumlarca, lzumunda Toplu Konut daresi Bakanl veya belediyelerce salanacak fenni malzeme dnda her-hangi bir karlk aranmakszn yerine getirilir.

Yukarda belirtilen esaslara gre hazrlanacak hava fotoraflar, harita ve krokiler, tespit tarihlerini de ihtiva etmek suretiyle belediye encmenlerince ncelikle mza-kere edilip karara balandktan sonra onaylanarak, incelenmek zere Toplu Konut daresi Bakanlna gnderilir. Toplu Konut daresi Bakanlnca kabul edilen ve onanarak kesinleen blgelere ait karar ve krokiler, belediye dairesinde ve blge iindeki muhtarlklarda herkesin grebilecei bir yerde bir ay sre ile aslr ve key-fiyet mutad vastalarla halka duyurulur.

ve 17.16 maddelere gre tespit edilmi bulunan gecekondulardan konut ola-rak kullanlanlar; iinde oturanlar 25.17 maddedeki artlar haiz olduklar takdirde;

a) Gecekondunun sahibi ise, gecekondusuna karlk gelecek e-kilde, borlanma suretiyle veya sair ekillerde konut verilinceye veya nakde dntrlp deninceye veya konut yapmak zere arsa tahsis edilip lzumu halinde kredisi salanmak suretiyle, 27. maddedeki sre ve artlara uygun olarak konutunu yapncaya kadar,

b) Gecekondunun sahibi deil ise, ucuz kiralk konut temin edilin-ceye veya konut yapmak zere arsa tahsis edilip, lzumu halinde kre-disi salanmak suretiyle 27. maddedeki sre ve artlara uygun olarak konutunu yapncaya kadar, yktrlamaz.

Birinci fkra kapsamndaki uygulamalarda, ynetmelik ile belirle-nen artlara gre nakd yardm yaplabilir. Birden fazla gecekonduya sahip olanlarn, bunlardan sadece seecekleri bir tanesi hakknda yu-

Belediye snrlar ve varsa mcavir sahalar dndaki gecekondu blgelerinde bu madde gereince yaplmas gereken ilemler, Toplu Konut daresi Bakanlnca yrtlr.

Gerek gecekondu blgelerinin, gerekse slah veya tasfiye edilecek gecekondularn tespit ekli ve esaslar, mahalli zellikler ve teknik imkanlar da gz nnde tutula-rak, Toplu Konut daresi Bakanlnca tayin olunur.

16 Madde 17 - Belediye snrlar ve varsa mcavir sahalar iindeki btn gecekondu-larn ve ayrca 16 nc madde gereince tespit edilen blge ve sahalar iinde bulunan btn yaplarn sahipleri ve her ne ekilde olursa olsun bu yaplarda oturan veya bunlar iyeri olarak kullananlar,Toplu Konut daresi Bakanlnca hazrlanacak rnee uygun bir beyannameyi ilan tarihinden itibaren 3 ay ierisinde yapnn bu-lunduu yer belediyesine makbuz karlnda vermek zorundadrlar.

17 Madde 25 - 7 nci madde gereince tespit olunan nleme blgelerindeki arsalar, ncelikle gecekondularn slah ve tasfiyesi sebepleriyle akta kalacaklara ve dier konutsuz vatandalara verilir.

Bu arsalardan, slah ve tasfiye blgelerinde bulunan dier yap sahiplerinden yap-snn tasfiyesini isteyenler de faydalanabilirler.

Her ne sebeple olursa olsun, bu kanun hkmlerince arsa tahsis edilecek kimse-lerin, yoksul veya dar gelirli olmas, kendisinin veya einin veya ergin olmayan ocuunun herhangi bir belediye snr iinde ev yapmaya msait arsaya veya her hangi bir yerde bir ev veya apartmann ayr bir dairesine karlk olan payna sahip bulunmamas arttr.

Kimlerin yoksul ve dar gelirli saylaca, kendisine arsa tahsis edileceklerin ncelik sras ve yukarda sz geen dier hususlarn esaslar ynetmelikte belirtilir.


kardaki hkmler uygulanabilir. u kadar ki; plan ve mevzuat icapla-rna gre bu yaplardan korunmas mmkn olanlar varsa, bunlardan birinin seilmesi arttr. Dier korunmas gerekenlerden lzumlu gr-lenleri, hangi amala kullanlmakta olursa olsun, belediyelerce takdir olunacak bedel karlnda alnarak, lzum ve ihtiyaca gre, srekli veya geici bir zaman iin olduu gibi veya deitirilerek kullanlabilir veya kullanlmak zere kiraya verilebilir veya satlabilir. Belediyeler-ce tespit edilecek veya ettirilecek bedellere, tebli tarihinden itibaren 15 gn iinde, umumi hkmler dahilinde hukuk mahkemelerine itiraz olunabilir.

Kanunun 24. maddesi gereince; gecekondularn slah, tasfiye ve nleme blgelerinde bulunan btn yaplarn, binal ve binasz arazi ve arsalarn sahipleri, bu sahalarda belediyelerce gerek bu Kanunun 12. maddesinde sz geen fondan faydalanmak suretiyle, gerekse dier bte imkanlar yaplacak veya yaptrlacak yol, kaldrm, kanalizas-yon, su, elektrik gibi kamu hizmet ve tesisleri yapldktan sonra, bun-lardan dolay yaplan harcamalarn tamamna, Belediye Gelirleri Ka-nununda belirtilen ekil ve nisbetlerde katlrlar. Bu katlma paylar, belediyelerce ilgililerden 10 ylda ve 10 eit taksitte alnr. Belediyeler taksit sresini 20 yl gememek zere uzatabilirler.

Yukarda konuya girerken, Kanunun 7. maddesine gre; belediyele-rin mlkiyetinde bulunan ve bundan sonra bu Kanuna gre mlkiyetine geecek olan arazi ve arsalardan, belediye meclisi karar ile belli edilip, Toplu Konut daresi Bakanlnca uygun grlenlerin, bu kanun h-kmleri dairesinde konut yapmna ayrlacan belirtmitik. Kanunun 25. maddesi gereince de, Kanunun 7. maddesi dorultusunda tespit olunan nleme blgelerindeki arsalar, ncelikle gecekondularn slah ve tasfiyesi sebepleriyle akta kalacaklara ve dier konutsuz vatanda-lara verilir. Bu arsalardan, slah ve tasfiye blgelerinde bulunan dier yap sahiplerinden yapsnn tasfiyesini isteyenler de faydalanabilirler.

26. madde gereince de; 25. maddede sz geen arsalar ynetme-likte belirti

Kentsel Donusum Hukuku Kentsel Donusum Rehberi

Documents