KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Trabzon, 18 Ekim 2008

KARADENİZ TEKNİKKARADENİZ TEKNİK

ÜNİVERSİTESİÜNİVERSİTESİ

Trabzon, 18 Ekim 2008Trabzon, 18 Ekim 2008

"İşten artmaz, dişten artar"

"İşin hilesi dürüstlüktür"

"İşte idare olmaz."

"Önce kontrol sonra itimat"

"Hafızasına güvenen daima yanılır“

Hedefsiz toplum, Hedefsiz insan olmaz

Hedefsiz toplum bir yere gidemez.

Hayatı anlamlı kılan hedeflerimizdir

Motivasyon ve milli birlik için heyecan verecek, motivasyon kaynağı olacak hayal ve hedefler koymalıyız.

SINIRSIZ İŞ ORTAMI…SINIRSIZ İŞ ORTAMI…

Dünya ticaret hacmi; 1990’da 3 trilyon $ 2000’de 6 trilyon $ 2007’de 14 trilyon $

1990-2007 dönemi;Dünya ekonomik büyümesi yıllık ortalama: % 4 Küresel ticaretteki yıllık ortalama büyüme: % 10

En büyük 100 ekonomik kurumun; 51’i şirket, 49’u devlet

Dünya Ekonomik görünümüdeki değişim; Atlantik Yüzyılı’nın yerini Pasifik Yüzyılı alıyor (90’larda Türk asrı fırsatını kaçırdık!!!)

Gelişmiş ülkelerin dünya GSMH’sı içindeki payı %50’nin altına indi Gelişmiş ülkelerin GSMH’si 2007’de 1,4 trilyon $ arttı Yükselen piyasa ekonomilerinin GSMH’si ise 2007’de 1,6 trilyon $ arttı

DÜNYA EKONOMİ LİGİDÜNYA EKONOMİ LİGİ

Süper LigABD, Japonya, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, İspanya,

Kanada

1.Lig (üst grup-diğer gelişmiş ülkeler)AB ülkeleri (Belçika, Hollanda, İsveç, Norveç, Danimarka …)

1.Lig (Yükselen ekonomiler-Süper Lig adayları)Çin, Brezilya, Rusya, Kore, Hindistan, Türkiye, Meksika, Arjantin,

Malezya

2.LigGüney Asya, Güney Amerika, Kuzey Afrika, Orta Doğu ülkeleri…

3,LigOrta ve Güney Afrika ülkeleri…

Türkiye’nin İhracatının Türkiye’nin İhracatının Dünya ihracatı içindeki payı (1950-Dünya ihracatı içindeki payı (1950-

2007)2007)

Ekonomiyi rekabete açan ilk

reform süreci Özal

dönemi

Koalis-yonlar

2.ReformSüreci

İthal ikamesine dayalıve rekabete/dışa kapalı

İktisadi model

Türkiye Ekonomisinin Dünya Ekonomileri içindeki sırasıTürkiye Ekonomisinin Dünya Ekonomileri içindeki sırası

… ve bir Çöküşün Hikayesi - 1 2001’de Ev’in değeri 100 bin dolardı. 20 bin peşin, 80

bin dolar ipotek kredisi (mortgage) ile alınmıştı

2004’de yapılan yeni bir ekspertiz ile Ev’in değeri 150 bin dolara çıktı. 2. ipotek ile bankadan 50 bin dolar yeni kredi alındı ve Otomobil yenilendi

2005’de bir ekspertiz daha yapıldı ve Ev’in değeri 180 bin dolar olarak belirendi. 3. ipotek eklendi ve buradan alınan parayla mobilyalar yenilendi.

2006’ya gelindiğinde artık herkes (şahıslar, emlakçı, banka vs.) Evin değerini 180 bin dolar olarak kabul ediyor ve buna göre hareket ediyordu.

… ve bir Çöküşün Hikayesi - 2 Ancak 2007’de bir gün aynı mahallede benzer bir

Ev satışa çıktı. Ama kimse 180 bin dolar ödemek istemedi. Ve balon patladı.

Öyle ki, Ev’in satış fiyatı başlangıçtaki 100 bin $’ın altına (70 bin $’a) geriledi. Ev’i için 80 bin $ ipoteğe giren Ev sahibi de, haliyle ödeme yapmak istemedi

… ve bir Çöküşün Hikayesi - 3 Bankalar üzerlerine kalan ipotekli evleri satmaya

çalışınca gayrimenkul fiyatları daha da düştü

Alacaklarını tahsil edemeyen bankalar, borçlarını ödeyecek kaynak bulamadı

Bankaların ve Yatırım Fonlarının içindeki menkul kıymetlerin gerçek değeri iyice belirsizleşti. Aktifleri donuklaşan bankalar, birbirlerine bile güvenemedi ve aralarındaki para akışı durdu, Likidite Krizi başladı

Kıssadan Hisse

Aç doyar, açgözlü doymaz

Türk Atasözü

Türkiye, küresel kriz ortamına büyüme temposunun düştüğü, dış açık ve özel sektörün dış borçlanmasının arttığı bir ortamda giriyor

Avrupa ve ABD’den farklı olarak krize karşı

tecrübeliyiz. Biz bunun benzerini 2001’de yaşamıştık.

Ama ABD’dekine benzer şekilde “gelirinden çok harcama” eğilimi bizde de mevcut (hızla artmış olan cari açık yoluyla)

Küresel Kriz ve Türkiye

Yurtiçinde petrol fiyatlarındaki en üst düzeye;Yurtiçinde petrol fiyatlarındaki en üst düzeye;

Yurtdışı varil fiyatı 120 $ Yurtdışı varil fiyatı 120 $ (150 YTL.)(150 YTL.) iken ulaşıldı iken ulaşıldı

Bugünse yurtdışındaki varil fiyatı 70-80 $ Bugünse yurtdışındaki varil fiyatı 70-80 $ (120 YTL.)(120 YTL.)

Yani yurtiçi fiyat 150 YTL. den 120 YTL.ye geriledi Yani yurtiçi fiyat 150 YTL. den 120 YTL.ye geriledi

(yüzde 20 düştü)(yüzde 20 düştü)

Ama Ama yapılan indirimyapılan indirim sadece sadece yüzde 5yüzde 5

Küresel Krizin Türkiye’ye Etki Kanalları

1) 1) FİNANSMANFİNANSMAN (Kriz önce banka-şirket bilançoları ile bize taşınacak)

Cari Açığın FinansmanıCari Açığın Finansmanı

Mali ve Reel Sektörün FinansmanıMali ve Reel Sektörün Finansmanı

Yurtiçindeki kredi akışı – Yatırım ve Ticaret etkiYurtiçindeki kredi akışı – Yatırım ve Ticaret etki leneceklenecek

2) 2) DIŞ TİCARET (İHRACAT ve TURİZM)DIŞ TİCARET (İHRACAT ve TURİZM)İhracat pazarlarının daralmasıİhracat pazarlarının daralması

Enerji-Emtia faturasının azalmasıEnerji-Emtia faturasının azalması

3) 3) KAMU MALİYESİKAMU MALİYESİvergi geliri azalacak – borçlanma ve faiz gideri artacakvergi geliri azalacak – borçlanma ve faiz gideri artacak

Türkiye’de Neler Bekleniyor - 1Riski Artıran Faktörler;

Reel Sektörün yurtdışı borçlanması yüksek ve artmaya da devam ediyor. Ama uzun vadeli borçlanma sayesinde risk azalıyor

Özel Sektör Dış Borcu (milyar dolar) 2003 2007 2008

Mali Sektör 14 5766

Reel Sektör 35 101125

Toplam 49 158191

Özel Sektör Dış Borç Ödemeleri 2009 20102011

Anapara+Faiz (milyar dolar) 47 2422

Türkiye’de Neler Bekleniyor - 2Riski Artıran Faktörler;

Yükselen Cari açık ve Bozulan Finansman Kalitesi

(milyar $) 2007 2008 (son 1 yıl)

Cari Denge -38 -47Gelen Kaynak

Doğrudan Yabancı Serm. 22 17

Portföy Yatırımı 3 -5

Bankaların aldığı krediler 6 7

Reel Sektörün aldığı krd. 26 31

Türkiye’de Neler Bekleniyor - 3

Riski Azaltan Faktörler;

2001’den farklı olarak Kamu maliyesi çok daha iyi durumda (Mali disiplini korumalıyız)

Bankacılık sistemi çok daha ‘çürüklerinden ayıklandı” (90’ların hataları tekrarlanmamalı)

Mali sistemde Denetim ve Gözetim güçlendirilmiş durumda (BDDK, SPK, Merkez Bankası’nın kurumsal yapıları ve saygınlıkları çok daha önemli)

SONUÇ

Reaktif değil, Proaktif olma zamanıdır

“Çifte Çıpa” yı uygulama zamanıdır

1) Güçlü Ekonomi

2) Kaliteli Demokrasi

Türkiye; Yükselen Güç Asya ile Avrupa arasındaki geniş Türkiye; Yükselen Güç Asya ile Avrupa arasındaki geniş bölgede, bölgede,

küresel ekonomiye entegre olabilmiş, küresel ekonomiye entegre olabilmiş, en güçlü sanayi altyapısına ve en gelişmiş özel sektöre en güçlü sanayi altyapısına ve en gelişmiş özel sektöre

sahip ülkesahip ülke

TÜRKTÜRK FİRMALARI ULUSLARARASI ARENADA FİRMALARI ULUSLARARASI ARENADA

Avrupa’nın en büyük 500 şirketi arasında 12 Türk şirketi bulunmaktadır.

İslam Dünyası’nın en büyük 100 şirketinden 24’ü Türkiye’dedir.

Çin’le Avrupa’yı birleştirecek ipek yolu projesinde ana rotadayız

İtalya – Hindistan arasındaki en gelişmiş sanayi ülkesi

K.Afrika’dan Ortaasya’ya kadar uzanan bölgeden yapılan sanayi ürünleri ihracatı’nın % 65’ini tek başına Türkiye yapıyor

Bölge’nin en girişimci, en dinamik, dünyaya en fazla açılmış özel sektörü

Yaş ortalaması 28 (Avrupa’nın en genç ve dinamik nüfusu)

25 yılda AB’nin dışa bağımlılığı % 50’den % 70’e çıkacakAvrupa’nın enerji güvenliğinde stratejik önemdeki ülke

Petrol - Doğalgaz yok, ama Müteşebbislerimiz var

AVANTAJLARIMIZ…AVANTAJLARIMIZ…

BÖLGESEL AKTÖRDEN BÖLGESEL AKTÖRDEN KÜRESEL BİR AKTÖR OLMAYA GİDEN YOL…KÜRESEL BİR AKTÖR OLMAYA GİDEN YOL…

Dünya’da tanınan 10 marka üretmek

Yıllık 500 milyar dolar ihracat yapmak

Araştırma ve geliştirmeye dayanan yenilikçi-rekabetçi bir ekonomiye sahip olmak

İcat çıkartmak, bilim üretmek ve teknoloji ürünlerinin ihracat içindeki

payını % 25’e çıkarmak

Dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasına girmek

Dünyanın 500 büyük şirketi içinde en az 10 küresel şirket ile yer almak

En az üç sektörde dünya lideri olmak

Türkiye ekonomisinin katettiği mesafeTürkiye ekonomisinin katettiği mesafe

1980 2007Kayıtlı Şirket Sayısı 40,000 630,000

GSMH (milyar $) 70 660

Kişi başı gelir ($) 1,500 9,000

İhracat (milyar $) 3 107 (2008’de 135 milyar $)

Kişi başı ihracat ($) 65 1,500

İhracatta sanayinin payı % 10 % 94 (%55’i AB ve ABD’ye)

İhracatçı Sayısı 1,000 47,000

Turizm Geliri (milyar $) 0,3 18,5

Türkiye EkonomisininDünyadaki yeri 25.sırada 17.sırada(gsmh büyüklüğüne göre)

Sektörlerdeki Başarı HikayelerimizSektörlerdeki Başarı HikayelerimizDünya’nın 2. büyük DÜZ CAM üreticisi5. büyük MÜCEVHERAT üreticisi6. büyük ÇİMENTO üreticisi8. büyük GEMİ üreticisi10. büyük TURİZM

destinasyonu

Avrupa’nın en büyük TEKSTİL üreticisien büyük TV üreticisien büyük GÜBRE üreticisien büyük ÇORAP üreticisien büyük VİTRİFİYE üreticisien büyük DÖKÜM üreticisi2. büyük MEGA-YAT üreticisi3. büyük KAPLAMA üreticisi3. büyük DEMİR-ÇELİK üreticisi3. büyük JANT üreticisi5. büyük BUZDOLABI üreticisi7. büyük OTOMOTİV üreticisi

Müteahhitlik firmalarımız, son 30 yılda, Kuzey Afrika’dan Rusya’ya, Balkanlardan Ortadoğu’ya, toplam 100 milyar dolarlık proje üstlendi