This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
2 KALITIMIN GENEL İLKELERİBÖLÜM-1 KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ............................................ 119
➢ DNAmolekülü içinde yer alan vebelirli bir proteinin sentezi için şifre verenbölümegen,aynıkaraktereetkiedengenlerdenherbirineisealel genadıverilir.
➢ Birkaraktereaitannevebabadanaynıalellerialanbireyingenotipiokarakterbakımından homozigot (AA veya aa), farklı alelleri alan bireyin genotipi okarakterbakımındanheterozigottur(Aa).
➢ Farklı karakterlere ait genlerin farklı kromozomlar üzerinde bulunmasınabağımsız genler, farklı karakterlere ait genlerin aynı kromozom üzerindebulunmasınabağlı genlerdenir.Genlerbağımsızisegametçeşidi2nformülüilebulunur(n=heterozigotkromozomsayısı).
I– MENDEL İLKELERİ VE UYGULAMALARI
➢ Mendelbezelyebitkileriileyaptığıçaprazlamalarlagünümüzde“Mendelİlkeleri”olarakadlandırılanbirdizisonucaulaşmıştır.Bezelyelerinkolayyetiştirilmesi,hızlıüremesi,karakterlerininkolayizlenmesiveüremesistemlerininkolaycakontroledilebilmesi gibi etkenlerMendel’in çalışmalarındabubitkiyi tercih etmesinisağlamıştır.
➢ Mendelçalışmalarınatekbirkarakterbakımındanfaklıbezelyeleriçaprazlayarakbaşlamıştır. Homozigot mor (MM) ve beyaz (mm) çiçekli bezelyelerinçaprazlanmasıileoluşanF1dölündekitümbezelyelerinmor(Mm)çiçekliolduğugörülmüştür.
➢ Gametoluşumusırasındafarklı karakterleridenetleyenalelgenlerbirbirindenbağımsız olarak ayrılır.
Mendel Genetiğinin Genişletilmesi:
➢ Baskınözelliği gösterenbireyin genotipini öğrenmekamacıyla aynı karakterbakımındanhomozigotçekinikbireyleçaprazlanmasınakontrol çaprazlaması denir.
➢ Bir özelliği kontrol eden iki alelinbirbirlerinebaskın yadaçekinikolmamasıdurumunaeksik baskınlıkdenir.Budurumda,heterozigotgenotiptekibireylerinfenotipiikialelinarasındakibirdeğeresahiptir.Endülüstavuklarındakitüyrengiileaslanağzıveakşamsefasıbitkilerindekiçiçekrengieksikbaskınlığaörnektir.
➢ Bir popülasyonda, aynı karaktere etki eden ikiden fazla alelin bulunmasıdurumunaçok alellik denir. Bir bireyde ise bu alellerden sadece iki tanesibulunur.Çokalellikdurumundapopülasyondaoluşacakgenotipçeşidisayısı
2n. n 1+^c hmformülüilehesaplanır(n=alelgensayısı).
➢ Hemofiliverenkkörlüğü,Xkromozomununhomologolmayankısmındataşınançekinikgenler ilebelirlenenhastalıklardır.Buhastalıklar ile ilgiligenlerierkekçocuklaranneden,kızçocuklarhemannehemdebabadanalırlar.
MİNİ SINAV – 1 SoruKalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
1. AşağıdakiInumaralısütundakalıtımlailgilibazıkavramlar,II numaralı sütunda bu kavramlarla ilişkili açıklamalarverilmiştir.Uyguneşleştirmeleriyapınız.
I II
..........1. Gen a. Birgeninkromozom
üzerindebulunduğubölge
..........2. Fenotip b. Aynıkaraktereetkieden
genlerdenherbiri
..........3. Alelgen c. Belirlibirproteinin
sentezindensorumluDNAbölümü
..........4. Baskıngen d. Birkaraktereaitanneve
babadanfarklıalelleringelmesidurumu
.......... 5. Heterozigot e. Canlınıngenetikyapısı
..........6. Lokus f. Sadecehomozigot
durumdaetkisinifenotiptegösterebilengen
..........
7. Genotip g. Homozigotveyaheterozigotdurumdaetkisinifenotiptegöstrebilengen
I. ................... II.................... III....................
4.
Huntington otozom kromozomlardaki baskın bir alelin(A) sorumluolduğuölümcülbir sinir sistemihastalığıdır.Bireyde35yada45yaşlarınagelinceyekadar,belirginhiçbirfenotipiketkigözlenmez.Buyaşlardasinirsistemigeridönüşümsüzbirşekildebozulmayabaşlarvesonuçtabireyölür.
Huntingtonhastalığıileilgiliyukarıdaverilenbilgileregöreaşağıdaki ifadelerdendoğru olanların yanına “D”, yanlışolanlarınyanına“Y”harfiyazınız.
7. Mendel “bağımsızdağılım”olarakadlandırılankanununamonohibrit çaprazlama sonucu ulaşamazken dihibritçaprazlamasonucuulaşmıştır.Budurumuaçıklayınız.
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
8. İkikarakterbakımındandahomozigotgenotiptekisarıvedüztohumlubirbezelye ileyeşilveburuşuktohumlubirbezelyebitkisininçaprazlanması ileF1dölüeldeediliyor.F1dölündeki ikibezelyeninçaprazlanması ileeldeedilenF2 dölü ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. (Genlerbağımsızolup,sarıtohumrengi(A)vedüztohumşekli(B)baskındır).
a) F2dölündeki; genotip çeflidifenotip çeflidi
oranıkaçtır?
b) F2 dölünde sarı ve buruşuk tohumlu bir bezelyeninoluşmaihtimalikaçtır?
c) F2 dölünde tohum rengi bakımından homozigot,tohumşeklibakımından iseheterozigotgenotiplibirbezelyeninoluşmaihtimalikaçtır?
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
9. A ve B karakterleri bakımından genotipi bilinmeyen ikibireyin çaprazlanması sonucunda oluşan oğul döllerin 38’ninAB,
Grafiğe göre çaprazlanan bireylerin fenotiplerini yazınız(Bezelyelerdedüzgüntohumşekli(D)vesarıtohumrengi(S)genleribaskındır).
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
2. Karakter Baskın Çekinik
Tohumşekli Düz(D) Buruşuk(d)
Çiçekdurumu Aksiyal(A) Terminal(a)
Çiçekrengi Mor(M) Beyaz(m)
Mendel’in çalıştığı üç karakterin alel genleri arasındakibaskınlık ve çekiniklik durumları yukarıdaki tablodaverilmiştir.Buüçkarakterbakımındanheterozigotgenotipteolanbirbezelyebitkisikendileştiriliyor(Genlerbağımsızdır).
a) Çaprazlamasonucukaççeşitfenotipoluşur?
b) Çaprazlamasonucukaççeşitgenotipoluşur?
c) Çaprazlamasonucundadüz tohumlu, terminalçiçekdurumlu, beyaz çiçek rengine sahip bir bezelyeninoluşmaolasılığıkaçtır?
6. agenihomozigotdurumdaikenöldürücübirgendir.Bunagöre AaBb genotipindeki iki bireyden meydana gelensağlıklı bir çocuğun AABb genotipinde olma olasılığınıçaprazlamalarıgöstererekhesaplayınız.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
7. Fenilketonuri otozomal kromozomlardaki çekinikbir alelgen ile ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır. Bu hastalıkbakımındantaşıyıcıbirannevebabanınçocuklarıileilgiliaşağıdakisorularıcevaplayınız.
a) Üççocuğunundasağlıklıolmaolasılığıkaçtır?
b) Üççocuğunundahastaolmaolasılığıkaçtır?
c) Üççocuktanikisininsağlıklıbirininhastaolmaolasılığıkaçtır?
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
8.
43
Birinci kuflak
‹kinci kuflak
Üçüncü kuflak
1 2
5 6 7 8 9
10 11 12
Yukarıdakisoyağacındaotozomalkromozomlardataşınanbir özelliği fenotipinde gösteren bireyler taralı olarakverilmiştir.Bunagöreaşağıdakisorularıcevaplayınız.
a) Taralıbireylerinfenotipindegörülenözelliğinaktarımınısağlayan gen çeşidini (baskın / çekinik), nedeniniaçıklayarakyazınız.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
b) Soyağacındaki numaralı bireylerden hangileri kesin olarakheterozigotgenotiptedir?
………………………………………………………………
c) Soyağacındaki numaralı bireylerden hangileriningenotipikesinolarakbulunamaz?
………………………………………………………………
9. ( ) AABbccDD X
( ) Gamet
Zigot
aabbCcdd ( )
Gamet ( )
a) Yukarıdagenotipleri verilmiş dişi ve erkekbireylerinoluşturacağıgametçeşitleriniyazınız.
i) Dişibirey:………………………………………………
ii) Erkekbirey:……………………………………………
b) Dişiveerkekgametlerindöllenmesisonucuoluşanzigotunsahipolabileceğidörtgenotipçeşidiniyazınız.
I. Olasılık:………………………………………
II. Olasılık:………………………………………
III. Olasılık:………………………………………
IV.Olasılık:………………………………………
127
MİNİ SINAV – 3 SoruKalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
3. Tavşanlarda kürk rengi yabanıl (A1), chinchilla (A2),himalaya (A3) ve albino (A4) olmak üzere dört farklı alelgeniledenetlenir.Bugenlerarasındakibaskınlıkdurumu A1>A2>A3>A4olduğunagöre,aşağıdafenotipiverilentavşanlarınolasıgenotipleriniyazınız.
b) Bubitkiningenotipinisaptayabilmekiçinçaprazlanmasıgerekenbitkininfenotipinivegenotipiniyazınız.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
c) Kontrolçaprazlamasıileeldeettiğinizyavruların1/4’üsarıvedüz tohumlu,1/4’üsarıveburuşuk tohumlu,1/4’ü yeşil ve düz tohumlu, 1/4’ü yeşil ve buruşuktohumluise,bilinmeyenbitkiningenotipinedir?
………………………………………………………………
128
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
5. Aslanağzı bitkisinde aksiyal çiçek durumu (A) baskın,terminalçiçekdurumu(a)iseçekiniktir.Kırmızıçiçekrengi(ΙK)ilebeyazçiçekrengi(ΙB)alelleriiseeksikbaskınolupheterozigotgenotiptekibireylerpembeçiçekrenginesahipolmaktadır.
Homozigotaksiyal–kırmızıveterminal–beyazaslanağzıbitkilerininçaprazlanmasısonucundaF1dölü,F1dölündekibireylerin çaprazlanması iledeF2dölüeldeediliyor.Buçaprazlamalar ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız(Genlerbağımsızdır).
a) F1 dölündeki bitkilerin sahip olabileceği fenotipçeşitleriniyazınız. …………….….……
b) F2dölündekifenotipvegenotipçeşidisayılarınıyazınız.
Yukarıda sağlıklı bir bireye ait kan örnekleri üzerine AntiRh,AntiBveAntiAiçerenserumlardamlatıldığındaoluşançökelmedurumlarıverilmiştir.Bunagöreaşağıdakisorularıcevaplayınız.
a) Bireyinkangrubunedir?
…………………………………………….....................…
b) Bireyinsahipolabileceğigenotipçeşitleriniyazınız.
……………………………………………....................…
c) BubireydeneldeedilenkanserumundaBantikorubulunmaihtimalikaçtır?
……………………………....……………….....................
3.
ABB AA
AB A
1
A B
2
53 4
7 8
6
Yukarıda soyağacında, bireylerin kan grubu fenotipleriverilmiştir.Bunagöreaşağıdakisorularıcevaplayınız.
a) Kaçnumaralıbireyleringenotipitamolarakbulunamaz?
…………………………………………….....................…
………………………………….......………………...........
b) 5 ve 6 numaralı bireylerin B kan grubunda bir kızçocuğununolmaihtimalikaçtır?
…………………………………………….....................…
………………………………….......………………...........
c) Kaç numaralı bireyler kesin olarak heterozigotgenotiptedir?
.…………………………………………….....................…
………………………………….......………………...........
d) Hangi ailelerin “O” kangrubunda çocuklarının olmaihtimalivardır?
5. Kan grupları ile ilgili deney yapmakta olan bir öğrencihangisinin Anti A, hangisinin Anti B olduğunu bilmediğiiçin,AntiXveAntiYolarakadlandırdığıkanserumlarınıkullanmıştır.BuserumlarıI,II,IIIveIVnumaralıbireylerdenaldığı kan örneklerine ayrı ayrı damlattığında oluşançökelmereaksiyonlarıaşağıdakitablodaverilmiştir.
Annevebabanınkangrubuileilgiliaynıgenotipteolduklarıbilinenailelerinçocuklarınınkangruplarıyukarıdakitablodaverilmiştir. Buna göre hangi ailelerdeki üç çocuğun özkardeşolmaihtimaliyoktur?
………………………..........……………………………………
………………………..........……………………………………
………………………..........……………………………………
………………………..........……………………………………
131
MİNİ SINAV – 5 SoruEşeye Bağlı Kalıtım
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
1.
II
X Y
IIII
YukarıdaerkekbirbireyeaitXveYgonozomlarıverilmiştir.Bu kromozomların I, II ve III ile gösterilen kısımlarındabulunangenlereikişertaneörnekveriniz.
I. ……..........………………………………………
II. ……..........………………………………………
III. ……..........………………………………………
2.
3
5 6
4
1 2
: Difli birey
: Erkek birey
YukarıdakisoyağacındaXkromozomundaçekinikolaraktaşınan hemofili hastalığına sahip bireyler taralı olarakverilmiştir.
3. Renk körü bir anne ile sağlıklı bir babanın normalkromozomsayısınasahipkızçocuklarınınrenkkörüolduğugörülmüştür.
Anne ve babanın gamet oluşturmaları sırasındakromozomlarında ayrılmama olduğuna göre normalkromozomsayısınasahipancakrenkkörükızlarınınnasıloluştuğunuaçıklayınız.
a) Kaçnumaralıdişibireylerintaşıyıcıolduğukesindir?
…………………………………....……………..........……
b) Kaç numaralı bireylerin genotipi kesin olarakbelirlenemez?
………………....………………………………..........……
c) Kaçnumaralıbireylerdehemofiligenibulunamaz?
………………....………………………………..........……
132
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
5. X kromozomunun homolog olmayan kısmında taşınançekinikbirhastalığı (a) fenotipindegöstermeyenannevebabanınilkçocuklarındabuözellikgörülmüştür.Bunagöreaşağıdakisorularıcevaplayınız.
a) İlkçocuğuncinsiyetinedir?………………....…
b) Bu ailenin ikinci çocuklarının hasta olma ihtimalinin
sağlıklıolmaihtimalineoranıkaçtır?………………....…
c) Bu ailenin üçüncü çocuğunda hastalıkla ilgili genin
Bunagörekaçnumaralıailelerdetaralıbireylerinfenotipindegörülen bu özelliğin X’e bağlı baskın bir gen tarafındankontroledilmeihtimalivardır?
I II
: Difli birey
: Erkek birey
III IV
………………………………………………..........……………
9. Sirkesineklerindegöz rengiX’ebağlı kalıtımgösterir vekırmızıgözrengi,beyazgözrenginebaskındır.Bunagöredişi ve erkek sirke sineklerinin bu özellikle ilgili genotipvefenotiplerineaitaşağıdakitabloyudoldurunuz(Baskınözellikiçin“A”harfinikullanınız).
Genotip Fenotip
XX
XX
XX
XY
XY
10. Anne Baba
Hr
hR
X X X Y
hr
Yukarıdabir annevebabadaki hemofili ve renkkörlüğügenlerinin,Xkromozomlarıüzerindekidizilimlerişematizeedilmiştir.Buaileninbirinciçocuklarıhemrenkkörühemdehemofiliolanbirkızdır.Budurumuaçıklayınız.(Hemofiliverenkkörlüğüçekinikhastalıklardır).
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
……………………………………………..........………………
133
MİNİ SINAV – 6 SoruEşeye Bağlı Kalıtım
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
1. YandasağlıklıbirerkeğeaitXve
A
X Y
B
C
A
Ygonozomlarının kısımları A,Bve C ile gösterilmiştir. Bukısımlardataşınangenlerileilgiliaşağıdaki ifadelerden doğruolanların yanına “D”, yanlışolanlarınyanına“Y”harfiyazınız.
1. A kısmında taşınan bir özellik dişi bireylerdegörülemez.
Buna göre bu ailelerdeki 2. çocukların renk körü olmaolasılıklarınıkarşılaştırınız.
………………………………………………..........……………
4. ElveayaklardaoluşanaltıparmaklılıkYkromozomununhomolog olmayan kısmında taşınan ve baskın bir gentarafından kontrol edilen bir özelliktir. Elleri ve ayaklarıaltı parmaklı olan bir baba ile bu özelliği fenotipindegöstermeyen bir annenin kız ve erkek çocuklarında buözelliğingörülmeolasılıklarıkaçtır?
Bunagörekaçnumaralıailelerdetaralıbireylerinfenotipindegörülen bu özelliğin renk körlüğü olma ihtimali yoktur?(RenkkörlüğüX’ebağlıçekinikbirhastalıktır).
IIII II
IV V VI
………………………………………………..........……………
134
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
6. AkangrubundahemofiliolmayananneileABkangrubundahemofiliolmayanbabanınerkekçocuklarıBkangrubundaolup, hemofili hastasıdır. Buna göre aşağıdaki sorularıcevaplayınız.
a) Annevebabanıngenotipiniyazınız.
………………………………………………..........………
b) BuaileninAkangrubundasağlıklıçocuklarınınolmaihtimalikaçtır?
………………………………………………..........………
c) Buaileninçocuklarındabuikiözellikbakımındankaçfarklıgenotipoluşabilir?
6. II ve III numaralı ailelerin renk körü kız çocuklarıolabilir.
7.Herüçaileninderenkkörüerkekçocuklarıolabilir.
8. Xkromozomununhomologolmayankısmındataşınanvebaskıngenlefenotipeyansıyanbirhastalıklailgiliaşağıdakiifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanlarınyanına“Y”harfiyazınız.
1.Babahastaisetümkızçocuklarıhastaolur.
2.Hastalıkla ilgili geni taşımayan bir annenin erkekçocuklarındahastalıkgörülemez.
kalıtımbiçimlerindenaktarılma ihtimaliolanlarınınyanına(✔), aktarılma ihtimali olmayanların yanına (✗) işaretinikoyarakörnektekigibiçözünüz.
: Erkek birey)( : Difli birey,
Örnek:
I. �
II. X
III. X
a) I.
II.
III.
b) I.
II.
III.
c) I.
II.
III.
d) I.
II.
III.
e) I.
II.
III.
f) I.
II.
III.
I.
II.
III.
g)
I.
II.
III.
h)
137
MİNİ SINAV – 8 SoruKarma
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
1.
Bir ördek türünde tüy rengi üç alel gen tarafındanbelirlenmektedir.A1 veA2alelleri eşbaskın,A3aleli isebugenlerinherikisinedeçekinikdurumdadır.Buüçalelintümkombinasyonlarınıbulunduranbirördeksürüsüileilgiliaşağıdakisorularıcevaplayınız.
a) Kaçfarklıtüyrengibulunur?
………………………………………………..........………
b) Tüyrengiileilgilioluşabilecektümgenotipçeşitleriniyazınız.
b) Gamet oluşumu sırasındaki krossing over yüzdesikaçtır?
………………………………………………..........………..
c) BubireydeaBgametininoluşmaoranıkaçtır?
………………………………………………..........……….
………………………………………….……..........……….
………………………………………….……..........……….
3.
n + 1 n + 1 n – 1 n – 1
Gametler
Mayoz II
Mayoz I
n + 1 n – 1 n n
A hücresi B hücresi
Yukarıdadiploit iki hücreninmayozbölünmesi sırasındameydana gelen ayrılmama olayları şematize edilmiştir.Ayrılmama sonucu A hücresinden (n + 1) ve (n – 1)kromozom sayısına sahip gametler oluşurken, Bhücresinden(n+1),(n–1)ve(n)kromozomsayısınasahipgametleroluşmuştur.Bufarklılığınnedeniniaçıklayınız.
Buna göre, siyah bir erkek ve alacalı bir dişi kedininçaprazlanmasısonucundaoluşabilecekyavrularıngenotipvefenotipleriniyazınız.(XA →Siyah,XB →Sarı)
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
139
MİNİ SINAV – 9 SoruKarma
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
1.
Mendel’in genetik çalışmalarında bezelyeleri tercihetmesininsebeplerinelerdir?
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
2. Kan grubu ve otozomlarda çekinik olarak aktarılan birhastalığa ait genler ayrı kromozomlarda bulunmaktadır.Buna rağmen bu hastalık sadeceO kan grubuna sahipbireylerdeortayaçıkmaktadır.AkangrubunasahipsağlıklıbirerkekileBkangrubunasahipsağlıklıbirkadınınhastabirçocuklarıolmuştur.Buaileninikinciçocuğundahastalığıngörülmeihtimalikaçtır?
3. Erkek bir bireyde 22 + YY gametinin oluşum biçiminiaçıklayınız.
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
………………………………………………..........……………
4.
4 5 6
1 2 322+X 22+Y23+X
22 + X 22 + O 22 + XX
Yukarıda insanlardamayoz bölünme sonucu oluşan altıfarklı gamet verilmiştir. Aşağıda verilen sendromlarınoluşabilmesiiçindöllenmesigerekengametçeşitleriniboşbırakılankısımlarayazınız.
• Süperdişi:……...............…….…………
• Mongolerkek:……..........………………
• Turnerdişi:……..........…….....…………
• Klinefeltererkek:……..........…...………
• Mongoldişi:……..........….....………..…
5. AORr genotipindeki bir anne ile ABRr genotipindeki birbabanın,
II. hücrenin mitoz bölünmenin metafaz evresindeyakalanması,
III. fotoğrafların kesilerek homolog kromozomlarınşekilvebüyüklüklerinegöregruplandırılması
basamaklarıhangisırailegerçekleştirilir?
…………………………………………..........……………
9. Bozuk dentin, X kromozomuna bağlı baskın bir geninetkisiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalık dişibireylerdeerkekbireyleregöredahayaygınolarakgörülür.Bunagörebozukdentinhastalığıbakımındandişiveerkekbireylerinfenotipvegenotipleri ile ilgiliaşağıdakitabloyudoldurunuz.
6.Çuha çiçeği bitkisinin 30ºC’den düşük sıcaklıktagelişmesi durumunda, çiçeklerinin kırmızı renkli;30ºC’den yüksek sıcaklıkta gelişmesi durumundaisebeyazrenkliolması
141
TEST–1Soru Soru
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
Mendel Genetiği ve Uzantıları
1. Diploit bir canlıda bulunan baskın ve çekinik genler ile ilgili,
I. Çekinikgenlersadecehomozigotdurumdaykenetkisinifenotiptegösterebilir.
II. Aynı karakter bakımından homozigot çekinik vehomozigotbaskınbireylerinçaprazlanmasındanoluşantümbireylerheterozigotgenotipteolur.
III. Baskın fenotipli ikibireyinçekinik fenotipli çocuklarıolamaz.
ifadelerinden hangileri doğru değildir?
A) YalnızI B) YalnızII C) YalnızIII
D) IveIII E) IIveIII
2. Sekiz çeşit gamet oluşturabilen bir canlının genotipi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
(Genlerbağımsızdır).
A) AaBbccDD B) AABbCCdd
C) aaBbCCDd D) AabbCcDd
E) AaBbCcDd
3. Bir ailede anne, otozomal kromozomlarda bulunan birözellikleilgiliDvedgenlerinitaşımaktadır.
Bu ailede babanın genotipi,
I. DD,
II. Dd,
III. dd
verilenlerden hangileri gibi olursa d fenotipinde çocukları olamaz?
A) YalnızI B) YalnızII C) IveII
D) IveIII E) IIveIII
4. Otozomal bir özellik için heterozigot olan anne ve babanın doğacak çocuğunun baskın fenotipte olma olasılığı kaçtır?
A) 34 B) 3
16 C) 116 D) 38 E) 9
16
5. X
Mor çiçekli iki bezelyenin çaprazlanması sonucu beyazçiçeklibirbezelyeoluşmuştur.
Buna göre,
I. Morçiçekalelibaskındır.
II. Çaprazlanan mor çiçekli bezelyeler heterozigotgenotiptedir.
Yukarıdaki çaprazlama sonucu oluşabilecek genotip çeşidi ve fenotip çeşidi sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Genotipçeşidisayısı Fenotipçeşidisayısı
A) 4 4
B) 9 4
C) 8 6
D) 4 9
E) 9 3
8. Yapışık kulakmemesi otozomal kromozomlarda taşınançekinik bir özellik olup a harfi ile simgelenir. Aşağıdakisoyağacındayapışıkkulakmemesinesahipolanbireylertaralıolarakverilmiştir.
1
2 3
Soyağacına göre numaralı bireylerin genotipleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
1 2 3
A) Aa aa AAveyaAa
B) AAveyaAa aa Aa
C) Aa Aa Aa
D) aa Aa aa
E) aa AaveyaAA aa
9. Mendel bezelyeler ile yaptığı çalışmalarda alel genler ile ilgili,
I. İkialelgenfarklıolduğuzamanbiribaskındiğeriçekiniközellikgösterir.
II. Oğuldöllerdebirarayagelmelerişansabağlıdır.
III. Krossingovergeçirdiktensonragametlereeşitolasılıkladağılırlar.
sonuçlarından hangilerine ulaşmıştır?
A) YalnızII B) YalnızIII C) IveII
D) IveIII E) I,IIveIII
10. İki karakter bakımından baskın fenotipli (N, R) bir bireyin genotipinin anlaşılabilmesi için aşağıda genotipi verilen bireylerden hangisi ile çaprazlanması gerekir?
A) nnrr B) NNRR C) NNRr
D) nnRR E) NnRR
11. İnsanlarda,
– Kahverengigözrengi(K),mavigözrengigenine(k),
– Siyahsaçrengigeni(S),sarısaçrengigenine(s)
baskındır.
Verilen iki karakter bakımından heterozigot genotipli anne ve babanın mavi gözlü ve siyah saçlı bir kız çocuklarının olma olasılığı kaçtır?
A) 18 B) 3
16 C) 932 D) 316 E) 3
32
12. Aşağıdaki soyağacında otozomal bir özellik olan alınaçıklığınasahipbireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
Soyağacına göre,
I. Alınaçıklığıotozomlardakibaskınbirgen ilekontroledilir.
II. Taralıolmayanbireylerhomozigotçekinikgenotiptedir.
III. Taralıbireylerintamamıhomozigotbaskıngenotiptedir.
E) Çekinik fenotipte bir çocuğun hem anne hem debabasındaçekinikgenbulunur.
2. Aşağıda otozomlarda taşınan bir özelliğin kalıtımıgösterilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
X
Taralı olan bireyler bu özellik bakımından çekinik fenotipli olduğuna göre, X ile gösterilen bireyin heterozigot genotipte olma olasılığı kaçtır?
A)1 B) 12 C) 1
3 D) 2
3 E) 3
4
3. Heterozigot siyah ve kısa kıllı erkek ve dişi farelerin çaprazlanması sonucunda oluşan birinci kuşaktaki kahverengi ve uzun kıllı farelerin, siyah ve kısa kıllı farelere oranı kaçtır?
4. R karakteri bakımından homozigot dominant, N karakteri bakımından heterozigot genotipteki bir dişi birey ile R ve N karakterleri bakımından heterozigot genotipteki erkek bireyin yavrularının genotipi aşağıdakilerden hangisi gibi olamaz?
Buna göre ela gözlü ve solak bir bireyin Eess genotipinde olma olasılığı kaçtır?
A) 12 B) 1
4 C) 3
4 D) 2
3 E) 1
8
10. Aşağıdakilerden hangisi Mendel’in bezelyelerle yaptığı monohibrit çaprazlamalar ile ulaştığı sonuçlardan birisi değildir?A) Biriannedendiğeribabadangelenveaynıkaraktereetki
edengenlerealelgendenir.B) Her bir karakterin iki aleli gamet oluşumu sırasında
ayrılır.C) Bir karaktere ait iki farklı alel gene sahip bir bireyde
Bu bireylerin oluşturabilecekleri gamet çeşidi sayılarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? (Genlerbağımsızdır).
A) I–II–III B) II–I–III C) II–III–I
D) III–I–II E) III–II–I
2. Aa bb Rr NN Gg Hh genotipindeki bir canlının sahip olduğu heterozigot ve homozigot alel gen çifti sayıları aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) 2–4 B) 3–3 C) 3–4
D) 4–2 E) 4–3
3. Diploit organizmalarda bulunan baskın genler ile ilgili,
I. Heterozigotdurumdafenotiptegörülürler.
II. Homozigotdurumdaetkileriherzamanartar.
III. Gametlerde bulunma olasılıkları çekinik genlerdenfazladır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) YalnızIII C) IveII
D) IveIII E) IIveIII
4. Aşağıdaki soyağacında otozomal çekinik bir hastalığıfenotipindegösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1 2 3
4 5
Buna göre, numaralı bireylerden hangisi mutasyon sonucu oluşmuştur?
A)1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
5. Bir türde belirli bir karakter için 10 farklı genotipte birey oluşabildiğine göre bu karakter için kaç çeşit alel gen vardır?
A)2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
6. Kıvırcık saçlı ve kahverengi gözlü anne ve babanın ilkçocuklarıdüzsaçlıvemavigözlüolmuştur.
Buna göre, bu ailenin ikinci çocuklarının kıvırcık saçlı ve mavi gözlü olma ihtimali kaçtır?
A) 14 B) 3
16 C) 116 D) 38 E) 1
32
7. Akşamsefasıbitkilerineait üç farklı çaprazlamasonucuoğuldöllerdekifenotipayrışımoranlarıaşağıdaverilmiştir.
K›rm›z› Beyaz Pembe
ΙKΙK #
ΙKΙK ΙBΙB #
ΙBΙB ΙKΙK #
ΙBΙB
Buna göre pembe renkli (ΙKΙB) iki akşam sefası bitkisinin çaprazlanması sonucunda elde edilecek oğul dölde fenotip ayrışım oranı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
K›rm›z›
K›rm›z› K›rm›z›
Beyaz
A)
K›rm›z› Beyaz
B)
D) E)
Beyaz K›rm›zı Pembe
C)
BeyazPembe Pembe
146
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
1. C 2. D 3. A 4. E 5. C 6.B 7. D 8. D 9.B 10. C 11. D 12. D 13. C 14.B
F1 dölündeki bireylerin kendi aralarında çaprazlanması sonucu elde edilen F2 dölünde Nnrr genotipindeki bireylerin oranı kaçtır?(Genlerbağımsızdır).
A) 12 B) 2
3 C) 1
4 D) 1
8 E) 3
16
9. Aşağıdaki soyağacında otozomlarda taşınan çekinik birözelliğifenotipindegösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
1 2 3
Buna göre, 3 numaralı bireyin homozigot genotipte olma ihtimali kaçtır?
A) 12 B) 1
3 C) 2
3 D) 1
4 E) 3
4
10. Genotipi Aa BB cc Dd olan dişi bireye ait bir yumurta hücresinin, abCd genotipindeki bir sperm hücresi tarafından döllenmesi sonucunda oluşabilecek bireylerin fenotipi,
I. Anne ve baba üç karakter bakımından heterozigotgenotiptedir.
II. a,b,Cfenotipindebirerkekçocuğununolmaihtimali3/64’tür.
III. Aa bbCC genotipinde bir çocuğunun olma ihtimali1/16’dır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) YalnızIII C) IveII
D) IveIII E) I,IIveIII
9. ANR fenotipinde olan bir bireyin genotipini öğrenmek amacıyla aannrr genotipindeki bir bireyle çaprazlanması sonucunda aşağıda genotipi verilen bireylerden hangisinin oluşma ihtimali yoktur?
A) AaNnRr B) aannrr C) AannRr
D) aannRr E) AaNNrr
10. TaySachshastalığıotozomlarda taşınançekinikbirgenile belirlenip, beyin hücrelerinde bulunan bazı yağlarınparçalanmamasınayolaçanbirenziminbozukluğusonucuortayaçıkmaktadır.Buhastalığasahipbebeklerdekörlük,nöbetlervehareketbozukluklarıgörülüp,birkaçyıliçindeölümgerçekleşmektedir.
Buna göre,
I. Buözellikleilgiliheterozigotgenotiplibireylerdehastalıkgörülmez.
II. Buhastalığasahipolanbirçocuğunannevebabasıhomozigotçekinikgenotipteolabilir.
III. Heterozigot genotipli anne ve babanın sağlıklı birçocuğasahipolmaihtimali3/4’tür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızIII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
11. MmNn genotipindeki iki bireyin çaprazlanması sonucu M, N fenotipinde bir birey (I) ile Mm Nn genotipinde bir bireyin (II) oluşma ihtimalleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
(MveNgenleribağlıolup,krossingoveryoktur).
I II
A) 9/16 1/4
B) 3/8 1/8
C) 9/32 3/16
D) 3/4 1/2
E) 1/4 1/8
12. Aynı türden mor çiçekli iki bezelyenin çaprazlanmasısonucunda3/4’ümorçiçekli,1/4’übeyazçiçekliolanF1 dölü elde edilmiştir. F1 dölünde bulunanmor çiçekli ikibezelye ile yapılan ikinci çaprazlamadan elde edilen F2 dölündekibezelyelerintamamımorçiçekliolmuştur.
Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisinin doğruluğu kesin değildir?
A) Morçiçekalelibaskın,beyazçiçekaleliçekiniktir.
B) F1 dölündeki beyaz çiçekli bireyler homozigotgenotiplidir.
C) Birinciçaprazlamayaalınanbireylerinikisideheterozigotgenotiplidir.
Tabloya göre, bu ailelerin A kan grubunda ve kan uyuşmazlığı görülen bir çocuğa sahip olma ihtimallerinin çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) I–II–III B) I–III–II C) II–I–III
D) II–III–I E) III–I–II
150
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
7. A kan grubundaki bir anne ve AB kan grubundaki bir babadan oluşan bir aile ile ilgili,
I. Okangrubundaçocuklarıolamaz.
II. Bkangrubundaçocuklarınınolabilmesi içinanneninAOgenotipindeolmasıgerekir.
Buna göre I, II ve III nolu kısımlarda bulunan antikor çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
IIIIII
,
,
,
,—
—
—
9. Aşağıdaki soyağacında bir aileye ait bazı bireylerin kangrubufenotipleriverilmiştir.
A Rh+
1 2
B Rh+
B Rh–
3 4
AB Rh–
: Difli birey
: Erkek birey
Buna göre, numaralı bireylerden hangilerinin kan grubu fenotipleri babası ile aynı olabilir?
A) 1ve2 B) 3ve4 C) 1,2ve3
D) 1,3ve4 E) 1,2,3ve4
10. B
OBA
A : Difli birey
: Erkek birey
O A
Kan grupları ile ilgili yukarıda verilen soyağacındaki ailede, homozigot genotipli bireylerin heterozigot genotipli bireylere oranı kaçtır?
A)1/2 B) 2 C) 1 D) 1/4 E) 2/3
11. A kan grubundaki bir çocuğun babasının genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A)AO B) BB C) AB D) OO E) BO
12. : Difli birey
: Erkek birey
BA
X
Yukarıdaki soyağacında O kan grubundaki birey taralıolarakverilmiştir.
Kardeşlerin aynı kan grubunda olmadığı bilindiğine göre,
I. Annevebabaheterozigotgenotiplidir.
II. X bireyinin babası ile aynı genotipte olma olasılığı1/4’tür.
III. XbireyininalyuvarzarındaAantijeninitaşımaolasılığı2/3’tür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
13.
OOAA
Ali
OO AB
Kan grupları ile ilgili yukarıdaki soyağacına göre Ali’nin genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A)AA B) OO C) BO D) AB E) BB
1. D 2. E 3. C 4. A 5. D 6. C 7. E 8. C 9. D 10. A 11.B 12. C 13. E
151
Soru Soru
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
Kan Grupları
TEST–6
1. Kan uyuşmazlığı (Eritroblastosis fetalis) olayı ile ilgili,
I. Rh+ bir baba ile Rh– bir anneden Rh+ bir fetusunoluştuğudurumlardaortayaçıkar.
II. Fetusten anne kanına geçen Rh antijenleri, annedeantikoroluşumunanedenolur.
III. İlk gebelikte, annede fetusun antijenlerine karşıoluşturulan antikor belirli bir zaman aralığındaçoğalacağından bebek, antikorlardan etkilenmedendoğabilir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
2. : Difli birey
: Erkek birey
AB
A AB
Yukarıdaki soyağacında annenin BO genotipinde olma olasılığı nedir?
A) 12 B) 1
3 C) 1
4 D) 1
5 E) 1
6
3. B kan grubundaki bir baba ile AB kan grubundaki birannenin1.çocuklarıA,2.çocuklarıiseBkangrupludur.
Buna göre baba, 1. çocuk ve 2. çocuğun genotipleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
II. Bütünbireylerinalyuvarzarındaenazbirçeşitantijenbulunur.
III. Taralıolmayanbireylerhomozigotgenotipteolamaz.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
8. Sistem Alelgenler Baskınlıkdurumu
ABO A,B,O A=B>O
Rh R,r R>r
MN M, N M=N
Yukarıdaki tabloda kan grubuna ait üç farklı sistemdebulunan alel genler ve bu genler arasındaki baskınlıkdurumuverilmiştir.
Buna göre bir popülasyonda, kan grubuna ait bu üç sistem ile ilgili oluşabilecek fenotip çeşidi (I) ve genotip çeşidi (II) sayısı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
– Yeliz’den elde edilen kan serumuBirkan’dan alınankanörneğiüzerinedamlatıldığındaçökelmemeydanageliyor.
Deney sonuçlarına göre Başak, Yeliz ve Birkan’ın Rh ile ilgili kan grupları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
Başak Yeliz Birkan
A) Rh+ Rh– Rh–
B) Rh– Rh+ Rh–
C) Rh– Rh+ Rh+
D) Rh+ Rh– Rh+
E) Rh+ Rh+ Rh–
153
Soru Soru
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
Kan Grupları
TEST–7
1. Kan plazmalarında kan grubu ile ilgili antikor bulunmayan bir anne ve babanın doğacak çocuklarının alyuvar zarında B antijeni bulunma olasılığı kaçtır?
Buna göre 1 ve 2 numaralı bireylerde renk körlüğü geninin bulunma olasılıkları nedir?
(Renk körlüğü X kromozomunun homolog olmayankısmındaçekinikbirgenletaşınır.)
1 2
A) 1 1
B) 1/2 0
C) 1 0
D) 0 1
E) 0 1/2
6. X kromozomunun homolog olmayan kısmında taşınan ve baskın olan bir hastalığı fenotipinde gösteren bir erkek ile hastalık genini kromozomlarında taşımayan bir kadının çocukları ile ilgili,
I. Çocuklarınınhastaolmaihtimali1/2’dir.
II. Hastalıkkızçocuklarıntamamındagörülür.
III. Erkekçocuklardahastalıkgörülmez.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
158
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
1. E 2. D 3. C 4. A 5. C 6. E 7. E 8. C 9. A 10. D 11.B 12.B
7. Aşağıdaki soyağacında renk körü bireyler taralı olarakverilmiştir.
M ailesi
N ailesi
: Difli birey
: Erkek birey
Buna göre,
I. M veN ailelerinin renk körü bir çocuğa sahip olmaihtimallerieşittir.
II. Mailesininhemkızhemdeerkekçocuklarırenkkörüolabilir.
III. Nailesinintümçocuklarındarenkkörlüğügenibulunur.
yargılarından hangileri doğrudur?
(Renk körlüğü X kromozomunun homolog olmayankısmındaçekinikbirgenletaşınır).
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
8. Aşağıdaki soyağacında renk körü bireyler taralı olarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1
5
2
43
Buna göre, numaralandırılmış dişilerden hangilerinin genotipi tam olarak bulunamaz?
(Renk körlüğü X kromozomunun homolog olmayankısmındaçekinikbirgenletaşınır).
A) Yalnız3 B) 1ve5 C) 2ve3
D) 2ve4 E) 2,3ve5
9. Sirke sineklerindegöz rengi X kromozomununhomologolmayan kısmında taşınır. Kırmızı göz rengi beyaz gözrenginebaskındır.
Buna göre beyaz gözlü bir erkek ile heterozigot kırmızı gözlü bir dişinin yavrularının genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz?
(XA:Kırmızı,xa:Beyaz)
A) XAXA B)XAY C) XaXa
D) XaY E) XAXa
10. X kromozomunun homolog olmayan kısmında taşınançekinik gen etkisiyle ortaya çıkan bir hastalığın kalıtımıaşağıdakisoyağacındaverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1
3
76 8
4 5
2
Soyağacında bu özelliği fenotipinde gösteren tüm bireyler taralı olarak verildiğine göre,
I. 5numaralıbireyhastalıkgeninihem6numaralıhemde7numaralıbireyeaktarmıştır.
II. 4numaralıbirey,1numaralıbireydenhastalıkgeninialmıştır.
III. 8 numaralı bireyin kız çocuklarında bu hastalıkgörülemez.
Buna göre numaralandırılmış bireylerden hangilerinin renk körü olduğu kesindir?
A) Yalnız4 B) 2ve7 C) 3ve5
D) 2,3ve6 E) 3,5ve7
3. Aşağıdaki soyağacında X kromozomuna bağlı baskınbirözelliği (XA) fenotipindegösterenbireyler taralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
5
1
3 4
2
Buna göre, numaralandırılmış bireylerin genotipleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
A) 1.bireyingenotipi:XAXA
B) 2.bireyingenotipi:XAY
C) 3.bireyingenotipi:XaY
D) 4.bireyingenotipi:XaXa
E) 5.bireyingenotipi:XAY
4. Sadece erkeklerde görülen bir hastalıkla ilgili,
I. Xkromozomuüzerindeçekinikbirgeniletaşınır.
II. Ykromozomununhomologolmayankısmındaçekinikveyabaskınbirgeniletaşınır.
III. YkromozomununXkromozomuilehomologkısmındabaskınbirgeniletaşınır.
IV. Otozomalkromozomlarüzerindeeksikbaskınbirgeniletaşınır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) YalnızIII C) IveII
D) IIveIV E) IIIveIV
5. X kromozomuna bağlı çekinik bir hastalığı fenotipindegösteren bireyler aşağıdaki soyağacında taralı olarakgösterilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1 2 3
4 5
Buna göre, numaralandırılmış bireylerden hangileri mutasyon sonucu oluşmuştur?
A) 1ve2 B) 2ve3 C) 4ve5
D) 1,2ve5 E) 2,3ve4
6. Hemofili bakımından çocuklarının fenotipleri sadece taşıyıcı dişi ve sağlam erkek olabilen bir ailede, anne ve babanın genotipleri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Baba Anne
A) XhY XHXH
B) XHY XHXh
C) XHY XhXh
D) XhY XHXh
E) XhY XhXh
160
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
1. B 2. C 3. D 4. A 5.B 6. A 7. D 8.B 9. E 10.B 11.B 12. C
7. Aşağıda beş farklı ailede belirli bir özelliğin kalıtımıgösterilmiştir. Taralı bireylerde bu özellik fenotiptegörülmüştür.
Buna göre, hangi ailede aktarılan özelliğin renk körlüğü olma ihtimali vardır?
(Renk körlüğü X kromozomunda taşınan çekinik birhastalıktır.)
A) B) C)
D) E)
: Difli birey : Erkek birey
8. Aşağıdaki soyağacında taralı bireyler belirli bir özelliğifenotipindegöstermektedir.
: Difli birey
: Erkek birey
Buna göre bu özelliğin kalıtımı,
I. X’ebağlıçekinik,
II. otozomalçekinik,
III. X’ebağlıbaskın
taşınma biçimlerinden hangileriyle gerçekleşir?
A) YalnızI B) YalnızII C) IveII
D) IIveIII E) I,IIveIII
9. Renk körlüğü ve hemofili hastalıkları ile ilgili,
I. Xkromozomununhomologolmayankısmındabulunançekinikgenlerilekontroledilirler.
II. Dişibireylerdegörülmeolasılıkları,erkekbireylerdendahafazladır.
III. Erkek çocuklar bu hastalıklarla ilgili genleri anne vebabadaneşitorandaalırlar.
X ve Y kromozomlarının numaralandırılmış bölgelerinin hangilerinde bulunan genin kontrolünde olan bir özellik, babadan yalnız erkek çocuklarına aktarılır?
A) YalnızI B) YalnızII C) YalnızIII
D) IveIII E) IIveIII
161
Soru Soru
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
TEST–11Eşeye Bağlı Kalıtım
1. Bir ailede kız çocuklarının renk körü olma olasılığının 12 olduğubilinmektedir.
Buna göre, bu aile ile ilgili,
I. BabanıngenotipiXrY’dir.
II. Tümerkekçocuklarrenkkörüolur.
III. Annederenkkörlüğügenibulunmaz.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) YalnızIII C) IveII
D) IveIII E) IIveIII
2. Diploit kromozomlu bir canlıya ait,
I. hemofiliverenkkörlüğügenlerininXkromozomununhomologolmayankısmındabulunması,
II. mayozbölünmesırasındabazıhomologkromozomlarınayrılmayarakaynıhücreyegitmesi,
III. somatik bir hücresinde aynı karaktere ait baskın veçekinikalellerinbirliktebulunması
özelliklerinden hangileri, bir kromozomun üzerinde birden çok genin bulunduğuna kanıt olabilir?
5. Aşağıdaki soyağacında belirli bir karakteri fenotipindegösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
Buna göre karakterle ilgili,
I. X’ebağlıçekinikbirkarakterolabilir.
II. Otozomlardataşınançekinikbirkarakterolabilir.
III. Ykromozomunabağlıkalıtımgösterir.
IV. Otozomlardataşınanbaskınbirkarakterolabilir.
ifadelerinden hangileri söylenebilir?
A) IveII B) IIveIV C) IIIveIV
D) I,IIveIV E) I,II,IIIveIV
162
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
1. A 2. A 3. A 4. E 5. D 6.B 7. C 8. E 9. C 10.B 11.B
6. Aşağıdaki soyağaçlarında belirli bir özelliği fenotipindegösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
I. aile II. aile III. aile
Buna göre, ilgili özellik verilen ailelerin hangilerinde X kromozomuna bağlı çekinik bir gen ile aktarılıyor olabilir?
: Erkek birey)( : Difli birey,
A) YalnızI B) YalnızII C) YalnızIII
D) IveII E) IIveIII
7. 1
3 4
2
5 6
87
Yukarıdaverilensoyağacındakibireylerden,
– 5numaralıbireyinrenkkörüolduğu
– 7numaralıbireyinrenkkörlüğügeninitaşımadığı
bilinmektedir.
Buna göre aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğru değildir?
: Erkek birey)( : Difli birey,
A) 1numaralıbireytaşıyıcıdır.
B) 2numaralıbireyrenkkörüdür.
C) 3numaralıbireyrenkkörüolabilir.
D) 5 numaralı birey renk körlüğügenini 1 ve2numaralıbireylerdenalmıştır.
E) 8numaralıbireyrenkkörüdür.
8. İnsanlarda gözlenebilen aşağıdaki anormalliklerden hangisi gonozom kromozomları ile ilgili değildir?
A) Renkkörlüğü B) Balıkpulluluk
C) Hemofili D) Kıllıkulaklılık
E) Downsendromu
9. OtozomalkromozomlardataşınanDgenidişilerdesadecehomozigot genotipte, erkeklerde ise homozigot veheterozigotgenotiplerdedazlaklığanedenolmaktadır.
Bu özellik bakımından heterozigot genotipte olan anne ve babanın kız ve erkek çocuklarının dazlak olma olasılığı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Kızçocuklarınındazlakolmaolasılığı
Erkekçocuklarınındazlakolmaolasılığı
A) 1/4 1/4
B) 3/4 1/4
C) 1/4 3/4
D) 1/2 1/2
E) 1/4 1/2
10. Bir ailedeki anne ve babanın renk körlüğü ve hemofilihastalıkları ile ilgili genlerinin kromozomları üzerindekidizilimiaşağıdaverilmiştir.
H
R
X
H
r
X Y
h
r
X
Buna göre, bu ailenin normal kromozom sayısına sahip çocukları ile ilgili;
I. Kızçocuklarınınhemrenkkörühemdehemofiliolmaolasılığıyoktur.
II. Erkekçocuklarınınrenkkörüvehemofiliolmaolasılığı12’dir.
III. Kızçocuklarınınhemofiliolmaolasılığı12’dir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
(Krossingoveryoktur).
A) YalnızII B) IveII C) IveIIID) IIveIII E) I,IIveIII
11. SirkesineklerindegözrengigeniXkromozomununhomologolmayankısmındataşınmaktaolup,kırmızıgözrengigeni(XA),beyazgözrengigenine(Xa)baskındır.Kırmızıgözlüsirke sineklerinin çaprazlanması sonucunda kırmızı vebeyazgözlüyavrularoluşmuştur.
Buna göre,
I. Anneheterozigotgenotiptedir. II. Beyazgözlüyavrularıncinsiyetierkektir. III. Kırmızıgözlübirsineğinoluşmaihtimali1/4’tür.
yorumlarından hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
163
Soru Soru
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
TEST–12Eşeye Bağlı Kalıtım
1. Aşağıdaüç farklıailenin renkkörlüğü ile ilgiligenotipleriverilmiştir.
Aileno Anne Baba
I XRXr XrY
II XrXr XRY
III XRXr XRY
Bu ailelerin renk körü bir çocuğa sahip olma ihtimalleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) I>II>III B) II>I>III C) I=III>II
D) I=II>III E) III>I=II
2. Anne ve babanın fenotipinde görülmediği halde oğul döllerin fenotipinde görülen bir özelliğin kalıtımı,
I. Xkromozomunabağlıçekinik,
II. otozomlardabaskın,
III. Ykromozomunabağlıbaskın,
IV. otozomlardaçekinik
taşınma biçimlerinden hangileri ile gerçekleşebilir?
A) IveIII B) IveIV C) IIveIII
D) I,IIveIV E) II,IIIveIV
3. Bozuk dentin X kromozomunun homolog olmayankısmındabulunanbaskınbir genle (XD) ortaya çıkanbirsağlıksorunudur.Aşağıdakisoyağacındabubozukluğungörüldüğübireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1 2
3 4 5
Buna göre, numaralı bireylerin genotipleri ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?
Buna göre, izlenen özellik bakımından, soyağacındaki bireyler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?(Özelliğibelirleyenalellerdenbiritambaskındır).
A) 1 numaralı birey izlenen özellik bakımındanheterozigottur.
B) 3ve6numaralıbireyleringenotipiaynıdır.
C) 2 numaralı bireyde izlenen özellikle ilgili çekinik genbulunmayabilir.
10. X kromozomunun homolog olmayan kısmında taşınançekinik bir gen fenotipe yansıdığında öldürücü (letal)olmaktadır.
Bu özellik bakımından heterozigot genotipteki bir dişinin evliliğinden doğacak kız (I) ve erkek (II) çocuklarının ölüm oranları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Soyağacındaki 3 numaralı çocuğun, kan grubu bakımından babası ile aynı fenotipte olma olasılığı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) 14 B) 1
8 C) 3
8 D) 1
16 E) 3
16
4. Bezelyelerde çiçek rengi özelliği bakımından fenotipleri aynı fakat genotipleri farklı iki bitkinin çaprazlanması sonucunda,
I. MM,
II. Mm,
III. mm
genotipine sahip bireylerden hangileri oluşabilir? (Bezelyelerdemorçiçekalelibaskın(M),beyazçiçekaleli
çekiniktir(m)).
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
5. Düz(D) ve buruşuk(d) tohum şekline sahip iki bezelyeçaprazladığında,birincikuşaktakiyavrularıntamamınınherseferindedüztohumşeklinesahipolduğugörülmüştür.
Buna göre,
I. Atasalkuşaktakiburuşuktohumlubezelyehomozigotçekinikgenotiptedir.
II. Atasal kuşaktaki düz tohum şekline sahip bireylerhomozigotgenotiptedir.
III. Birinci kuşaktaki düz tohum şekline sahip bireylerintamamınıngenotipindeburuşuktohumgenibulunur.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
6. Anne ve babanın fenotiplerinde görülmeyen bir özelliksadeceerkekçocuklardagörülmektedir.
Bu durum ilgili özelliğin,
I. Ykromozomununhomologolmayankısmında,
II. otozomlardaçekinikolarak,
III. Xkromozomununhomologolmayankısmındaçekinikolarak
taşınması durumlarından hangileri ile açıklanabilir?
III. Erkeklerde homozigot olması durumunda fenotipeyansır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
8. Gonozom taşımayan bir sperm ile normal bir yumurtanın döllenmesi sonucunda,
I. turnerdişi,
II. klinefeltererkek,
III. süperdişi
sendromuna sahip bireylerden hangileri oluşabilir?
A) YalnızI B) YalnızIII C) IveIID) IveIII E) IIveIII
166
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2K
alıtım ve B
iyolo
jik Çeşitlilik
BÖ
LÜM
– 1
1. D 2. C 3. E 4.B 5. E 6. C 7.B 8. A 9. E 10. C 11. A 12. D 13. D 14. E
9. Diploit bir canlıda mayoz bölünme sırasında bir çift homolog kromozomun ayrılmayıp aynı kutba gitmesi sonucu oluşan gametlerin kromozom sayıları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
II. Taralıolmayantümbireylerheterozigotgenotiptedir.
III. Tüylügövdegenibaskın,tüysüzgövdegeniçekiniktir.
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
A) YalnızI B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
11. MmNn genotipindeki üreme ana hücresinin mayozbölünmesonucusadeceMNvemngenotipindekigametlerioluşturduğugözlenmiştir.
Buna göre,
I. Mayoz bölünme sırasında homolog kromozomlarayrılmamıştır.
II. MveNgenleriaynıkromozomüzerindebulunur.
III. Hücreninkromozomsayısıgensayısındanfazladır.
IV. Mayozbölünmesırasındakrossingovergerçekleşmiştir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) IveIII C) IIveIII
D) IIveIV E) I,IIveIV
12. A ve B karakterleri bakımından heterozigot genotipteki bir baba ile B karakteri bakımından heterozigot, A karakteri bakımından homozigot baskın genotipteki bir anneye ait çocukların genotipi aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) AaBb B) AABB C) Aabb
D) aaBb E) AAbb
13. Aşağıdaki soyağacında otozomal çekinik bir özelliğifenotipindegösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
Ebeveynler
F1 dölü
Buna göre, F1 dölünde bu karakter bakımından baskın fenotipli olan bireyin heterozigot genotipte olma olasılığı kaçtır?
Buna göre, soyağacındaki 1 ve 2 numaralı bireylerin genotiplerinin aynı olma olasılığı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) 14 B) 1
8 C) 3
8 D) 1
16 E) 3
16
3. Mendel homozigot mor ve beyaz çiçekli bezelyeleri çaprazlayarak F1 dölünü elde etmiştir. Mendel’in F1 bitkilerinin kendi kendilerine döllenmelerine izin vererek elde ettiği F2 bitkileri arasındaki fenotip çeşidi / genotip çeşidi oranı kaçtır?
7. GgNnΙAΙB X GgnnΙAΙB genotipindeki bireylerin çaprazlanması sonucunda meydana gelebilecek fenotip çeşidi sayısı (I) ve genotip çeşidi sayısı (II) aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
Bu çaprazlama sonucunda her üç karakter bakımından baskın fenotipli bir bireyin oluşma ihtimali kaçtır?
A) 116
B) 332
C) 932
D) 316
E) 364
10. İnsanlarda aşağıda verilen karakterlerden hangisinin kalıtımı cinsiyete bağlı olarak gerçekleşmez?
A) Hemofili
B) Kulakkıllılığı
C) Renkkörlüğü
D) Gözrengi
E) Balıkpulluluk
11. İnsanlarda bulunan otozomal kromozomlarla ilgili,
I. Vücuthücrelerindekisayısı(n–1)’eeşittir.
II. Cinsiyeti belirleyen kromozomların dışındakikromozomlardır.
III. Dişilerde23çift,erkeklerdeise22çifthalindebulunur.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
12. Hemoglobin moleküllerinin kristalleşmesi sonucualyuvarların orak biçimde kıvrılmasına neden olan orakhücreanemisi,otozomalkromozomlarda taşınançekinik birhastalıktır.
Aşağıdaki soyağacında bu özelliği fenotipinde gösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1 2
3 4 5
6
Buna göre, numaralandırılmış bireylerden hangilerinde bu hastalığa neden olan genin bulunmama ihtimali vardır?
Sağlıklı bir tavşanda bu alellerden sadece iki tanesi bulunabileceğine göre, bir tavşan popülasyonunda bu karakter ile ilgili kaç çeşit genotip bulunabilir?
A)2 B) 3 C) 6 D) 10 E) 15
3. ABRrXrXr genotipindeki anne ile ABrrXRY genotipindeki babanın BRh– kan grubunda renk körü bir erkek çocuklarının olma olasılığı kaçtır?
A) 18 B) 1
16 C) 3
8 D) 3
16 E) 1
32
4. Aşağıda kan grubu fenotipleri verilen bireylerin hangisinin alyuvar zarında ABO ve Rh sistemi ile ilgili antijen bulunmaz?
A) ARh+ B) ABRh– C) ORh–
D) ABRh+ E) ARh–
5. Aşağıdaki soyağacında otozomlarda taşınan baskın birözelliğifenotipindegösterenbireylertaralıolarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
Bu soyağacı ile ilgili,
I. Taralıbireylerintamamındabaskınalelbulunur.
II. Taralı olmayan bireylerin tamamı homozigot çekinikgenotiptedir.
III. Taralıbireylerintamamıheterozigotgenotiptedir.
yargılarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir?
A) YalnızII B) YalnızIII C) IveII
D) IveIII E) IIveIII
6. Alyuvar zarında A, B ve Rh antijenlerini taşıyan bir bireyle ilgili,
I. ABRh+kangrubundadır.
II. ORh–kangrubundaçocuğuolamaz.
III. PlazmasındaA,BveRhantikorlarıbulunur.
IV. ABRrgenotipindeolmaihtimali12’dir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) IveII B) IIveIV C) IIIveIV
D) I,IIveIV E) I,II,IIIveIV
7. Klinefelter sendromu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
A) Fazladanbirotozomalkromozombulunmasıdurumundaortayaçıkar.
B) GonozomolarakXYyerineXXYgenotipinesahiptirler.
C) Geneldeuzunboyluolupbüyükelveayaklarasahiptirler.
1. A 2. D 3.B 4. C 5.B 6. D 7. A 8. C 9. C 10. D 11.B 12. C 13. A 14. D
8. Balarılarınaaitaşağıdakisoyağacındaotozomalçekinik bir özelliği (n) fenotipinde gösteren bireyler taralı olarakverilmiştir.
: Difli birey
: Erkek birey
1 2
3 4 5
Bu soyağacına göre numaralı bireylerle ilgili,
I. 1numaralıbireykraliçearıolupNngenotipindedir.
II. 3 numaralı birey çekinik geni 1 ya da 2 numaralıbireydenalmıştır.
III. 4ve5numaralıarılarNngenotipindeolupbeslenmedurumunagörekraliçeyadaişçiarıolabilirler.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) YalnızI B) YalnızII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
9. Dd genotipinde iki bezelyenin çaprazlanması sonucu,
I. baskınfenotipli,
II. çekinikfenotipli,
III. homozigotgenotipli,
IV. heterozigotgenotipli
bezelyelerin oluşma ihtimalleri ile ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi doğrudur?
A) I>II=III>IV B) II=III>I=IV
C) I>III=IV>II D) III=IV>II>I
E) I=II>III=IV
10. Renk körü bir kız çocuğuna sahip bir aile ile ilgili,
I. Babarenkkörüdür.
II. Annerenkkörlüğügeninitaşır.
III. Renkkörüerkekçocuklarıolamaz.
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
A) YalnızI B) YalnızII C) YalnızIII
D) IveII E) IIveIII
11. Domates bitkisinde kırmızı (R)meyve rengi, portakal (r)rengine;tüylü(T)gövde,tüysüz(t)gövdeyekarşıbaskındır.
Buna göre her iki karakter bakımından heterozigot genotipli kırmızı meyve renkli ve tüylü gövdeli bir domates ile her iki karakter bakımından homozigot genotipli kırmızı meyve renkli ve tüysüz gövdeli bir domates bitkisinin çaprazlanması sonucunda Rrtt genotipinde bir bireyin oluşma ihtimali kaçtır?
A) 12 B) 1
4 C) 1
8 D) 1
16 E) 3
16
12. Aşağıdaki soyağaçlarında otozomlarda çekinik olaraktaşınan bir hastalığı fenotipinde gösteren bireyler taralıolarakverilmiştir.
M ailesi N ailesi R ailesi
? ? ?
Buna göre, M, N ve R ailelerin ikinci çocuklarının bu hastalığa sahip olma olasılıklarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) M–N–R B) N–M–R C) N–R–M
D) R–N–M E) R–M–N
13. Mendel’in genler ile ilgili yaptığı çalışmalar aşağıda verilen durumlardan hangisini açıklamaya yöneliktir?
A) Tambaskınlık B) Bağlıgenler
C) Eksikbaskınlık D) Pleiotropi
E) Eşbaskınlık
14. Morçiçekli(M),uzungövdeli(U)vedüzgüntohumlu(D)birbezelye ile beyaz çiçekli(m), kısa gövdeli(u) ve buruşuktohumlu(d)birbezelyeçarpazlandığındaF1dölüsadece morçiçekli,uzungövdelivedüzgüntohumluolabilmektedir.
F1 dölünün kendileştirilmesi sonucu oluşan F2 dölünde beyaz çiçekli, kısa gövdeli ve buruşuk tohumlu bireylerin oluşma olasılığı nedir?
A) 18 B) 1
16 C) 3
16 D) 1
64 E) 3
64
173
Soru Soru
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Kalıtım
ve Biyo
lojik Ç
eşitlilikÜ
NİT
E – 2
BÖ
LÜM
– 1
TEST–17Karma
1. Bezelyelerde mor çiçek rengi (A), beyaz çiçek rengine(a); düzgün tohum şekli (D), buruşuk tohum şekline (d)baskındır.
İkibezelyebitkisiçaprazlandığındaoğuldöllerin9/16’sınınmor çiçekli düzgün tohumlu, 3/16 ‘sının mor çiçekliburuşuktohumlu,3/16’sınınbeyazçiçeklidüzgüntohumlu,1/16’sının beyaz çiçekli ve buruşuk tohumlu olduğusaptanıyor.
Buna göre çaprazlanan ata bireylerin genotipi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) AaDdxAADd B) AADdxaaDd
C) AaDdxAaDd D) aaddxAaDd
E) aaDdxAaDD
2. Eksik baskın bir özelliği fenotipinde gösteren anne ve babanın kendi genotiplerinde bir çocuklarının olma olasılığı kaçtır?
A)1 B) 12 C) 1
3 D) 1
4 E) 2
3
3. Aşağıdaki soyağacında taralı bireyler belirli bir özelliğifenotipindegöstermektedir.
: Difli birey
: Erkek birey
Taralı bireylerin fenotipinde görülen bu özellik,
I. otozomalçekinik,
II. eksikbaskın,
III. otozomaldominant
kalıtım biçimlerinden hangileri ile aktarılıyor olabilir?
A) YalnızII B) IveII C) IveIII
D) IIveIII E) I,IIveIII
4. Bir karakter bakımından homozigot çekinik, üç karakterbakımından heterozigot genotipte olan bir birey ile aynıgenotipesahipbaşkabirbireyçaprazlanıyor.
Bu ailenin çoçuklarının genotipi aşağıdakilerden hangisi gibi olamaz?
A) İkikarakterbakımındançekinik,ikikarakterbakımındanbaskın
B) Dörtkarakterbakımındançekinik
C) Birkarakterbakımındanbaskın,üçkarakterbakımındançekinik
Bu sonuç aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
A) Modifikasyon B) Ayrılmama
C) Bağlıgenler D) Krossingover
E) Bağımsızgenler
9. Bir arı kovanında, gövde rengi bakımından çekinikfenotiptekibirkraliçearıvebaskınfenotiptekierkekarılarbulunmaktadır.
Buna göre, kraliçe arının peteklere bıraktığı yumurtalardan gelişen erkek arı ile bu yumurtaların döllenmesi sonucu oluşan kraliçe ve işçi arıların baskın fenotipte olma olasılığı kaçtır?
11. Aşağıda verilen sperm ve yumurtalardan hangisinin döllenmesi sonucu kromozom sayısı normal olan bir insan oluşabilir?
Sperm Yumurta
A) Gonozomlarıayrılmamış Normal
B) Gonozomiçermeyen Gonozomiçermeyen
C) Gonozomlarıayrılmamış Gonozomiçermeyen
D) Gonozomiçermeyen Normal
E) Gonozomlarıayrılmamış Gonozomlarıayrılmamış
179
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
– 2
ÜNİVERSİTE SINAV SORULARI
1. C 2. C 3.B 4. E 5. A 6.B 7.B 8. E 9. D
1. (1981–ÖYS)
Aa Bb Dd Ee × aa Bb Dd Ee genotipindeki bireylerin çaprazlanması sonunda oluşan oğul bireyler arasında a, B, d, E fenotipindeki bireylerin oranı nedir? (A,B,D,Egenleribağımsızgenlerdir.)
A) 81256
B) 27128
C) 9128
D) 9256
E) 3128
2. (1981–ÖYS)
Bağımsız iki genle kontrol edilen iki değişik karakterin her ikisi için de heterozigot olan bir kobay, kendisiyle aynı genotipte olan bir dişi kobayla çaprazlanırsa, meydana gelecek dölde fenotipin hangi oranda olması beklenir?
A) 1:1 B) 1:2:1 C) 9:3:3:1
D) 3:1 E) 14:24:14
3. (1981–ÖYS)
Bir toplumda hemofili genini taşıyan taşıyıcı dişilerin
oranı 12
ve erkeklerin hepsi sağlam ise, bunların
çocuklarında taşıyıcı dişilerin oranı kaç olur?
A) 116
B) 18 C) 1
6 D) 1
4 E) 1
2
4. (1981–ÖYS)
Bir insan B ve AB grubuna başarılı bir şekilde kan verebiliyor, fakat A grubuna veremiyorsa, bu insanın kanının B grubundan olma olasılığı yüzde kaçtır?
A)0 B) 25 C) 50 D) 75 E) 100
5. (1982–ÖSS)
Bir canlıdaki herhangi bir özelliğin, kalıtsal olduğu aşağıdakilerden hangisiyle anlaşılır?
A) Canlınınbazıdöllerindeortayaçıkmasıyla
B) Ortamkoşullarındanetkilenmesiyle
C) Canlınınyaşamaşansınıartırmasıyla
D) Canlınınüremezamanınınkısıtlanmasıyla
E) Canlınınyaşamıboyuncadevametmesiyle
6. (1982–ÖYS)
Bir ailedeki kız çocuklarının %50’si renk körü ise, ana ve babanın eşey kromozomları bakımından durumu aşağıdakilerden hangisi olabilir? (X = renk körlüğü geni taşıyan X kromozomu)
A) XXXY B) XX XY C) X XXY
D) XXXY E) X X XY
7. (1983–ÖYS)
AB
3 4 5 6
1 2
O
Yukarıdaki soy ağacında 3 ve 6 numaralı bireylerin kan grubu belirtilmiştir. 5 numaralı bireyin A grubu kan taşıma şansı yüzde kaçtır?
A)0 B) 25 C) 50 D) 75 E) 100
8. (1983–ÖYS)
beyaz gözuzun kanat
gri gövdek›ls›z bacak
k›rm›z› gözk›sa kanat
siyah gövdek›ll› bacak
Yukarıda görülen bir çift kromozomun şematik haritasında hangi karakterler arasında krossing–over ihtimali daha çoktur?
A) bacakkıllılığı–kanatşekli
B) gövderengi–gözrengi
C) kanatşekli–gövderengi
D) gözrengi–kanatşekli
E) gözrengi–bacakkıllığı
9. (1983–ÖYS)
AaBb genotipindeki organizmalar arasındaki çaprazlamalardan 1021 AABB, 1990 AaBb, 990 aabb genotipinde oğul döl elde ediliyor. Bu sonuç aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
A) Eşeyebağlıkalıtım B) Krossing–over
C) Ayrılmama D) Bağlıgenler
E) Bağımsızgenler
180
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
–2
10. B 11.B 12.B 13. C 14. A 15. E
13. (1984–ÖYS)
Kan grubuA (genotipi AO) olan bir kadın, kan grubuB(genotipiBO)olanbirerkekleevleniyor.
Bu ailenin çocuğunun alyuvarlarında B proteini taşıma olasılığı nedir?
A)0,00 B) 0,25 C) 0,50 D) 0,75 E) 1,00
14. (1984–ÖYS)
Kırmızı gözlü dişi Drosophila ile beyaz gözlü erkekDrosophila çaprazlanıyor. Bu çaprazlama sonunda ilk dölde kırmızı ve beyaz gözlü Drosophila’lar oluşuyorsa, ana–baba bireyler için göz rengi karakteri bakımından ne söylenebilir? (Kırmızıgöz rengi karakteri,beyazgözrengikarakterinedominanttır.)
A) Anabeyazgözgeninidetaşır.
B) Babadihibrittir.
C) Anahomozigottur.
D) Anaarıdöldür.
E) Babakırmızıgözgeninidetaşır.
15. (1985–ÖSS)
I. K hastalığı kadınlardaveerkeklerdegörülebilenbirhastalıktır.
II. BirkadınınKhastasıolabilmesiiçinhemannesindenhembabasındanhastalıkyapangenialmışolmasıger-ekir.
III. Birerkek,annesindenKhastalığınıyapangenialırsaKhastasıolur.
Yukarıdaki verilere dayanarak, K hastalığı hakkında ne söylenebilir?
Deney sırasında aşağıdakilerden hangisi uygulanırsa, beklenene en yakın bir oran elde edilebilir?
A) Çevrekoşullarınıdevamlıdeğiştirmek
B) Çoksayıdaçaprazlamayapmak
C) Deneyikaranlıktayapmak
D) İritohumlarıkullanmak
E) Tohumlarıönceışıkta,sonrakaranlıktatutmak
12. (1984–ÖYS)
Kırmızı gözlü ve bu karakter yönünden heterozigot olan dişi bir Drosophila, beyaz gözlü erkek bir Drosophila ile çaprazlandığında F1 dölünde göz rengi bakımından kaç çeşit fenotip beklenir? (Kırmızıgözrengikarakteri,beyazgözrengikarakterinedominanttır).
A)1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
181
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
– 2
16. D 17. D 18. D 19.B 20. E 21. D
19. (1986–ÖYS)
İnsanda bir genin baskın da olsa çekinik de olsa etkisini fenotipte ortaya çıkarması, aşağıdakilerden hangisini gösterir?
A) Genin bulunduğu kromozomparçasının krosing–overgeçirdiğini
B) GeninYkromozomuüzerindeolduğunu
C) Genin somatik hücrelerdeki kromozomlardabulunduğunu
Kan gruplarıyla ilgili olarak bu ailedeki anne, baba, 2. çocuk ve 3. çocuğun genotipleri aşağıdakilerden hangisidir?
Anne Baba 2.çocuk 3.çocuk
A) AA RR B0Rr AARr BBRr
B) A0RR B0rr A0Rr B0rr
C) A0Rr BBRr A0Rr B0rr
D) A0Rr B0rr A0Rr B0rr
E) A0Rr BBRr A0RR BBRr
16. (1985–ÖYS)
G
N
g
n
g
n
g
n
G
n
g
n
G
N
g
n
Gri vücutlunormalkanatl›%40
g
n
g
n
Siyah vücutlukörelmiflkanatl›%40
Gri vücutlukörelmiflkanatl›%10
g
N
g
n
Siyah vücutlunormalkanatl›%10
Gri vücutlunormal kanatl›difli
Siyah vücutlukörelmifl kanatl›erkek
Yukarıda kalıtım şeması verilen Drosophila’lara ait bir çaprazlamada, krossing–over’li bireylerin yüzdesi nedir?
A)%80 B) %60 C) %50 D) %20 E) %10
17. (1985–ÖYS)
Yuvarlak ve sarı tohumlu bir bezelye bitkisinin, heterozigot olup olmadığını anlamak için aşağıdaki genotiplerden hangisine sahip bir bezelye bitkisi ile çaprazlanması gerekir? (Yuvarlaktohumluluk(Y)vesarıtohumluluk(S)özellikleridominanttır.)
A) YYSS B) yySS C) YYSs
D) yyss E) YySS
18. (1985–ÖYS)
Anne ve babanın Rh faktörü bakımından genotipleri aşağıdakilerden hangisi gibi olursa, meydana gelebilecek çocuk ile anne arasında Rh uyuşmazlığına bağlı alyuvar tahribatının (eritroblastosis fetalis)ortaya çıkma olasılığı %50 olur?
Kedilerde,normalolarak,siyahvesarıpostrenklerininhemdişilerde hem de erkeklerde görülmesine karşın, alacalı(siyah–sarı)postrengisadecedişilerdeortayaçıkar.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, siyah–dişi bir kedi ile sarı–erkek bir kedinin çaprazlaması sonucunda, bir anormallik olarak alacalı–erkek bir kedinin olmasına neden olur?
A) Gonozomlarıayrılmamışbiryumurtanın,normalbirsper-mayladöllenmesi
B) (n+1)+Xkromozomlubiryumurtanınn+Ykromo-zomlubirspermayladöllenmesi
C) PostrengialellerininYgonozomundataşımasıD) Normalbiryumurtanın,gonozomlarıayrılmamışbirsper-
Bu gametlerden hangileri arasında gerçekleşecek döllenmeyle, bir mongoloid (Down sendromu olan) erkek birey oluşabilir?
A) IveII B) IveIII C) IveIV
D) IIveIV E) IIIveIV
29. (1991–ÖSS)
: Difli
: Erkek
II
III IV
I
YukarıdakisoyağacındaI,II,IIIveIVnumaralarlagösterilenbireylerde, Y kromozomunda taşınan bir gen, fenotipteanormalbirözelliğinortayaçıkmasınanedenolmuştur. IInumaralıbireyde,buanormalözelliğikontroledengeninanibirdeğişiklikleoluştuğuilerisürülmektedir.
II numaralı bireyin, soyağacında verilen akrabalarının aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bu bireydeki anormal özelliğin ani bir değişiklikle ortaya çıktığının kanıtı olamaz?
A) YalnızI B) YalnızII C) IveIID) IveIII E) IIveIII
35. (1993–ÖSS)
XAXA genotipli bir dişi ile XaY genotipli bir erkek bireyin oluşturduğu gametlerden, aşağıdakilerin hangisinde verilenler arasındaki döllenme sonucunda, bu özellik bakımından çekinik genotipte dişi yavrular meydana gelebilir? (YkromozomutaşımayangenotiplerdeXkromozomununvarlığıdişibireyioluşturur).
A) Normalbiryumurtailenormalbirspermarasındaki
B) Normalbiryumurtailespermatogenezdegonozomlarıayrılmamışspermlerdenbiriarasındaki
C) OogenezdegonozomlarıayrılmamışXAXAgenotiplibiryumurtailenormalbirspermarasındaki
Genotipi Kk, NN, tt, Hh, XAXa olan bir memeli hayvanın yumurtası, aşağıda genotipi verilen spermlerden hangisiyle döllenirse, fenotipi K–, N–, T–, hh, Xa– olan erkek bir yavru meydana gelir?
Bu kardeşlerden, aralarındaki fenotip farklılıkları, genotip farklılığına ve modifikasyona bağlı olan çiftlerin birer örneği aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Yanda şeması verilen bir homolog kromozom çiftinde, hangi genler arasında krossing–over olasılığı en düşüktür?
A) Kk–Mm B) Gg–Rr C) Aa–Kk
D) Aa–Mm E) Aa–Rr
37. (1994–ÖYS)
Çekinik ve baskın genlerin taşınmasıyla ilgili,
I. Çekinik bir genin, homolog kromozomların her ikisiüzerindetaşınması
II. Çekinikbirgenin,homologkromozomlardansadecebiriüzerindetaşınması
III. Baskın bir genin, homolog kromozomların her ikisiüzerindetaşınması
IV. Baskınbirgenin,homologkromozomlardansadecebiriüzerindetaşınması
durumlarının hangilerinde, genin belirlediği özellik kesin olarak ortaya çıkar?
A) IveII B) IIveIII C) I,IIveIII
D) I,IIIveIV E) II,IIIveIV
38. (1995–ÖYS)
Fenotipinde belirli bir özelliği gösteren dişi bir birey ilefenotipinde bu özelliği göstermeyen erkek bir bireyinçaprazlanmasındanmeydanagelenerkekvedişibireylerinherzaman,tümündebuözellikortayaçıkmıştır.
Böyle bir sonuca, bu özelliğin aşağıdaki durumların hangisindeki gibi olması neden olur?
A) Çekinikolarakotozomalkromozomlardabulunması
B) ÇekinikolarakXkromozomundabulunması
C) Homozigot baskın olarak otozomal kromozomlardabulunması
Soyağacındaki bilgilere göre, bu özelliğin kalıtımı,
I. Xkromozomundamutasyonlaortayaçıkanbaskınbirgenle
II. Otozomaltaşınançekinikbirgenle
III. Ykromozomundamutasyonlaortayaçıkanbaskınbirgenle
IV. Otozomaltaşınanbaskınbirgenle
V. Xkromozomundaçekinikbirgenle
taşınma biçimlerinden hangileriyle gerçekleşir?
A) IveII B) IIveIV C) I,IIveV
D) I,IIIveIV E) III,IVveV
49. (1999–ÖSS İPTAL)
Aşağıdaki soyağacında, hasta bireyler, sağlam bireylervesağlamgörünüşlütaşıyıcıbireylerbulunmaktadır.SözkonusuhastalıkXkromozomundaçekinikolaraktaşınırve bu hastalığın Y kromozomunda aleli bulunmaz. (Ykromozomuiletaşınmaz.)
: Sa€lam fenotiplierkek birey
: Sa€lam fenotipliveya tafl›y›c› diflibirey
: Hasta fenotiplierkek birey
: Hasta fenotiplidifli birey
1 2
3 4 5
76
Buna göre, soyağacında numaralarla gösterilen birey-lerle ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) 3numaralıbireye2numaralıbireyden,sağlamolmayısağlayangengeçmiştir.
B) Hastalığanedenolangen, 4numaralıbireyehem 2numaralıhemde1numaralıbireylerdengeçmiştir.
C) 6numaralıbireye5numaralıbireyden,sağlamolmayısağlayangengeçmiştir.
Rhesus maymununun alyuvarları bir tavşana enjekteedilmiş vebir süre sonra, tavşandanalınankanserumuileaşağıdakiuygulamalaryapılarakkarşısındakisonuçlaralınmıştır:
Kanserumuylayapılanuygulamama Uygulamanınsonucu
1. Rhesuskanıüzerinedamlatılmıştır.
Rhesuskanıalyuvarlarıçökelmiştir.
2. I.grupinsankanıüzerinedamlatılmıştır.
I.grupinsankanıalyuvarlarıçökelmiştir.
3. II.grupinsankanıüzerinedamlatılmıştır.
II.grupinsankanıalyuvarlarıçökelmemiştir.
4. Kobaykanıüzerinedamlatılmıştır.
Kobaykanıalyuvarlarıçökelmemiştir.
Elde edilen sonuçlara göre, aşağıdakilerden hangisi yanlış olur?
A) Rhesus’unalyuvarlarında,tavşaniçinantijenolanmaddevardır.
B) Kobayalyuvarlarında,Rhesus’unalyuvarlarındakiantijenbulunmaz.
C) II.gruptakiinsanalyuvarlarında,Rhesusalyuvarlarındakiantijenbulunmaz.
Bu soyağacında numaralarla gösterilen bireylerden hangilerinin kan gruplarının homozigot olma olasılığı vardır?
A) Yalnız1 B) Yalnız2 C) 1ve4
D) 2ve5 E) 3ve6
53. (2003–ÖSS)
İnsanlarda kan gruplarını, alyuvarlarda bulunan özelproteinler belirler. Kan gruplarının plazmalarında isealyuvarlarındakiproteinlerleilgiliantimaddelerbulunabilir.A kan grubunun plazmasında Anti B, B kan grubununplazmasındaAntiAbulunur.ABkangrubununplazmasındabuantimaddelerinhiçbiribulunmazken,0kangrubununplazmasında her iki anti madde de bulunur. Bu antimaddeler,karşıolduklarıproteinleriiçerenkangrubundakialyuvarlarınçökelmesinenedenolur.
BirdeneydehangisininAntiA,hangisininAntiBolduğubilinmediği için Anti X ve Anti Y olarak adlandırılan bumaddeler, I, II, III ve IV numaralı kan örneklerinde ayrıayrı uygulanmış ve aşağıdaki tabloda belirtilen çökelmereaksiyonlarıalınmıştır.
Kanörneğinumarası
Çökelmereaksiyonları
AntiX AntiY
I Çökelmevar Çökelmeyok
II Çökelmeyok Çökelmevar
III Çökelmevar Çökelmevar
IV Çökelmeyok Çökelmeyok
Bu bilgilere dayanarak, kaç numaralı kan örneklerinin, hangi kan grubundan olduğu belirlenemez?
Babanın genotipi aşağıdakilerin hangisindeki gibi olursa, çocukların fenotipinde bu çekinik özellik kesinlikle görülmez?
A) AA B) Aa C) aa
D) xAy E) xay
51. (2001–ÖSS)
X kromozomunda taşınan çekinik bir özelliğin kalıtımşemasıaşağıdakisoyağacındaverilmiştir.
: Özelli€in görülmedi€idifli birey
: Özelli€in görülmedi€ierkek birey
: Özelli€in görüldü€üdifli birey
: Özelli€in görüldü€üerkek birey
1
2
3
K
L
M
K, L, M bireylerinin 1, 2, 3 numarayla gösterilen birey-lerle yapacakları evliliklerinden olacak çocuklarda, bu özellikle ilgili,
I. K’nınevliliğindendoğacakkızçocuklarınhiçbirindebuözellikgörülmez.
II. L’ninevliliğindendoğacakerkekçocuklarınhepsindebuözellikgörülür.
III. L’ninevliliğindendoğacakkızçocuklarınhepsibuözel-likyönündentaşıyıcıdır.
IV. M’ninevliliğindendoğacakerkekçocuklarınhiçbirindebuözellikgörülmez.
yorumlarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir?
A) YalnızII B) YalnızIV C) IveII
D) IveIII E) IIIveIV
189
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
– 2
54. D 55. D 56.B
55. (2004–ÖSS)
Bazıbireylerinumaralanmışolanaşağıdakisoyağacı,birailedeki bireylerin, X kromozomunda, çekinik bir alelletaşınanbirözellikleilgilifenotiplerinigöstermektedir.
: Fenotipinde özelli€igösteren difli birey
: Fenotipinde özelli€igösteren erkek birey
: Fenotipinde özelli€igöstermeyen difli birey
: Fenotipinde özelli€igöstermeyen erkek birey
1. birey 2. birey
3. birey 4. birey
Buna göre, bu bireylerin genotipleriyle ilgili,
I. 2.bireyde,özellikleilgilialellerdenbiribaskındır.
II. 3.bireye,özellikleilgilialel1.bireydengeçer.
III 4.bireye,1.ve2.bireylerdenözellikleilgilifarklıallellergeçmiştir.
Buna göre, numaralandırılmış bireyler ve bu bireylerin sağlam fenotipteki bireylerden olacak çocuklarıyla ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisinin doğruluğu kesin değildir?
(Mutasyonoluşmadığıkabuledilecektir.)
A) 1.bireyinkızçocuklarırenkkörüolmaz.
B) 2.bireyinnormalfenotiptekikızçocuklarınıntümütaşı-yıcıdır.
C) 2.bireyinannesibuözellikyönündentaşıyıcıdır.
D) 3. bireyin normal olmasını sağlayan gen, annesindengeçmiştir.
E) 3. bireyin erkek çocuklarının hiçbirinde renk körlüğügörülmez.
69. (2012–LYS)
Bir bilim insanı, insan genomunda meydana gelenmutasyonlarınoluşumhızı vemiktarını araştırmak içinYkromozomunuseçmiştir.
I. Cinsiyetin,Ykromozomununvarlığınaveyayokluğunabağlıolarakbelirlenmesi
II. Ykromozomununbabadanerkekçocuğageçmesi
III. YkromozomununX’ehomologolmayanparçasındakigenlerinbirincidöldefenotipteetkisinigöstermesi
Y kromozomuna ait yukarıdaki özelliklerden hangileri, bu araştırma için Y kromozomunun seçilmesinde etkili olmuştur?
Buna göre, soy ağacında numaralandırılarak gösterilen bireylerden çiçek rengi bakımından kesinlikle heterozigot (melez döl) olanlar aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir?
Böyle bir popülasyona ait kırmızı çiçekli bir karanfil bitkisi, beyaz çiçekli bir karanfil bitkisiyle çaprazlandığında, F1 dölünde elde edilen çok sayıdaki bireylerin hepsinin pembe çiçekli olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
E) 10 numaralı bireye fenotipiyle ilgili alel, 2 numaralıbireydengeçmiştir.
195
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Mo
dern G
enetik Uyg
ulamaları
ÜN
İTE
– 2B
ÖLÜ
M – 2
KONU ÖZETİ
➢ Canlıların kalıtsal özelliklerinin değiştirilerek onlara yeni işlevler kazandırılmasına yönelik araştırmalar yapan bilim alanına gen mühendisliği denir.
➢ Biyoteknoloji, canlıların genetik yapısında istenilen yönde değişiklikler yaparak biyolojik bir sistemin ya da yapının endüstriyel boyutta kullanılmasına yönelik yöntemleri kapsar. Başka bir ifadeyle biyoteknoloji, gen mühendisliği yöntemlerini araç olarak kullanan bir teknolojidir.
➢ Farklı canlı türlerine ait DNA moleküllerinin kesilmesi ve kesilen parçaların birbirine eklenmesi sonucunda yeni bir DNA molekülünün oluşturulmasına rekombinasyon denir. Bu yolla oluşturulan DNA molekülüne ise rekombinant DNA (rDNA) adı verilir.
➢ Gen mühendisleri tarafından genleri değiştirilen canlılara genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) veya transgenik organizmalar denir.
GeN KlONlAmAsı
➢ Bir genin bir vektör içerisine eklenerek bir bakteriye aktarılması ve sonra bu bakteri aracılığıyla pek çok kopyasının üretilmesi işlemine gen klonlaması adı verilir.
➢ Genlerin ya da DNA parçalarının klonlanabilmesi için plazmitler kullanılır. Plazmitler, bakterilerde kromozom dışında bulunan, kendi kendine bölünebilen küçük halkasal yapıdaki DNA’lardır.
➢ Aşağıda bakterilerin kullanıldığı klonlama işleminin basamakları verilmiştir:
1. İstenilen geni taşıyan DNA molekülü ile vektör olarak kullanılacak olan bakteri plazmidi saf olarak elde edilir.
2. DNA molekülü üzerinde klonlanacak (istenen) gen belirlenir. Vektör olarak kullanılacak plazmit ve klonlanacak olan gen aynı restriksiyon enzimleri ile kesilir.
3. Aynı restriksiyon enzimleri ile kesilen klonlanacak gen ve plazmitte oluşan yapışkan uçlar DNA ligaz enzimi yardımıyla birleştirilerek rekombinant DNA molekülü elde edilir. Böylece klonlanacak gen vektör olarak kullanılan plazmidin içine yerleşmiş olur.
4. Rekombinant DNA bir bakteri hücresine aktarılarak rekombinant bakteri hücresi oluşturulur.
5. Bakterilerin üremesi ile klonlar oluşturulur ve bunların arasından istenilen klonlar (rekombinant DNA içerenler) seçilir.
6. Seçilen klonlar ile istenilen amaca yönelik değişik uygulamalar yapılabilir.
Dünya’da genetiği değiştirilmiş bitkilerin ekimi yaygın olarak yapılmaktadır.
MODERN GENETİK UYGULAMALARI 22BölümBölüm
196
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
– 2M
od
ern Genetik U
ygulam
alarıB
ÖLÜ
M – 2
REKOmbİNaNT DNa TEKNOlOjİsİ
➢ Basamakları verilen rekombinant DNA teknolojisinden ilaç üretimi, tarım ve sanayi gibi birçok alanda yararlanılmaktadır.
➢ Rekombinant DNA teknolojisinin bitki ve hayvanlarda birçok uygulama alanı bulunmaktadır. Bu uygulamalara ait örnekler aşağıda verilmiştir.
➢ Bu teknoloji kullanılarak bitkinin ürün miktarı ve kalitesi artırılabilir. Ayrıca bitkinin soğuğa, kuraklığa, tuza, böcek ilacına, hastalığa vb. karşı direncini artırmakta mümkündür.
➢ Bitki hücrelerine yeni genlerin aktarılmasında genlikle Agrobacterium tumafaciens bakterisinden izole edilen plazmit kullanılır. Örneğin böceklere karşı direnç sağlayan bir gen bu bakterinin plazmidi içine yerleştirilerek bitki hücrelerine aktarılır. Bu gene sahip bitkiler böceklere karşı dirençli hale gelir.
➢ Hayvan hücrelerinde genetik yapının değiştirilmesiyle hayvanlara yeni özellikler kazandırılır. Örneğin insanlardan izole edilen büyüme hormonu geni başka memeli türlerine aktarılarak, normalden daha büyük canlılar elde edilebilir.
➢ Gen mühendisliğinde; DNA izolasyonu, rekombinant DNA üretimi ve rekombinant DNA’nın hücreye aktarımı olmak üzere üç basamak bulunur. İlk basamakta canlı hücrelerden bazı kimyasallar ve enzimler yardımıyla DNA izole edilir. İkinci basamakta polimeraz, fosfataz ve restriksiyon endonükleaz olarak adlandırılan bir grup enzim yardımıyla rekombinant DNA molekülü elde edilir. Son basamakta ise transformasyon, elektroporasyon, biyolistik ve mikroenjeksiyon gibi yöntemler ile rekombinant DNA bakteri, bitki ve hayvan gibi canlı hücrelerine aktarılır.
GEN mühENDİslİğİ UyGUlamalaRıNıN sağlaDığı yaRaRlaR
DNA teknolojisi ile ilgili uygulamalar tıp, eczacılık, tarım, endüstri ve çevre gibi alanlarda yaygın olarak yapılmaktadır.
a. Tıp ve Eczacılıkta Uygulanması: Bu teknoloji hem hastalıkların tanısı hem de eczacılık ürünlerinin geliştirilmesinde tıbbi yönden birçok katkı sağlamaktadır. Bu teknoloji kullanılarak hormon ve ilaçlar ucuz maliyet ile bol miktarda üretilebilmektedir..
b. Endüstride Uygulanması: Endüstriyel üretimde kullanılan enzimler, biyoteknolojik yöntemler ile mikroorganizmalar tarafından daha hızlı ve ekonomik olarak üretilebilmektedir. Bu enzimler besin ve içecek üretimi ile giyim ve temizlik sanayisi gibi farklı alanlarda kullanılabilmektedir.
c. Tarımda Uygulanması: Tarım bitkilerinin besin değerini yükseltmek, böcek ve herbisitlere karşı dirençlerini artırmak için bu teknolojiden yararlanılmaktadır.
d. Çevrede Uygulanması: Bu teknoloji ile üretilen mikroorganizmalar doğadaki zehirli atıkların temizlenmesi, mineral madenciliği ve lağım sularının arıtılması gibi alanlarda yaygın bir kullanılma sahiptir.
e. İnsanlarda Uygulanması: Gen mühendisliğinin en önemli uygulamalarından biri de İnsan Genomu Projesi’dir. Bu çalışma insan genomundaki tüm DNA baz dizilimini belirleyerek kalıtsal hastalıklardan sorumlu genlerin tanımlanması ve haritalanması amacıyla gerçekleştirilmiştir.
f. adli Uygulamaları: Her bireyin DNA nükleotit dizilimi kendine özgüdür. Bu özellik kullanılarak geliştirilen DNA parmak izi yöntemi sayesinde suçluların tespiti, babalık davaları ve toplum sağlığı gibi alanlarda birçok çalışma yapılabilmektedir.
“Eczacılık” hayvanları: Bu transgenik koyunlar, bir insan kan proteini için gen taşımaktadırlar; bu koyunlar, bu proteini kendi sütlerinin içerisine salgılarlar. Bu protein, sistik fibrozis ve diğer bazı kronik akciğer hastalıklarına sahip hastalarda, akciğer harabiyetine katkı yapan bir enzimi etkisiz hale getirmektedir. Koyunların sütünden kolayca saflaştırılan bu protein, günümüzde, sistik fibrozisin tedavisinde deneme amaçlı kullanılmaktadır.
197
MİNİ SINAV – 1 SoruMorden Genetik Uygulamaları
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Mo
dern G
enetik Uyg
ulamaları
ÜN
İTE
– 2B
ÖLÜ
M – 2
1.
Pamuk, patates ve mısır gibi bitkilere Bacillus thurngiensis türüne ait bakterilerden genler aktarılmıştır. Transfer edilen bu genler bir dizi böcek zararlısını etkili bir şekilde kontrol eden bir protein (Bt toksini) kodlamaktadır.
Buna göre transgenik kültür bitkileri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “y” harfi yazınız.
1. Kültür bitkilerine gen transferi sadece diğer bitkilerden gerçekleşebilir.
2. Bu bitkilerde Bt toksinini üreten genler doğal olarak bulunmaktadır.
3. Transgenik bitkilerin ekiminin yaygınlaşması, böceklerin neden olduğu ürün kaybını azaltır.
4. Bu bitkilerin ekildiği alanlarda yabani otlarla mücadeleye gerek kalmaz.
5. Bt toksini üreten genlere sahip bitkilerin yaygın ekimi, böcek öldürücü ilaçların kullanımını azaltır.
6. Transgenik bitkiler tarafından üretilen Bt toksini yararlı böceklere hiç bir zarar vermez.
2.
BakteriDNA’sı
PlazmitDNA’sı
Plazmiti tanımlayıp, gen mühendisleri için olan önemini yazınız.
A tavşanından alınan deri hücresinin çekirdeği, B tavşanından alınan çekirdeği çıkarılmış yumurtaya aktarılmış ve oluşan zigot C tavşanının rahmine yerleştirilmiştir. Bir süre sonra D tavşanı doğmuştur.
Tavşanlarda klonlama ile ilgili bu şemayla ilgili doğru olan ifadelerin yanına “D”, yanlış olanların yanına “y” harfi yazınız.
2. D tavşanının genetik yapısı A ve B tavşanları ile aynıdır.
3. C’nin D tavşanına genetik olarak katkısı yoktur.
4. B ve D tavşanlarının çekirdek DNA’larının nükleotit dizilimi aynıdır.
5. A ve D tavşanlarının genotipleri aynı olsa da fenotiplerinde farklılıklar görülebilir.
6. C’nin rahmine konulan zigot mayoz bölünmeler ile D tavşanını oluşturmuştur.
5. İnsanlar yaklaşık onbin yıldan beri geleneksel ıslah yöntemlerini kullanarak daha iyi özelliklere sahip bitki ve hayvan ırkları elde etmeye çalışmışlardır. Geleneksel ıslah yöntemlerinin yetersizliklerini üç örnek vererek açıklayınız.
I. kısa zaman içinde istenilen özellikler sahip bireyler elde etme,
II. çok farklı genetik materyalleri aynı canlıda toplayabilme,
III. biyoteknolojik teknikleri kullanma
özelliklerinden hangileri ile geleneksel ıslah yöntemlerinden ayırt edilebilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
2. Bir paleontolog, 400 yıl önce ölmüş bir dodo kuşunun küçük bir deri dokusunu bulmuştur. Araştırmacı nesli tükenmiş olan bu kuşun DNA’sını, varolan kuş türlerinin DNA’sı ile karşılaştırmak istemektedir.
Dodo kuşunu DNa miktarının artırılması için aşağıdaki yöntemlerden hangisi kullanılmalıdır?
A) Jel eloktrofarez
B) Polimeraz zincir reaksiyonu
C) Amniyosentez
D) Mikroenjeksiyon
E) Elektroporasyon
3. Farklı insanlara ait aşağıdaki baz dizilimlerinden hangisinde yapılacak bir değişikliğin kalıtsal olma ihtimali yoktur?
A) GCATAGACT B) AGACCAGCA
C) CCAAGATG D) ACTATGATT
E) GACACCAUG
4. babalık testinde kullanılan DNa parmak izi yönteminde aşağıdaki basamaklardan hangisine gerek yoktur?
A) DNA parçalarının özel bir boya ile boyanması
B) Bireylerden alınan DNA örneklerinin uygun restriksiyon enzimleri ile kesilmesi
C) Elektroforez tekniği kullanılarak bant profillerinin oluşturulması
D) Oluşan bant profilinin ultroviyole ışık altında incelenmesi
E) Kesilen DNA parçalarının DNA ligaz enzimi yardımıyla birleştirilmesi
5.
F+ F–
F+ F–
F+ F–
F+ F+
BakteriDNA's›
Fplazmidi
yukarıda bakterilerde gerçekleşen konjugasyon olayı şematize edilmiştir.
Bu olayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
A) Gen aktarımı plazmit DNA ile gerçekleşir.
B) Popülasyon içindeki genetik çeşitliliği artırır.
C) Antibiyotiğe dirençli olma gibi genlerin diğer bakterilere aktarımını sağlar.
D) Popülasyondaki birey sayısının artmasına neden olur.
E) Gen aktarımı vericiden alıcıya doğrudur.
6. bir havuç bitkisinin kök hücrelerinden klonlama sonucu oluşan iki farklı havuç bitkisinin,
I. yaprak sayısı,
II. gen çeşidi,
III. fotosentez hızı,
IV. hücre sayısı
özelliklerinden hangileri farklı olamaz?
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II
D) III ve IV E) II ve IV
200
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
ÜN
İTE
– 2M
od
ern Genetik U
ygulam
alarıB
ÖLÜ
M – 2
7. Gen mühendisliği,
I. canlı hücrelerden DNA izolasyonu,
II. rekombinant DNA üretimi,
III. rekombinant DNA’nın hücreye aktarımı
olmak üzere üç temel aşama içerir.
bu aşamalardan hangilerinde restriksiyon ve DNa ligaz enzimleri kullanılır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
8. I. Polimeraz zincir reaksiyonu
II. Transgenik canlı
III. Klonlama
Yukarıda biyoteknolojiye ait bazı uygulamalar verilmiştir.
buna göre, bu uygulamaların kullanım alanları ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?
A) I. Böceklere dirençli bitkilerin üretilmesi
B) III. Canlı kopyasının üretilmesi
C) II. Şeker hastaları için insülin hormonu üretilmesi
D) I. Az miktardaki DNA örneğinin çoğaltılması
E) II. Kirli suların temizlenmesi
9. Rekombinant DNa teknolojisinde “vektör” terimi neyi ifade eder?
A) RNA molekülünü kesen enzim
B) Canlı bir hücreden DNA izolasyonu
C) Gen aktarımında kullanılan plazmit
D) Restriksiyon enzimi ile kesilen DNA’nın yapışkan ucu
E) Az miktardaki DNA’nın çoğaltılmasında kullanılan bir yöntem
10. Son yıllarda bir çok çiftçi daha önceden kullandıkları tohumlar yerine rekombinant DNA teknolojisi ile üretilmiş tohumları kullanmaya başlamıştır.
Tarımdaki bu yeni uygulama,
I. aynı alandan daha fazla ürün elde edilmesi,
II. rekombinant türlerin ekimi ile biyoçeşitliliğin artması,
III. çevreye zarar veren tarım ilaçlarının kullanımının azalması
sonuçlarından hangilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
11. Gen klonlaması sırasında aşağıdaki işlemlerden hangisine gerek yoktur?
A) Vektör olarak kullanılacak plazmitin bakteri hücresinden izole edilmesi
B) Rekombinant yapıdaki plazmitin restriksiyon enzimleri ile kesilmesi
C) Klonlanacak gen ve kesilen plazmitin DNA ligaz enzimi yardımıyla birleştirilmesi
E) İstenilen geni taşıyan DNA’nın ilgili hücreden izole edilmesi
12. Poliploit canlı türleri ile ilgili,
I. Kromozom sayıları 3n ve daha fazladır.
II. Hayvanlarda bitkilere göre daha yaygın rastlanır.
III. Ürün miktarları diploit türlere göre daha fazladır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
1. E 2. B 3. E 4. E 5. D 6. A 7. B 8. A 9. C 10. C 11. B 12. C
201
Soru SoruMorden Genetik Uygulamaları
KA
LITIM
IN G
EN
EL İLK
ELE
Rİ
Mo
dern G
enetik Uyg
ulamaları
ÜN
İTE
– 2B
ÖLÜ
M – 2
TEST–2
1. Geleneksel ıslah çalışmaları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?
A) Daha iyi özelliklere sahip kültür bitkilerinin eldesini sağlamıştır.
B) Yeni nesillere istenilen karakterler ile birlikte istenmeyen karakterlerin de aktarılmasına neden olmuştur.
C) Üstün özelliklere sahip çiftlik hayvanlarının çiftleştirilmesi sonucu daha çok et ve süt veren ırklar elde edilmiştir.
D) İstenilen özelliklere sahip bireylerin oluşumu çok kısa bir sürede gerçekleştirilmiştir.
E) Mikroorganizmaların fermantasyonundan faydalanılarak ekmek, yoğurt ve peynir gibi gıda maddelerinin üretimini sağlamıştır.
2. DNA parmak izi yöntemi zanlıların suçluluğunun kanıtlanmasında ve babalık testlerinde kullanılmaktadır.
bu yöntemin güvenilir olması DNa’nın aşağıda verilen özelliklerinden hangisine dayanmaktadır?
A) Restriksiyon enzimleri ile kesilebilmesi
B) İki zinciri arasında zayıf hidrojen bağlarının bulunması
C) Belirli bölgelerindeki baz diziliminin bireye özgü olması
D) Hücreden izolasyonunun kolay olması
E) Kendini eşleyebilmesi
3. Günümüzde DNa izolasyonu,
I. evrimsel ilişkilerin araştırılması,
II. adli tıpta suçluların belirlenmesi,
III. genetik mühendisliğinde gen klonlaması,
IV. genetik hastalıkların teşhis ve tedavisi
alanlarından hangilerinde kullanılmaktadır?
A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
4. Gen mühendisliği sonucu bir canlıya kazandırılan yeni genetik özelliklerin, bu canlıların yavrularında da bulunduğu görülmüştür.
bu durum değişikliklerin canlıya ait,
I. DNA,
II. RNA,
III. protein
moleküllerinden hangileri üzerinde yapıldığını kanıtlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
5. Genetik mühendisleri nergis bitkisindeki karoten üretiminden sorumlu gen ile bakterilerdeki böceklere karşı toksin üretiminden sorumlu geni izole ederek bir pirinç bitkisine aktarılmışlardır. Gen aktarımı ile oluşan pirinç bitkisinin böceklere karşı dirençli olduğu ve karoten pigmentini ürettiği saptanmıştır.
bu çalışma,
I. Gen mühendisliği tür içi çeşitliliği doğal yollar ile artırabilir.
II. Farklı canlılara ait iyi özellikleri bir canlıda toplanabilir.
III. Bir canlı türüne ait bir gen başka bir canlı türünde de aktif olabilir.
görüşlerinden hangilerini destekler?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
6. Baklagillerin kökünde yaşayan Rhizobium bakterileri atmosferdeki azotu bağlayarak bitkinin kullanacağı forma dönüştürür. Gen mühendisleri azotun bağlanmasını sağlayan enzimi şifreleyen gen bölgesini farklı türden bitkilere aktarmaya çalışmaktadır.
bu çalışma,
I. Toprağı azot bakımından zenginleştirerek bitki gelişimini hızlandırma.
II. Saprofit bakterilerin faaliyetini hızlandırarak toprak verimini artırma.
III. Bitki gelişimini hızlandıran yapay gübrelerin kullanımını azaltma.
1. D 2. C 3. E 4. A 5. D 6. C 7. B 8. A 9. E 10. C 11. C 12. A
7. Şeker hastalarının ihtiyaç duyduğu insülin hormonunun biyoteknolojik yöntemler kulanılarak üretiminde,
I. insülin geni içeren plazmitin bakteriye aktarımı,
II. aynı restriksiyon enzimleri ile kesilmiş insülin geni içeren insan DNA’sı ve plazmitin birleştirilmesi,
III. gen aktarılmış bakterilerin besi ortamında çoğaltılması
aşamaları hangi sıra ile gerçekleşir?
A) I – II – III B) II – I – III C) III – I – II
D) II – III – I E) I – III – II
8. DNa parmak izi yöntemi aşağıda verilen hangi teknikle beraber adli tıp olaylarında kullanılabilinir?
A) Polimeraz zincir reaksiyonu
B) Elektroporasyon
C) Biyolistik
D) Mikroenjeksiyon
E) Transformasyon
9.
Bakteri
BakteriDNA’sı
X
bakteri hücrelerinde bulunan X yapısı ile ilgili olarak,
I. Halkasal yapıdaki bir DNA olup plazmit olarak adlandırılır.
II. Kendi kopyasını üretebilme özelliğine sahiptir.
III. Konjugasyon olayı sırasında bir bakteriden diğerine aktarılabilir.
IV. Farklı canlılar arasındaki gen transferlerinde taşıyıcı (vektör) olarak kullanılır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve IV
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
10. aşağıdakilerden hangisi genetik mühendisliğinin sağladığı yararlardan biri değildir?
A) Hormonların güvenilir ve ucuz bir şekilde üretimi
B) Kazalar sonucu çevreye yayılan zehirli maddelerin temizlenmesi
C) GDO’lu ürünlerin tüketimi sonucu alerjik reaksiyonların artması
D) Tarım zararlılarına dirençli bitkilerin üretimi
E) Tecavüz ve cinayet gibi adli vakaların çözümü
11. biyoteknolojik yöntemler kullanılarak bir canlıdan alınan bir genin başka bir canlıya nakli sırasında aşağıdaki uygulamalardan hangisi yapılmamalıdır?
A) Vektör olarak kullanılacak DNA’nın izolosyonu
B) Rekombinant DNA’nın hedef hücreye aktarımı
C) İstenilen geni taşıyan DNA’nın nükleaz enzimleri ile parçalanması
D) Vektör ve istenilen geni taşıyan DNA’nın restriksiyon en-zimleri ile kesilmesi
E) Besiyerinde çoğaltılan hücreler arasından rekombinant DNA’ya sahip olanlarının seçilmesi
12. 1980’li yıllarda gen mühendislerinin bakterileri kullanarak ürettiği doğal insülin yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Daha önceki yıllarda insülin domuz ve sığır gibi hayvanlardan elde edilmekteydi. Fakat bu yöntem oldukça masraflıydı. Ayrıca hayvanlardan izole edilen insülin, insanlarda bazı alerjik tepkilere neden olmaktaydı.
bu bilgilere göre,
I. Bakterilerin kullanılmasıyla insülin üretiminin maliyeti azalmıştır.
II. Domuz ve sığırlardan izole edilen insülin hormonunun kimyasal yapısı, insan insülini ile aynıdır.
III. Gen mühendisliği insülin üretiminde hayvanlara olan gereksinimi ortadan kaldırmıştır.