Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Ek... · 2019. 11. 25. · Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Hakemli bir dergidir ve bahar ve sonbahar

Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Hakemli bir dergidir ve bahar vesonbahar sayıları olmak üzere yılda en az iki kez yayımlanır. Yayın dili Türkçe ve kabul

gören Batı dilleridir. Dergiye gönderilen yazılar daha önce hiçbir yerde yayımlanmamıĢ

olmalıdır. Kongrelerde sunulan bildiriler ve konferans metinleri, bildiri kitaplarında daha

önce yayımlanmamıĢ olmak kaydıyla gönderilebilir. Özgün makalelerin ve araĢtırmaya

dayanan raporların konunun uzmanlarına gösterilerek görüĢ alınması (kabul, değiĢiklikler

yapıldıktan sonra kabul ya da ret) yaklaĢık 6-8 hafta almaktadır. Yazının yayımlanıp

yayımlanmaması hakkındaki son karar yazarlara bildirilir. Yayın Kurulu, gerekli hallerde

yayımlanacak yazı üzerinde uzmanların görüĢleri doğrultusunda bazı değiĢiklikler

yapılmasını ya da yazının tamamen gözden geçirilmesini yazar(lar)ından isteyebilir.

Yazılar, üzerinde gerekli değiĢikliklerin yapılması ve makalenin yeniden düzenlenmesi

yazarların sorumluluğundadır. Yazılar, yayımlanmadan önce editoryal değiĢikliklerin

onaylanması ve metnin son bir kez gözden geçirilmesi için yazarlara gönderilir. Olumsuz

hakem görüĢü bulunan yazılar dıĢındaki yayımlanmayan yazılar istendiği takdirde

yazarlarına geri gönderilir.

Derginin temel amacı: Sosyal Bilimler alanlarında bilimsel bilgi üretimine katkı

sağlamaktır. Bilime yenilik getiren, Yeni bir bilimsel yöntem geliĢtiren veya bilinen bir

yöntemi yeni bir alana uygulama niteliğinde olan özgün makalelere yer vermeyi

amaçlamaktadır.

Derginin kapsamı: Sosyal Bilimler ile ilgili konuları kapsamaktadır. Dergide, Sosyal

Bilimlerin alanlarının kapsamına giren tüm konulardaki çalıĢmalar yayımlanır.

KAFKAS ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DERGĠSĠ/KAÜSBED

Kafkas University Journal of the Institute of Social Sciences/KAUJISS

Sahibi Owner

Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına

In the name Kafkas University Institute of Social Sciences

Doç. Dr. YaĢar KOP

Editörler ve Yayın Kurulu Editoral Board

Prof. Dr. Alpaslan CEYLAN Tarih Editörü/Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Mustafa ÖZDEMĠR Batı Dilleri ve Edebiyatları Editörü/Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Orhan KEMAL TAVUKÇU Türk Dili ve Edebiyatı Editörü/RTE Üniversitesi/Rize

Prof. Dr. Selahattin BEKKĠ Halk Edebiyatı Editörü/Ahi Evran Üniversitesi/Kırşehir

Prof. Dr. Selçuk URAL Sosyal ve Beşeri Bilimler Editörü/Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. ġ. Recai TEKOĞLU Eskiçağ Dilleri Editörü/ 9 Eylül Üniversitesi/İzmir

BaĢeditör Head-Editor

Doç. Dr. Akın BĠNGÖL

Editör Yardımcısı Vice Editor

Dr. Öğr. Üyesi Ersin DOĞANTEKĠN

Genel Koordinatörler General Coordinators

Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KARAGEÇĠ

Ġngilizce Redaksiyon English Redaction

Dr. Öğr. Üyesi Turan ÖZGÜR GÜNGÖR

Düzenleme Design

Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KARAGEÇĠ

Dizgi ve Baskı Printed and IBM Typeset

Kafkas Üniversitesi Ofset Tesisleri, Kars

Kafkas University, Kars

Yazı ĠĢleri /Sekretariat

Enstitü Sekreteri Nuri BAYRAKÇI

YazıĢma Adresi Corresponding Address

Kafkas Üniversitesi Tel : +90 474 225 11 87

Sosyal Bilimler Enstitüsü Fax : +90 474 225 11 87

Müdürlüğü 36100 Kars e-mail : [email protected]

[email protected]

Dergi Otomasyon Sistemi http://194.27.41.48/edergi/giris.aspx

© 2019 Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Her Hakkı Saklıdır. Dergide

yayınlanan yazıların içeriğinden yazarlar sorumludur.

© 2019 Kafkas University Institute of Social Sciences, All rights reserved The viewes

expressed in the journal are the responsibility of the individual authors

e-ISSN- 2149-0643

DERGĠMĠZ TÜBĠTAK-ULAKBĠM SOSYAL VE BEġERĠ BĠLĠMLER VERĠ

TABANINDA DĠZĠNLENMEKTEDĠR.

mailto:[email protected]:[email protected]://194.27.41.48/edergi/giris.aspx

KAÜ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DERGĠSĠ YAZIM KURALLARI Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde yayımlanmak üzere gönderilen yazılar sayfanın tek yüzüne yazılmalıdır. Eserler yazım kurallarına uygun Ģekilde hazırlandıktan sonra KAFKAS ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER

ENTĠTÜSÜ sayfasından DERGĠ OTOMASYONU linkine girilerek yüklenmelidir. Yazılar, aĢağıda belirtilen

yazım kurallarına uyularak hazırlanmalı ve 20 sayfayı geçmemelidir (fotoğraf ve çizimler hariç).

Eserlerin baĢlangıç sayfasında bulunması gereken bilgiler

Yazar ad(lar)ı, Yazarın Adres(ler)i, E-Posta adres(ler)i, Makalenin Ġngilizce adı, Makalenin Ġngilizce özeti, Anahtar kelimeler (Ġngilizce ve Türkçe 3-5 adet)

Eserin kaydedildiği otomasyonda bulunması gereken bilgiler

Yazar Adı ve Unvanı, Makale Adı, Yazar Adresi, E-Posta Adresi, Bağlantı Telefonu

Yazı karakteri

* Makale baĢlığı, tamamı büyük harflerle, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 11 punto-kalın normal

* Ġngilizce baĢlık, kelime baĢ harfleri büyük, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 10 punto-kalın normal

* Yazar Adı, unvan belirtilmeden, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 10 punto-bold* Yazar unvanı, Adresi ve E-Posta, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 9 punto

* Öz ve Abstract, sayfaya ortalanmıĢ olarak Times New Roman 9 punto-italik (en çok 100 kelime)

* Bölüm baĢlıkları ve alt baĢlıklar, 1 cm boĢluk kullanılarak Times New Roman 11 punto-bold * Metin, Times New Roman 11 punto

*Tablo, Fotoğraf, Harita, Grafik baĢlıkları, Times New Roman 10 punto

*Tablo içi, Times New Roman 7-9 punto *Tablo, Fotoğraf, Harita, Grafik kaynağı, Times New Roman 9 punto

Sayfa Düzeni

*Kenar boĢlukları Üst:6,5 cm, Alt:5 cm, Sağ:4,5, Sol:4,5

*Girinti sol:0, sağ:0, Paragraf baĢıboĢluğu:1 cm, Aralık Önce:3 nk, Sonra:3 nk, Satır Aralığı: tek, Üst bilgi: 5 cm,

Alt Bilgi:1,25 cm

Fotoğraf, Harita, ġekil

*Metin içerisinde yer alan fotoğraf, harita ve Ģekiller 300 dpi çözünürlükte taranmıĢ ve ilgili bölüme yerleĢtirilmiĢolmalıdır

*Grafikler hazırlanırken, iç bölümlerde yer alan yazıların okunabilirliğine dikkat edilmeli ve grafik içi taramalarda

gri tonlama uygulanmalıdır

Alıntılar

* Alıntılar Metin içinde APA 6 olarak verilmelidir.* Kaynaklar makalenin son bölümünde “KAYNAKLAR” adı altında verilmelidir

Yayın kurallarına uymayan ve büyük değiĢiklik gerektiren yazılar, uyarılarla birlikte yazarlarına geri

gönderilecektir.

Yazım kuralları, eserlerin toplanma aĢamasında görsel düzenliliği sağlamak amacıyla uygulanmaktadır.

Yayınlanan yazıların sorumluluğu tümüyle yazarlarına aittir.

Derginin mail adresleri, hakem değiĢiklikleri yapılmıĢ makalelerin gönderimine ve bilgi edinme amaçlı kullanıma

açıktır.

[email protected]

KAÜ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ DERGĠSĠ KAU Journal of the Institute of Social Sciences

2019-Ek Sayı 2 - 2019-Additional Number 2

ĠÇĠNDEKĠLER Contents

BĠLĠM TARĠHĠ

Ziya ġEN (DOI:10.9775/kausbed.2019.016)/AraĢtırma Fuat Sezgin’in Hocası Hellmut Ritter..….….….....………………………………………………...…...…001-024

Fuat Sezgin's Teacher Hellmut Ritter

Safiye YILMAZ ERTEN (DOI:10.9775/kausbed.2019.017)/AraĢtırma

19. ve 20. YY’larda Osmanlı’da Sayılar Teorisi Alanında YayınlanmıĢ Eserler …...……...…………..025-042

Published Books in the Field of Number Theory in Ottoman during 19 th and 20 th Centuries

DĠL VE EDEBĠYAT

Gökay DURMUġ (DOI:10.9775/kausbed.2019.018)/AraĢtırma

Kars’ı Konu Alan Üç Roman Hakkında Değerlendirmeler…………... ….…...….…..…......………......043-068

Evaluations on Three Novels Dwelling on Kars Province

Dinçer ATAY (DOI:10.9775/kausbed.2019.019)/AraĢtırma

Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde II. MeĢrutiyet Algısı…………………….…………….….................…069-090

The Perception of the Second Constitutional Era in the Stories of Ömer Seyfettin

M. Burak BÜYÜKTOPÇU- Serdar GÜNDOĞDU (DOI:10.9775/kausbed.2019.020)/AraĢtırma

Alman Karikatürleri Örneğinde Ġslamofobi……………………..........................................……....…......091-102

Islamophobia as Represented in German Caricatures

Gökçenaz GAYRET (DOI:10.9775/kausbed.2019.021)/AraĢtırma

“Walking Wombs”: Loss of Individuality and Self-Alienation in the Handmaid’s Tale.……..……......103-121 “Yürüyen Rahimler”: Damızlık Kızın Öyküsünde Benlik Kaybı ve Kendine Yabancılaşma

Ahmet YILMAZ-Mehmet ALKAN (DOI:10.9775/kausbed.2019.022)/AraĢtırma

Mungan’ın Ġki Anlatısında Yazınsal Esinlenmenin ve

Yaratmanın Öznesi Olarak Mardin: Gündeliğin Ayrıntılarındaki Ġçerik…………….…………...…....123-134

Mardin as the Subject of Literary Inspiration and Creation

in Two Narrations of Mungan: The Content in Details of Daily

FELSEFE

Deniz YAVUZ (DOI:10.9775/kausbed.2019.023)/AraĢtırma

Felsefe Öğretmen Adaylarının Okul Deneyimi ve

Öğretmenlik Uygulaması Dersleri Üzerine Bir Ġnceleme…………………...………....………......….….135-154

A Research about of Philosophy Teacher’s School Experience and the Subjects of Teaching Practice

GÜZEL SANATLAR

Gülnihal KÜPELĠ (DOI:10.9775/kausbed.2019.024)/AraĢtırma

Notes on the Formation of Hilya Design:

Calligraphy-Illumination Interaction and Numeral Symbolism………….………....………......…....….155-176

Hilye Tasarımının Oluşumuna İlişkin Notlar: Hat-Tezhip Etkileşimi ve Sayı Sembolizmi

Zülbiye SEVGĠLĠ POLAT-Ömer ZAĠMOĞLU (DOI:10.9775/kausbed.2019.025)/AraĢtırma Antalya’nın Türkler Tarafından Fethi ve Görsellerle Anlatımı………….………....………......…....….177-184 Antalya’s Conquest of the Turks by the Turks and the Visuals

Sait TOPRAK (DOI:10.9775/kausbed.2019.026)/Derleme

Urfa’da Mahallî Ressamlık Geleneğinin Biçimlenmesi ve Temsilcileri...…………...………......…....….185-205

Establishment of Local Painting Tradition and Its Representatives in Urfa

ĠLETĠġĠM

Lokman ZOR (DOI:10.9775/kausbed.2019.027)/Derleme Akan Satayev’in Filmlerinde Sovyet Kazakistan’ın Son Yılları…………....………....………......….….207-222

The Last Years of Soviet Kazakhstan in Akan Satayev's Films

ĠLAHĠYAT

Faiz KALIN (DOI:10.9775/kausbed.2019.028)/AraĢtırma

Kur’ân’da Namaz Vakitleri ve Ġnsan Evren ĠliĢkisi………………………....………....………......….….223-242

Salah Times and the Relations between Man and the Universe in Quran

Emine ÖZTÜRK-Ali FĠDAN (DOI:10.9775/kausbed.2019.029)/AraĢtırma

Abdullatif Suphi PaĢa’nın “Uyûnü’l-Ahbâr Fi'n-Nukûd ve’l-Âsâr”

Adlı Risalesinin Transkripsiyonu ve Ġktisat Sosyolojisi Açısından Tahlili.………..……...…….....…....243-266

The Analyses of Abdullatif Suphi Pashas’ Uyûnü’l-Ahbârfi'n-Nukûd ve’l-Âsâr Tractate from the Perspective of Economic Sociology

SOSYOLOJĠ

Yalçın YILDIRIM (DOI:10.9775/kausbed.2019.030)/AraĢtırma

Türkiye ve AB Üyesi Ülkelerin Nüfus Trendlerinin KarĢılaĢtırılması..………………………………....267-294 A Comparison of Population Trends of Turkey and EU Member States

TARĠH

YaĢar KOP-Haldun METE ASLAN (DOI:10.9775/kausbed.2019.031)/AraĢtırma

Musahâbetü’l Ġhvân Adlı Eserden Hareketle Ahmed Ziyâüddin GümüĢhanevî’nin Eğitime BakıĢı.....295-306

The View of the Ahmed Ziyâüddin Gumushanevî to Education with Reference to Musahâbetü’l İhvân Work

Muhammed KÖSE (DOI:10.9775/kausbed.2019.032)/AraĢtırma

Ġstiklal Harbinde Kuva-yi Milliye Safına Katılan Askeri

ve Mülki Görevlilere Ġstanbul Hükümeti’nin Yaptırımları..........…..…………………………………....307-336 Sanctions of İstanbul Government on the Military and Local Authorities

Which Align Themselves with the National Forces during Independence War

Sacit UĞUZ-Eda ÇAPARLAR (DOI:10.9775/kausbed.2019.033) /AraĢtırma Ferik Ahmed Muhtar PaĢa’nın Malûmat Dergisi’nde

Yayımlanan Harp Tarihi ve Savunma Sanayiine Dair Yazıları………………. ………………….......…337-359

Writings of Ferik Ahmed Muhtar Pasha on Military History and

Defence Industry in the Journal of Malûmât

Selçuk URAL-Nesrin HANGÜL (DOI:10.9775/kausbed.2019.034) /AraĢtırma Hilali Ahmer Ġmdat Heyetinin Erzurum Vilayetindeki Faaliyetleri………………………..…..…......…361-382

The Red Crescent Emergency Committee’s Activities in the Province of Erzurum

Ece YÜKSEL (DOI:10.9775/kausbed.2019.35)/AraĢtırma

Akis Dergisi’nin Gözünden 6/7 Eylül 1955……………………….……..…………………...…….....…....383-405

6/7 September 1955 from the Review of Akis Magazine

EDĠTÖRE MEKTUP

Muhammet ARSLAN

Erzurum’daki 2. Alaaddin Keykubat ve

Annesi Gürcü Hatun’a Ait Olduğu DüĢünülen Kümbet Kazısı Hakkında……………………….……..407-411

DANIġMA VE HAKEM KURULU

Prof. Dr. Abdulkadir GÜRER Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Abdullah KAHRAMAN Marmara Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Abide DOĞAN Hacettepe Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Adem ÜZÜMCÜ Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Adnan ÖMERUSTAOGLU Sakarya Üniversitesi/Sakarya

Prof. Dr. Ahat ÜSTÜNER Fırat Üniversitesi/Elazığ

Prof. Dr. Ahmet BEġE Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Ahmet BURAN Fırat Üniversitesi/Elazığ

Prof. Dr. Ahmet MERMER Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Ahmet ġĠMġĠRGĠL Marmara Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Ahmet SARI Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Ahmet Uğur NALCIOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Ahmet YĠĞĠT Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla

Prof. Dr. Alfina SIBGATULINA, Moskova Üniversitesi, Moskova/Rusya

Prof. Dr. Ali DUYMAZ Balıkesir Üniversitesi/Balıkesir

Prof. Dr. Ali ĠPEK Iğdır Üniversitesi/Iğdır

Prof. Dr. Ali TĠLBE Namık Kemal Üniversitesi/Tekirdağ

Prof. Dr. Ali YILDIRIM Fırat Üniversitesi/Elazığ

Prof. Dr. Ali Osman ÖZTÜRK Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya

Prof. Dr. Alpaslan CEYLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Altan ALPEREN Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Arif ÜNAL Sakarya Üniversitesi/Sakarya

Prof. Dr. AyĢe KAYAPINAR, Namık Kemal Üniversitesi/Tekirdağ

Prof. Dr. AyĢe Melek ÖZYETKĠN Yıldız Teknik Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Ayten ER Hacı Bayram Veli Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Bahattin ÇELĠK Ardahan Üniversitesi/Ardahan

Prof. Dr. Besim ÖZCAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Betül ARSLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Celal TÜRER Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Cengiz GÖKġEN Osmaniye Üniversitesi/Osmaniye

Prof. Dr. Cengiz YANIKLAR Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi/Rize

Prof. Dr. Cevat BAġARAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Cevdet BOZKUġ Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Danuta CHEMIELOWSKA VarĢova Üniversitesi/Poland

Prof. Dr. Dilaver DÜZGÜN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Dursun Ali AKBULUT Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun

Prof. Dr. Emine ÖZTÜRK Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Enis ġAHĠN Sakarya Üniversitesi/Sakarya

Prof. Dr. Ercan HAYTOĞLU Pamukkale Üniversitesi/Türkiye

Prof. Dr. Erdoğan ERBAY Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Erol KÜRKÇÜOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. F. Sema Barutçu ÖZÖNDER Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Fatih TEPEBAġILI Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya

Prof. Dr. Funda KARA Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Gencer ELKILIÇ Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Gülay ÖĞÜN BEZER Marmara Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Gülhan ATNUR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Gürer GÜRSEVĠN Ege Üniversitesi/Ġzmir

Prof. Dr. Gürsel UYANIK Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Haldun ÖZKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Halil Ġbrahim USTA Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Haluk ALKAN Ġstanbul Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Haluk SELVĠ Sakarya Üniversitesi/Sakarya

Prof. Dr. Hammadi ZUVEYB Sfaks Üniversitesi, Sfaks/Tunus

Prof. Dr. Hamza KELEġ Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Hasan BAHAR Selçuk Üniversitesi/Konya

Prof. Dr. Hasan BOLAT Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun

Prof. Dr. Hatice PALAZ ERDEMĠR Celal Bayar Üniversitesi/Manisa

Prof. Dr. Hikmet ASUTAY Trakya Üniversitesi/Edirne

Prof. Dr. Hikmet ÖKSÜZ Karadeniz Teknik Üniversitesi/Trabzon

Prof. Dr. Himmet UMUNÇ BaĢkent Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Hülya ARGUNġAH Erciyes Üniversitesi/Kayseri

Prof. Dr. Hüseyin BAYDEMĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Hüseyin YURTTAġ Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Hüsnü KAPU Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Ġbrahim Ethem ATNUR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Ġhsan Sabri BALKAYA Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Ġlhami DURMUġ Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Ġlyas ÖZTÜRK Sakarya Üniversitesi/Sakarya

Prof. Dr. Ġmran KARABAĞ Kocaeli Üniversitesi/Kocaeli

Prof. Dr. Ġsmail GÖRKEM Erciyes Üniversitesi/Kayseri

Prof. Dr. Ġsmail ÖĞRETĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Jai S. MAH EWHA Womens Üniversitesi, Seul/Güney Kore

Prof. Dr. Jale DEMĠRCĠ Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Jülide AKYÜZ ORAT Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Kamil ÇAKIN Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Kasım ĠNCE Pamukkale Üniversitesi/Denizli

Prof. Dr. Kemal POLAT Amasya Üniversitesi/Amasya

Prof. Dr. Leyla HARPUTLU Alaaddin Keykubat Üniversitesi/Alanya/Antalya

Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Mehmet Emin ÖZCAN Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Mehmet H. KIRBAġOĞLU Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Mehmet IġIKLI Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Mehmet ĠNBAġI Erciyes Üniversitesi/Kayseri

Prof. Dr. Mehmet ĠPÇĠOĞLU Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya

Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Mehmet OKUR Karadeniz Teknik Üniversitesi/Trabzon

Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Mehmet TAKKAÇ Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Mehmet TÖRENEK Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Mehmet ZAMAN Atatürk Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Merih Tekin BENDER Ege Üniversitesi/Ġzmir

Prof. Dr. Metin AKĠS Yedi Aralık Üniversitesi/ Kilis

Prof. Dr. Muhammed Hanifi MACĠT Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Muharrem DAġDEMĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Muhsin AKBAġ Kâtip Çelebi Üniversitesi/Ġzmir

Prof. Dr. Muhsin MACĠT Anadolu Üniversitesi/EskiĢehir

Prof. Dr. Mukadder ERKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Musa BAĞCI Dicle Üniversitesi/Diyarbakır

Prof. Dr. Musa YILDIZ Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Mustafa ALICI Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan

Prof. Dr. Mustafa ARGUNġAH Erciyes Üniversitesi/Kayseri

Prof. Dr. Mustafa BUDAK Ġstanbul Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Mustafa ÖZDEMĠR Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Mukadder ERKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Mükremin YAMAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Nevzat TARTI Yüzüncüyıl Üniversitesi/Van

Prof. Dr. Nihat YATKIN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Nimet KESER Çukurova Üniversitesi/Adana

Prof. Dr. Nurettin CEVĠZ Gazi Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Nurettin ÖZTÜRK Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Nurullah ÇETĠN Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Orhan Kemal TAVUKÇU Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi/Rize

Prof. Dr. Ömer ÇAHA Yıldız Teknik Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Önal KAYA Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU Hacettepe Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Peter GOLDEN Rutgers Üniversitesi/New Jersey/ABD.

Prof. Dr. Ramazan KAPLAN Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Ruhattin YAZOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Rupprecht S. BAUR Duisburg-Essen Üniversitesi/Duisburg/Almanya

Prof. Dr. Sahip BEROJE Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Van

Prof. Dr. Salih ÇEÇEN Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Saliha KODAY Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Sebahattin BAYRAM Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Sedat ADIGÜZEL Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Selahattin BEKKĠ Ahi Evran Üniversitesi/KırĢehir

Prof. Dr. Selahattin DÖĞÜġ Sütçü Ġmam Üniversitesi/KahramanmaraĢ

Prof. Dr. Selami KILIÇ Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Selçuk ÇIKLA Binalı Yıldırım Üniversitesi/Erzincan

Prof. Dr. Selçuk URAL Kafkas Üniversitesi/Kars

Prof. Dr. Selim BAġAR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Sergül VURAL KARA Mersin Üniversitesi/Mersim

Prof. Dr. Serhat ZAMAN Uludağ Üniversitesi/Bursa

Prof. Dr. Sinever Esin DAYI Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Süleyman ÇĠĞDEM Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Sevgi COġKUN TEKĠN Sakarya Üniversitesi/Sakarya

Prof. Dr. Sevinç SAKARYA MADEN Trakya Üniversitesi/Edirne

Prof. Dr. ġeyhmus Recai TEKOĞLU Dokuz Eylül Üniversitesi/Ġzmir

Prof. Dr. Tufan GÜNDÜZ Hacettepe Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Tuncay ÖĞÜN Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla

Prof. Dr. Turgut YĠĞĠT Ankara Üniversitesi/Ankara

Prof. Dr. Visvanathan NAICKER Cape Peninsula Üniversitesi/Cape Town/G. Afrika

Prof. Dr. Yakup ÇELĠK Yıldız Teknik Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Yavuz ARSLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Prof. Dr. Yusuf ÇETĠN Ġbrahim Çeçen Üniversitesi/Ağrı

Prof. Dr. Yusuf KILIÇ Pamukkale Üniversitesi/Denizli

Prof. Dr. Zekeriya KURġUN Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi/Ġstanbul

Prof. Dr. Zeki KAYMAZ Ege Üniversitesi/Ġzmir

Prof. Dr. Zeki KODAY Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Adem BALKAYA Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Akın BĠNGÖL Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Ali TEMĠZEL Selçuk Üniversitesi/Konya

Doç. Dr. Anıl YILMAZ Katip Çelebi Üniversitesi/Ġzmir

Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Van

Doç. Dr. Birol CAN UĢak Üniversitesi/UĢak

Doç. Dr. Cemile AKYILDIZ ERCAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Erdoğan BADA Çukurova Üniversitesi/Adana

Doç. Dr. Erdoğan KELEġ Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla

Doç. Dr. Erkan KONYAR Ġstanbul Üniversitesi/Ġstanbul

Doç. Dr. Eyüp NEFES Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun

Doç. Dr. Faruk GÜRBÜZ Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan

Doç. Dr. Fatma DAĞABAKAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Fatma Sabiha KUTLAR Hacettepe Üniversitesi/Ankara

Doç. Dr. Gökalp SELÇUK Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Gülten GÜLER Uludağ Üniversitesi/Bursa

Doç. Dr. Hasan ELKHATTAF DımaĢk Üniversitesi, ġam/Suriye

Doç. Dr. Hüseyin METĠN Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Hasan YILMAZ Necmettin Erbakan Üniversitesi/Konya

Doç. Dr. Ġbrahim ÜNGÖR Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan

Doç. Dr. Ġrade MEMMEDOVA AMEA, Bakü/Azerbaycan

Doç. Dr. Ġsmail EYYÜPOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Ġsmail ÖĞRETĠR Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Kamil CĠVELEK Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. KürĢat ÖNCÜL Osmangazi Üniversitesi/EskiĢehir

Doç. Dr. Mehmet AYAN Pamukkale Üniversitesi/Denizli

Doç. Dr. Mehmet DALKILIÇ Alpaslan Üniversitesi/MuĢ

Doç. Dr. Mithat DURMUġ Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Mustafa ġENEL Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. M. Sait KURġUNOĞLU Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Samsun

Doç. Dr. Nebahat ARSLAN Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Nezahat CEYLAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Nizamettin PARLAK Binali Yıldırım Üniversitesi/Erzincan

Doç. Dr. Nurettin KOÇHAN Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Oktay KIZILKAYA Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Oktay ÖZGÜL Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Petru GULBAN Namık Kemal Üniversitesi/Tekirdağ

Doç. Dr. Seadet SHIKHIYEVA AMEA, Azerbaijan

Doç. Dr. Sultan Murat TOPÇU Erciyes Üniversitesi/Kayseri

Doç. Dr. Süleyman EFENDĠOĞLU Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Ümit KILIÇ Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN Sıtkı Koçman Üniversitesi/Muğla

Doç. Dr. Turgay HAN Ordu Üniversitesi/Ordu

Doç. Dr. Veli ÜNSAL Ahi Evran Üniversitesi/KırĢehir

Doç. Dr. Volodımır PĠDVOYNIY Taras ġevçenko Ulusal Üniversitesi/Kiev/Ukrayna

Doç. Dr. YaĢar KOP Kafkas Üniversitesi/Kars

Doç. Dr. Yasemin MUMCU Adnan Menderes Üniversitesi/Aydın

Doç. Dr. Yavuz GÜNAġDI Atatürk Üniversitesi/Erzurum

Doç. Dr. Zerrin KARAKUZULU Sakarya Üniversitesi/Sakarya

TeĢekkür Dergimizin bu sayısında yer alan makalelerin değerlendirilmesinde hakemliklerine baĢvurduğumuz, aĢağıda isimleri yer alan öğretim üyelerine teĢekkür ederiz. Yayın Kurulu

Acknowledgement We convey our deepest gratitude’s and thanks to below mentioned scholars who graciously offered their invaluable assistance in reviewing. Editorial Board

Prof. Dr. Abdulkadir YILMAZ Bayburt Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet BEġE Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Ali COġKUN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Gencer ELKILIÇ Kafkas Üniversitesi Prof. Dr. M. Fadıl SÖZEN Akdeniz Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet OKUR KTÜ Prof. Dr. Merih Tekin BENDER Ege Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa APAYDIN Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ÖZDEMĠR Kafkas Üniversitesi Prof. Dr. Nimet KESER Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Sebahattin ÇEVĠKBAġ S. Koçman Üniversitesi Prof. Dr. Selim Hilmi ÖZKAN Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Sevgi COġKUN KESKĠN Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. ġehmus DEMĠR Gaziantep Üniversitesi Prof. Dr. Vedat ÇAKIR Selçuk Üniversitesi Prof. Dr. Yavuz UNAT Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet KATILMIġ Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Aydın ZOR Akdeniz Üniversitesi Doç. Dr. Cengiz KARTIN Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Emel ÖZKAYA Cumhuriyet Üniversitesi Doç. Dr. Erhan TECĠM N. Erbakan Üniversitesi Doç. Dr. F. Zehra PATTABANOĞLU Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Fatih DEMĠREL Uludağ Üniversitesi Doç. Dr. Ġnan KALAYCIOĞLU Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Ġsmail EYYÜPOĞLU Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Ali AYDEMĠR Selçuk Üniversitesi

Doç. Dr. Muammer ERBAġ Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Muhammed KOÇAK Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa HOCAOĞLU R. T. Erdoğan Üniversitesi Doç. Dr. Mutlu DEVECĠ Fırat Üniversitesi Doç. Dr. Nebahat ARSLAN Kafkas Üniversitesi Doç. Dr. Nizamettin KASAP Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Ömer ERDEN Ordu Üniversitesi Doç. Dr. Ömer ZAĠMOĞLU Akdeniz Üniversitesi Doç. Dr. Ötüken SENGER Kafkas Üniversitesi Doç. Dr. Ruhi KONAK Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Serkan ĠLDEN Kastamonu Üniversitesi Doç. Dr. Servet TĠKEN Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Türkan GÖZÜTOK Karabük Üniversitesi Doç. Dr. Yakup KARATAġ Ġbrahim Çeçen Üniversitesi Doç. Dr. YaĢar KOP Kafkas Üniversitesi Doç. Dr. Yavuz GÜNAġTI Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Zübeyir SALTUKLU Atatürk Üniversitesi

“Müslümanlar bilimler tarihindeki muazzam yerlerini bilmedikleri veya yanlıĢ bildikleri için

Avrupalılar karĢısında büyük bir aĢağılık duygusu içindeler. Benim amacım onlara atalarının bilimler

tarihindeki muazzam yerlerini göstermek ve öğretmektir.” Prof. Dr. Fuat SEZGĠN

PROF. DR. FUAT SEZGĠN’ĠN HAYATI

(24 EKĠM 1924-30 HAZĠRAN 2018)

Prof. Dr. Fuat Sezgin 24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’te doğdu. Erzurum'da

ortaokulu ve liseyi bitirip 1943 yılında Ġstanbul’a gitti. Sezgin, ilk planına göre

matematik okuyup mühendis olmak istiyordu. Ancak Bir akrabasının tavsiyesi

üzerine, Ġstanbul Üniversitesi ġarkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü’nde alanında en

tanınmıĢ uzmanlardan Alman Ģarkiyatçı Helmut Ritter tarafından verilen bir

seminere katılan Sezgin, ilk planını kökten değiĢtirdi. Ritter’in anlattıklarının

büyüleyici etkisi altında Fuat Sezgin ertesi gün derslere kayıt olmak üzere

Enstitü’ye gitti. Ne kayıt için son günün geçmesi, ne de Ritter’in alanının çok zor

olduğuna yönelik uyarmaları, Sezgin’i kesin kararından vazgeçiremedi.

Alman ordusunun 1943 yılında Bulgaristan’a kadar ilerlemesinden dolayı

Türkiye’de üniversite öğretimi askıya alındığında, Ritter öğrencilerine bu uzun

arayı değerlendirmeleri ve Arapça öğrenmelerini tavsiye etti. O sırada Fuat Sezgin

Cerîr et-Taberî’nin tefsirini, Türkçe meali içeren kitaplarla karĢılaĢtırmaya karar

verdi ve zor bir dille yazılan tefsiri anlayabilmek için altı ay boyunca her gün 17

saat Arapça çalıĢtı.

Altı ayın sonunda Taberî tefsirinin Arapçasını gazete okur gibi okuyordu.

Helmut Ritter, Ebû Hamid el-Gazalî’nin Ġhyâ-u Ulûm’id-Dîn kitabını okuması için

Fuat Sezgin’in önüne koyduğunda, öğrencisinin bunu kolayca baĢarabilmesine çok

memnun oldu. Dil öğrenmede büyük yeteneğe sahip olan Fuat Sezgin’in beĢ dile

aynı anda baĢlayarak her yıl yeni bir dil öğrenmesini önerdi. Sezgin de ileri

yaĢlarına kadar bu yüksek çalıĢma temposunu devam ettirdi.

1947 yılında Bedî’ ilminin tekâmülü konusundaki tezini bitirdikten sonra,

Helmut Ritter’in danıĢmanlığıyla Ebû Ubeyde Me’mar ibn el-Musennâ’nın

Mecâz’ul-Kur’ân’ındaki filolojik tefsirini konu alan ikinci bir tez hazırladı.

Fuat Sezgin, doktora tezi için araĢtırmalarını sürdürdüğü Mecâz’ul-

Kur’ân’dan bazı yerlerin Muhammed el-Buhârî’nin hadis kitabından alındığını fark

etti. El-Buhârî’nin yazılı kaynakları kullanmıĢ olması, daha önce akademisyenlerin

ve muhaddislerin mecmualarının sadece sözlü geleneğe dayandıklarına dair

tezlerinin yanlıĢ olduğunu kanıtladı. Fuat Sezgin, “Buhârî’nin Kaynakları

Hakkında AraĢtırmalar” adındaki takdim tezini hazırlayarak 1954 yılında doçent

unvanı aldı.

1960 yılında Türkiye’deki askerî darbenin iktidara getirdiği hükümet

tarafından hazırlanan ve 147 akademisyenin üniversitelerden men edildiği listede

kendi adının da bulunması üzerine Sezgin, Türkiye dıĢında çalıĢmalarını sürdürmek

zorunda kaldı. Çaresiz anavatandan ayrılarak Frankfurt üniversitesinde araĢtırma

ve öğretim faaliyetlerine devam etti. Sezgin, buradaki kiĢisel çalıĢmalarının

yanında, doğa bilimleri tarihi derslerini takip etmeye baĢladı. Sezgin’in bu

yönelimi onun Ģarkiyattan bilim tarihine geçiĢindeki en somut adım olmuĢtu. 1965

yılında Câbir ibn Ḥayyân konusunda ikinci doktora tezini Frankfurt Üniversitesi

Institut für Geschichte der Naturwissenschaften'da yazdı ve bir yıl sonra profesör

unvanını kazandı.

Aynı yıl kendisi gibi Ģarkiyatçi olan Ursula Sezgin'le evlendi. Kızları Hilal,

1970 yılında dünyaya geldi. Ġnsanlık tarihinin baĢlangıcından bugüne kadar

sahasında yazılan en kapsamlı eser olan Arap-Ġslam Bilim Tarihi’nin (Geschichte

des Arabischen Schrifttums) ilk cildini, 1967 yılında son cildini 2015 yılında

yayınladı. 17 ciltten oluĢan bu kapsamlı eserin (GAS) her cildi, belirli konulara

tahsis edilmiĢtir.

Buna göre I. cilt (1967) Kur’an ilimleri, hadis, tarih, fıkıh, kelâm, tasavvuf;

II. cilt (1975) Ģiir; III. cilt (1970) tıp, eczacılık, zooloji, veterinerlik; IV. cilt (1971)

simya, kimya, botanik, tarım; V. cilt (1974) matematik; VI. cilt (1978) astronomi;

VII. cilt (1979) astroloji, meteoroloji ve ilgili disiplinler; VIII. cilt (1982) lugat; IX.

cilt (1984) gramer; X. (2000), XI. (2000), XII. (2000) ve XIII. ciltler (2007)

matematiksel coğrafya ve haritacılık; XIV. (2010) ve XV. ciltler (2010) etnoloji,

Ģehir ve bölge coğrafyası; XVI. (2015) ve XVII. ciltler (2015) dinî literatür

konularındadır.

Carl Brockelmann’ın Geschichte der Arabischen Literatur adlı eserini

geliĢtirmekle ilgilenen ve farklı ülkelerden seçilen 10’dan fazla akademisyenden

oluĢan bir komite GAS’ı takdir etti ve Brockelmann’ın eserini geliĢtirme iĢini

Sezgin’e bırakmaya karar vererek 1967 yılında kendisini lağv etti. Aynı yıl, Fuat

Sezgin’in Ġstanbul’da bulunan Hocası Ritter’in uzman gözüyle değerlendirmesini

öğrenmek için birinci cildin bir kopyasını gönderdiği zaman, tecrübeli Ģarkiyatçi,

“böyle bir çalıĢmayı daha önce kimsenin yapamadığını ve bundan sonra da hiç

kimsenin yapamayacağını” ifade ederek Fuat Sezgin’i kutladı.

1978 yılında Kral Faysal Ġslamî Ġlimler Ödülü’ne lâyık görülen Fuat

Sezgin, bu ödül kendisine takdim edildiğinde, verilen bu desteği değerlendirerek

1982 yılında, Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi’ne bağlı olan, Institut für

Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften’ı kurdu.

Ġslam bilim aletlerini kitaplardan modeller halinde insanlara tanıtmak

isteyen Alman fizikçi Eilhard Wiedemann 1900 yılında Ġslam bilim aletlerinin

modellerini yapmaya baĢlamıĢ, 1928 yılına kadar hayatının yaklaĢık 30 yılında beĢ

aletin modelini yapmayı baĢarmıĢtır. Prof. Dr. Fuat Sezgin, “Acaba 30 aleti

yapmayı baĢarabilir miyim?”, “Bir müze olmasa bile bir odayı doldurabilir

miyim?” düĢüncesi ile baĢladığı çalıĢmalarını Frankfurt’ta kurduğu Ġslam Bilim

Tarihi müzesinde 800’den fazla alete ulaĢtırmıĢtır.

Müzede, Ġslam kültür çevresinde yetiĢen bilim insanlarının buluĢlarını

bilimsel alet, araç ve gereçlerinin yazılı kaynaklara dayanarak yaptırdığı sekiz

yüzden fazla örnekleri sergilenmektedir. Aynı binada hayatı boyunca dünyanın her

yerinden büyük bir özenle, zorluk ve sıkıntılara katlanarak aldığı 45. 000 ciltlik

kitaplarla kurduğu Bilimler Tarihi Kütüphanesi bulunmaktadır. Bazı kitapları,

sahasında orijinal tek nüsha olma özelliğini taĢıyan bu kütüphane Ġslam Bilimler

Tarihi açısından dünyada tek olma özelliğine sahip, koleksiyon bir ihtisas

kütüphanesidir.

Prof. Dr. Fuat Sezgin’in olağanüstü gayretleri ve çalıĢmalarıyla ikinci bir

müze 2008 tarihinde içerisinde yaklaĢık 700 eserin olduğu ve bu eserlerin

tamamına yakını bağıĢ olarak kazandırılmıĢ Ġstanbul Gülhane Parkı içerisindeki

binada milletimize armağan edilmiĢtir. Bu müzeler, Müslüman bilim adamlarının

yüzyıllar boyu insanlığa armağan ettiği icat ve keĢiflerini bilim tarihinin değiĢik

disiplinlerdeki evrimini kapsamlı bir Ģekilde sunmakta olup kendi sahasında

dünyada bir yenilik arz etmektedir.

Astronomi, coğrafya, gemicilik, zaman ölçümü, geometri, optik, tıp,

kimya, mineraloji, fizik, mimari, teknik ve harp tekniği sahalarında sistematik bir

düzenle sergilenen eserler, Ġslam Bilimlerinin büyük keĢif ve muazzam buluĢlarını

göstermekle birlikte bu keĢif ve buluĢların değiĢik yollardan Avrupa’ya geçip orada

kabul bulduğunu ve alınarak özümsendiğini nefis bir görsellikle ziyaretçilerine

apaçık bir Ģekilde sunmaktadır. Böylece bilimler tarihinin de bir bütün olduğunu,

gerçeğe uygun, hislerden ve önyargılardan uzak, tam bir objektiflikle

ispatlamaktadır.

Bu müzelerdeki aletleri tanıtıcı mahiyette Prof. Dr. Fuat Sezgin tarafından

yazılmıĢ olan 5 ciltlik toplamda 1.121 sayfa “Ġslam’da Bilim ve Teknik” adlı

katalog eser bulunmaktadır. Böyle bütüncül ve kapsamlı bir eser bugüne kadar

müze kataloğu olarak ilk defa yazılabilmiĢ, Türkçe, Ġngilizce, Almanca ve

Fransızca olarak 4 dilde yayınlanmıĢtır.

2010 tarihinde Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Müzesi’nin faaliyetlerini

desteklemek amacıyla Prof. Dr. Fuat Sezgin Ġslam Bilim Tarihi AraĢtırmaları Vakfı

kurulmuĢ Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi bünyesinde kurulan Prof. Dr.

Fuat Sezgin Ġslam Bilim Tarihi Enstitüsü ise 2013 yılında öğretime baĢlamıĢtır.

Fuat Sezgin’in vakıf tarafından yayınlanan kitaplarının satıĢından elde edilen gelir

öğrenci burslarına tahsis edilmektedir.

Uluslararası çeĢitli akademilerin üyesi bulunan Prof. Dr. Fuat Sezgin, çok

sayıda önemli ödül ve niĢana layık görülmüĢtür. Bunlardan bazıları Kahire Arap

Dili Akademisi, ġam Arap Dili Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat

Arap Dili Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi Ģeref üyeliğidir. Erzurum

Atatürk Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, Kayseri Erciyes

Üniversitesi ve Ġstanbul Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Fuat Sezgin’e fahri

doktora unvanı verilmiĢtir. Ayrıca Frankfurt am Main Goethe Plaketi, Almanya

Birinci Derece Federal Hizmet Madalyası, Almanya Üstün Hizmet Madalyası, Ġran

Ġslami Bilimler Kitap Ödülü, Hessen Kültür Ödülü ve T.C. CumhurbaĢkanlığı

Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahibidir.

Prof. Dr. Fuat Sezgin öncülüğünde kurulan Ġstanbul Ġslam Bilim ve

Teknoloji Tarihi Müzesi, üstün nitelikli eser ve ortaya konan özgün çalıĢmalardan

dolayı kurum statüsünde Kültür ve Turizm Bakanlığı 2016 Özel Ödülü´ne layık

görülmüĢtür.

Dünyanın yazma eserlere sahip bütün kütüphanelerinde dörtyüzbin ciltten

fazla eseri inceleyen Fuat Sezgin 29 dil bilmekteydi.

XIX. yüzyılda baĢlayan ve XX. yüzyılda artan Ģarkiyat çalıĢmalarının

tutarlı bir zeminde kapsamlı olarak sürdürülmesine imkân sağlayan kaynak

araĢtırmalarının mimarlarından biri olarak önemli bir yere sahip olan Sezgin, 30

Haziran 2018 tarihinde vefat etti. Prof. Dr. Fuat Sezgin'in cenaze namazı

Süleymaniye Camii’nde kılınmıĢ ve Gülhane Parkı içinde kurucusu olduğu

Ġstanbul Ġslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi karĢısında edebî mekânına

defnedilmiĢtir.

KAYNAKLAR

Arslan, T. Y. (2019). Ġslâm AraĢtırmalarına Adanan Bir Asırlık Hayat: Fuat Sezgin (1924-

2018). İslam Araştırmaları Dergisi, 41, s. 201-205.

YeĢil, Ü. (2019). Prof. Dr. Fuat SEZGĠN (24 Ekim 1924-30 Haziran 2018). Hadis

Tetkikleri Dergisi, C. 17, S.1, , s. 171-176.

https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/prof-dr-fuatsezgin/file/Faut-Sezgin_broĢür.pdf. E.T:

04.10.2019.

http://www.muharrembalci.com/ornekkisi/fuatsezgin/250.pdf. E.T.: 04.10.2019.

https://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&ved=2ahUKEwiNpYjSiorlAhXns4sKHTbqCeYQjRx6BAgBEAQ&url=https://www.ismek.ist/blog/icerik.aspx?p=1278&psig=AOvVaw3sVCBXSkeNmkZc436AmYHM&ust=1570535292348702

"Acaba 30 aleti yapmayı baĢarabilir miyim?",

"Bir müze olmasa bile bir odayı doldurabilir miyim?"

Prof. Dr. Fuat Sezgin

ĠSLAM BĠLĠM ve TEKNOLOJĠ TARĠHĠ MÜZESĠ: FUAT SEZGĠN

Prof. Dr. Fethiye ERBAY Ġstanbul Üniversitesi- Müze Yönetimi Bilim Dalı BaĢkanı

[email protected]

GĠRĠġ

Prof. Dr. Fuat Sezgin (1924-2018); Erzurum'da ortaokulu ve liseyi bitirip,

1943 yılında mühendis olmak için Ġstanbul'a gelmiĢtir. 1943 yılında Ġstanbul

Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi ġarkiyat Enstitüsü'nde, Alman oryantalist Hellmut

Ritter'in yanında Ġslami Bilimler ve Oryantalizm alanındaki çalıĢmalarını 1951

yılında tamamlamıĢtır. 1954 yılında, Ġstanbul Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı

Bölümü’nde, Buhari'nin Kaynakları adlı doktora tezini tamamlayarak doçent

ünvanı almıĢtır. 1960 yılından itibaren Frankfurt Üniversitesi’nde araĢtırma ve

öğretim faaliyetlerini, 1965 yılında Câbir ibni Hayyân konusunda yazdığı ikinci

doktora tezi ile sürdürmüĢ, bir yıl sonra profesör unvanını almıĢtır. Fuat Sezgin,

Kral Faysal Ġslami Ġlimler Ödülü'ne 1978 yılında layık görülmüĢtür. 1982 yılında

Frankfurt Goethe Üniversitesi'ne bağlı Arap-Ġslam Bilimler Tarihi Enstitüsü'nü

kurmuĢtur. 1900 yılında Ġslam bilim aletlerini kitaplarda bulunan çizim ve

minyatürlerden yola çıkarak, üç boyutlu modeller yaparak yeniden insanlara

tanıtmak isteyen Alman fizikçi Eilhard Wiedemann çalıĢmalarından etkilenmiĢtir.

Fuat Sezgin Ġslam bilim aletlerinin modelleyerek, önce 30 kadar aleti

yapmıĢ, 1983 yılında Frankurt'ta 800'den fazla bilimsel alet, araç ve gereçlerin

yazılı kaynaklara dayanarak yaptırdığı objelerin sergilendiği Arap-Ġslam Bilimler

Tarihi Enstitüsü Müzesi'ni kurmuĢtur. Ġstanbul Gülhane Parkı içinde eski saray

duvarlarının uzantısı, kalıntıları arasında kalan Has Ahırlar Binası'nda Ġslam Bilim

ve Teknoloji Tarihi Müzesi’ni, 2008 yılında açmıĢtır. Almanya’dan sonra

ülkemizde açtığı ikinci müze Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak ziyarete

açıktır. 140 orijinal eser olmak üzere, 800'e yakın Ġslam Bilimleri’nin büyük keĢif

ve buluĢları bu müzede gösterilmektedir. 570 adet maket ve replika eser

bulunmaktadır. Ülkemizde Müslüman bilim adamlarının buluĢları, yeniden üç

boyutlu modellemeler, replikalar Ģeklinde müzede sergilenmektedir. Fuat Sezgi,

bilim ve teknoloji tarihinin geliĢiminin izlerini sergilendiği maket, modellerin

olduğu replikalarla dolu müzesi ile ülkemizde ilklere imza atmıĢtır.

ĠSLAM BĠLĠM VE TEKNOLOJĠ TARĠHĠ MÜZESĠ

Müze maket ve mülaj sergileme teknikleri ile görsel anlatım dilini üç

boyuta taĢımıĢtır. Müzede maket eserler; yapı, bina, gibi sanat eserlerinin taslak

durumundaki küçük örnekleri yer almaktadır. Maket, bir yapının tümünün ya da bir

bölümünün belirli bir ölçekte küçültülmüĢ üç boyutlu modeli olarak

gösterilmesidir. Maket çalıĢmaları, Antik Yunan’dan beri kaynaklarda yer

almaktadır. Fuat Sezgin, Müzede; Klasik Osmanlı mimarlarının görsel anlatım

amacı için maketlerini yaptırarak, yeniden canlandırma tekniğinden yararlanmıĢtır.

Mutlu Erbay, Sergileme ve Sunum Teknikleri Kitabı’nda; “maketle anlatım,

sergilerde anlatımı kuvvetlendirmek için kullanılmaktadır. Çeşitli yerleşim

alanlarının, bina ve araçların ölçekli kopyalarının birebir küçültülerek

yapılmasıdır.” Ģeklinde tanımlamıĢtır. Kitabında günümüzde maketlerin

kullanımını, müzelerde sergileme ve sunum Ģekilleri arasındaki yerini

vurgulamaktadır. Aynı zamanda Fuat Sezgin; müzede mülaj tekniğinden de

yararlanmıĢtır. Bir nesnenin alçı, balmumu gibi bir madde ile kalıbını çıkarma iĢine

mülaj denmektedir. Günümüzde müzelerde bu tür canlandırma teknikleri hızla

yayılmaktadır. Modeller hareketsiz, yarı hareketli, konuĢan vb. gibi fiziksel

yeterlilik ve çeĢitlendirilmesinin yanında balmumu, porselen, kumaĢ, ahĢap, silikon

gibi çeĢitli malzemelerden birebir kopya alma yöntemi olarak uygulanmaktadır.

Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi; maket, mulaj,modlaj, modelli anlatım

tekniği ile sergileme örneklerine yer vermektedir.

Resim: 1-Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi Kurucusu Prof. Dr. Fuat Sezgin

Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi(2008), 2012 yılında açılan

Gaziantep Bilim Tarihi Müzesi’ne uzman müzecileri ile danıĢmanlık yapmıĢtır.

Gaziantep Bilim Tarihi Müzesi’nde sergilenecek maket eserlerin oluĢturulmasında

Müze’deki eserlerden yaklaĢık 100 kadar aletin replikası yapılarak, bu yeni müze

sergisi için yeniden hazırlanmıĢtır. Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi

Müzesi kurulan ve kurulacak müzelere de öncü olmuĢ ve olmaktadır. Kocaeli

Bilim Tarihi Müzesi (2015), Ortadoğu Teknik Üniversitesi Bilim Müzesi (2003),

Bilim ve Teknoloji Müzeleri örnekleri arasında yer almaktadır. Miniatürk Maket

Eser Müzesi(2001), Yılmaz BüyükerĢen Balmumu Heykel Müzesi(2013), Ġstanbul

Madame Tussauds'a balmumu Heykel Müzesi(2016), Muğla Üniversitesi Sıtkı

Koçman Müzesi (2011), maket ve replika müzelerine örnektir.

Londra Bilim Müzesi (1928), NEMO Amsterdam Bilim Müzesi (2000),

Floransa Galileo Müzesi (1972), Tahran Bilim ve Teknoloji Müzesi (INMOST-

2010), örnekleri arasındadır. Aynı zamanda müze Floransa Leonardo Müzesi

örneğindeki gibi Maket Eser Müzesi çeĢitleri arasında da yer almaktadır. Müze

yapısal olarak Leonardo Da Vinci Müzesi ile benzerlik göstermektedir.

Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi 9. yy. dan 17 yy. a kadar süren

bilimsel ve teknik alanda geliĢmelerin sergilendiği Ġslam Medeniyeti’nin teknolojik

geliĢimlerinin izlerini yansıtmaktadır.

Resim: 2-Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi GiriĢi

Ġki kattan oluĢan Müze’nin üst katında; bir Sinevizyon bölümü, 3 adet

Astronomi sergi alanı yer almaktadır. Aynı katta Saatler Bölümü, Denizcilik, SavaĢ

Teknolojisi ile Tıp Bölümü’ne ait eserler sergilenmektedir. GiriĢ katında ise;

Bilimsel alanda çalıĢmalara temel oluĢturan Fen-matematik alanındaki geliĢmeler

bulunmaktadır. Mimari ve coğrafya alanı ile ilgili haritalarda bu katta yer

almaktadır. Müzede astronomi, coğrafya, gemicilik, tıp, kimya, mineraloji, fizik,

mimari, teknik ve harp tekniği sahaları sistematik bir düzende sergilenmektedir.

Müze Sergi Salonları incelendiğinde, çok farklı disiplinlerden bilim ve

teknoloji alanında buluĢlardan örneklere yer verilmiĢtir.

Astronomi Salonu: DeğiĢik kültür çevreleriyle geliĢen gökyüzünü

inceleme geleneğini bu salonda örneklerle anlatılmaktadır. Ġslam’dan önce de

rasathane kurumu tarihçesi ile ilgili Antik kaynaklar Heliopolis’te ve Knidos’da bir

gözlemevi olduğu bilgileri yer almaktadır. Astronomi biliminin temelinin atıldığı

gözlem evleri, Bağdat ve ġam’da kurulan rasathaneler dönemin bilim merkezleri

olarak sergide yer almıĢtır. Ġslam bilim tarihi açısından büyük bir öneme sahip

1575-1580 yılları arasında ilk kez Ġstanbul’da kurulan Takiyyuddin Rasathanesi

bilgileri yeralmaktadır. Astronomi Salonu’nda; karĢılıklı sergilenen vitrinler içinde

rasathaneler, usturlaplar ve ölçüm aletleri sergilenmektedir. Vitrinleri tamamlayan

arka plandaki görseller ve bilgi panoları gözlem evleri, rasathanelerle ilgili bilgileri

günümüze aktarmaktadır. Usturlap, güneĢ sistemi içinde yıldızların ve gezegenlerin

durumları ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Tahran yakınlarında bulunan Rey’de

Ģehrinde kurulan eski Hücendi Rasathanesi maketi de bu salonda yer almaktadır.

Resim: 3- Mancımık Model (MS.15 yy baĢlarından kalan bir yazma resme dayanılarak

yapılmıĢ denge ağırlıklı)

Resim: 4-Rey Hücendi Rasathanesi Maketi

Kaynak:http://www.ibttm.gov.tr/TR,84340/islam-bilim-ve-teknoloji-tarihi-muzesi.html

(EriĢim: 15.12.2017)

Saatler ve Denizcilik Salonu: Ġslami dönem güneĢ saatleri, su Ģamandıralı

saatler, kum saati, 16. yüzyıl mekanik saatlere kadar çeĢitli zamanlara ait örnekler

sergilenmektedir. Zamanın geliĢim tarihini yansıtan aletler, matematiksel ölçümler,

pusula, haritalar denizcilik tarihine ve ticaretine ait maketler sergide yer

almaktadır.

SavaĢ Teknoloji Aletleri Bölümü: Ġlkel el silahlardan, mancınıktan,

biyolojik silah kaplarına kadar çeĢitli modeller üç boyuta dönüĢtürülerek

sergilenmektedir.

Tıp Tarihi ve Aletleri Salonu: Ortaçağda Müslümanların Tıp alanında

özellikle cerrahi ve göz alanındaki üstünlüklerinin izleri sergilenmektedir.

Hekimler, hastalıklar, klinik ve cerrahi müdahaleleri ile ilgili çalıĢmalardan

örnekler yer almaktadır.

Madenler ve Mineroloji Salonu: Ġslami dönemde kullanımda kayıtlara

geçmiĢ maden filizi alanında 70 adet maden örneği bu salonda sergilenmektedir.

Fizik Salonu: Fizik bilgini Ġbn Heysem (965-1093) çeĢitli çalıĢmaları ile

fizik alanındaki buluĢları sergilenmektedir. El Cezire ve Takiyyüddin’in aletleri

yeniden yaptırılarak sergilenmektedir. Özgül Ağırlığın sayısal olarak belirlenmesi,

Pompa, Sürgülü Kapı Kilidi, Makas Biçimli Kaldıraç, Hikmet Terazisi ve Palanga

sergide öne çıkan örneklerdendir. Ayrıca El Cezeri’nin kitabında bahsedilen “su

kaldıran aletlerden örnekler, toprak seviyesindeki suyun yükseğe çıkartan modeller

ile ziyaretçiye bilgiler aktarılmaktadır.

Matematik ve Geometri Salonu: Eski Yunan’da Matematik

çalıĢmalarının yapıldığı kesin olarak bilinmektedir. Ġslam Matematikçilerinin

varsayım ve Akıl Yürütme Metodu ile geliĢen çalıĢmalarının örnekleri

sergilenmektedir. Özellikle ünlü Matematikçisi Harezmi yazdığı bir kitapta sayı

sistemi ile yüksek basamaklı sayılar, El-Biruni kitabında koni kesitlerin çizimi,

Bağdat’lı matematikçi astronom Ebu Sehl el-Kühi’nin çalıĢmalarından örnekler yer

almaktadır.

Optik Salonu: Fizik bilgini Ġbn Heysem’in Geometrik Optik sunumlar

alanındaki çalıĢmaları, Optik çalıĢmalarının temel kaynağı Kitabü’l Manazır adlı

optik kitabı, gök cisimlerini parlaklık, ıĢık, sıcaklık gibi durumlarını anlatan

çalıĢmaları sergiye değer katmaktadır.

Kimya Salonu: Ebu Musa Cabir Ġbn-i Hayyan kimya alanında Latinceye

çevrilen kitabı, kimya kurĢun karbonat olarak bilinen bileĢiği ve değerli taĢlardan

yabancı maddeleri ayrıĢtıracak araĢtırmalarına yer verilmiĢtir.

Mimari Eserler Salonu: Ġslam mimari yapılarının maketleri müzede yer

almaktadır. Abbasi dönemin’den baĢlayarak 18.yy Sultanahmet Cami yapımı

tarihine kadar uzanan dönemlerdeki, mimari yapıların maketleri sergilenmektedir.

Coğrafya Salonu: Makdisi’nin el yazması coğrafya kitabı;bu alanda en önemli

eserlerden olup, müzede sergilenmektedir.

Resim: 5- Dört BaĢlı Yakup Sopası Modeli

(Madrid Naval Museum ve Barselona Maritime Museum’daki Örneklerinden

OluĢturulmuĢtur.)

Fizik ve matematik alimi Ġb'ul-Heysem'den eczacı, hekim, jeolog ve

coğrafyacı Biruni'ye astronomi, mühendis, mekanikçi Takiyyuddin Rasıd'den Ebu

Mansur'a kadar birçok Ġslam bilgini dehanın eserleri müzede tanıtılmaktadır.

Müzede çocuklarla birlikte büyüklerin de ilgi alanına girecek sunumlar yer

almaktadır.

Fuat Sezgin’in kurduğu Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nde; bilim

ve teknoloji tarihi üç boyutlu modellemeler ile görsel anlatım diline dönmüĢtür.

Müze günümüz müzecilik anlayıĢında 3D ve 5D modellemeler ile yapılan sergilere

kaynak olmuĢtur. Modeller olarak tanımlanmayan makineler tamamen ahĢaptan

yapılmıĢ, dolayısıyla bu karmaĢık teknoloji ile insan becerilerinin birleĢimini

gerçekleĢtiren sunumları ile eğitim odaklı sergileme çalıĢmalarına da örnektir.

Müze, ziyaretçisi ile makinelerin etkileĢimlerinin sağlandığı sergilemeyi içerir.

Müzede sergilenen aletler, tanıtıcı 5 ciltlik Ġslam’da Bilim ve Teknik adlı

kataloğunda detaylı olarak yer almaktadır. Bu katalog Türkçe, Ġngilizce, Almanca

ve Fransızca olmak üzere 4 dilde yayınlanmıĢtır.

SONUÇ

Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin en büyük misyonu, Ġslam

Bilim ve Teknoloji Tarihi’nin üç boyutlu gerçeklik içinde anlaĢılır kılarak,

duygusal algıyı geçmiĢle iliĢkilendirerek tanıtmaktadır. Müze halkın bilim ve

teknoloji anlayıĢını geliĢtirmektedir. Özellikle bilim alanında geçmiĢ mirası

koruyarak, yeni bilgiler keĢfederek ve bilimsel kaynaklarımızı dünya ile

paylaĢmaktadır. Meraklılığı ve merakı teĢvik eden müze, genç araĢtırmacılara yeni

fikirler sunan müze, hayal gücü ve yenilikçi çalıĢmalara kaynak sunmaktadır.

Müzede planlı ölçeklendirilerek inĢa edilmiĢ çeĢitli makine, yapı modelleri Fuat

Sezgin’in danıĢmanlığında üretilmiĢtir.

Fuat Sezgin, müzenin bulunduğu parsel içinde tarihi Telgrafhane

Binası’nda, Ġslam Bilimler Tarihi Ġhtisas Kütüphanesini kurma çalıĢmalarına

baĢlamıĢtır. Aynı binada dünyanın çeĢitli yerlerinden aldığı 45.000 cilt kitap ve

10.000 adet mikrofilmle Ġslam Bilimler Tarihi açısından Dünya da ilk Bilimler

Tarihi Kütüphanesi’ni de kurmuĢtur. Fuat Sezgin, kendisine ait kütüphanesini

Almanya’dan getirterek buraya bağıĢlayarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na

kazandırma çabaları ne yazık ki vefatı nedeni ile sonuçlanamamıĢtır.

Resim:6-Ġslam’da Bilim ve Teknik Adlı Katalog Resim:6-Ġslam’da Bilim ve Teknik Adlı

Katalog

2010 yılında müzenin çalıĢmalarını sürdürülebilirliği amacı ile Ġslam Bilim

Tarihi AraĢtırmaları Vakfını kurmuĢtur. Fuat Sezgin, Kahire Arap Dili Akademisi,

ġam Arap Dili Akademisi, Fas Rabat Kraliyet Akademisi, Bağdat Arap Dili

Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi Ģeref üyesidir.

Erzurum Atatürk Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi,

Kayseri Erciyes Üniversitesi ve Ġstanbul Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Fuat

Sezgin'e fahri doktora unvanı verilmiĢtir. Frankfurt am Main Goethe Plaketi,

Almanya Birinci Derece Federal Hizmet Madalyası, Almanya Üstün Hizmet

Madalyası, Ġran Ġslami Bilimler Kitap Ödülü, Hessen Kültür Ödülü ve T.C.

CumhurbaĢkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahibidir.

2016 yılında, Ġstanbul Ġslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, Kültür ve

Turizm Bakanlığı Özel Ödülü'ne layık görülmüĢtür. Fuat Sezgin, 30 Haziran 2018

tarihinde yaĢamını yitirmiĢtir.

Resim: 7- Ġstanbul Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Fuat Sezgin'e fahri doktora unvanı

verilirken

KAYNAKLAR Murat, S.(2017) Türkiye’de maket ve replika eser müzeleri ile yurtdışı benzer müzelerin

incelenmesi, T.C.Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müze Yönetimi

Bilim Dalı Tezsiz Yüksek Lisans Projesi (Proje DanıĢmanı Prof. Dr. Fethiye

Erbay), Ġstanbul

Erbay, M. (2011). Müzelerde sergileme ve sunum tekniklerinin planlanması, Beta yayın evi,

ISBN: 9786053774754, Ġstanbul

Erbay, M. (2013). Müzecilikte arayıĢlar, milli saraylar, Sanat tarih ve Mimarlık dergisi,

Sayı:11, ISNN:1304-9046, Ankara, 2013

Erbay, F. (2009). Müze yönetimini kurumsallaştırma çabası, Mimarlık Vakfı Enstitüsü,

Ġstanbul

Erbay, F. (2019). İstanbul’un 100 müzecisi, ĠBB Kültür Aġ. Yayını, Ġstanbul

Sözen, M. & Tanyeli, U. (1994). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü, Remzi Kitapevi,

ISBN: 978-975-14-1442-7, Ġstanbul, 1994

Sezgin, F. (2007). İslam’da bilim ve teknik, Ġstanbul BüyükĢehir Kültür A.ġ. Yayınları,

Ġstanbul

https://www.rotasenin.com/bilim-muzesi-nemo

Iranian National Museum of Science and Technology (INMOST) Webside (eriĢim:

5.2.2017)

http://museu.ms/museum/details/17317/iranian-national-museum-of-science-and technology-

inmost