Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları

Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları

R. Hakan ÖZYILDIZ2012

2

STOK...•Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir.•Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Türkiye’de kamu borçları azalsada diğer kesimlerin borcu artıyor

R. HAKAN ÖZYILDIZ 3

Oransal olarak gelişmeler

R. HAKAN ÖZYILDIZ 4

Hanehalkının borç artışına dikkat

R. HAKAN ÖZYILDIZ 5

Bir yabancı yatırım bankasına göre Türkiye’nin döviz dengesi (Milyar $)

6R. HAKAN ÖZYILDIZ

Büyüme tüketim ve dış kaynakla sağlanıyor.

7R. HAKAN ÖZYILDIZ

Kısa vadeli dış borçlar artıyor

R. HAKAN ÖZYILDIZ 8

Dış borç göstergelerini çok dikkatle izlemek gerek

R. HAKAN ÖZYILDIZ 9

Kamu borç rakamları kötü değil

R. HAKAN ÖZYILDIZ 10

Borç stokunda brüt-net ayırımı

R. HAKAN ÖZYILDIZ 11

Devletin varlıkları çok değişmiyor

R. HAKAN ÖZYILDIZ 12

13

BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !?Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor

R. HAKAN ÖZYILDIZ

2001 Krizinden bu yana epeyi yol alındı.

14R. HAKAN ÖZYILDIZ

Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir.

15R. HAKAN ÖZYILDIZ

Gelirler harcama artışına bağımlı iken, harcamalarda esneklik yok. Eknomide sorun olursa gelir azalırken, harcama kısıntısı

yapılamıyor. Mecburen borçlanmaya gidiliyor.

16R. HAKAN ÖZYILDIZ

Bütçe dışı dengeler etken

17R. HAKAN ÖZYILDIZ

Sadece bütçe açığının büyüklüğü borç stokunun artışını açıklamaya yetmez. Bütçe dışı etkenleri de çok dikkatli takip etmek gerekir.

18R. HAKAN ÖZYILDIZ

19

Krizde kamu borç stokunun artışı hızlanmış.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

ARTIŞ 2011 DE DÖVİZ AĞIRLIKLI.

20R. HAKAN ÖZYILDIZ

21

Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

22

2001Krizinden dış borç alınarak çıkıldı. Şimdi iç piyasadan borçlanan Hazine, Kamuya ve dışarıya olan borçlarını ödüyor.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Küresel Kriz 2008 de vadenin kısalmasına neden oldu.

Piyasaya satılan DİBS'lerin Vadesi (Ay)

0

10

20

30

40

50

60

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

Oca

kŞ

ub

at

Ma

rtN

isa

nM

ayı

sH

azi

ran

Te

mm

uz

Ağ

ust

os

Eyl

ül

Eki

mK

ası

mA

ralık

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

23R. HAKAN ÖZYILDIZ

24

Nominal faizler krizin etkisiyle oldukça düştü… Hazine’nin faiz yükü göreli olarak azaldı.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

25

Reel faizlerdeki düşüşe dikkat. Negatif reel faiz olur mu?

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Piyasadaki faizler değişirse, stok kaç ay sonra etkilenecek?

26R. HAKAN ÖZYILDIZ

Vade uzuyor. Olumlu bir gelişme

R. HAKAN ÖZYILDIZ 27

Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek

28R. HAKAN ÖZYILDIZ

29

DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi

getiriye bağlı olarak değişiyor.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Yabancılar ilgi gösteriyor

R. HAKAN ÖZYILDIZ 30

Bankalar DİBS taşımayı arttırmış

31R. HAKAN ÖZYILDIZ

Özel bankaların kağıda ilgisi devam ediyor. Sektördeki paylarına oranla asıl kamu bankaları yükü taşımaya devam

ediyorlar.

32R. HAKAN ÖZYILDIZ

Banka dışı kesimde tüzel kişiler DİBS alıyor, şirket bilançolarına koyuyorlar. Özkaynaklarını değerlendiriyorlar.

33R. HAKAN ÖZYILDIZ

34

Kamu Borç Stoku’nun % 70’i TL.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

TL borçlar fazla

R. HAKAN ÖZYILDIZ 35

36

Stok’un sadece % 33’ü sabit TL enstrüman

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Toplam içinde Euro tahvillerdeki sabit faizli kuponluların etkisi

R. HAKAN ÖZYILDIZ 37

38

Piyasalarda yatırımcılar TL’yi tercih ediyor. Faiz getirisi, yabancı paraya oranla daha yüksek.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

39

Piyasa oyuncuları, risk algılamaları nedeniyle, değişken faizli enstrümanları tercih ediyorlar.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

40

Krizde mali baskınlık çoğaltmış. DTH’lar olmasa, sadece TL kaynaklarla borç çevirmek oldukça zor. Belkide olanaksız.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Yapancı para kaynaklar olmasa kaynaklar yetersiz kalıyor. Bu durumun faizlere etkisi düşünülmeli

R. HAKAN ÖZYILDIZ 41

42

Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor.

• “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19

• Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

43

Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek

1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde

DİBS Faizleri

Eurobond Spreadları

Döviz Kuru

DİBS Faizleri

1 0,86 0,85

Eurobond Spreadleri

0,86 1 0,63

Döviz Kuru

0,85 0,63 1

R. HAKAN ÖZYILDIZ

DİBS Piyasasında faizi döviz birikimi olanlar belirliyor

44R. HAKAN ÖZYILDIZ

45

Gelecekte borçlanmadaki azalma...

• Yapısal reformlara, özellikle, vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye,

• Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya,

• Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması),

• Reel faizlerdeki azalmaya, ve,• Ekonominin istikrarlı büyümesine,• En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine

bağlıdır.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

46

Borcun Sürdürülebilirliği

R. HAKAN ÖZYILDIZ

47

Borcun Sürdürülebilirliği• Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit

kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır.

• Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

48

Borç stoku neden büyüyor?•ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL.•FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL.•TOPLAM ÖDEME = 150 TL.

•Eğer, anaparanın kur farkı yokken; • ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT• ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR• ÖDEME > 50 TL. İSE STOK KÜÇÜLÜR.•Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

49

Borç stoku nasıl oluşuyor? (2011 - Milyar TL)(Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor)

Bütçe Gelirleri

295,9

Faiz dışıHarcamalar

313,3

FaizDışı Fazla24,8

Faiz harcamaları42,2

Net İç Borçlanma15

Net Dış Borçlanma2,3

R. HAKAN ÖZYILDIZ

50

Neden Faiz Dışı Fazla?• Kamu borç stoku yüksek ülkelerde;• Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini

arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için.Vazgeçilmez bir unsurdur.

R. HAKAN ÖZYILDIZ

Duyarlılık analizi

• bt= -pst-prt+[(1+ rdt) / (1+gt)]*bdt-1 +[(1+rft)/(1+gt)] * (1+ drer)*bft-1

• bt : Toplam borç stoku / GSYH• bdt-1 : Bir önceki dönemin TL cinsinden borç stoku / GSYH• bft-1: Bir önceki dönemin döviz cinsinden borç stoku / GSYH• pst: Faiz dışı fazla / GSYH• rdt: TL cinsinden reel faiz oranı• rft: Döviz cinsinden reel faiz oranı• gt: Büyüme oranı• drer: Reel kurdaki değişim (TL/$)• prt: Özelleştirme gelirleri / GSYH

R. Hakan ÖZYILDIZ 51

Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek

52R. HAKAN ÖZYILDIZ

Sorun sadece stokta değil, faiz ödemelerine de dikkat edilmeli

53R. HAKAN ÖZYILDIZ

Faiz yüküne dikkat. Borç sürüdürülebilirliği göstergelreeinden birisi de faiz ödemelerinin vergi

gelirlerine oranıdır.

54R. HAKAN ÖZYILDIZ

Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor

R. HAKAN ÖZYILDIZ 55