KARADENİZ’dekİ gelİşmeler VE TÜRKİYE

Elnur İSMAYILOVBİLGESAM Kafkasya Uzmanı

KARADENİZ’DEKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE

KARADENİZ’İN JEOPOLİTİĞİ

Karadeniz’in güvenliğine kıyıdaş devletler lehine katkı sağladı.

Kıyısı bulunmayan devletlerin savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi sınırlandırıldı.

Savaş zamanında Türkiye’ye istediği şekilde Boğazları açıp kapatma hakkı tanındı.

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ

ABD, Montrö’nün değiştirilmesinden yana bir tutum geliştirmiştir.

Rusya, sözleşme ile ilgili statükocu bir politika izlemektedir.

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ

Rusya, Sovyetler döneminde sahip olduğu stratejik bölgeleri kaybetti.

Rusya etkisinden çıkan bağımsız devletlerin Avrupa-Atlantik kurumlarıyla işbirliği, bölgenin jeopolitiğini değiştirdi.

Karadeniz 6 devlet tarafından çevrili hale geldi.

«Geniş Karadeniz Bölgesi» kavramı ortaya çıktı.

SOĞUK SAVAŞ SONRASI KARADENİZ

SSCB’nin dağılmasıyla Karadeniz’deki denge Türkiye lehine değişmiştir.

Romanya ve Bulgaristan 2004’te NATO’ya katılmıştır.

ABD, askeri üslerle bölgedeki varlığını artırmıştır.

Kırım’ın ilhakıyla birlikte ise askeri denge Rusya lehine değişmiştir.

KARADENİZ’DE ASKERİ DENGE

KARADENİZ'DE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI

Karadeniz’in kuzeyden denetiminde Kırım’ın stratejik değeri

Mart 2014’de Rusya tarafından işgal edildi ve referandumla Rusya’ya katıldı.

KIRIM SORUNU

RUSYA’NIN MUHTEMEL MEB’İ

1991’de Moldova’dan bağımsızlığını ilan etti.

1990-1992’de İç Savaş 2006 referandumuyla

bağımsızlık ve Rusya’ya birleşme talebi

Sorunun çözümü için 5+2 görüşmeleri

Mart 2014’de Rusya’ya birleşme talebinde bulundu.

TRANSDİNYESTER SORUNU

Rusya, ayrılıkçı dinamiklere destek sağladı.

2008’deki savaşın ardından Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlıklarını tanıdı.

ABHAZYA VE GÜNEY OSETYA

Batılı devletlerin bölgede artan nüfuzunu engellemek

Ayrılıkçı eğilimleri destekleyerek bölgedeki etkisini muhafaza etmek

Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO ve AB’ye üyeliğini engellemek

RUSYA’NIN KARADENİZ STRATEJİSİ

BÖLGEDEKİ RUS NÜFUSU

Rusya Karadeniz donanmasını 2020’ye kadar modernize etmeyi, yeni savaş gemileri ve denizaltılar tedarik etmeyi planlamaktadır.

Mistral sınıfı havuzlu çıkarma gemilerini Fransa ile birlikte üretmektedir.

Sivastopol merkezli olarak geliştirilen donanma, Akdeniz filosuna destek sağlayacak şekilde genişletilmektedir.

RUSYA’NIN KARADENİZ FİLOSUNU GELİŞTİRME HEDEFİ

Rusya’nın

doğudaki Rus

nüfusu tahriki

&

Ukrayna’nın

parçalanma

ihtimaliProstestolar,

Rusya’nın Kırım’ı İşgali

Yanukoviç’in

AB ile

antlaşmadan

vazgeçmesi

UKRAYNA KRİZİ

NATO ve AB’nin bölgeye doğru genişlemesi Karadeniz’in önemini artırdı.

Karadeniz, Avrupa-Atlantik güvenlik sistemi ile Rusya arasında rekabet alanına dönüştü.

AVRUPA-ATLANTİK GÜVENLİK SİSTEMİ VE KARADENİZ

11 Eylül sonrası Karadeniz’de etkili olmaya çalıştı.

Rusya’nın etki alanlarını sınırlandırmak ve kontrol altında tutmak

Askeri üsler edinerek etkisini artırmak

Montrö sözleşmesini kendi çıkarları doğrultusunda değiştirmek

2010’da Karadeniz’de Rotasyonel Kuvveti oluşturdu.

ABD'NİN KARADENİZ STRATEJİSİ

1994-Barış İçin Ortaklık Projesi

Avrupa-Atlantik Konseyi

Aktif Çaba Harekatı’nı Karadeniz’e Genişletme Girişimi

Romanya ve Bulgaristan’ın NATO’ya katılımı

Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliğinin gündeme gelmesi

NATO VE KARADENİZ

Enerji güvenliğiUlaşım projeleri: TRACECA

projesi, Viking projesiTürkiye’nin müzakere süreci2004 genişlemesi ve 2007’de

Romanya ve Bulgaristan’ın AB’ye katılımı

Avrupa Komşuluk Politikası ve Doğu Ortaklığı Projesi

2007-Karadeniz Sinerjisi2011-AB’nin Karadeniz

Stratejisi

AB’NİN KARADENİZ STRATEJİSİ

Çevresel Ortaklık Programı (Romanya)

Diyalog ve Ortaklık İçin Karadeniz Forumu ve Karadeniz Avro Bölgesi projeleri (Romanya)

Romanya ve Bulgaristan’ın AB ve NATO üyelikleri

ABD ile imzalanan askeri ve güvenlik anlaşmaları

Gürcistan’ın NATO ve AB üyeliği talebi

2005, Demokratik Seçenekler Topluluğu (Gürcistan)

ROMANYA, BULGARİSTAN VE GÜRCİSTAN

GUAMSECI (Güneydoğu

Avrupa İşbirliği İnisiyatifi) (1996, ABD) / 2011’den itibaren SELEC

SEDM (1996)SEEBRIG (1999)CMEPCSEE (2001)

BÖLGESEL TEŞKİLATLAR

Karadeniz havzasında barış ve istikrarın sürdürülmesi

Bölgesel işbirliğinin geliştirilmesi

Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin korunması

Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (1992)

KARADENİZ’İN GÜVENLİĞİ VE TÜRKİYE

BÖLGEDEKİ TÜRK NÜFUSU

BLACKSEAFOR (2001)- arama-kurtarma ve çevre koruma amaçlı

KUH (2004)- terörizm ve kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi, uyuşturucu trafiği ve silah kaçakçılığıyla mücadele

NATO ile eşgüdüm

BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ PROJELERİ

Türkiye, Avrupa-Atlantik güvenlik sistemi içinde hareket etmelidir.

Ancak Rusya’yı doğrudan karşısına almamaya özen göstermelidir.

Montrö Sözleşmesi muhafaza edilmelidir. Bölgedeki Türk nüfusun haklarının korunması sağlanmalıdır.

Ukrayna, Azerbaycan ve Gürcistan’ın Rusya karşısında yalnızlaşmasına müsaade edilmemelidir.

SONUÇ VE ÖNERİLER