K JEDISI SOT - archive.rec.org Sot102.pdf · Menaxhimi i Integruar i Ujrave dhe Ekosistemeve AKTIVITETE REC 8-9 Takim ... Ujrat e zeza ndotësit kryesorë të bregdetit shqiptar Kujdes,

MJEDISI SOTBOTIM I PËRMUAJSHËM I QENDRËS RAJONALE TË MJEDISIT (REC) - SHQIPËRI

KORRIK - GUSHT 2005

Ujrat e zeza ndotësit

kryesorë të bregdetit

shqiptar lexoni në faqen 9

Riviera shqiptare,

bukuria që “kacavirret”

nëpër male lexoni në faqen 11

NUMËR 1

02

Pasuritë e nëntokës,

thesaret e përjetshme

shqiptare? lexoni në faqen 14

Mrekullitë e pashtershme të ujrave shqiptare

NË KËTË NUMËR

2 MJEDISI SOT NR. 102

MJEDISI SOT është një botim periodik tëQendrës Rajonale të Mjedisit (REC)Zyra në ShqipëriNë këtë botim të përmuajshëm do të gjeniinformacion mbi probleme mjedisore, lajmetë përzgjedhura, opinione e komente mbi çë-shtje të mjedisit nga vendi e rajoni, informa-cione për aktivitete për mjedisin nga vendi ebota etj.Versionin elektronik të kësaj reviste, mundta gjeni në faqen: http://albania.rec.orgPër të marrë “Mjedisi Sot”, e përditshmeelektronike, me postë eletronike apo revis-tën “MJEDISI SOT” (botim i përmuajshëm),dërgoni emrin dhe adresën tuaj pranë Zyrëssë REC në Shqipëri, në adresat:Kutia Postare 127, Tiranë;Tel/Faks: (04) 239444;ose [email protected]

Qendra Rajonale eMjedisit (REC)për EuropënQendrore e Lindoreështë një organizatë

ndërkombëtare jopartizane, joavokate,jofitimprurëse që mbështet zgjidhjene problemeve mjedisore në EvropënQendrore e Lindore (EQL), duke nxiturbashkëpunimin ndërmjet organizatavejoqeveritare, qeverive, bizneseve eaktorëve të tjerë mjedisorë, si dhe dukembështetur shkëmbimin e lirë tëinformacionit dhe pjesëmarrjen epublikut në vendimmarrjen mjedisore.REC është krijuar në 1990 nga ShBA,Komisioni Evropian dhe Hungaria. SotREC, bazohet ligjërisht në Kartën e tij,nënshkruar nga 28 vende dheKomisioni Evropian, dhe në njëmarrëveshje ndërkombëtare meqeverinë hungareze. REC ka zyrënqendrore në Szentendre, Hungari dhezyrat e vendeve në secilin prej 15vendeve përfituese.

Shqipëria e ka nënshkruar Kartën eREC në 1993. Zyra e REC përShqipërinë është hapur në 1994. Kjozyrë punon për realizimin e misionittë REC duke mbështetur organizatatjofitimprurëse, institucionet mjedi-sore në të gjitha nivelet, dhe aktorë tëtjerë të interesuar në fushën e mjedi-sit, duke mbështetur proceset pjesë-marrëse e shkëmbimin e lirë tëinformacionit.Fushat kryesore të veprimtarisë janë:Programi i granteve për OJF-të;Planet Lokale të Veprimit në Mjedis,Informacioni Mjedisor; Edukimi Mje-disor; Programi i kualifikimit për OJF-të dhe zyrtarë të mjedisit, nismat dheprogramet vendore e rajonale; etj.Donatorët më të fundit janë: Komi-sioni Europian, Ambasada e Mbretë-risë së Hollandës, SIDA, UNDP, GEF/SGP, Fondacioni SOROS, SDC, etj.

http://albania.rec.org

MJEDISI SOTNUMËR 102�KORRIK-GUSHT 2005

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Ambasada e

Mbretërisë së Hollandës

në Shqipëri

Ky botim mbështetet financiarisht nga

Qendra Rajonale e Mjedisit

Zyra në Shqipëri

Opinionet e shprehura në shkrimete kësaj reviste nuk paraqesindomosdoshmërisht opinionet eQendrës Rajonale të Mjedisit (REC)

Kanë kontribuar për këtë numër:

� Taulant Hasa � Adrian VasoEduart Cani � Genta Hoxha �

Stafi editorialMihallaq Qirjo � Alken Myftiu �Taulant Hasa � Genta Hoxha �

Eduart Cani � Daniela Tola

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

EDITORIAL 3Bregdeti “Toka e premtuar” e ekonomisë shqiptare

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

NGA VENDI - AKTUALITET 4Ringjallet trafiku i lëndës drusore

Plehrat në rrugë gjoba nga bashkia

“Në gusht do të zhvillojmë referendumin”

Librazhd 3.5 milionë lekë gati për pyllëzim

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

PROFIL 13, 14

Pasuritë e nëntokës, thesaret e përjetshme shqiptare?

Menaxhimi i Integruar i Ujrave dhe Ekosistemeve

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

AKTIVITETE REC 8-9

Takim kombëtar për zbatimin e Konventës së Barcelonës në Shqipëri

Takim pune për diskutimin e indikatorëve të OZHM7

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

NGA RAJONI 15Kafshët në thellësi të deteve gjuajnë përmes dritës së kuqe

Reduktimi i shkarkimeve jetësore për Oqeanet

Studimet mbështesin skemën e tregtimit për të reduktuar ndotjet

nga anijet

Pistat e skive ndikojnë negativisht mbi bimët alpine

Zjarret shkatojnë një dëm të madh ekonomik

BE, sanksione për ndotjen e deteve

BE shton fondet nga 2 në 9 miliardë euro për biodiversitetin○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

TEMA E MUAJIT 7-11Afër detit afër mbretit

“Na ishte dikur plazhi i Semanit”

Ujrat e zeza ndotësit kryesorë të bregdetit shqiptar

Kujdes, po vjen peshkaqeni!

Riviera shqiptare, bukuria që “kacaviret” nëpër male

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

MJEDISI SOT NR. 102 3

2005

FORUME

DIT

OR

IAL

Korrik - Gusht

Bujqësia e qëndrueshme,teoria dhe praktika

“Welcome in Albania”,megjithëse nuk ka mjaftuar vetëmky togfjalësh, dhjetra mijëraturistë të huaj zgjodhën vendinqë, lart e poshtë, njihet si vend ishqiponjave, të zbulojnë sekretine fundit, bregdetin shqiptar. Mbitreqind mijë ishte numri të huajveqë vitin e kaluar zgjodhënShqipërinë për të pushuar dhekontribuar ekonomikisht me 670milionë dollarë për ekonominë“shëndetligë” shqiptare. Shifratjanë të qarta; zhvillimi ekonomikshqiptar e ka kthyer kursin 360gradë nga turizmi. Megjithëse menjë infra-strukturë “alla fshat”,prapë kjo është një sfidë përaventurierët e huaj që kërkojnëstimuj të rinj kënaqësie në dallgëtqë përplasen në tokën tonë. Nëqoftë se do të rendisnim fak-torët,që do të bëjnë të përjetojmë edhemë tepër “lumturinë ekono-mike”, të huajt të vetmet“importe” tregtare që kemi përzemër, janë tepër të ndjeshëm ndajfaktorëve ekologjikë qëshoqërojnë udhëtimin e tyrenëpër Shqipëri. Ndoshta kanë tëdrejtë, vijnë nga kultura ku natyraështë gjëja më e çmuar që ata kanë.Pse të mos jetë edhe për ne “Insantus”? Një fakt është i qartë: samë e pastër është natyra jonë, aqmë joshëse bëhet Shqipëria në

syrin e vizitorit të huaj. Kaardhur koha që detet të çlirohennjëherë e mirë nga ndotësitkryesorë: njerëzit që i mbushinlumenjtë me mbetjet e naftës apoqë derdhin ujrat e zeza drejt e nëdet. Këta dy faktorë janë pjesë eçudirave shqiptare, të denja përpërralla me përbindësha mjedi-sorë. Sa më i pastër të jetë bregdetishqiptar, aq më intrigues ështëideja që të huajt të eksplorojnë“sekretin e fundit”. Këtë sezonturistik pritet një fluks akoma mëi madh të huajsh dhe “kurba”ekonomike është tepër e qartë: samë i pastër të jetë bregdeti ynë,aq më të shumta do të jenë zerotnë shumat që ne përfitojmë ngaturizmi. Derdhjet e mazutit nëJon, vjedhja e rërës nga anijetgreke, derdhja e ujrave të zezasikur deti të ishte gropë septikeme përmasa marramendëse duhettë rezultojnë të papërsëritshme,ndryshe katas-trofa ekologjikemund të kthehet në ekonomike.Turizmi mbetet për momentin ivetmi indikator kryesor iekonomisë shqiptare. Të gjithëpresin shtatorin për të bërëbilancin e këtij sezoni turistik, pasipërveç pozicionit gjeografik edheshpresa për një zhvillimekonomik të shpejtë është mepamje nga deti.

Ndërtimet me leje

dëmtojnë LlogaranëLejet e ndërtimit, të lëshuarapër ndërtimin e lokaleve dhetë ambienteve argëtuese në

këtë park, duket se nuk i kanëmarrë parasysh pasojat në

vijim. Mbi 17 lokale tëndërtuara në brendësi të këtijparku vazhdojnë t’i ndotinsipërfaqet përreth. Mania epronarëve për ta zgjeruar

sipërfaqen në përdorim, dukeprerë drurët e bredhit, po

zbulon një sipërfaqe tëkonsiderueshme pyjore, gjë qësjell dëmtimin e peisazhit dhehumbje të vlerave rekreative të

parkut. “E kemi konstatuarkëtë fakt dhe po procedojmësipas akteve ligjore në fuqi,”

shprehet shefi i sektorit pyjortë parkut të Llogarasë, AgimSinani. Parku Kombëtar i

Llogarasë tërheq një numër tëkonsiderueshëm vizi-torësh,sidomos gjatë stinës së verës.

Djegia e mbeturinave

ndot mjedisin në

GjirokastërDjegia e mbeturinave nëGjirokastër ka bërë që

qytetarët të reagojnë, dukekërkuar ndërprerjen e saj.

Shoqatat mjedisore, por edhevetë banorët e qytetit të gurtë,

kanë kërkuar t’i jepet fundndotjes së ajrit, shkaktuar ngadjegia e mbeturinave urbane të

qytetit. Sipas specialistëve tëmbrotjes së mjedisit dhe

mjekëve të spitalit, gazrat, qëdalin nga djegia, janë tejet tëdëmshme për shëndetin, pasi

ato përmbajnë substancakanceroze. Agjencia Rajonale

e Mjedisit ka kohë që kadhënë alarmin. Ndotja që e

mbulon qytetin me re tëdendura, është 6-7 herë më e

lartë se norma e lejuar.

Bregdeti “Toka e premtuar”

e ekonomisë shqiptare

Foto: REC Shqipëri/E.Cani

nga Taulant Hasa


Shkurt

NGA VENDI

Burime pranë Drejtorive tëShër-bimit Pyjor në rrethet Dibëre Mat, bëjnë të ditur sekuestrimine 250 metrave kub lëndë drusore,vetëm në 10 ditët e fundit. Kjoshifër lëndë drusore e sekuestruarpërkon vetëm me verën e vitit 1998,kur kontra-banda dhe dëmtimi ipyjeve kanë qenë në nivelet më tëlarta të tyre. Inspektorët e PolicisëPyjore të këtyre dy rretheve kanëmundur të grumbu-llojnëinformacione në lidhje meorganizimin e këtij trafiku dhekanë bërë të mundur ngritjen epostbllo-qeve për ndalimin ekontrabandistëve. “Informacionetqë ne marrim nga njerëz nëpër

Librazhd 3,5 milion lekë gati për pyllëzim

Dy projekte, një në vlerën e 1,5 milionë lekëve për rehabilitim të sipërfaqespyjore, ndërsa tjetri në vlerën e 2 milionë lekëve, për sistemim e ndërtim lerashpritet të nisin në rrethin e Librazhdit. Financimi, në vlerën e pergjithshme prej3,5 milionë lekësh të reja është siguruar nga të ardhurat e vetë Drejtorisë sëPërgjithshme të Pyjeve dhe Kullotave. Pas përcaktimit të firmave fituese ngatenderat përkatës, në fillim të muajit gusht të këtij viti është parashikuar të nisërealizimi i të dy projekteve, ndërkohë që punimet janë parashikuar të përfundojnënë harkun e dy muajve. Rrethi i Librazhdit, sipas specialistëve, ka një sipërfaqeprej 52 mijë hektarësh pyje.

Plehrat në rrugë

gjoba nga bashkia

Subjektet që ndotin rrugët eTiranës do të meritojnë gjoba tëdyfishta, nga specialistët e Inspek-toriatit të Mjedisit dhe nga PoliciaBashkiake. Kështu, për plehra tëhedhura në rrugë dhe trotuare, ins-pektorët kanë në dorë të firmosingjoba nga 1.000 deri në 10.000 lekëtë reja. Por kjo nuk do të thotë që tënjëjtat subjekte të mos gjobiten edhenga Policia Bashkiake, kompetenca esë cilës është të mbikqyrë zonën dhetë raportojë për shkelje të çfarë-dollojshme. Gjobat që mund të ve-ndosin policët bashkiakë, për tëndëshkuar ndotësit e mjedisit, arrijnëderi në 5 mijë lekë të reja. Kjo ështëforma ekstreme për të ndërgjegjësuarkryeqytetasit për një mjedis të pastër.Bashkia është kujdesur së fundi tërisistemojë oraret e hedhjes sëmbeturinave, që vazhdon të jetëprojekt pilot dhe i marrë përsipër ngafirma të ndryshme të pastrimit në 19rrugë të kryeqytetit.

Ringjallet trafikui lëndës drusore

Trafiku, si për koinçidencë, ka përkuar edhe me fushatën elektorale!

zonat pyjore janë të dobishme dhemjaft të efektshme për organizimine punës tonë”, thonë policët pyjorëtë Rrethit Mat. Postblloqet eorganizuara me shërbim 24-orëshdhe me mbështetje edhe të forcavetë policisë së rendit, kanë arri-turtë kapin, në 10 ditë, 16 kamionë tëngarkuar me lëndë drusore kontra-bandë. Specialistët e shërbimitpyjor shprehen se kanë vepruar nëbazë të akteve ligjore në fuqi, dukee sekue-struar të gjithë materialindrusor të kapur dhe duke i çuar nëpikat e bllo-kimit edhe kamionët.

Lënda drusore kontrabandë dheaktivitetet ilegale janë tepër të dëm-shme edhe për firmat serioze qëoperojnë në fushën e shfrytëzimitpyjor, pasi ulin çmimet e shitjes dherrisin stokun e materialit drusornëpër pikat e përpunimit. Kyfenomen dëmton drejtpërdrejtkonkurrencën dhe rrit riskun efalimentimit të firmave, të cilatblejnë zona pyjore nëpërmjettenderave për shfrytëzim. Tendencakryesore e prerjeve ilegale në pyjejanë trupat e sharrës, të cilatpërdoren për prodhim dërrase dheku çmimi i shitjes së tyre varion nga9000-15000 lekë/m3, në varësi tëllojit drusor. Fenomeni i prerjeveilegale në pyje pati një rënie tëndjeshme gjatë vitit 2004, por duketse terreni i krijuar ditët e fundit poe ringjall sërish atë.

“Në gusht, do të

zhvillojmë

referendumin”

Alenca Qytetare për Mbrotjen eGjirit të Vlorës, ka njoftuar segrumbullimi i firmave për refere-ndumin për kundërshtimin e ngritjessë TEC-ve në Vlorë, po ecën meritme të shpejta. Sipas kësaj aleance,parashikohet që, gjatë muajit gusht,do të dorëzohet dokumentacioni nëKQZ për të verifikuar firmat e qyte-tarëve dhe më pas, të zhvillohetreferendumi në Vlorë.

Njoftimi u bë i ditur gjatë njëkonferecë për shtyp në HotelSheraton, datë 25 korrik 2005.Përveç të tjerash, drejtuesit e kësajAleance shprehën shqetësimin qëBanka Botërore, në mbledhjen e datës25 korrik, pritet të miratojë edhefondet për ndërtimin e parkutenergjetik në Vlorë.

Foto REC Shqipëri/E.Cani


AKTIVITETE REC

Takim kombëtar për

zbatimin e Konventës së

Barcelonës në Shqipëri

Ministria e Mjedisit, REC Shqipëri, me mbështetjene grupit UNEP/MAP në Athinë, organizuan në mjedisete Ministrisë së Mjedisit, takimin kombëtar për të bërë tënjohur raportin kombëtar dyvjeçar, në lidhje mezbatimin e Konventës së Barcelonës dhe Protokollevetë saj në Shqipëri. Në këtë takim merrnin pjesëzëvendësministrja e mjedisit, zj. Etleva Canaj,përfaqësuesja e njësisë UNEP/MAP në Athinë, zj.Tatjana Hema, përfaqësues të Ministrisë së Mjedisit,ekspertë të fushës, përfaqësues të shoqatave mjedisoreshqiptare etj. Të pranishmit u njohën fillimisht mepërmbajtjen e Konventës së Barcelonës dhe kërkesat esaj për pjesëmarrësit dhe, më pas, u bë nje paraqitje epërmbajtjes së raportit dhe elementeve specifike të tij,si dhe e legjislacionit shqiptar në fushën e mbrojtjes sëdeteve, në parandalimin e ndotjes në Detin Mesdhe dhepër zonat me rëndësi të veçantë mesdhetare. Raportiështë përgatitur nga një grup ekspertësh, përmesasistencës së Qendrës Rajonale të Mjedisit - Shqipëri.

Takim pune për diskutimin e

indikatorëve të OZHM7

Banka Botërore (Zyra në Shqipëri) dhe QendraRajonale e Mjedisit (REC) Shqipëri, në bashkëpunimme Ministrinë e Mjedisit organizuan në mjediset e hotel“Tirana International”, takimin e punës për diskutimine indikatorëve të OZHM 7. Objektivi i 7 synon Garan-timin e Qëndrueshmërisë së Mjedisit, përmes përfshirjessë parimeve të zhvillimit të qëndrueshëm në politikatdhe programet e vendit dhe frenimit të tendencës sëhumbjes së burimeve natyrore.

Në takim morën pjesë përfaqësues të BankësBotërore, UNDP, Ministrisë së Mjedisit dhe të insti-tucioneve akademike-shkencore, nga shoqëria civile etj.

Në takim u paraqit studimi i bërë nga Banka Botërorepër indikatorët e MDG 7, dhe u referua për nevojatdhe vlerësimin e zhvillimit të qëndrueshëm si dhe, ngaekspertët përkatës, u paraqitën indikatorët e përcaktuarnë fushën e biodiversitetit, të pyjeve, të ajrit, tokës, ujitdhe mbetjeve. Më pas, të pranishmit diskutuan mëgjerësisht mbi mënyrat e përzgjedhjes së këtyreindikatorëve, nevojave adminstrative e praktike përmatjen e tyre dhe dobishmërinë për ndryshimin egjendjes mjedisore në vend.

Foto nga takimiREC Shqiperi

Foto nga takimi

REC Shqipëri


TEMA E MUAJIIT

Pamje nga Deti AdriatikFoto REC Shqiperi/E.Cani

Ta mbajmë të pastër!


TEMA E MUAJIIT

Turizmi vazhdon të mbetetburimi më i madh ekonomik iShqipërisë. Kjo është e qartë,ndërsa po kaq i prekshëm duhettë jetë edhe sensibilizimi për detedhe plazhe më të pastra, kudëmtimet dhe ndotjet, për të cilatshqiptarët nuk kanë pasur një“dozë” të caktuar ndjeshmërie, tëjenë një fenomen i kaluar. “Mepamje nga deti”, ndoshta, do tëishte sllogani më i përshtatshëmpër ekonominë shqiptare. Shifratqë përfitojnë shqiptarët ngaturizmi janë domethënëse.Natyra na ka falur bukurinë, neduhet t’i falim pastërtinë!

Eksporti i shërbimeve vazhdontë dominohet nga aktiviteti iturizmit. Për vitin 2004, sipasvlerësimeve nga Banka eShqipërisë, turizmi ka sjellë rreth673 milionë dollarë të ardhura nëshërbime ose 11 % më shumë seeksporti i mallrave. Ndërkohë,shqiptarët kanë shpenzuar, nëudhëtimet e tyre jashtë shtetit,rreth 560 milionë dollarë ose sa58 % e totalit të dërgesave ngaemigrantët. Në krahasim me vitine kaluar, të ardhurat nga turizmijanë rritur më shumë seshpenzimet e të njëjtës kategorishërbimi. Në fund të vitit, bilancipozitiv i kësaj kategorie vlerësohej112 milionë dollarë, nga 33 qëishte në vitin 2003

Të ardhuratTurizmi tregon edhe njëherë

se është sektori me potencialet mëtë mëdha të ekonomisë sonë. Shi-frat e përfitimit ekonomik janë tëbarabarta me të ardhurat që emi-grantët sjellin aktualisht nëShqipëri. Nga ana e specialistëvetë ekono-misë shterimi i tëardhurave të emigrantëvevlerësohet si një “tra-gjedi” përekonominë vendase, ndërkohë qëshpenzimet e vlerësuara që

Afër detit afër mbretit

Të ardhurat e vitit 2004 janë rreth 673 milionë dollarë, ndërsa për këtë sezon turistik kjo shifërmund t’i kalojë 750 milionë dollarë

aktualisht shqiptarët bëjnë jashtështetit për turizëm zenë gjysmate këtyre të ardhurave.

Shqipëria, vetëm 370 mijëturistë për 2004

Gjatë vitit të kaluar, sipasMinistrisë së Turizmit, numri to-tal i hyrjeve (vizitorë dhe turistë)në territorin shqiptar arritishifrën prej 370 mijë turistësh ose23 për qind më shumë nëkrahasim me vitin 2003, kurnumri i pushuesve ishte rreth 300mijë. Kjo rritje është shumë evogël nëse do të krahasohej mepotencialet që ka vendi përturizëm. Vlera e kësaj shifre bëhetshumë e diskutueshme nëse do tëvlerësonim edhe ata shqiptarë tëcilët kanë vendosur që pushimete tyre t’i kalojnë jashtë shtetit.

Mbi 1 miliard dollarë përturizëm në Shqipëri?

Nëse biznesi, që ofronshërbime për të kaluar pushime nëvendet turistike të Shqipërisë, dotë kishte mundësi që të ofrontekushte të përshtatshme dhe

konkuruese në tregun e turizmit,atëherë të ardhurat që do tëgjeneroheshin nga ky akti-vitetmund të ishin rreth 1 miliarddollarë. Por fatkeqësisht, gjysmae këtyre të ardhurave potencialepër këtë treg, shkojnë jashtëkufijve. Shkaqet janë të thjeshtadhe janë të lidhura ngushtësishtme mungesën e efektivitetit tëmasave dhe zbatimit të strategjivenë këtë sektor, i cili nga ana eshumë specialistëve mund tëvlerësohet si e ardhmja e vendit.Megjithëse deklaratat nuk kanëmunguar, sektori i turizmit, i cilivlerësohet si një degë e ekonomisëqë mund të fitojë shpejt aftësi kon-kuruese, mbetet ende pa njëstrategji efektive për të thithuredhe ata shqiptarë qëtradicionalisht pushojnë jashtëkufijve tanë. T’i mbash shqiptarëttë kalojnë pushimet e tyre nëShqipëri duket si e thjeshtë, porkur vjen puna për të bërë llogaritë,faktorët kryesorë që na shtyjnë tëpushojmë jashtë vendit janëinfrastruktura e mangët dheçmimet tepër të larta.

T. H

Pamje nga Porto Palermo Foto Arkiv


TEMA E MUAJIT

Dikur ishte një prej plazhevemë të frekuentuara, ku mijërabanorë të Fierit dhe zonavepërreth kalonin pushimet nëbregdetin e “virgjër” të Semanit.Sot panorama është tro-nditëse.Plazhin e frekuentojnë vetëmbanorë të zonave përreth. Përveçnjerëzve, aty pushojnë edhe qentëendacakë të cilët janë të vetmetkafshë të zonës. Një pjesë e mirë ebregdetit është kthyer në varrezëmakinash me pamje nga deti.Makina të tipit “Rrangulla” kanëkohë që janë park-uar në breg tëdetit. Pothuajse e gjithë zona ështëe ndotur. Grumbuj të mëdhenjhedhurinash kanë kohë që nuk pohiqen dhe pak kohë u duhet që meto të merren “arkeologët”. Faunapërreth është në gjendje të mjerë.Peshkatarët kanë kohë që nukduken në këto anë, thua se e kanëharruar zanatin, pasi aty nuk kanëmë ç’të peshkojnë, përveçleshterikëve që dallgët kanëpërhapur kudo. Lume-njtë mepërmbajtje të lartë nafte shka-tërrojnë çdo gjë që gjejnë përpara.Deti, në këtë zonë, po ndotet nëmë-nyrë sistematike nga lumenjtëe mbetjeve të naftës e vajrave qëmbajnë emrin “Ambo” dhe“Albpetrol”. Bregdeti i Semanit pokthehet, pak nga pak, në njëdepozitë të madhe mbetjesh nafte.

Braktisja e fierakëvePlazhi i Semanit është braktisur

nga pushuesit e tij tradicionalë.Çdo fundjavë, rreth 2500 pushuesfierakë nisen drejt Vlorës. Shumëprej fierakëve të thonë se plazhi ityre i dikurshëm, Semani tani nukparaqet asnjë lloj kënaqësie. Plazhii Semanit, 10 vjet më parë, pristembi 25 mijë pushues, kurse taniështë kthyer në një mjedis tejet tëndotur nga prurjet e naftësnëpërmjet Gjani-cës dhe lumitSeman. Nuk është vetëm mjedisi indotur ai që ka larguar plazhistët,

por edhe rruga tejet e shkatërruarFier -Seman. Rruga që të çon nëkëtë zonë ngjan më shumë me një“shteg” për kafshë. Ajo është tejete amortizuar thua se po të çon nëfund të botës dhe jo në bregdet.Zona e Semanit, së bashku meApolloninë e lashtë, është piketuarnë hartë si zonë turistike, është lënënë harresë.

“Made in Albetrol & Armo”Plazhi i Semanit, i cili ndodhet

vetëm 18 kilometra larg nga qytetii Fierit, është shumë i ndotur sipasojë e shkarkimit të mbetjevehidrokarbure nga puset e naftësdhe serat e krijuara ngagrumbullimet e pafundme tënaftës, të cilat sa vijnë e shtohen,duke krijuar, në këtë mënyrëgjithnjë e më shumë vështirësi përt’u tërhequr nga pompat. Si pasojëe kësaj ato kanë krijuar një masë tëmadhe mbetjesh në shtratin elumit, i cili përshkon një nga fushate Myzeqesë e që, më pas,shkarkohet në Seman. Kompaniashtetërore e nxjerrjes së naftës“Albpetrol” dhe ajo e prodhimittë arit të zi “Armo” derdhin nëpërrenj të gjitha mbetjet, e më pas

ato shkarkohen automati-kisht nëdet. Filialet e kompanive shtetëroretë naftës as që nuk kanë ndërmendtë ndalin fluksin e mbetjeve tërrezikshme hidrokar-bure. Për mëtepër, këto mbetje janë cilësuarkancerogjene nga specialistët eMinistrisë së Mjedisit. Si pasojë ekësaj, Semani vjen duke u braktisurgjithnjë më shumë, pasi nuk i kambetur më asgjë tërheqëse për t’ushijuar nga pushuesit. “Rëra aqkurative dhe aq e preferueshmederi 14 vjet më parë, tashmë ështëpushtuar nga pjesët e naftës që sjelldeti, lëndë që kur del në rërë ngur-tësohet deri në njëfarë mase, dukeu shndërruar në material për tëasfaltuar rrugët, shprehenspecialistët. Ata pak plazhistë qëvazhdojnë t’a frekuentojnë plazhine Semanit janë banorët e disarrethinave. Çështja e derdhjes sëmbetjeve të naftës në përrenjtë eFierit, është një çështje lokale, qëduhet ta zgjidhin palët përkatëse.Pasojat e ndotjes së këtij plazhi janëshumë të dukshme. Kështupërgjatë bregut, sado kujdes tëbësh, është e pamunduar të mosngjiten nëpër këmbë copa nafte tëthatë, që dallgët i sjellin në breg.

“Na ishte dikur plazhi i Semanit”

Një nga plazhet më të bukura të bregdetit Adriatik po shkon drejt shkatërrimit

Pamje nga plazhi i Vlorës Marrë www.shqiperia.com

T. Hasa


TEMA E MUAJIIT

Problemi është i dukshëm nëtë gjitha qytetet bregdetareshqiptare. Në të gjitha zonat ur-bane bregdetare ujrat e zezapërfundojnë në det.

Sipas Institutit të ShëndetitPublik, në një raport të bërëpublik një muaj më parë, ndotjakryesore e bregdetit shqiptarshkak-tohet nga derdhja e ujravetë zeza në dete. Disa zona nëDurrës, Kavajë dhe Plazhi iVjetër në Vlorë ndoten si pasojëe shkarkimit të këtyre ujrave dhekrijimit të gropave septike. Poashtu, me ndotje tëkonsiderueshme janë cilësuar edheKampi, Kabinat, Plazhi i Ri dheish- vilat e Bllok-Marinës në Vlorë.

Përveç këtyre dy kategorive, nëvendin tonë ka edhe plazhe mendotje të lehta si plazhi i Velipojës,Shëngjinit dhe Sarandës. Ndotja eujit paraqet probleme edhe përshëndetin e njerëzve. Sipas mjekëvespecialistë, uji i ndotur, përveçproblemeve me lëkurën, krijonedhe infeksione të shumta, si përfemrat ashtu edhe për meshkujt.Por, në këtë rast, alarmi jepet përfëmijët e grupmoshave tëndryshme, lëkura e të cilëve ështëdelikate dhe e prirur për të thithurbakterie.

20 milionë dollarë fatura efiltrave

Sipas specialistëve, vendosja efiltrave në tubat e shkarkimit të ujë-rave të zeza mund të jetë shpëtiminga ndotësit kryesorë. Impiante tëpastrimit të ujërave të zeza pritentë vihen në punë në Kavajë dhe,përveç tij, do të fillojë ndërtimi iimpiantit për këtë qëllim edhe nëVlorë. Me këto investime, për herëtë parë, qeveria shqiptare zbaton

me masa konkrete politikat e sajpër mbrojtjen e ujërave bregdetarenga ndotja e shkarkimeve tëlëngëta urbane.

Plazhi i DurrësitMesatarisht, në tri pika,

ngarkesa mikrobike e ujit të detitështë 1200 MPN, shifër kjo qëështë gjashtë herë më e lartë senorma e lejuar

CurrilatZona veriore e Durrësit. Plazhi

është i ndotur nga ujërat e zeza tëqytetit.

Zona e portitGjendet pranë portit te

shëtitorja “Taulantia”. Këtu,përveç ujrave të zeza, derdhen edhembeturinat e portit.

Përroi i AgaitZona më e nxehtë e plazhit

është pjesa e Shkëmbit të Kavajësderi tek ura që kufizon dy qytetet.

Ujrat e lumenjve shtojnërrezikun për ndotje

Sipas specialistëve, është ndër

Ujrat e zezandotësit kryesorë të bregdetit shqiptar

Porti i Durrësit

www.mtt.gov.al

shkaqet kryesore të ndotjes sëbregdetit shqiptar. Ujërat e zezadhe ato industriale të qyteteve dhetë indu-strive kryesore derdhen nëdet të papërpunuara. Ndotja ur-bane është shqetësimi kryesor në10-vjeçarin e fundit, kryesisht elidhur kjo me shtimin e popullatësnë zonën breg-detare dhekonsumin e përditshëm tëprodukteve të ndryshme (kryesishtambalazhet plastike).

Ndërkohë ka një mungesëtotale të impianteve të pastrimit tëmbetjeve të lëngëta e të ngurta”,Një pjesë e mirë e plazheveshqiptare të Adria-tikut ndotennga ujërat e lumenjve, të cilët hyjnëtë pastër nëpër qytetet shqiptare,por dalin shumë të ndotur prejtyre. Sipas specialistëve, niveli initrateve në ujërat e lumenjve ështëshumë i mirë (cilësia 1), por jo ai ifosfateve, që është më i lartë seç’duhet. Kjo ndotje vjen ngaqënjerëzit përdorin shumëdetergjentë për larjen e rrobave,enëve, duarve etj., sidomos nëqytete. Këto ujëra ata itransportojnë për në detinAdriatik.


TEMA E MUAJIIT

Vitet e fundit, brigjet shqiptarejanw vizituar dhe nga “turistë” tënjë lloji të veçantë: kafshë të rrallaujore, gjithnjë e më shumë, pohasen përgjatë bregdetit shqiptar.Bëhet fjalë për peshkaqenëkryesisht të llojit çekiç dhe tigër,si dhe për breshkat e detit. Sipasspecialistëve, arsyeja e këtijfenomeni është se nevoja përushqim që kanë këto kafshë, bënqë gjithnjë e më shumë ato t’iafrohen bregut.

Zona e breshkaveShqiptarët mund të krenohen

me faktin që breshka e detit,Caretta caretta, viziton shpeshbrigjet tona. Sipas specialistëve, kylloj breshke ka nevojë përmbrojtje, pasi kjo breshkë ështënjë lloj i rrezikuar për zhdukje nënivel botëror. Disa ekzemplarë tëkësaj breshke ndodhen tëekspozuara në mjediset e Muzeuttë Shkencave të Natyrës, kundodhen të ekspo-zuara edhe disalloje të tjera breshkash.

Breshka e detit, sipasspecialistëve, në vendin tonë, ështëhasur, vitet e fundit, kryesisht nëPatok, ku për mbrojtjen e kësajkafshe ujore është ngritur edhe njëshoqatë, e cila, në bashkëpunim mepeshkatarët e zonës, po punon përmbrojtjen e kësaj breshke.

Peshkatarët e lagunës sëPatokut në rrethin e Kurbinit, njëvit më parë kanë kapur në rrjetat etyre 6 breshka deti të rralla tëllojit Caretta caretta me gjatësi72 cm e gjerësi 61cm, pesha etë cilave shkonte deri në 5kuintalë. Vetëm pak orë pasipeshkatarët i kanë nxjerrëbreshkat në breg,specialistët kanë bërëmarkimin e tyredhe më pas ik a n ël ë s h u a r

Kujdes, po vjen peshkaqeni!

Gjithnjë e më shumë lloje të rralla kafshësh “shkelin”ujrat tona.

sërish në det.Sipas peshkatarëve, arsyeja që

këto breshka të rralla vijnë nëbrigjet tona, është sepse ato janënë kërkim të ushqimit. Sipas tyrenë këtë lagunë ka shumë gaforre,të cilat janë ushqimi kryesor ibreshkave të detit. një nga faktorëte rrezikut të zhdukjes së këtyrebreshkave është dhe ndotja eujërave të detit Adriatik. Breshkae detit (Caretta caretta) dhebreshka e gjelbër e detit (Cheloniamydas), një vizitor tepër i rrallë iujrave të Mesdheut, janë drejtzhdukjes, pasi ato hanë shisheplastike, të cilat u ngjasojnë sikandil detit.

Rastet e fundit të “invazionit” të peshkaqenëve

Durrës qershor 2005: Një peshkaqen rreth 2 metra i gjatë bie në rrjetat epeshkatarëve 3 milje larg bregutGolem janar 2005: Një peshkaqen 4 metra i gjatë kapet afër bregut ndërsapeshkatarët pretendojnë se një grup tjetër pëshkqenësh është parë 500 metralarg bregut.Patok nëntor 2004: Një peshkaqen 2 metra e 20 cm, që peshonte 80 kgkapet nga peshkatarët e komunës Fushkuqe 400 metra larg bregut.Durrës gusht 2004: 2 peshkaqenë të llojeve të rralla çekiç dhe tigër, rreth300 kg, kapen 9 milje larg Kepit të Rodonit nga peshkatarët e anijes “Rinia”

Zona e peshkaqenëveZona më e preferuar nga

peshka-qenët, duket se ështëbregdeti i Porto-Romanos. Rastetmë të shpeshta të kapjes sëpeshkaqenëve, gjatë vitit të fundit,kanë ndodhur pikërisht në afërsitë Porto Romanos.

Sipas peshkatarëve, në këtëzonë derdhen ujërat e hidrovorittë Durrësit, që së bashku membetjet organike me bazështazore, mendo-het të shërbejnësi ushqim për peshkaqenët. “Siçdihet, peshkaqeni është tepër indjeshëm ndaj gjakut, duke pasurnjë nuhatje të jashtë-zakonshmepër të dalluar ushqimin në distancatë mëdha”, - shtojnë peshkatarët.Fakti që vetëm në sezonin e shkuarveror, peshkarexhat e dispeçerisësë peshkimit në Durrës kanëkapur dy peshkaqenë brenda dyditësh, tregon se ata po i afrohengjithnjë e më shumë zonave tëcekëta.


TEMA E MUAJIIT

Që prej Qafës sëLlogarasë deri nëKepin e Stillos malet“derdhen” në detduke krijuar pamjespekta-kolare.

Me emrin“Rivierë” ose Bregu(siç njihet ngavendasit), quhet ajopjesë e bregut të detitJon që përfshinterritorin nga Qafa eLlogarasë dhe deri nëKepin e Stillos, nëkufi me Greqinë.Veçoria spikatëseështë se ajo përbëhetvetëm prej maleshdhe detit, diellit dhe klimës sëëmbël, ullishtave dhe aromës sëagrumeve. Ky bregdetkarakterizohet përgjithësisht ngamale dhe vargmale, që bien pjerrtasnga ana perëndimore me shpate tërrëpirta mbi det. Vija bregdetareka pamje spektakolare me faleza tëshumta, shpella, kodra, gjire dhelimane dhe disa zona natyrore tëpaprekura. Përveç bukurisë, kjozonë fsheh edhe histori apolegjenda shqiptare. Dëshmi e kësajjanë disa vendbanime apo kala tëlashta që shtrihen gjatë gjithëbregut, ku spikat kalaja romantikee Vasiliqisë në ishullin e PortoPalermos. Rrugët bregdetare janëtë ngushta, gjarpëruese dhe shpeshndërpriten nga disa rrugë dytësoretë pashtruara, që kanë drejtimpingul me plazhin dhe detin.Kreshtat e larta malore e izolojnëthuajse prej brendësisë, por dhe embrojnë atë nga erërat e ashpradimërore që fryjnë ndonjëherë prejthellësisë së gadishullit Ballkanikdrejt detit Adriatik dhe Jon. Maletbien thikë dhe duken sikur“shemben” thuajse pingul mbi det,duke zhytur këmbët e tyre nëujërat e kaltra të Mesdheut.Karakteristikat

Të dy bregdetet (adriatik dhejonian) kanë karakteristika fizikedhe kimike krejt të ndryshme, përsa u përket temperaturave dheprodukti-vitetit, nivelit tëushqimit dhe kripësisë, të cilatvaren nga sasia e ujit të ëmbëlsipërfaqësor dhe nëntokësor qëderdhet në det. Deti Jon ka njëqëndrueshmëri më të madhe përsa u përket përbërësve fizikë dhekimikë gjatë vitit. Riviera është njënga zonat më të ngrohta të vendittonë, me periudhën më të gjatëvegjetative, me klimën tipikemesdhetare, e ekspo-zuar mirë ndajdiellit dhe detit dhe e mbrojturnga erërat e ftohta. Ekspe-rimentimet e kryera për lëvizjendhe transportimin e rërësdëshmojnë se kjo dukuri ndodhkryesisht në fundin e detit, nëthellësinë maksimale prej 8 m. Nëkëtë bregdet janë gjithashtu dyporte, më i madhi është ai iSarandës si dhe Porto Palermoja,dikur një port i vogël ushtarak,kurse tashmë shfrytëzohet përturizmin shëtitës në det. Deti Jonështë më i thelli i Mesdheut, methellësi maksi-male mbi 5 mijë me-tra, njëkohësisht ai është edhe mëi kripuri më një dendësi 37% përnjë litër ujë.

Parajsa e fshehurmes malesh

Nën këmbët efshatit Vuno, ifamshëm përarkitekturën e tijunike, qëndron ifshehur mes maleshnjë prej plazheve mëtë bukur të Jonit, ai iJalës. Disa kilometrarrugë nga fshatizbresin mbi det, duketë çuar nëdestinacionin që jopak herë e ke imagji-nuar. Një pjesë detiqë futet deri nëkëmbët e malit kanë

krijuar gjirin e Jalës. Duke zbriturnga Vunoi, rrugës tepër të ngushtë,pak nga pak shfaqen bukuritë e pla-zhit. Ai, për fat të mirë, është tepërnatyror, komponentët e tij naty-ralë: rëra dhe deti kanë krijuar njëpeisazh spektakolar, mjedisipërreth plazhit është i pastër. Përbanorët e zonës duket se përveçkulteve fetare, kishave disa qindravjeçare që ngrihen në këtë zonëedhe natyra është e shenjtë,ndoshta ata nuk i falen por eruajnë. Jala është pak e njohurpër vlerat e saj, megji-thëse kjo nuki ka penguar qindra të rinj që çdovit mblidhen aty për të pushuar tëzbulojnë misteret natyrore të kësajzone. Rreth 300 metra plazh, poredhe disa gjire të vegjël “intime” ikanë shpëtuar “patollogjisë”shqiptare, ndërtimeve pa leje. Megishta mund të numërosh vetëmdisa ndërtime gjatë bregut, ngakëto një pjesë e mirë janë prejdruri, ndërsa në pjesën më tëmadhe aty ngrihen çadrapushuesish. Rreth 100 të tilla janëngritur pak metra nga bregu. Ështënjë nismë mjedisore e disa të rinjveqë mbledh çdo vit qindra të tillë,jo vetëm nga Shqipëria, por edhenga Kosova dhe Maqedonia apodhe të huaj.

Riviera shqiptare,bukuria që “kacaviret” nëpër male

Pamje nga riviera shqiptare Marrë nga www.shqiperia.com

nga Taulant Hasa


TEMA E MUAJIT

Gjatë gjithë muajit korrik kanë rënë 89 zjarre, që kanë dëmtuar644,8 hektarë pyje. Shifrat alarmante janë konfirmuar edhe nga QendraKombëtare Operacionale në Ministrinë e Pushtetit Vendor dheDecentralizimit. Sipas Qendrës, ky është vetëm fillimi i rënies së zjarreve,sepse zakonisht ata e shënojnë pikun në muajt gusht dhe shtator, prandajduhet menduar seriozisht për marrjen e masave konkrete. Sipasparashikimeve të meteorologëve, muaji gusht do te jetë akoma edhemë i nxehtë , kështu që rreziku për djegien e pyjeve do te jetë akomamë i madh. Qendra Operacionale në Ministrinë e Pushtetit Vendordhe Decentralizimit ka dhënë alarmin. Sipas saj, për përballimin e kësajsituate nevojitet shumë ndihma e banorëve si dhe pushuesve që të mosstimulojnë zjarre në zonat ku ata pushojnë. Qendra operacionale kakërkuar që në dispozicion të saj të vihen edhe helikopterë për tëpërballuar zjarre të mundshme gjatë muajit gusht.

Pyjet e ShqipërisëPyjet zënë 1,061 milionë ha, vëllim në këmbë prej rreth 85 milionë

m3 dhe një rritje mesatare vjetore prej 1.4 m3 për ha. Kjo është tepër eulët në krahasim me shumë vende të tjera të Europës Qendrore. Zonapyjore ndahet në dy kategori bazë sipas funksionit: pyje prodhues(ca.900.000 ha = ca.86% të sipërfaqes) dhe pyje mbrojtës dhe çlodhës(ca.140,000 ha = ca.14%).Ekosistemet e larta karakterizohennga dafinat, gështenjat dhe zonatkullosore alpine në lartësi tëndryshme. Në jug dhe pranëbregut mesdhetar, këto zona janënë një lartësi më të madhe sesa nëzonat e brendëshme veriore.

Ruaj pyllin nga zjarri!

Temperaturat e larta të korrikut po i shkaktojnë pyjeve shqiptare një dëm të konsiderueshëm

Gjithsej 89 zjarre32 kanë rënë në pyje ahu, pishe dhe ullishta

Janë djegur krejtësisht 38,6 ha

Llojet më kryesore pyjore janë:Dushku (Quercus sp.), 300,000 ha (= 32%)Ahu (Fagus silvatica), 160,000 ha (= 17%)Pisha (Pinus sp.), 142,000 ha (= 15%)Bredhi (Abies sp.), 130,00 ha (= 12 %)Lloje të tjera gjethegjera, 510,000 ha ( =34%)

Djegia e kullotaveÇdo vit ka qenë një problem

shqetësues. Pasi fushat janë korrur atojanë djegur duke marrë me vetenganjëherë edhe pyjet.

Sipas specialistëve, djegia e kullo-tave dëmton rëndë bimësinë në këtozona. Sipas tyre, djegia përshpejtonprocesin e tokës “djerrë” vit pas viti.Nëse digjet, toka humbet mundësinëqë të jetë produktive. Muaji gushtnjihet si kulmi i këtij procesi pasi ështëmuaji i korrjeve.

Njolla me përmasa të mëdhasyri t’i zë kudo, sidomos në fshatrat eJugut të Shqipërisë, ku ky fenomenpërsëritet çdo vit. Përveç dëmtimittë tokës, zjarri ka stimuluar jo pakraste të djegies së pyjeve. Vetëm vitine kaluar në qarkun e Gjirokastrës, kyfenomen ka dëmtuar dhjetra hektarëme pyje.

Djegje pylli Foto Arkiv

Volumi ilëndës sësekuestruar(m3)

Numri i drurëvetë prerë (copë)

Volumi i drurëvetë prerë (m3)

Vitet

1995 111 234 30 983 0

1996 186 782 40 340 1 030

1997 2 200 682 555 725 1 477

1998 434 579 120 053 3 861

1999 271 088 72 606 5 102

2000 149 976 54 728 3 737

2001 90 530 25 237 4 066

2002 105 978 28 373 8 421

2003 171 322 217 786 5 676


PROFIL

Pashaporta e projektit

Menaxhimi i Integruar i Ujrave dhe Ekosistemeve

nga Andrian Vaso

Projekt i Bankës Botërore

Titulli i projektit: “Menaxhimi i Integruar i Ujrave dhe Ekosistemeve”Financuesi: GEF dhe Banka Evropiane e InvestimeveZbatuesi: Banka BotërorePërfundimi i projektit: 2009Qëllimi i projektit: Përmirësimi i gjendjes e sistemit të ujrave të zeza nëqytetet bregdetare të Durrësit, Lezhës dhe Sarandës

Qëllimet e projektit janë:i) reduktimi i ndotjes nga ujrat e zeza nëpërmjet ndërtimit të një sistemi

me kosto të ulët i quajtur Trajtimi me Ligatina, duke nxjerrë të ardhuramjedisore;

ii) promovimi dhe përmirësimi i menaxhimit të lagunave Kune dhe Vainsi moçalishte të mbrojtura;

iii) rritja e dialogut ndërmjet institucioneve publike dhe qytetarëve përmesnjë programi të komunikimit publik si dhe një programi tëshpërndarjes dhe kopjimit të arritjeve të projektit

Projekti i GEF dhe BEI ishtepjesë e projektit IDA për ujrat dheujrat e zeza bashkiake, por pas njëdiskutimi të vazhdueshëm tëndërmarrë nga projekti GEF dheBEI, Banka Botërore procedoi meaprovimin e projektit të IDA mëparë projektit të GEF. ProjektiIDA dhe GEF/BEI, megjithëseprojekte teknikisht të ndarë, popunojnë së bashku për të arriturnjë qëllim madhor të përbashkët.

Projektet do të japinkontributin e tyre në përmirësimine sistemit të ujit të pijshëm dheshërbimit sanitar në disa qytete tëzgjedhura të Shqipë-risë dukepromovuar shërbime dhe ide tëreja menaxhuese, e cila bazohet nëpjesëmarrjen e sektorit privat.

Gjithashtu, do të punojë nëpër-mirësimin e gjendjes së sistemittë ujrave të zeza në qytetetbregdetare të Durrësit, Lezhës dheSarandës. Nëpërmjet arritjes sëkëtij qëllimi projekti do tëkontribuojë në rritjen ekonomike,duke qenë se të tre qytetet janëzona turistike, zhvillimi it ë cilavevaret drejtpërsëdrejti nga mjedisi ishëndetshëm bregdetar

Objektivi madhor i projektitështë përmirësojë kushtet eshëndetit dhe të habitatit tëekosistemeve detare dhe bregdetareme rëndësi botërore përgjatë vijësbregdetare të Shqipërisë, në njëmënyrë të integurar.

Projekti i Menaxhimit tëIntegruar të Ujrave dheEkosistemeve finan-cohet ngaBanka Europiane e Investimeve.Kjo është hera e parë që kjo bankëfinancon sektorin e ujit.

Indikatorët e performancësProgresi në arritjen e qëllimit kryesor do të matet me këto indikatorë tëperformancës

Indikatori i uljes së presionit/stresit• Largimi i lëndëve ushqyese (Azot/Fosfor) në shkarkimet e ujrave të

zeza: 50% e azotit dhe 25% e fosforit.• Largimi i papastërtive organike në masën 70%

Indikatorët e gjendjes mjedisore:• Përmirësimi i shëndetit të livadheve të Posidonia oceanica, të cilat janë të

ndjeshme ndaj ndotjes: biomasë për njësi sipërfaqe, densiteti ibimësisë, rritja e epifiteve dhe zona e mbuluar

• Biodiversiteti në Zonat e Menaxhuara të Kune Vainit, sipas klasavemë të shtueshme të mëposhtëm:

Malachofauna, Herpetofauna, Avifauna, dhe Mammalia.

Indikatorët e progresit:• Pranimi social i Sistemit të Ligatinave: numri i ankesave të ardhura

lidhur me punën e këtij sistemi (erë, zhurmë, mushkonja, etj)• Adoptimi i Planit të Menaxhimit të Kune Vainit, i cili ka si indikatorë

matës, ato të stresit, procesit dhe të mjedisit.• Zbatimi i sistemeve bazë të monitorimit të zonave bregdetare.


PROFIL

Shfrytëzimi, në përputhje me nevojat e tregutbotëror të mineraleve, mund të jetë fitimprurës përekonominë tonë.

Thesaret e nëntokës shqiptare janë legjenda ekohëve moderne. Të gjithë krenohemi me pasuritëgati të përjetshme të pashfrytëzuara nën këmbët emaleve tona. Sipas specialistëve, pasuritë mineralemund ta çlirojnë ekonominë shqiptare ngastanjacioni. Nëse ato do të shfrytëzohen mirë, atëherëekonomia apo eksportet tona do të përjetonin“lumturinë ekonomike” që sa shumë i ka munguarShqipërisë këto vite tranzicioni. Sipas raporteve tëvendburimeve të njohura, ekzistojnë rreth 17 milionëtonë rezerva (industriale e gjeologjike), nga të cilatafro 2 milionë tonë janë me bakër të pasur, ndërsarezervat e naftës mund të jenë akoma më befasuesepër vendin tonë, “viktimë e importeve të sforcuarapër xhepat e shqiptarëve”

Burimet e mineraleveShumica e burimeve minerare të Shqipërisë janë

të vendosura në malet e veriut. Minierat nxjerrinkryesisht minerale kromi, hekur-nikel, bakër, bitumdhe kripë. Pajisjet e vjetëruara dhe teknikat e dobëtatë nxjerrjes së mineraleve i kanë vështirësuarpërpjekjet e qeverisë shqiptare për të nxjerrë mineraletnga nëntoka. Në bazë të prodhimit të mineralit tëkromit, Shqipëria renditet pas Afrikës së Jugut dheish Bashkimit Sovjetik. Studime të huaja kanë vlerësuarse Shqipëria ka më shumë se 20 milionë tonë rezervakromi, të cilat janë të vendosura afër qyteteve Korçë,Mat, Elbasan dhe Kukës.

Rezervat e kromit të cilësisë së lartë janëshkatërruar gjatë viteve ‘90. Cilësia e ulët e kromitbëri që vlera e kromit të përkeqësohej në tregjetndërkombëtare.

Cilësia e ulët e kromit ndodhi për shkak tëpunimeve të dobëta dhe teknikave të papërshtatshmetë trashëguara nga pajisjet e vjetëruara kineze.

Shqipëria ka prodhuar gjithashtu bakër, hekurdhe nikel. Depozitat kryesore me bakër llogaritennë 5 milionë tonë dhe janë të përqendruara në qytetetveriore Pukë, Kukës dhe Shkodër. Gjatë viteve ’80,megjithëse cilësia e bakrit ishte e ulët, kjo ishte in-dustria më e suksesshme në sektorin e nxjerrjes sëmineraleve. Prodhimi i bakrit u rrit nga 11500 tonënë 1980 në 17000 tonë në 1988.

Rezervat me minerale hekuri vlerësohen të jenënë 20 milionë tonë në 1930 dhe janë të vendosura nëPogradec, Kukës, Shkodër dhe Peshkopi.

Pasuritë e nëntokës, thesaret e përjetshme

shqiptare?

18 gushtdita ndërkombëtare e pasurive gjeologjike


RAJONI/BOTA

Kafshët në thellësi të deteve gjuajnë përmes dritës së kuqeNë një artikull të botuar në revistën “Science”, bëhet e ditur zbulimi i një lloji të ri kafshe që jeton në thellësi të

detit, e cila përdor tentakula të kuqe të përflakura për të kapur peshq të vegjël për ushqim. Ky lloj i ri, të cilit nuk iështë vendosur një emër akoma, i përket gjinisë Erenna, e cila është pjesëtare e një grupi që përfshin korale dhekandile deti. Në fillim, shkencëtarët u habitën që ky lloj përdorte dritë të kuqe, e cila njihet si transportues vetëm përdistanca të shkurtra. Nëse peshku gjuhet nga drita e kuqe, kjo do të jetë një strategji evolutive “e zgjuar” për peshqitgrabitqarë që të imitojnë dritën e kuqe për të tërhequr prenë e tyre. Ky lloj jeton në thellësitë midis 1600-2300 metranë Paqësor dhe mund të shkojë dhe më tutje.

Studimet mbështesin skemën e tregtimit

për të reduktuar ndotjet nga anijetGazet acide të dioksidit të squfurit dhe të oksidit të azotit, që

shkarkohen nga anijet, mund të reduktohen ndjeshëm përmes një skemetë lejuar të tregtimit të gjerë të këtyre gazeve në BE, bën të ditur njëraport konsultues. Shkarkimet acide nga anijet janë një burim shqetësiminë Europë. Tre vjet më parë, pronarët e anijeve në Suedi propozuannjë skemë mbarëeuropiane për tregtimin e gazeve të dioksidit të squfuritdhe të oksidit të azotit që shkarkoheshin nga burime në tokë dhe nëdet. Ky studim është përgatitur nga grupi konsulent“PricewaterhouseCoopers”, duke i dhënë përgjigje tre shqetësimevekryesore. Sipas autorëve të këtij studimi, përdorimi i tekno-logjiveekzistuese, shkarkimet e anijeve të dioksidit të squfurit dhe të oksidittë azotit mund të monitorohen, verifikohen dhe automatikisht tëraportohen.

Pistat e skive ndikojnë negativisht mbi bimët alpineNdikimi i përgatitjeve të pistave të skive mbi bimët alpine është afatgjatë

dhe ndjehet më shumë në lartësitë e mëdha, bën të ditur një raport suedez.Këto ndikime po përkeqësohen më shumë, pasi ngrohja globale po i detyronpunonjësit e klubeve të skive të përdorin dëborë artificiale dhe të krijojnështigje të reja rrëshqitjeje, shprehen shkencëtarët. Ata krahasuan vegjetacioninbrenda dhe jashtë pistës në 12 zona suedeze për ski. Sipas studiuesve, më tërënda ishin dëmtimet e shkaktuara nga makinat e nivelimit, të cilat përdorenpër të sheshuar gurët dhe tokën. Pistat e përgatitura nga këto makina kanënjë tokë pesë herë më shumë të zhveshur sesa pistat jo të niveluara, dhe nukdo mund të rigjenerohen për 30 vitet e ardhshëm.

Reduktimi i shkarkimeve

jetësore për OqeanetLlojet detare gjenden të

kërcënuara si rezultat i rritjes sënivelit të aciditetit në oqeane, bëntë ditur Shoqëria Mbretërore përRuajtjen e Shpendëve (RSPB), eBritanisë së Madhe. Kjo Shoqërithekson nevojën e marrjes sëmasave urgjente nga anëtarët eG8-ës. Raporti, bën të ditur setejkalimi i niveleve të dioksidit tëkarbonit në atmosferë ka ndikuarnë rritjen e aciditetit në oqeane nënjë nivel të parikuperueshëm përkohën tonë. Deri tani, oqeanetkanë thithur mbi gjysmën edioksidit të karbonit të prodhuarnga njerëzit, kryesisht ngakarburantet fosile, gjatë 200vjetëve të kaluara. Nëseshkarkimet e dioksidit të karbonitvazhdojnë të rriten, ashtu siçparashikohet, do të ketë një rënietjetër të pH me 0.5 njësi deri nëvitin 2100, një nivel ky që nukështë parë në oqeane për milionavjet me rradhë.

BE shton fondet nga 2 në 9

miliard euro

për biodiversitetinDisafishohen fondet europiane

për biodiversitetin. ParlamentiEuropian i ka hapur rrugënshumës prej 9.5 miliard euro përprogramin “Life Plus”, i cili do tëzgjasë 7 vjet. Sipas “Bird LifeItalia”, shuma e akorduar nga BEështë mjaft e rëndësishme po tëkemi parasysh problemet ebiodivesitetit në Eu-ropë. Sipastyre shumat e akorduara deri tanikanë qenë të pamjaft-ueshme. Kyfond i akorduar nga BE do t’ushpërndahet të gjitha shteteveanëtare si dhe organizatave qëmerren me ruatjen ebiodiversitetit.

BE, sanksione

për ndotjen e deteveBashkimi Europian është gati

të përdorë rregulla të reja, që dotë transformohen në ligje të fortatë karakterit penal për të gjithasubjektet që ndosin detet. Sipasnjoftimeve më të fundit, vetëm nëMesdhe, anijet derdhin në det mëtepër se 150 mijë ton naftë në vit.Komisioni i BE për ekonominëdhe financat, në mbledhjen e tijtë fundit, modifikoi dy nga ligjetekzistuese të legjislacioniteuropian për detet, që mendohettë shtojnë sanksionet që do tëbëhen të detyrueshme për tëgjitha shtetet anëtare të BE.

Zjarret shkatojnë një dëm

të madhe ekonomikNë vendet e Mesdheut, çdo

vit, flakët shkatërrojnë 700 mijëha për një total prej 100 mijëzjarre çdo vit. Sipas FAO(Organizata Botërore e Bujqësisëdhe Ushqimit), përveçse njëshkatërrim mjedisor, ai është dheekonomik. Sipas kësaj organizatevetëm një “bombë uji”, kushton3500 euro ora. Ndërsa çmimi i njëhelikopteri që përdoret përshuarjen e zjarreve është 20milionë euro. Me një buxhet tëtillë - shpjegon një ekspert i FAO,Mike Jurvelius, mund të mbahendhjetra milionë njerëz për tëruajtur pyjet nga zjarri . SipasJurvelius, shkaktarët kryesorë tëzjarreve janë vetë njerëzit.

K JEDISI SOT - archive.rec.org Sot102.pdf · Menaxhimi i Integruar i Ujrave dhe Ekosistemeve AKTIVITETE REC 8-9 Takim ... Ujrat e zeza ndotësit kryesorë të bregdetit shqiptar Kujdes,

Documents