Kampung - Kampung Kota Samarahan

KAMPUNG KAMPUNG

KOTA SAMARAHAN

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, transmitted and published in any kind of forms, without permission from the publisher. This E book is designed from Visual

Etnography comittee of Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif, Universiti Malaysia Sarawak.

ISI KANDUNGAN

KAMPUNG ENDAP

KAMPUNG TANJUNG PARANG

KAMPUNG PINANG

KAMPUNG MUARA TUANG

KAMPUNG BARU

Sebuah kampung yang mempunyai populasi 5500 orang dan

983 buah rumah mempunyai sejarah penempatannya tersendiri.

Melalui penceritaan penghulu Kampung Baru, Encik Sarip bin

Adin mengimbas kembali peristiwa Kampung Baru yang telah diserang

penyakit taun dan menyebabkan berlakunya kematian setiap hari

membuatkan seluruh penduduk kampung bertekad untuk berhijrah ke

tempat baru.

Oleh yang demikian, kampung yang berasalanya terletak di

Muara Tuang ini, dikenali sebagai Kampung Baru dan berada di

kawasan Kota Samarahan pada masa sekarang.

KAMPUNG BARU

PERKAHWINAN Bagi penduduk Kampung Baru, amalan bergotong-royong

masih diamalkan dalam menyediakan menu untuk para jemputan

yang hadir pada majlis tersebut. Mereka bergotong-royong dalam

sesi menyembelih dan melapah lembu.

Semasa kajian dijalankan, penduduk sedang membakar kulit

lembu, kemudian kulit lembu tersebut dikikis dan direndam. Selain

itu, adat perkahwinan yang masih dikekalkan adalah belulut.

Belulut bermaksud pengantin perempuan berhias dengan pelbagai

jenis pakaian iaitu 4- 5 pasang persalinan baju.

Di samping itu, tuan rumah yang berkemampuan akan

menghidangkan santapan tengahari manakala bagi yang kurang

berkemampuan akan menghidangkan juadah kuih-muih.

Insfrastruktur yang terdapat di Kg. Baru adalah Sekolah Rendah Kg. Baru, Klinik

Kesihatan Kg. Baru, dua buah masjid dan sebuah surau. Menurut En. Surip, selaku

penghulu kampung, masjid baru (Masjid Darul Naim) merupakan masjid yang sering

digunakan untuk tujuan solat jumaat, pernikahan dan aktiviti kemasyarakatan.

INFRASTRUKTUR

Penduduk Kampung Baru kebanyakkannya terlibat dalam bidang

perniagaan kecil-kecilan untuk meningkatkan aktiviti ekonomi mereka.

Perniagaan kecil-kecilan seperti runcit dan juga perkhidmatan untuk

menjana pendapatan mereka.

Sebagai contoh, seorang daripada penduduk yang dikenali sebagai

Puan Ana membuka kedai gunting rambut yang bernama “Aina

Hairdressing Salon”.

EKONOMI

Di samping itu, terdapat juga aktiviti penternakan burung walid

yang diusahakan oleh seorang penduduk berbangsa cina. Menurut

Encik Zambiah, Harga sarang burung walid boleh mencecah

harga yang tinggi setelah diproses dan dibersihkan.

Sebuah perkampungan yang dibuka sekitar tahun 1905 mempunyai

kedudukan yang strategik iaitu terletak diantara Kota Samarahan dengan

Siburan yang menjadi daya tarikan kepada pengunjung.

Sejarah nama kampung yang menjadi refleksi sebagai kawasan

persembunyian, mengintip dan mengendap pihak musuh iaitu tentera

Jepun pada ketika itu. Pelbagai cara telah dilakukan untuk membenteng

daripada serangan musuh.

KAMPUNG ENDAP

Apabila benteng yang dibina semakin kukuh dan selamat menyebabkan

berlakunya penambahan penduduk untuk mendiami kawasan tersebut.

Kini kampung yang aman dan indah ini telah berusia lebih satu abad dan

mencapai kemajuan demi kesejahteraan penduduk.

PERKAHWINAN

Adat perkahwinan penduduk Kampung Endap diserikan dengan adat

bergendang pada masa dahulu. Namun, adat tersebut semakin

kurang diamalkan dan ada diantaranya lupaa dan tidak tahu tentang

kewujudan sdat tersebut. Selain itu, adat berbanding yang dikenali

sebagai adat bersanding masih dikekalkan dengan paluan hadrah

atau kompang.

AGAMA DAN KEPERCAYAAN

Berdasarkan dari sudut pandangan penduduk Kg. Endap, sesetengah

penduduk masih memegang kepercayaan bahawa mengadakan upacara

menghanyutkan makanan dalam perahu kecil akan dapat mencegah

daripada perkara yang tidak diingini seperti serangan buaya serta untuk

keselamatan para penduduk di sekitar itu. Upacara ini dilakukan sekali

setahun oleh segelintir penduduk yang masih mempercayainya.

EKONOMI

Selain itu, terdapat 4 buah kedai runcit di Kampung Endap. Kedai

runcit di kampung itu tidak seperti kedai-kedai lain kerana penduduk diseki-

tarnya berniaga di dalam rumah manakala dari segi harga

barangan yang dijual adalah berpatutan.

Seterusnya, dari sudut pekerjaan terdapat penduduk yang

menjalankan pekerjaan secara persendirian seperti bengkel kimpalan,

perkhidmatan pemandu van dan teksi, dan sebagainya. Majoriti

penduduk kampung bekerja di bandar samada dalam sektor kerajaan

INFRASTRUKTUR

Infrastruktur yang disediakan di kampung ini adalah sekolah, masjid,

tadika kemas, jambatan, perhentian bas, telefon awam, perpustakaan

dan banyak lagi. Selain itu, kemudahan perkhidmatan jalur lebar yang

dibekalkan oleh pihak kerajaan bagi kegunaan penduduk kampung

untuk melayari internet dan meneroka maklumat agar tidak ketinggalan

dan sentiasa mengikuti perkembangan terkini.

ORGANISASI DAN PENTADBIRAN

Menurut wakil penghulu, En. Haji Awang Mohamad bin

Awang Jamel, kampung ini terletak di bawah pentadbiran Dewan

Undangan Negeri N15 Muara Tuang, manakala bahagian

pentadbiran persekutuannya pula di bawah Parlimen P197 Kota

Samarahan.

KAMPUNG TANJUNG PARANG Kampung Tanjung Parang ditubuhkan pada tahun 1940 dan dikenali sebagai Kampung Hulu

Separangpadaketikaitu.Perletakangeografiyangberdekatandengantanjungmenambahkan

keindahan suasana kampung yang indah dan permai. Penceritaan sejarah kampung yang unik

bermula dengan peristiwa pertarungan antara pahlawan hebat dan kuat berlawan dengan lanun yang

ingin menawan kawasan tersebut.

Namun, percubaan pihak lanun tersebut gagal setelah ditewas-

kan dan mati ditangan pahlawan tersebut. Mayat-mayat lanun

diikat dengan parang sebelum dibuang kedalam sungai. Oleh

sebab itu, Kampung Tanjung Parang dinamakan sebagai Hulu

Separang pada ketika dulu kini. Kini, Tanjung

Parang dari Kota Samarahan didiami oleh penduduknya

dengan aman dan damai.

ADAT DAN KEBUDAYAAN Adat dan kebudayaan di Kampung Tanjung Parang begitu ketara kerana masyarakat

atau penduduk di Kampung tersebut adalah majoriti masyarakat melayu Sarawak

iaitu sebanyak 99% dan agama yang dianuti ialah agama islam. Selebihnya adalah

masyarakat iban selain itu terdapat juga kaum Cina.

Namun begitu, kaum Cina tidak dianggap sebagai penduduk tetap kerana mereka

hanya menyewa rumah daripada kaum iban sahaja. Menurut kajian yang dijalankan

khususnya dari segi adat dan kebudayaan di kampung tersebut hanyalah memfokuskan

kepada adat perkahwinan kaum Melayu di kampung tersebut.

EKONOMI Dari sudut perspektif ekonomi, penduduk Kampung Tanjung Parang

menjalankan aktiviti pertanian seperti penanaman nenas, padi huma,

buah-buahan, penternakan kelulut dan aktiviti Industri Kecil Sederhana (IKS).

Hasil tanaman nenas secara besar-besaran dan manga harum manis akan dijual

kepada pembekal untuk mendapatkan hasil pendapatan mereka.

Selain itu, aktiviti Industri Kecil Sederhana (IKS) juga merupakan salah satu

aktiviti ekonomi penduduk Kampung Tanjung Parang. Antara produk IKS yang

dihasilkan adalah pelbagai jenis kerepek keladi. Di samping itu, penternakan madu

kelulut yang menjadi daya tarikan orang luar untuk mengetahui proses

pengurusan dan hasil madu kelulut tersebut.

ORGANISASI DAN PENTADBIRAN

Haji Ali bin Odik selaku ketua masyarakat dan

penghulu bagi Kg. Tg. Parang menyatakan bahawa

kampung tersebut terletak di bawah Dewan Undangan

Negeri 14 Asajaya, Daerah Samarahan serta di bawah

Parlimen P-197 Daerah Samarahan.

Kampung Tg. Parang ini terbahagi kepada enam blok

yang mempunyai logo atau simbol masing-masing seperti

simbol limau manis, mangga, pisang, kelapa dan sebagainya.

Perancangan dan proses dalam penambahbaikan

infrastruktur dan pentadbiran di kampung ini telah

dijalankan seperti pembinaan masjid, dewan, rumah

tumpangan termasuk rumah tumpangan untuk kebajikan

dan kesejahteraan penduduk kampung.

Penerokaan oleh tujuh buah keluarga sekitar tahun 1930 an di sebuah kampung

kawasan hulu Sungai Tuang dan menamakan tanah mereka masing-masing sempena

ciri-ciri yang terdapat dikawasan tersebut. Salah satu daripada keluarga tersebut

telah menamakan kawasannya sebagai Kampung Pinang disebabkan kawasan

tersebut dikelilingi oleh pokok-pokok pinang.

Selain nama Kampung Pinang, mereka menamakan

kampung mereka dengan nama Kampung Budong, Kampung Tandas

dan sebagainya. Selepas itu, mereka semua berpakat untuk bersatu

dan mewujudkan sebuah kawasan perkampungan sahaja. Persetujuan

untuk mengambil Kampung Pinang sebagai nama rasmi kerana

popularity pokok pinang telah menjadi tumpuan penduduk pada ketika

itu. Kini, setelah hampir tempoh seabad, banyak perubahan dan

kemajuan yang telah berlaku berbanding ketika penubuhan kampung ini

yang hanya menggunakan batang pinang dan pelepahnya untuk

dijadikan rumah.

Dari sudut perkahwinan, penduduk Kampung Pinang masih berpegang kepada adat

makan selamat selama tiga hari dan tidak dibenarkan untuk tidur pada waktu siang

hari selepas hari perkahwinan untuk kebaikan pengantin.

Selain itu, adat tarian ‘nopeng’ yang ditarikan oleh golongan lelaki diadakan

semasa hari perkahwinan untuk menyambut pengantin baru yang memulakan hidup

baru mereka.

ADAT DAN KEBUDAYAAN

AGAMA DAN KEPERCAYAAN Penduduk Kg. Pinang masih mempercayai kepercayaan larangan semasa

berkebun iaitu tidak boleh mengambil hasil buah dan memakannya semasa berjalan

kerana dipercayai kebun mereka akan diganggu oleh burung atau serangga perosak.

Selain itu, mereka turut mempercayai semasa penanaman padi pula, tuan tanah

haruslah melakukan pembukaan penanaman tersebut sebelum mengarahkan peker-

ja-pekerjanya melakukan penanaman kerana dipercayai membawa semangat padi.

Kemudahan yang jelas kelihatan di kampung ini adalah kemudahan ketersampaian iaitu jalan raya, bekalan air bersih, tenaga elektrik, kemudahan infrastruktur serta taraf perumahan.

INFRASTRUKTUR

ORGANISASI DAN PENTADBIRAN

Menurut Tuan Haji Semawi selaku penghulu Kg. Pinang, terdapat sebanyak

hampir 300 buah rumah dan dianggarkan seramai 1800 orang penduduk yang

terdiri daripada 100% masyarakat Islam.

Menurut beliau lagi, kampung tersebut mempunyai sistem pentadbiran yang

sistematik dengan mewujudkan zon-zon dalam perkampungan tersebut.

Terdapat 11 zon dan mempunyai ketua yang dilantik pada setiapnya bertujuan

untuk mengawal serta menyampaikan maklumat kepada penduduk di zon

masing-masing.

Kampung Muara Tuang terletak di daerah Kota

Samarahan, Sarawak. Ia terletak 20.3 kilometer dari

bandar Kuching dan mengambil masa selama 29 minit untuk

sampai dengan menaiki pacuan empat roda. Nama Muara

Tuangberasaldaripada faktorgeografinyayangberadadi

muara Sungai Batang Samarahan.

Perkataan “Tuang” pula diambil kerana menurut cerita

warga emas kampung tersebut, air sungai muaranya

seolah-olah keluar mengalir ke anak-anak sungai

berhampiran. Kampung ini dipimpin oleh penghulu yang

bernama Haji Sanyut Shazali Bin Haji Lias. Pada tahun 2008,

jumlah penduduk di kampung ini seramai 1068 orang

penduduk dan terbahagi kepada 117 buah keluarga.

KAMPUNG MUARA TUANG

ADAT DAN KEBUDAYAAN

Terdapat pelbagai adat dan kebudayaan yang diterapkan di kampung ini, antaranya adalah adat dalam majlis perkahwinan seperti majlis berlulut (berinai), upacara makan nasi temuan, bertandak (menari) dan menopeng. Namun, tidak semua adat tersebut diamalkan pada masa ini. Majlis berlulut dilakukan pada malam sebelum bernikah bagi pengantin perempuan. Upacara makan nasi temuan dilakukan selepas pasangan pengantin bersanding, upacara ini dilakukan oleh kedua-dua pengantin serta diketuai oleh wanita yang berusia. Hidangan nasi temuan ini akan ditutup dengan tudung saji, kemudian wanita yang berusia itu (sebagai juri pertandingan) akan membuat kiraan sambil membuka tudung saji.

Kemudian, pengantin lelaki dan perempuan akan berebut untuk memberi

suapan kepada pasangan masing-masing sebanyak tiga kali pusingan. Pihak

pengantin perempuan dan lelaki yang berjaya menyuap pasangan terlebih

dahulu akan menang dalam pertandingan tersebut. Istilah “menopeng” pula

sebenarnya bermaksud bermain topeng. Hal ini demikian kerana, pada zaman

dahulu masyarakat melayu Sarawak akan memakai topeng ketika menari.

Kadangkala, aktiviti ini juga disebut sebagai bertandak atau menari.

Di semenanjung, pemberian hantaran diberi oleh kedua-dua belah

pihak pengantin semasa bertunang dan bernikah. Namun, di kawasan Muara

Tuang ini hanya memberi hantaran semasa bertunang sahaja, semasa

bernikah pula hanya pemberian mas kahwin dan barang kemas.

Langkah bendul pula bermaksud apabila pengantin terlebih dahulu

kahwin sebelum adik beradik yang berusia itu kahwin. Apabila bakal

pengantin langkah bendul, pengantin haruslah memberi cincin kepada

adik-beradik yang lebih berusia (yang belum berkahwin).

EKONOMI

Kawasan perkampungan Muara Tuang ini adalah salah satu kawasan yang sedang

membangun dan maju. Hal ini disebabkan faktor ekonominya yang membawa

perubahan terhadap pendapatan penduduk setempat. Walaupun skala kawasan kampung

ini kecil dan kapasiti penduduk tidak terlalu ramai serta dikategorikan sebagai kawasan luar

bandar tetapi taraf hidup penduduknya tidak mencapai tahap miskin tegar. Ekonomi adalah

salah satu faktor kampung ini menjadi tumpuan orang ramai. Kebanyakan penduduk Kg.

Muara Tuang terlibat dalam sektor kerajaan dan swasta. Sesetengah penduduk lebih

selesa bekerja sendiri.

COPYRIGHT 2014 - VISUAL ETNOGRAFI