-
Pancerniki typu
North Carolina
PA
NC
ER
NIK
I TY
PU
N
OR
TH
CA
RO
LIN
A c
z. IJA
RO
SA
W P
ALA
SEK
numer spec j a l ny
Jarosaw Palasek
31w w w. o k r e t y w o j e n n e . p l
ISBN 978-83-61069-05-8
Cena 39,00 z
Wspczesna fotografia North Carolina w penej gali banderowej jako
okrtu-muzeum w Wilmington w Pnocnej Karolinie stanie, ktrego nazw
nosi.
Fot. Jarosaw Palasek
cz. I
-
Mal
. Wal
dem
ar K
aczm
arcz
yk
Mal
. Wal
dem
ar K
aczm
arcz
yk
Nor
th C
arol
ina
wp
oow
ie 1
942
r.. S
chem
at 1
2 G
rade
d Sy
stem
sp
lotc
h z
oo
ny
zko
lor
w:
ciem
nob
kit
nego
(Se
a B
lue
5-S)
, sza
rego
(O
cean
Gre
y 5-
O)
ijas
nosz
areg
o (H
aze
Gra
y 5-
H).
Wsz
ystk
ie p
oka
dy w
kol
orze
gra
nato
wos
zary
m (
Dec
k B
lue
20-B
).
Wk
ilku
mie
jsca
ch d
odan
o ko
lor
bia
y, k
try
jedn
ak p
raw
dopo
dobn
ie z
ast
pion
o p
nie
j jas
nosz
arym
. Roz
kad
pla
m d
la o
bu b
urt
jedn
akow
y.
Was
hing
ton
sier
pie
194
2 r.
. Sch
emat
12
Gra
ded
Syst
em z
oo
ny z
cie
mno
bk
itne
go
(Sea
Blu
e 5-
S) p
asa
na k
adu
bie
isza
rego
(O
cean
Gre
y 5-
O),
wsz
ystk
ie p
owie
rzch
nie
pion
owe
pow
yej
. Wsz
ystk
ie p
oka
dy i
pow
ierz
chni
e po
ziom
e w
kol
orze
gr
anat
owos
zary
m (
Dec
k B
lue
20-B
).
-
Tarnowskie Gry 2009
Jarosaw Palasek
Pancerniki typu
North Carolinacz. I
-
2OKRTY WOJENNE numer specjalny 31
Od AutoraNawstpie chciabym podzikowa wszystkim, ktrzy
przyczynili si dopowsta-
nia iostatecznego ksztatu mojej pracy. Serdeczne wyrazy
podzikowania nale si przede wszystkim wydawcy Jarkowi Malinowskiemu
oraz Rafaowi Kaczmarczy-kowi, autorowi doskonaych rysunkw itwrcy
plansz barwnych oraz Arthurowi D. BakerowiIII ktry dostarczy
fotografie zeswojej kolekcji.
Przekazujc monografi pancernikw typu North Carolina Czytelnikom
chcia-bym przeprosi zabdy iniecisoci, ktre nie wynikny zmej zej
woli, ale raczej zniejednoznacznoci informacji wdostpnej
militeraturze. Bd wic niezmier-nie wdziczny zawszelkie opinie,
sprostowania iuzupenienia, ktrymi Czytelni-cy Okrtw Wojennych
podziel si zemn. Jednoczenie mam nadziej, emoja praca zostanie
odebrana zprzychylnoci, przyczyniajc si jednoczenie
dopopu-laryzacji bardzo interesujcych okrtw pierwszego typu
amerykaskich szybkich pancernikw.
Niniejsz monografi chciabym zadedykowa mamie, onie Ewie isynowi
Bar-toszowi oraz przyjacioom kibicujcym mojej pasji badacza
elaznych wilkw.
Okadka: Pancernik North Carolina w pocztkach suby, sierpien 1941
roku. Fot. U.S. Navy
Strona tytuowa: Ujcie od dziobu North Carolina, 2009 rok. Fot.
Jarosaw Palasek
Pancerniki typu North Carolina cz. I
Jarosaw Palasek
Redaktor serii: Jarosaw MalinowskiRysunki: Waldemar
KaczmarczykPlansze kolorowe: Waldemar KaczmarczykOpracowanie
graficzne: Jarosaw MalinowskiSkad, druk ioprawa: Drukpol,
Tarnowskie Gry
rda fotografii/Photo credit:Arthur D. Baker IIISiegfried
BreyerShizuo FukuiGerard GarierErich GronerJarosaw PalasekCentralne
Archiwum WojskoweU.S. Naval Historical CenterU.S. Navy
ISBN 978-83-61069-05-8ISSN 1231-014X
Copyright Wydawnictwo Okrty Wojenne 2010Wszelkie prawa
zastrzeone. adna cz tej ksi-ki nie moe by kopiowana wadnej formie,
ani ad-nymi metodami mechanicznymi ani elektronicznymi, cznie
zwykorzystaniem systemw przechowywania iodtwarzania informacji bez
pisemnej zgody waci-ciela praw autorskich.All right reserved. No
part of this book may be reproduced or transmitted in any form or
by any means, electronic or mechanical, includiong photocopying,
recording or any information storage and retreival system without
written from copyright owner.
Niniejsza monografia zawiera jedna rozkadwk z 2 planami okrtw w
skali 1:400.Stanowi one jej integraln cz i nie mog by sprzedawane
oddzielnie.
WydawcaWydawnictwo Okrty Wojenne
Krzywoustego 16, 42-605 Tarnowskie Grytel. (032) 384-48-61
e-mail: [email protected], www.okretywojenne.plING Bank lski 94
1050 1386 1000 0002 0086 6507
Uwaga!
Polecamy monografie!
Polecamy magazyn Okrty Wojenne!
-
3Rozwj drednotw amerykaskichWprowadzenie do suby w 1906
roku, przez Wielk Brytani, pancer-nika Dreadnought, wyznaczyo
now jako wbudowie okrtw liniowych, zapocztkowujc burzliwy rozwj
okrtw tej klasy wewszystkich licz-cych si namorskiej arenie
pastwach wiata. Marynarka Wojenna USA, okrt opodobnych waciwociach
planowa-a nawet wczeniej, lecz naskutek per-turbacji zarwno
wstadium projekto-wania jak ibudowy pancernik South Carolina (B-26)
znalaz si wsubie dopiero cztery lata pniej. Mimo lep-szego
rozwizania artylerii, zewzgl-du na zastosowanie tradycyjnego uka-du
napdowego, okrty tego typu nie przedstawiay jednak takiej warto-ci
bojowej jak brytyjski prekursor. Nie dorwnywa mu take kolejny typ
drednotw amerykaskich Delawa-re. Dopiero bdce jego rozwiniciem,
wprowadzone dosuby w1911 roku okrty liniowe typu Florida, dziki
za-stosowaniu napdu turboparowego, byy rwnorzdne wspczesnym
dred-notom europejskim.
Te wszystkie trzy typy drednotw amerykaskich, uzbrojone byy
wdzia-a kalibru 305mm. Docierajce do Sta-nw Zjednoczonych zWielkiej
Bryta-nii, raporty opracach projektowych nad dziaami kalibru 343mm
spowodowa-y naciski min. prezydenta Theodore Ro-oseveltana
intensyfikacj prac nad dzia-ami kalibru 356mm. Planowano wnie
uzbroi ju drednoty typu Florida, jed-nak prace projektowe,
konstrukcyjne idowiadczalne przecigay si tak bar-dzo, erwnie
drednoty nastpnego typu Wyoming, ktre znalazy si wsu-bie w1912 roku
byy uzbrojone wdziaa 305mm. Ostatecznie, artyleri tego ka-libru
otrzymay dopiero pancerniki typu Texas, wprowadzone dolinii dwa
lata pniej.
Za kolejny etap wrozwoju nowocze-snych pancernikw uznaje si
amery-kaskie drednoty typu Nevada, charakte-ryzujce si nowatorskim
rozwizaniem pancerza oraz kotowni. Zastosowany dla ochrony biernej
szeroki, burtowy pas pancerny, zakoczony nadziobie irufie
poprzecznymi grodziami pancer-nymi, by przykryty nagrnej
krawdzi
gwnym pokadem pancernym. Du-go tej swego rodzaju cytadeli,
ogra-niczono jedynie doywotnie wanych przedziaw okrtu: komr
amunicyj-nych, maszynowni ikotowni, pozostae przedziay pozostawiajc
nieopancerzo-nymi. Ten sposb opancerzenia nazwa-ny All or nothing
Wszystko albo nic sta si wkrtce standardem wbudo-wie okrtw
liniowych winnych flotach wiata. Minimalizacj ciaru tak
roz-wizanego pancerza uzyskano poprzez ograniczenie dugoci
bronionych prze-dziaw. Wizao si to zzastosowaniem poraz pierwszy
weFlocie Stanw Zjed-noczonych trjdziaowych wie artylerii gwnej,
pozwalajcych skoncentrowa tak sam liczb dzia, jak napoprzed-nim
typie Texas, wprzedziaach omniej-szej dugoci. Innym novum byo
wy-posaenie okrtw typu Nevada wkoty parowe opalane wycznie paliwem
cie-kym. Oprcz zmniejszenia ciaru iob-jtoci przedziaw kotowni
uzyskano znaczne korzyci eksploatacyjne takie jak: uproszczenie
obsugi, brak powsta-wania uciliwego popiou, atwo przepompowywania
imagazynowania
North Carolina wdniu 3 czerwca 1942 roku na redzie Portsmouth
wstanie Wirginia. Wejcie do suby pierwszego zszybkich pancernikw
zakoczyo wakacje wbudowie okrtw liniowych dla floty amerykaskiej.
Fot. zbiory Artur D. Baker III
Geneza, projektowanie ibudowa
-
4oleju opaowego. Ewidentne zalety tego typu rozwizania kotowni
spowodowa-y jego stosowanie zarwno wbudowie nowych jak
imodernizacji starszych ty-pw drednotw.
Wzrost zainteresowania wStanach Zjednoczonych, korzyciami
komercyj-nymi wynikajcymi zkontaktw zDa-lekim Wschodem, spowodowa
ko-nieczno posiadania, naZachodnim Wybrzeu, floty zdolnej doochrony
du-gich linii komunikacyjnych. Zagw-nego rywala naPacyfiku
wpocztkach XXwieku, politycy amerykascy pocz-li uwaa Japoni.
Rozpoczcie przez Marynark Cesarsk programu bu-dowy 4krownikw
liniowych typu Kongo, spowodowao prby admirali-cji amerykaskiej,
zatwierdzenia bu-dowy 4nastpnych pancernikw typu Nevada. Znany
zeskpego wydzielania funduszy Kongres Stanw Zjednoczo-nych
skutecznie opiera si jednak na-ciskom Dowdztwa Floty. Dopiero
po-oenie stpki pod pierwszy zkolejnego typu drednotw japoskich
Fuso, dao moliwo przeforsowania wKongresie budowy okrtu liniowego
nowego typu Pennsylvania (B-38). Zaoenie kolej-nego pancernika
japoskiego Yamashi-
ro wymusio wyasygnowanie funduszy nakolejnego drednota
amerykaskie-go Arizona (B-39). Chocia typ Penn-sylvania stanowi
zmodyfikowan ipo-wikszon wersj pancernikw Nevada, nie by jednak
prost ich kontynuacj. Z adekwatnie powikszonym pance-rzem oraz
poprawionym zabezpiecze-niem wewntrznym ipodwodnym, by amerykask
odpowiedzi najaposkie pancerniki typu Fuso.
Zajmujca si ustalaniem charaktery-styk okrtw floty amerykaskiej
Rada Gwna, w1913 roku zapocztkowa-a prace koncepcyjne nad okrtami
li-niowymi uzbrojonymi wartyleri gw-n kalibru 406mm. Efektywny
dystans walki wczesnych pancernikw, zaka-dany przez Biuro
Artylerii, zewzgldu nawarunki widocznoci na11000m, nie pozwala
jednak wykorzysta pe-nych moliwoci dzia tego kalibru. Wy-starczajc
zdolno przebijania pance-rza wbitwie ztej odlegoci posiaday pociski
kalibru 356mm, adodatkowe zwikszenie siy ognia byo moliwe poprzez
zwikszenie liczby dzia. Po-prawienie obrony biernej, przy
mniej-szej wypornoci, dawao natomiast sku-teczne zabezpieczenie
przed pociskami
przeciwpancernymi kalibru 381 mm wystrzeliwanymi zodlegoci
pomidzy 9,a13tys.m. Bdcy zwolennikiem ta-kich okrtw Sekretarz
Marynarki Jo-sephus Daniels zdecydowa orekomen-dacji Kongresowi
budowy pancernikw uzbrojonych wdziaa 356mm. Istot-n rol odgrywa te
znacznie niszy koszt tak uzbrojonego okrtu. Poczt-kowo Kongres
autoryzowa budow dwch pancernikw typu New Mexico. Posprzeday jednak
Grecji dwu pre-drednotw typu Mississippi, copozwo-lio pokry
2/3spodziewanych kosztw trzeciego pancernika, autoryzowano jeszcze
jeden okrt. Ju wmarcu 1914 roku Rada Gwna przyja, okrelone wgrudniu
poprzedniego roku zaoenia konstrukcyjne pancernikw New Mexi-co,
jako obowizujce dla nastpnego typu drednotw amerykaskich
pan-cernikw Tennessee.
Biuro Uzbrojenia, zdopingowane in-formacjami, omoliwym
doosigni-cia 30-stopniowym kcie podniesienia dzia artylerii gwnej
na pancernikach niemieckich (conie byo prawd) ian-gielskich typu
Queen Elizabeth, praco-wao nad zwikszeniem zasigu dzia 356 mm,
poprzez powikszenie kta
Autoryzowane ju powybuchu Iwojny wiatowej pancerniki Tennessee
(BB-43) iCalifornia (BB-44) weszy dosuby wpierwszych latach
dwudziestych. Ten drugi nazaledwie trzy miesice przed rozpoczciem
obrad Kongresu Waszyngtoskiego. Tutaj California wciekawym ujciu
wdoku. Fot. Centralne Archiwum Wojskowe
-
5elewacji. Rozwizanie opancerzenia okrtw pozostawiono identyczne
jak na poprzednim typie. Woparciu osze-reg eksperymentw wypracowano
na-tomiast nowy sposb zabezpieczenia przeciwtorpedowego kaduba.
Wprowa-dzono take, zastosowany poraz pierw-szy napancerniku New
Mexico (B-40) napd turboelektryczny. Pomimo, enie ukoczono jeszcze
prac koncepcyjnych, wobec trwajcej wEuropie odponad siedmiu miesicy
Iwojny wiatowej, Kongres Stanw Zjednoczonych pod-j decyzj
oprzeznaczeniu funduszy nabudow dwch pancernikw typu Tennessee
bdcych udoskonalon wer-sj okrtw liniowych typu New Mexi-co.
Przewidywano przy tym moliwo wprowadzania zmian projektowych
wtrakcie budowy okrtw. Pancerniki Tennessee (BB-43) iCalifornia
(BB-44)1 weszy dolinii napocztku lat dwudzie-stych, przy czym ten
drugi rozpocz sub wsierpniu 1921 roku.
Pancerniki namidzywojennych konferencjach rozbrojeniowych
Ofiary icierpienia jakie wiat ponis wczasie Wielkiej Wojny lat
1914-1918 spowodoway wrd pastw biorcych wniej udzia oczekiwanie,
enastpu-jcy pokj bdzie trway. Wiodce pot-gi morskie rozpoczy wanie
realizacj
wielkich planw rozbudowy floty, kt-rych urzeczywistnienie
doprowadzio-by dojeszcze wikszego wycigu zbro-je. Wroku 1918
wMarynarce Stanw Zjednoczonych penio sub 16okr-tw liniowych.
Zamwiono byy po-nadto super-drednoty Projektu 1917 pancerniki typu
Colorado (B-45-48) iprzygotowywano si dobudowy pot-nych pancernikw
typu South Dakota (B-49-54). Wsubie Marynarki Wo-jennej Japonii
znajdoway si natomiast 4 pancerniki i 4 krowniki liniowe, awbudowie
pancerniki Nagato iMut-su. Harmonogram rozwoju jej floty za-powiada
realizacj wlatach dwudzie-stych programu 8+8. Wymagao to wic
jeszcze zbudowania dla Marynar-ki Cesarskiej dwch kolejnych
pancer-nikw iczterech dodatkowych krow-nikw liniowych. Najwiksza
liczebnie, bya wwczas brytyjska flota liniowa2. Poniewa jednak w
wikszoci bya przestarzaa iwyeksploatowana inten-sywn sub wojenn,
rwnie iWiel-ka Brytania przystpia doprojektowa-nia okrtw liniowych
nowej generacji.
Wewszystkich tych pastwach ro-sa jednak wsi opozycja przeciwna
rozptywaniu kolejnego wycigu zbro-je. Powszechne, cho nie do koca
uprawnione byo bowiem przekonanie, edokonfliktu zbrojnego
doprowadzi
wanie wycig zbroje pomidzy Wiel-k Brytani, aNiemcami. Zawieszone
naczas wojny instytucje demokratycz-ne odzyskiway nalene pozycje
wyraa-jc dezaprobat dla niepotrzebnego wy-dawania funduszy
pastwowych nacele wojskowe. Wrzeczywistoci przeciw-nikami wycigu
zbroje byy take rz-dy mocarstw morskich. Rzdzca Japo-ni dyktatura
wojskowa zdawaa sobie spraw ztego, ekraju nie sta nabu-dow
pancernikw iprba realizacji programu 8+8 niechybnie doprowa-dzi
finanse pastwa doruiny. Bdcy uwadzy brytyjscy liberaowie uwaa-li
zkolei, ewcigu najbliszego dzie-siciolecia nie grozi Wielkiej
Brytanii aden wikszy konflikt zbrojny, asytu-acja gospodarcza nie
sprzyja rozbudo-wie czy powanym modernizacjom si zbrojnych. Ztych
te powodw dokona-li drastycznego zmniejszenia wydatkw nacele
wojskowe. Rwnie wStanach Zjednoczonych uwaano, e istniej-ca ju
flota jest wystarczajco potna aby zapewni bezpieczestwo krajowi,
arozptanie wycigu zbroje moe je-dynie doprowadzi dowcignicia
pa-
Pancernik Mutsu zosta zachowany dziki determinacji delegacji
japoskiej na Kongresie Waszyngtoskim. Pozwolio to Amerykanom
nawynegocjowanie dokoczenia budowy dwch jednostek typu Colorado.
Fot. zbiory Shizuo Fukui
1. Wdniu 17.07.1920r. sygnatury ameryka-skich okrtw liniowych
zostay zmienione zB naBB
2. W1918 roku wjej skadzie znajdoway si 33pancerniki i9krownikw
liniowych.
-
6stwa wkolejny konflikt. Naleao wic raczej skoncentrowa si
nazachowa-niu istniejcego powojnie ukadu si ni nakontynuacji
programw rozbudowy si zbrojnych mogcych doprowadzi dojego
zachwiania. Ju wpadzierni-ku 1920 roku wpywowy senator amery-kaski
Wiliam E.Borah da zwoania konferencji rozbrojeniowej. Rwnie
prezydent Woodrow Wilson, ktry bra udzia w Konferencji Wersalskiej
by zdania, ekontynuacja rozbudowy floty bdzie zaprzeczaa uwaanej
przez nie-go zacel nadrzdny idei trwaoci poko-ju. Tak wic trzy
najbardziej zaangao-wane wrozwj floty liniowej mocarstwa morskie
zastanawiay si nad znalezie-niem takiego sposobu rezygnacji
zroz-budowy floty, eby potencjalnym konku-rentom nie okaza swej
saboci.
Wdniu 8czerwca 1921 roku zinicja-tyw zwoania wWaszyngtonie na
li-stopad tego samego roku konferencji dotyczcej zbroje morskich
wystpi amerykaski sekretarz stanu Charles
Evans Hughes. Do udziau w niej, oprcz Wielkiej Brytanii iJaponii
go-spodarze zaprosili Francj, ktra wci jeszcze bya potg kolonialn
oraz dla uniknicia rwnowaenia si gosw, Wochy3. Propozycje dotyczce
okr-tw liniowych przedstawione przez Hu-ghesa wprzemwieniu
inaugurujcym otwarcie Konferencji wdniu 12listopa-da 1921 roku,
sprowadzay si do:
wstrzymania nadziesi lat wprowa-dzania dosuby nowych
pancernikw;
zomowania wszystkich pancerni-kw znajdujcych si wbudowie wdniu
rozpoczcia Konferencji oraz okrelonej dla kadego zsygnatariuszy
liczby star-szych okrtw;
ustalenia limitw tonaowych istandardw jakociowych
pancer-nikw.
Warunki te oznaczay dla Stanw Zjednoczonych rezygnacj
zwprowa-dzenia dosuby 15nowych okrtw liniowych, ktre znajdoway si
ww-czas narnych etapach projektowania
ibudowy oraz konieczno zomowa-nia 15 predrednotw. W subie
po-zostaoby wic 18pancernikw ame-rykaskich. Wielka Brytania miaaby
zaniecha budowy 4krownikw linio-wych, ktrych projektowanie wanie
rozpoczynano oraz zomowa 19jed-nostek. Dawaoby to jej moliwo
po-zostawienia w linii 22 pancernikw. Japonia zkolei miaaby
wstrzyma pro-jektowanie ibudow rwnie 15pan-cernikw, zomowa
10predrednotw izachowa wsubie 10okrtw linio-wych. W ten sposb trzy
mocarstwa morskie pozbyyby si przeszo 70pan-cernikw owypornoci
niemal dwch milionw ton. Jak pisa korespondent londyskiego Timesa:
Hughes za-topi wcigu 35minut wicej okrtw li-niowych, anieli
uczynilito wszyscy ad-miraowie wiata wprzecigu wiekw.4
Prace redakcyjne nad tekstem uka-du zostay zakoczone poniemal
trzy-miesicznych rokowaniach iwdniu 6 lutego 1922 roku Traktat
rozbro-jeniowy w zakresie zbroje mor-skich zosta podpisany.
Globalne limi-ty tonau okrtw liniowych ustalono napo525000ton5 dla
Wielkiej Brytanii iStanw Zjednoczonych, 315000ton dla Japonii oraz
175000ton dla Fran-cji iWoch. Zgodnie zpropozycj ame-rykask
maksymaln wyporno pan-cernika ustalono na35000ton, przy czym
okrelono jdla okrtu gotowe-go dowyjcia wmorze, ale bez zapa-sw
paliwa iwody kotowej. Kaliber dzia artylerii gwnej okrtw linio-wych
ograniczono do406mm. Cho-cia przedstawione przez Hughesa podstawowe
zaoenia ukadu zostay utrzymane, towjego zapisach zosta-o
wprowadzonych szereg wyjtkw. Brytyjczykom zezwolono
napozosta-wienie wsubie krownika liniowe-go Hood, chocia jego
wyporno prze-kraczaa traktatow oponad 7000ton. Ponadto, chocia
zakazano budowy nowych pancernikw do12 listopa-da 1931 roku, Wielka
Brytania mo-ga zbudowa dwa nowe okrty linio-we zdziaami 406mm
owypornoci
West Virgnia (BB-48) ostatni zamerykaskich drednotw zosta
wprowadzony do suby wgrudniu 1923 roku czym rozpocz ponad dekadow
przerw wbudowie okrtw liniowych dla U.S.Navy. Fot. zbiory Siegfried
Breyer
3. Oprcz ograniczenia zbroje morskich Konfe-rencja zajmowaa si
take uregulowaniem spraw Dalekiego Wschodu. Doudziau wobradach
po-wiconych tej tematyce zaproszone zostay take: Belgia, Chiny,
Holandia iPortugalia.
4. Dyskant Jzef W. Konflikty izbrojenia mor-skie 1918-1939.
5. Wypornoci okrtw wniniejszym monogra-fii, oile tego nie
zaznaczono, podano wtonach an-gielskich (waszyngtoskich) zgodnie z
formu przeliczeniow 1tons = 1,016tony metrycznej.
6. Na podstawie tej klauzuli powstay wprowa-dzone dosuby w1927
roku niezbyt udane pancer-niki Nelson iRodney.
-
7mieszczcej si w limitach traktato-wych6. Japonia moga zatrzyma
pan-cernik Mutsu wzamian zawycofanie Settsu, a Stany Zjednoczone
wpro-wadzi dosuby dwa super-dredno-ty Projektu 1917. Miay one
zastpi proponowane wczeniej dowycofania pancerniki Delaware (BB-28)
iNorth Dakota (BB-29). Spord autoryzowa-nych wokresie wzmoonych
dziaa zbrojnych wEuropie czterech amery-kaskich okrtw liniowych
typu Co-lorado, zanim rozpoczto obrady Kon-gresu Waszyngtoskiego
ukoczono jedynie pancernik Maryland (BB-46). Dziki wynegocjowaniu
ukoczenia budowy kolejnych dwch okrtw, wdniu 30sierpnia 1923roku,
wnie-cae dwa tygodnie po ratyfikowaniu Traktatu Waszyngtoskiego
przez rz-dy ostatnich zpastw sygnatariuszy, wprowadzono wic dosuby
pancer-nik Colorado (BB-45), awdniu 1grud-nia tego samego roku
pancernik West Virginia (BB-48). Zwodowany kadub czwartego drednota
tego typu pan-cernika Washington (BB-47), zosta wykorzystany
dopraktycznego prze-testowania zastosowanych rozwi-za technicznych
oraz nowych rodza-jw uzbrojenia ipoomiu dniach prb ostatecznie
zatopiony wdniu 25listo-pada 1924 roku uwybrzea Wirginii.
Kongres Waszyngtoski by rw-nie kocem olbrzymiego ameryka-skiego
programu rozbudowy floty wo-jennej7, ktry wrd ogromnej iloci okrtw
zakada budow midzy in-nymi 10 pancernikw i 6 krowni-kw liniowych.
Narzucone ogranicze-nia ilociowe i jakociowe wymusiy rezygnacj
zbudowy przede wszystkim szeciu okrtw liniowych typu So-uth Dakota
(BB-4954), uzbrojonych w po 12 dzia 406 mm i wyporno-ci
standardowej przekraczajcej 43000ton. Budow jednostek znajduj-cych
si wniewielkim stopniu zaawan-sowania anulowano wkrtce
pozako-czeniu obrad Kongresu. Zrezygnowano rwnie zbudowy szeciu
krownikw liniowych typu Lexington (CC-16) owypornoci ponad
43500ton, uzbro-jonych w8dzia 406mm iprdkoci projektowanej
na33,5wza. Cztery najmniej zaawansowane okrty zomo-wano, dwa
korzystajc zpostanowie Traktatu przeznaczono doprzebudo-wy na
lotniskowce Lexington (CV-2) iSaratoga (CV-3). Wprowadzony przez
Traktat Waszyngtoski zakaz budo-wy nowego tonau wymusi najego
sy-gnatariuszach modernizacje pozosta-wionych wsubie okrtw,
odsuwajc budow nowych pancernikw nalata trzydzieste XXwieku.
Kolejna prb ograniczenia zbroje morskich wdwudziestoleciu
midzy-wojennym mocarstwa wiatowe podjy nakonferencji wGenewie, ktra
rozpo-cza si wdniu 20czerwca 1927 roku. Doudziau wniej amerykaski
Prezy-dent Calvin Coolidge zaprosi ponownie pi wielkich mocarstw,
zktrych Fran-cja iWochy odmwiy uczestnictwa. Stany Zjednoczone
prboway przefor-sowa wwczas rozcignicie ustalo-nych na Konferencji
Waszyngtoskiej proporcji tonaowych naokrty innych klas. Wdziedzinie
budowy pancernikw Wielka Brytania zaproponowaa nato-miast
wprowadzenie ograniczenia wy-pornoci standardowej nowych okr-tw
liniowych do28500ton, akalibru ich artylerii gwnej do343mm.
Przy-jcie takich standardw jakociowych oznaczaoby praktycznie dla
Stanw Zjednoczonych ograniczenie dobudo-wy nowych pancernikw
wzorowanych naprzestarzaych drednotach sprzed 1912 roku zdziaami
kalibru 305mm. Alternatyw byaby konieczno rozpo-czcia prac nad
nowym typoszeregiem dzia artylerii gwnej amerykaskie armaty kalibru
356mm byy bowiem
Brytyjskie okrty liniowe Nelson iRodney powstay rwnie dziki
zachowaniu Mutsu. Podobnie uzbrojone jak pancerniki japoskiego typu
Nagato oraz amerykaskiego Colorado okazay si jednak znacznie mniej
odnich udane. Fot. zbiory Jarosaw Malinowski
7. Namocy uchwalonego przez Kongres Stanw Zjednoczonych wdniu
29.08.1916r. Naval Appro-priation Act.
-
8porwnywalne balistycznie zbrytyjski-mi dziaami kalibru 343mm.
Ponad-to, wprowadzane wanie do suby pancerniki typu Nelson zdziaami
ka-libru 406mm wydaway si wwczas Brytyjczykom efektywniejsze bojowo
ni znajdujce si wlinii odkilku ju lat najnowsze amerykaskie
pancerni-ki typu Colorado. Wten sposb, wpo-czeniu z proponowanym
przedu-eniem wakacji morskich do25lat, Wielka Brytania zapewniaby
sobie do-minacj w klasie okrtw liniowych dolat pidziesitych
XXwieku! Mimo podjtej prby porozumienia, przyjcie tak
niekorzystnych rozwiza nie byo dla Stanw Zjednoczonych moliwe.
Wzwizku ztym, erwnie iwinnych zagadnieniach dotyczcych zbroje
morskich wypracowanie porozumienia okazao si nie moliwe,
Konferencja wrzeczywistoci okazaa si fiaskiem iwdniu 4sierpnia 1927
roku zakoczo-no jej obrady bez formalnych ustale.
Nastpna konferencja morska, kt-rej obrady miay miejsce w
Londy-nie od21stycznia do22kwietnia 1930 roku zostaa zwoana w
trybie arty-kuu 21 Traktatu Waszyngtoskiego. Najego mocy poomiu
latach odpod-pisania ukadu naleao dokona we-ryfikacji realizacji
postanowie doty-czcych zmian wkonstrukcji okrtw bdcych efektem
postpu naukowo-technicznego. Chocia wikszo po-stanowie konferencji
londyskiej do-tyczya jednostek innych klas, tozakaz budowy okrtw
liniowych przeduo-no wwczas do31grudnia 1936 roku. Francji iWochom
pozwolono przy tym zbudowa pancerniki ocznym tonau po70000ton jako
ekwiwalent zastare jednostki. Dziki przymuszeniu dowy-cofania przez
Wielk Brytani piciu, Stany Zjednoczone trzech oraz Japo-ni jednego
okrtu liniowego uzyskano okrelon wTraktacie Waszyngtoskim proporcj
(5:5:3) tonau pancernikw trzech wielkich mocarstw. Kade ztych pastw
mogo przy tym jeden zwyco-fanych okrtw8, poredukcji artylerii
gwnej, przeciwlotniczej, opancerzenia oraz prdkoci do18wzw
przebudo-wa naokrt szkolny.
Wzrost nastrojw wojennych nawie-cie wpoowie lat trzydziestych
XXwie-ku spowodowa, ezwoana nadzie 9grudnia 1935 roku wLondynie
ko-lejna morska konferencja rozbrojenio-wa, wktrej miay
uczestniczy: Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Japonia, Francja
iWochy rwnie nie moga zakoczy si powodzeniem. Jedyny-mi zwysunitych
najej pocztku postu-
latw dotyczcymi okrtw liniowych byy ograniczenia jakociowe:
zmniej-szenie limitu wypornoci do25000ton, akalibru artylerii gwnej
do305mm. Niemoliwe dozaakceptowania dania Japonii rzeczywistego
zrwnania pary-tetw zflotami Wielkiej Brytanii iSta-nw Zjednoczonych
oraz faktyczne na-stawienie Cesarstwa nanieograniczony wycig zbroje
morskich spowodoway, ewdniu 15stycznia nastpnego roku delegacja
japoska zostaa wycofana zkonferencji. Utrzymujc cis tajemni-c
Japonia ju wczeniej dokonaa przy tym dalszych modernizacji
krowni-kw liniowych typu Kongo (zwikszajc ich prdko do30,5w) oraz
pancerni-kw typu Mutsu przy czym ameryka-ski wywiad floty nie by
wstanie zdoby adnych istotnych szczegw zmienio-nych ich
konfiguracji. Wpoowie mar-ca 1936 roku rwnie Wochy, wprote-cie
przeciwko sankcjom Ligi Narodw zazajcie Abisynii, odmwiy przyjcia
ukadu.
W tej sytuacji traktat podpisany wdniu 25marca jedynie przez
Fran-cj, Stany Zjednoczone oraz Wielk Bry-tani iniektre jej
dominia9 nie mia praktycznego znaczenia dla wycigu zbroje morskich.
Wkolejnych swych artykuach Traktat zawiera definicje oraz
ograniczenia tonaowe ijakocio-we, ktrymi wprzypadku okrtw
linio-wych (Artyku 4) byo 35000ton wypor-noci standardowej oraz
kaliber dzia artylerii gwnej nie przekraczajcy 356mm. Wadnym
wypadku, poczw-szy od 1 kwietnia 1937 roku kaliber ten nie mg
wynosi 406mm. Zapis ten sygnatariusze ukadu wprowadzi-li w
rzeczywistoci dla Japonii dajc jej dodatkowy czas napodjcie decyzji
oakceptacji postanowie ukadu. Trak-tat zawiera wCzciIII zobowizania
dowzajemnego informowania o roz-budowie wasnych flot i jego zasady,
awCzciIV tzw. klauzul eskalacyjn zwalniajc sygnatariuszy
zprzestrze-gania ustale wprzypadku wybuchu wojny albo budowy przez
inne pastwa okrtw przewyszajcych przyjte pa-rametry.
Projektowanie Pancernikw 1937Rozpoczte podpisaniem Traktatu
Waszyngtoskiego wakacje wbudo-wie pancernikw spowodoway
prak-tyczne zatrzymanie prac rozwojowych tej klasy okrtw wwikszoci
flot mo-carstw morskich. Wyjtkiem bya Wiel-ka Brytania, w ktrej
trwao projek-towanie nowych pancernikw typu Nelson. Brytyjskie
propozycje dalszego
jakociowego ograniczenia jednostek tej klasy spowodoway, eprace
studialne prowadzone wStanach Zjednoczonych wdrugiej poowie lat
dwudziestych kon-centroway si bardziej natechnicznym wsparciu
dalszych negocjacji ni rze-czywistym projektowaniu nowych
pan-cernikw. Dlatego te biura konstrukcyj-ne floty amerykaskiej
odpowiedzialne zaposzczeglne dziedziny projektowa-nia skupiy si
narozwijaniu tych ele-mentw konstrukcji pancernikw, ktre mogyby by
wykorzystane wprzyszych projektach. Dotyczyo tonp. nowych dzia
artylerii gwnej 406mm obar-dzo dugiej lufie 56kalibrw czy na-pdu
gwnego lekkimi turbinami paro-wymi zprzekadniami mechanicznymi
charakteryzujcego si znacznie wik-szym jednostkowym wspczynnikiem
mocy dociaru ni dla ukadu turbo-elektrycznego.
Pierwsze prace koncepcyjne pan-cernikw opartych naograniczeniach
traktatowych wczesny Sekretarz Ma-rynarki Curtis D. Wilbur
zainicjowa w poowie lipca 1928 roku. Zgodnie zzaoeniami wyporno
standardowa nowych okrtw liniowych miaa nie przekracza 35000 ton, a
szeroko 30,5m tak, aby jednostki mogy poko-nywa Kana Panamski. Ich
artyleri gwn miay stanowi dziaa kalibru 406mm, obron biern burtowy
pas pancerny ogruboci 346mm ipancerz pokadowy mia mie grubo 114mm.
Jednostki miay osiga prdko 22-23wzw. aden zpord opraco-wanych
iprzedstawionych wpadzier-niku 1928 roku 10wariantw (wlicza-jc w to
ich odmiany), nie zadowoli jednak Rady Gwnej, ktra bdc gre-mium
wysokich rang oficerw Mary-narki zajmowaa si ustalaniem
charak-terystyk okrtw. Wkwietniu 1929 roku zlecia wic ona
opracowanie kolejnych, bardziej radykalnych koncepcji
dopre-cyzowujc wten sposb cztery warianty, ktrych dugo zawieraa si
pomidzy 161,54m, a186,54m.
Latem 1929 roku stao si jasne, ebudowa adnego nowego pancerni-ka
amerykaskiego nie rozpocznie si wczeniej ni wramach rodkw
finan-sowych budetu roku 1932. Wramach przygotowania doKonferencji
Londy-skiej strona brytyjska proponowaa ko-lejne ograniczenia
jakociowe pancerni-kw (zmniejszenie tonau iograniczenie kalibru
dzia artylerii gwnej) cho-
8. Byy to: brytyjski Iron Duke, japoski Hiei iamerykaski Wyoming
(BB-32).
9. Pastwami tymi byy: Kanada, Australia, Nowa Zelandia
iIndie.
-
9cia Amerykanie preferowali przedu-enie wakacji morskich
okolejne 5lat bez ograniczania wielkoci okrtw li-niowych. Dziki
temu, e Marynar-ka Stanw Zjednoczonych dysponowa-a trzema
pancernikami typu Colorado uzbrojonymi wdziaa kalibru 406mm miaa
ona niewielk przewag nad flo-t Japonii. Odkoca 1929 roku doroku
1932 Biuro Projektw Wstpnych10 opracowao du liczb szkicw
stu-dialnych opartych nabrytyjskich zao-eniach mniejszych
pancernikw. Ich serie przedstawiay zaoenia okrtw owypornociach
pomidzy 25000ton i35000ton, uzbrojeniu wdziaa kali-brw 305mm, 356mm
i406mm oraz osigajcych prdkoci 21-23wzw. Osiganie duych prdkoci
wymagao-by rezygnacji zfaworyzowanego przez Biuro Budw iRemontw
napdu tur-boelektrycznego narzecz lejszego na-pdu zprzekadniami
mechanicznymi adne takie studia nie byy jednak pro-wadzone.
Wielki Kryzys pocztku lat trzydzie-stych ubiegego wieku
spowodowa, ew1932 roku nie bya moliwa auto-ryzacja adnego
amerykaskiego okr-tu klasy gwnej. Wnastpnym roku stao si jednak
jasne, eprzygotowa-nie dorozpoczcia budowy pancerni-
kw bdzie musiao zosta wznowio-ne w najbliszym czasie. Poniewa
Brytyjczycy wdalszym cigu nalega-li nawprowadzenie kolejnych
ograni-cze, Biuro Budw iRemontw pod-jo prace nad dwoma nowymi
seriami szkicw projektowych: krownikw li-nowych oraz klasycznych
pancernikw. Miay one by punktem wyjcia done-gocjacji wkolejnej
morskiej konferencji rozbrojeniowej. Wewrzeniu 1933 roku powstaa
wic seria czterech szkicw okrtw owypornociach 30000ton, 34000ton
i35000ton oraz uzbrojeniu wdziaa kalibrw 305mm, ktrych licz-ba
wynosia 12, albo20. Wpadzierni-ku zkolei, Biuro Projektw Wstpnych
przedstawio nastpn seri szkicw okrtw liniowych owypornociach
po-midzy 25000ton i35000ton, uzbroje-niu wdziaa kalibrw 305mm,
356mm i406mm, oprojektowanych prdko-ciach 2122wzw. Kolejny program
studiw zosta uruchomiony wgrud-niu 1933 roku. Jego zaoenia
obejmo-way przy tym 13wariantw pancer-nikw owypornociach od19500ton
do35000 ton, uzbrojonych wdziaa kalibrw 305mm, 356mm i406mm,
osigajcych prdkoci od21wzw do 32,5 wza. Trzy ostanie warian-ty
charakteryzoway przy tym pancer-
niki przeznaczone do eskortowania lotniskowcw ich wyporno bya
naj-mniejsza, aprdko najwiksza. Mimo, eprace nad tymi wariantami
rozpocz-to wstyczniu 1934 roku program ich ewaluacji nigdy nie
zosta ukoczony.
Pod koniec marca 1934 roku, kiedy Japonia ogosia omoliwoci
wycofa-nia si zukadw rozbrojeniowych, kie-rujcy pracami Biura
Projektw Wstp-nych komandor A. H. Van Keuren zdecydowa
oprzeprowadzeniu szcze-gowych analiz szybkiego pancernika
wgcharakterystyki Wariantu7 zgrud-nia poprzedniego roku, tj.: o
wypor-noci 31000ton, uzbrojeniu w8dzia kalibru 356 mm, prdkoci 30
w-zw i zasigu 13 250 Mm. Efektem tych analiz by wariant jednostki
ocha-rakterystyce zblionej bardziej dokr-ownika linowego, ktry mg
by po-rwnywalny z brytyjskim Hoodem. Wdniu 28maja Rada Gwna
poleci-a natomiast okrelenie charakterystyki wypornociowej
pancernikw oznacz-nie mniejszej prdkoci 21,5wza, ale zato
uzbrojonych w12dzia kalibru 356mm zestref odpornoci opance-rzenia
18,327,4km. Wyporno stan-dardow takich okrtw Biuro Projek-
10. Zang.: Preliminary Design.
Zmodernizowany japoski krownik liniowy Kongo, ktry wzaoeniach
mia by gwnym przeciwnikiem nowych pancernikw amerykaskich. Fot.
zbiory Shizuo Fukui
-
10
tw Wstpnych okrelio na32000ton przy dugoci ich kadubw zaoonej
na178,61m. Napocztku lipca dodano jeszcze dwa kolejne warianty
okrtw owypornoci po35000ton iuzbroje-niu w12dzia kalibru 356mm
mog-cych osiga prdko 21wzw lub 31,5wza. Wsierpniu 1934 roku Biuro
Projektw Wstpnych otrzymao polece-nie przystpienia doprojektowania
naj-wikszych moliwie pancernikw, ktre mogyby pokonywa Kana
Panamski. Ich uzbrojenie miay stanowi dziaa ka-libru 610mm (24cali)
ograniczonego nastpnie do508mm (20cali). Efektem analiz byy dwie
szkicowe charaktery-styki jednostek owypornoci 60000ton iprdkoci
25wzw oraz 72000ton i30wzw. Wewrzeniu 1934 roku Biuro Projektw
Wstpnych przygo-towao zestaw 7 kolejnych charakte-rystyk pancernikw
owypornociach od31000ton do35000ton, uzbrojo-nych w12dzia kalibru
356mm lub 8-9kalibru 406mm, osigajcych prd-koci od21wzw albo
~30wzw. Wpadzierniku 1934 roku Rada Gw-na polecia natomiast Biuru
Budw iRemontw opracowanie charaktery-styki pancernikw, ktrych
wyporno standardowa mieciaby si wpropono-wanym przez Brytyjczykw
ogranicze-niu 25000tons. Przy amerykaskich standardach
projektowania zmiesz-czenie si w takim limicie wyporno-ci
wymuszaoby ograniczenie kalibru artylerii gwnej do305mm.
Wmi-dzyczasie Rada Gwna polecia Biuru Budw iRemontw opracowanie
ewa-luacji kosztowej kolejnej serii pancerni-kw, wrd ktrych byy
jednostki owy-pornociach 32000ton oraz 35000ton, uzbrojone w9dzia
kalibru 356mm iosigajce prdko 23wzw albo 30wzw. Zaoenia tych
wariantw
zawieray potrjne wiee artylerii gw-nej obardzo duym odstpie
pomidzy dziaami, comiao pozwoli nalikwida-cj niedogodnoci obsugi
obserwowa-nych napancernikach typu Tennessee.
Zblianie si dokoca zakazu bu-dowy pancernikw przeduone-go na I
Konferencji Londyskiej do31grudnia 1936 roku spowodowa-o,
eprzewidujc rozpoczcie wyci-gu zbroje morskich wczesny Sekre-tarz
Marynarki Claude A. Swanson, bazujc na zaoeniach Rady Gwnej oraz
Szefa Operacji Morskich Willia-ma H. Standleya, zdecydowa
oficjalnie o okreleniu charakterystyk nowych pancernikw
amerykaskich. Wmaju 1935 roku Rada Gwna zdecydowa-a oformalnym
rozpoczciu prac kon-cepcyjnych nad budow nowych okr-tw liniowych.
Wpierwszej poowie roku okrelia ona charakterystyki, kt-re przedoya
Sekretarzowi Marynarki wmemorandum zdnia 11lipca. Wpi-mie tym
sekretariat Rady przedstawi take rekomendacje dla budowy no-wych
pancernikw wramach rodkw finansowych roku budetowego 1937.
Wdniu 11lipca 1935 roku Rada po-lecia rwnie Biuru Projektw
Wstp-nych zdefiniowanie charakterystyk dla trzech wariantw (A, B
iC) szyb-kich pancernikw mogcych peni rol jednostek flagowych
zespow floty. Wszystkie trzy miay charakteryzowa si odpornoci
natrafienia torpedami zgowicami omasie 318kg oraz bar-dzo duym
zasigiem 15tys.Mm przy 15wzach. Wyporno pancernikw A miecia si
wograniczeniach trak-tatowych, pozostae dwa warianty limi-ty te
przekraczay. Ich artyleria gwna bya wcaoci zgrupowana przed
pomo-stem dowodzenia, przy czym wwarian-tach AiB stanowiy j dziaa
kalibru
356mm, awwariancie C 406mm. Osiganie prdkoci zblionej do30w-zw,
cho jeszcze nie zdeterminowa-no napdu, byo praktycznie moliwe tylko
przy wykorzystaniu siowni tur-boparowej zdwustopniow redukcj
mechaniczn, ktra charakteryzowaa si mniejszym ciarem ni napd
tur-boelektryczny. Pancerniki wszystkich trzech wariantw miay
posiada stre-f odpornoci adekwatn douzbrojenia gwnego.
Wdniu 21sierpnia 1935 roku Szef Operacji Morskich admira
Standley poleci dokonanie take ewaluacji pan-cernikw omoliwie maej
wyporno-ci przeznaczonych dodziaa obron-nych. Wten sposb Stany
Zjednoczone, przed zbliajca si IIKonferencj Lon-dysk chciay wyj
naprzeciw propo-nowanemu przez Wielk Brytani ogra-niczeniu
wypornoci okrtw liniowych do25000ton11. Wzwizku ztym, za-kres
charakterystyk opracowywanych przez Biuro Projektw Wstpnych mia
zawiera si wgranicach:
wyporno standardowa od 23500 ton do 40500ton;
artyleria gwna od 8 x 305 mm do 9x406mm;
prdko maksymalna od 20,0 do 30,5wza;
burtowy pan pancerny od 223 do 432mm.
Na podstawie tych charakterystyk Biuro Budw iRemontw opracowa-o
dokoca wrzenia osiem wariantw pancernikw okrelanych jako Warian-ty
Obronne. Wedug opinii Rady Gw-nej ich artyleria gwna kalibru
305mm
11. Admira Standley zosta wyznaczony przez Prezydenta
F.D.Rooseveltadoprowadzenia nego-cjacji wczasie trwania
IIKonferencji Londyskiej 1936 roku.
Rys. Waldemar Kaczmarczyk
Wariant A lipiec 1935 r.
-
11
bya jednak zbyt saba tak, enie mo-gyby by wykorzystywane dodziaa
ofensywnych, aisame ztrudnoci by-yby wstanie stawi czoa
potencjalnym przeciwnikom.
Wtej sytuacji pod koniec wrzenia Biuro Budw iRemontw powrcio
dowariantw okrtw liniowych owy-pornoci mniejszej ni 35000ton
de-finitywnie zarzucajc dalsze prace nad Wariantami Obronnymi
wpadzier-
niku 1935 roku. Opracowano ww-czas pi kolejnych wariantw (DH), z
ktrych dwa pierwsze miay strzela iadekwatnie broni si przed nowymi
cikimi pociskami kalibru 406mm. Wariant F stanowi
pancer-nik-lotniskowiec wyposaony wpokad lotniczy ikatapulty wczci
dziobo-wej oraz uzbrojony wdwie poczwr-ne wiee dzia kalibru 356mm
naru-fie. Analiza tych wariantw pokazaa
granice wyboru pomidzy okrtami li-niowymi ostosunkowo sabym
uzbro-jeniu iopancerzeniu oraz duej prd-koci, a pancernikami
wolniejszymi lecz lepiej uzbrojonymi iopancerzony-mi. Wdniu
8padziernika Biuro Pro-jektw Wstpnych przedstawio pi kolejnych
wariantw (J, J1M), wktrych kosztem opancerzenia ar-tyleria gwna
rozmieszczona bya wciszych czterodziaowych wieach
Charakterystyki taktyczno-techniczne wybranych wariantw
projektowych z1935 rokuwg Friedman N. U.S.Battleships: An
Illustrated Design History
Wielko Jedn. A C D F H J LWyporno standardowa: ton 32450 36500
40500 31750 32500 37383 35045Wymiary: dugo naKLW szeroko naKLW
zanurzenie rednie
mmm
216,4131,098,69
220,9832,319,28
228,6032,319,75
207,2630,798,79
182,2732,469,34
216,4132,009,75
216,4131,099,14
Projektowa moc maszyn:* KM 160 000 180 000 185 000 160 000 65
100 170 000 170 000Prdko: w 30,0 30,5 30,5 30,0 30,0 30,0
30Artyleria gwna: nxmm 9 x 356 8 x 406 9 x 406 8 x 356 9 x 356 12 x
356 12 x 356Opancerzenie: burtowy pas pancerny pokady pancerne
mmmm
292114
337133
432159
343114
381133
318133
317114
Strefa odpornoci opancerz. km-km 20,1-24,7 17,4-27,4 17,4-27,4**
20,1-24,7*** 17,4-27,4*** 20,1-27,4*** 20,1-24,7**** Wartoci mocy
siowni okrtowych wniniejszej monografii, oile tego nie zaznaczono,
zostay wyraone wangielskich koniach parowych rwnych 0,987KM.** Dla
dzia kalibru 406 mm nowej konstrukcji.*** Dla dzia kalibru 356 mm
nowej konstrukcji.
Francuski pancernik Richelieu, tutaj w trakcie prb
statecznociowych. Jego zaoenia projektowe uwzgldniay ograniczenia
Traktatu Waszyngtoskiego. Fot. zbiory Grard Garier
-
12
projektowanych wanie przez Biuro Uzbrojenia.
Zmniejszenie wypornoci powodo-wao przy tym, edla osignicia
zao-onej prdkoci, przy zastosowanym zadowalajcym opancerzeniu,
koniecz-ne byo zredukowanie artylerii gw-nej projektowanych okrtw
liniowych do9dzia 356mm. Nowe okrty byyby wic sabiej uzbrojone ni
starsze pan-cerniki typw New Mexico iTennessee. Konieczno
zwikszenia siy ognia ar-tylerii gwnej, przy chci dotrzymania limitw
wypornoci wizaa si zkolei zmoliwym dozaakceptowania ogra-niczeniem
prdkoci do27wzw. Ci-ar artylerii iobrony biernej zadowa-lajcy Rad
Gwn, przy zaoeniu osigania prdkoci 30wzw wyma-gayby zkolei
wypornoci standardowej pancernikw sigajcej 40000ton. Dla-tego te
Rada sceptycznie odnosia si dodocierajcych informacji, ewypor-no
standardowa projektowanych wa-nie niemieckich pancernikw typu
Bi-smarck nie przekracza 35000ton.
Wrd podstawowych parametrw charakterystyki nowych okrtw
li-niowych okrelonych jako Pancerni-ki1937 znalaza si wyporno
stan-dardowa 35000 ton, przy szerokoci ograniczonej do 32,92 m (108
stp),
tj.umoliwiajcej pokonywanie Kanau Panamskiego. Zanurzenie
maksymalne miao siga 11,58m (38stp) tak, aby moliwe byo korzystanie
przez nowe okrty zjak najwikszej liczby kotwico-wisk idokw.
Artyleri projektowanych pancernikw miao stanowi do12dzia kalibru
356 mm nowego wzoru L/50 Mk11, 12dzia uniwersalnych kalibru 127mm
oraz maokalibrowe uzbrojenie przeciwlotnicze wpostaci dziaek 28mm
ikarabinw maszynowych 12,7mm. Cy-tadela pancerna jednostek miaa
zapew-nia adekwatn obron przed pociskami kalibru 356mm omasie
681kg, podczas gdy system obrony przeciwpodwodnej mia zabezpiecza
przed eksplozjami a-dunkw osile rwnowanej wybucho-wi 318kg TNT.
Ukad napdowy mia zapewni okrtom osiganie prdko-ci do 30 wzw, przy
czym ewalu-acja dotyczya zarwno rozwiza opar-tych naprzekadniach
elektrycznych, jak i mechanicznych. Akceptowalne byo przy tym
powicenie prdkoci narzecz uzbrojenia iochrony biernej pancerni-kw.
Zewzgldu nabrak odpowiednich baz amerykaskich wzachodniej czci
Pacyfiku wany by ponadto duy zasig nowoprojektowanych
jednostek.
W padzierniku 1935 roku Rada Gwna jako podstaw do prac pro-
jektowych wybraa wariant 1935K. Wypornoci standardowe
poprzed-niego inastpnego wariantu byy bo-wiem zabardzo zblione
doogranicze traktatowych tak, eBiuro Projektw Wstpnych obawiao si
ojej przekro-czenie podczas wykonywania szczeg-owych projektw
jednostek. Wybrany wariant by projektem bardziej konwen-cjonalnym
opartym naoczekiwaniach dotyczcych charakteru wojny naPa-cyfiku.
Zgodnie zkoncepcj Szefa Ope-racji Morskich admiraa Williama H.
Standleyacztery takie szybkie pancer-niki miay wchodzi w skad dwch
zespow operacyjnych lotniskow-cw Lexington (CV-2) iSaratoga (CV-3).
Nie oczekiwano przy tym, ebd one wstanie osiga prdko 33w-zw, ale
rozwijajc prdko o5w-zw mniejsz bd mogy zwiza wboju japoskie
krowniki liniowe typu Kongo12. Podstawowymi zaoe-niami wariantu
1935K byo uzbroje-nie wdziewi dzia kalibru 356mm, przy dugoci
nalinii wodnej nie prze-kraczajcej 216,41m (710stp) iwy-pornoci
standardowej mieszczcej si
12. Do1938 roku planici Marynarki Stanw Zjednoczonych roku nie
wiedzieli, ezmodernizo-wane krowniki liniowe typu Kongo byy wstanie
osiga prdko ~30 w.
Potga artylerii iobrony biernej oraz zaoona prdko projektowanych
rwnolegle niemieckich pancernikw typu Bismarck wiadczyy oniemonoci
zmieszczenia ich wypornoci standardowej wtraktatowych granicach
35000ton. Fot. zbiory Grner
-
13
wtraktatowych granicach 35000ton. Prace nad okrtami liniowymi
opartymi natakich zaoeniach zostay rozpocz-te wpadzierniku 1935
roku. Ich efek-tem byo powstanie wlatach 1935-1937 cznie 77projektw
stanowicych od-miany 16wariantw noszcych ozna-czenia odI doXVI.
Wdniu 15listopada 1935 roku Rada Gwna otrzymaa pierwsz seri
pro-jektw dla piciu wariantw (I-V), kt-rych podstawowymi kryteriami
byy: wyporno standardowa 35000 ton; artyleria gwna kalibru 356mm
lub 406mm wdwch lub trzech wieach; pancerz burtowy gruboci 356 mm,
apokadowy gruboci 133mm; prd-ko 30wzw izasig 15tys.Mm przy 15wzach.
Zgodnie zopini Biur Bu-dw iRemontw oraz Mechaniczne-go najbardziej
zrwnowaonym po-midzy napdem, uzbrojeniem iobron biern by WariantIV,
ktry charakte-ryzowa si przeduonym do220,98m (725 stp) kadubem,
umoliwiaj-
cym zmniejszenie mocy siowni. Biuro Uzbrojenia optowao natomiast
zaWa-riantemV z8dziaami kalibru 406mm. Opini, wg ktrej dla nowych
pancer-nikw kaliber taki by jedynym logicz-nym, szef Biura admira
Emory S. Land przedstawi prezydentowi Fran-klinowi D. Rooseveltowi.
Zewzgldu jednak nadopiero co rozpoczte ob-rady IILondyskiej
Morskiej Konferen-cji Rozbrojeniowej, Stany Zjednoczo-ne nie
sformoway jeszcze ostatecznie swej polityki dotyczcej programu
bu-dowy nowych pancernikw. Zwyborem kalibru ich dzia postanowiono
wstrzy-ma si doczasu, aJaponia zobowie si doprzestrzegania
proponowanych ogranicze iostatecznie wyrazi zgod napodpisanie
Traktatu. Wtej sytuacji Szef Operacji Morskich admira Stan-dley
zaproponowa kompromis polega-jcy nauzbrojeniu Pancernikw 1937
wdziaa kalibru 356mm rozmieszczo-ne wtrzech poczwrnych wieach,
kt-rych rednice umoliwiyby zastpienie
takiej artylerii dziaami kalibru 406mm w wieach potrjnych, w
przypadku gdyby Japonia odmwia zaakceptowa-nia ogranicze.
Dodalszych prac projektowych Rada Gwna rekomendowaa wdniu
3stycz-nia 1936 roku WariantIV, przy czym liczb dzia artylerii
uniwersalnej ka-libru 127 mm nowych pancernikw zwikszono
do16kosztem dwch po-czwrnych stanowisk przeciwlotniczych dziaek
kalibru 28mm. Woparciu owy-brane zaoenia powstay trzy kolejne
(VI-VII) warianty projektowe Pancer-nika 1937, ktre wszystkie
mieciy si wtraktatowym ograniczeniu wyporno-ci standardowej
do35000ton. Roz-patrzono przy tym usytuowanie artyle-rii gwnej
kalibru 356mm wwieach dwu-, trzy- iczterodziaowych, przy
za-chowaniu prdkoci 30wzw oraz jednoczesnej redukcji obrony
biernej. Ostatni zanalizowanych wariantw VIII, charakteryzowa
pancernik odu-goci nalinii wodnej 210,31m, szero-
Charakterystyki taktyczno-techniczne wybranych wariantw
projektowych Pancernikw 1937wg Friedman N. U.S.Battleships: An
Illustrated Design History
Wielko Jedn. 1935 K WariantII WariantIV WariantV WariantIXC
WariantXBWyporno standardowa: ton 35000 35742 35000 35000 35000
35000Wymiary: dugo naKLW szeroko naKLW zanurzenie rednie
mmm
216,4131,099,14
216,4132,469,75
220,9832,779,63
201,6832,7710,27
220,9832,849,68
210,3132,849,93
Projektowa moc maszyn: KM 170 000 165 000 135 000 130 000 155
000 112 500Prdko: w 30,5 30,0 30,0 27,0 30,0 26,8
Artyleria gwna: nxmm 9 x 356(3 x III)9 x 356(3 x III)
9 x 356(3 x III)
8 x 406(2 x IV)
8 x 356(2 x IV)
10 x 356
Opancerzenie: burtowy pas pancerny pokady pancerne
mmmm
381133
356133
308/10o91-127
394160
340/10o104-140
333/10o146
Strefa odpornoci opancerz. km-km 17,4-24,4 18,9-24,4 19,6-24,4*
18,3-24,4** 17,4-24,4 17,4-24,4* Dla dzia 356 mm nowej
konstrukcji.** Dla dzia 406 mm.
Rys. Waldemar Kaczmarczyk
Wariant II 15.11.1935 r.
-
14
koci 32,84m, artylerii gwnej zoonej z10dzia kalibru 356mm
usytuowa-nych w dwch potrjnych wieach nadziobie ijednej poczwrnej
narufie okrtu oraz prdkoci od22 do30w-zw. Osiganie prdkoci 30 w-zw
wymagaoby jednak siowni odu-ej mocy, ktrej ciar spowodowaby
zwikszenie wypornoci do42000ton.
Podpisanie IITraktatu Londyskiego wdniu 25marca 1936 roku
odsuwao problem decyzji oew. zwikszeniu kali-bru artylerii gwnej
Pancernikw 1937 okolejny rok, ktry jak wspomniano pozostawiono
Japonii napodjcie de-cyzji oewentualnej akceptacji jego
po-stanowie. Wdniu 15maja Rada Gw-na polecia Biuru Budw iRemontw
przeprowadzenie kolejnych analiz, kt-rych podstawowymi zaoeniami
bya wyporno standardowa wynoszca 35000ton, prdko 27wzw oraz
ar-tyleria gwna wpostaci 9dzia kalibru 356mm wtrzech potrjnych
wieach. Efektem tych rozwaa byo 6kolej-nych (IX-XIV) wariantw
wkilku od-mianach potwierdzajcych przewag nad poprzednimi
wariantami wzakre-sie obrony biernej. Wdwch ztych wa-riantw (XI
iXIV) dodano jeszcze jedno dziao artylerii gwnej kalibru 356mm,
wtrzech natomiast (IX-XI) zwikszo-no o4dziaa artyleri uniwersaln
ka-libru 127mm. Analizy pokazay przy tym, ejeeli donapdu konieczne
oka-e si zastosowanie siowni czterowa-owej, wrufowej czci kaduba
bdzie zbyt mao miejsca dla usytuowania czte-rodziaowej wiey
artylerii gwnej.
Kongres Stanw Zjednoczonych au-toryzowa nowe okrty liniowe wdniu
3 czerwca 1936 roku. Zezwoli przy tym narozpoczcie budowy nie
wi-cej ni dwch Pancernikw 1937 chy-ba, eprezydent Roosevelt
powemie
wiedz obudowie okrtu klasy gwnej przez ktregokolwiek
zsygnatariuszy Traktatu Londyskiego. Tydzie pniej Biuro Budw
iRemontw przedstawio Radzie Gwnej sze kolejnych szkicw dla
WariantuXV nowych pancernikw. Tym razem analizy dotyczyy wpywu
gruboci opancerzenia okrtw nag-boko ich strefy odpornoci
natrafienia pociskami przeciwpancernymi. Przy-kadowo, przy
porwnywalnej gruboci opancerzenia poziomego, dla pociskw kalibru
356mm Mk8 strefa odpornoci bya oniemal 3,5tys.m szersza dla
pan-cerza burtowego ogruboci 384mm ni dla pancerza ogruboci 327mm.
Strefa odpornoci dla pociskw kali-bru 356mm bya przy tym oprzeszo
4,5tys.metrw szersza ni dla przeciw-pancernych pociskw kalibru
406mm. Wlipcu 1936 roku Rada Gwna przy-stpia doformuowania programu
bu-dowy okrtw narok finansowy 193813
rozwaajc moliwo wystpienia doKongresu oautoryzacj naten rok
budowy dwch kolejnych Pancernikw 1937. Propozycji takiej ostro
sprzeci-wi si Szef Operacji Morskich admira W. H. Standley, ktry
oczekiwa budowy nastpnych okrtw liniowych wopar-ciu onowy projekt.
Admira spowodo-wa wic rezygnacj Rady zpropozy-cji budowy dalszych,
niezadowalajco opancerzonych okrtw liniowych ini-cjujc wkrtce
rozpoczcie projekto-wania kolejnych szybkich pancernikw
amerykaskich oobronie biernej ade-kwatnej doich artylerii
gwnej14.
Zbliajce si wybory prezydenckie 1936 roku oraz ch wczeniejszego
po-znania ostatecznej charakterystyki pro-jektowej brytyjskich
pancernikw typu King George V spowodoway jednak, e prezydent
Roosevelt nieformalnie iwcisej tajemnicy poleci odoy dys-
kusje natemat projektu wstpnego Pan-cernikw 1937 dozakoczenia
kampa-nii irozstrzygnicia wyborw. Dotyczyo to take moliwoci
ewentualnego za-stosowania klauzuli eskalacyjnej. Jed-noczenie
Prezydent przesun budow nowych okrtw liniowych zbudetu roku
finansowego 1937 dobudetu roku nastpnego. Mimo to, wdniu 15 lip-ca
admira Standley, ktry peni obo-wizki Sekretarza Marynarki
zaaprobo-wa kontynuowanie prac projektowych nad pancernikami
uzbrojonymi warty-leri gwn zoon z12dzia kalibru 356mm w trzech
poczwrnych wie-ach. Wten sposb zdecydowa ozwik-szeniu liczby dzia
artylerii gwnej no-woprojektowanych okrtw liniowych kosztem
zmniejszenia prdkoci, ale bez zwikszania wypornoci standardo-wej.
Oficjalne dyskusje dotyczce pro-jektu wstpnego Pancernikw 1937
zo-stay natomiast praktycznie wstrzymane dojesieni 1936 roku.
W padzierniku tego roku Rada Gwna przeanalizowaa bowiem
je-denacie opcji wariantw XV iXVI re-komendujc charakterystyk
pancerni-kw okrelonych jako WariantXVIC. Zgodnie z zaprezentowanym
szki-cem nowe okrty miayby by uzbro-jone wdziewi dzia kalibru 356mm
wtrzech potrjnych wieach, aich bur-towy pas pancerny mia mie grubo
345mm. Kosztem potencjau artylerii gwnej oraz obrony podwodnej
uzy-
13. Budety kolejnych lat finansowych Marynar-ki Stanw
Zjednoczonych rozpoczynaj si zdniem 1lipca roku poprzedzajcego
koczc si wdniu 30czerwca roku biecego.
14. Pancerniki 1939 (typ South Dakota) stano-wiy praktycznie
powtrzenie zaoe konstruk-cyjnych poprzednikw udoskonalenie
opance-rzenia przy pozostawieniu traktatowej wyporno-ci 35000 t
iprdkoci 27 w oraz mniejszej du-goci kaduba.
Rys. Waldemar Kaczmarczyk
Wariant XVI 20.08.1936 r.
-
15
skano przy tym zwikszenie prdkoci okrtw do30wzw adekwatnej
doprdkoci wikszoci wspczesnych lotniskowcw floty. Spord szeciu
czonkw Rady jedynym przeciwnym wyborowi WariantuXVIC by jej
Prze-wodniczcy kontradmira James M. Reeves, ktry uwaa takie
jednostki zazbyt sabo uzbrojone iopancerzo-ne aby mogy przeciwstawi
si nowo-czesnym pancernikom nieprzyjacie-la. Przeciwnym takiej
charakterystyce nowych okrtw liniowych byo rw-nie Biuro Uzbrojenia,
ktre optowao zaich uzbrojeniem w12dzia 356mm wtrzech poczwrnych
wieach. red-
nice ich barbet umoliwiayby bowiem stosunkowo atw zamian natrzy
po-trjne wiee dzia kalibru 406 mm w przypadku gdyby Japonia odm-wia
ratyfikacji Traktatu Londyskie-go. Admira Reeves by zwolennikiem
Wariantu XVI, ktry spenia postu-laty Biura Uzbrojenia przy prdkoci
27wzw iwypornoci standardowej mieszczcej si wlimicie 35000ton.
Stanowisko takie, ktre Reeves przed-stawi Sekretarzowi Marynarki
Claude A. Swansonowi wmemorandum dato-wanym na5listopada, popar
rwnie Szef Operacji Morskich admira Wil-liam H. Standley.
Wsytuacji, wktrej dwaj wysocy ran-g oficerowie byli przeciwni
propozy-cji Rady Gwnej, Sekretarz Marynar-ki zwoa spotkanie wcelu
uzgodnienia stanowisk tak, aby majca zosta przed-oona Kongresowi
propozycja budowy nowych pancernikw zawieraa wspl-nie uzgodnione
podstawowe ich dane taktyczno-techniczne. Poburzliwej dys-kusji
ustalono, ePancerniki 1937 zo-stan zbudowane zgodnie
zcharaktery-styk naszkicowan wWariancieXVI, zopcj zastpienia ich
artylerii gw-nej kalibru 356mm dziaami 406mm. Wariant ten Rada Gwna
formalnie re-komendowaa Sekretarzowi Swanso-
Japoski superpancernik Yamato. Docierajce doStanw Zjednoczonych
informacje orozpoczciu jego budowy stay si jednym zpowodw
zastosowania klauzuli eskalacyjnej wkonstrukcji Pancernikw 1937.
Fot. zbiory Shizuo Fukui
Charakterystyki taktyczno-techniczne projektw wstpnego
ikontraktowego Pancernikw 1937GarzkeW.H., DulinR.O. United States
Battleships, 1935-1992
Wstpny (WariantXVI) Kontraktowywyporno: standardowa pena
tonton
35000-----
3500042330
wymiary: dugo naKLW szeroko naKLW zanurzenie rednie
mmm
217,6332,009,88
217,6331,7810,97
projektowa moc maszyn: KM 115000 115000prdko: w 27,0 27,5zasig:
Mm/w 15000/15 17450/15
uzbrojenie: ---12 x 356mm (3xIV)
16 x 127mm (6xII; 4xI)16 x 28mm (4xIV)
12 x 356mm (3xIV)20 x 127mm (10xII)16 x 28mm (4xIV)
pancerz: pas burtowy pokady pancerne wiee artylerii gwnej
mmmmmm
315/15o130/16/6406/203
297/15o160/135406/198
-
16
nowi wdniu 16listopada 1936 roku. Dwa dni pniej wbiurze Szefa
Opera-cji Morskich miaa miejsce konferencja, podczas ktrej Biuro
Budw iRemon-tw zostao poproszone odokonanie kil-ku kocowych zmian
majcych nacelu zwikszenie potencjau artylerii uni-wersalnej poprzez
dodanie czterech do-datkowych dzia, zwikszenie gruboci pasa
pancernego tak, aby dolna grani-ca strefy odpornoci opancerzenia
wy-niosa 18,3tys.m oraz zmiany sposobu usytuowania barbet artylerii
gwnej. Zmodyfikowany nieco Wariant XVI, wdniu 27listopada zosta
zaakceptowa-ny przez Sekretarza Marynarki Claude A. Swansona.
Budowa okrtwPrzygotowywanie materiaw do
przetargu na budow dwch no-wych pancernikw rozpoczto wdniu 29
marca 1937 roku. Wersja projek-tu kontraktowego Pancernikw 1937
rnia si jednak nieco odWariantu XVI przyjtego jako podstawa
projek-tu wstpnego. Zdecydowano o zmia-nie sposobu rozmieszczenia
urzdze napdowych okrtw zastpujc kla-syczny ukad naprzemiennych
kotow-ni i maszynowni ukadem czterech autonomicznych siowni zoonych
zdwch kotw iturbozespou napdo-wego. Zmiana taka wymuszaa
popro-wadzenie wylotw gazw spalinowych kotw poprzez dwa kominy
zamiast przez komin pojedynczy, pozwalaa jed-nak na zmniejszenie
liczby otworw wgrodziach wodoszczelnych. Zwik-szono ponadto
artyleri uniwersaln nowych pancernikw do20dzia ka-libru 127mm L/38
w10podwjnych wieach. Mimo sugestii Rady Gwnej omoliwoci
zaakceptowania przeci-enia nowych pancernikw o10%, ad-ministracja
amerykaska w dalszym cigu oczekiwaa zmieszczenia wypor-noci
wlimitach traktatowych. Przed-stawione wdniu 26kwietnia szczego-we
obliczenia wykazay przekroczenie ciaru o638 ton, tj.oprawie 1,8%.
Biura projektowe marynarki dokonay wic kolejnych analiz
umoliwiajcych zmniejszenie wagi poprzez niewiel-kie redukcje
(o12,7mm) opancerze-nia, min. wie artylerii uniwersalnej, ko-mr
roboczych adunkw prochowych oraz pomieszcze: nakresw, sygnao-wego
iradiokabiny. Nadalsze ograni-czenia pozwolia zmiana ksztatu
bur-towego pasa pancernego oraz gruboci pancerza przeciwodamkowego,
atake rezygnacja z6wielkokalibrowych kara-binw maszynowych 12,7mm.
Wefek-
cie uzyskano obnienie ciaru okrtw szacowane na2%, ktra to wielko
zo-staa wdniu 1maja 1937 roku zaakcep-towana przez Szefa Operacji
Morskich oraz Sekretarza Marynarki. Projekt kon-traktowy Pancernikw
1937 oraz specy-fikacja doprzetargu naich budow byy gotowe trzy dni
pniej.
Do wspzawodnictwa o budow dwch nowych okrtw liniowych przy-stpiy
trzy stocznie prywatne: Beth-lehem Shipbuilding Corp., New York
Shipbuilding Corp. oraz Newport News Shipbuilding and Drydock Co.,
atake dwie wojskowe: New York Navy Yard iPhiladelphia Navy Yard.
Oferty przed-stawione przez dwie pierwsze stocznie prywatne opieway
nakwoty odpowied-nio 46i50mln. dolarw zakady zpan-cernikw, podczas
gdy Newport News przedstawia ofert zcen stanowic zwrot poniesionych
kosztw zmar 3,5%. Wsytuacji gdy obydwie stocznie marynarki
przedstawiy oferty napo-ziomie 37mln. dolarw zaokrt, reko-mendujce
wybr wykonawcw Biura Budw iRemontw oraz Mechaniczne zdecydoway
oodrzucenia ofert wszyst-kich trzech stoczni prywatnych. For-malne
przekazanie decyzji owygraniu przetargu zwyciskim stoczniom
mary-narki nastpio wdniu 24czerwca 1937 roku. Budowa pancernika
osygnatu-rze BB-55 zostaa zlecona New York Navy Yard naBrooklynie
wNowym Jor-ku, aokrt osygnaturze BB-56 miaa zbudowa Philadelphia
Navy Yard zFi-ladelfii wstanie Pensylwania. Kontrakty nabudowy
obydwu okrtw podpisano wdniu 1sierpnia 1937 roku.
Poniewa nadwa dni przed wyma-ganym terminem Japonia odmwia
ograniczenia artylerii gwnej nowobu-dowanych pancernikw dodzia
kali-bru 356mm, awywiad uzyska infor-macje orozpoczciu prac nad
zupenie nowymi okrtami liniowymi15, zaistnia-a moliwo skorzystania
przez Sta-ny Zjednoczone z klauzuli eskalacyj-nej przyjtej
naIIMorskiej Konferencji Rozbrojeniowej wLondynie. Ofakcie tym
Sekretarz Swanson poinformowa wdniu 30marca 1937 roku nowego
przewodniczcego Rady Gwnej admi-raa Thomasa Harta, ktry wjej
imieniu popar propozycj budowy Pancerni-kw 1937 uzbrojonych
wartyleri gw-n zoon z9dzia kalibru 406mm usytuowanych wtrzech
potrjnych wie-ach. Oprcz nowych pancernikw ja-poskich, wdziaa
kalibru wikszego ni 356mm, jak informoway floty in-nych wielkich
mocarstw, miay zosta bowiem take uzbrojone nowe okrty li-
niowe budowane przez Niemcy, Fran-cj iWochy. Wzwizku ztym, wdniu
21czerwca Rada Gwna rekomendo-waa zastpienie trzech poczwrnych wie
dzia 356 mm artylerii gwnej Pancernikw 1937 trzema trzydziaowy-mi
wieami kalibru 406mm. Formalnie decyzja taka zostaa podjta przez
Se-kretarza Marynarki wdniu 15lipca lecz ogoszono j dopiero
wlistopadzie 1937 roku prezydent Roosevelt nie chcia bowiem
informowa o niej wkrtce poodmowie podpisania Traktatu przez Japoni.
Jako oficjalny powd zastoso-wania klauzuli eskalacyjnej podano przy
tym nie zaakceptowanie przez ni ogra-niczenia artylerii gwnej
nowych pan-cernikw dodzia kalibru mniejszego ni 406mm.
Zmiana artylerii gwnej Pancerni-kw 1937 spowodowaa konieczno
ponownego dokonania szczegowych oblicze ciarowych. Przeprowadzo-ne
analizy pokazay konieczno prze-sunicia wzdunego rodka cikoci okrtw
tak, aby zapewni waciwy trym dla przypuszczalnego zakresu ob-cie
kaduba oraz penego zapasu me-diw ciekych paliwa zastpowanego
zaburtow wod balastow. Taka zmia-na pooenia wzdunego rodka ci-koci
spowodowaa zkolei konieczno przesunicia zasadniczych elementw
ciarowych okrtw o dwa odstpy wrgowe (2,44m, tj.8stp) doprzodu
wzgldem pierwotnego pooenia wka-dubach. Prace nad obliczeniami
cia-rowymi Biuro Budw iRemontw za-koczyo wpadzierniku 1937
roku.
Wdniu 27padziernika 1937 roku, wNew York Navy Yard uroczycie
po-oono stpk lidera typu, ktry otrzy-ma nazw North Carolina.
Zewzgldu nadugi czas (niemal 14lat!), ktry mi-n odwprowadzenia
dosuby ostat-niego pancernika amerykaskiego, za-stpca Sekretarza
Marynarki Charles Edison kilkanacie dni przed tym wy-darzeniem
(8padziernika 1937 roku), zadecydowa o zasigniciu jeszcze opinii
cywilnych specjalistw budowy okrtw. Jak si spodziewa mogli oni wnie
wiee spojrzenie na projekt nowych okrtw liniowych. Wopra-cowanym
raporcie Komisja Dorad-cza (budowy) Pancernika16 wskazaa nagwne
braki projektu imoliwo-
15. Byy to pierwsze informacje o budowie superpancernikw typu
Yamato.
16. Wskad owej Battleship Advisory Board wchodzili: Joseph
W.Powell (jako przewodnicz-cy), William F. Gibbs iWilliam Hovgaart
wybit-ni eksperci budowy okrtw, John F. Metten Pre-zes New York
Shipbld. Corp oraz admira Joseph Strauss byy szef Biura Uzbrojenia
Marynarki.
-
17
ci ich usunicia poprzez zwikszenie prdkoci do 30 wzw oraz
doda-nie 51mm gruboci pasa pancerne-go kosztem 25mm opancerzenia
po-ziomego. Raport wskazywa przy tym nardo tych ogranicze, ktrym
byo rygorystyczne przestrzeganie przez pla-nistw Marynarki limitu
wypornoci 35000ton zwaszcza, erda wo-skie mwiy o budowie przez
Japo-ni pancernikw znacznie przekra-czajcych wyporno traktatow17.
Ju wgrudniu 1937 roku Rada Gw-na odniosa si zniechci dopropo-zycji
Komisji Doradczej odrzucajc je formalnie poprzekazaniu oficjalnego
raportu, co miao miejsce wdniu 8lu-tego 1938 roku. Zwikszenie
prdkoci pancernikw do30wzw wymagao-by bowiem istotnej redukcji
opancerze-nia, ktrego zaoszczdzony ciar mu-siaby zosta wykorzystany
nacisze urzdzenia napdowe oraz przedue-nie kaduba. Rwnie pomys
zwik-szenia pancerza burtowego kosztem
opancerzenia poziomego zosta odrzu-cony. Odpowiedni pancerz
pokadowy by bowiem niezbdny doprzeciwsta-wienia si zarwno pociskom
przeciw-pancernym nowoczesnej artylerii da-lekiego zasigu padajcym
pod ktem bardziej zblionym do prostego, jak ibombom lotniczym
zrzucanym zlotu nurkowego. Zwolennikiem propozy-cji Komisji
Doradczej okaza si jedy-nie kontradmira Ernest J. King, pod-czas
gdy przeciwny by imwczesny Szef Operacji Morskich admira Wil-liam
D. Leahy.
Wprowadzanie doniemal gotowego ju projektu dzia artylerii gwnej
ka-libru 406mm L/45 Mk6 spowodowao zwikszenie wypornoci
standardowej okrtw do35628ton, ktra to wiel-ko przekraczaa
ograniczenia trak-tatowe. Dalsze ograniczenia ciaro-we mogy mie
miejsce jedynie przy akceptacji zmniejszenia gruboci ci-kiego
opancerzenia kutego. Niewielkie zmiany gruboci burtowego pasa
pan-
cernego, opancerzenia wie ibarbet ar-tylerii gwnej, atake wiey
dowodze-nia igrodzi pancernych pozwalay przy tym nazmniejszenie
ciaru opance-rzenia o4%. Zaprojektowane potrjne wiee dzia kalibru
406mm L/45 miay niemal identyczne gabaryty iciar jak poczwrne wiee
dzia kalibru 356mm L/50. Stosunkowo niewielkich zmian wymagay
jedynie konstrukcje barbet oraz posadowienia wie. Ich wprowa-dzenie
spowodowao niewielki wzrost wypornoci do35021ton. Podjta zbyt pno
decyzja ozmianie artylerii gw-nej Pancernikw 1937 nie daa
nato-miast moliwoci zastosowania pan-cerza odpowiedniego do
uzbrojenia wikszego kalibru. Wikszo cikie-go opancerzenia, ktra bya
adekwat-na dla pociskw kalibru 356mm oma-sie 680kg bya ju bowiem
wykonana
Kadub North Carolina napochylni New York Navy Yard nakilka dni
przed wodowaniem. Widoczna gruszka dziobowa okrtu, boczne zbiorniki
wypornociowe oraz pas poszycia przygotowany dopniejszego
zamontowania pyt pancerza burtowego. Fot. U.S. Naval Historical
Center
Porwnanie ciarw wie artylerii gwnej
Dziao Wiea rednica barbety Ciar*
mm -/- --- mm Ton356 L/50 3xIV 11354 6828406 L/45 3xIII 11354
6877406 L/45 3xIII 10992 6782
*Sumaryczny ciar artylerii gwnej wraz zzapasem amunicji
ikonstrukcj wsporcz wkadubie
17. Wprowadzony dosuby w1941 roku super-pancernik Yamato mia
wyporno standardow 64000ton.
-
18
idostarczona dostoczni. Dodatkowe pyty pancerne znacznie
zwikszyyby rwnie wyporno standardow pan-cernikw ponad zakadane
35000ton. Wmarcu 1938 roku zaakceptowano je-dynie niewielkie zmiany
wopancerze-niu, ktre zwikszyy wyporno okr-tw do35095ton.
Stpk pod drugi zPancernikw 1937, ktry otrzyma nazw Washington
poo-ono wPhiladelphia Navy Yard wdniu 14czerwca 1938 roku. Wikszo
rysun-kw wykonawczych obydwu okrtw powstaa wbiurze projektw New
York Navy Yard. Biuro Philadelphia Navy Yard byo natomiast wykonawc
rysun-kw wie dziaowych artylerii gwnej wcznie zkonstrukcjami ich
piercieni obrotowych irysunkami spawania dolnej
bieni oyska obrotu, atake rub nap-dowych. Zmiana kalibru dzia
artylerii gwnej oraz konieczno dokonania po-nownych oblicze
ciarowych spowo-doway przy tym, ewdniu 15stycznia 1938 roku
Sekretarz Marynarki zdecy-dowa ozmianie harmonogramw bu-dowy
iprzesuniciu poszczeglnych jej etapw dla kadego zokrtw omiesic.
Oprcz wzgldw spowodowanych licz-nymi zmianami projektowymi innymi
przyczynami opnienia wbudowie pan-cernikw bya min. konieczno
przebu-dowy iwzmocnienia pochylni wobydwu stoczniach oraz opnienia
wdostawach materiaw.
Mimo, ebudow Washington rozpo-czto ponad p roku poliderze typu,
jego kadub zwodowano jako pierw-
szy wdniu 1czerwca 1940 roku. North Carolina zosta wodowany
niecae dwa tygodnie pniej wdniu 13czerw-ca. Podczas schodzenia na
wod ka-dub jednostki dozna przy tym niewiel-kich uszkodze. Wcigu
kilku kolejnych miesicy napancernikach zostay uko-czone podstawowe
prace wyposaenio-we iobydwa okrty zostay oficjalnie wprowadzone
dosuby wnastpnym roku: North Carolina wdniu 9kwietnia, aWashington
wdniu 15maja. Mimo, ejednostki zostay przejte przez Mary-nark naich
pokadach wdalszym ci-gu trway prace wyposaeniowe oraz kontynuowano
prby urzdze ime-chanizmw. Szczeglnym problemem okazay si nadmierne
drgania genero-wane przez ukady napdowe, ktrych
North Carolina nafotografii wykonanej wdniu 17kwietnia 1941 roku
podczas prac wyposaeniowych wNew York Navy Yard. Fot. U.S. Naval
Historical Center
Gwne daty zwizane zbudow pancernikw typu North Carolina
OkrtStocznia Zamwienie Pooenie stpki Wodowanie WsubieNazwa
Sygn.
North Carolina BB-55 New York Navy Yard 24.06.1937 27.10.1937
13.06.1940 09.04.1941Washington BB-56 Philadelphia Navy Yard
24.06.1937 14.06.1938 01.06.1940 15.05.1941
-
19
ograniczenie zajo pierwsze miesi-ce suby obydwu pancernikw.
Prace wyposaeniowe naNorth Carolina za-
koczono wsierpniu 1941 roku, okrt osign gotowo bojow w grudniu,
aWashington zosta uznany zagotowy
dosuby bojowej wmarcu 1942 roku. Koszt budowy kadego zpancernikw
sign kwoty ~77mln dolarw.
Washington wPhiladelphia Navy Yard wdniu 29maja 1941 roku dwa
tygodnie powprowadzeniu dosuby. Naokrcie nie zamontowano jeszcze
dalocelownikw Mk38 artylerii gwnej oraz maokalibrowego uzbrojenia
przeciwlotniczego. Fot. zbiory Artur D. Baker III
Porwnanie gwnych danych taktyczno-technicznych szybkich
pancernikw typw Richelieu, Bismarck iKing GeorgeV
Typ (Pastwo)Waciwo
Richelieu (Francja)
Bismarck (Niemcy)
King GeorgeV (Wielka Brytania)
Wyporno: standardowa pena
38500ton47548ton
41700ton50900ton
38031ton42237ton
Wymiary:(dugo xszeroko x zanurzenie) 247,8 x 33,0 x 9,6 m 248,0
x 36,0 x 10,6 m 227,1 x 31,4 x 9,9 m
Uzbrojenie
8 x 380 mm (2xIV)9 x 152 mm (3xIII)12 x 100 mm (6xII)8 x 37 mm
(4 x II)
8 x 380 mm (4xII)12 x 150 mm (4xIII)16 x 105 mm (8xII)16 x 37 mm
(8 x II)12 x 20 mm (6 x II)
10 x 356 mm (2xIV, 1 x II)16 x 133 mm (8xII)32 x 2 funt.
(8xIV)
Opancerzenie: burtowy pas pancerny pokady wiee artylerii gwnej
wiea dowodzenia
330 mm170-150 mm + 50-40 mm
430 mm170 mm340 mm
320 mm270 mm50 mm + 12080 mm
360 mm180 mm380 mm60 mm
381 mm114 mm152 mm + 64 mm330 mm152 mm102 mm25 mm
Moc maszyn 150000KM 138000KM 110000KMPrdko 30,0w 29,0w
28,0wZaoga 1670 2092 1409Daty zwizane zbudow:Nazwa okrtu pooenie
stpki wodowanie wsubie
Richelieu22.10.193517.01.193907.1940
Jean Bart12.12.193606.03.194016.01.1949
Bismarck01.07.193614.02.193924.08.1940
Tripitz20.10.193601.04.193925.02.1941
King GeorgeV*01.01.193721.02.193911.12.1940
Prince ofWales*
01.01.193703.05.193931.03.1941
* Dla przejrzystoci tabeli podano daty zwizane zbudow jedynie
dwch pierwszych pancernikw typu KingGeorgeV, ktry liczy cznie
5jednostek.
-
20
UzbrojeniePlanowan uprzednio artyleri gw-
n Pancernikw 1937 miay stanowi dziaa Mk11 kalibru 356mm (14cali)
bdce udoskonaleniem armat Mk 4 tego kalibru, wktre byy uzbrojone
pancerniki typw New Mexico i Ten-nessee. Dziki zastosowaniu
pauto-matycznego mechanizmu ryglujcego oraz napdzanego elektrycznie
dosy-acza pociskw zwikszono przy tym ich szybkostrzelno, a
usytuowanie naosobnych tulejach umoliwiao in-dywidualne podnoszenie
iodpalanie. Rada Gwna uwaaa przy tym dzia-a nowej konstrukcji
zawystarczajce uzbrojenie okrtw liniowych mogce przebija
opancerzenie kadej stosowa-nej wspczenie gruboci. Wmogce strzela
ciszymi pociskami dziaa sys-tematycznie uzbrajano wic moderni-
zowane wlatach trzydziestych ubiege-go wieku amerykaskie okrty
liniowe. Zgodnie z projektem kontraktowym, 12dzia Mk11 kalibru
356mm Pancer-nikw 1937 miao zosta usytuowanych wtrzech poczwrnych
wieach. Stano-wice wczeniejsze rozwizania pro-jektowe warianty
Pancernikw 1937 uzbrojonych w8dzia kalibru 356mm wdwch poczwrnych
wieach zosta-y zarzucone min. zewzgldu namo-liwo wyeliminowania
poowy artyle-rii gwnej okrtw przy uszkodzeniu jednej wiey. Przy
trzech wieach czte-rodziaowych, uszkodzenie jednej znich powodowao
pozostawienie siy ognia omiu dzia kalibru 356mm.
Decyzja o zamianie artylerii gw-nej kalibru 356mm Pancernikw
1937 nakalibru 406mm (16cali) wizaa si zezmieszeniem liczby jej
dzia dodzie-
wiciu, przy zwikszeniu jednak siy ich ognia. Nowe okrty liniowe
mia-y zosta uzbrojone warmaty kalibru 406mm L/45 Mk6 stanowice
udosko-nalenie starszych dzia Mk1/5 tego ka-libru zastosowanych
napancernikach typu Colorado. Armaty Mk6 byy przy-stosowane
dostrzelania nowymi, ci-kimi przeciwpancernymi pociskami Mk8 omasie
1225kg. Mimo, epociski te charakteryzoway si jedynie niewie-le
lepszymi waciwociami penetracji pancerza, adziaa Mk6 wystrzeliwa-y
je zmniejsz prdkoci wylotow ni wczeniej stosowane armaty,
tosta-nowica wyrnik potgi okrtw li-niowych masa salwy burtowej
9dzia kalibru 406mm Pancernikw 1937 wy-nosia 11025kg wobec 8172kg
pla-nowanych wczeniej 12dzia kalibru 356mm. Artyleri gwn
Pancernikw
Widok na dziobowe, potrjne wiee dzia 406mm L/45 artylerii gwnej
North Carolina. Fot. Jarosaw Palasek
Porwnanie podstawowych charakterystyk dzia artylerii gwnej
Dziao mm L/- 356 L/50 Mk 4 356 L/50 Mk 11 406 L/45 Mk 6Ciar
pocisku przeciwpancernego kg 635 681 1225Prdko wylotowa m/s 853 823
701Zasig maksymalny m 33500 39502 33741Maksymalna elewacja 30 45
45Maksymalna zdolno przebijania: pancerza burtowego pancerza
pokadowego
mmmm
510101
690135
775194
Charakterystyka okrtw
-
21
1937 usytuowano wtrzech trjdziao-wych wieach, zktrych dwie
umiesz-czono wczciach dziobowych okr-tw wsuperpozycji (jedna nad
drug), atrzeci wich czciach rufowych.
Wprowadzenie przeciwpancernych pociskw Mk8 jako podstawowej
jed-nostki ognia Pancernikw 1937, mimo zmniejszenia zasigu
strzelania artyle-rii gwnej doniecaych 34tys. metrw dao moliwo
zwikszenia zdolnoci przebijania pancerza szczeglnie przy strzelaniu
naduych odlegociach. Ob-liczeniowa zdolno penetracji pancerza
burtowego przy strzelaniu zodlegoci okoo 9144m (10tys. jardw)
wynosi-a okoo 597mm dla dzia Mk6 kalibru 406mm wobec 511mm armat
Mk11 kalibru 356mm. Zdolno przebijania pancerza pokadowego przy
ostrzale naodlego 27432m (30tys. jardw) sigaa 194mm dla dzia 406mm
Mk6 wobec 135mm dla armat Mk11 kalibru 356mm18.
Artyleri uniwersaln Pancernikw 1937 stanowio 20dzia kalibru
127mm L/38 Mk12 usytuowanych wnowocze-snych, dwudziaowych wieach
Mk28 Mod.0. Projekt armat kalibru 127mm L/38 powsta okoo 1932 roku,
poczym dwa lata pniej poraz pierwszy we-szy one nauzbrojenie
niszczycieli typu Farragut. Po zakoczeniu szeregu te-stw wwarunkach
morskich iwprowa-dzeniu wynikajcych znich udoskona-le, zaczy by
szeroko stosowane jako uzbrojenie okrtw marynarki ame-rykaskiej
stajc si niekwestionowa-nie najlepszymi dziaami uniwersalny-mi
okresu IIwojny wiatowej. Dziesi dwudziaowych wie artylerii
uniwer-salnej kalibru 127mm zostao rozmiesz-czonych nardokrciu
Pancernikw 1937. Cztery znich usytuowano napo-kadzie gwnym (podwie
nakadej burcie), asze (potrzy nakadej bur-cie) wzdu pokadu
nadbudwki. Do-datkowo, okrty otrzymay na pra-wych burtach pomidzy
wieami armat uniwersalnych pojedyncze trenaery dowicze wadowaniu
dzia kalibru 127mm L/38 Mk12.
Wzrost zagroenia ze strony lot-nictwa spowodowa, edla
Pancerni-kw 1937 odpocztku przewidywano uzbrojenie w maokalibrow
artyle-ri przeciwlotnicz. Jej podstaw mia-o by 16dziaek kalibru
28mm L/75 (1.1/75) Mk1. Projektowanie tych dzia-ek rozpoczto w1929
roku, apierw-sze ich prby odbyy si w1934 roku. Wtedy te oficjalne
zamwienie naich produkcj Marynarka Stanw Zjedno-czonych zoya wNaval
Gun Factory.
Chocia nauzbrojenie okrtw amery-kaskich zaczy one wchodzi ju dwa
lata pniej, jednak dostateczna ich liczba bya dostpna dopiero w1940
roku. Dziaka 28mm L/75 montowa-ne byy zwykle napoczwrnych
stano-wiskach zwanych argonowo pianina-mi chicagowskimi. Pancerniki
1937 uzbrojono wcztery poczwrne stano-wiska Mk2 znapdem
elektromecha-nicznym. Dwa znich byy usytuowa-ne nasponsonach
poobydwu stronach tylnej czci podstawy wiey kontro-li ognia, a dwa
na niskich wieach poobydwu stronach podstawy tylnego dalocelownika
artylerii gwnej Mk38.
Uzupenieniem przeciwlotniczej ar-tylerii maokalibrowej byo
12karabi-nw maszynowych kalibru 12,7mm (0,5cala) L/90 M2 Browning.
Wielko-kalibrowe karabiny tego typu zosta-
y zaprojektowane okoo 1925 roku, anauzbrojenie okrtw
ameryka-skich wprowadzono je na poczt-ku lat trzydziestych ubiegego
wieku. NaPancernikach 1937 byy rozmiesz-czone nakadej burcie
wnastpujcy sposb: pojednym obok wiey Nr2 ar-tylerii gwnej, podwa
napierwszym pokadzie nadbudwki obok wiey do-wodzenia, pojednym
nadrugim po-kadzie nadbudwki przed dalocelow-nikiem artylerii
uniwersalnej Mk37 oraz podwa obok wiey Nr3 artyle-rii gwnej.
Cakowita masa uzbrojenia pancer-nika Washington wynosia 2773
tony, a masa zmagazynowanej amunicji 1818ton.
Lewoburtowe wiee dzia artylerii uniwersalnej kalibru 127mm L/38
North Carolina widok od strony dziobu okrtu. Fot. Jarosaw
Palasek
Poczwrne stanowisko dziaek przeciwlotniczych kalibru 28 mm L/75
zwane argonowo pianinem chicagowskim. Fot. Jarosaw Palasek
18. Wg GarzkeW.H., DulinR.O. United States Battleships,
1935-1992
-
22
KADUB INADBUDWKIPancerniki 1937 otrzymay smuke
kaduby z pochylonymi dziobnicami oraz krowniczymi rufami.
Zewzgl-du nach ograniczenia dominimum mokrej eglugi wyposaono je
wnie-wielkie gruszki dziobowe. Dugo ca-kowita kaduba North Carolina
wynosi-a 222,11m, adugo nalinii wodnej 217,51m, przy szerokoci
nalinii wod-nej 31,85m oraz cakowitej 33,03m. Wysoko wolnej burty
nadziobie okr-tw wynosia 8,94m, anarufie 5,89m podczas gdy wysoko
boczna kadu-bw nardokrciu sigaa 14,99m. Konstrukcja kadubw
Pancernikw 1937 zostaa oparta na180wrgach ra-mowych rozmieszczonych
zodstpem wrgowym 1,219m (4stopy). Pomidzy nimi zaprojektowano wrgi
zwyke, kt-rych odstpy wrgowe wynosiy 61cm (2stopy). Okrty miay
mieszany ukad wiza z przewag wiza wzdu-nych iwysokimi wrgami
poprzeczny-mi. Efektem tego bya stosunkowo dua odlego pomidzy
pokadami wyno-szca 2,52m wosi symetrii kadubw oraz 2,36m przy
burtach. Okrty po-siaday nacaej swej dugoci podwjne dno,
awprzedziaach siowni oraz pod
komorami amunicyjnymi artylerii gw-nej ich dno byo potrjne.
Kaduby po-dzielono na16przedziaw wodoszczel-nych, ktre byy
oddzielone odsiebie cigymi grodziami wodoszczelnymi, bez przej
pomidzy nimi. Niezatapial-no pancernikw typu North Carolina
okrelono napicioprzedziaow.
Projektowa wyporno normalna Pancernikw 1937 zostaa okrelona
na36600ton standard, awyporno pena na44800ton standard. Wsp-czynnik
penotliwoci podwodzia wy-nosi 0,628, wspczynnik penotliwoci wzdunej
0,629, wspczynnik peno-tliwoci przekroju wodnicowego 0,704,
awspczynnik penotliwoci owra 0,999. Powierzchnia zwilona kadu-ba
wynosia 8761m2. Ciar niezbd-ny dozwikszenia zanurzenia okrtu
ocentymetr wynosi 49,976ton, amo-ment dla przegbienia o25mm (1cal)
561 tm. Wysoko metacentrycz-n dla pancernika Washington okrela-no
na1,192m przy wypornoci lekkiej 34 708 ton, 2,533 m przy wyporno-ci
normalnej, 2,652m przy wyporno-ci penej 44377ton oraz 2,905m dla
wypornoci awaryjnej 46796ton. Dla wypornoci penej maksymalne
rami
momentu prostujcego pancernika Wa-shington okrelano na1,289m
przy k-cie 32,5o, azakres kta przechyu, przy ktrym okrt zachowywa
stateczno na65,4o.
Wtylnych czciach podwodzia ka-dubw Pancernikw 1937
zaprojekto-wano podwa skegi wspierajce odpo-ziomu paszczyzny
podstawowej paskie na kracach rufowych dna okrtw. Gwnym zadaniem
skegw miaa by poprawa przepywu strug wody wob-rbie wewntrznych rub
napdo-wych upodabniajca warunki ich pracy dowarunkw pracy pdnikw
jedno-stek jednorubowych. Skegi poprawia-y ponadto sprawno napdu
oraz ma-newrowo okrtw. Przeprowadzone nabasenach modelowych badania
hy-dromechaniczne pokazay, ewporw-naniu zkadubami oksztatach
konwen-cjonalnych zmniejszeniu ulega opr czci wystajcych podwodzia
kadu-ba o5% przy prdkociach 15wzw i28wzw wzrastajc o1% przy
prd-kociach wgranicach 22wzw. Dzi-ki stanowicym wysokie wzduniki
ske-gom uzyskano dodatkowe usztywnienie konstrukcji czci rufowych
okrtw za-pewniajce lepsze podparcie rufy wraz
Pancerniki 1937 otrzymay smuke kaduby zpochylonymi dziobnicami
oraz krowniczymi rufami. Fot. Jarosaw Palasek
-
23
zrejonem trzeciej wiey artylerii gw-nej podczas postoju
jednostek w do-kach. Skegi byy rwnie funkcjonalnym przedueniem
grodzi przeciwtorpedo-wych stanowic konstrukcyjne rozsze-rzenie
systemu obrony biernej wpozba-wionych grodzi poprzecznych rejonach
kadubw ozmniejszajcej si szeroko-ci igbokoci. Stanowiy one ponad-to
zabezpieczenie wewntrznych waw rubowych przed wybuchami podwod-nymi
oraz zewntrznych waw wprzy-padku trafie artyleryjskich wruf.
Pancerniki 1937 wyposaono wtrzy pokady cige nacaej dugoci
okr-tw, pod ktrymi usytuowano dwa po-kady platformowe niecige
wrejonie siowni oraz przedziau pomocniczych spalinowych zespow
prdotwrczych (druga platforma). Pierwsze pokady cige (gwne okrtw)
miay grubo 37mm iniemal nacaej dugoci (zwy-jtkiem czci dziobowych
poza kluzami kotwicznymi) pokryto je deskowaniem zdrewna teakowego.
Drugie pokady cige stanowiy gwne pokady pan-cerne, ausytuowany
poniej trzecie ci-ge pokady okrtw byy pokadami przeciwodamkowymi.
Pokady iplat-formy Pancernikw 1937 wraz z ich usztywnieniami byy
wykonane zestali specjalnego przeznaczenia (STS).
Wczciach rufowych okrtw zlo-kalizowane zostay gwnie
pomiesz-czenia zaogi szeregowej zkambuzem, mesami ikubrykami oraz
oglnookr-towe pomieszczenia usugowe. Wre-jonie tym zlokalizowane
byy rwnie pomieszczenia magazynw i chodni prowiantowych. Zewzgldu
naszczu-po miejsca cze pomieszcze (mesy, kambuzy, pentry ikabiny)
oficerskich oraz podoficerskie usytuowane byy wkadubach pod
nadbudwkami, atak-e wczciach dziobowych okrtw. Dziki zapewniajcemu
du wyso-ko wewntrzn wzniosowi pokadu, wczciach dziobowych (przed
pierw-szymi wieami artylerii gwnej) okr-ty otrzymay midzypokady,
naktrych zlokalizowano dodatkowe pomiesz-czenia zaogowe imagazyny.
Napoka-dach platform usytuowano pomieszcze-nia zaogowe (wikszo
wczciach rufowych, mniej wdziobowych) oraz magazyny oglnookrtowe
(przede wszystkim wczci dziobowej okrtu). Nawewntrznych pokadach
iplatfor-mach rdokrcia zlokalizowane byy pomieszczenia dowodzenia
icentrale cznoci, atake biura okrtowe iszta-bowe. Wskrajnikach
rufowych napo-kadach drugim itrzecim zlokalizowane byy mechanizmy
napdowe dwigw
lotniczych. Kaduby okrtw mieci-y cznie przeszo tysic pomieszcze,
zczego 130byo wodoszczelnych.
Pancerniki 1937 otrzymay nardo-krciu dugie, jednopoziomowe
nadbu-dwki. Wczci dziobowej nadbudwki te przylegay dodrugiej wiey,
awcz-ci rufowej koczyy si przed trzeci wie artylerii gwnej.
Wprzednich czci nadbudwek rdokrcia usy-tuowano dwupoziomowe,
opancerzo-ne wiee dowodzenia. Podobnie jak po-przednie drednoty
amerykaskie typw Tennessee iColorado napokadach nad-budwek rdokrcia
Pancerniki 1937 otrzymay dwie zwarte nadbudw-ki: pierwsz tu zawie
dowodzenia, adrug wczci rufowej. Zaprojekto-wano je przy tym wtaki
sposb aby ar-tyleria okrtowa moga mie moliwie
najwiksze kty ostrzau. Przy mnogo-ci niezbdnego wyposaenia
bojowe-go utrudnio to rozplanowanie pomiesz-cze wewntrznych
okrtw.
Przednie, due nadbudwki byy trzypoziomowe imieciy sztabowe
po-mieszczenia dowodzenia oraz pomiesz-czenia mieszkalne i
reprezentacyjne starszych rang oficerw okrtu. Naj-nisze ich poziomy
zajmoway pomiesz-czenia dowdcw okrtw. rodkowe poziomy nadbudwek
przednich (po-kady admiralskie) zajmoway pomiesz-czenia
admiralskie, tj.kabiny ipomiesz-czenia reprezentacyjne, atake
kabina starszych oficerw sztabowych. Napo-ziomach grnych (pokady
flagowe) znajdoway si sztabowe radiokabiny oraz sztabowe kabiny
nakresw, atak-e pomost sygnalizacji flagowej. Skrzy-
Przednia nadbudwka North Carolina zpomostami: nawigacyjnym,
sygnalizacyjnym, sztabowym (admiralskim) idowdcy okrtu zewznoszc si
ponad ni wie kontroli ognia. Fot. Jarosaw Palasek
-
24
da pokadu flagowego zostay obu-dowane niemal nacaej dugoci dla
ochrony przed niekorzystnymi warun-kami atmosferycznymi, przy czym
osa-niajce je ciany wyposaono wbulaje umoliwiajce obserwacj.
Nagrnych (nawigacyjnych) pokadach przednich nadbudwek usytuowano
pomosty na-wigacyjne zesterwkami wyposaony-mi wurzdzenia
umoliwiajce kiero-wanie okrtem, doktrych przylegay kabiny
nawigacyjne. Zanimi znajdo-way si na lewych burtach morskie kabiny
dowdcy i nawigatora wraz zwzem sanitarnym, anaprawych burtach
przejcie zeluz wietln. Ste-rwki obu jednostek rniy si liczb bulajw
(orednicy 406mm) bdc jednym zbardziej wyrazistych wyr-nikw okrtw
wpierwszym okresie ich suby. I tak: sterwka North Ca-rolina miaa
18bulajw (8zprzodu ipo5zbokw), aWashington 11bula-jw 5zprzodu
ipo3zbokw. Po-wyej poziomu dachw pomostw na-wigacyjnych usytuowano
smuke wiee kierowania ogniem, ktre wznosiy si nawysoko 36,58m
odkonstrukcyjnej linii wodnej okrtw.
Tylne nadbudwki Pancernikw 1937 byy rwnie trzypoziomowe
zawierajc nanajwyszych poziomach poczwszy odrufy: bojowe stanowisko
obserwacyj-ne, pomieszczenie pogotowia maoka-librowej artylerii
przeciwlotniczej oraz warsztat naprawczy przyrzdw kon-troli ognia
ioptycznych. rodkowe po-kady zajmoway: kabina projekcyjna,
pomieszczenie projektora kinowego zewzmacniaczem dwiku, azanimi
kunia. Nanajniszych pokadach nad-budwek tylnych zlokalizowano:
narz-
dziownie oraz warsztaty: lusarski ire-montu silnikw odziowych.
Tyln cz nadbudwek usytuowanych napoka-dach gwnych zajmoway:
magazynki amunicji wielkokalibrowych karabinw maszynowych 12,7mm
Browning oraz zaogowe pomieszczenia sanitarne.
Poszycie kadubw Pancernikw 1937 wczci podwodnej byo wykona-ne
zblach zestali konstrukcyjnej (HTS), o gruboci 19 mm. Materiaem
kon-strukcyjnym poszycia czci nawod-nej bya stal specjalnego
przeznaczenia (STS) ogruboci 25mm. Nadbudwki okrtw byy wykonane
zestali ogrubo-ci 19mm.
Mas pustego kaduba pancerni-ka Washington (bez uzbrojenia,
opan-cerzenia, urzdze napdowych ime-
chanizmw pomocniczych), okrelono naokoo 12410ton, amas
wyposa-enia wraz zsystemami pomocniczymi oraz kierowania
ikomunikacji nado-datkowe 1882tony.
OpancerzenieObron biern Pancernikw 1937 za-
projektowano zgodnie zwprowadzo-n natypie Nevada zasad All or
no-thing Wszystko albo nic. Podobnie jak napoprzednikach, pancerz
burto-wy ograniczono jedynie doosony y-wotnie wanych pomieszcze
funkcjo-nalnych okrtw (komr amunicyjnych oraz przedziaw siowni)
tak, aby wraz zpokadami igrodziami pancernymi tworzy cytadel
pancern. Podjta zbyt pno wstosunku dozaawansowania prac
projektowo-konstrukcyjnych decy-zja ozamianie dzia kalibru 356mm
ar-tylerii gwnej Pancernikw 1937 iza-stpieniu ich armatami kalibru
406mm spowodowaa, einaczej ni wklasycz-nych rozwizaniach
opancerzenia okr-tw liniowych nie byo ono adekwat-ne dokalibru
artylerii gwnej wjak zostay one uzbrojone. Strefa odpor-noci
opancerzenia19 zostaa zaprojek-towana dla pociskw kalibru 356mm
omasie 681kg izawieraa si pomi-dzy 17375m i27432m
(19-30tys.jar-dw). Dla pociskw kalibru 406mm omasie 1017kg zakres
strefy odporno-ci zmniejsza si do19200-24775m (21-26 tys. jardw).20
Opancerzenia
Wntrze pomostu nawigacyjnego North Carolina ze wskanikami
obrotw, telegrafami maszynowymi, repetytorami yrokompasw i kolumn
koa sterowego. Sterwki obydwu bliniaczych okrtw rniy si liczb
bulajw. Fot. Jarosaw Palasek
Lewa burta North Carolina zwidocznymi elementami pocze poszycia
kaduba oraz nadwodn czci pasa pancernego okrtu. Fot. Jarosaw
Palasek
19. Wg GarzkeW.H., DulinR.O. United States Battleships,
1935-1992
20. Wg Friedman N. U.S.Battleships: An Illu-strated Design
History strefy odpornoci wynosiy dla pociskw 356mm: 18,3-28,2km,
adla pociskw 406mm: 19,5-29,3km.
-
Rys.
Wal
dem
ar K
aczm
arcz
yk
Sche
mat
opa
ncer
zeni
a(w
szys
tkie
gru
boc
i w m
m)
1:40
01:
400
-
26
poziome zapewniao okrtom odpor-no nauderzenia bomb owagomiarze
726kg zrzucanych zwysokoci mniej-szej ni 2667m (8750stp).
Zasadnicze elementy pionowe cyta-deli Pancernikw 1937 stanowiy
bur-towe pasy pancerne ostaej gruboci ponad lini wodn zmniejszajcej
si wkierunku dolnych ich krawdzi. Tak redukcj gruboci (i ciaru)
umoli-wiao wykorzystanie zjawiska wytra-cania przez pociski energii
kinetycznej wwodzie. Grubo opancerzenia bur-ty wynosia wic 305mm
dowysokoci 2,74m powyej wodnicy konstrukcyjnej izmieszaa si do168mm
nagbokoci 2,74m poniej linii wodnej. Dodatko-w waciwo osonow
pancerza bur-towego uzyskano poprzez jego nachy-lenie dopionu okt
15o, dziki czemu jego odporno bya adekwatna piono-wemu pancerzowi
ogruboci 406mm. Nadziobowym irufowym kracu pasa rozcigajcego si
nadugoci 136m, tj. odwrgu Nr37 dowrgu Nr147, za-projektowano
poprzeczne grodzie pan-cerne ogrubociach po282mm. Do-datkowe
grodzie poprzeczne ogruboci 49mm nawrgach Nr71 iNr128 osa-niay
siownie okrtw pomidzy dnem wewntrznym, atrzecim pokadem ci-gym.
Jedynym odstpstwem odzasa-dy Wszystko albo nic byo osonicie
pancerzem pomieszczenia maszyn ste-rowych. Opancerzenie to miao
gru-bo 378mm naburtach oraz 282mm nagrodziach poprzecznych. Pyty
pan-cerza burtowego zostay uoone bezpo-rednio nazewntrznych
stronach blach poszycia kaduba ogruboci 19mm wy-konanego zestali
specjalnego zastoso-wania (STS) iprzymocowane dokon-strukcji kaduba
zapomoc pocze nitowanych. Takie rozwizanie zwik-szao wytrzymao
kaduba, ale przy-czyniao si dopowstania dodatkowych oporw
hydrodynamicznych wpywa-jce negatywnie naprdko. Opance-rzenie pasa
burtowego byo wykonane zestali pancernej typu A.
Opancerzenie poziome Pancerni-kw 1937 zaprojektowano jako
trj-warstwowe, przy czym zadaniem pan-cerza najwyszych pokadw,
ktrymi byy pokady gwne, byo pobudzanie zapalnikw pociskw
przeciwpancer-nych lub bomb lotniczych iich detona-cja wmoliwie
najwikszej odlegoci odkomr amunicyjnych iurzdze na-pdowych. Grubo
tych pokadw bya stosunkowo niewielka iwynosi-a 37mm niemal nacaej
powierzch-ni. Wczciach dziobowych okrtw zmniejszaa si do25mm,
anastpnie
do19mm. Nakracach rufowych wy-nosia 19mm, awskrajnych ich
cz-ciach 6 mm. Gwnym pokadami pancernymi byy drugie pokady ci-ge
jednostek, usytuowane napoziomie grnej krawdzi burtowego pasa
pan-cernego. Ich opancerzenie miao gru-bo 127mm wosi symetrii
kaduba i140mm najego kracach burtowych. Pancerz ten stanowiy dwie
warstwy pyt stalowych: nacaej powierzchni po-kadw ogruboci po36mm
uoono warstw pyt ogruboci 91mm wosi sy-metrii kaduba i104mm
nakracach burtowych. Skuteczne wychwytywanie odamkw miay zapewnia
usytuowa-ne niej pokady przeciwodamkowe, ktrymi byy trzecie cige
pokady okr-tw majce grubo 16mm wosiach sy-metrii kadubw oraz 19mm
nakra-cach burtowych. Pokady te stanowiy rwnie przykrycie
usytuowanych po-niej wzdunych grodzi przeciwtorpe-dowych. Naich
poziomach usytuowano rwnie pyty pancerne ogrubociach 343mm, ktre
stanowiy przykrycie po-mieszcze maszyn sterowych. Zabezpie-czenie
poziome najwyszych pokadw przednich nadbudwek (nawigacyj-nych) miao
grubo 51mm.
Wiee dzia artylerii gwnej Pan-cernikw 1937 osonite byy zprzo-du
pochylonym pod ktem 30 pance-rzem czoowym o gruboci 406 mm
wykonanym zestali A. Taka grubo opancerzenia czoowego wie
artyle-rii gwnej bya zdeterminowana mo-liwociami wytwrczymi
wczesne-go przemysu metalurgicznego. O ile w1939 roku by on ju
wstanie wy-produkowa pyty pancerza ogrubo-ci 457mm (18cali), toczas
oczekiwa-nia naich wykonanie opniby wejcie okrtw dosuby
o6-8miesicy. Boki wie osania pancerz, ktrego grubo wynosia 249mm,
atyy osaniane byy pytami ogruboci 300mm. Opancerze-nie dachu wie
miao grubo 178mm. Barbety zostay opancerzone pytami ogruboci 406mm
zbokw, 373mm zprzodu oraz 292mm z tyu. Opan-cerzenie wie (poza
czoowym) ibar-bet byo wykonane zestali B. Wrejo-nie komr
amunicyjnych znajdowa si wewntrzny pas, pochylony pod ktem 10o,
ogruboci 95-41 mm, ktry wprze-ciwiestwie doburtowego wykonany by
zestali jednorodnej.
Wiee dzia artylerii uniwersalnej kali-bru 127mm oraz ich
magazyny amuni-cji byy opancerzone pytami ogruboci 49mm zestali
specjalnego zastosowa-nia STS. Dalocelowniki artylerii gw-nej
ipomocniczej byy osonite nato-
miast lekkim opancerzeniem ogruboci 37mm.
Dwupoziomowa wiea dowodzenia Pancernikw 1937 bya osonita py-tami
pancernymi ogruboci 373mm wosi symetrii kaduba i406mm nabur-tach.
Dach wiey osaniay pyty pancer-ne ogrubo