Page 1
��� ����� � ���� � � �������� �����
��� ��� ���� ���������� �����
������ ������
��������
��� ��� ! �" #����#��$� %#���� �%� �%���� �%�%��#%��! ���#� &%�#�� �����
#�%����'� �#���%�� (! )������' % '����%� �����! �� ��� )%��(��%*��' (��*
����� ����� � ������� � ������ +,-./01 �����2� ��������#%� )�� �#����� ���%��
�� ��� ��#%)%#��! �" �� �$� �%��3 �4#�)� �� �� ������ #�� ������3 �� ���$� ��
����� �5� 5�%� %�� ��5 *��5� %� 6#����#��$� %#���� )��(����21 ����� %�'��
��%� ��� #�%�%#�������# �" '�� � 7 ��%� �" �4#������ 7 �8�� %�� )�(��#
'�� �1 �� #�����)��%�! %�%�!���3 ��� )��(��� �" %#���$��' �4#������ �" ���9
#�����(����� �%� #��� �����% �� #�%�%#����:� %�� �!)�� �" #����#��$� %#����
)��(����1&����)�� ��(�!)�� �" #����#��$� %#���� )��(���� �%$� (��� � ����8� 1
��� �%;�� #�%�� �" #����#��$� %#���� )��(���� %�� ��"���� �� �� #�����)��%�!
�����%���� %� )�(��# '�� �1 ������� #�%�� %�� ��"���� �� %� #�����9)���
������#��1 ������9)��� ������#�� %�� #�%�%#����:� (! �"8#���! �" �4#������
��� ��(��%#�%(����! �" ������#� ����� %� %�� ����%���� (! �$����� ��% ��' ��
#��'������ �� �$�� �����#���� �" ��� ������#�1 ��#� ����%�� � ��� %))�! ��
)�(��# '�� �1 ��$���� )�� �#���� %� %���#%���� "��#����� '����%�� "������
��)���%�� �""����#�� �� (��%$��� %� ���#����1 �#���%�� �%$� %��� (�'��
�� ��#�'��:� �����)�� �!)�� �" )��)���! ��'�� (�� ��� ��%� �����'���� %���'
%������:� ����%���3 ����� %� #�%��%���3 )��)������� %� "��� �5����1
��)���#%� ��� ��� ���5 ��%� '���)� �" �� �$� �%�� 5�� )������ %� ��%�� ���
��'��� �" )��)���������) %�� %(�� �� '�$��� %� �%�%'� ����� �!����� ����
�""�#��$��! ��%� )������ �� ��� �%����� ��������#%� �����%����1 ��� %���#�� �� �
5��� %� %�%�!��� �" ��� "%#���� ��%� �%! (� #�� �#�$� �� ��� ��'%��:%���� �"
% #�����9)��)���! ��'��� %� #����%��� �� % )��$%��9)��)���! ��'���1
<������� � #����#��$� %#���� � #�����9)��� ������#�� �&%�#�� ����� �)��)���! ��'��� � )�(��# '�� �
��� ��� ! �" #����#��$� %#���� �%� �$���)� �4�����$��! ����' ��� )%��=> !�%�� ���#� ��� )�(��#%���� �" &%�#�� �����2� ��� ����� � ������� ������� �� ,-./1 ����� ����� %����)�� �� (��� % '����%� �����! (%�� ��% �����%���� #��#�)���� �" ��� "%#���� %""�#���' #����#��$� %#����3 �#���%��5��� ����$%�� (! �����2� 5��* �� ������ ��� #��� #��#�)��3 �� ���%*�"������ ��������#%� 5��* %� ��'%'� �� ��)���#%� %�%�!���1 ����� �����)��� �) % ��#� 8�� �" ��������#%� %� ��)���#%� 5��*1 ��� ��)���#%��!��))���� �����! ��%� �%� �$��$� �����:�� % ��#��� #��#�)���� �" ��� �!)�
�����%� �" ��������#%� ������#� ,/+?0@ A?-7AB> ��)!��'�� � A>>? �%'� ��(��#%�����
>-/,7.-ACDA>>?>BE,/@?F A?-7AB>F >??.A? ��� ��3 �����%� �%*�3 �� %� �5 �����
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 2
�" '�� � ��$��$� �� #����#��$� %#���� %� �" ��� ������������ ��%� #%� (� ��� �� )��$� �3 )�� �#� %� %���#%�� ����� '�� �1
�������� ����� ��� ���
�����2� �����%� #�%���8#%���� �" '�� � 5%� %""�#�� (! % �(%�� (��5��� �%���%������� %� ��#�%� &��'�%$� �$�� ��� #�%���8#%���� �" '�� � %� ������ "�� ���9�%�*�� ������������ �� )��$� � ��� *�� �" 6)�(��#2 '�� 1�%������� +,-/=0 ��%��� ��� �(%�� (! ����' ��� %����(��� 7 ;�������� �" #��9���)���� 7 �� �$� � %�� '�� � ���� �5� #�%����@ )��$%�� #�����)���� '�� �%� )�(��# #�����)���� '�� �1 �%������� %����� ��%� )��$%�� #�����)9���� '�� � #��� (� �$� � %� %���#%�� �� �""����� #�������� (�� ��%�#����#��$� #�����)���� '�� � %�� ����� ��%� 6%�� ��;�! �� #����� �� �������� ��%� �%#� �� �$� �%�2� #�����)���� �" ��#� % '�� ��% � �� �� ��(��%#9���� "��� %�! ����� �� �$� �%�2� #�����)���� �" ��%� '�� 2 +�%�������3,-/=@ ?CB01 ����� �%�*�� #%�%��%#��#� 5��� %���5 �%����%� �'����� ��)����� �%���5 ���"9�������� %� !�� )�� �#� ��#�%��! �)���%� )��$����� �")��$%�� #�����)���� '�� �3 �%������� %�'�� ��%� �#����%��:� �)���%9����� ��������� #��� ��� 5��* �� )��$� � %� �)���%� ��$�� �" #����#��$� #��9���)���� '�� �1 �� ,-/-3 ��#�%� &��'�%$� %�'�� ��%� % �""����� %����(����" '�� � 7 5������ �� ��� ������� #%� (� �4#�� � "��� (���8���' ��#� ���'�� �� )�� �#� 7 �� ���� ��)���%�� ��%� ;�������� �" ��))�!1 &��'�%$����� %������ ��%� ��� �4#������ )���#�)�� #%� (� ��� (! �����" �� �$� � ���5��� ���� )��$%�� %� )�(��# '�� �1 ��� #�%���8#%���� �(%�� 5%� %���#�%�� 5��� % �%;�� )���#! #��#��� �$�� ��� ���� �" '�$������� �� %���#%���'������#��1���� �%������� %� &��'�%$� 5��� ��������� �� ��� �%�� G�������1 �%#�
)����� % ���'�� #�������� ��%� 5��� ��%(�� ���� �� )�� �#� 5��� �%�*���5��� )��"��� �)���%��! %� 5��� �%�*��� 5��� "%��1 ��� �""����#� ������� %))��%#� �� �������%�� �� �'��� ,1 �%������� ���� ��� #�%���8#%������ %�'�� ��%� %�� �" ��� ��"�9�%� #����� %� ���� �" ��� ��'��9�%� #����� ��#�� � '�� � ��%� #%� (� �""�#��$��! %���#%�� �����'� �%�*����#�%�����1 &��'�%$� ���� ��� #�%���8#%���� �� %�'�� ��%� %�� �" ��� ��)��5 %� ���� �" ��� (����� ��5 ��#�� � '�� � ��%� %�� (��� %���#%�� �����'� ��� �%�*��1����� �4)��#���! % �)�� &��'�%$�2� �8������1 H���' ���� ���9
��������%� #��������3 ����� ���� ���� �� ���%(���� % ������� ������ "�� %��'�� � ������' &��'�%$�2� �8������1 �� 5%� % '�%� $����� (�� �$���! %�(�9�����1 &����)�� �#���%�� �%$� ���5� ��%� ��$��%� �" ��� )��)�������� � ������ "�� %�� '�� � ������' ��� &��'�%$� �8������ �$�� ����'� ����� �%��)��)�������� � ��� "�� % ��(��� �" '�� � "�� 5��#� �4#������ �� )��(���%��#+��%�(�����3 ,-B=F ������ %� ������3 ,-BBF �%� ��3 ,-CAF ���'����!3
A=> ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 3
A>>A01 �($�����!3 ����� ��%�� (��� �%�������2� %� &��'�%$�2� ��)� �" �$���)��' % '����%� �����!1
�������� ����� �� ��������� ����� ��������
��������� �� ��� ��� ��������� � ��� ������� � ������ ��������
����� �% % )��"��� ����'�� 5��� �� % �)�� &��'�%$�2� #�������� %� ��� �8���' %����(��� "�� #����#��$� %#���� )��(����1 ��� �%�� �� ��� �� #�%�9%#����:� ����� )��(���� 7 )�(��# '�� � 7 �%� %))��)��%���! #��� �� (� ��� "�� % ��(��� �" #����#��$� %#���� )��(���� �%���� ��%� ��� ���$���%� ���1 ��(��#'�� � %�� ����� #����#��$� %#���� )��(���� � ����8� %� ���� � �" �'��� ,5���� #�����)���� (! ��� )����� ��� ��� �� �#� ��� %����� %$%��%(�� ��������1 ���� � �%� #��� �� (� *��5� %� ��)��������' % ��� �" #����#��$�%#���� )��(���� ��%� %�� #%��� #�����9)��� ������#�� +������ %� ������3 ,-BBF ������ �� %�13 ,--=01����� &��'�%$� %� ����� ��� � �� %����� ��%� �4#������ 5%� ��)��9
��(�� "�� % ��(��� �" %�� '�� �3 ���� ��#��� ��������#%� 5��* �%� �� ������ ��%� ��� #%)%#��! �� �4#�� � )������%� (���8#�%���� �)�� � (��� �� ��� ��#�9����'! �" )�!��#%� �4#������ �$�#��3 ��#� %� (%�(� 5��� "��#�� %� ���#9�����# ������' �$�#��3 %� 5��� %� ��� �4�����#� %� ��"��#����� �" $%�����(�� ��� �" )��)���! ��'��� +������ %� �%� ���3 ,--=F ������ �� %�13 ,--=01����3 %� ��#���� �%���3 �%�! )��)�� "%#��' #����#��$� %#���� )��(���� ����� 8�� �%$� #�%�'� ��� ����#���� �" ��� )��(��� ���! "%#� (! (��� ��'5%��� +��� 5%��� #����� �" �� ��$%� ����� 5���3 %"��� %��3 % 5%! �" �4#�� ��'����� ��� "��� ��� �"����� �" ��� #��!0 �� #��%���' )��)���! ��'��� +�������8����� �%$� ���' ��� #�����%�! �%5 �� ��"��#� ��#%��! �$��� ����� %� ��5�� 5%� %���5� �� 8��0 +�#����� %� ���5��3 A>>?F �%��%3 A>>?01�����G�����!3 %�� #����#��$� %#���� )��(���� ��%�� ��� )��(��� ��%�
�4#�� ��' ���9#�����(����� �� % #����#��$� (���8� �� ���9���$�%�1 �����#��$�%#���� )��(���� �""�� �� ��'%� �� ��5 #����! �� �"8#��� �� �� �� �$���)�!��#%� �� �����������%� ��%�� �� �4#�� � ������1 ���� �" ����� �""����#��
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A=,
��������� ������ �����
��������� ������ ����� �� ������ ��������� �� ������ ���������
��������� ���� ����� ��������� ���� �� �������� ���� �����
�� ������ ��������� �� ������
�������� �� �������� ���� � ���� �
�������� �� ��� �������� ���� � ����
�� ��� �� �%�������2� %� &��'�%$�2� ��%���8#%���� �" �� �
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 4
���� "��� ��� (��)�!��#%� 5��� �����"1 �� 5��� %�5%!� (� ���� �"8#��� ���4#�� � ����� "��� %� �#�%� �� ����� '��(%� #������ ��%� "��� % "%����2�)�� +�%� ���3 ,--B3 ,--C01��� ��4� #���� ��� �� (� �����$� �� 5������ ��� �����! #%� �4)�%�� %��
)%������ %� ���#���� "�� #����#��$� %#���� )��(����3 %� ����� ��)� 3 ��5������ % "%���! �" #�����! ���%�� �������� �� ��� � 1 �"��� ���� ��%�?> !�%�� �" ����##���"�� �""���� �� (��� ��� �4)�%�%���! �����! "�� %�� #����#9��$� %#���� )��(���� %� �����)�� ����'��"�� #����G��� �" ����� �""����3 � 5���%�'�� �����'�! ��%� "������ �""���� �� (��� % ���'�� '����%� �����! %��#������)�� �#��$�1
���������������
����� %#��%��! ��%��� ��� �%�* �" (��� ��' ��(��������1 �� ������" #�%���8� 5�%� �� #%��� )�(��# '�� � ���� �4#����$� %� ��#����$� )�(��# '�� � %� �% � �% �#%��! �""����� )�� �#����� "�� ��� �5� ��(#�%����1 ��� 6�4#����$�)�(��# '�� 2 �� ���� �1 ����3 ����� �4)�#�� '���)� �� ��! �� *��) �������:� %� ��%�� %� )����(��3 �� ��! �� '�� ,>> )��#��� )%���#�)%���� ���#� 6�$����� ���9)%���#�)%�� #%� ���%��! �%*� %�� �" ��� (���8�� (���'�� %(��� (!��� %#���� �" D������E "�� ������" 2 +�����3 ,-./@ =,01 �� ��� 8�� 3 '���)�����' % #�����9)��� ������#� 5�� �%$� "��� 5%!� �� �� �#� �$��9%))��)��%���� "��G�����! ��! �� ����� ���(���3 %� ����� )�� �#�� 3 �����'�#��%� %� ��"��#� (��� %�! ����� �)�#�"!��' �4%#��! 5�� #%� ��� ���������#� +����� �� %�13 A>>A01�����2� ��#����$� '���)�3 �� #����%��3 5��� ��! �� ��#��%�� ���(���1 ���
���� ���(��� ����� %�� �� %� ��#����$� '���)3 ��� ���� �� �$� �%�� �����5��� (� 5�� 5��� ��%�� ��� #���� �" )��$� ��' % '�� �� %�� (���8#�%����1�� ���� ������'3 ��#��%���' ��� ���(�� �" )%���#�)%��� "��G�����! (���'� % �9����%� ������#�� ��%� #��� (� �%5� �� �� )��$� � % (���8� ��%� 5��� (�;�����! ��;�!� (! %��1 �� �� (�#%��� �" ��� % �����%� ������#�� %$%��%(�� ��% �%�'�� '���) %� ��� ���9��(��%#�%(����! #�%�%#�������# �" )�(��# '�� ���%� &%�5��� %� ���$�� +,--?@ =/0 #��#�� � ��%� 5��� 6% '�� �%� )���;�������� �" ��))�!3 '���) ��:� �%� % ������ � �""�#� �� ��� )��(%(����! ��%��� 5��� (� )��$� � 21 �� �4%�)��3 ��� ��$�� �" ������#�� )��$� � �� ��))���)�(��# �% �� �� '��%��� 5��� % �%�'�� )�)��%���� #%� (� #%��� �)�� ��%� "�� %��%�� ���1 ����� %��� )�� �#�� ��%� (%�'%����' %� ���%��'�# �����%#����� 5���(� ���� ������� �� %� ��#����$� '���) ��%� �� %� �4#����$� ���1 �� %�� �" ��� �""����#�� )�� �#�� (! ����� �%$� (��� ����� (�� �%(��%9
���! �4)�������� )��$� � #��%� �$� ��#� ��%� #�����9)��� ������#�� %� )�(��# '�� � %�� ��� ���! ��������#%��! �""����� �!)�� �" '�� � (�� (��%$����� ����%����� ���%�� �� )��$����� �" ��� �� ��� ����� �!)� �" '�� �� ��(9��%���%��! �""����� +������ �� %�13 ,--=01 �� % )�(��# '�� ������'3 ���9
A=A ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 5
#��)��%��$� %#����� (! ��� �� �$� �%� � ��� �%*� % �%�%��# �""����#� "��������1�� 8�����! ��)�%�� 3 )�(��# '�� � �4)��������3 ��� �!)�#%� )%����� �� "��
��(;�#�� �� %$��%'� �� #�����(��� %(��� /> )��#��� �" ��� �)���%� ��$�� ����� 8��� ���� %� ���� "����5 % )�����' �#%! )%����� �5�5%� ��5%� (�� ��$�� ��%#���' ��� �!������# %�� �G����(���� �� ��� �%�� ���� �1 ��#�����9)���9������#� )��(����3 ��5�$��3 ��� �!)�#%� )%����� �� ;��� ����))�����1 �� % #�����9)���9������#� �4)�������3 ��� )�����2� %''�����$�5��� �%5%�� #%� '����%�� $��! ��'� #���� "�� �$��!��� ����1 �� ��� �����%����� �3 ��(;�#�� � ��#� ����� ��%� %�� %� ���� )���� �)5%� ��5%� ��� �!������# %�� �G����(���� "��� (���51�� % ����� �� �""����#�� %���' #����#��$� %#���� )��(���� �� ��'%� ��
5������ #�����)���� �� ��(��%#��$� �� ���3 �%�! ����� #�%�%#�������#�%""�#� ��� �!)� �" )��(���� ��%� )��)�� "%#� �� ��� 8�� 1 �� ��'%� ��#�����9)��� ������#��3 "�� �4%�)��3 �#��%'�� �� %�1 +,--=0 � ����"! 5��������� )�� �#�� �� (� %))��)��%�� %�� ��(��� ��*� 8�� �� ��%����%�! ��*� �����1��#� %����(���� %""�#� ��� #���� �" ��%����' %(��� ��� !��� �" % ������#�1�����%��!3 5������ ����� �� ����%'� �� ��� �!���� %""�#�� ��� )�� �#�%(����!�" ������#� ���� %$%��%(����!1 ���� #�� �#���' 8�� ����%�#�3 ����� %����(�����%$� �����' ��)%#�� �� ��� ��*������ �" ��##���"�� #����#��$� %#���� %� ���"��� ��%� #����#��$� %#���� �%*�� +��� ����G����3 ,--AF �%�'3 ,--AF �#��%'��3,--=F �%�3 ,--C01 �����% �" ��!��' �� � ����"! ��� �!��% �" �)�#�8# "%#������%� %�� )������%��! ��)���%�� �� ��� #����4� �" %�! 5���9 ���'�� 8�� 5��*3��5�$��3 � 5��� ��#��� �5� %(���%#� "���� �" ��)��������' ���� �" �������)���%�� �""����#�� 7 ��� �!)� �" )�� �#���� %� %))��)��%���� "��#�������%� #�%�%#����:� % )%���#��%� )��(���1 �� % �%��� ��#����3 � 5��� "�#�� �� ��5"������ %����(���� �" % #�����9)��� ������#� �%! %""�#� ��� "�%��(����! �" �$���� �!)�� �" )��)���! ��'����1
���������� ���������
�� �� 5��� �� ������ ��%� ��� )�� �#���� "��#����� "�� )�� �#��' )��$%��'�� � �%*� �� �%�! ��%)�� %� "����1 ��� �%�� �� ���� �" )�(��# '�� �%� #�����9)��� ������#��1 ��� ���� "��G�����! %����� )�� �#���� "��#9���� �� ����%�1 �� % ����%� )�(��# '�� � '%��3 ����� %�� � ����#%� )�%!��� 5��%�� �%#� %���'�� %� �� �5����3 �1 �%#� )�%!��3 !"���� ���� �#� � (��5���*��)��' ��� �� �5���� �� #�����(����' ���� )%�� �" ��� �� �5���� ��� ����� )�� �#���� �" % )�(��# '�� 3 #1 � )�� �#���� "��#���� ��%� ������������ ���%� %����� �" ��� )�(��# '�� 3 �#3 ��@
�# � ������ �,��� ��� ����%� )�(��# '�� '%��3 � ��'��8�� ��� �%�'��%� )�� �#���� �4����9%���! #��%�� (! #�����(����� �� ��� )�(��# '�� +��%%# %� �%�*��3 ,-CC01
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A=?
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 6
�" � �� >1A/3 "�� �4%�)��3 �%#� )����� 5�� #�����(���� I,1>> '����%��� %)�(��# '�� �" I>1A/ "�� �$��!��� �� ��� '%��1 �" "��� )��)�� #�����(���I,1>> �%#�3 ��� ���%� ������ ;��� �G�%�� ��� ���%� #���1 �� ���� ����%�#�3 ���������� ���(�� �" �� �$� �%�� #�����(����' I,1>>3 5���� (���8�� �4#�� #����3 �� $3 5��� (� 8$� +��� �����#� %� �))�������� D,--.E "�� % #��%�%�%�!��� �" 5��� ���$���%� #�����(������ �� (��� "�� ��� '���)01��� )�� �#���� "��#���� ��%� ���%��� �� �$� �%� %#����� �� '���) ���#����
�%! �%*� %�! �" % 5� � �$�����! �" "���� %� ���5� 5����� % ����� ���� �" ���)�(��#%���� �" �����2� (��* (! �����#� %� �))�������� +,-B>03 �#������'+,-B?0 %� �))�������� �� %�1 +,-B/01 ��� !��� "��#����� "�� #�����9)���������#�� �%$� (��� ��)������� ���#� ��� �����%� %���#�� �" �#��� �� ��+,-/=0 %� % G�% �%��# "��#����1 ��� �%�! 6#�����(������23 �%���� ��%� ���"�53 �� ��� )��(��� �� �$��#��� �� % #�����9)��� ������#� �����%1 �����5� �� �'��� A3 &%�5��� %� ���$�� +,--?0 )��$� � % �!������� �" ����5��* %� "�#�� �� ��$��%� ����� ���9����%� )�� �#���� "��#����� +��#�� ��''����%� ���� 9�� �� "��#����� +?#03 #��#%$� +?�0 %� #��$�4 +?"00 ��%� %��#�%�%#�������# �" �""����� �!)�� �" )�� �#���� "��#�����1&%�5��� %� ���$�� %�%�!:� % $%����! �" ��������#%��! ��#��%���'3 ���9
����%� )�� �#���� "��#����� ���%���' �� �$� �%� #�����(������ %� ��� ���%�(���8�� )�� �#� %� �����'���� (��5��� )�� �#���� "��#����� ��%� %��#��#%$� %� ����� ��%� %�� #��$�4 + �#����%���' %� %##����%���' �� �����5�� �01 �� ��� #��#%$� #%��3 5���� �$��! #�����(����� ��#��%��� ��� ���%�(���8�� ��%� % '���) ��#��$��3 �%�'��%� ������� �#��%�� %� ���� %� ������ �$� �%�� #�����(���1,���� #�����(������ %�� �% � ��G�����%��!3 ��� �����%�#�����(������ �%$� "%� ���� ��)%#� ��%� �%��� #�����(������1 ���� % #��$�4)�� �#���� "��#����3 �����%� #�����(������ �%*� ��%�� ��#������� %� �%���#�����(������ !��� )��'�����$��! '��%��� �%�'��%� (���8��1 ���$�4 )��9 �#���� "��#����� 6%�� #�%�%#����:� (! ������ � ���������������@ �%#� #�����9(����� �%*�� ��� ��4� ��� ���� 5����5���� %� 3 ����3 ���� ��*��!2 +&%�5���%� ���$��3 ,--?@ .?01������'� 5���� �%�� %#����� %�� ��� � �� �� �� �� '%�� % )�����$� ���)����
��$��$� #��$�4 "��#�����1A ����� ��������#%� )�� �#����� #��#�����' �����##��� �" #����#��$� %#���� �)�� �������$��! �� ��� )%���#��%� ��%)� �"
A== ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
,1 ��� �4%�)�� ���! ��� �� �������%�� ��#� % )�� �#���� "��#���� �� #%����' %(��� % )������ �� %
���'�(����� 5���� % #��! % �������%���� �� �������$� �� #���:�� ��))��� +&%�5��� %� ���$��3
,--?@ .A01 ��� 8��� #%�� (���'� ��� )������ �� ��� %�������� �" #��! �"8#�%�� %� )��� �� �� ���
���� �" ����'� �� (� ��)%��� +�%����' ��� )��(%(����! �" ��)%�� "��� :��� �� )���%)� 1= ��
��'���01 ��� ��#�� #%�� ��#��%��� ��� )��(%(����! �" ��)%�� ����� "������3 (�� ��� %� ��#� %� ���
8��� #%��1 �%��� #%��� #������� �� ��#��%�� ��� )��(%(����! (�� 5��� % ��%���� %� ��%����
��#������1
A1 � ����*� ��$��$��' ���! % "�5 5��*��� �� ����*��! �� )�� �#� ��� ��$�� �" (���8�� !��� � (!
% ����*� ��$��$��' % $��! �%�'� )��)������ �" ��� 5��*��� �" % 8�� �� �� %� �� ����!1
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 7
��� )�� �#���� "��#����3 �� ������'�����! �" 5�%���3 �� ��� ��G���#� ��5��#� �� �$� �%�� #�����(��� %� �� ��� ��"���%���� '����%�� (! �%#�%#����1 ����3 ���! �)�� �� ��� �!)� �" )�� �#���� "��#���� �� )�� �#� (��%9$��� %� ���#���� %� 5��� %� ����� $%��%(���1 �� )�� �#� 5��� ����� �!)�� �"'�� � 5��� (� )�� �#� 3 ��� ��� � �� %�%�!:� ��5 % #��8'��%���� �" $%��9%(��� �)��%��� ��'����� 7 �� ��5 ��� �""�#� �" ��� ��� �" $%��%(��� �)�� ��)�� ����� $%��%(���1
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A=/
�� ��� �� ����%� �!)�� �" ��� �#���� ��#����3 +%0 ����%�3 +(0 ���) ��#����3
+#0 ����%� ���� �� ��3 + 0 J�% �%��#3 +�0 ���#%$� %� +" 0 ���$�41
������% &� �8� "��� &%�5��� %� ���$�� +,--?@ /-01
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 8
���)9��$�� "��#����� +?(0 �%$� %��� (��� �" #���� ��%(�� �������� �� �#���%���" #����#��$� %#����? %� �������%�� ��5 % ��(��� �""����#� �� ��� )��9 �#���� "��#���� �" % #����#��$� '�� #%� �%*� %� ������� �""����#� ��(��%$��� %� ���#����1 �� % ���)9��$�� )�� �#���� "��#����3 %#����� (! �)�� $ )%���#�)%��� �%*� �� �""����#� �� ��� ���#���� �(�%��� (�� %#�����(! $ �� ���� )%���#�)%��� ��#����������! ���"� ��� (���8� �)5%� 1= ��������%� �� +,-B.0 5%� %���' ��� 8��� �� %�'�� ��%� 5��� ��� ��%)� �" ���)�� �#���� "��#���� "�� % )�(��# '�� 5%� % ���) "��#����3 ���$��' ��#�%� �����%� #��� (� "%#����%�� ���#� �� '�� 5��� (� )��$� � �" )%���#�)%��� � ��� '%�� ��"8#���� ��)��� �� �G�%� �� �4#�� ��� )��$����� )���� +$01 H������� (���8� �� %#��%��! )�� �#� 3 �� �� ��)����(�� �� 6"��� �� �2 �� ��� #�����(�9���� �" ������1 �� ����� ������'�3 �� �$� �%�� �%! %����� ��%� ����� )%���#�)%9���� �� #����#%� �� ��� )��$����� �" ��� '�� 1 ���� �!)� �" )�� �#���� "��#����#��%��� %� 6%����%�#� )��(���2 �%���� ��%� % ����#� ��#�%� �����%1 �� �����5�� )��#��$� ����� #�����(����� %� #����#%�3 ��� #�����(����' �� �� ���'�� ������G�� %�� �G����(����1�� % ������ �" )�(��# '�� �4)��������3 ���� ��(���3 ��(�� �%5�� %�
#����%'��� ��� $%����� �����������%� %��%�'������ �� #��%�� % ��#���� )��$�9���� )���� �� % ���) ��$�� "��#����1 ��� �" ����� �4)�������� �% ��$�� )%���9#�)%��� 5�� 5��� '�$�� % )��������! ���� "�� I/1>> %� ��� (�'�����' �" ����4)�������1 ��(;�#�� 5��� ��� ��%� �" % �����%� #�����(����' ��� +�� $0 7������ ����� �� 8$� 7 #�����(��� ����� )��������! ����3 %�� ��(;�#�� 5��� ��#��$� I,>1>> ��#�� ��' ����� 5�� �% ��� #�����(��� 1 ���� ���� ��%� �����G���� ���(�� �" #�����(������3 �� '�� 5��� (� )��$� � 1 �� % �������" (%������ �4)��������3 ��(;�#�� 5��� ��� %���5� �� #������#%�� %� 5��� ��� ���! ��� ��:� �" ��� �����%� #�����(����' ��� ��� � �� �(�%����� )�(��# '�� 1 ��� ��$�� �" #��)��%���� �� ����� ���9���� '%��� 5������#������#%���� �� ��#� ��'��� ��%� ��� :��� ��$�� )�� �#�� 1 ��� )�(��#'�� 5%� )��$� � �� ��$�� ��� �" ��� �" ��� �4)�������� 5���� ��� �����%�#�����(����' ��� �G�%�� ����� +/> )��#��� �" ��� �� �$� �%�� #�����(��� 0 %� �� "��� ��� �" ��� �" ��� �4)�������� 5��� % �����%� #�����(����' ��� �" 8$�+.= )��#��� �" ��� �� �$� �%�� #�����(��� 0 +$%� � <�%'� �� %�13 ,-C?01
A=. ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
?1 ���)9��$�� "��#����� %��3 ��5�$��3 ��� ����#��! ��#�%� �����%� 5��� ����� �� #��)����
��"���%���� %(��� ��� �4%#� ��%)� �" ��� "��#����1 ���� �� �$� �%�� )��#��$� �������$�� %� #��9
��#%� �� ��� %#���$����� �" % #����#��$� '�� 3 ��� '%�� (�#���� % #��� ��%���� '%�� �%���� ��%�
% ��#�%� �����%1
=1 ���) "��#����� #�%�%#����:� "%#������� ��#� %� (�� '��3 ������� %� ��% � ��%� �%$� ������
$%��� �" ��� #��)���� 1 ���� �#���%�� �%$� %�'�� ��%� �%�! )�(��# '�� � %�� #�%�%#����:�
(! )��$����� )����� +�%!��� %� �%� 3 ,-CAF �%�)���3 ,-CBF �%!���3 ,-CB01
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 9
���������� ���������
�� "���%� %�%�!��� �" #����#��$� %#����3 ���� %�������� �%� (��� )%� �� %���#%9���� "��#����� ���#� �� �� "��G�����! %����� �� (� %$%��%(�� �� %�� �� % '���)5������ �� ��� ���! �%$� #�����(��� 1 �� %�! �""��� �� �� ����%� �����)���!)�� �" #����#��$� %#���� )��(���� �� �� %��� ��)���%�� �� ��#�� � %�%�!����" ��� "��#���� ��%� %���'�� �� �$� �%�� % ��%�� �" ��� ���%� (���8�� �� ������%� #����1 ����3 ��� ������! �� %� �� �$� �%� �� ��� ������ �" ��� �)��%�����" % )�� �#���� "��#����3 �3 %� 5��� %� %� %���#%���� "��#����3 �1
&� � &� ���� ��� � � � ������� �A�
5���� &� �� ��� ������! �" ��� ��� )�����3 � �� ��� �� �$� �%� �� �5���� ��%����� %� �� �� ��� %����� #�����(��� 1��� %���#%���� "��#���� #%� �����%��! ��)������ ��� 6�%���%�2 %���#%���� �� %
(%�� '%�� 5������ )��)���! ��'���1 ��3 �� �4)�%�� (��%$��� �� 8�� ������'�3��� ��� � �� �� ����%� ��5 )��)���! ��'��� %� ����� %���#%���� ����� %""�#���� �����(����� �" (���8�� %� #���� �� )%���#�)%���1�� % ���9 �$���(�� '�� 3 �%#� )����� 5��� ��#��$� �#1 �� ���$���%�
)�(��# '�� �3 ��#� %� )�%#� %� ��%(����!3 �%#� �� �$� �%� (���8�� �� % �����%��%���� 5������ ��(��%#���� "��� ��� �4�����#� �" ����� ��%��� �" %""%���1 �� %#�����9)��� ������#� '%��3 � #%� (� �)��%����%��:� %� ������ �� %� % )��9)������%�� ��%�� �" ��� ���%� (%�� �� ��� �%��� �" #�����(����� ��$���1 � �����" %���#%���� "��#����� %�� %#��%��! "��� �� 8�� ������'� ��#�� ��' %���#%9���� %##�� ��' �� +,0 ��� $%��� �" %����� ��� +��� "��#���� ��%� ����� ��� 0F+A0 ��������! �" #�%���F %� +?0 �)%��%� �� ���)��%� "�����%1 �%� ��� +,--C0�������� ��%� �� ���!��' %''��'%���� 6��#�����'���2 $%�! �� ��� �'��� ��5��#� ���! %�� ��))����$� �" #����#��$� %#����1����#%���� "�����%� #%� %��� �%*� �%#� )����� �� % '���)3 �� % ���'�%��
�����%� #�����(����' '���)3 "��� ��%� ����� #�����(����� �� #����#%� +$%� �<�%'� �� %�13 ,-C?01 �! %'�����' ��%� �%#� )����� 5��� #�����(��� % ��� )��9)������ �" 5�%� �� (����$� �� (� ��� ���%� #��� �" �(�%����' % '�� 3 ����� �$� �%�� �� ��#� % �����%� #�����(����' ��� "%#� % #���#� (��5��� ��� #��9���(����' %� ��#��$��' ������' �� #�����(����' %� ��#��$��' ��� (���8�+%������' ������ �� ��� �����%� #�����(����' ��� %��� #�����(���01 ���'%�� �%� (��� ��%��"���� "��� % ��#�%� �����% ���� %� %����%�#� '%��1�� �4%�)��3 #������#%���� ��%(�� )%���#�)%��� �� ��� ���9����
)��$�����9)���� )�(��# '�� '%��3 ��#��(� ���� "���! �%�����3 �� %���$� %�%� %���#%���� "�����% +$%� � <�%'� �� %�13 ,-C?01 �� %�� ,A #������#%�����4)��������3 ��(;�#�� ��� ��� �))�������! "�� ��#������ �� �#� � �4%#��!5�� 5��� �� 5��� ��� (� �4)�#�� �� #�����(��� �� ��� )�(��# '�� 1���� '���)� ��� ��������� %� ������ ����� �� ���)�� $����������'1�� ��� #%��3 ���! ��#���%'� ����� ��(;�#��3 5�� �% % ��'��� ��� "�� ���
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A=B
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 10
% �����%� I/1>> %���#�%�� 5��� ���9#�����(�����3 �� � ����"! �������$��1 ��,> �" ����� ,A �4)��������3 ��� ��#������ �� �� % �#����� ���'�%���' ����)���%� ���(�� �" )%���#�)%��� �� (� #�����(�����1 �� %�� ,> #%���3 ����� ���'�%�� � #�����(��� �$�� ����'� ����� �#����� 5%� %���!����1 ����� ����� �5� �4)��������3 ��� ��#������ �� �� ��� � ����8#%���� �" %'���) �" #�����(����� �%�'�� ��%� ��#���%�!1 ��� %������ %����(��� ��� ��'���$�� �" ��##��� �� ����� #������#%���� �4)�������� +%� #����%��� ���� ��%�� ��$��� �� ����� (%�� �" �4)�������� ��#��(� �%�����0 �� ��� ������" #����#%����� ��%� )%���#�)%��� '%��� 5��� % �����%� #�����(����' ���5%� %#��%��! ���'�%�� �����'� ����� ��#������ )���� 1 ���� ��� %���#%����"�����% �% � % ��(��%���%� �""����#� �� ��� ���#��� %#���$� 1&%�*� %� ������ +,--C0 �4%���� %�����%��$� ��(%�� ����� �� ��� )��$�����
�" % ���)9��$�� )�(��# '�� 1 ���! 8� ��%� #�����(������ �� ��� )��$����� �"��� '�� %�� ��'��8#%���! ��'��� �� �� % 6�����:%���� ��(%��2 ���� ��%� �� ���5� ����� ����� �4%���� 1 H���' ���� ����3 #�����(������ ��%� %�� �% � %(�$������ ��#���%�! �� ���� ��� )��$����� )���� �" ��� )�(��# '�� %�� �$��� ��)��$� � ���� �" % �����%� )�(��# '�� (�� ��� ��%� �%� % #��������� )�� �#9���� "��#����1 �" ��� ���'��%� '�� 5��� %� ��"�%����#����3 "�� �4%�)��3 ���% �����%� "�� � #��� (� ��� �� )�%�� ����� %���� ��� ��"�%����#����1 ������ ������'3 5�%� ��� #�����(���� �� ��� )��$����� �" ��� ���)9��$�� ��"�%����#9���� #%� (� %���#%�� �� ��� #��������� 6��$��������%�2 )�(��# '�� 1 �� ������4)��������3 &%�*� %� ������ +,--C0 8� ��%� #�����(������ 5��� ��'��89#%���! ��'��� �� ����� �4)�������� 5��� % �����:%���� ��(%�� ���� ��%� ������� �4)�������� 5���� �� ��(%�� 5%� �% � "�� �$��9#�����(������ ��5���� ��� ��(%�� 5%� ��9 �����(��� �� #�����(����� �� % )��)������%� (%���1H���' ��� �%���� �5� %���#%���� "��#�����3 #�����(������ 5��� $��! #���� ����� �8#���� %�� �G����(���� "�� ��� '%��1
���������� ��������� �� ����� �������� �� ����
��� *�! %�'����� (���' �% � �� ���� %���#�� �� ��%� %����(���� �" ��� '�� �)�� �#� %� %���#%�� 3 %� 5��� %� ��� ����� ��� "�� ����� )�� �#���� %� %���#%����3 %""�#� ��� �$���� ��#����$�� ��%� )%���#�)%��� "%#�1 ��� 8��� %����9(��� ��%� �#���%�� ����� �4%���� �� 5������ �4#�� ��' (���8#�%���� ��G�������'� #���� �� ���! ��5 #����1 �" �4#������ �� #����!3 )������%� (���8#�%���� "%#�% #����#��$� %#���� )��(���1 ��#�� 3 ��� ��� � �� �������� 5������ #��9���)���� �� ��(��%#��$� �� ���1 �������%� (���8#�%���� 5���� #�����)������ ��(��%#��$� "%#� % #�����9)��� ������#� �!)� �" #����#��$� %#���� )��(���1������ �����#����� %�� ��� � �� '�� "��� ��������#%� ��$��%'� �� ��5 �$����)��)���!9��'��� ��'���� %�� ��*��! �� )��"��� %� (� ��� +�''%�5%� %� ��)���3 ,---01
A=C ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 11
��$��%� #��"������3 (��� �� ����� ���%�� �� ��� #��� �8������� �" % )�(��#'�� %� % #�����9)��� ������#�3 �%$� �� �� ����� ����%� ��'� ��%#% ���# %� )���#! �(%���1 ��� ���� 6#�����9)��)���! ������#�23 "���4%�)��3 �� "��G�����! ��� �� ��#��(� ��� �!)� �" �#�����# '�� 5�����'� �4#������ #���� %� 5���� ��� )�����2� #�����)���� ��(��%#�� "������ ���%� 7 �� % 6#�����9)��� ������#�21 ��#�'��:��' % #�%�� �" '�� � ��%���%�� ����� �5� %����(���� ��%(��� �#���%�� �� � ����"! #��� ��������#%�)��(����1 H���' �������� �� ��� ���� ��� �� ��"�� �� % ���� � ���� ����"��#����� ��)������� ��%� '�� � ��%���' ����� %����(���� ��� �$��!5���� �� (� )��9 �#� %� %���#%�� �����'� ��� �%�� )��)���! ��'���1������9)��� ������#�� �%! (� �5�� (! �%����%�3 ��'���%� �� ��#%�
'�$��������3 (! #�����%� '���)� �� (! )��$%�� �� �$� �%�� �� #��)��%�����1���� ���! %�� �5�� (! �� ��� �� )%�% �4�#%��! (! 6�$��!���23 ���! %�� ��� %� �)�� %##��� ������#�� (! 5����$�� #%� '%�� %##���1 ��� #��"�����(��5��� #����� )��)���! %� �)�� %##��� �� �%�)%��1�%#� �" ��� (��% �!)�� �" )��)���! ��'���� �%� �""����� ���� �" % $%�9
�%'�� %� ��% $%��%'�� (�� %� ����� �%! ���! �)�� �����%� �)��%����%������ ��'%� ��' %##��� %� ��� �" % ������#� +���! �� %�13 ,-->01 �4%�)����4��� �" (��� ��##���"�� %� ����##���"�� �""���� �� '�$��� %� �%�%'�#�����9)��� ������#�� (! '�$��������3 #�����%� '���)�3 #��)��%��$��3$�����%�! %���#�%����� %� )��$%�� �� �$� �%�� �� 8��� +������! �� %�13,--AF ���'�3 ,--=F ���'� %� �%��%(�3 ,--.01 ����3 #�����9)��� ������#��%�� ��� %����%��#%��! %���#�%�� 5��� #�����9)��)���! ��'���� 7 �� ������� ����� ���������� ���� � �������� ������'� )��)���! ��'�� �� %� ��"��#�%(�� %�������! �� �� ���%*� )%���#��%�
%#����� �� % �)�#�8# ��%�� +�������3 ,-.C01/ ���)���! ��'��� �8��%#����� ��%� �� �$� �%�� #%� �%*� �� ���%���� �� ����� �� �$� �%�� ��'%� ��'���� 6����'21 �" ��� �� �$� �%� �%� % ��'��3 ������� ���� �%� % #��������%�� ��! �� �(���$� ��%� ��'��1 �#��%'�� %� ������ +,--A0 � ����"! 8$� )��)���!��'��� ��%� %�� ���� ����$%�� "�� ��� ��� �" #�����9)��� ������#��3 ��#�� ��'%##���3 5��� �%5%�3 �%�%'�����3 �4#������ %� %����%����1 ����� %�� �8�� %� "����5�1
������@ ��� ��'�� �� ����� % �8�� )�!��#%� %��% %� ��;�! ���9��(��%#��$�(���8�� +�1'1 ��*�3 #%���3 ��� �� ��� ���01
(���������@ ��� ��'�� �� �(�%�� ������#� ����� �� )�� �#�� �" % ������#��!���� +�1'1 #%�#� 8��3 �$��� 5%���01
)���������@ ��� ��'�� �� ��'��%�� ������%� ��� )%������ %� ��%��"��� ���������#� (! �%*��' ��)��$������1
���������@ ��� ��'�� �� �������� 5�� 5��� �%$� %� %##��� ��'��3 %� ��5 ��%���'�� �%! (� ��%��"���� 1
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A=-
/1 ���� ��#���� �%5� �� ������ %� �#��%'�� +,--.01
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 12
����������@ ��� ��'�� �� ���� �� ��%�� �4#������3 �%�%'����� �� 5��� �%5%���'���1
�� ��#� �" ��� �#�����#� �����%����3 )��$%�� )��)���! �� �8�� %� �G��$%������ ��� ��'�� �" %����%����1 ���)���!9��'��� �!����� ��%� � ��� #���%�� �����'�� �" %����%���� %�� "��G�����! #���� ��� �� (� ��� �8�� 1 ������3 ���!%�� )������ �� ��% �� ���"8#���#! ���#� )��)���!9��'��� ��� ��� #%������% � ����� �������� �� %� ��)��$� ������#� �!���� "�� ����� '�� � ������! ��� #%� ������� 5�� �%� % ���� �"8#���� ��� �" % ������#� �!����)��#�%�� ��%� �!���� �� 5���� �� �� )%�� +������:3 ,-.B01 ���)���!9��'����!����� ��%� ��#�� � ��� ��'�� �� %����%���� %�� �� (� ���� �"8#���� (�#%����� �� %����� ��%� ��'��� �� ����� ��� 5��� (� ��%��"���� �� ����� 5�� 5��� %���9#%�� ���� �� ����� ��'���� $%��� ���1 �%���� %� ������! +,-->0 #�%����'����� #������! ��� $��5 %� ���5 ��%� ��#� ���� ��"���%���� ���� (�*��5� %(��� ��� �)�#�8# $%���� �" % �%�'� ���(�� �" )%�%������ (�"���;� '������ #%� (� �% � #��#�����' ��� �"8#���#! �" % )%���#��%� �!)� �")��)���! ��'��1�����% �" "�#����' �� ���! ��� ��'��3 �� �� "%� ���� ���"�� �� �8�� 8$�
#�%���� �" )��)���!9��'��� ��� ��� %� ���5� �� �%(�� ,1 �� ���� $��53 �� �$�9 �%�� �� #����#��$����� �%! ��� 5���9 �8�� )��)���! ��'��� ��%� ��#�� � �� � ��� ��#�� � %�� 8$� �" ��� ��'��� �8�� �%�����1 ���� %))��%#� ��)%�%������ G������� �" 5������ % )%���#��%� ��'�� �� 5��� �8�� "��� ��� G��������" ��� �""�#� �" �%$��' % )%���#��%� ��� �" ��'���1 6�������:� ����%���2 ��#�� ����� ��#��%����%� ����� �" �%����%� )%�*� 5�� )��#�%�� %� �)��%����%� ��'���� ����� %� ��;�! ��� �%���%� (�%��! �" ��� )%�* (�� � ��� �%$� % ��'�� ���%�$��� "����� )�� �#��1����� 5�� �%$� (��� ����! %� 5��� �%5%� ���9��'�� ����� %�� 6%������:�
�����21 ��� )�����#� �� %(���#� �" #�����%���� �)�� ��� �����'3 ��#�����'!��� 3 )��)��� �" ��� %� G�%����! �" ������#� ����� �%�$���� %�� �������� (! �)��%����%� ����� �$��� (! ����� ��� ��' ��� #����#��$�9#���#� ��'��� +��%�������!0 �" �%�%'����� %� �4#������1 ��� �)��%����%� ��'��� �" ����! %� ��� �%! (� 8���! �$� � ���� G���� �)�#�8# 6������ ��#���2 +���#�3 ,--/0 ��%�$%�! (! ��%���3 (! ���3 (! ��#�����'! %� (! �)%#�1 ������ ��#��� �%! �$��9�%) 5��� ��� ��� �" ����� �5�� ��� ��'�� �� �%�$��� "����� "��� �����3 %��������� �" ����� �5�� ��� ��'�� �� ��� ���(�� �� ����� ����� %� ��� ����� �%! (���#%�� �� �%� �5�� (! ����� ������ +���#� �� %�13 ,--?01 �)��%����%� ������%! %���5 %������:� ����� �� ��%��"�� %##��� %� 5��� �%5%� ��'��� ���������)��%���! �����'� % ����%� %'������� �� )���%�����! 5��� ����� ��'���%�� %���'�� �� ��� �� ������ +��� � %��%* D,-B-E "�� % ��#��)���� �" �����'��� �" %������:� ����� �" ��� ��%�*%� �%���� %� ������' 8�������016��%��%���2 )������ ��� �)��%����%� ��'��� �" %##��� %� 5��� �%5%� )��� %
#����#��$�9#���#� ��'�� �" �%�%'��' % ������#� ��%� ��#�� �� �#������ #��9#�����' ��� #������#���� %� �%�����%�#� �" "%#������� %� ��� %�������! ��
A/> ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 13
�$��� ������ �� 5��� �%5%� ��'���1 ��� ��� 8����� �" �%�(� 5�)3 �� �%3"�� �4%�)��3 %���%��! ��'��%�� ��� )���������' �" ���� �� %� �� %$�� �����9"����#� (�� � ��� �%$� ��� ��'�� �� �������� 5�� �%! 8�� %���' ���#�%�� +�%!#�%� ����3 ,-C>01 %����� �� �%�'�9�#%�� '�$�������9�5�� ����'%���� �!����� "��G�����! �$��� ���%���� �#����� "�� %���#%���' 5%����� % (�%�#� #%�%� +���$%*��� %� ������3 A>>A01 ��#%� '���)� 5�� �(�%��������' ��'��� %���'�� (! % '�$������� %'��#! "��G�����! �%$� ��'��� %�#�%��%��� +�(���3 ,---0 %� � 8������� %���'�� ��%��"��%(�� G����� (! %'�$������� %'��#! +��� �!���K �����3 A>>?016���)�������2 ��� ��� �%�� ��'��� %� #�%��%��� 5��� ��� % ����� �" ���
��'�� �� �������� 5�� �%! %##��� %� �%�$��� "��� % ������#�1 &��� �"��� )��)���! �!����� ��%� %�� #%��� 6#�����9)��)���!2 ��'���� ��$��$�)%���#�)%��� 5�� %�� )��)������� %� �%$� "��� �" ��� )��$�����! ��#��(� ��'��� (�� � ��� )������ ��� ��'�� �� ���� ����� �%�%'����� %� �4#��������'��� �$�� ����'� ���! ���� "��G�����! �%$� ��� ��'�� �� (�G��%�� �� �����(��� �" ����� "%���! +��� ���*��3 ,-C-F ������! �� %�13 ,--AF �#�����%� ���5��3 A>>?F �%��%3 A>>?01��)���#%� ��� ��� �%$� "��� ��%� ���� )��)������� �%$� ��"8#���� ��'���
�� �%*� �#������ ��%� )������ ���'9���� ��$������� %� �%�$�����' "���% ������#�1 ��%#� %� �%:��� +,--?0 #�� �#�� ���$�!� �� �%�%3 <��!%%� �5%� % �� %�#���%�� �" �� �'����� �%� 9��'�� �!����� 5��� % #�����%����� %'��#�����%� )�� �#��$��!1 ���! "��� ��%� �%$��' ��� ��'��� �" % )��9)������ %� #����%��� �� %� �5��� �� ����� ������'� � ��� %""�#� ��$������� �#������ %� )�� �#��$��!1 ����� ��� ��� #�� �#�� �� �"��#% +&�'��9� ����% �� %�13 ,--,F ���#� %� &�'��9� ����%3 ,--=0 %��� "��� ������ �""��9��#� �� )�� �#��$��!3 ��$������� ��$��� �� %##��� �� #�� ��1 �� �����! ������ ��'����3 ��5�$��3 )��)���������) �$�� %'��#�����%� �%� �%! ��� (� ��"8#����+� �� �� %�13 ,-CCF � �� %� ���!3 ,--,01 �� % ������ �" ��� ��� �" �������8�������3 ���"9��'%��:� ����'%���� �!�����3 "����� ���� '���)� %� '���� 95%��� ������������3 )��)������� ��� � �� �$���) ����#� (��� %�! ����� ���4#�� � ���9#�����(�����F ���%(����� %�������! ����� �� %���#%�� 5��� �%5%�
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A/,
����� �� ��� ��� �" ��'��� ����#�%�� 5��� ���������
��� �5��� ���)������ �������:�
#�%��%��
�������:�
����
�������:�
����%��
�##��� L L L L L
���� �%5%� L L L L
&%�%'����� L L L
�4#������ L L
�����%���� L
������% ������ %� �#��%'�� +,--.@ ,??01
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 14
��'���F �$��� ����� � "�� ���������' #��"���%�#�F %� ��� '�% �%�� �%�#����� %'%���� ����� 5�� � ��� #��"��� �� ����� ����� +����G����3,--AF �'�%5%�3 ,--=F �#��%'��3 ,--=F �%�'3 ,--=F �%�3 ,--CF ������ ��%�13 A>>A016��� �5����2 )������ ��� ��'�� �" %����%���� 7 ��� ��'�� �� ��%��"�� % '�� ��
%�! 5%! ��� �5��� 5����� ��%� ��� ��� �%�� ��� )�!��#%� %����(���� �� �����" ����� �5���� 7 �� % ����� �� ��� (�� �� �" ��'��� ��� (! % )��)������1 ���� �$� �%�3 % )��$%�� #��)��%����3 % '�$������� �� % #�����%� '���) �%!)������ "��� �5������) ��'��� �� %�! *�� �" '�� ��#�� ��' % #�����9)��� ������#� +�%�� %� ��� (���3 ,-.?F &����%�3 ,-B.01 ��� ��'��� �""��� �5����3 ��5�$��3 %�� ��$�� %(������1 �$�� )��$%�� �5���� �%$� ���)��9��(������� ��� �� '����%�� )%���#��%� *�� � �" �%��� "�� ������ +������:3,-.B01 �%���%� �5���� �%! )������ ��� ��'�� �" %����%���� �� ��� �� ���� �"��� ����� ��'��� (�� ��� ��� "��� ���1��%� ����� (� �($���� (! ��5 �� ��%� ��� 5��� �" )��)���! ��'��� �� "%�
���� #��)��4 ��%� ���)�! '�$�������3 )��$%�� %� #����� )��)���!1����� ����� (����� ��M�#� ��� ��%��� %� ��'%��:%���� �" ��� ��� �� �" %)%���#��%� ��'�� ��%� ��� (�� �� �" )��)���! ��'��� ��� 1 ��� �" ��� ��'��� ��#��(� ���� #%� (� ��� (! ���'�� �� �$� �%�� �� (! #����#��$�����1 ����#�����%� 8����' �!����� '�%�� ����� ���(��� %�� 8$� �" ����� ��'���3 ��#�� 9��' ��� ��'�� �" %����%���� +&�����3 ,-C-01 &��(��� �� ����� #�����%� 8����'�!����� �%$� "��� �5������) ��'���1 �����%��!3 "%����9�%�%'� ����'%�����!����� �� �)%�3 ��� �����))���� %� �)%�� �%$� ���%(����� ��%��"��%(����%��� �� ��� �!�����1 �##���3 5��� �%5%�3 $����' %� �%�����%�#� ���)����9(������� %�� %���#%�� (! ��� %����� �" ��%��� �5�� +��!3 ,-CAF &%%�� %� �� �����3 ,-C.F &%���� %� �� ��3 ,-C?%3(3#F &%����3 ,-C.01 ��5�$��3���� )��)��%�� �� 6)��$%��:�2 ������� 8������� �����'� ��� �$�#� �" %� �� �9$� �%� ��%��"��%(�� J���% +��J03 %���#%�� ��%��"��%(�� ��� ��'��� �� %�����9�:� 8����� (�� � ��� %���#%�� ��'��� ���%�� �� ��� �%�%'����� �" ���8�������3 ��� �������%���� �" 5�� �� % )%���#�)%�� ��� ��� ��%��"�� �" �%�9%'����� %� �4#������ ��'��� +���3 "�� �4%�)��3 �%� �� %� ��5���3 A>>?01����3 )��)��%�� �� ���%(���� ��J �!�����3 5��#� %�� "��G�����! ��"���� ��%� "���� �" 6)��$%��:%����23 � ��� ��$��$� "��� �5������) (�� �%���� % "����" )%���%� �5������) +����3 A>>AF ������(��'3 A>>A01
���������� �� ���������� ��������� ������� �� �!� "�� ��������� �������� �� !��
�$�� ��� �$�����! �" )��)���!9��'�� �!����� ��%� #%� (� �����:� 3 %� ��)��9�%�� G������� �� 5�! � ����� �" #�����9)��� ������#�� ���#� �� ��� % #��9���%� )��)���! �!���� �� % )��$%��9)��)���! �!����N ��%� %�� ��� %����(����
A/A ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 15
�" #�����9)��� ������#�� ��%� %�� #�� �#�$� �� #�����%� )��)���������)�� #�����%� �5������) %� #����%��� �� �� �$� �%� �5������)N ���)� �"�� �$� �%�� %�� #���� ��� �� ��%�� #�����%� )��)���! ��'��� 5��� ���!�%$� "���� %� ��'%��:%���� ��%� �4��#���� %� ��%�� ��� #����#��$�9#���#���'��� �" �%�%'����� %� �4#������ �� ���%�������) �� ���� �8�� ������#��!���� %� ��� ������#� ����� )�� �#� (! ��%� �!����1 ������%� '���)����� "��G�����! ���%(���� ���� ��%�� �" '�$�����' �������$�� �� ���%����9���) �� % ������#� +������3 ,-->01 ����� #�����%� '���)� %�� "����5����3 ���(��� �" ��� '���) �%$� ��� "������ ��'�� �� ���� ����� %##���3���3 �4#������ %� �%�%'����� ��'��� �� ������3 ��(;�#� �� �%�! �!������� %))��$%� (! ����� ���(��� �" ��� '���)1 ���� #�����%� )��)���������)�%�� "���%��! ��'%��:� %� ��#�'��:� (! ��'%� %���������� %� �%$��' % #��)�9�%�� �4�����#�1 ����� #�����%� )��)���������)� %�� ���� "���%��! ��'%��:� %� �%! �4��#��� �� ���� )��)���! ��'��� ��%� �%! �� �%! ��� (� ��))���� (! ��'%� %���������� �" #�%����'� (! ���9���(��� +��� �%��3 A>>>01�($�����!3 ��#� '���)� ��� ���� 5���9 �8�� (�� ��� �" )��)���! ��'�����%� ����� 5�� %�� ��#��� �� ����� �� *��� ��'��� �$�� ����'� ��� �%���� �%!��� ��� ��� #��)���� ��� �" )��)���! ��'��� �8�� %� "��� �5������)1 ������� 5�� �3 5���9 �8�� %� ��#��� )��)���! ��'��� �%! ��� ��$��$� �����'�� �� %����%����1�$�� ����'� %�� #�����9)��� ������#�� ��%�� ��� �"8#���! �" �$����'
����� � �� %#���$� �4#������ %� ��� ��(��%#�%(����! �" ������#� �����3 ���$%��%(����! �" #�����9)��� ������#�� �� ������� �� ��'%� �� ����� %����9(���� ��%� %""�#� ��� ��#����$�� �" ������#� ����� %� ��� ��*������ �" %#���$9��' ���#���� ��%� %))��%#� �)���%���!1 ������3 5������ �� �� �"8#��� ��#����! �� �$���) )�!��#%� �� �����������%� ��%�� �� �4#�� � ���9(���8#�%���� �)�� � (��� �� ��� %$%��%(����! %� #��� �" ��#���#%� %� �����������%� ����9����� �� ��� )��(��� �" �4#������ %� ��� ���%�������) �" ��� #��� �" �������������� �� ��� �4)�#�� (���8�� �" %#���$��' �4#������ "��� % )%���#��%�������#�1��� �� ��%�� �����%��! 5��� % ��#������ �" �%� %� % ������#� �!����1 �����
)�)��%���� �����! �� �4������! ��53 �%� �� %(�� %�� %� �%� '����%��� %��#� �$�����! �" )�%�� %� %���%� )�� �#�� 5������ ��#� ���(%� �!3 ����4)�#�� #���� �" ���%(������' %� �"�� ��' (��� %���� �� % )%�#�� �" �%� �" %�! ��:� �%! (� '��%��� ��%� ��� �4)�#�� (���8�� �" ��#������ +������:3,-.BF ���!3 ,--?01 �������� ��$��' ���� % ��5 ����%�� #�%�%#����:� (! ��'����* �� �� %�'�� "��� ������3 "��� % �%��� ��$�������� �� "��� �%#* �"%))��)��%�� *��5�� '� �%! �#� � �� �$���) ��� �%�'�3 #����� )%�#��)���� �� %�! �$������ ���� ��%���� )%�#��� +����#*���3 ,--?01 ��#� �%� (�#���� �#%�#�3 #��M�#� �$�� 5�� �%� ��� ��'��� �� ��$��� �� ��)��$������%� ��%) ��� ������� �" ����� �""���� #%� ��% �� �$� �%�� �� 5%�� �� ��#�����%� �����'� "��#��' �� �����������%� ��%�� �� )����#� ����� ��$��������1��% ��""� �� #���� ��� �� (� #���� ��� 1 ��� ���� �%� ��%� �� ��#�� �
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A/?
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 16
5����� ��� ��#������3 ��� ��5�� ��� #���� %�� �" �"�� ��' %�� ��� (��� %����(�� ��� ��'��� ��� #���� %�� �" ��'��%���' ��� ��� �" ��� ��#���� )%�#��1��� �#����� �� ��#���� ��� ��� (� �%*�� �� ��� ���) "��� %� �)��9%##���
����%�� �� % ������ �" )��$%�� )���� �5�� �4#����$��! (! ���'�� "%������ +��� 3,-C=3 ,-C/3 ,-C-F ����#*���3 ,--?01 ��� (���8�� �" ��#�����' �%� �)�� ����� �#%�� �" )�� �#��$� %#��$��! ��$��$� 1 �� ���� %'��#�����%� %#��$�����3#���� ��%(�� (���8�� �%! (� %���#�%�� 5��� ��%���� )%�#��� "���! �5�� (! % "%���! �����)����1 �� ����� %#��$�����3 ��� (���8�� �" �������� )�����%! ��� (� ��(��%���%�1 &�$��' %�� ��� 5%! �� )��$%�� )���� �� %� �"8#������$� 5��� ��� �4)�#�� �%�'��%� ������� "��� ��#�����' �������� )�����4#�� ��� �4)�#�� �%�'��%� #���� �" �"�� ��' % ��#� ���� �4��� � �!���� �" (��� %���� %� ��� �� �#� ��%��%#���� #���� �" �%*��' �#������%(��� ��� )%������ + �'��� %� �%�#��:3 ,--/01�� % #�%���# ��� ! �" ��� �$�����! �" )��)���!9��'��� �!����� ��� "�� �%�!
#�������� (! �5��� )�%�%���3 ��(��� �����' +,-B.3 ,-C,0 �(���$� ��%� ����%�� �� �$� �%�� "���! �$� � ����� %'��#�����%� �%� ���� ��)%�%�� "%���!9�5�� )%�#��� (�� ��%� '�%:��' �%� � ��#%�� �� ��� ��)��� ������ �� 5�����'%��:� ���� #�����%� )��)���! �!�����1 �� ����� �����%�� $%���!�3 ������� �� �$� �%�� ��� �""����� )��)���!9��'��� �!����� �� �9(!9�� � "�������)�� #��������1 �%#� ��#%� #�������! �% #���� ��%(�� %������! ��#�%�'� ��#%� �����3 �� ����� 5%� �� )��(��� �" ������� ���� ��)����' %����"8#���� ��� �" ����� �� ����1 �����' %�'�� ��%� %����(���� �" ��� ������#�%""�#�� 5��#� )��)���!9��'��� �!����� 5��� ���� ��*��! "�� �$���� )��)����1 �����' � ����8� 8$� %����(���� ��%� �� #���� ��� �� (� ���� #�� �#�$� ����� �$���)���� �" #�����%� )��)���! ��'���@
,1 ��5 $%��� �" )�� �#���� )�� ���� �" %��%3A1 ��'� $%��%�#� �� ��� %$%��%(����! �" ������#� ����� �� %�! ��� )%�#��3?1 ��5 ������� "��� �������8#%���� �" ��$�������3=1 ��(��%���%� �#������� �" �#%�� (! �����:��' % �%�'� %��% %� /1 ��(��%���%� �#������� �" �#%�� �� (��� ��' ��"�%����#����� �� �����:� ���
�%�'� %��%1
����) �%� 5���� �%��"%�� �� �#%����� �%! ��� (� ����%(�� "�� ���� %'��#��9���%� )��)���� (�� #%� (� �4#������ �%� "�� )%����� %� "������ �" %''��'%�� ���� ��"8#�����! �%�'� )%�#���1 �! �$���)��' #�����%� )��)���! ��'��� ���%�'� )%�#��� �" ��#� �%� 3 ����� 5�� %�� ���(��� �" ��� #�������! %��%(�� �� ��%�� ��$��������%� ���*� �� �� ��� ��)�� �#�%(����! �" �%��9�� �#� '��5�� �" '�%���� 5����� %�! ��%���� ��'���1 ������3 ��� ��' %� )��#�����'�" ���* )�� �#�� �� ��(;�#� �� ��(��%���%� �#������� �" �#%��1 �" �� �$� �%�"%������ �$���) ��%�� �� ��%�� ����� �� �#� #����3 %�� #%� �%$� ��(9��%���%��!1 ���� ��' ��� %))��)��%�� ��% �3 ���%����' 5%��� %� )��#�����'"%#������� �%! %��� (� ��� ���� �#�����#%��! �" ����� �""���� %�� ��%�� 1
A/= ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 17
����� ��� �5��� )�%�%��� 5��� %(�� �� �$��� ����� �%��� �%� � �� )�� �#9��$� %#��$�����3 ���! �% �� ��$��� ���� %� �""��� �� ��� �$���)���� �" �������%� 5��� �� �#� ��� ��#����$�� �� �$��'�%:� %� 5��� ������ ��%� ��$���9����� �� ��%�� ��"�%����#���� 5��� �%���%��� �$�� ����1 �� �%�! �5���$���%'��3 ��'��� �� #����� )%����%'� 5��� �����(��� %##�� ��' �� ������(�� �" #�5� ��%� #��� (� #%���� �$�� ��� 5����� ����' �%! ��))����)�� �#� �� ��� �5����2 )��$%�� )%�#���1 �� %�� #%���3 ��� $���%'� �������� 5�� 5��� (� %���5� �� ���3 ��� �)�#�8# %##��� %� 5��� �%5%� ��'��� �� (���� 3 ��5 ��$������� %� �%�����%�#� #���� 5��� �� (� ��%�� %� ��5 ���%���%� ������� "��� #����� )��#�����' %#��$����� 5��� �� (� ��%�� 1 ��� �"����� �!����� ��#�� � %� ��%�� $���%'� )��)���������) ��'��� (�� ���� �5���$���%'�� �$���)� "��� �5������) ��'��� (! ��#��)��%���' %� %������:��'��� (�!��' %� ������' �" ��%��� +���%��! 5��� ��� %))��$%� �" ��� $���%'�01 �����'2� 8� ��'� %�� �����'�! ��))���� (! ��� ��� �" �����%�� $���%'�� ���%)%�3 5���� �����%� � �" ���%� $���%'�� �%$� ��� #�����%� )��)���!��'��� �� �4�����$� "������ %� '�%:��' %��%� ��#%�� �� ��� ����) �����%�������'���� ��#%�� %(�$� ����� )��$%�� %'��#�����%� )���� +&#<�%�3 ,-CA3 ,--A01�����%� �!����� �%$� �4���� �� ��5%! "�� #�������� +�O ��(�#�3 ,--?F �%� 9(��'3 ,--?3 A>>,01��� ��)���%�#� �" ��%���' ���* �� ������� �� ����� ��������#%� %� ��)���9
#%� ��� ��� �" #�����%� )��)���������)� + �'��� %� �%�#��:3 ,--?F ������%%� ���)3 ,--.F �%� �%� %� �%!���9�������3 A>>A01 H�)�� �#�%(����! %� ���* %�� ��#��%�� �� �!����� 5���� ������#� ����� %�� ��(��� %� 5��������%'� "%#�������3 ��#� %� %��3 � ��� �4��� +�#��%'�� �� %�13 ,--=01 �������9����%� "%#������� "�� ��%���' ���*3 ��#� %� "���%� �����%�#� �!����� �� �������9����%��:� ��#�%����� "�� ��#�)��#%� �(��'%����� �� ����� �" )����!3 %���%""�#� ��� *�� � �" )��)���!9��'��� �!����� ��%� �� �$� �%�� #%� �$���1���� �� )�!��#%� �� �����������%� ��#�%����� �4��� "�� ��%���' ���*3 #��9���%� )��)���! %��%�'������ �%! ��%(�� �� �$� �%�� �� % �)� )�� �#��$�%#��$����� ��� "�%��(�� �� �� �� �$� �%� )��)���! ��'���1 ��)���#%� ��� ����%$� ���5� ��%� ��� $%��%�#� �� ��� )�� �#��$��! �" �%� �$�� �)%#� 7 ���%�'��! �� ��� $%��%�#� �� �%��"%�� "��� !�%� �� !�%� 7 �� �����'�! %���#�%�� 5��� ��� ��:� �" #�����%��! ��� )%�#��� %���#%�� �� '�%:��' �� ��� �� %�+ �'��� %� �%�#��:3 ,--/01 ����#*��� +,--?0 #��)%��� ��� �!)�� �" ��$����9����%� %� )�����%� ��#����! ���*� "%#� (! ��5 �������� �� �5 ��'�%� 3 ������� % %� �� H�%� �� �4)�%�� ��� $%��%�#� �� ��� �)�� �" #��$�����';�����! ��� �%� �� �� �$� �%��! ��� �%� �� �%#� �" ����� �����������1� #��������� 8� ��' %#���� �%�! ��� ��� �" #�����%� )��)���!9��'���
�!����� �� ��%� ����� �!����� � ��� �4��� �� ����%���� %� %�� ���%��! ��� �� #��;��#���� 5��� �� �$� �%� �5������)1 �� ���� ����'%���� �!����� ��%�%�� (���� %� �%�%'� (! ��� "%����� �������$��3 "�� �4%�)��3 �%#� "%�����5�� ��� �� ��� �5� )���+�0 5���� )%���#�)%���' %� % ;���� )��)������ ���5��� �� % #�����%��! ��'%��:� ����'%���� �!���� +��5%� 3 ,-C>F ���'�)�%3
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A//
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 18
,--,3 ,--?F �%�'3 ,--AF �% �3 ,--AF ���#���3 ,--/01 �%��� �� %���#%�� ���� �$� �%� )%���#�)%��� ����' % $%����! �" �� �$� �%��! �%����� ����� (������� ����'%���� �!����� ��%� �%$� ���$�$� "�� ���' )���� � �" ���� ��� ��%���#%�� 5%��� %� ���)����(������� "�� ;���� #���� ����' % �����%� �����# 7"��G�����! ��� %����� �" �%� �5�� (! % "%���� +������3 ,-->3 ,--A01 ������� 5�� �3 (���8�� %�� ���'��! )��)������%� �� ��� #���� �" ��$�����'%� �%���%����' ��� �!���� �����"1������3 "���%��! ��#�'��:� #�����%� �!����� %�� ���%��! ����� ���� %
������ �" '�$���%�#� ����� ��%� #��)������ ��� ��'%��:%����%� �*���� %� *��5�� '� �" ����� ��$��$� �� �%*��' #����#��$�9#���#� �#������ �� ��%��������� +�������3 ,-BA01 ���#� ��� &� �� �'��3 ���� �" ��� ��)��� �!������� (��� �5��:���%� %� ��%�! �%$� (��� ����� �� % ������ �" ���"9'�$�����'#���������� ��%� ���)�#��$��! '�$���� $���%'��3 $%���!� %� "� ��%����� �"$%���!� +&����3 ,-C-01 �� �� ��� �����3 #%����%� %���������� �� �5��:���%� �%$� %����� %� % � ���)����(����! �� �%*� )���� �#3 #%��"�� ���������'$����� �� �%#� %�) �� % ���%���' (%��� %� �� )��$� � )��"������%� %����������%� ��#����� %����� �� ��#%� $���%'��3 �����(! '��%��! ���%�#��' ��� G�%���!�" *��5�� '� %� ��"���%���� %(��� ��� ����%��%(����! �" ����� ������#��+�%���3 ,-CB01�����%�! �� ��� �4)�#�%���� ��%� #�����%� )��)���! �!����� �%#*��' ���
��'�� �� %����%�� �5������) ��%��� %�� �%�*� �! ���� �"8#���� ��%� )��)���!9��'��� �!����� ��$��$��' "��� �5������)3 ��(��%���%� �$� ��#� �4���� ��%��%�! #�����%� )��)���������)� �""�#��$��! ���$� % 5� � �$�����! �" ��#%�)��(���� 5��� ���%��$��! ��5 ��%��%#���� #���� +%""��!3 ,--AF �%� (��'3,--?3 ,--.%3(F �%��% %� &��%���'��3 ,--/%3(F ������3 ,--/F <%��3 ,--.01�(�%����' $%�� %� ����%(�� ��%����� �" ���)��� %� #���� "�� % �%�'����(�� �" )��)���!9��'��� �!����� #�$����' �����%� %#��$����� �� �%�#�� ��$��������%� ������'� �� �4������! �"8#��� +��� ��#������ �� �(��� ��%�13 A>>>01 �� ��'%� �� ����'%����3 % ������ �" #%��"�� ��� ��� �" ��� )��"��9�%�#� �" #�����%� )��)���������) �!����� %� #����%��� �� '�$�������9�5�� %� �%�%'� �!�����3 #��%��! �������%��� ��� ��'��� )�� �#��$��!�" ��� #�����%� �!����� #���������' "�� ����$%�� $%��%(��� +�%�'3 ,--AF���;%��� �� %�13 ,--=F ������3 ,--.F �%�3 ,--C01 �#��%'��2� +,--=0 ��� ����" ������� 8������� �������%�� ��%� 8����� 5�� �%$� #��%��! �8�� )��9)���������) %�� %(�� �� ���$� �"8#��� %���'����� )��(���� %� %���'� ������ �" �)%#� %� ��#�����'! �� %� �� ��#��%�� (��� ��� �"8#���#! %� �G���! �" ����� �!�����1 ������2� +,--/0 ��� ��� %��� �������%�� ��%� #��9���%� )��)���������) �!����� %�� ���� �"8#���� ��%� "��G�����! ����'��1���"���%�#� �" #�����%� )��)���!9��'��� �!����� $%���� ��(��%���%��!3
��5�$��3 %� ��� ��� )��"���%�#� �" %�� )��)���!9��'��� �!�����1 ���� #��9���%� �!����� "%�� �� ���) %���' %� ��� �%�'�� �" �""�#��$����� ;��� %� )��$%��8��� "%�� �� (%���! �%�' �� �� )��8�%(����! �$�� ���' )���� � �" ����1 %����%� '�$�������� %� ������%����%� ����� �%$� �$��� #���� ��%(��
A/. ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 19
"�� � �� ��#���%'� �#����%��:� �""���� 5��� $%�!��' �'���� �" ��##���+�'�%5%� %� ������3 A>>,01�� % ����� �� ��� ��$��������%� $%��%(��� ��#���� �%����� ��%� %��
#�� �#�$� �� ��� 8��� )�%#� �� ��� ��� �" #�����%� )��)���������) �� �5���9���)3 ��� "����5��' $%��%(��� ���%�� �� ��� %����(���� �" )%���#�)%��� %�� #��9 �#�$� �� ����� ����#���� �" �����3 ����� %� )��)���! ��'��� ��%� ���%�#� ���)��"���%�#� �" #�����%� )��)���!9��'��� �!�����@
,1 �##��%�� ��"���%���� %(��� ��� #�� ����� �" ��� ������#� %� �4)�#�� M�5 �" (���8�� %� #���� %�� %$%��%(�� %� ��5 #��� �� ��� )%���#�)%���+����� %� �%��'%%� 3 ,-C,F ����G����3 ,--A01
A1 �%���#�)%��� ��%�� % #����� �� ����%� ��' %(��� ��� )������%� (���8��%� ���*� %���#�%�� 5��� ��� #������%�#� �" ��� ��%��� G�� %� #����%��� 5��� #�%�'�� �� ����� %� ����� ��%� ���! #��� "�%��(�! % �)� +������3,-->F ����� %� ���%�%��%�3 ,--.01
?1 �%���#�)%��� ��%�� '����%��:� ����� �" ��#�)��#��! %� ����� ��%� #%� (���� %� �����%� ��#�%� #%)��%� +��� ��� %� &#<�%�3 ,--AF �� ����� �� %�13A>>?01
=1 ��� '���) ����' ��� ������#� �� ���%��$��! ��%(�� +��%(��'��3 ,--?01/1 �%���#�)%��� )�%� �� ��$� %� 5��* �� ��� �%�� %��% "�� % ���' ���� +%� ��
���� #%���3 �4)�#� ����� �""�)���' �� ��$� ����� %� 5���0 %� 3 ����3 � �����%$��! ��#���� ��� "����� +���% %� ���*��3 ,-C-01
.1 �%���#�)%��� ��� #����#��$�9#���#� ����� ��%� "%�� (��5��� ��� �4������ �"��%�����! �� #������ (! % "�5 +�� �$�� (%�� �%;����!0 %� 3 ����3 %$�� ��'� ��%��%#���� �� ��'� �)��$%���� #���� +������3 ,-->01
B1 �%���#�)%��� #%� �$���) ���%��$��! %##��%�� %� ��59#��� ���������' %� �%�#������' %��%�'������ +���*��3 ,--A01
&%�! �" ����� $%��%(��� %��3 �� ����3 %""�#�� (! ��� �!)� �" �%�'�� ��'��� ��5��#� ����� %�� ��(� � 1 �" ��� �%�'�� ��'��� ��#�'��:�� ��� ��'����%#! �"#�����%� �!����� %� �� "%#����%��$� �" ��#%� ���"9��'%��:%���� (! )��$� ��'%##��%�� ��"���%���� %(��� �%���%� ������#� �!�����3 )��$� ��' %���%� ��5��#� )%���#�)%��� #%� ��'%'� �� ��#�$��! %� #��M�#�9���������� )��#�����3%� )��$� ��' ��#�%����� �� (%#* �) ��#%� ���������' %� �%�#������'�""����3 ��� )��(%(����! �" )%���#�)%��� % %)���' ���� �""�#��$� ����� �$������ �� ��'��� ��%� �� ��'���� ��%� �'���� ������#� )��(���� �� )��������%� %�� �#������ %(��� '�$���%�#� %� �%�%'����� ��� �� (� �% � (!#����%� %����������1�5� % �����%� $%��%(��� 7 ��� ��:� �" % '���) %� ��� ����'�����! 7 �%$�
(��� ���� %� #�� �#�$� �� ��� �����%� ��'%��:%���� �" #�����%� ������#��%� �� ����� ��##���"�� )��"���%�#� �$�� ���� +��(�#%)3 ,-C-%3(F <%�(��3,--,F ������3 ,--A01 �� ���� ����%�#� �%� (��� #�� �#�� 3 ��5�$��3 �� ���($���� ��%� ��#� ���� ��������#%� %� ��)���#%� 5��* �� ��� � ���#�
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A/B
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 20
(��� $%��%(��� %))�%� �� �%$� #��)��4 �""�#��1 ��%�'��' ��� ��:� �" % '���)3"�� �4%�)��3 %�5%!� ��$��$�� #�%�'��' ���� �" ��� ����� $%��%(��� ��*��! ��%""�#� ��� )��"���%�#� �" % �!����1 ��#��%���' ��� ��:� �" % '���) �� ��*��!�� (� %���#�%�� 5��� %� ��%�� ��� "����5��' #�%�'��@ +,0 %� ��#��%�� �� �����%��%#���� #���� �" ��%#���' %'��������F +A0 % �� �#���� �" ��� (�� ��(���� (! �%#� )%���#�)%�� "�� ������' ;���� #���� ��#� %� '�%� ��' %�!���� %� �%�����%�#�F %� +?0 %� ��#��%�� �� ��� %����� �" %����� ��� (! ��� '���) ��%� #��� (� ��� �� ����� �" ����'��#! +������ �� %�13,-C.01 ��(�#%) +,--/0 "��� ��%� �� 5%� )%���#��%��! �%� �� '�� %'���������� ��� �����:%���� 5��� '���)� '��%��� ��%� "���1 ����G���� +,--A03 �� #��9��%��3 �#������ )��#����� #�� �#�� �� ��� ��% �5 �" %� �G���! #������%� ��$��$� �) �� B/> )%���#�)%��� �� %'�����' �� #����� ����� �� %���#%����'��� �� 5��� �%5 5%��� "��� '���� 5%��� (%���� �� �������� �%��"����%1��� )��#����� ���* % ���%��$��! ���' )���� �" ���� (�� ���! �%$� ��5 %������$�$� 5��� ������ % �������%��$� #���� "�� �%�" % #�����!1 �'�%5%� +A>>>0�%� ���5� ��%� #�����%� "������! ������������ �� �� �% ��%� %�� �� ��%���� ��:� %�� ���� ��*��! �� �� �#� �$���%�$�����' ��%� %�� ��%���� '���)�(�#%��� ���! ��� �� �����:� % ��'��� ��$�� �" '�%� ��' ��%� ��%���� '���)�1���) ������'�����! �� %��� �����"%#��� �� ��� (%��# #%��%� )��#����� %�
�""�#�� +�'�%5%� %� �(���3 A>>,F �%� �%� %� �%!���9�������3 A>>A01���)� #%� �""�� %���' �%�! ��������� ��#�� ��' ����� %�����3 ����� ��"��9�%����3 ����� $%��%���� �" 8�%� )�� �#��3 ����� )�� �#���� ��#�����'���3 ��������� ����:���3 ����� �4)����� �� ���* +�1'1 ��% �� ��� $����� �%���� ��� ������'%���� �!�����0 %� 5��� %� ����� #�����%� (����" �!����� +<���%�� %� ������3 ,--/F �#��%'�� %� ����G����3 ,--C01 ��(�#%)2� +,-C-(0 ����%�#��� ������� 8������� �%� ���5� ��%� 5��� 8����� �%$� �����#��$��! �""�����)�� �#���� ��#�����'��� %� �*����3 %�� )������%� ����� "�� ��%���' 5��� �%5%���'��� �%$� ��(��%���%� �����(�����%� #����G���#�� %� %�� ��� ����#� �"#��M�#� ��%� �%! ��� �%���! (� �$��#���1 ��(�#%) %� ��''���2� +,-C=0��� ��� �" ��� )��9�%������' �" #�� � ��� )�� �#���� ��$�%� %� ����������' ���%9�������) (��5��� ��� ��$��� %� �!)� �" ��"���%���� %$%��%(�� �� )%���#�)%���%� ��� ��*������ �" %'������� %� $%����� ��%'�� �� % (%�'%����' )��#���1 ����� �%��! ��%'�� �" ��'���%����3 %�� ��� )�� �#��� ��%�� % ���%��$��! �G�%� ��$���" �'���%�#� %(��� ��� ���%��$� #�%��� ��%� �%#� ��'�� (� %(�� �� �%*� �� ��)��$%��9)��)���! %��%�'������1 ���� �� ��� ���� ��*��! ���� "�� ��� �����:%����%'�������� �� (� ��%#�� ��##���"���!1 �" %'������� �� ��� ��%#�� �%��!3 �%#�)%���#�)%�� '%��� %�!������# ��"���%���� %(��� ����� �5� #�%��� %� ����%� ���� ��$�������� %�� �% � �� )��$%�� ��"���%����1 �'�������� %������*��! %� ���� ��%'�1 �" )�� �#��� ���� %''�����$��! )��) "��� % #�������� )���3 %�� ��� �� (� �%��� (! ��� �$��)�� �#���� %� %�� 5�����' �%���� ��� )��#��� �� ��#�'��:� ����� ;���� ���������1 ��(�#%) +,--/0 %��� ���5�% �����' ��'%��$� ��)%#� �" ������'�����! �� ��� ��� ! �" �%�*����' %'���9����� %���' ��%�'� '��5���1 ��� ��������#%� 5��* �" &%�#�� �����
A/C ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 21
+,-./0 �� )��$���'� '���)�3 ��5�$��3 )�� �#�� ��%� 5��� ���� )%���#�)%����%$� ��(��%���%� %����� %� ����� ��������� %�� %��'�� 5��� %#���$��' %�%'�������3 ��#� '���)� %�� ���� ��*��! �� (� ��'%��:� 1 ��� ��)���#%� ��)9)��� "�� ���� )��)������� #���� ���� "��� ��� ��� �" '��(%� #������+&��#����3 ,--/F �!� %� &%45���3 ,--/01
���������� �� ���������� ��������� ������� �� "�� ��#������� �������� �� !��
��� % $%��%'� �" �� �$� �%� �5������) �" ����#��! )��$%�� '�� � 7 5���� ���#��� �" �4#������ �� ���%��$��! ��5 %� ��� )�����2� #�����)���� �� ��(��%#9��$� "��� 5�%� �� %$%��%(�� �� ������ 7 �� �� 5��� ���%(����� ��%� �� ������ ����� %�������� ����1 �� �����%� %� %'��#�����%� #���� ����� #��%��! 8���� �8������ �" )��$%�� '�� �1 �� �$� �%� ��'��� �� �4#������ %� �� ��%��"��9���' #������ �$�� ����� '�� � '����%�� ��#����$�� ��%� ��% �� ��'��� ��$��� �")�� �#��$��! ��%� ����� "���� �" )��)���! %��%�'������1�� �%� "��G�����! (��� %����� ��%� �%� %��� �� #��%��! %�5%!� % )��$%��
'�� %� �����"��� (��� %���#%�� ����' �%�*�� ��#�%����� (%�� �� �� �$�9 �%� �5������) ��'���1 �'��#�����%� �%� �� �����! ������ ��'���� �� ���%��!(��� %���#%�� (! % �!���� �" �� �$� �%� )��)���! ��'���1 %����' "���%� ������� �%� 3 ��5�$��3 �%! �� �%! ��� ��#��%�� �"8#���#!1 � �� �� %�1 +,-CC0 #��9 �#�� %� ��)���%�� �#��������# ��� ! ��%� ���5� ��%� %'��#�����%� �%� ����%��%� 5������ % "���%� ����� 5%� 5���� ���! ���9�%�" �� �5�9���� � �" �%� 5��� % "���%� �����1 ������3 ��#��%���' ��� ��#����! �" )��$%��9)��)���! ��'���%��� �� �� %� ��#��%�� $%��� �" ��� #��)� )�� �#� +(��5��� ���9����� %� ���9"����� ��'��� ��%� ����� 5������ ��#��� �����01 &��� ��#��� ������' %���)��$� � (����� %##��� �� #�� �� %� �� �� '��%��� ��$�������� �� ��)��$� �%� )�� �#��$��! +��� %��� � �� %� ���!3 ,--,01����� �����%�#� �� ��� ��#�%���� ��� �� �� �#� ��� ���* �" #�%����'�� ��
�5������) �" �%� 1 ��'�������' (�%� � �� ����� %������ ��#���G�� ��� ����#��%�� ��� ��#����! �" �5������) �$�� ������#� ����� �� ��� "��� �" #%������%� �%! �%�'� "����! �$�� % �%�'� %��% ����� ����� �� % #�����%� �""��� ���� ���%*� % ���� 9�)1 %����' "���%� ������ ��3 ��5�$��3 #����!1 �� ��#��������%� � ��� !�� �%$� ��'� )�)��%���� �������� %� 5���� #�����%�! ��'���%�� ����� #������! �� ������ %� %##�)�� 3 "���%� ������' �%! (� %� �4)��9��$� ����� �" ��#��%���' ��� ��#����! �" % ����� ��%� �� ��� %���#�%�� 5��� %��"8#�����! ��'��� ������ �� (� 5���� ��� �#�����# ��$������� +��� &�'��9� ����% �� %�13 ,--,01 �� % �����3 �� ����� ��5 (� #��%� ��%� ��� #��� �""��#��' �%� (! )�!��#%� %� P�� �����������%� ��%�� �� ���9���$�%� %� ��%������ %�� �!)�� �" �%� %� �%� ���� ��%� �%! (� ���� �"8#�����! '�$���� (! '���)� �" �� �$� �%�� �%���� ��%� ���'�� �� �$� �%��1
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A/-
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 22
� #������! ��#����� � �������� �� )��(���� %���#�%�� 5��� ���'�$���%�#� %� �%�%'����� �" ��(��� ������#�� �����3 ��#� %� 5%��� %� 8��3 �� ����� 6)��$%��:%����2 +������!3 ,-B?F ��%�*3 ,-C>01 ��%� )��$%�� �5���9���) ���%��! ��%�� �� ��'%� �� ��(��� ������#� �����3 ��5�$��3 �� �5������)�" ��� ��'��� �� 5��� �%5 % G�%����! �" % ������#� ���� %� ��� ��'�� ��%����%�� ���� �%�$�����' ��'��1 �%��� ��'��� %�� ����%��! %���#�%�� 5������ %���#%���� �" % )%���#��%� G�%����! �" 5%��� )�� ���� �" ���� �� ��� %���#%9���� �" % ��'�� �� �%*� 5%��� "�� % )%���#��%� )���� �" ���� �� %� % )%���#��%���#%����1 �����' ��'��� %�� �����%��! %���#�%�� 5��� G�%����!3 ���� �� ��#%9����1 ����� ��'��� %�� �!)�#%��! 65��� �%5%�2 ��'��� ��%� %�� ��� �� ������#������ %� ��� �� % ������#� �!����1 �� % ����� �� ��� �� �$� �%� 5%�����'��� ��%� "%����� ��� �� %� ����'%���� �!����3 ���! �%! %��� ;�����!�5� 7 %� 3 �����"���3 '�$��� %� �%�%'� 7 ��� ����'%���� "%#������� �������$��+�%�'3 ,--A01 �� % ����� �� ��� G���%� �� 68����' �����2 ��%� �� �$� �%�8����� �%! �5�3 �� ��� �5�� ��� 8����' ���#* %� '�$�������%� ������%! �4��#��� $%����� �!)�� �" �%�%'����� ��'��� �� ���%�������) �� ��������#*� +�#��%'��3 ,--=01 �� '���� 5%��� (%���� ��%� �%$� (��� ��##���"���!����'%�� 3 �� �$� �%� )��)��� �5� % �8�� G�%����! �" 5%��� ��%� ���! #%�)�� �#�3 ���� �� ���� (�� ��� '���� 5%��� (%���� �������$�� �%! (� �%�%'� (! % #��(��%���� �" '����%�9)��)��� %� �)�#�%�9)��)��� '�$�������%������ %� )��$%�� %���#�%����� +����G����3 ,--A01��)��������' �)��%����%� %� �"8#���� �� �$� �%� 5��� �%5%� ��'��� ��
��(��� ������#�� �� "%� ���� �"8#��� �� )�%#��#� ��%� �������%���' ����#�����# �"8#���#! �" �!)������#%� �!����� +�%� ��3 A>>,01 ���)�! '%����'$%�� %� %##��%�� ��%��������� �" 6����%��%(�� !��� 2 �� % �#�����8#%��! �"8#��� �%�*1 �� �!����� 5���� ������#� ����� %�� ����� �%���%��! �� (! #��9����#���' "%#������� ��#� %� % %�3 ��� %$%��%(����! �" % �8�� G�%����! �" ���������#� ����� #%� (� %�#���%��� 5��� #���� ��%(�� %##��%#!3 %� (�!��'3������' %� ��%���' ��'��� �� *��5� G�%������� �� ���%��$��! �%�! �� �""�#��%���� )�%#��#�1 &%�! ��(��� ������#� �!����� � ��� �%$� �%���%� �� #��9����#�� ����%'� "%#������� %� '%����' %##��%�� ��"���%���� %(��� ��� ���#*%� ��)�� �#���� �%��� �� #����! %� ��$��$�� #���� ��%(�� ��#���%���!+����� %� &#�% �3 ,-CBF ������ �� %�13 ,--,01 ������3 %� ��)�� +,-C.0�%� #��%��! %���#��%�� 3 %))��)��%���� "��� ��#� ������#�� #%� ��'%'� �� %5� � �$�����! �" �$%��$� ���%��'��� ��%� #%� ���%(���:� ��� �""���� �" '�$���9���� %'��#��� ��!��' �� �%�%'� ����� �!�����1 ��#� ��#� �!����� �%$�%���#%�� �� �$� �%� 5��� �%5%� ��'���3 �""���� �� "������ ��'��%�� )%�������" 5��� �%5%� �%! (� �"8#��� %� ��$��$� �4)����$� (�!9(%#* �#�����+�O ��(�#�3 ,-CA01 �4)�����#� 5��� ����� �� �$� �%� 5��� �%5%�9��'��� �!������%� $%��� '��%��! �� )�%#��#� +��� ���*�����3 ,--A3 ,--=F &#�%!3 ,--AF&#�%! �� %�1 ,--.F ������ %� ��#*��3 ,--/F �%� �� %� ��5���3 A>>?01������3 �"8#���#! �� ��� ��� ���! #������% ��%� ����� (� �%*�� ���� %##����
A.> ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 23
5��� %�%�!:��' ��� �""�#� �" )��$%��:��' �������%� '�� �3 ��#� %� 5%���+�����#� %� �))��������3 ,--/01�4%#��! 5��#� %����(���� �" (��� )�!��#%� %� ��#�%� �!����� %�� ����
��)���%�� �� ��� ��##��� �" �� �$� �%� 5��� �%5%� ��'��� "��� #�����9)��� ������#�� �� ��� %� 5��� ���%(����� %� ��� %����(���� �" #�����9)���������#� �!����� #�� �#�$� �� '���) )��)���������) �� �5������)1 �� ���)�!��#%� �� �3 '%����' %##��%�� ��%��������� �" ��� *�! $%��%(��� +G�%����!3�)%#�3 ��#�����'!0 ��%� %�� �� (� ��$��$� �� �%�%'����� �""���� �� �������%�1������#� �!����� ��%� %�� �%���%��! 5��� (��� � "%#����%�� ��%�������� %�5��� %� �%�� �" �(���$��' %))��)��%���� (��%$���1 ����%'� %��� "%#����%�����%��������1 ����� ������#� ����� ��$� �$�� $%�� ����%��3 ��� #��� �"��%�������� �� ��'��� ��%� 5��� ���! %�� #���%��� +�1'1 �� �� �%���� �� �$���) �""�#��$� 5��� �%5%�9��'��� �!����� "�� ��(����� ��%� "�� 5�%���01����� ��%(�� ��#��� ����%�#� �%� %��� ������� ��� ��)���%�#� �" ��$��$��'
)%���#�)%��� �� ��� ���'� %� ��)������%���� �" �� �$� �%� 5��� �%5%�9��'��� �!����� +�%� �� %� ��5���3 A>>?01 ���� )%���#�)%��� � ��� ���*�)�� ��#� ����� %� ��'����%��3 �""�#��$� %� "%��3 ��� #%)%#��! �� ��$��� �$%��$����%��'��� �� ��(��%���%� +��%(��'��3 ,--?F ������3 ,--/01 ��� ��:� �" ��� '���)��$��$� %� ��� ������'�����! �" )%���#�)%��� %��� %""�#� ��� #���� �" �%��9�%����' 5��� �%5%�9��'��� �!����� +� 5%� �3 ,--=01 �� 3 ��� $��! )��#��� �"%���#%���' G�%����%��$� %� ��%��"��%(�� ��'��� �� ������#� ����� �%! �� ����� �" ��� #����� �� ����%� ��'� %� ����� ��%� %���5� #�����%��5������) �!����� �� �)��%�� %� ��5�� %!9��9 %! % �������%��$� #����1
��������
&%�#�� ����� �)��� % $%�� ��������! "�� ��#�%� �#�������� ��������� �� ��� �$���)���� �" #������� (� ��� �" �����! ��%� #%� (� ����� %� ��)��$� (! ��)���#%� ����%�#�1 ����� ��$������ % '����%� �����! ��%� 5��� ��#��9)%�� 8� ��'� "�� ��� ������ ��������! �" #����#��$� %#����1 ��� ��������! ����� ��� �� (� ��� $%�� %� ��� ������'������ "�� ��� '����%� �����!1 ���� �%� ���(��� % ��������3 ��5�$��3 �� "������ ��������#%� �$���)���� %� ��)���#%�������' �4#�)� "�� ����� 5�� ��#��5 %�� #��)��4��! �� ��#�%� �#���#� ��������1����� #���� 5����! 5��� �� ������� �4#������ %� ��� 8��� ��������#%�
%����(��� �� #���� ��1 ������� �� �� #����! �� ��� �� �4#�� � (���8#�%����"��� #�������' % '�� 3 ��#� �� �� )��$� � 3 �� �� �� ��� ���� ��)���%����������#%� �����#���� �� (� �% � %���' '�� �1 �� ��)%�%��� ����� 5�������)�%����� �� "��� �� � �4��� %� '�� � 5���� �� �$� �%�� #%���� "��� �� �%� ����� (���8�1 � ��#�� �����#���� 7 5������ #�����)���� �" ����� (!��� )����� ��(��%#�� "��� ��� %$%��%(����! �" (���8�� �� ������ 7 �� ��� �
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A.,
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 24
�� ��)%�%�� )�(��#9'�� )��(���� "��� #�����9)��� ������#� )��(����1��'� ��$��� �" ��� �" % #�����9)��� ������#� #%� ��% �� ��� #��'������3 �'�% %���� %� )������%��! �� ��� �����#����1 ��'� ��$��� �" #�����)�����" % )�(��# '�� 3 ��#� %� *��5�� '� �� �%����%� �"����3 � ��� �%$� ����%�� % $���� #����G���#��1 �$�� ��� �%�%��#%��! �))����� (��%$��� %� ���#���� ��%� �##�� �� ����� �5� (��% ����%�����3 ���� "�� %����%� �����#9���� %���' #����#��$� %#���� )��(���� ���� (� �% � �� �""���� �� )��$� � %��������#%� �4)�%�%����1��� �%�* �" ���#� %���' ��� ��������#%� "%���! ���� �" #����#��$� %#����
�������� ���! ��%��� 5��� ��� �����#���� (��5��� )�(��# '�� � %� #�����9)��� ������#��1 �4�3 ��� ��� � �� �4%���� ��5 )�� �#���� %� %���#%����"�����%� #�%�'� ��� ����#���� �" ��#����$�� "%#��' )%���#�)%��� �� ����� ����%9�����1 �� ��'� "��� �4)�������%� ����%�#� ��))��� ��� �$��%�� %�'�������%� �$���� )�� �#���� %� %���#%���� "�����%� �����'�! ��M���#� ��� (��%9$��� �" )%���#�)%��� %� ��� ���#���� %#���$� 1������� ��%�� �" ��������#%� �$���)���� ��� � (! �#���%�� 5�� 5%��
�� �� ����%� %� �4)�%�� ���#���� �� #����#��$� %#���� ����%����� �� �������#���� �" )��)���!9��'��9��'����1 �����% �" �����'������' (��5��� 65��� �8�� )��)���! ��'���2 (%�� ���! �� 5������ ����� )������ ��� ��'�� ��%����%�� ����� �5������) #�%���3 8$� �����#� (%��# (�� ��� �" ��'��� %�� ���9"���! �����'����� 1 ��! �" ��� 8$� �%! �� �%! ��� (� 5��� �8�� 1 ��#����$�� �""�� %##�� ��' �� 5��#� #��(��%���� �" ��'��� %�� )������� 1 &%�! �4�����'��'���� �%$� �%�%'� ������#�� ����%��%(�! "�� ���' )���� � �" ���� 5�������� �$� �%�� )��������' ��� ��'��� �" %����%����1 �����% 3 ��)���#%� ��� ������5 ��%� '���)� �" �� �$� �%�� 5�� )������ %� ��%�� ��� ��'��� �" )��)������9���) %�� %(�� �� '�$��� %� �%�%'� ����� �!����� ���� �""�#��$��! ��%�)������ �� ��� �%����� ��������#%� �����%����1��%��!3 %����(���� �" #�����9)��� ������#�� #�� �#�$� �� #�����
)��)���! %� �� �� �$� �%� )��$%��9)��)���! ��'���� %�� )������� (%�� �� �4�����$� 8�� ����%�#� %� ��#��� �""���� �� )��$� � % ��������#%� �!�9������1 �����% �" % '����%� #��#������ ��%� ��� *�� �" )��)���! ��'��� ��(��� "�� %�� �!)�� �" #�����9)��� ������#��3 % �$�����! �" %����(���� %""�#����� ��#����$�� �" )%���#�)%��� %� ��� ��������' )��"���%�#�1�����G�����!3 ��� ��������' "%���! �" #����#��$� %#���� �������� �%� ��
��#�� � ��� ��#� �����)�%! (��5��� ��� �%���� �" ��� '�� 3 ��� )��)���!9��'��9��'���� �� )�%#�3 ��� '�$���%�#� �!���� ��� "�� �%*��' ��5 �����%� ��� ��������' )%!�"" ����#����1 ��� �" ����� %����(���� ���� (� �%*������ %##���� �� '����%�� ��)���#%��! 5%��%��%(�� �������1 �����2� ���'��%�"�����%���� ����� ��� �� (� ��� �" ��� ����$%�� �)�#�%� �������� �" �����%�'�� "%���! �" ��������@ % ���'9�%����' %� ��)���%�� #�����(����� �� ���%�%�!��� �" #����#��$� %#���� )��(����1
A.A ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 25
��$�%��� ����
���� %���#�� 5%� )������� %� ��� %���%� ������' �" ��� ��(��# ����#� ��#���!3�%� ���'�3 �%��"����%3 AA 7A= &%�#� A>>A1 ��� %����� �� %))��#�%��$� �" �����))��� "��� ��� %����%� �#���#� ��� %���� +�%�� ��(�� ���9-/A,-,C01 �������� �% � (! ��((� ����3 ��� �))��������3 ����� �5���%*3%� �%��� �%�*�� 5��� $��! ���)"��1
�&�&�&'�&�
�#�����3 �%��� &1 %� �����"�� 1 ���5�� +A>>?0 6��%�'�� �� ��� ���������%� �!���� �" ���
&%��� ��(���� �� ����!23 �� �$�� ����%* %� ������ ������ +� �0 ��� ������ �� ���
�� )���������% ��������� ��� �����������3 ))1 ?B7/-1 �%�(�� '�3 &�@ &�� �����1
� %��%*3 ����� +,-B-0 6��%�*%2� �4)�����#� 5��� ������ ����!23 +������ � ��� ���������
,������� -���� � ����� ?.+B0@ BB>7CA1
�''%�5%�3 ���� <1 %� ��K ��# ��)��� +,---0 6�� �3 %���3 %� ������������23 !������������
��������� ������� ,� ��� A>+=0@ ?-?7=>-1
�'�%5%�3 ���� +,--=0 6�����3 ����&%*��'3 %� ���� ���%*��'@ �4%�����' ��� �� (��5��� ����
�!����� %� ������#� H��23 �� ������ ������3 ��! %� ��� %� �%��� �%�*�� +� �0 ,����"
#����" ��� �����.���� ,��������" ))1 A.B7CA1 ��� ��(��@ H��$�����! �" &�#��'%� �����1
�'�%5%�3 ���� +A>>>0 6��%�� �� ��%���"��3 ��� �� �%�'�� ������N �����9&%�%'����� ������������
�� ��� <��%�� ���%�%!%3 �� �%23 �� ��%�* �(���3 &%�'%��� &#<�%� %� ������ ������
+� �0 ������ ��� �������% ����������" !�����������" ��� #� �������3 ))1 /B7C/1 �%�(�� '�3
&�@ &�� �����1
�'�%5%�3 ���� %� ��%�* �1 �(���3 � � +A>>,0 ���������� ��� ��� �� ��������% ���������"
#�����" ��� ��� ����� �� ��������.-���� ����� �����' �5�����5�#*3 �@ ���'��� H��$��9
���! �����1
�'�%5%�3 ���� %� ������ ������ +A>>,0 6�����#��$� �#����3 ���)���! ��'���3 %� ��#����%��9
:%���� �� ������#� H�� �� �� �% %� �)%�23 �������� / ������� A-+=0@ =C/7/,=1
�����3 �1&1 %� �1&1 &#�% � +,-CB0 6&� �����' ���)��4 ���%� �!�����@ � ��������
�4%�)��23 �������� +������ � 0���������� ,������� ?>@ ,=B7.B1
�� �����3 �1 ���'�3 �%��% �1 ��#*�� %� �%#��� �1 �'��� +A>>?0 6� �%��5��* "�� ��%�!:9
��' ��� ��!��#%�93 ��#�%�93 %� ���%�9�%)��%� �""�#�� �" &�#��#�� �� �� ������9����
������#��23 �� �$�� ����%* %� ������ ������ +� �0 ��� ������ �� ��� �� )���������%
��������� ��� �����������3 ))1 A./7C-1 �%�(�� '�3 &�@ &�� �����1
������%3 ���� %� ��$�� ���) +,--.0 6��$��������%� � ;������� %� ���$%�� �#�����# ���%��9
'��� �� ���� ��� �%����%����@ ���(����' %�� �����! 5��� �%���#�)%���! �#���� �����!23
���*��' )%)��1 &� 9�5� �� H��$�����!1
�%� �%�3 ��%�%( %� ��"" �%!���9������� +A>>A0 6H��G�%� ����'%����@ ������'�����! %�
������� &%�%'����� �� �%�'�9�#%�� &����$%��%�� ����%�#�23 �� ������ ������3 ����%�
����:3 �$�� ����%*3 �%�� �1 �����3 ���%� �����#� %� ��*� H1 ��(�� +� �0 ��� 1���� �
��� ������3 ))1 CB7,,A1 �%����'���3 �1�1@ %����%� �#% ��! �����1
���;%���3 �%��3 �%� ��' �%�3 ������ ������ %� %���� ���$%*��� +,--=0 !�����������" !����.
�� ��" ��� !��������� �� ����" ��#����%��:%����@ ��%�#� Q &%�%'����� ���;�#� ��)���1
������'���3 ��@ ����#�%��� �� ���%� ��$���)����1
���*��3 �*���3 � 1 +,-C-0 ����� �������� ,��������% ������� ��� ��������.-���� �������.
���� 1� ��������' ��� ��@ ����%$��1
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A.?
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 26
���*��3 �*��� +,--A0 6��##��� %� %����� �� &%���� ��%��%� �������� �" ���*�!23 �� �%���� �1
������! �� %�1 +� �0)�$��� ��� ������(��$% ������" ��������" ��� ������" ))1 ,.,7CA1 �%�
�%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
����G����3 �����%� +,--A0 1� ����� ��� (�����% #� ������ #���������� �� �������� ��������'
�%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
������!3 �%���� �13 �%$� ���!3 &%�'%��� &#<�%�3 �%����� ������3 ���� �����3 ���%�
�%*�����3 �1 �� ���'� %� �%��� �������3 � � +,--A0 )�$��� ��� ������ (��$%
������" ��������" ��� ������' �%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
���#�3 ���� �1 +,--/0 ����� -���� �� ��� )��������� � ����.-���� ������ ,�������� ��
����� ��������1 ����3 ��%�!@ ������3 ����� %� ���)�� ���'�%���3 �� %� �'��#������
��'%��:%���� �" ��� H���� %�����1
���#�3 ���� �13 ������ ����%�� %� �%�$�� ���% +,--?0 6������� �� ��%�������3 ������� ��
���M�#�@ �4%�)��� "��� ��� R��(%(5� ��#�%� �����23 ,���� ��������� /C+=0@ .A.7=A1
���#�3 ���� �1 %� ���� �1 &�'��9� ����%3 � � +,--=0 ��������� �� ���� ������ �������� ��
�����' ��(�G��3 ��@ <�� %��P����1
��%�(�����3 �1 +,-B=0 6���$����� �" �����#��$� �� � %� % ��#���� �" ���) ��:�23 ��������
��������� ������� ,� ��� .C+A0@ B>B7,.1
������!3 �%�#�� �1 +,-B?0 6������%� J���%�@ � ����%��$� ��''������ "�� �������# &%�%'�9
����21 <��'����@ H��$�����! �" ��� � ���%� 3 �%5 �" ��� ��% ���������1
��%�*3 ����� �1 +,-C>0 6������#�� �##��� �� ������9���)���! �����! ������#��@ � %��
��������# ��%�!���23 �� �1�1 ��� +� 10 1������ 0�����2����� ��� )����������� ���������3
))1 ,,B7?A1 �5 ���*@ ������1
�������3 ���� �1 +,-.C0 ����� ����������� � ���������'&% ����@ H��$�����! �" ���#�����
�����1
��)��3 �%�:�$%� +,-C.0 6� �����#%� ��$��5 �" ��� �� �$� �%� J���% %� % ��$�#� �� ��������
&%�%'�����23 ���� ��������� .A+?0@ ABC7-,1
��� ���3 ���� �1 %� &%�'%��� �1 &#<�%� +,--A0 6��% ������ �� �%��%3 ��%:��23 �� �%���� �1
������! �� %�1 +� �0 )�$��� ��� ������ (��$% ������" ��������" ��� ������" ))1 ,C?7A>/1
�%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
������3 ��#�%� 3 �1 1 &%��� %� �� �%� ��� +,-C.0 6��� ������� %� ��� �)���%�
��(�� �" ����23 3�������� +������ � ��������� ,>,+��'10@ .=,7=.1
������3 ��#�%� %� �� �%� ��� +,--=0 6��� ��(��# �� � &!���N23 +������ � �����������
�������� .+?0@ ?.-7C/1
��5%� 3 �1 �%����3 ��3 � 1 +,-C>0 !��������� ��� ������������ 1� �������� �� ����% ��������� ��
��� ��� ������ ��������1 ���%#%3 �@ ������� H��$�����! �����1
�%��3 ��(��� �1 %� ��%���� �1 ��� (��� +,-.?0 ��������" ��������� ��� (�����% �������� ���
��������.�������� ������� ,���� �� ���� -���� ������ ���������' �5 ���*@ �%�)��1
������:3 �%��� +,-.B0 6��5%� % �����! �" ���)���! ��'���23 �������� �������� ,� ��� .A@
?=B7/-1
���'����!3 <���� �1 +A>>A0 6��� �����! �" �����#��$� �#���� (�"��� &%�#�� �����23 �%)��
)������� %� ��� A>>A ��(��# ����#� &�����'�3 / �(��%�!3 �%� ���'�3 ��1
� 5%� �3 ���$�� 1 +,--=0 6�5������) �" ����5%(�� �#�%� ������#��23 ���� ��������� -@ A/?7
B?1
����#*���3 ��(��� �1 +,--?0 6���)���! �� �%� 23 4��� ��� +������ ,>A@ ,?,/7==1
�!���K �����3 ���%� +A>>?0 6��%*���� ���3 ������3 %� �����������@ �� �$� �%� ��%��"��%(��
J���%� �� �#��%� �# ��������3 ,--,7A>>,23 �� �$�� ����%* %� ������ ������ +� �0 ���
������ �� ��� �� )���������% ��������� ��� �����������3 ))1 ,A-7.B1 �%�(�� '�3 &�@
&�� �����1
� ��3 ������ %� �%$� ���! +,--,0 6�%� ������ %� ���)���! ��'���@ �����! %� ��)��9
#%����� "�� ��$���)���� ����#!23 (���� -��$ �������� ,� ��� /+,0@ ,?/7/?1
A.= ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 27
� ��3 13 �1 ��#�%�3 �1 ��%�%�5��' %� �1 �%�'�% ��%� +,-CC0 ���� �������� ��� ����
�������� ��� �� ��������1 �%�������3 &�@ ����� ��)*��� H��$�����! �����1
���!3 �%$� +,--?0 6��� ���%� "�� %� ��� ��))�! �" �����������%� ���%�'������23 �� ���#���
������3 �%$� ���! %� �%����� ��#�� +� �0 ,�����$��� !������������ �������� ��� 1� ����.
����3 ))1 ,/-7A>-1 �%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
���!3 �%$� 3 �*��� ���*��3 ������ �1 &#�%! %� �%��� &1 �#����� +,-->0 6��� ��%'� ! �"
��� �������@ �5���!9�5� ��%�� �%���23 5���� ������� ,C+�0@ ,7,-1
��� 3 �%��! �1 +,-C=0 6��� �$������� �" �� �$� �%� ���)���! ��'��� �� &%��%#������� �'��#��9
����3 ,B��7,-�� ���������23 ����������� +������ � ������������ ��� ,������� ��������� ,=@
-B7,>-1
��� 3 �%��! �1 +,-C/0 6��� �)���%� �������23 �������� +������ � ������������ ��������� .B@
?.=7B1
��� 3 �%��! �1 +,-C-0 6��� �$������� �" ���)���! ��'���23 ��$��� =A+?0@ ?,-7=/1
�����#�3 ���%� %� ��� �))�������� +,-B>0 6� �� (! 5��� % ������ ���) "��� &! ���� �23
(���� �������� L� +�#�10@ ,>=7A>1
�����#�3 ���%� %� ��� �))�������� +,--/0 6�����%(�� ���$%��:%���� ����#���@ ��� ����#�
���5��� ���"8#���#! %� ��;����#�23 �� ����� ���%� %� � �% �����%� +� �0(���� 3�������6
3������ )��������� ��� ��7��� ,���������% !�����������" ���������" ��� �������� ��������"
))1 ,?,7=A1 ����)���3 ��@ ��%�'��1
�����#�3 ���%� %� ��� �))�������� +,--.0 6���� �� H��$���%� ������(����� ���� "�� ���
���)N ��%�%#����:��' �)���%���! �� ��� ���������2 ������% %��23 +������ � ��7���
,��������� =>+?0@ />A7,.1
%""��!3 &%��� +,--A0 6��� �%4%(�� ���)��� �� �%��� ������#��23 ����������� ������ !�����
,>@ B=7CA1
�%��3 ��#�% +A>>>0 6��� ���� �" �������! �� ���"9��'%��:��' ���#�����@ � �%�� ��� ! �"
��#%� ����� &%�%'����� �� �� �%23 ���*��' )%)��1 �������'���@ �� �%�% H��$�����!3
���*���) �� ������#%� �����! %� ����#! ��%�!���1
�(���3 ��%�* +,---0 ����������� ��� ��������% ��� ��������� ������� � (������ ������ ��
�����' �%�(�� '�@ �%�(�� '� H��$�����! �����1
�(���3 ��%�* �13 &%�'%��� �1 &#<�%� %� ������ ������3 � � +A>>>0 ������ ��� �������'
����������" !�����������" ��� #� �������1 �%�(�� '�3 &�@ &�� �����1
�����3 ���� �1 %� <���� �%��'%%� +,-C,0 6�$��'�%:��' �� �%����%� ���%�@ ��� �������
��#���� ��� 23 ���������� ,������ A@ ??/7/C1
�%��� +��#��03 ��������� +,-CB0 6������ ���)���! ��'���� �� �5��� ��)��� &�% �5�23 �%)��
)������� %� ��� ���"����#� �� � $%�#�� �� ���)%�%��$� �����������%� ��%�!���3 �����9
H��$�����! ������ �" ����'�% �%�� ��� ���3 ��(��$��*3 ��'���%$�%3 ,-7A? �#��(��1
�� ��3 �1 �#��� +,-/=0 6��� �#�����# �����! �" % ������9���)���! ������#�@ ��� �����!23
+������ � ��������� ������� .A@ ,A=7=A1
���%3 �1�1 ���� %� �*��� ���*�� +,-C-0 6 %���%� ������#��@ �##���3 ��'��� �� H�� %� &%�9
%'�����23 �� �*��� ���*�� +� 10 ����� �������� ,��������8 ������� ��� ��������.-����
����������� 1� ��������3 ))1 ??7/=1 ��� ��@ ����%$��1
�%�)���3 ��%� +,-CB0 6��� �� �� ���(���� �� ��� ��� �#���� �" ��(��# �� �23 ��������� ���
���������� ?@ A=/7B?1
�%��%3 ���%� +A>>?0 6��%������� �� ��� �����#%� �����' �������@ &%�%'����� ���(����
%� �����������%� ����'� ��%����'��23 �� �$�� ����%* %� ������ ������ +� �0 ��� ������
�� ��� �� )���������% ��������� ��� �����������3 ))1 .,7B.1 �%�(�� '�3 &�@ &�� �����1
�%��%3 ���%� %� &��%� &��%���'�� +,--/%0 6�� ����� �#���� �� ���)���! ��'��� %� ���
��$��������23 �� ���%� �%��% %� &��%� &��%���'�� +� �0 �������� ,����� ��� ���
�� ��������1 ���#*���� %� �%����'���3 �1�1@ ��� ���;�� ������%����%� ��������� �" �#�9
��'�#%� �#�����#� %� ��� ���� �%�*1
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A./
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 28
�%��%3 ���%� %� &��%� &��%���'��3 � � +,--/(0 �������� ,����� �� � ������ ��� ����������
������8 ��� ������� ��� 1����� ������������1 ���#*���� %� �%����'���3 �1�1@ ��� ���;��
������%����%� ��������� �" �#���'�#%� �#�����#� %� ��� ���� �%�*1
�%� ��3 ������� +,-B.0 6���) ���$����� �" �� �23 -��� ����� ������� A,@ ,>,7.1
�%� ��3 ������� +,-CA0 ������� � ������' �%�������3 &�@ ����� ��)*��� H��$�����! �����1
��%%#3 �1 &%�* %� �%���&1�%�*�� +,-CC0 6���) ��:� �""�#�� �� ��(��# �� � ���$�����@ ���
������%�! ������(������ &�#�%����23 3�������� +������ � ��������� ,>?@ ,B-7--1
�������3 ������ � �11 +,-BA0 6�#�����# ��%�!���@ ��� ��'%� �%��5��* %� �%� ������
�!�����23 +������ � ��� ��� ��������� ,/+,0@ A/-7B.1
<%�(��3 �%$� +,--,0 6������'�����!3 ������(����� %� ���)��%���� �� ������ ���)���!
������#� &%�%'�����23 �%#*'���� )%)��1 �%����'���3 �1�1@ ��� ���� �%�*1
<%��3 &����� ��%*�%$%��! +,--.0 ����� ����� ��� �������� ���% !������������ ����� ��
���� !���� � �� ��� ���� ��� ��������1 �4"�� @ �4"�� H��$�����! �����1
<���%��3 ��(��� �1 %� ������ ������3 � � +,--/0 ����� ������ ��� #����� !��������������%
5������������ ��� ���������� �� ��� 1������1 ��� ��@ �%'�1
�%�3 �%� ��' +,--C0 #� ������ !��������� ������� �� ����% !�����������" !������������" ���
������� � ������1 �%*�%� 3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
�%����3 ���#� �1 %� �%���� �1 ������! +,-->0 6���)���! ��'���3 �4����%������3 %� ������#�
��'�% %����@ ��#%���' ��� ��%'� !23 +������ � 1� �������� ��������� ??@ A?/7.A1
��(�#%)3 %�! �1 +,-C-%0 ���������� �� �������� ,�����1 �5 ���*@ �%�(�� '� H��$�����!
�����1
��(�#%)3 %�! �1 +,-C-(0 6������(�����%� ������ �� �����%#���' "�� ���)���! ��'���23 +������ �
!������������ ��� ����������� ��������� ,=/@ .7A=1
��(�#%)3 %�! �1 +,--/0 6��� ��� ������ "�� ��##���"�� �����#��$� �#����23 �� ��(��� �1
<���%�� %� ������ ������ +� �0 ����� ������ ��� #����� !��������������% 5������������
��� ���������� �� ��� 1������3 ))1 ,.,7->1 ��� ��@ �%'�1
��(�#%)3 %�! �1 %� ���$�� 1 ��''��� +,-C=0 6�����%#��%� ���)����� �� ��� ������ ����@
����%������' �" ��� � ��� ��� �#����23 �������� �������� ,� ��� B=@ CB7-C1
&%%��3 ������ %� �%!��� �1 �� ����� +,-C.0��� ��� 1����� ����� ,�*����% ��7���" #�����"
��� +������ �� ���� �� ���������'&%�%(%�3 �@ �1�1 <���'��1
&%�*�3 &��%��� %� �%#��� ������ +,--C0 6������%��$� ��(%�� ����� �� ��� ���$����� �" %
�������� ��(��# �� @ �� �4)�������%� ��$����'%����23 +������ � ������ ��������� .B@
,-/7AA>1
&%����3 � 5%� 1 +,-C.0 6������#� &�(���:%����3 �%��� ����#%����3 %� %���� ��'%��:%����
�� ���� ����'%���� �!����� �� �)%�23 ��� ������%����1 ���%#%3 �@ ������� H��$�����!1
&%����3 � 5%� 1 %� ��(��� �� �� +,-C?%0 6��$��5 �" %����9&%�%'� ����'%���� �� �)%�23
�� (���� )��������� �� ����% ����������� � ��� ������� �� (���� )��������� !�����"
9: +���;< ������" ))1 CA7-,1 <%���%� �3 �)%�@ &������! �" �'��#������3 �'��#�����%� ���9
;�#�� ���$�#�� ������3 %� ��� �'��#�����%� ��$���)���� ����#��1
&%����3 � 5%� 1 %� ��(��� �� �� +,-C?(0 6��� ��������' ����� <���@ � �%�� ��� ! �"
% %����9&%�%'� ����'%���� �!����23 �� (���� )��������� �� ����% ����������� � ���
������� �� (���� )��������� !�����" 9: +���;< ������" ))1 A>?7,B1 <%���%� �3 �)%�@
&������! �" �'��#������3 �'��#�����%� ���;�#�� ���$�#�� ������3 %� ��� �'��#�����%� ��$���)9
���� ����#��1
&%����3 � 5%� 1 %� ��(��� �� �� +,-C?#0 6�%��� ����#%���� %� ������#�&�(���:%���� "��
����'%����@ � ���)%����� �" �5� �!����� �� �)%�23 �%)�� )������� %� ��� %���%� ������' �"
��� �)%� ��� ��� ����#�%����3 H��$�����! �" ���#�����3 &% ����3 =7. �$��(��1
&%�5���3 ��%� %� �%���% ���$�� +,--?0 ��� ������� )��� �� ������� � ������% � )����.
������ ������' �5 ���*@ �%�(�� '� H��$�����! �����1
A.. ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 29
&#�%!3 ������ �1 +,--A0 6�$��!���2� ���#���3 ����� ���)����(����!N@ ��� ���(��� �" ���
�������23 �� �1 ����: %� �1 ���� +� �0 &������������ �������� �������% )��������� ��
�������� ������������" �1 ,>1 �%��%�3 &�@ H��$�����! ����� �" �����#%1
&#�%!3 ������ �13 �%� ���'��3 ��#�%� �)����� %� ���'� &%:%�! +,--.0 6���� ���#����%����
�� %� ��J �����!@ � �%�� ��� ! �" ��� �����5��� �$% �#���% &�(��� �%� ����23 �%)��
)������� %� ��� ��4�� %���%� #��"����#� �" ��� ������%����%� ����#�%���� "�� ��� ��� ! �"
������ ���)���!3 ���*���!3 ��3 /7C ����1
&#<�%�3 &%�'%��� �1 +,-CA0 6��� �%)%���� �4)�����#� 5��� �#%�#��!@ &%�%'����� �" ��% �9
����%� ������ �%� �23 �� ���������� ,� ��� .+A0@ .?7CC1
&#<�%�3 &%�'%��� �1 +,--A0 6&%�%'����� �" ��% �����%� ������ �%� � +!������� 0 �� �%)%�23
�� �%���� �1 ������! �� %�1 +� �0 )�$��� ��� ������ (��$% ������" ��������" ��� ������3
))1 .?7-C1 �%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
&����3 &1 +,-C-0 6��� �4)�����#� �" ��� ����%'� ����������� �� ��� ����9�%����� ��%��%�
��)�23 �� &1 &���� �� %�1 +� �0 ������� � ������ ���� ������ ��� ,���� 1� �������� ��
!����3 ))1 ,7/=1 ����3 ��%�!@ �� %� �'��#������ ��'%��:%���� �" ��� H���� %�����1
&�'��9� ����%3 ���� �13 ����� �%:���3 ������ ��%��� %� �%�* ��%#� +,--,0 6�� �'����� �%�
��'��� �!����� �� ��(9�%�%�%� �"��#%@ � ������%��� �� ��� �#��$��!N23(���� -��$ ��������
,� ��� /+,0@ ,//7B/1
&�����3 �%$� +,-C-0 6��� �$������� �" &�4�#�2� �)��! ��(���� �����!23 �� �*��� ���*�� +� 10
����� �������� ,��������% ������� ��� ��������.-���� ����������� 1� ��������3
))1 ,C/7-C1 ��� ��@ ����%$�� �����1
&��#����3 ���%� �1 +,--/0 6������'�������� %� �5� ��$���@ ��%���3 ��9��%�� �#���� %� �����9
����%� ��� ���������23 �� ��(��� �1 <���%�� %� ������ ������ +� �0 ����� ������ ���
#����� !��������������% 5������������ ��� ���������� �� ��� 1������3 ))1 AA?7/,1 ��� ��@
�%'�1
&����%�3 ���� &�#�%�� +,-B.0 ��� ��������� � �������� �������1 �5 �%$��3 ��@ �%��
H��$�����! �����1
&��'�%$�3 ��#�%� �1 +,-/-0 ��� ������ � ������ �������1 �5 ���*@ &#�%59����1
�����'3 ��(��� &#�1 +,-B.0 6��%� ��)��� ��%�%��� �%$� �� ������@ �(���$%����� ��
������%� ������ �� % �5��� ����%'�23 5���� ������� =@ ,?/7=.1
�����'3 ��(��� &#�1 +,-C,0 -�������� �� �� ���% ���������� ����� ��� ��������� �� � �����
)������� ��������1 �5 ���*@ �%�(�� '� H��$�����! �����1
�'���3 ��""��! �1 %� �#��%� �%�#��: +,--?0 6���(��3 ����"�3 %� ��%�����%�#�@ � ���)%�%9
��$� �����������%� ��%�!���23 �������� 1� �������� ��� ������� ����� =A@ CB7,,?1
�'���3 ��""��! �1 %� �#��%� �%�#��: +,--/0 6��� ��#%� �%��%(����! �" �%��"%�� %� ���(%�
������������@ ��� �%�� �" �� %�23 �%)�� )������� �� ��� &� �� �%�� �#�����# ����#�%����3
�%����'���3 ��3 B �%��%�!1
�����3 &%�#�� +,-./0 ��� ����� � ������� � ������% ������ #���� ��� ��� ������ � #�����'
�%�(�� '�3 &�@ �%�$%� H��$�����! �����1
�))��������3 ���3 ��� �����#�3 �1 ���� %� �1 �%'��� +,-B/0 6������%��$� &� ��� �" ���9
���(������ "�� �����#��$� �� �23 +������ � ��7��� ,��������� -+A0@ ?,>7A-1
�O ��(�#�3 ����� +,-CA0 ������*���� � =�$��1 ����3 ��5%!@ �� �1
�O ��(�#�3 ����� +,--?0 6������ %� ��(��# ���)���! ��'��� ��'���� �� ��9���$%�� ������#��1
���� ��'%� ������ �� ���"9�$�����' ������$%���� �!�����23 �� �����' ���'� +� 10 �����
�������� ,������% ��� ���)��������� � ��.��� ��� ,��������8 ����������� � ��� ����.
����" ���1 �1 �S �3 ��5%!@ ��� �'��#�����%� H��$�����! �" ��5%!1
������3 ������ +,-->0 #� ������ ��� ������% ��� � ������� � !����������� �� ������� �
������' �5 ���*@ �%�(�� '� H��$�����! �����1
������3 ������ +,--A0 6��� �� ������ �" % �����! �" ��� ���'���3 ���$�$%�3 %� ���"���%�#� �"
������9���)���! ������������23 �� �%���� �1 ������! �� %�1 +� �0 )�$��� ��� ������
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A.B
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 30
(��$% ������" ��������" ��� ������" ))1 A-?7?,C1 �%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������9
)��%�! ��� ��� �����1
������3 ������ +,--.0 6��#����$��3 ����� �" ��� %��3 %� ��$���)����23 �� ����������� � ���
������ (���� -��$ �������� �� 1� �������� ��������� :>>?" ))1 A>B7?=1 �%����'���3
�1�1@ ��� ���� �%�*1
������3 ������3 ����%� ����:3 �$�� ����%*3 �%�� �1 �����3 ���%� �����#� %� ��*���(��3 � �
+A>>A0 ��� 1���� � ��� ������' ��������� �� ��� ���%� ���������� �" ��(%� ��%�'�1
�%����'���3 �1�1@ %����%� ����%�#� ����#��3 %����%� �#% ��! �����1
������3 ������3 ��! %� ��� %� �%��� &1 �%�*�� +,--=0 ,����" #����" ��� �����.����
,��������1 ��� ��(��3 &�@ H��$�����! �" &�#��'%� �����1
������3 ������ %� � ���% �#��%'�� +,--.0 6��� ���%���� �" ���)���! ��'���23 �� ���%� �%��%3
�%�� ��*�3 %� <%��9�O �%� &%O ��� +� �0 ,����� �� �����3 ))1 ,AB7/.1 �%����'���3 �1�1@
���%� �����1
������3 ���#��� %� ������ ������ +,-BB0 6� �����! "�� �����������%� ��%�!��� �" ������
���� ���(����23 �� %����� �%� �� %� ���� �% �� +� �0 )������� ��� ������3 ))1 ,/B7
BA1 �%� �%�#��#�3 ��@ �1�1 ����%�1
�!�3 <������ �1 %� �%��� �1 &%45��� +,--/0 6���"9�������� %� ��$��������%� &%�%'�����23
�� ��(��� �1 <���%�� %� ������ ������ +� �0 ����� ������ ��� #����� !��������������%
5������������ ��� ���������� �� ��� 1������3 ))1 ,-,7AA,1 ��� ��@ �%'�3
���*�����3 �$��!� +,--A0 6���#�������@ ����� �� �� � ��� ����N ��� ����� �" ��% �9
����%� �#���'�#%� <��5�� '� %� ������#� &%�%'����� �� �%�% �%� %��$� �����������23
�� �1 �������! %� �1 �% ��� +� �0 ����������� ���������� ��������� ��� �� ����������
����������1 ���%5%@ �%�% �%� ��$��������%� ���������� ����%�#� ����#��1
���*�����3 �$��!� +,--=0 6��#%� �������� ��9&%�%'�����@ � ��$��5 �" ������%����%� �4)���9
��#�� %� ����� ��)��#%����� "�� �%����&%�%'����� �� ������� �����(�%23������� +������
� ��������� ��� �@����� �������� /,@ A?.?7BC1
��%#�3 �%�* %� ����� �%:��� +,--?0 6��� �#��$��! �""�#�� �" �� �'����� �%� ������ �!�����
�� ��(9�%�%�%� �"��#%23 �������� +������ � ������������ ��������� B/@ ,>7,-1
�%!#�%� ����3 ��*%�� +,-C>0 ��� )��� ��� ��� ��% ����� � � ��������� �������� � ������.
��� �� +��������1 �%�#���%@ �$������� �" �� �% �����3 ������)���'�#%� ���$�! �" �� �%1
����3 �%��� &1 +A>>A0 6������ ���)���!3 ��'��%���! ���)���!3 %� ��$��������%� �����#9
����@ ���)%���' ��������!9�%�� &%�%'����� �� ��% %(�� ��$��������%� ����5%�#��23
�� ������ ������3 ����%� ����:3 �$�� ����%*3 �%�� �1 �����3 ���%� �����#�3 %� ��*� H1
��(�� +� �0 ��� 1���� � ��� ������3 ))1 A??7/C1 �%����'���3 �1�1@ %����%� �#% ��!
�����1
�%�������3 �1 �1 +,-/=0 6��� ���� �����! �" ��(��# �4)�� �����23 ,� ��� � ��������� ���
���������� ?.+ �$10@ ?CB7-1
�%� (��'3 �� �� +,--?0 6��� ��%�!��#%� ��)���%�#� �" ���)���! ��'��� �� �������
������#��23 �����G���� )������%����3 �� �%�% H��$�����!3 �������'���3 ���*���) �� ������9
#%� �����! %� ����#! ��%�!���3 AB ��)���(��1
�%� (��'3 �� �� +,--.%0 6� ����)�%� ��(%�� ��$����� 23 ���*��' )%)��1 �� �O 3 ��5%!@
�� �%� �����'�1
�%� (��'3 �� �� +,--.(0 6�'%���� ��� ��� @ �� ������� �#��' ������� �%5 �� &� ���
��#���!23 �%)�� )������� %� ��� ��4�� %���%� #��"����#� �" ��� ������%����%� ����#�%���� "��
��� ��� ! �" ������ ���)���!3 ���*���!3 ��3 /7C ����1
�%� (��'3 �� �� +A>>,0 !������������ ��������� �� ����� �������� ,�������� �� ��� �����
��������' ���#*����@ �� ��'��1
�%� ���3 �� +,--B0#����� ���������' �� �������� �� �� ����������" ���������" ��� ���������
��������' �%�(�� '�@ �%�(�� '� H��$�����! �����1
�%� ���3 �� +,--C0 6��(%� %� ��'���%� ��(��# �� �@ � ���'����� "�� �����#��$� �#����23
������ ������� ,-+?0@ AA,7=B1
A.C ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 31
�#������'3 ����%� �1 +,-B?0 6��#*�! �������3 ���#�%�� ��%)���3 %� �%!��'�� �%$��'�@
� ��� ! �" ���%�! ����#�� 5��� �4����%������23 +������ � ��7��� ,��������� ,B+?0@ ?C,7=AC1
�#������'3 ����%� �1 +,--=0 6������2 �����������%� ���)����� �� ������9���� ������#�
������%�23 �� ������ ������3 ��! %� ���3 %� �%��� &1 �%�*�� +� �0 ,����" #����" ���
�����.���� ,��������" ))1 A=B7./1 ��� ��(��@ H��$�����! �" &�#��'%� �����1
�#��%'��3 � ���% +,--=0 6������2 �����������%� ���)����� �� ������9���� ������#� ������%�23
�� ������ ������3 ��! %� ���3 %� �%��� �%�*�� +� �0 ,����" #����" ��� �����.����
,��������3 ))1 A=B7..1 ��� ��(��@ H��$�����! �" &�#��'%� �����1
�#��%'��3 � ���% %� �����%� ����G���� +,--C0 6������'�����! %� ������ ���� ������#�
&%�%'�����23 �� � �% �����%� %� �1 &%�# <��'��� +� �0 1�������� !����������� ��
�� ���������� ��� ,������� )���������" ))1 ,>,7,?1 ��������%�3 H<@ � 5%� ��'%�1
�#��%'��3 � ���%3 �����%� ����G���� %� ���� �%� �%�' +,--=0 6&�(��� ��5�3 ����%'�3 %�
���"9��'%��:� ������������ "�� �$�����' ������9���� ������#��23 ���� ���������
B>+?0@ A-=7?,B1
�#��%'��3 � ���% %� ������ ������ +,--A0 6���)���! ��'��� ��'���� %� %���%� ������#��@
� ���#�)��%� ��%�!���23 ���� ��������� .C+?0@ A=-7.A1
��%(��'��3 �%�� +,--?0 6&%�%'��' ��#%� �������@ ��������#%� ������ �� ��#����$� ����'�23
+������ � �������� ��������� �� B+=0@ ,,?7?=1
���'�)�%3 ���%� +,--,0 )������� ����� ��������% !��������� �� !���� ��� ��� �����������1
�5 �����@ �%'�1
���'�)�%3 ���%� +,--?0 &���.�������� !��������� 1������1 �5 �����@ �%'�1
�����3 �%;�$ %� �1 ���%�%��%� +,--.0 6��� �$������� �" ��#�%� ���� �� ������ ���)���!
������#� H��23 ��� �������� �������� ,� ��� C.+=0@ B..7CC1
���$%*���3 %���� �1 %� ������ ������3 � � +A>>A0 !���� ��� !��������� #� ������� ���
)��������� �� ����' �%*�%� 3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
���'�3 <%�%� +,--=0)������� ����� ���� ,��������% ���������� ��� ��� �������1 �5�����@
�4"�� H��$�����! �����1
���'�3 <%�%� %� �1 �%��%(� +,--.0 �������� � )��������� � ������ ,��������1 �5 �����@
�%'�1
��!3 ��(��� �13 �� +,-CA0 �������� ,������� )���������% ������� ��� ��� A��*���' J��:��
���!3 �����))����@ H��$�����! �" ��� �����))���� �����1
�����3 �%��3 ����%� ����:3 �$�� ����%*3 ������ ������ %� ���%� �����#� +A>>A0 �� ������
������3 ����%� ����:3 �$�� ���%*3 �%�� �1 �����3 ���%� �����#� %� ��*� H1 ��(��
+� �0 ��� 1���� � ��� ������3 ))1 ==/7C-1 �%����'���3 �1�1@ %����%� �#% ��! �����1
�%�'3 ���� �%� +,--A0 !����������� ��� ������� � ������% ���.#� ������� �� !���������' �%�
�%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
�%�'3 ���� �%� +,--=0 6���� ��' ��������! ��'%��:%�����@ ��� �(�� ���������� %� ���
�5 �����������%� �#�����#�23 5���� ������� )��������� ,?@ AA,7?A1
�%!���3 &�#�%�� +,-CB0 ��� ����������� � ����������1 �5 ���*@ �%�(�� '� H��$�����! �����1
�%!���3 &�#�%�� %� �1 �%� +,-CA0 6���#*���3 ��%��� %� ���)! �� �@ ������%��$� &� ���
�" ��(��# �� � ���$�����23 ������ ������� ?>@ ?/>7B>1
������(��'3 ��� +A>>A0 6��� ��% %(�� ������� �))��%#� �� �����#���' ��� �������@ ��%�
�%$� �� ��%��� N23 �� ������ ������3 ����%� ����:3 �$�� ����%*3 �%�� �1 �����3 ���%�
�����#�3 %� ��*� H1 ��(�� +� �0 ��� 1���� � ��� ������3 ))1 ,-B7A?A1 �%����'���3
�1�1@ %����%� �#% ��! �����1
$%� � <�%'�3 ��)����3 ����&1 ��(��� %� ��(!�&1�%5�� +,-C?0 6���&����%� ������(����'
��� %� % �������� �� ��(��# �� � ���(����23 �������� ��������� ������� ,� ��� BB+&%�10@
,,A7AA1
���#���3 ��� �� +,--/05��� !���������%(���� ��� 1� �������� ��)������� �����������1 ��� ��@
�$����%� ��$���)���� ���������1
�����&@ ����� � ���� � � �������� ����� A.-
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from
Page 32
�% �3 ��(��� +,--A0 6������9���)���! ������#� &%�%'����� �� ����� �� �%� ����%'��23 ��
�%���� �1 ������! �� %�1 +� �0 )�$��� ��� ������ (��$% ������" ��������" ��� ������"
))1 A>B7A-1 �%� �%�#��#�3 ��@ ��������� "�� ������)��%�! ��� ��� �����1
������3 �%��� �1 +,--/0 6���� %�� ������ ���)���! ������������ �"8#����N23 ���*��' )%)��1
�����@ H��$�����! �" &%���3 ��)%������ �" �'��#������ %� ������#� �#�����#�1
������3 �%��� �1 %� ���! &1 ��#*�� +,--/0 6�%�%�����# &%�%'����� �" ��������@ �� �#�9
�!����9��#�%� �))��%#�23 �� ���%� �%��% %� &��%� &��%���'�� +� �0 �������� ,����� ��
� ������ ��� ���������� ������% ��� ������� ��� 1����� ������������1 �%����'���3 ��@
��� ���;�� ������%����%� ��������� �" �#���'�#%� �#�����#� %� ��� ���� �%�*1
������3 �%��� �13 �1 ���#�3 �1 <��(%�3 �1 �1 &#<%! %� �1 ��5���� +,--,0 6��%���#
�!�%��#� �� % &����)�� �)�#��� �����!@ � &� �� �" ��������! ��� %����23 ����������
)�������� /C@ ?>?7AA1
�%� ��3 ��%#! +A>>,0 6&%�*��9�%�� %���%� ������#� &%�%'�����@ �� �����������%� ��%�!���
�" �� �$� �%� ��% %(�� J���%� �� �5 R�%�%� 2� ������#�%� ��������23 ��� ������%����3
�� �%�% H��$�����!1
�%� ��3 ��%#! %� �������)��� &1 ��5��� +A>>?0 6���$%��:��' ��� ������� �5��$� ��%��
�%���@ ������2 �4)�����#�� 5��� �5 R�%�%� 2� &%�*��9�%�� �������� &%�%'�����23 ��
�$�� ����%* %� ������ ������ +� �0 ��� ������ �� ��� �� )���������% ���������
��� �����������3 ))1 ,>B7AB1 �%�(�� '�3 &�@ &�� �����1
��� �������& �� ��� ������ 1 ������! ���"����� �" ������#%� �#���#� %�
��9����#��� �" ��� ���*���) �� ������#%� �����! %� ����#! ��%�!���3 %� ���
������ "�� ��� ��� ! �" ������������3 ��)��%����3 %� ��$��������%� ��%�'�3
�� �%�% H��$�����!3 �������'���1 ��� 5%� ���#�� �� ��� %����%� �#% ��! �"
�#���#�� �� A>>,F �� % ���(�� �" ��� �����#%� �#% ��! �" ���� %� �#���#��F
%� % ��#�)���� �" ��� �%�* �1 ��� �%� ���:� �� ������#%� �#����! %� ���
���%� �*!��� ���:� �� ������#%� �#���#�1 ��� (��*� ��#�� � #� ������ ��� ��.
����% ��� � ������� � !����������� �� ������� � ������F ,����" #����" ���
�����.���� ,�������� +5��� ��! %� ��� %� �%��� �%�*��0F %� �����
������ ��� #����� !��������������% 5������������ ��� ���������� �� ���
1������ +5��� ��(��� <���%��01 �������@ ���*���) �� ������#%� �����!
%� ����#! ��%�!���3 �� �%�% H��$�����!3 /,? ���� �%�* ������3 �������'���3
�� �%�% =B=>C3 H�� D��%��@ ������T�� �%�%1� �E1
AB> ��H� �� � ����������� �������� ,/+?0
at CIDADE UNIVERSITARIA on July 29, 2016jtp.sagepub.comDownloaded from