PowerPoint Presentation
KAIT RETMNDE KULLANILAN HAMMADDELER
Kat retiminde kullanlan balca hammadde sellozdur. Ancak gnmzde
evrenin korunmas ve atk katlarn deerlendirilmesi amacyla kullanlm
(atk) katlar toplanmak yeniden deerlendirilmektedir. Kat retiminde
kullanlan maddeleri genel olarak aadaki gibi tanmlayabiliriz :
Kimyasal Odun Sellozlar : Odundan elde edilen ve beyazlatlm veya
beyazlatlmam sellozlar kapsar. Odun Hamuru : Odundan elde edilen ve
mekaniksel, termo mekaniksel ve kimyasal termo mekaniksel olarak
retilen odun hamurlarn kapsar. Yllk Bitkilerden retilen Hamur
Sellozlar : Odun dndaki, buday sap, eltik sap, kendir, kenevir,
kam, jt, bambu gibi yllk bitkilerden kimyasal ve yan kimyasal
olarak elde edilen hamur ve sellozlar olup beyazlatlm ve
beyazlatlmam halde kullanlrlar. Atk Kat Hamuru : Sadece kat-karton
retiminde kullanlmaya elverili; eski kat, hurda kat, krpnt kat,
toplama kat veya geri kazanlan kat olarak eitli ekilde ifade
edildii, atk katlardan elde edilen kat hamurunu kapsar.Selloz
retimi
Kadn yapmnda kullanlan balca hammaddeler ladin, kknar, am, kayn,
kavak, okalipts gibi orman rnleri ile buday sap, eltik sap, kendir,
kenevir, jt, kam, bambu gibi yllk bitkilerdir. Ayrca, atk katlar,
keten, kendir eskileri ve pamuklu paavralar da hammadde olarak
kullanlrlar.
Odunlar yongalama makineleri; saman, kendir, kam gibi yllk
bitkiler ise, kesme makineleri ile ufak paralara ayrlrlar. Yongalar
daha ziyade kalsiyum bislfit, sodyum hidroksit, sodyum slfr karm;
yllk bitkiler ise sodyum hidroksit, sodyum monoslfit, sodyum slfir
gibi eitli kimyasal maddelerin kullanld Pandia, Sacia ve Kamyr
prosesleri ile 135-180Cde, 4-7 Atlk basn altnda piirilirler.
Bitkideki selloz liflerini birbirine balayan lignin ve dier baz
kimyasal maddelerin byk bir ksm bu ilem esnasnda zeltiye geer ve
hamur halinde selloz elde edilmi olur. Esmer renkli olan bu selloz
ykanr, iindeki yabanc maddelerden ve az pimi ksmlarndan temizlenir.
stenirse kimyasal maddelerle beyazlatlr. Kat retimi
Kat-karton retim teknolojisi genel olarak; odun, yllk bitki ve
atk kat gibi hammaddelerden kimyasal, yar kimyasal ve mekaniksel
yollarla elde edilen hamurlarn (elyaf karm) dvme, kesme,
saaklandrma ve temizleme gibi ilemlere tabi tutularak dolgu ve
artlandrma maddeleri ilave edildikten sonra elek zerinde safiha
oluturulmas, kurutulmas ve bunun uygun ebatta kesilmesi ilemlerini
kapsar.
lkemiz kat sektrnde teknolojideki yeni gelimelerin uygulanmas
ile nemli lde enerji iyiletirilmesine gidilmesi mit vericidir. Daha
ileri hamur hazrlama ilemlerinin gelimesi beklenmektedir. Bunlar,
rk odun mantarlarndan kan enzimlerin kullanmyla canl hamurlama,
fermantasyonla kimyasal hamurlama ve organik zc kullanarak
hamurlama olarak saylabilir.
izelge 4.1'de en fazla enerji tasarrufu salayacak teknolojiler
grlmektedir Kat yapmnn bir seri prosesten olumas nedeniyle retim
prosesinin her kademesinde, deien oranlarda olmak zere; enerji
tasarruf imkanlar mevcuttur. Kat yapm proses teknolojilerinde
enerji tasarruf potansiyeli %10 civarndadr.Yeni bir teknoloji olan
kat retiminde havasz kurutma yntemi kullanlmasyla %35 tasarruf
salanabilir. Bu sistemde, srekli sistem olmas nedeniyle, kat
makinelerine giri ve kta ok iyi szdrmazlk salanmas
gerekmektedir.
Bu da uygulanmadaki en nemli zorluk olarak grlmektedir. ABD
hamur ve kat sanayi, yaplan iyiletirmelerle 1972-1985 yllar arasnda
enerji younluunu %36 orannda azaltabilmitir.
Kat retimi proses kademelerinde ve buhar retimi, datm gibi
alanlarda elde edilebilecek yaklak tasarruf oranlan aada
verilmitir:
Oksijen trim kontrol sisteminin kurulmas ile %2 - 7.5 Yanma
kontrol iin O2 ve CO analizrlerinin kurulmas ile %3 5 Kurutucu knda
kuru madde orannn ykseltilmesi ile %6 12 Pres ksmndaki k nem orannn
drlmesi ile %12.5 13 Nem gramaj kontrolnn yaplmas ile %15 25 Kapal
kurutma havalandrma sisteminde muhtelif nlemlerle (Eanjrlerin bakm
ve temizlii Ya hava atk ssnn geri kazanm (stc borularn izolasyonu
vb.) %2 -12.Kat retimin aamalar
Kat sektrnde eitli prosesler uygulanmaktadr. Bunlar :
Odundan kat retimi Sellozdan kat retimi
eklinde gruplandrlabilir. Odundan kat retimi be safhada
gerekleir. Bu safhalar
1. Odunun hazrlanmas2. Hamur yapma3. Aartma4. Kimyasal kazanm5.
Kat yapmdr.
Odundan kat retilmesi, odunun yongalanmas, piirilmesi ve
sellozun ayrlmas gibi ilemlerin uygulanmas nedeniyle, sellozdan kat
retimine oranla daha fazla enerji tketmekte, uygulanan proses says
da fazla olduu iin uygulanabilecek iyiletirme nlemleri ve elde
edilebilecek tasarruf miktarlar da daha fazla olmaktadr. Sellozdan
kat retimi, daha maliyetli olmasna karlk enerji tketimi asndan
incelendiinde, gerek elektrik enerjisi gerekse s enerjisi asndan
daha avantajl olmaktadr. Kadn retim aamas iki ana ksmdan oluur :
Lifin, yapsndaki istenmeyen maddelerin uzaklatrlarak kat retimine
uygun hale getirilmesi Kad oluturan materyaller ile lifin
kartrlmasdr.
Bu iki ana aama u ekilde gerekleir:
Odun ya da dier bitkisel kaynaklardan selloz kat hamurunun
hazrlanmas. Bu arada lifler ana maddeden ayrlr Aa gvdesisin
hazrlanmas. Lif, gvdeden ayrlr, saflatrlr ve gerekli katklar
eklenir Kat hamurundan suyun uzaklatrlmas
Kat yapsnn gelitirilmesi ve modifye edilmesi amacyla retimi ek
ilemler takip edebilir.
Kat lifi ve kat hamuru
Kat basit olarak, selloz liflerinin, fiziksel hidrojen balarnn
yardmyla birbirine tutunmasndan oluur. Kat yapmnda kullanlan lifli
hammadde,bitki kkenlidir. Bu bitkiler otlardan aalara kadar geni
bir kesimi kapsamaktadr. Gnmzde, kat retiminin % 80i odun
hamurundan karlanmaktadr. Lif, bitkinin fibrovaskular dokusundan
elde edilir. Bu vaskular doku, bitkide gerekli suyun ve mineral
maddelerin tanmasnda rol oynar. Sellozun yapsnda lifin yannda
lignin de bulunur. yi kalitede beyaz kat retimi iin ligninin kat
hamuru retimi safhasnda yapdan uzaklatrlmas gerekmektedir. Yumuak,
kozalakl aalar, %60-80 orannda lif ierirken; sert aalar, rnein kayn
aac, %37 lif ieriine sahiptir. Saf pamukta ise lif oran hemen hemen
%100 dr.
Lif seimi, retilen kadn zelliini ve kalitesini belirlemektedir.
Lif yap olarak ii bo boru eklindedir ve boru duvar gzeneklidir.
Duvar kalnl dolaysyla lifin esneklii, lif tipine gre eitlilik
gsterir. Bu durum da kat hamurunun kalitesini etkiler. Gl hidrojen
balan liflerim salam bir ekilde birbirlerine deme noktalarnda
yapmasna neden olur. Lifler, geniliklerine oranla uzundur. Sert aa
lifleri genellikle 1.0 - 1.5 mm uzunluundadr.Yumuak aa lifleri daha
ince ve geni yapdadr.
eker kam (Bagasse), gnmzde aa lifine alternatif olarak geni bir
kullanm alanna sahiptir. Bunlar torba katlarndan yksek kaliteli yaz
ve bask amal katlara kadar eitlilik gsterir. Lif boylarnn ksalndan
(1.5-2.0 mm) dolay eker kam ihtiva eden kat hamuru ile oluan kat
daha dzdr. Kat hamurunun yetersiz olduu lkelerde (Pakistan,
Tayland, Msr, Kba gibi) eker kam nemli bir lif kaynadr. eker retimi
srasnda eker kamnda artk rn olarak kalmaktadr.
Pamuk hemen hemen saf sellozdan olumutur. Kat retim kayna olan
pamuk, genellikle tekstil endstrisinde kullanlamayan ksa boylu life
sahip pamuk eidinden, tekstil fabrikalarnn atk kumalarndan oluur.
Pamuk lifinin uzunluu 25-32mm, genilii ise 0.025 mm kadardr. Selloz
liflerine gre yksek boy-en oranna sahiptir. Pamuk daha ok zel baz
katlarn yapmnda kullanlr.Bunlar kadn fiziksel yapsnn nemli olduu,
szgelimi kvrlmaya burumaya dayankl, yaz ve bask katlar ile kat
paralardrKeten, uzun (25 mm) ve dar (0.02 mm) lif yapma sahiptir ve
retting ilemi srasnda aa gvdesinin selloz iermeyen ksmndan ayrlr.
Keten, pahal bir lif kaynadr, bundan dolay da zel baz katlarn,
szgelimi kat para, yapmnda kullanlr.
Kenevir, ilenmesi dier bitki trlerine gre pahal olduu iin geni
kapsaml olarak kullanlamamaktadr. Bunun yannda, pamuk ayn
zellikleri kevevirden daha ucuza salamaktadr. Kenevir en ok
Hindistanda yetitirilir. Uzun lif yaps (20 mm boy, 0.02mm en)
nedeniyle kenevirden olduka salam ve dayankl kat elde edilir.
retilen kat sigara kad, kat para, kitap ve de a kar dayankl
olduundan ariv malzemesi olarak kullanlr.
Manila Hemp lifleri Filipinlerde yetien bir bitkiden ekstrakte
edilir ve birincil olarak iplik retiminde kullanlr. retimden arta
kalan ksm ise kat retiminde kullanlmak zere geri dntrlr. Lifler 6.2
mm boy ve 0.025 mm enindedir. Lif yapsndan dolay salam ve kolay
yrtlmayan kat retiminde kullanlr (zarf ve paketleme katlar)Kat
hammaddesi belirleyen grsel zellikler
Opaklk : Bask amal katlarda, kadn her iki yzeyi de bask iin
uygun olmaldr. Bunu salamak iin, kadn k geirgenlii minimum dzeyde
olmaldr. Kat opakl kil, kalsiyum slfat, baryum slfat, magnezyum
silikat ve titanyum dioksit gibi suda znmeyen materyallerin retime
eklenmesi ile arttrlr (k geirgenlii azaltlr).
Przszlk : Przszlk kat yzeyinin silindirden geirilmesiyle ya da
kil gibi minerallerin yzeye kaplanmasyla salanabilir
Yalanma : Pamuk dndaki tm selloz kaynaklan lignin ierir. Lignin
ise kadn yalanmasna bal olarak havadaki oksijenle birleerek kadn
salamln kaybetmesine ve sararmasna sebep olur.
Dayankllk : Uzun ve ince eperli liflerden elde edilen katlarn
dayankll daha fazladr. Bu tr katlarn saydaml da fazladr.
Nem Absorblama : Selloz lifleri ii bo, tp eklinde bir yapda
olduundan su lif eperi boyunca absorbe edilir. Ayrca, selloz
moleklleri hidroksi gruplan ierdiinden suyu hidrojen balan
tarafndan emerler. Bu yzden selloz lifleri hidroskopiktir
Boyut Kararll : Lif tarafndan suyun absorbe edilmesi, kadn
boyutlarnda deiime ve kabarmaya neden olur. Bu da kat basklarnda
bozulmalara ve silinmelere neden olur. Ksa lifli kat hamurlan boyut
olarak daha karaldr.
Kat hamurunun hazrlanmas
Kat hamuru hazrlanmas aamasnda lifler kat oluturmak zere ayrlr.
Bu olay selloz ve ligninin kimyasal ve fiziksel zellikleri
deitirilerek gerekletirilir. Ticari kat hamuru hazrlama prosesi
unlar ierir: Mekanik (Groundwood) yntemi ile kat hamuru
hazrlamas
Kimyasal-mekanik yada yan mekanik yntemi ile kat hamuru
hazrlamas
Termomekanik yntemi ile kat hamuru hazrlamas
Kimyasal (Bleaching-unbleaching) yntemi ile kat hamuru
hazrlamas.
Mekanik proses ile kat hamurunun hazrlanmas
Mekanik kat hamuru prosesinde aa ktklerinin kabuu ayrlr ve
liflerin ayrlmas amacyla deirmen tanda tlr.Mekanik srtnmeden dolay
proseste scaklk 15(fC civarndadr ve bu scaklk ta liflerin ayrlmasn
salar. Prosesin dezavantajlar, lifler mekanik ilemden dolay zarar
grmesi ve dayanksz kat oluumuna neden olmasdr.Ayrca lignin tam
olarak ayrlamad iin, katta gne nn etkisiyle renk deiiminin oluur.
Bunun yannda, prosesin avantajlar ise kimyasal madde kullanlmamas
dolaysyla maliyetin dk olmas ve kimyasal madde kontrolne gerek
kalmamasdr.
Mekanik proses ile kat hamurunun hazrlanmas
Kimyasal proses ile kat hamurunun hazrlanmas
Kimyasal kat hamuru prosesinde kimyasal katksyla lignin zlerek
liflerin ayrlmas salanr. Daha sonra lifler ykanarak ligninden
uzaklatrlr. Bylece elde edilen kimyasal kat hamuru daha beyaz,
parlak, salam ve a daha dayankldr. Kimyasal proses hem teknik hem
de ekonomik sebeplerden dolay seilir. Genel olarak slft, slft ve
alkali zeltileri hem lignini zd ve hem de ucuz olduundan tercih
edilirler
Slfat ( Kraft) prosesi
Bu proseste aa yongalar sodyum hidroksit zeltisi le piirilir.
Proses saman, aa krntlar zerinde uygulanr. Prosesin avantaj
,kullanlan kimyasal kolaylkla atk likrden uzaklatrlr. Dezavantaj
ise alkalin zeltisinin tehlikeli etkisi ve selloz liflerini
zayflatmas ve %40-45 olan dk verimdir. Bu prosesin ham maddeleri
NaOH ve CaCO 3 zeltileri karmdr. Karm basn altnda, likr oluturmak
zere buharlatrl r. Sodyum slfat sodyum slfite dnr. Daha sonra
sodyum slft de NaOHe hidroliz olur ve NaOHda lignini zer.
Na 2S + 2H 2 O 2NaOH + H 2S Sonu olarak uzun lifli ve salam kat
hamuru elde edilir buna Kraft ad verilir. Proseste harcanan likrn
geri dnm ayrlarak black likrn lifsiz yonga ksmn ieren ksmn
buharlatrlmas ve inorganik sodadan ayrlmak zere yaklmasyla olur.
Kraft Prosesinin Avantajlar:
eitli aalara uygulanabilmesi
Liflerin salamln kaybetmeden ayrlabilmesi
En az %80 kimyasal geri dnm gereklemesi ve gereken s enerjisi
geri dnmnden salanmas Prosesin srekli olarak uygulanabilmesidir
Slfit prosesi
Kimyasal kat hamurunun yaklak % 20si slfit prosesi ile yaplr.
Artk malzeme geri dntrlemez. Kraft prosesi, salad geri dnmden, elde
edilen kadn daha salam olmasndan ve uygulanabilirliinden dolay
1950'den beri daha fazla kullanlmaktadr.
Hammaddeler Slfr yada Demir Slfit ve Kalsiyum Karbonat
(Kireta)'dr. erisinde bulunan kireta bulunan kulenin st ksmndan su
pskrtl rken alttan da sulfur dioksit gaz gnderilir ve CaHS zeltisi
elde edilir. Aa yongalar bu likr ierisinde 170 C ve 700 kPa basnta
yaklak 20 saat piirilir.
Bunun sonucunda ise oluan slfr dioksit lignini zer. Bu proses
ile 100 ton aatan 55 ton selloz hamuru elde edilir. Ancak proses am
ailesinden reineli aalarda verimsizdir. Slfirik asit varlndan dolay
lifin d eperi zarar grr ve zayf kat elde edilir.Avantaj ise, proses
ile fazla miktarda lignin uzaklatrlarak daha parlak kat
oluur.Kimyasal ve mekanik proses
Kat hamurunun kimyasal ve mekanik ilemler sonucunda
retilmesidir. Bu tr proseste yksek verimli kat hamuru retilir.
Mekanik kimyasal metod, kat hamurunun kimyasallar hammaddeler
kullanlarak kartrlmasdr. Termomekanik proseste kimyasal maddeler aa
yongalaryla buharlama srasnda eklenir. Kimyasal-termomekanik
prosesi uzun, temiz ve beyaz lifler retmek zere 1970lerde
gelitirilmitir.
Kat hamurunu hazrlanmasnda nemli noktalar
Kat hamuru geni kartrclarda su ierisinde datlr. Hamur nce yksek
younluk kazanlarnda % 16'lk younlua getirilir. Bu younlukta lifler
ile kartrc arasnda deilde liflerin birbiri arasnda kuvvet vardr.
Daha sonra baka bir kazanda younluk %4e drlr ve hamur katklar da
eklenir. Katklarn eklenme amac: Liflerin zelliklerini arttrmak
Kada ekstra zellikler katlmas
Kat yapm prosesini gelitirmekdr.
Balca katklar su, yaptrclar, dolgu ve renklendiriilerdir
Su miktar
Hamur bulamac iindeki su miktar kat yapm makinesine girmeden nce
% 1 seviyesine getirilmelidir. Kat reticilerinin ana endiesi bu
suyu derhal ve dk maliyetle uzaklatrmaktr. Bunun iin ise su geri
dntrlr. Kullanlan su temiz ve olmaldr nk herhangi bir katk kadn
parlaklm ve beyazln olumsuz etkiler. Ayrca demir tuzlan, manganez
ve dier gei metali iyonlar uzaklatrlmaldr, nk bunlar renk
bozulmalarna neden olmakta ve hidrojen peroksitli aartmada engel
tekil etmektedir. Dier yandan suyun pH' ntr ve kalsiyum setlii dk
olmaldr
Yaptrclar
Yaptrc maddeler bulama, makineye girmeden nce uygun bir noktada
eklenir. En ok kullanlan materyal aa reineleridir. Reine suda
znemediinden dolay, ilk nce NaOH ile reaksiyona sokulup esterleme
neticesinde reine sabununa dntrlr. Daha sonra hamur bulamac iinde
disperse edilir. Fakat, su uzaklatrlrken reine kayb olaca iin, alum
yardmyla reine liflere sabitlenir. Alum, M2SO4Al2(SO4 )3 .2H2O
genel formlne sahip, yapsnda bir seri ift tuz ieren maddelerdir.
Burada M; Na+ veya K+dr.
Alum, suda hidroliz olarak slfrik asit aa karr ki bu da alkalin
sabunu ntralletirir ve reinenin lif zerine kmesini salar.
Fakat bu yntemin dezavantaj, aa kan kuvvetli asidin retilen kadn
mrnazaltmasdr. Ayrca kullanlacak dolgu seimini de kstlar. En
ekonomik dolgu CaCO3 , kireta, dr fakat kireta slfirik asit ile
reaksiyona girerek CO2 retir ki bu da znerek istenmeyen bir durun
olan kpklenmeye neden olur. Bu yzden modern kat retiminde ntr
sentetik yaptrclar, alkenil suksinik anhidrit ve alkil keton dimer
kullanlr.
Farkl reineler, fotoraf katlar ya da mutfak ve tuvalette
temizlik amac ile kullanlan emici katlarn retiminde kadn suya
dayanklln arttrmak amacyla kullanlabilir. Bu yaptrma amal deildir
ve re ve melamin formaldehit polimer reine ierir. Kadn
boyutlandrlmas, kat yapmnda kurutma aamasnda gerekleir. Bunun iin
farkl boyutlandrma ajanlar kullanlr, grevi ise bask mrekkebinin
kada nfuzunu ve yzeye yaylmasn kontrol altnda tutmaktadr. Ayrca, kk
lifleri kat gvdesine yapmasn salayarak kalitesiz mrekkep kullanm
nedeniyle kadn paralanmasn nler
Dolgu maddeleri
Dolgular, beyaz mineral pigmentlerdir ve kat hamuruna katlarak
retilecek kadn opakln (donukluunu) attrr.
Kil : Kil ya da kaolin, yksek kalitesi ve ucuzluundan dolay geni
kullanma sahiptir. Kaolin rnein talk gibi doal mineral
silikatlardr.
Kalsiyum Karbonat : Kalsiyum karbonat, suda znmemesine ramen
asit ierisinde kolayca zlebilir ve karbondioksit gaz aa karr bu
yzden de alum ile beraber kullanlamamaktadr. Kireta, tebeir, mermer
ve mercan ierisinde bolca bulunmaktadr
Genellikle ktrlm kireta formunda kullanlr, bu da karbondioksit
gazmn kalsiyum karbonat sspansiyonundan geirilmesiyle elde edilir.
Bu ilemde karasz Ca(HCO3 )2 bileii oluur ve stlnca derhal kalsiyum
karbonata ayrr ve ker
Titanyum Dioksit : Kararl, parlak beyaz ve yksek opasiteye sahip
bir pigmenttir. Bu zelliklerinden dolay, etkili rtme gc gereken
uygulamalarda geni kullanm vardr. Maliyeti arttrdndan dolay, katta
kullanm yksek opasite ve dayanklln gerekli olduu durumlarla snrldr.
TiO 2 nin farkl kristalin yaps mevcuttur, bunlardan ikisi ticari
olarak retilebilmektedir. Bunlar anatase (krlma indisi 2,52) ve
rutile (krlma indisi 2,76) dir. Rutile, anataseden daha opaktr bu
yzden daha az miktar kullanlr. Ayrca her iki madde de son derece
inerttir.
Talk : Talkn ham kat hamurunda fazla kullanm olmamakla beraber
geri dnm kadnda ntralize edici ve beyazlatrc olarak kullanlr.
Ayrca, kada przszlk ve yumuaklk verir. Plaka eklinde kristal
yapsndan dolay kaydrc (lubricant) zellik gsterir. Talk, kaoline
benzer karmak bir kristalografik yapya sahip magnezyum silikat
Mg3Si4O11.H2O molekldr.
Dolgu maddeleri kullanmnn dezavantajlar
Hidrojen balarndaki azalmadan dolay salamlk kayb Hacim kayb
Tozlanma, ki bu kadn baslabilirliini etkiler Kullanlan makine ve
bask plakalarnda andrc etki oluabilir.
Renklendirici
Renklendiriciler kat hamuruna iki nedenden dolay katlrlar:
renkli kat retimi ya da kadn beyazln attrmak. Renklendirme kadn
opasitesini arttracandan, kullanlacak renklendirici absorblamal ve
geiini azaltmaldr. znemeyen mineral pigmentler ve suda znebilen
boya maddeleri, kullanlan iki ana renklendirici malzemedir.
Pigmentler, neden olduklar yksek geirimsizlikten (opaklk) dolay
dolgu olarak da snflandrlabilir. Ayrca pigmentler iyi bir k salaml
ve kimyasal dayankllk avantajlar salamasna ramen, kad zayflatmakta,
iki yz birbirinden farkl kat retilmesine neden olmaktadr. Ayrca,
faz oluturmalarndan dolay kat hamuru iinde homojen
dalmayabilirler
Buna ramen, boya katklar kulanm kolayl ve iyi dispersiyon zellii
gsterir. Dezavantajlar ise pH'a duyarl olmas, dk k geirgenlii ve
lifin salamlatrlabilmesi iin mordan katlmn gerektirmesidir. Suda
znebilen boya katklar doal ve sentetik olarak ikiye ayrlr.Kat
hamurunun aartlmas
Aartma prosesinde lifte kalan lignin ve renk veren organik
maddeler ayrlarak daha beyaz ve parlak kat retilir. Asidik ya da
alkali maddelerin neden olduu zarar ,bu prosesle minimuma
indirilir. Daha fazla lif tahribat olmamas ve evreye zarar
verilmemesi iin, klor tabanl oksitleyici ajanlar dikkatle ve
kademeli olarak kullanlmaldr. Bunun yannda, arivleme katlar klordan
arndrlm olmaldr. Slfat prosesinden gelen hamurun ierdii lignin, tek
kademede uzaklatrlamayacak miktarda olduundan ok kademeli aartma
prosesi uygulanr. Aartma prosesi kademeleri :
Aartmaya tabi tutulmam hamur, klorlama kulesinde klor gaz ile
ileme sokulur. Alkalide znebilir hale gelen lignin, daha sonra NaOH
zeltisine gnderilir. Burada ligninin ou ayrlr. Kat hamuru, kalsiyum
hipoklorit zeltisi ile ve daha sonra gaz ClO2 ve su ile muamele
edilir. Bu ilemler, lifin daha fazla zarar grmesini engeller ve
tekrar NaOH ile ekstrakte edilir.
BeyazlatmaKuleleriHamurda kalan klor kalntsnn uzaklatrlmas ve
daha fazla aartma salanmas amacyla ikinci bir ClO2 kulesi ve bunu
takiben asitleme ilemi ( SO2 ) ilave edilebilir. Alternatif bir
aarma teknolojiside ozon ile aartma ilemidir. Fakat bu teknoloji
ile yeterli beyazlkta kat hamuru elde edilemez. Dier bir aartma
teknii ise kat hamurunun scak alkali zeltisi ortamnda basnl oksijen
gazna tabi tutulmasdr. Hidrojen peroksitli aartma sodyum silikat
kullanlarak gerekletirilir ve hem ham kat hem de geri dnm kad
retiminde kullanlr. Hidrojen peroksitli aartma ilemi, perhidroksi (
HO2 ) anyonunun renk verici organik maddeler ile reaksiyonu sonucu
gerekleir. Burada hidrojen peroksit iki ekildeayrr. Kontroll ayrma,
alkali ortamda perhidroksi anyonunu verir.
Kendiliinden gerekleen ayrmada ise oksijen retimi olur bu da
stenmeyen bir maddedir
Sodyum silikat ise, pH sabit tutmak zere kullanr. Ayrca ikinci
bir fonksiyonu ise, hidrojen peroksitin katalitik dekompozisyon ile
suda ve hamurda var olan metal iyonlar (nikel, krom, bakr, demir ve
manganez) vastasyla kendiliinden ayrma reaksiyonunu nlemektir .
Katalitik ayrma u aamalarda gerekleir
znebilir sodyum silikat, ar metal iyonlarn zeltiden uzaklatrr.
znebiir silikatlar xSiO2 .M2O genel formlndedir. Burada M; Na, K
veya Li elementleridir. Ancak silis ierdiklerinden, kat yapm
srasnda znemeyen silis kalntlar vermesi gibi bir dezavantaja
sahiptir. Bu da retimde kullanlan makinelerde tkanma ve arzalara
sebep olmaktadr.
Kat hamurunun kartrlmas ve rafinasyonu
Kat hamuru, kat yapm makinesine gnderilmeden nce iyi bir kartrma
ve rafinasyon ilemlerine tabi tutulur. Bu aama, kadn fiziksel
zelliklerinin belirlenmesinde en nemli basamaktr.
Genel bir kural olarak, kadn salaml lif uzunluu ve liflenme
derecesine baldr. Liflenme, hcre eperi imeden meydana gelmemektedir
ve rafinasyonun birincil ilevi lif eperinin en d katmann yrtarak su
giriini salamaktr, rafinasyon ilemi, lifleri ezerek daha esnek hale
getirir bylece lifler daha kolay deforme olur ve kadn kurutulmas
aamasnda yzey gerilim kuvvetleri yardmyla liflerin biraraya
gelmesini salar Farkl lif trleri farkl uzunluklara, eper kalnlna ve
kanal geniliine sahip olduundan, baz lifler ayn kartrma ilemi ile
dierlerinden daha fazla liflendirilir. nce eperli ve dar merkezi
kanall lifler, rnein keten, daha kolay liflendirilir GER DNTRLEBLR
KULLANILMI KITTAN YEN KIT RETM
Trkiye selloz kaynaklar kt olan bir lkedir. Selloz retimi bir
fabrika dnda yaplmamaktadr. Bu nedenle selloz ithal edilir. Selloz
retimi bal bana byk bir organizasyondur. Fabrikann kullanabilecei
orman alanlar, ktklerin fabrikaya nakli ve ilenmesi youn abalar ve
byk yatrmlar gerektirir. Bu tr fabrikalar ham madde kaynaklarna
yakn olmak iin orman iine ve nehir kenarna kurulmulardr. Bazlar
nakliyeyi nehir zerinden ktklerin nehre atlmasyla yapmaktadrlar. Bu
nedenle alma alan ap olduka byk olmaktadr. Bu tr yatrmlarn btesi
olaan st byktr. Kullanlm kdn ham madde olarak kullanlmas fabrika
alann kltmektedir. Sellozda olduu gibi bu fabrikalar da ham madde
kaynaklarna yakn olmak isterler. Bu nedenle byk ehirlerin kenarn
tercih ederler. Bu ehirlerde ortaya kan kullanlm kt bireysel
toplayclarda ok geni ve karmak bir yapdadr. Marketler, matbualar,
kentlerin beledi- ye plkleri ve p bidonlar ham madde temini iin
kullanlan kaynaklardr. Bunlar yetmediinde komu ehirler ve en
sonunda dier lkeler ham madde temini iin kullanlan ek alanlardr
0Kullanlm ktlar 5 temel grupta snflandrlabi- lir: Kark atklar,
Oluklu ambalaj atklar, (OCC) Eski gazete ktlar, (ONP) Selloz
alternatifi atklar Yksek vasfl matbua atklar
Kt retim Tesisini Meydana Getiren niteler ve lem Basamaklar
Genel olarak kullanlm kttan kt reten bir kt retim tesisi Hamur
Hazrlama Blgesi ve Kt Makinesi olmak zere iki ana blmden meydana
gelir. Ayrca bu iki blm arasnda Yaklam Blgesi denilen bir blm daha
bulunur. Hamur Hazrlama Blgesinde ama kullanlm kdn sulu ortamda
hamur haline getirilerek iin- deki kirliliklerin temizlenmesidir.
Temizleme ilemi kt hamurunun birok kademeden oluan eitli tipte
eleklerden geirilmesiyle elde edilir.
Kt Makinesinde ise ama iinde neredeyse hi kirlilik kalmam kt
hamurunun srasyla elekler, presler ve kurutma silindirlerinden
geirilerek iin- deki suyu almak ve bylece istenen kuruluk derece-
sine sahip kt elde etmektir. ekil 1de kullanlm kattan kat reten bir
kat retim tesisinin genel ilem basamaklar grlmektedir
.
Kt retim tesisini meydana getiren niteler ve ilem basamaklar
Hamur Hazrlama Blgesinde Ana retim Sreleri ve EkipmanlarHamur
hazrlama blgesinde bir dizi elyaf hazrlama ilemi yaplr. Aada zet
olarak eitli ilem basa- maklar ve bunlarn yapl amalar verilmektedir
[3]:
Hamurun elde edilmesi ve elyaflarna ayrma: Ham elyafn
sulandrlarak hamur hale getirilmesi sonucu pompa ile baslabileek
kvam elde edilir. Burada kesafet % 1 ile % 6 arasnda deimektedir.
Bunun sonucunda gerekiyorsa hamur elyaflara ayrlr. Hurda kat
ilenmesinde kat d paracklar ve mrekkep paracklar elyaflardan
ayrlmaldr. (Slushing, deflaking)
Eleme (Screening): Hamur iinden ekil, byklk ve istenmeyenler
gibi ayrlmas istenilenleri ayrma ilemi. Fraksinasyon
(Fractionation): Elyaflar istenilen kriterlere gre, genellikle
uzunluklarna gre ayrma ilemi.Santrfj temizleme (Centrifugal
cleaning): Hamur iindeki istenmeyen paracklar ayrma ilemi.
Genellikle daha youn olan cisimler ve dmler, elyaftan bu yolla
ayrtrlr.
tme (Refining): Elyafn eklini, boyunu ve yzeyinin yapsn
deitirmekiin yaplan ilem.Seici yzdrme veya seici flotasyon
(Selective flotation): Hamurdan elyafiindeki farkl yzey
zelliklerine sahip, (hidrofobik) slatlamayan paracklarnyzdrmeyle
ayrtrlmas ilemi.Seici olmayan yzdrme veya flotasyon (Nonselective
flotation): Sudan katparacklarn ayrtrlmas ilemi.Beyazlatma, renk
giderme (Bleaching): Sar veya esmer elyafa gerekliparlaklk ve k
zelliinin kazandrlmas ilemi.Ykama (Washing): ok kk kat paracklarn
hamurdan ayrtrlmasilemi.Su alma (Dewatering): Hamurdan su alnmas
ilemi.Dispersiyon (Dispersing): Kirlilik ve yapkan maddelerin,
mrekkepparacklarnn katta grlmemesi iin boyutunu kltme ilemi.Bteye
alma ve kartrma (mixing and storing): Dzgn bir hamur karmelde
edebilmek ve bunu depolayabilmek iin, hamurun zerinde kartrctakl
btelere alnmas.Yukarda belirtilen kirliliklerin, makinann dzgn
almas ve kat kalitesiasndan hamurdan uzaklatrlmalar gerekir. Dolgu
maddeleri bir dereceyekadar hamur tarafndan tolere edilebilirler.
Aada ekil 2.2 de parackbyklklerine gre ayrma ilemleri
verilmektedir.
Seici olmayan yzdrme, (buna znm haval flotasyonda denir) sudankk
paracklarn alnmasnnda olduka etkilidir. (DAF)
Ykama yoluyla temizlikte ok kk paracklar elyaftan uzaklatrlr. Bu
ilemde kullanlacak suyun miktar ve zellii verimlilik asndan
nemlidir. Seici yzdrmede suyu bnyesine almayan trde strafor gibi
paracklar,farkl parack bykl aralnda sudan ayrtrlrlar.
Eleme ise (Screening) daha byk ve kbik paracklarn ayrlmasnda
oldukaetkili bir yntemdirHam Maddenin BeslenmesiHam madde
beslemesinde ana ama, retim tonajna uygun miktarda hammaddeyi
pulpere aktarabilmektir. Besleme pulper tipine bal olarak kesikli
veyasrekli olabilir. Kat ham maddesi olan selloz veya hurda kat,
balyalar halindeveya dkme olarak beslenir. Entegre kat
fabrikalarnda sellz fabrikasndanhamur olarak besleme yaplr. yle
bile olsa, zellikle durularda dkntlerinilenmesi iin pulpere ihtiya
bulunur.
Sellz balyalar kk olduklarndan, balya beslemesinde kesiklilik
yaanmamasiin nce sellz istifleme raflarnda ylrlar. Bu istifleme
forklift operatrnezaman kazandrr. Balyalar buradan teker teker
alnarak tel kesme ve tel ayrmanitesine gelirler. Bu ilemlerden
sonra balyalar, kesilmemi tellerin tespitedilmesi iin, manyetik
dedektrl bir blmeden geerler. Kusurlu balyalarntelleri elle kesilip
alnr.
Pulperde Hamurun AlmasPulperler kullanlm kd sulu ortamda tekrar
kt hamuru haline getirmek iin yaplm zel baklar olan kartrclardr.
Pulperlerde elyaf amann amac kuru olan elyaf kmelerini slatarak ve
paralayarak, elyaf tanelerine ayrmak ve onlar pompalarla
baslabilecek hale getirmektir. Bylece, elde edilen elyaf
sspansiyonu kolayca eleklerde ve siklonlarda temizlenebilir.
Pulperlerin hamurlatrma yannda dier bir grevi kullanlm kttaki
kirliliklerin byk bir ksmn prosese sokmadan sistemden
uzaklatrmaktr.
Kesafet (Younluk) 3 -6 % den balarYksek hzda dnen dk profilli
rotor.Rotorun hareketi kat hamuru iinde vortex oluturur. Engeller
karmn artmasn salarlar Rotorun arpma iddetinden kaynaklanan yksek
mekanik enerji elyaf hasarlar ve Kirlilikleri krar
Dk kesafet pulperi
Bu tr pulperler % 4-6 arasndaki kesafette alrlar
Yksek kesafet pulperi
Orta kesafet pulperlerinde kesafet % 12 civarndadr. Yksek
kesafetpulperlerinde ise, kesafet % 19 lara kadar kar
Pulperin iinde bir bak ve altnda szge delikleri vardr. Bu
haliyle pulper bir kyma makinas gibi alarak kullanlm kd paralar ve
alttaki szgelerden geebilecek bykle getirir. Paralanamayan kullanlm
kt alt szgeten geemeyeceinden paralanncaya kadar pulper iinde kalr.
Kullanlm ktlarda pulperleme scak olarak yap- lr. Elyafn almasnn zor
olduu durumlarda pulperdeki hamur scakl 75 Cnin zerine kadar
kartlr. Ya dayanmn iyice artt durumlarda, asit ve baz tr eitli
kimyasallar paralamaya yardmc olarak kullanlr
Yzdrme : Kirliliklerin hava kabarcklarna yaptrlarak kat
hamurundan tercihli olarak ayrlmasnsalayan bir prosesdir.
Tambur (Drum) pulperler
nc bir pulper tr tambur (Dum pulper) eklindeki yatk dner
pulperlerdir. Bu pulperlerde alma kesafeti % 14% ile % 28
arasndadr. Pulperlerde tahrik evreden yaplr. Pulper bir miktar ka
doru eiktir. Bu yap imento dner frnlarnn yapsna veya tromel tr
kurutuculara benzer. Daha ok gazete kad, fluting ve testliner gibi
kolay alabilen trde hurda katlar iin kullanlr. Yapkanlarn,
kirliliklerin ve ince folyo kaplamalar gibi cisimlerin elyaftan
ayrlabilmesi ok snrldr. ekil 2.9 da kurulu bir tesisteki tambur
pulper grlmektedir. Trkiyede ki oluklu kat reten kat fabrikalarnda
bu tr pulperler kullanlmamaktadr
Tambur tip dner pulperin i grn
rnek Yzdrme Hcresi
Pulper iine atlan kullanlm kdn iinde yaban- c maddeler bulunur.
Kullanlm kt pulper iinde hamur hale getirilir. Hamur iindeki yabanc
maddeleri, younluu hamurdan ar olanlar ve younluu hamurdan hafif
olanlar diye ikiye ayrmak gerekir. Her iki yabanc madde trnn
temizlenmesinde eitli aamalarda farkl temizleme ilemleri yaplr. Bu
ilemler iyi bir hamurun hazrlanmas ve sonuta kaliteli bir kdn
retilmesi iin gereklidir
ElemeElemenin amac elyaf zellii olmayan ve boyutlar klen kat
paracklarn ortamdan uzaklatrlmasdr. Kat paracklar arasnda
plastikler, elyaf dmleri ve lif kmeleri bulunur. Hamur yuvarlak
delikli veya yarkl bir aklktan geer. Genellikle hamur elyaflarnn
bykl, ip paralarndan byk ve kat paracklardan kktr. Kat paracklar
elek gzeneklerinden geemez ve bir miktar hamurla birlikte rejek
olarak kar.Temizleyici rotoru dnerken elee temas etmez, fakat
hamuru elee doru itecek darbeler yaratr. Bylece elein tkanmasn
nler. Eleklerde paralama ilemi yaplmaz. Elek girii ile k arasndaki
basn fark, sktrlabilen elyaflarn deliklerden gemesine neden olur.
Bu nedenle sktrlabilen yumuak kirlilikler elekten geerler. Basn
farklln fazla arttrmak elemeyi olumsuz etkiler. Sktrlabilen
kirlilikler deliklerden geerek hamurda kalrlar.
Eleme ham madde trne baklmakszn, her tr hammadede yaplmas
gerekir. Hurda katla allrken temizlik ileri birden fazla kademede
ve farkl gzenekli eleklerle yaplr. lk temizleme kademesi kaba
temizleme olarak adlandrlr. Bu kademenin rejekti ve bir miktar
hamur ikinci bir elee gelerek daha iyi bir temizleme yaplr. Bu
kademede de rejekler ve bir miktar hamur kar. Her kademede bir
miktar kirlilik adm adm azaltlr.
Son temizlik kademesinden kan kirlilik elyaf kaybna neden olur.
Yksek rejek oran ayn zamanda yksek elyaf kayb demektir. Temizleme
nitelerinin verimlilii efektif ayrmann teorik maksimum ayrmaya olan
orandr. Maksimum teorik temizleme oran yz olarak kabul edildiinde,
temizlik fiili olarak % 98 gereklemise:
Temizlik verimi=98/100= % 98 dir.
Kademelerin oalmas elyaf kaybn azlatarak verimlilii arttrrken,
yatrm maliyetini ve enerji sarfiyatn da arttrr. Bu nedenle eleme
daima ham madde zellikleri, temizlik verimi, elyaf kayb, retim
miktar ve retimde gvenilirlilik beklentisi gibi kriterler gz nne
alnarak yaplr. Bu bilgilerden sonra eleme kademelerine daha detayl
baklacaktr. Kaba Elemelk temizleme kademesi kaba temizleme olarak
adlandrlr. Bu kademenin atk maddesi ve bir miktar hamur ikinci bir
elee gelerek daha iyi bir temizleme yaplr. Bu kademede de atk
maddeler ve bir miktar hamur kar. Her kademede bir miktar kirlilik
adm adm azaltlr. Son temizlik kademesinden kan kirlilik elyaf
kaybna neden olur. Yksek atk madde oran ayn zamanda yksek elyaf
kayb demektir.
Kaba elemede hem sepetli hem de disk elekler kullanlr. Kaba
temizlemede kullanlan sepetli elekler ince temizleme eleklerine
benzer. Tek fark elein rotor olarak dnmesi ve baklarn sabit
olmasdr. Bu tr makine yaps sadece kaba elemede bulunur. Kat atk
miktarna bal olarak rotor yaps deimektedir. Bu tr eleklerin elyaf
kmelerini datmas disk eleklere gre ok azdr ve sonucu rotorun yaps
belirler. Silindirik sepetlerde kat madde oran % 5in altndadr.
nce ElemeBasnl elekler, basn altnda alan ve ince temiz- lemede
kullanlan eleklerdir. Bu sistemde, daha az yabanc madde birikimi
olur ve elek daha az alan kaplar. Kapal eleklerin birok avantaj
vardr. Daha az yer kaplar, nemli derecede basn gereken hava yastkl
hamur kasalaryla hzl makinelerle kullanlmaya uygundur, kpk sorunu
yoktur. Ayrca basnl eleklerde hamura hava karma riski yoktur.
Kontrol kolaydr, fskiye olmadndan su kullan-m azalr. Ancak, bu
eleklerde lifler birbirine sarlarak ip ekline gelebilir
Hidrosiklonlarda paracklarn ayrlma prensibi hzla hamuru siklon
iine gndermektir. Bu esnada ar paracklar siklon iinde duvara doru
frlatlrken, arlklar nedeniyle dibe doru giderler. Hamur ise stten
darya alnr. Tabana doru olan ak hafif ve ar atk maddeleri temiz
hamurdan uzaklatrr. Siklon iinde santrifuj kuvvet, temiz hamuru
stten alrken, aksiyel kuvvet atk maddeleri tabana iterek ayrtrr
Fraksinasyon (Elyaf Seme, Ayrma)Prensip olarak fraksinasyonda
elyaf girii ve atk madde k elemeye benzemekle birlikte, fraksi-
nasyon elyaflar uzun ve ksa olarak semede yani ayrtrmada kullanlr.
zellikle esmer test liner gibi ift katl ktlarda, elyaflar alt ve st
kata farkl uzunluklarda gnderilir. Genellikle ksa elyaf rtcl ve
yzey dzgnl salamas nedeniyle ste verilir. Oluklu kd reten ift
elekli makinalarda fraksinasyon vazgeilmez olarak kullanlmak tadr.
Elyaf elemede, eleme oran %5-25 arasnday- ken, fraksinasyonda
elyaflar retim ihtiyacna gre %30-40 olarak ayrtrlr. Fraksinasyon dz
eleklerle ve silindirik sepetlerle yaplr Fraksinasyon sonucunda
uzun ve ksa elyaflar ks- men birbirlerinden ayrlrlar. Uzun
elyaflarn iinde ksa elyaflar, ksa elyaflarn iinde de uzun elyaflar
grlecektir. Bu ilem sadece elyaflarda istenilen zenginlemeyi
salayabilir. Ham maddenin zellikleri, younluun durumu, elyaflarn
elee giri as seicilii etkiler. Eleme srasnda atk maddeler ara- snda
uzun elyaflar younluktadr
Santrifj Temizleme ve Siklon Temizleyiciler
Santrifj temizlemede, kt kalitesini olumsuz olarak etkileyecek
olan, hamur iindeki askda bulunan yabanc paracklar alnr. Bunlar
iinde andrc kum ve cam paralar ile tkanmaya yol aacak dmler
bulunur. Etkili ayrtrma younlukla ilgi- li olduundan elyafla
benzeen yabanc maddeler uzaklatrlamaz. Santrifj temizleme dier
temizleme yntemlerini tamamlayc bir ilemdir. Elemeden fark,
temizlenecek hamuru sktrarak deforme etme olay yoktur. Bunlara
hidrosiklonlar da denil- mektedir.
Hidrosiklonlar, her tr ham madde ile allrken kullanlmaktadr.
Hamur hazrlamada eitli noktalarda hidrosiklonlardan yararlanlr.
Yksek kesafetli hidrosiklonlar (%2%5) pulper knda kullanlmaktadr.
Orta kesafetteki hidrosiklonlar % 2 kesafetle alr. Dk kesafetliler
iinse, kesafet aral %0.5 ile %1.5 arasndadr. Bu trler hamur
hazrlamada yaklam blgesinde (Approach Flow sisteminde)
kullanlmaktadr. Yksek younluklu yani metal, cam, kum ve kat dier
paralar gibi ar cisimler pulper knda yakalanmaya allr. Bunlarn
parack byklkleri 10-100 mm arasndadr. Hafif rejekler iinse parack
byklkleri 820 mm aralndadr. Bunlar eitli plastik paralar,
straforlar ve yapkan (wax) birikimleridir.
Hidrosiklonlarda paracklarn ayrlma prensibi hzla hamuru siklon
iine gndermektir. (ekil 2.25). Bu esnada ar paracklar siklon iinde
duvara doru frlatlrken, arlklar nedeniyle dibe doru giderler. Hamur
ise stten darya alnr. Tabana doru olan ak hafif ve ar rejekleri
temiz hamurdan uzaklatrr. Siklon iinde santrifuj kuvvet, temiz
hamuru stten alrken, aksiyel kuvvet rejekleri tabana iterek
ayrtrr.
Hidrosiklon temizleyicilerin verimi aadaki nedenlerle artar:
Kk apn yarataca santrifj kuvvetle ve hamur hzyla verim
artar.
(Hamur hz siklona giri ve siklondan ktaki basn farkllna
baldr.)
Dk kesafet, hamurun yukardan uzaklamasna yardmc olur.
Hamurun ve rejeklerin birbirine karmamas verimi arttrr.
Paracklarn sudan youn olmalar ayrtrmaya yardmc olur.
Younluk yannda, paralarn bykl ayrtrmay kolaylatrr.
Siklonun hidrodinamik yaps ayrtrmada nemlidir.Yksek kesafetli
temizleyiciler
Yksek kesafet temizleyicileri pulperden sonra kullanlrlar.
Burada kesafet % 2 ile % 5 hatta % 6 arasndadr. Bunlar aplar ve
boylar itibariyle en byk temizleyicilerdir. Temizleme kademelerine
girmeden nce ap 1 mm den yukarda olan paracklarn alnmas hedeflenir.
Parack younluklar sudan olduka fazladr. Bu paracklar tkanma, skma,
anma ve dier trde makina hasarlarna yol aarlar.
Orta kesafet temizleyicileriOrta kesafet temizleicileri % 2
kesafetlerde alr. lleri yksek kesafetli temizleyicilerden daha kk
ve tek kademeleidir. Dier temizleyiciler gibi amalar kendisinden
sonrak ekipmanlar korunmaktr.
Dk kesafet temizleyicileri ve temizleme sistemleri
Dk kesafet temizleyicilerinde kesafet aral % 0,5 ile % 1,5
arasndadr. ok kk apl olurlar. Genellikle ynldrler. Dk kesafet ve
yksek santrfj kuvveti nedeniyle paracklar ayrma etkisi fazladr.
Dier yandan fazla enerji harcanmasna neden olurlar. Rejekleri
srekli olarak atarlar. Kk kum paracklarn ayrmadaki baarlar
nedeniyle pahal sepetleri olan eleme nitelerini anmaktan ve
skmaktan korurlar. Dk younluk temizleyicileri gnmzde tutkal
birikintilerin, ve plastik kpkleri atmak iin kullanlrlar. zellikle
tutkal paracklar eleme nedeniyle ekilsiz ve ok kk topaklar halinde
olabilir. Bunlarn atlabilmesi iin tek art younluklarnn sudan hafif
olmasdr.tme (Refinerde leme)Lifleri bireysel olarak ayrp, u ksmlarn
pskllendirip, birbiriyle kenetlenmelerini salamak iin tmek gerekir.
tm, refiner (tc) denilen arala gerekleir.tmenin veya elyaflar
dvmenin amac, elyaf eklini kullanma uygun olacak ekilde
tasarlamaktr. Bunun iki nedeni vardr:
Kt retim srecini iyiletirmek, retilmi kda istenilen zellikleri
kazandrmak rnein elekte ve preslerde iyi su brakma zellii istenir.
Ayrca elekte formasyonun kaliteli olmas arzu edilir. Safihann
dayanm arttrmak, ya olan safihann elekten prese ve preslerden
kurutma grubuna kopmadan gemesini salar. Kat zellikleri arasnda
dayanmla ilgili baz tanmlar bulunur. Bunlar ekme mukavemeti
(tensile strength), yrtlma direnci (tear resistance), patlama
mukavemeti (bursting strength), katlama dayanm (folding strength,
folding endurance), bklme dayanm (stiffness, bending resistance,
Youngs modulus), basn endeksi (bulk modulus), hava geirgenlii (air
permeability), opaklk (opacity) ve baslabilirliliktir
(printability). tme srasnda hamurun, dolaysyla kadn zellikleri az
veya ok etkilenir. Bu nedenle tme parametrelerinin optimizasyonu
salandnda salkl sonular elde edilecektirtme kimyasal sellzlerde son
derece nemlidir. Mekanik sellz ve hurda ktlarda daha az neme
sahiptir. Hurda ktta tme genellikle dayanm arttrmak ve dmleri
azaltmaktr.tmeyle elyaflarn ekli deiir. Boylar ksalr, enlerinden
blnrler, kmeler ve liflenmeler olur. Dk kesafetlerde tme kesafeti %
3 ile % 6 arasndadr. Yksek kesafetlerde ise, genellikle hurda
katlarda % 30 lara kadar kar. Net tm enerjisi bir ton elyaf tmek
iin harcanan enerjidir. Burada enerjinin tamam elyaf zerinde
harcanmaktadr. Refiner yklyken ekilen enerjiden, ykszken ve iinden
hamur geerken ekilen enerji ktktan sonra kalan miktara net tm
enerjisi denilmektedir. Dvme szc ktlkta kt hamuru liflerinin
saaklanma, hidratlanma, ime ve kesme gibi etki lere uratlmasn ifade
eder. Kullanlm ktta tme genellikle dayanm arttrmak ve dmleri
azaltmak iin uygulanr. tmeyle elyaflarn ekli deiir. Boylar ksalr,
enlerinden blnrler, kmeler ve liflenmeler olurtme grmemi sellozdan
yaplan katlar tylh issi veren kee gibidirler mukavemetleri yoktur.
tme grm sellozdan yaplan katlar dzgn grnml ve mukavim
yapdadrlar
Flotasyon (Yzdrme)
Seici flotasyon, hamur hazrlama sistemlerinde, kat retim
srecinde iyileme salanmas amacyla yaplr. lemin amac mrekkepler,
yapkan bant artklar (Stickies) kaplama pigmentleri, eitli tutkallar
gibi kirlilikleri, hamurdan uzaklatrmaktr. lem srasnda hava
kabarcklar gerektiinden, ortama hava verilir. Hava kabarcklarnn
paracklar yakalama zellii vardr. Paracklar hava kabarcklarna
tutunarak yzeye trmanrlar. Yzeyde kpk birikimi olur. Bu kpk yzeyden
uzaklatrlr. Flotasyonun amac, yararl elyaf tutup, kir paracklarn
ortamdan uzaklatrmaktr. Bu tr su almayan paracklara hidrofobik
(sudan korkan, suyu iten) paracklar denir. Hurda kat karmnn cinsine
ve kat spesifikasyonuna bal olarak, birden e kadar flotasyon nitesi
kullanlabilir. Mrekkebin giderilebilmesi hurda kat karmna, iletmede
kullanlan suyun sertliine ve kattan beklentiye bal olarak deiir.
Fabrika koullarn optimumda tutabilmek iin, ayn koullarn oluturulduu
laboratuar tr bir flotasyon nitesi zerinde denemeler yaplr. yi bir
mrekkep giderme iin, retim srasnda baz ortam koullarnn salanmas
gerekir:
Paracklar ortamda rahata hareket edebilmelidir. Bylece
elyaflardan kolayca ayrlabilirler.Paracklarn ekli ve bykl yzmeye
msait olmaldr. Bunun anlam byk paracklarn yzebilmeleri iin
kltlmeleri, ok kk parcacklarn bir araya toplanmalar ve dz levha
gibi olanlarn hacimi hale gelmesi gerekir.Paracklar hidrofobik
zellikte, sudan etkilenmeyecek trde olmaldr, deilse ortama bir
miktar yzey aktif maddeler (surfactants) katlarak paracklarn yzeyi
kaplanmaldr.Hava kabarcklarnn hareketi serbest olmaldr. Bunun iin
kesafetin dk olmas gerekir. Hava kabarcklarnn ap 1 mm civarnda ve
yeterli sayda olmaldr. Dzgn dalm iin kartrma da yaplmaldr.
Hava kabarcklarnn retimi: Hava kabarcklar yaratmann yolu, havay
gzenekli sinterlenmi bir metal veya seramikten geirmektir. Hava
kabarcklarnn bykl, hamurun yzey gerilimine, verilen havann hacimsel
miktarna, hava enjektrlerine ve hamurun hareketine baldr.
Hareketlikartrcs olan dinamik kartrclarla birlikte basnl hava
uygulanr.
Hava kabarcklaryla paracklarn arpmas: arpma paracklarla hava
kabarcklarnn buluabilme olaslna baldr. Ortamn geirgenlii bulumay
hzlandrr. Hareketli kartrclar kullanlarak arpma olasl abuklatrlr.
Sabit kartrclarda kabarcklarla, paracklarn o anda ortamda
bulunmalar gerekir. Gl kartrma yksek buluma olasl
demektir.Paracklarla zenginleen hava kabarcklarnn yzeye tanmas:
Parackla hava kabarc bulutuunda, birbirlerinden ayrlmamalar
salanmaldr. Ayrlma tpk buluma gibi trblansl ortamda gerekleir. Bu
nedenle buluma sonras kabarcn yzeye k mesafesinin mmkn olduu kadar
ksa ve hareketsiz tutulmas gerekir. te yandan hamurun ykseklii
avantajdr. Bir kez su yzeyinde elyafl kpk oluturulduktan sonra, bu
tabakann hareket ettirilmemesi yani dalmamas gerekir.Kpn
uzaklatrlmas: Kpk serbest olarak takanla bir savaktan alnr.Bu arada
bir sprc kpkleri almaya yardmc olur. Baz tasarmlarda kpkler
emilerek alnr. Genellikle basn farkllndan yararlanlr. Basnl i
blgeden vakumlu d blgeye doru kpk ak salanr.
Hcre yaps: Hcre yaps genellikle ak tiptir. Kapal tip olanlar bu
gnlerde evresel nedenlerle yaygnlamaktadr. Kapal tiplerde dk bir
basn veya vakum bulunur. Bir nite eitli hcrelerden olumaktadr.
Birinden kan elyaflsu dierine girerek seri dolar. Bu aamalarda da
eitlilikler salanmtr. Dikey veya yatay hcre gruplar, birbirlerine
balanmtr. zel bir tipinde dey siklon modeli yaplm ve kabarcklar
santrifj kuvvetle merkeze doru ynlendirilmitir
Selektif olmayan flotasyon (Dissolved Air Flotation, DAF)Bu tr
flotasyon sistemleri suyun kat paracklardan temizlenmesinde
kullanlr. Ama suyun iinde bulunan ve mekanik olarak alnamayan ve
istenmeyen paracklarn alnmasdr. Kl, yapkanlar, l elyaflar ve her tr
tm artklar bu yolla sudan ayrtrlr. Bu tr unsurlar su kalitesini ve
dolaysyla retim kalitesini bozarlar. Flotasyon itesinde paracklar
yakalamak iin hava kabarcklar kullanr. Bunun iin temizlenecek su,
basntan kurtarlm hava ile doyurulur. Bu nedenle nite, zlm haval
Flotasyon (DAF) adn almtr
Bu nitelerde yaplan ilemler eitli basmaklara ayrlr:
Topaklamann salanmas: Katyonik polimerler, topaklama (floklama,
flocculation) saladklarndan, topaklatrc (Floklant, flocculant) adn
alr. Katyonik reine temizlenecek suya ilave edilir. Kk paracklar
bir araya gelerek topaklarlar. Bunun yannda suda znm askda
paracklar olarak, anyonik atklar da (anionic trash) bulunur.
Topaklatrc yannda phtlatrc (coagulants) kullanlarak, bu tr znm
maddelerin phtlaarak topaklarn iine girmesi salanr.Kabarck oluumu:
nce bir tank iinde bir miktar ilenecek suyun 7 bar basnl havaya
doymas salanr. Havann zlme miktar basnca baldr. Scaklk arttka znme
azalr. znmeyen havann olumsuz etkisi olur. Suyunbasntan
kurtulmasyla su iinde ok kk ve dzenli hava kabarcklar oluur.
Yzdrme (Flotation): Havayla zenginleen az miktardaki
temizlenecek su anasu akntsnn iine verilerek flotasyon tankna
gnderilir. Hava kabarcklar topaklanmaya neden olarak yzmeye
balarlar. Tankn veya havuzun yzeyinde topaklar birikirler.
Topaklarn zlmemesi iin hareketler son derece tava olur.Baln alnmas,
temizlenmi su k: ekillenen ve dengeye gelen yzeydeki kpkl balk,
dner kepeyle ortamdan alnr. Temizlenen su tankn altndan
uzaklatrlr.Temizliin yapld tank oldka byktr. Genellikle dairesel
kesitli olmasna ramen dikdrtgen tanklar da mevcuttur. Metal veya
beton tanklar olabilir. Tasarm mevcut alana, nitenin sreteki
yeriyle ve suyun kalitesi ve miktaryla ilgilidir
Hurda katlarda aartma (Bleaching)
Hamur hazrlama nitesinde aartmann amac elyafn optik
zelliklerinin iyiletirilmesidir. Hamurun canll veya parlakl
(brightness) arttrlrken renklerdeki ton farkllklar azaltlarak
dzenli dalm salanr. ki tr aartma ilemi yaplmaktadr:
Oksitleyerek aartma: Hidrojen peroksitle yaplan aartma,
ndirgeyerek aartma: Sodyum dithionite (sodium hydrosulfite) veya
FAS (formamidine sulfinic acid) ile yaplan aartma.
Her iki yntemde de kimyasal reaksiyon sz konusu olduundan
kullanlan kimyasaln tipi, miktar, hamurun pH deeri, scakl ve ilem
sresi (retention time) nemlidir. htiyaca gre her iki yntemin
birletii sistemler bulunabilir. Kullanlan kimyasalar kattaki
istenilen zellie bal olarak seilir. Peroksitle aartmada kostik
(NaOH) veya sodyum silikat ve bazen yksek scaklkta balayclar
(chelating agents) kullanlr. Kostik ve peroksitin dozaj sararmay
nleyecek dzeyde olmaldr. Bu en ekonomik aartmay salar. Bu tr aartma
yksek kesafetlerde (% 30) daha etkilidir. . Verilecek dozajlar
peroksit iin % 1 ile % 2 yeterlidir. Hamur buradan aartma kulesine
gnderilir. lem sresi 30 dakika ile 90 dakika arasnda srer. Ortam
scakl 60 ile 90 C arasndadr. Hamurun pH deeri 10 11 arsndadr.
Ykama
Ykama, hamur hazrlama nitesinde elyaftan znebilir ve kat
retimini olumsuz etkileyecek dier kat maddeleri ayrmak iin
uygulanr. znm ve askda kalan kat maddeler arasnda, organik ve
inorganik maddeler bulunur.
znm maddeler, COD deerlerini etkileyen maddelerle, anyonik
atklardr. Bunlarn yannda l elyaflar, kat paracklar, kaplama
maddeleri, mrekkepler, mikro yapkanlar ve dolgu maddeleri de dier
kat paracklar bulunur. Birleik Devletlerde ykama yoluyla mrekkep
paracklarn temizleme yaygn bir uygulamadr. Ykama bir tr filtre etme
ve kesafeti arttrma ilemidir. Ykanarak alnanan paracklar 30 mm den
kktr. Paracklar kldke ykamann etkisi artar. Ykama giriinde kesafeti
drlr ve kta ykseltilir. Maksimum teorik temizlik miktar kan fitratn
giren hamura oranyla bulunur. Bu rakam pratikte elde edilemez.
Ykanacak hamur miktar, hamur zerinde yaplacak dier ilemler ve
retilecek kadn zellikleri ykama nitesinin kullanmn ve trn belirler.
kan filtratn temizlenmesi iin seici olmayan bir flotasyon nitesine
ihtiya bulunur. Bunun anlam yksek miktarda kayp olumas demektir.
Ykama makinas bir tr yksek elek dnne sahip diskli teksif eleidir.
Sabit filtreli, eimli elekli, fskiyeli ve basnl elek trnde ykayclar
bulunmaktadr.
Teksif ve hamurdan suyun alnmas
Teksifle ilgili ilemlerde hamurun iindeki suyun ve bu suyla
birlikte erimi katk maddelerinin alnmas salanr. Suyun alnmasnn
teknolojik ve ekonomik nedenleri vardr. Bunlarn balcalar unlardr:
Hamurdan kimyasal maddeler, kirlilikler ve scaklk alnm olur.
Hamurun kesafeti baka ilemler iin istenilen dzeye getirilir. Atk su
veya elek alt suyundan elyaf kazanlr. Ya elyaf tabakalar oluturmak
(ya elyafn nakli iin) veya rejeklerin suyunu almak iin kesafet
arttrrlr.Suyun hamurdan alnmas iin eitli tipte makinalar
kullanlmaktadr. Bunlardan balcalar dner teksif elekleri, belt
filtreler, ikiz elekler (twinwire), disk filtreler, vidal presler
ve eimli eleklerdir. Bunlar birbirlerinden eitli ynlerde farkl
sistemlerdir: Suyu alabilmek iin kullanlan kuvvetler birbirinden
farkldr. Yer ekimi kuvveti, vakum etkisi, eimli bir yzeye elek
tarafndan bask uygulanmas, mekanik bask uygulama gibi yntemler
kullanlr.
Dner tamburlu teksif elekleri
Refinerler bir yzey zerine yerletirilmi metal baklarn yine
benzer bir yzeye kar yer deitirmesi ilkesine gre alrlar. Lif
sspansiyonu bu iki yzey arasndan geerken lifler sert hareketlere,
basn, ekme ve srtnmeye urayarak yaplar gever. ki bak arasnda geen
olaylar yeterince aklanm olmamakla birlikte, trblansn ok iddetli
olduu, baklarn zelliinin nemli olduu, bak eklinin etkisi olduu
bilinmektedirDispersiyon (Elyaflar Datma)Harman yapsna ve rnden
beklentiye gre hamurun datlmasndaki amalar aada verilmektedir:
Hamur iindeki kirlilikleri gzle farkedilemeyecek kadar kltmek,
Yapkanlarn bykln azaltmak, Kullanlm kttaki kaplama ve tutkal
paracklarn elyaftan skmek, Parfinlerin dalmasn salamak, Mrekkep
paracklarn elyaftan ayrmak, Elyaf kmelenmelerini datmak, Hamuru
mekanik ve kimyasal olarak ilemek, Hamurdaki mikro organizmalar
ldrmekDisk dispergerler yapkan (stickies) maddelerin ve
kirliliklerin datlmasnda avantaj salarlar. Yourucu tr dispergerler
yksek gzeneklilik ve hacim istendiinde ncelikle kullanlrlar.
Elyaflar ve kirliklikleri datma ihtiyac sadece hurda kat
ilenirken ortaya kar. retim kademesi olarak, kat madde orannn
arttrld (%25- %35) bir blgeye disperger kurulur. Hamur iindeki
kirliliklere ve elyaf kmelerine yksek kesme kuv- veti uygulayarak
dalmalarn salar. Kesme kuvvetinin, hamurdaki tm paralar birbirine
balayan kuvvetin stne kmas istenir. Bu nedenle hamur kat madde oran
% 24 ile %30 arasnda tutularak, kesme kuvvetinin hamura daha fazla
gemesi salanr. Hamurun stlmas kirliklerin ve elyaflarn balarn
gevemesini kolaylatrr.
Kartrma ve depolama
Kartrma, hamur iindeki tm unsurlarn kartrma etkisiyle dzgn
olarak dalmasn salar. Bir bte iinde kartrma yaplrken, tm hacmin
srekli olarak karmas istenir. Bu nedenle kartrmaya harcanacak
enerji miktar olduka yksektir. Btelerde kartrma ii, genellikle
hamur kesafetinin % 3-% 5 arasnda olduu durumlarda yaplr.
Hareketli bir dikey kartrc ve hamurun hareketi
Depolama srasnda hamur kartrlmazsa elyaf ve su birbirinden
ayrlarak faz olutururlar. Bu durumdan kanlmaldr. Hamurun farkl
blgelerini, aralklarla kartrmak topaklamay nlemek iin yeterli
olmaktadr. Bylece enerji tasarrufu salanm olur.
Makine Yaklam BlgesiYaklam blgesi kt makinas hamur kasas ile
hamur hazrlama blgesi arasnda kalan blgedir. Bu blgede hamur
hazrlamada alan ve temizlenen elyaf trleri eitli oranlarda kartrlr,
sulandrlr, kimyasallar ve dolgu maddeleri eklenir, son temiz-
likleri yaplr, havas alnarak makina kapasitesine gre kat madde oran
belirlenir ve hamur kasasna gnderilir. Sabit debide, sabit basnta,
sabit kat madde orannda, sabit karmda hamurun makinaya verilmesi
kdn kalitesinde ve gramajnda dzgn- lk salar. Bunun iin:
zellikle hamurun ve beyaz suyun llerek kartrlmas Hamurun dzgn
kartrlmas ve dzgn elyaf ve su dalm Sabit akta hamur kasasna
beslenmesi gerekir.
lme, oranlama ve kartrma
ncelikle eitli elyaflarn llerek, belirli oranlarda hamur harman
yaplmas gerekir. Dolgu maddelerine baklmakszn hamurun kesafeti %
3-4 arasnda sabit tutulmaya allr. Bu nedenle her elyaf trnn
kesafetinin sabitlenmesi esastr. Sonuta kadn trne ve gramajna gre
kesafet 0,1 ile 1,5 arasnda olacak ekilde elekalt suyu ile kartrlr.
deal olarak hamur sabit bir kesafet ve dalma getirilir. Kesafet
dalmndaki bozukluk kadn gramajnn dalgalanmasna neden olur.
Gemite ok byk tanklar kullanlarak hamur karmnn dalm kartrclarla
dzeltilmeye allrd. Modern makinalarda hamur kasasna saniyede 1,5 m
hamur verilmektedir. Bunun anlam bir iki saat kapasiteli karm
tanklarnn ok byk hacimde ve olduka pahal olmas demektir. Bu
hacimlerde hamurdan hava alnmas da mmkn olmaz. Ayrca tr
deiimlerinin hzl yaplmas isteniyorsa byk kapasiteli tanklarda
hamurun bitmesi uzun zaman alr. Oysa tr deiimi hzla
yaplabilmelidir. Bu nedenle lme ve hamurun suyla kartrlmas, dzenli
hamur temininde byk tanklara gre daha kaliteli ve
avantajldr.Hamurun harmanlanmas
Modern makinalarda yaklam blgesindeki karm bteleri ve makina
bteleri ok kk tutulmakta, hatta ksmen zel harmanlama/kartrma
sistemleriyle yer deitirmektedir. Bu bir tr hidrolik kartrcdr ve
btenin hemen nndedir. Kartrma ilemi btede devam eder. (ekil 4.2).
Burada tm elyaf trleri bir kartrma borusuna gelir Kesafeti yksek
olandan ve dolgusu fazla olandan balayarak hamur srayla alnr. Bu
hamur ayni zamanda disk filtrelerde maya olarak kullanlr. Dier dk
ve deiken kesafetli hamurlar kartrma btesinde dzenli hele
getirilir
Hamurla beyaz suyun kartrlmas
ok byk kapasiteli beyaz su depolarnda mikrobik kirlenmeler oluur
ve tr deiimlerinde sorunlar yaanr. Bu nedenle ekil 4.3 de grlen
trde hamur ve beyaz su karm salayacak tasarmlar gelitirilmitir. Bu
tr kartrclarn baka grevleri de vardr. Bunlar hava gidermeden,
temizleyicilerden ve eleklerden geri dnen hamurlar kesif hamur
alnmadan nce beyaz suya kartrmaktr. ekil 4.1 e balantlar iin
baklmaldr. Geri dnglerin knetik enerjisinden yararlanlarak karm
salanr. Kesif hamur kartrcnn alt noktasndan karm borusunun
merkezine doru yaplr. yi bir karm, beyaz su karm ile hamurun hz
farll ile salanr
Hava giderme
Hamur iinde kalan hava, retim srasnda sorun yaratr. Bunlar aada
verilmitir:
Szlme kapasitesini drr, Kopmalara yol aar, alma zerinde etkili
olur, Eleme ve pompalamada sorunlara yol aar, Kpk oluumunu arttrr,
Hidrofobik maddelerin birikmesine yol aar, Mikrop retimi hzlanr. Kt
formasyon nedeniyle kat kalitesi der. Katta kk delikler ve
evresinde kirlilik grlr, Pompalarda kavitasyona neden olur, Hamur
debisinde ve basnta deimeler ve darbeler meydana gelir, Kt gramaj
profili ile sonulanr.Hava giderme ilemi fiziksel olarak sulandrlm
hamurda vakumla salanr. Yksek kapasiteli makinalarla kaliteli
katlarda uygulanr. Sonsuz Elek (Fourdrinier) Kt Makinesi
Kdn sulu sistemde fabrikasyonu asrlardan beri deimemitir. Uygun
ekilde dvlm, konsantrasyonu ve miktar belli olan bitkisel lif
sspansiyo- nu bir elek zerinde dzgn ekilde datlarak szlr.
Sspansiyondaki serbest su elek arasndan szlerek geriye bir safiha
(slak kt yzeyi) braklr. Daha sonra da bir veya daha fazla sayda
presten geirilerek safihann boluklar arasndaki slatma suyu alnr.
Sonuta, lifler tarafndan tutulan kapiler su kurutma ile uzaklatrlr
ve bylece liflerin temas noktalarnda oluan doal hidrojen balar kda
kendine has salaml ve zellikleri verir.
Hamur KasalarAkm datc ve hamur kasasnn grevi santrifj
pompalardan borular vastasyla gelen belirli hzda ve dairesel
kesitteki sspansiyon akmn mmkn oldu- u kadar dzenli bir biimde,
makine eni boyunca en az oranda kar akm ve anaforlar oluturarak
kalnl- 1-1,5 cm olan ince dikdrtgen prizmas eklinde bir akma
dntrerek cetvel azna vermektir.
Kt Makinesi Islak Parti Blm (Sonsuz Elek)Elek nitesi hamur
kasasndan sonra hamurdan suyun alnmaya balad ilk nitedir. Elek
nitesine gelen hamur nce kendi arlndan dolay bir mik- tar suyu
yerekimi etkisiyle brakr. Belli bir sre sonra yerekimi kuvveti
etkili olamadndan vakum kasalar yardmyla su vakum ile ekilir. Elek
nite- sinde belli miktar suyun alnmasndan sonra kta kuruluk oran
%20 civarnda olur
Pres nitesiElek nitesinden sonra artk hamurun iindeki su vakumla
alnamaz hale gelir. Bundan sonra hamur- daki suyu bask uygulayarak
almak gerekir. Bunun iin elek nitesinden sonra hamur pres nitesine
gnderilir. Hamur kademeli olarak basknn arttrl- d preslerin
arasndan geer. Bylece hamur iin- deki suyun byk bir ksm alnr. Hamur
artk kt haline gelmeye balamtr. Pres nitesi knda kuruluk oran
yaklak %49dur.
Makina eninde dzgn bir rutubet profili yakalanmas, kalite ve
ekonomi asndan ok nemlidir. Bu nedenle nip basncnn dzgn olmas
gerekir. Ayrca keelerden suyun dzgn alnmas gerekir. Safihann makina
eninde yatay hareketler yapmamas gerekir. zellikle yksek hzlarda ve
dk gramajlarda, safihann rutubetinin en fazla olduu yerlerde
safihann yanal hareketleri kat kopmalarna neden olur. Bunun iin
regle sistemleri salkl almaldr. Modern makinalarda safihann serbest
kalmamas iin kee iinde sevk edilmesi (kapal eki) ve ksa yol
kullanmas ona avantaj salamaktadr.
Kurutma nitesiMekanik olarak kattan en fazla su karlmas elek ve
pres partisinde gereklemekte olup bu ksmlarda uzaklatrlamayan su
kurutma partisinde buharlatrlarak uzaklatrlr. Eleklerden sonra slak
safi- hann kuruluu %16-23, pres partisinden sonra %40-50 ve kurutma
partisinden sonra %91-95 olur. Bu elek partisinde 1 kg kat retimi
iin 100-170 kg, pres ksmnda 2-4 kg, kurutma partisinde ise 1,0-1,5
kg suyun uzaklatrldn ifade etmektedir. Kurutma partisinde karlan
su, toplam suyun ok az bir ksmna karlk gelmesine ramen kurutma
partisi bir kt veya karton makinesi iin ana enerji tketicisi
durumundadr.
Kt makinesinin kurutma partisinde kurutma silindirlerinin ilk
%10-15i snma devresini temsil eder. Orta ksmlarda kurutma
silindirlerinin %55-65i de sabit kurutma devresini temsil eder.
Suyun ou sabit kurutma devresinde buharlatrlp bu devrede ak
gzenekli fabrik keelerin kullanlmas kurutmay nemli lde
kolaylatrabilir. Geri kalan son- dan %25-30u ise azalan kuruma
devresine tekabl etmekte olup burada da az geirgen kee kullanlma- s
s transferini artrmak ynnden yararldr
Hava fleyerek kurtmaBu tr kurtma blmleri temizlik katlar ve kue
katlarda ve buhar silindirli makinalarda kurtma kapasitesini
arttrmak iin kullanlr. Scak hava kat zerine bir nozuldan flenir.
flenen scak hava ssn kada brakr ve rutubeti uzaklatrr. flenen
havann scakl ve fleme hz kurtma kapasitesini olumlu ekilde etkiler.
Bu nedenle kada yakn fleme yaplr.
Hava iinden kad geirerek kurtmaBu yntem temizlik katlar ve
sentetik safihalarda kullanlr. Elektrikli stcdan ynlendirilen scak
hava, safiha zerinden emilir veya safihaya doru flenir. Is dorudan
safihaya geer. Ve nemli hava uzaklatrlr. Yksek kuruma oran
salanabilir.
Enfrared kurtmaSafiha yzeyinin keeyle temas ettirilmemesi
gereken durumlarda (kue) ya safiha zerine enfrared kurtma sistemi
oluturulur. Genellikle gazla stma yaplr. Yanan gaz zgaray kzartarak
enfrared hale getirir. (900-1200 C). Izgarann hzl souyup snmas,
yani sl ataletinin dk olmas, zgarann scaklk kontrolunu kolaylatrr
ve kat kopmalarnda yangnlar nler. Baz durumlarda yzey scakl 700 C
ye kan elektrikli stclar kullanlr. Bu sistemlerde rutubeti srklemek
iin mutlaka hava akm olmas gerekir.
Presle kurutma
Bu yntem pres ile kurutma blmlerinin bileimidir. nce preste su
alnr ve arkasndan scak bir valsle kurtma yaplr. Safikaya bask yapan
uzun mesafeli bir kee bulunur. Buhar geirgen yzeyden dar kar. Son
derece az bir uygulamas vardr.
oklamal kurutma
Bu yntemde de pres ve kurutma birleiktir. Pres nipinde (ounlukla
pabu pres) safiha ile scak temas salanr. Dier yzeyde ise kee bask
yapar. Buhar pres keesi gzeneklerinden kar. Bu yntem halen
gelitirilmektedir.KalenderlemeKurutma partisinden kan kdn
yzeylerinde baz dzensizlikler vardr. Bu dzensizlikler; bask, yaz ve
ambalaj gibi baz kullanm yerleri iin bir kusur oluturur.
Kalenderleme kdn yzeyini sonradan dzgnletiren bir ilemdir. Kt
kuruduktan sonra basn altnda ar metal silindirler veya yumuak
kaplamal silindirler arasndan geirilerek kalenderlenir.
Kalenderlemenin amalar unlardr: Kt eni boyunca mmkn olduu kadar
kalnlk farkllklarn gidererek kt yzeyini dzeltmek Kee ve elek
izlerini gidermek Kt yzeyine dzgnlk vererek onun bask zelliklerini
iyiletirmek Kabarma, bklme ve lif ylmalarn dzeltmektir. Esmerleme
Parlaklk kazanma Opaklk
Bask dzgnl iyi bir kalite iin temel artlardandr. Bu durum kadn
yzey dzgnlne baldr. Bask kalitesinin yksek olmas, basl kada
istenilen parlak ve dzgn grnm ve younluk art verir. rnein hatal
noktasal kaymalar nler. Kadn ezilmesi kalnlnda azalma yaratr. zetle
kaliper yani kalnlk azalrken kadn mukavemeti artar. Kadn mukavemeti
bask srasnda nemlidir. Parlaklk ve opaklk bask kalitesine etki eden
dier faktrlerdir. Esmerleme elyaflarn bask altnda kmesiyle oluur.
Perdah etkisni arttrd iin bask srasnda bask younluu artar.
Mal SarcMal sarc srekli retilen kd makara eklinde sarmak iin
kullanlr. ngilizce ad olan reel makara anlamna gelir. Trkede mal
sarc olarak gemektedir ve sarlan makaraya bo tampon denir. Dolu
tampon aplar 4,5 metreye kadar byr. Tampon skl ve kenar dzgnl nemli
para- metrelerdendir. Tampon deiimi srasnda kdn ilem d kopmamas
gerekir.
Kt kurutma grubunun sonuna geldiinde imalat bitmi demektir. Bu
durumda kdn iindeki rutu- bet ve kdn gramaj dalmnn bilinmesi
gerekir. Mal sarc ncesi konulan ereve ve zerindeki sen- srler bu
ilevi yerine getirir. Srekli tarama yaparak ktla ilgili bilgileri
toplar. Gerekli grldnde operatr tarafndan gramaj ve rutubet
istekleri bilgi- sayar ekran zerinden deitirilir Bobin
MakinesiBobin makinesi istenen zellikler dorultusunda kdn tampondan
bobine dnm salar. Sarm ilemi biten bobin son u yaptrlarak
emberlenir ve bobin kantarnda tartlr. Burada gerekli etiket retilir
ve bobin zerine yaptrlr. Buradan mamul ambarna teslim edilir.
SONU VE NERLERKt retiminde kullanlan sellozun hammaddesi olan
odun, saman, pamuk gibi doal kaynaklarn azalmas, evre kirlilii ve
enerji maliyetlerinin art- mas gibi sorunlar kullanlm kttan yeni kt
retilmesi ile alabilir. Kullanlm kttan yeni kt retilmesiyle; Orman
kaynaklarnn daha az tketilmesi salana- cak, retim iin gerekli
enerji ihtiyac daha az olacak ve bylece enerji tasarrufu salanacak,
Daha az su tketimi olacak ve su tasarrufu salana- cak, Kullanlm kdn
lke iinde toplanp kullanl- mas halinde selloz ve kullanlm kt
ithalat azalacak, Kdn bnyesinde bulunan baz maddeler geri
kazanldnda kimyevi madde tasarrufu salanm olacak, retimde kullanlan
kimyasallarn daha az tketil- mesi dolaysyla evre kirlilii
azalacaktr.Kresel snma ve evre kirlilii dnyamzda hzla arttndan geri
dntrlebilir kullanlm kttan yeni kt reten tesislerin tevik edilmesi
enerji tasarrufu ve evre kirlilii bakmndan byk nem tamaktadr.