-
LO
TN
ISK
OW
CE T
YPU
YO
RK
TO
WN
v
ol. I
JA
RO
SA
W P
ALA
SEK
numer spec j a l ny
Jarosaw PalasekJarosaw Palasek
Lotniskowce typuLotniskowce typu
YorktownYorktown
23w w w. o k r e t y w o j e n n e . p l
ISBN 978-83-61069-04-1
Cena 39,00 z
vol. I
Ente
rpri
se p
omi
dzy
czer
wce
m 1
944,
a s
tycz
niem
194
5 r.
pom
alow
any
kolo
ram
i Ms.
33
wg
sche
mat
u 4A
b (o
prac
owan
y sp
ecja
lnie
dla
tego
okrt
u). Z
asto
sow
ane
kolo
ry d
la p
owie
rzch
ni p
iono
wyc
h to
: biao
szar
y (P
ale
Gra
y 5-
P), j
asno
szar
y (H
aze
Gra
y 5-
H) i
sza
roni
ebie
ski (
Nav
y Bl
ue 5
-N),
za
dla
pok
adw
gra
nato
wos
zary
(Dec
k Bl
ue 2
0-B)
. Num
ery
6
na p
oka
dzie
cza
rne
(Dul
l Bla
ck B
K), l
inie
biae
.
-
York
tow
n w
193
9-40
rok
u w
sta
ndar
dow
ym p
rzed
woj
enny
m m
alow
aniu
. Pow
ierz
chni
e bo
czne
w k
olor
ze ja
snos
zary
m (S
tand
ard
Nav
y G
rey
#5)
, pok
ady
sta
low
e ci
emno
szar
e (D
eck
Gre
y #
20),
drew
nian
e po
kryc
ie
pok
adu
lotn
icze
go w
kol
orze
nat
ural
nym
, na
pok
adzi
e w
ymal
owan
e oz
nacz
enia
ua
twia
jce
ope
row
anie
sam
olot
om w
kol
orze
tym
(Ins
igni
a Ye
llow
), na
kom
inie
cza
rna
liter
a Y
.
Hor
net w
okr
esie
raj
du n
a To
kio.
Sch
emat
12
Gra
ded
Syst
em
splo
tch
zoo
ny z
kol
orw
: cie
mno
bk
itneg
o (S
ea B
lue
5-S)
, sza
rego
(Oce
an G
rey
5-O
) i ja
snos
zare
go (H
aze
Gra
y 5-
H).
Wsz
ystk
ie p
oka
dy
w k
olor
ze g
rana
tow
osza
rym
(Dec
k Bl
ue 2
0-B)
. No
pok
adzi
e, p
raw
dopo
dobn
ie ju
w
trak
cie
mis
ji, w
ymal
owan
o dw
ie b
iae
(?) l
inie
majc
e u
atw
i s
tart
bom
bow
com
B-2
5.
-
Tarnowskie Gry 2008
Jarosaw Palasek
Lotniskowce typu
Yorktownvol. I
-
2OKRTY WOJENNE numer specjalny 23
Drodzy Czytelnicy
Zacz si 2008 rok, ktry pragniemy powita prawdziwym hitem, za
jaki uwaamy niniejsz monografi powicon amerykaskim lotniskow-com
typu Yorktown. Ze wzgldu na du ilo zawartego wniej mate-riau
zmuszony byem podzieli j na dwie czci. Stao si tak, pomimo tego i
jestem przeciwnikiem dzielenia ksiek na czci. Jednak wtym wy-padku
zabieg ten sta si koniecznoci, gdy opisanie genezy powstania,
konstrukcji czy suby okrtw, na ktrych spoczywa cay impet floty
ja-poskiej wpierwszym okresie wojny na Pacyfiku, wymaga szerokiego
ido-gbnego opisu.
ycz miej lektury.Jarosaw Malinowski
Okadka: Enterprise w czasie manewrw w maju 1940 roku u wybrzey
Hawajw. Nad nim samoloty torpedowe Douglas TBD-1 Devastator z
lotniskowca Yorktown Mal. Seweryn Fleischer
Enterprise, na pocztku 1941 roku. Fot. zbiory Jarosaw
Malinowski
Lotniskowce typu
YorktownJarosaw Palasek
Redaktor serii: Jarosaw MalinowskiRysunki: Waldemar
KaczmarczykPlansze kolorowe: Waldemar KaczmarczykOpracowanie
graficzne: Jarosaw MalinowskiSkad, druk i oprawa: Drukpol,
Tarnowskie Gry
rda fotografii/Photo credit:Arthur D. Baker IIISeweryn
FleischerShizuo FukuiLeo van GinderenJarosaw MalinowskiWilliam
MorganCentralne Archiwum WojskoweU.S. Naval Historical CenterU.S.
Navy
ISBN 978-83-61069-04-1ISSN 1231-014X
Copyright Wydawnictwo Okrty Wojenne 2008Wszelkie prawa
zastrzeone. adna cz tej ksiki nie moe by kopiowana w adnej formie,
ani adnymi metodami mechanicznymi ani elektronicznymi, cznie z
wykorzystaniem systemw przechowywania i odtwarzania informacji bez
pisemnej zgody waciciela praw autorskich.All right reserved. No
part of this book may be reproduced or transmitted in any form or
by any means, electronic or mechanical, includiong photocopying,
recording or any information storage and retreival system without
written from copyright owner.
Niniejsza monografia zawiera jedn rozkadwk z 2 planami okrtw w
skali 1:400.Stanowi ona jej integraln cz i nie moe by sprzedawana
oddzielnie.
WydawcaWydawnictwo Okrty Wojenne
Krzywoustego 16, 42-605 Tarnowskie Grytel. (032) 384-48-61
e-mail: [email protected], www.okretywojenne.plING Bank lski 94
1050 1386 1000 0002 0086 6507
Uwaga!
Polecamy monografie !
Polecamy magazyn Okrty Wojenne !
-
3Pocztki amerykaskiego lotnictwa pokadowego
Dynamiczny rozwj lotnictwa mor-skiego zacz si wraz zrozpoczciem
pierwszej wojny wiatowej. Wtedy to wskadach flot gwnych potg
mor-skich wiata zaczy pojawia si okr-ty zdolne doprzenoszenia
samolotw. Przez dugi czas rnice parametrw technicznych pomidzy
maszynami l-dowymi i morskimi nie byy wiel-kie. Tedrugie rniy si
odpierwszych gwnie wyposaeniem wpywaki. Ju wlatach 1910-1911 miay
jednak miej-sce pierwsze starty ildowania samo-lotw zpodwoziem
koowym napoka-dach okrtw wojennych. Pierwszym lotnikiem whistorii,
ktry wznis si wpowietrze zpokadu okrtu by Euge-ne Ely, ktry wdniu
14listopada 1910 roku, wystartowa zplatformy zamonto-wanej
nadziobie, stojcego nakotwicy wcieninie Hampton Roads
ameryka-skiego krownika rozpoznawczego Bir-mingham (CL-2). Nieco
ponad dwa mie-sice pniej, wdniu 18stycznia 1911 roku, Ely wyldowa
naplatformie stoj-cego nakotwicy wporcie San Francisco krownika
pancernego Pennsylvania (ACR-4). Wlatach 1914-1915 powszech-nie
stosowan taktyk morskich opera-
cji lotniczych byo prowadzenie dzia-a zwykorzystaniem
wodnosamolotw. Jej procedura wymagaa zatrzymywa-nia maszyn
jednostek pywajcych oraz opuszczania wodnosamolotw napo-wierzchni
wody, z ktrej startowa-y inaktrej ldoway. Bya ona jednak wznacznym
stopniu uzaleniona odwa-runkw pogodowych. Delikatne, opo-krytej
brezentem drewnianej konstruk-cji maszyny, wymagay bowiem niemal
gadkiej powierzchni morza dziaanie w innych warunkach byo
problema-tyczne iczsto prowadzio douszkodze samolotw. Dodatkowo,
taki sposb pro-wadzenia startw ildowania mg by niebezpieczny
zewzgldu nazagroenie atakami okrtw podwodnych.
Czciowym rozwizaniem tych prob-lemw byo stosowanie ramp
startowych wyposaonych wprymitywne aerofini-szery (dziki czemu mogy
operowa znich samoloty opodwoziu koowym), albo katapult dla
wodnosamolotw. Pierwsze zurzdze wspomagajcych start skonstruowano w
Washington Navy Yard w1912 roku. Wlatach 1916-1917 takie niewygodne
katapulty osta-ej bieni zamontowano narufach kr-ownikw pancernych:
Huntington (eks-West Virginia, ACR-5), Seattle (eks-
Washington, ACR-11), North Carolina (ACR-12) iMontana (ACR-13).
Startuj-ce znich wodnosamoloty byy wykorzy-stywane zdoskonaym
skutkiem przede wszystkim dowspomagania dziaa roz-poznawczych
ikierowania ogniem arty-lerii wasnych jednostek. Dlatego te,
zaj-mujca si okrelaniem charakterystyk okrtw, bdca zespoem
starszych ofi-cerw floty amerykaskiej Rada Gw-na, uwzgldnia
pokadowe lotnictwo rozpoznawcze ju wewstpnym projek-cie krownikw
typu Omaha.
Przystpienie Wielkiej Brytanii dopro-jektowania nowej klasy
okrtw lotni-czych wyposaonych wstae pokady startowe nacaej dugoci
spowodowa-o, eobserwujcy poczynania Brytyj-czykw Amerykanie, pod
koniec Iwoj-ny wiatowej rwnie zainteresowali si lotniskowcami.
Wsppraca pomi-dzy obydwoma Marynarkami nasilia si zwaszcza
poprzystpieniu Stanw Zjednoczonych do wojny w kwietniu 1917 roku.
Wraz z brytyjsk Grand Fleet sub penili bowiem liczni ofi-cerowie
amerykascy, ktrzy obserwu-jc bezporednio operacje brytyjskiego
lotnictwa pokadowego, stali si gor-cymi jego zwolennikami. Dziaania
wo-jenne wwarunkach Morza Pnocnego
Yorktown wdniu 21lipca 1937roku podczas prb morskich uwybrzey
Rockland wstanie Maine. Lotniskowiec nosi wwczas malowanie wkolorze
jasnoszarym, charakterystycznym dla okrtw amerykaskiej marynarki
wojennej koca lat trzydziestych ubiegego wieku. Fot. zbiory Arthur
D. Baker III
Geneza iprojektowanie
-
4pokazay przy tym przewag samolo-tw opodwoziu koowym startujcych
zplatform lotniczych nad wodnosamo-lotami startujcymi zkatapult
ilduj-cymi napowierzchni wody. Tepierwsze byy bowiem wstanie dziaa
wznacz-nie gorszych warunkach pogodowych. Pod koniec 1917 roku
doBiura Budw iRemontw Marynarki Stanw Zjed-noczonych, ktre zajmowao
si projek-towaniem amerykaskich okrtw wo-jennych, zosta
oddelegowany brytyjski konstruktor Stanley V. Goodall1. Przeka-za
on Amerykanom brytyjskie dowiad-czenia wojenne, cznie z analizami
uszkodze okrtw wBitwie Jutlandz-kiej oraz przedstawi swoje wasne
prze-mylenia dotyczce lotniskowcw wraz zrysunkami
nowoprojektowanych ibu-dowanych wanie brytyjskich okrtw tej
klasy.
Wdniu 14wrzenia 1918 roku wszed dosuby brytyjski lotniskowiec
Argus, ktry by pierwsz jednostk pywaj-c wyposaon w stay pokad
lotni-czy nacaej dugoci. Okrt ten powsta wwyniku przebudowy
nieukoczone-go, woskiego transatlantyku Conte Ros-so, adowiadczenia
zebrane podczas jego eksploatacji wyznaczyy kierunek rozwoju tej
klasy okrtw nanastpne lata. Koncepcja lotniskowca ztzw. pe-
nym pokadem lotniczym iusytuowa-nym poniej niego hangarem,
obowi-zuje zreszt wbudowie okrtw tej klasy dodzisiaj, przy czym
wobec nie spraw-dzenia si innych rozwiza konstruk-cyjnych zostaa
uznana za klasyczn. Jeszcze przed zakoczeniem pierwszej wojny
wiatowej Wielka Brytania roz-pocza przebudow nalotniskowiec
ko-lejnej jednostki nieukoczonego, budo-wanego dla Chile pancernika
Almirante Cochrane, ktry wszed dosuby jako HMSEagle. Wtym samym
czasie trwa-y te prace nad HMSHermes, ktry mia by pierwszym
nawiecie okrtem odpocztku zaprojektowanym izbudo-wanym jako
lotniskowiec. Czternacie miesicy wczeniej ni Hermes zosta jednak
ukoczony japoski Hosho, ktry odebra Brytyjczykom palm pierwsze-stwa
budowy takiej jednostki itowanie onby pierwszym wsubie okrtem,
za-projektowanym izbudowanym odstp-ki potop jako lotniskowiec.
Opracowane w latach 1919-1920 charakterystyki lotniskowcw
ame-rykaskich opieray si nasugestiach Stanleya V. Goodalla.
Wyjtkiem byo przewidywane przez Royal Navy za-stosowanie samolotw
torpedowych jako gwnej siy uderzeniowej lotni-skowcw, oczym Goodall
nie wiedzia
albo nie mg poinformowa sojusz-nikw. Trzonem grup lotniczych
okr-tw amerykaskich miay by myliw-ce, ktre wtym czasie byy uwaane
za samoloty uniwersalne, zdolne za-rwno dowykonywania zada
uderze-niowych, jak iobronnych oraz patrolo-wania izwalczania
nieprzyjacielskich rodkw obserwacji powietrznej. B-dca otwart
nawszelkie nowe koncep-cje prowadzenia wojny morskiej Rada Gwna,
wskad ktrej wchodzi prezes Kolegium Wojny Morskiej gdzie wra-mach
gier wojennych wiczono nowe koncepcje itaktyki prowadzenia
mor-skich operacji bojowych, oczekiwaa moliwie najszybszego
wprowadzenia dosuby kilku lotniskowcw. Wlipcu 1920 roku Rada
przedstawia zaoenia swego trzyletniego programu rozbudo-wy floty,
wktrym obok trzech pancer-nikw ikrownika liniowego zadaa budowy
czterech lotniskowcw. Bu-dowa trzech znich miaa uzyska naj-wyszy
priorytet. Poniewa jednak flota amerykaska nie dysponowaa nawet
lotniskowcem eksperymentalnym zao-
Budowany dla Chile inieukoczony pancernik Almirante Cochrane,
ktry poprzebudowie wszed dosuby jako drugi lotniskowiec brytyjski
Eagle. Fot. Centralne Archiwum Wojskowe
1. Sir Stanley V. Goodall uwaany zajednego znajwybitniejszych
brytyjskich konstruktorw okr-towych, wlatach 1936-1944 jako
Director ofNaval Construction by odpowiedzialny zaprojektowanie
ibudow nowych okrtw Royal Navy.
-
5enia okrtw nowej klasy zostay wy-pracowane teoretycznie,
zwykorzysta-niem przekazanych przez Goodalla dowiadcze Royal Navy.
Opracowa-ny projekt wstpny zakada wprowa-dzenie dosuby lotniskowcw
owy-pornoci normalnej okoo 29tys. ton i prdkoci 35 wzw2. Ani jednak
wbudecie roku finansowego 1920, ani roku 1921 Kongres Stanw
Zjednoczo-nych nie przewidywa przyznania pie-nidzy nabudow okrtw
nowej klasy, bowiem przyjty jeszcze wczasie woj-
ny Naval Appropriation Act3 wiel-ki program rozbudowy floty
wojennej, wymaga zgromadzenia znacznych fun-duszy. Kongres oczekiwa
wic raczej odRady Gwnej okrelenia, budowa ktrych zplanowanych
jednostek do-czeka si realizacji. Zamiast wic podj-cia decyzji
obudowie nowych okrtw lotniczych, Kongres postanowi oprze-budowie
nalotniskowiec dowiadczal-ny wglowca marynarki Jupiter (AC-3),
naktrym prace rozpoczto wmarcu 1920 roku wNorfolk Navy Yard.
Zanim jednak pierwszy lotniskowiec amerykaski rozpocz sw sub,
wpolityce midzynarodowej miao miej-sce wydarzenie, ktre
nakilkanacie lat przesdzio orozwoju flot wojennych, wtym take
nowonarodzonej klasy lotni-skowcw. Ofiary icierpienia jakie
wiat
Pierwszy amerykaski lotniskowiec Langley (CV-1) powsta wwyniku
przebudowy wglowca Jupiter (AC-3). Fotografia okrtu zdrugiej poowy
lat trzydziestych ubiegego wieku wostatecznej jego konfiguracji
jako lotniskowca zodchylanymi kominami oraz bez katapult
zdemontowanych zpokadu lotniczego. Fot. Centralne Archiwum
Wojskowe
Podstawowe dane taktyczno-techniczne pierwszych lotniskowcw
Parametry
Okrt(wsubie)
Wyporno normalna
Wymiary d. x szer. x zan. Moc maszyn Prdko
Grupa lotnicza Uzbrojenie Zaoga
ton m KM w samolotwliczba dzia x kaliber [mm] ---
Argus(IX.1918) 14550 172,5 x 20,7 x 6,4 20000 20,0 20 6 x 102
401Eagle(IV.1920) 21630 203,5 x 28,7 x 7,5 50000 22,5 21
12 x 152; 4 x 102; 4 x 47; 6wt. 533 950
Langley(III.1922) 13990 165,3 x 19,9 x 6,3 6500 15,5 36 4 x 127
468Hosho(XII.1922) 9499 165,0 x 14,7 x 6,2 30000 25,0 21 4 x 140; 2
x 80 550Hermes(II.1924) 10850 182,3 x 21,4 x 5,7 40000 25,0 20 10 x
152; 4 x 47 664
2. Wypornoci okrtw wniniejszym monogra-fii, oile tego wyranie
nie zaznaczono, podano wto-nach angielskich (waszyngtoskich)
zgodnie zfor-mu przeliczeniow 1 ts = 1,016tony metrycznej.
3. Uchwalony przez Kongres wdniu 29sierpnia 1916 roku.
-
6ponis wczasie Wielkiej Wojny spo-wodoway bowiem oczekiwanie wrd
pastw biorcych wniej udzia, ena-stpujcy poniej pokj bdzie trway.
Tymczasem wiodce potgi morskie roz-poczy wanie realizacj wielkich
pla-nw rozbudowy floty4, ktrych urzeczy-wistnienie doprowadzioby do
jeszcze wikszego wycigu zbroje. Wewszyst-kich tych pastwach rosa
jednak wsi- przeciwna temu opozycja, bowiem powszechne, cho nie
dokoca upraw-nione byo przekonanie, edokonflik-tu zbrojnego
doprowadzi wanie wy-cig zbroje pomidzy Wielk Brytani, aNiemcami.
Zawieszone naczas woj-ny instytucje demokratyczne odzyskiwa-y
nalene pozycje wyraajc dezapro-bat dla niepotrzebnego wydawania
funduszy pastwowych nacele wojsko-we. Rwnie rzdy mocarstw morskich
tak naprawd byy przeciwnikami wy-cigu zbroje. Rzdzca Japoni
dyk-tatura wojskowa zdawaa sobie spraw ztego, ekraju nie sta
nawielki pro-gram rozbudowy floty, ktry niechybnie doprowadzi
finanse pastwa doruiny. Bdcy uwadzy brytyjscy liberaowie uwaali
zkolei, ewcigu najbliszego dziesiciolecia nie grozi Wielkiej
Bryta-nii aden wikszy konflikt zbrojny, asy-tuacja gospodarcza nie
sprzyja rozbu-
dowie czy powanym modernizacjom si zbrojnych. Rwnie wStanach
Zjed-noczonych uwaano, e istniejca ju flota jest wystarczajco potna
aby za-pewni bezpieczestwo krajowi, aroz-ptanie wycigu zbroje moe
jedynie doprowadzi dowcignicia pastwa wkolejny konflikt. Ju
wpadzierni-ku 1920 roku wpywowy senator ame-rykaski William E.
Borah da zwoa-nia konferencji rozbrojeniowej. Rwnie prezydent
Woodrow Wilson, ktry bra udzia w Konferencji Wersalskiej by zdania,
ekontynuacja rozbudowy floty bdzie zaprzeczaa uwaanej przez nie-go
zacel nadrzdny idei trwaoci poko-ju. Tak wic najbardziej
zaangaowane wrozwj floty mocarstwa morskie za-stanawiay si nad
znalezieniem takiego sposobu rezygnacji zjej rozbudowy, eby
potencjalnym konkurentom nie okaza swej saboci.
Wdniu 8czerwca 1921 roku z ini-cjatyw zwoania wWaszyngtonie
kon-ferencji dotyczcej zbroje morskich wystpi amerykaski sekretarz
sta-nu Charles Evans Hughes. Doudziau wrozpocztej wdniu 12listopada
Kon-ferencji, oprcz Wielkiej Brytanii iJa-ponii gospodarze
zaprosili Francj, kt-ra wci jeszcze bya potg kolonialn oraz dla
uniknicia rwnowaenia si
gosw, Wochy5. Jednym z zasadni-czych celw Konferencji byo
naoenie ogranicze ilociowych ijakociowych nabudow okrtw wojennych.
Doty-czyoto przede wszystkim pancernikw (pierwsza grupa), chocia
wrd okr-tw wojennych drugiej grupy, ktrych budow poddano
restrykcjom znalazy si raczkujce dopiero lotniskowce6. Ostatecznie
zredagowany Traktat zosta podpisany wdniu 6lutego 1922 roku.
Zgodnie zjego postanowieniami global-ne limity wypornoci okrtw
lotniczych (lotniskowcw itransportowcw wod-nosamolotw), przyznane
Wielkiej Bry-tanii iStanom Zjednoczonym okrelono na135000ton,
Japonii na81000ton, a Francji i Wochom po 60 000 ton. Maksymaln
wyporno okrtu lotni-
Brytyjskie lotniskowce Glorious (nafotografii) iCourageous
zostay przebudowane zkrownikw liniowych namocy postanowie Kongresu
Waszyngtoskiego. Ich przebudow Wielka Brytania zadeklarowaa wwczas
jako eksperyment. Fot. Centralne Archiwum Wojskowe.
4. WStanach Zjednoczonych by to wspomnia-ny Naval Appropriation
Act, wJaponii program budowy kolejnych pancernikw ikrownikw
li-niowych 8+8, awWielkiej Brytanii rozpoczcie projektowania nowych
okrtw liniowych.
5. Oprcz ograniczenia zbroje morskich Kon-ferencja zajmowaa si
take uregulowaniem spraw Dalekiego Wschodu. Doudziau wobradach
po-wiconych tej tematyce zaproszone zostay take: Belgia, Chiny,
Holandia iPortugalia.
6. Obok lotniskowcw wdrugiej grupie znalazy si okrty podwodne
ilekkie jednostki nawodne krowniki iniszczyciele. Budowa jednostek
owy-pornoci mniejszej ni 3000ton, prdkoci poniej 15wzw iuzbrojeniu
do4dzia 127mm nie pod-legaa ograniczeniom.
-
7czego ograniczono do27000ton (Arty-kuIX Traktatu). Kademu
zsygnatariu-szy zezwolono przy tym przebudowa na lotniskowce dwa
okrty znajduj-ce si aktualnie wbudowie, pod wa-runkiem jednak, e
wyporno prze-budowanej jednostki nie przekroczy 33000ton7.
Dodatkowa klauzula Trak-tatu (ArtykuXX, Cz3d) dopusz-czaa moliwo
zwikszenia wypor-noci istniejcych okrtw o3000ton, jeeli zostanie
ona spoytkowana napo-praw ich obrony biernej. Maksymalny kaliber
artylerii gwnej lotniskowcw okrelono na203mm (ArtykuX),
ogra-niczajc do10liczb jej dzia naokr-tach owypornoci do27000ton
(Ar-tykuX) ido8dla jednostek wikszych (ArtykuIX). Czas suby okrtu
tej kla-sy przyjto na20lat. Sygnatariuszy uka-du miaoby obowizywa
wzajemne, wszechstronne informowanie otermi-nach budowy, przebudowy
idanych tak-tyczno-technicznych nowobudowanych okrtw.
Rozwj floty lotniskowcw amerykaskichWnieco ponad miesic
odpodpisa-
nia Traktatu Waszyngtoskiego zako-czona zostaa przebudowa
wglowca Jupiter (AC-3) iwdniu 22marca 1922 roku wszed on ponownie
dosuby ju jako Langley (CV-1) stajc si pierw-szym lotniskowcem
Marynarki Stanw Zjednoczonych. Okrt ten nie by tak jak poprzednie
jedynie transportowcem wodnosamolotw. Napozostawionym praktycznie
bez zmian konstrukcyjnych kadubie nadbudowano bowiem han-
gar, anad nim pokad lotniczy, ktry umoliwia start ildowanie.
Wpierw-szej, zpord szeciu byych adowni wglowych usytuowano zbiornik
ben-zyny lotniczej, awczwartej mechani-zmy podnonika lotniczego
oraz maga-zyny. Pozostae cztery adownie zostay przystosowane
dotransportowania zo-onych samolotw, ktre mogy by montowane przy
pomoc trzytonowej suwnicy poruszajcej si na szynach usytuowanych
pod pokadem lotni-czym. Okrt nie posiada wic hanga-ru wjego
klasycznym rozumieniu, bo-wiem stacjonujce nanim samoloty nie byy
magazynowane wstanie umoli-wiajcym natychmiastowe wzniesie-nie si
wpowietrze. Napokad lotniczy byy podnoszone dopiero pouprzednim
zmontowaniu nabyym, grnym po-kadzie wglowca. Zgodnie zwczesn
koncepcj okrtw lotniczych Langley by przystosowany take
doprzenosze-nia wodnosamolotw. Doich obsugi lotniskowiec otrzyma
dwa dwigi lot-nicze oraz zosta wyposaony wpneu-matyczn katapult
(pniej otrzyma drug), ktra miaa umoliwia star-ty tych maszyn8. Ze
wzgldu jednak nastosunkowo niewielk prdko jak by wstanie osiga
(15,5wza), Lan-gley nie by nigdy niczym wicej ni tyl-ko
lotniskowcem eksperymentalnym. Nie by on bowiem wstanie towarzy-szy
szybszym odniego pancernikom, ani tym bardziej wchodzi wskad
ze-spow okrtw rozpoznawczych. Cho-cia jego warto bojowa bya
prob-lematyczna, odda nieocenione usugi
jako okrt dowiadczalny, dziki ktre-mu moliwe byo praktyczne
wiczenie techniki itaktyki operacji lotniczych.
Zuchwalonego wielkiego programu rozbudowy floty wojennej9, ktry
wrd olbrzymiej iloci okrtw zakada bu-dow midzy innymi 10pancernikw
i6krownikw liniowych, ogranicze-nia Traktatu Waszyngtoskiego
umo-liwiy wprowadzenie do suby jedy-nie trzech pancernikw typu
Colorado. Budowa pozostaych wielkich okrtw musiaa zosta anulowana.
Wykorzy-stujc wspomnian wyej traktatow moliwo przebudowy na
lotniskow-ce dwch okrtw znajdujcych si ak-tualnie wbudowie, Stany
Zjednoczone przystpiy dorekonstrukcji, zaawanso-wanych wnajwikszym
stopniu dwch krownikw liniowych typu Lexington. Biuro Budw iRemontw
ju wlipcu 1921 roku rozpoczo prace koncepcyj-ne nad zmian ich
przeznaczenia tak, ewczasie kiedy zaczy wchodzi wy-cie
postanowienia Traktatu dokumenta-cja przebudowy jednostek bya
niemal gotowa. Poniewa w tym czasie kon-struktorzy amerykascy nie
mieli jesz-cze dowiadczenia wprojektowaniu du-ych lotniskowcw,
niemaych trudnoci nastrczyaim konieczno utrzymania
Namocy postanowie Kongresu Waszyngtoskiego Kaga zosta
przebudowany nalotniskowiec znieukoczonego pancernika otej samej
nazwie. Los wprowadzonego dosuby w1928 roku okrtu japoskiego
dopeniy podczas Bitwy oMidway bombowce nurkujce Douglas SBD-3
Dauntless zlotniskowca Enterprise. Fot. zbiory Shizuo Fukui
7. Wrzeczywistoci klauzula ta zostaa wprowa-dzona przez
Amerykanw dla uchronienia przed zomowaniem kadubw dwch krownikw
li-niowych typu Lexington.
8. Poniewa jednak wodnosamoloty byy wyko-rzystywane jedynie
sporadycznie, katapulty Langley zostay zdemontowane w1928 roku.
9. Wspominany ju wczeniej Naval Appropria-tion Act.
-
8si wnarzuconym przez Traktat limicie wypornoci 33000ton. Wdniu
8lutego 1922 roku wstrzymano prace konstruk-cyjne wszystkich szeciu
krownikw liniowych. Podokonaniu oceny stopnia ich zaawansowania
doprzebudowy wy-brano krowniki Lexington (CC-1) iSa-ratoga (CC-3),
zktrych pierwszy by za-awansowany w26,7%, adrugi w29,4%. Kaduby
pozostaych czterech jednostek przeznaczono nazom. Prace naoby-dwu
okrtach, ktrych sygnatury zmie-niono zCC-1 naCV-2 izCC-3 naCV-3,
wznowiono wdniu 1lipca tego samego roku.
Obydwa okrty weszy do su-by w 1927 roku Lexington w dniu
14grudnia, aSaratoga 16listopada, sta-jc si par najwikszych
inajszybszych lotniskowcw wiata10. Ich wypor-no standardow okrelono
oficjalnie na33000ton, chocia wrzeczywisto-ci przekraczaa 37000ton.
Swoj kon-strukcj lotniskowce typu Lexington znacznie jednak
odbiegay odpniej-szych, obowizujcych zreszt podzi dzie standardw
budowy ameryka-skich okrtw tej klasy. Ze wzgldu nazbyt wysmuke
ksztaty linii teoretycz-nych, wywodzcych si przecie zkr-
ownikw liniowych kadubw, hangary jednostek nie zostay nanich
nadbudo-wane, apoprzez odpowiednie ukszta-towanie burt stanowiy
integralne ich czci. Oryginalnie lotniskowce zostay uzbrojone
wartyleri gwn wposta-ci 8dzia 203mm usytuowanych wczte-rech
podwjnych wieach, po dwie zprzodu ityu nadbudwki. Ich wyr-nikami
byy ponadto olbrzymie, usytu-owane nardokrciach kominy oraz napd
turboelektryczny onieprzekro-czonej jeszcze przez dugi czas11 mocy
180000KM. Okrty otrzymay take po-tne grupy lotnicze mogc przenosi
naswych pokadach do90samolotw. Stanowice powan si bojow
lotni-skowce typu Lexington przez cay okres midzywojenny peniy sub
szkolenio-w iwiczebn, walnie przyczyniajc si dopniejszych sukcesw
ameryka-skiego lotnictwa pokadowego.
Prace studialne nad wykorzystaniem pozostaego Stanom
Zjednoczonym traktatowego limitu wypornoci, ktra towielko wynosia
69000ton (Langley, jako okrt eksperymentalny pocztkowo nie by
wliczany dooglnego tonau lot-niskowcw), Biuro Budw iRemontw
rozpoczo ju w1922 roku. Koncepcj
nowych okrtw oparto wduym stopniu nawykonanym ju projekcie
lotniskow-cw Lexington, chocia mimo opraco-wania dugiej serii
szkicw, do1927 roku Rada Gwna nie okrelia ostatecznych
charakterystyk nowych jednostek. Trakta-towe ograniczenia wypornoci
pojedyn-czego okrtu do27000ton zmusiy Rad doopracowania trzech
wariantw skon-sumowania pozostaej dowykorzystania wypornoci.
Przyjmujc, elotniskow-ce owypornoci mniejszej ni 10000ton s zbyt
mae, Rada Gwna zakada-a budow odpowiednio: trzech okrtw po23000ton,
czterech po17250ton, albo piciu po13800ton. Reprezento-wany przez
komandora Williama S. Pye Wydzia Planw Wojennych optowa zabudow
lotniskowcw, ktre mogyby dziaa wskadach zespow rozpoznaw-czych
szybkich krownikw. Oznacza-
Zbudowane nakadubach krownikw liniowych, wprowadzone dosuby
w1927 roku lotniskowce Lexington (CV-2) iSaratoga (CV-3) nazdjciu
zpoowy lat trzydziestych XXwieku a do1944 roku stanowiy par
najwikszych inajszybszych okrtw tej klasy nawiecie. Fot. Centralne
Archiwum Wojskowe
10. Palm pierwszestwa odSaratoga przej dopiero posiedemnastu
latach (wlistopadzie 1944 roku) japoski lotniskowiec Shinano.
Dziery j zreszt tylko przez 10dni, poktrych zosta zato-piony przez
amerykaski okrt podwodny Archer-fish (SS-311). Tak naprawd Saratoga
zosta wic zdetronizowany dopiero w1945 roku przez amery-kaski
lotniskowiec Midway.
11. Dosierpnia 1942 roku, kiedy todosuby wszed pancernik Iowa
(BB-61) zsiowni omocy 212000KM.
-
9oto, epowinny one osiga prdko rzdu 32,5wza, azich pokadw
mia-aby operowa grupa lotnicza owielko-ci eskadry. Dziki budowie
wikszej licz-by maych lotniskowcw Wydzia Planw Wojennych spodziewa
si osign wik-sz elastyczno ibezpieczestwo opera-cyjne. Biuro
Lotnictwa byo zkolei prze-ciwne forsowaniu zbyt duych prdkoci
nowych okrtw ioczekiwao, enie b-dzie ona przekraczaa 30wzw.
Ko-nieczno zapewnienia odpowiedniej mocy siowni moga bowiem
kosztowa utrat nawet siy bojowej lotniskow-ca. Zdotychczasowej
praktyki operacyj-nej wynikao, ikrowniki si zwiadow-czych i tak
rzadko rozwijay prdko wiksz ni 25wzw. Ztych punktw widzenia
najatrakcyjniejsza wydawaa si budowa odpowiedniej liczby
stosun-kowo wolnych lotniskowcw owyporno-ci 13800ton. Wdniu
1listopada 1927 roku Rada Gwna rekomendowaa wic Sekretarzowi
Marynarki Curtisowi D. Wilburowi charakterystyk takiego okr-tu.
Mimo oczekiwania wprowadzenia dopicioletniego programu lat
finanso-wych 1929-1933 budowy piciu nowych lotniskowcw, Kongres
zaaprobowa bu-dow tylko jednego okrtu wramach bu-detu roku
finansowego 1929.
Stpk pierwszej jednostki amery-kaskiej, odpocztku
zaprojektowanej
izbudowanej jako lotniskowiec pooo-no wewrzeniu 1931 roku.
Projektow wyporno standardow okrtu okre-lono na13800ton, awielko
grupy lotniczej namaksimum 76samolotw. Wpionierskiej jego
konstrukcji zawar-to wiele rozwiza, ktre stay si stan-dardowe dla
wszystkich pniejszych typw lotniskowcw amerykaskich. Hangar okrtu
by swego rodzaju nad-budwk pokadow o czciowo ot-wartych cianach,
przykryt gadkim pokadem lotniczym. Zewntrzne poszy-cie tego pokadu
stanowiy deski uoo-ne nablachach ostosunkowo niewiel-kiej gruboci,
comiao umoliwia atwe usuwanie uszkodze odniesionych wbo-ju. Dookoa
pokadu lotniczego zapro-jektowano charakterystyczne galerie,
awikszo artylerii okrtu zainstalowa-no nasponsonach burtowych. Pod
po-kadem lotniczym zamontowano dwi-gary, naktrych mona byo podwiesi
doczterdziestu zmontowanych, kom-pletnych samolotw rezerwowych tak,
enie przeszkadzay one przemieszcza-niu innych maszyn whangarze.
Napra-wej burcie okrt otrzyma nadbudwk wyspow, poniej ktrej
zaprojektowa-no nadwch poziomach kabiny alar-mowe pilotw oraz
usytuowano due pomieszczenie wywiadu iplanszetw lotniczych. Okrt,
ktry otrzyma nazw
Ranger isygnatur CV-4 wszed dosu-by wdniu 4lipca 1934 roku.
Rzeczywi-sta wyporno standardowa nowego lot-niskowca daleko
przekroczya zaoone 13800ton osigajc 14576ton.
Wprowadzenie dosuby Ranger spo-wodowao wMarynarce Stanw
Zjed-noczonych ponown dyskusj nad wykorzystaniem pozostaego
dowyko-rzystania traktatowego limitu wypor-noci lotniskowcw, ktry
tym razem ogranicza si doniepenych 55000ton. Wielko t mona byo
spoytkowa poprzez budow czterech lotniskow-cw opodobnej wypornoci
jak Ran-ger, trzech pookoo 18500 ton, albo dwch owypornociach
standardowych po27000ton. Rada Gwna, ktra lotni-skowce owypornoci
13800ton uwaa-a wwczas zaoptymalne zdecydowaa si nawariant
kompromisowy tj.budo-w dwch jednostek owypornociach standardowych
po20700ton oraz jed-nej owielkoci zblionej doRanger. Za-sadnicz
zalet takiego rozwizania bya moliwo sformowania weflocie Sta-nw
Zjednoczonych trzech dwuokr-towych zespow lotniskowcw opo-dobnej
wielkoci. Zwolennikami takiej koncepcji dziaania okrtw lotniczych
bya zarwno Rada Gwna jak iwielu innych, wyszych oficerw Marynarki
Stanw Zjednoczonych.
Ranger (CV-4) pierwszy zamerykaskich lotniskowcw odpocztku
zaprojektowany izbudowany jako okrt tej klasy. Wiele zawartych
wjego konstrukcji rozwiza stao si standardowymi dla wszystkich
pniejszych typw lotniskowcw U.S.Navy. Fot. Centralne Archiwum
Wojskowe
-
10
Projektowanie lotniskowcw typu Yorktown
Za pocztek projektowania lotni-skowcw typu Yorktown mona uwa-a
22maja 1931 roku, kiedy tokiero-wane przez kontradmiraa Williama A.
Moffetta12 Biuro Lotnictwa przekazao Sekretarzowi Marynarki Stanw
Zjed-noczonych, ktrym by wwczas Charles F.Adams swoje wymagania
wstosunku donowych okrtw. Wrd oczekiwa codojednostek, ktrych
wyporno Biu-ro zaoyo na18400ton znalazy si:
zastosowanie dwch pokadw star-towych, tj.grnego wdziobowej czci
pokadu lotniczego oraz dolnego wdzio-bowej czci pokadu hangarowego
wy-posaonego wdwie katapulty;
osiganie prdkoci 32,5wza; opancerzenie poziome (blachy ogru-
boci 64mm) nad siowniami, magazyna-mi izbiornikami paliwa
lotniczego;
poredni pomidzy stosowanym napancernikach ikrownikach system
obrony przeciwpodwodnej (wzdune grodzie przeciwtorpedowe);
udoskonalenie obsugi samolo-tw (hangar oprzewicie min. 4,57m;
zwikszenie liczby izmiana rozmiesz-czenia podnonikw lotniczych;
popra-wa sposobu podwieszania amunicji pod samolotami);
dodatkowy hangar dolny (przylegy dowarsztatw imagazynw), wktrym
mona by montowa rezerwowe samo-loty;
cztery podnoniki lotnicze (dwa nardokrciu doobsugi obydwu
han-garw idwa nakracach okrtu obsu-gujce tylko hangar grny);
wzmocnienie obrony przeciwlot-niczej poprzez zastosowanie
8-12dzia 127mm oraz kilkunastu dziaek mniej-szych kalibrw.
Wdniu 27maja 1931 roku komandor Lewis Cox zWydziau Planw
Wojen-nych wiedzc ozamiarze Rady Gwnej wprowadzenia budowy nowych
lotni-skowcw dobudetu roku finansowe-go 1933 wyrazi opini, ewyporno
13800ton bdzie dalece niewystarcza-jca dla spenienia wymaga Biura
Lot-nictwa. Pokazyway to zwaszcza do-wiadczenia zeksploatacji
lotniskowca Langley (CV-1) starty zpokadu ktrego byy niemoliwe
wciszych warunkach pogodowych. Wtpliwoci Coxa wzbu-dzaa take
proponowana artyleria gw-na nowych lotniskowcw zoona zdzia
uniwersalnych kalibru 127mm. Rezyg-nacja zarmat kalibru 203mm
degra-dowaa jebowiem doroli lotniskowcw zespow floty. Wprzypadku
samodziel-nych operacji nie byyby bowiem wsta-
nie przeciwstawi si japoskim ci-kim krownikom, ktre wduej
liczbie zbudowano namocy postanowie Trak-tatu Waszyngtoskiego. Wtej
sytuacji Biuro Lotnictwa oczekiwao naprzed-stawienie charakterystyk
zarwno lotni-skowcw owypornoci 13800ton, jak i18400ton oraz
20700ton. Dla utrzy-mania najniszej ztych wypornoci Biu-ro byo przy
tym gotowe zrezygnowa zdwch hangarw (wysoko whanga-rze zmniejszono
do3,35m) oraz ogra-niczy obron biern doadekwatnej dla amerykaskich
lekkich krownikw owypornoci 9600ton iuzbrojonych wdziaa 152mm.
Podczas opracowywania zaoe pro-jektowych nowych lotniskowcw
ame-rykaskich naleao pogodzi przeciw-stawne nieraz oczekiwania
decydentw U.S.Navy. Szef Operacji Floty admira William V. Pratt
uwaa, eokrty powin-ny osiga prdko 32,5wza tak, aby mogy wchodzi
wskad zespow roz-poznawczych zoonych zcikich kr-ownikw.
Reprezentujcy Biuro Lotni-ctwa komandor porucznik Richmond K.
Turner dopuszcza natomiast mniejsz prdko, optujc zaodpowiedni
obro-n biern tak, aby zwyczajny ostrza artyleryjski nie spowodowa
zatopienia okrtu albo bezpowrotnego wycze-nia go zlinii. Kolegium
Wojny Morskiej oczekiwao zkolei wzmocnienia poka-du lotniczego tak,
eby by on odporny natrafienia bomb owagomiarze 227kg (500funtw)
oraz jako aktywnej obro-ny przeciwlotniczej artylerii
maokali-browej dla zwalczania bombowcw nur-kujcych, atake
uzbrojenia wcisze dziaa przeciwko bombowcom atakuj-cym zwikszych
puapw. Wzmocnie-nia pokadu lotniczego oczekiwa take admira Rock
zBiura Budw iRemon-tw, ktry zwraca uwag nafakt iprze-bicie pokadu
powoduje zwykle powa-ne zniszczenia whangarze.
Istotna bya rwnie szybko zjak okrt mg wyprowadza uderzenia
lot-nicze oraz przyjmowa napokad po-wracajce z akcji samoloty.
Admira Taylor zWydziau Planw Wojennych konstatowa, enawet natak
duych lot-niskowcach jak Lexington (CV-2) iSara-toga (CV-3) podczas
startu samolotw cay pokad lotniczy by zajty przez star-tujce
maszyny tak, iaden samolot nie mg wyldowa zanim operacja
wypro-wadzania uderzenia lotniczego nie zosta-a zakoczona. Jednym
zrozwiza tego problemu byy wspomniane wczeniej dwa pokady lotnicze:
grny uniwersalny idolny (napokadzie hangarowym) su-cy wycznie
dostartw. Wad takiego
rozwizania oprcz mniejszej dugoci gwnego pokadu lotniczego byo
nara-enie dolnego pokadu startowego naza-lewanie przez fale oraz
niebezpiecze-stwo przedostania si wody dohangaru. Ponadto, samoloty
ktre grzay silniki przed startem powodoway wypenia-nie hangaru
gazami spalinowymi. Biu-ro Lotnictwa wyrazio wic swj scep-tycyzm do
koncepcji dwch pokadw lotniczych zwaszcza, eproblemy ztak
zaprojektowanymi okrtami mieli za-rwno Brytyjczycy, jak iJapoczycy.
Al-ternatyw byo zastosowanie jednolitego pokadu gadkiego, przy czym
naleao przyspieszy obsug samolotw (trans-port naizpokadu oraz
przezbrajanie) tak, aby przy standardowej dla U.S.Na-vy procedurze
ipodziale pokadu lotni-czego nadziobow cz startow oraz rufow dla
samolotw ldujcych, par-kujce maszyny (dla nich pozostawao rdokrcie)
nie przeszkadzay ani sa-molotom startujcym ani ldujcym. Rozwizaniem
zastosowanym wkoco-wym projekcie byy katapulty usytuowa-ne
whangarze, prostopadle doosi syme-trii kaduba. Uzupenieniem tej
koncepcji byy aerofiniszery montowane wlatach trzydziestych zarwno
wdziobowych, jak irufowych czciach pokadw lot-niskowcw
amerykaskich. Dziki temu moliwe byo ldowanie samolotw tak-e
odstrony dziobu, przy czym okrt po-rusza si wwczas wstecz.
Na pocztku lat trzydziestych kon-struktorzy amerykascy nie
przywi-zywali szczeglnej wagi dookrelania w stadium projektowania
lotniskow-cw rzeczywistych liczebnoci grup lot-niczych bazujcych
naposzczeglnych okrtach. Efektywna ilo samolotw za-leaa bowiem
przede wszystkim odpo-wierzchni pokadw, ktr mona byo przeznaczy dla
parkujcych maszyn13. Komandor porucznik Richmond K. Tur-ner zBiura
Lotnictwa oczekiwa mo-liwoci bazowania na nowych okr-tach grup
lotniczych liczcych od90 do110samolotw, przy wykorzystaniu
wszystkich miejsc whangarze oraz mak-symalnych moliwociach
parkowania napokadzie. Standardowa grupa lotni-cza lotniskowcw
amerykaskich ska-
12. Kontradm. William A.Moffett by organizato-rem idugoletnim
szefem Biura Lotnictwa odczasu jego utworzenia decyzj Kongresu
zsierpnia 1921 roku domierci wkatastrofie sterowca Akron noc
4.04.1933 r. Pooy nieocenione zasugi dla rozwo-ju lotnictwa
pokadowego oraz floty lotniskowcw amerykaskich.
13. Przykadowo grupa lotniskowca Ranger zgodnie zprojektem moga
liczy maksymalnie 108samolotw, awrzeczywistoci 75+8zapaso-wych;
grupy lotnicze Lexington iSaratoga liczyy maksymalnie 110,
aoperacyjnie 70maszyn.
-
11
daa si wwczas z: dywizjonu bom-bowcw uderzeniowych (18maszyn),
dywizjonu bombowcw rozpoznaw-czych (12-18maszyn) oraz dwch
dywi-zjonw myliwskich. Zgodnie zplanami Biura Lotnictwa nanowych
lotniskow-cach miay bazowa pocztery dywizjo-ny liczce poosiemnacie
samolotw. Pierwszy znich mia skada si zbom-bowcw nurkujcych
uzbrojonych wbomby owagomiarze 454kg; drugi miay stanowi cikie
myliwce zbom-bami 227kg, trzeci samoloty rozpoznaw-cze, aczwarty
standardowe samoloty myliwskie. Alternatyw byy: dywizjon cikich
bombowcw (wykorzystywa-nych jako horyzontalne albo torpedowe),
dywizjon bombowcw nurkujcych, dy-wizjon myliwcw rozpoznawczych oraz
dywizjon myliwcw przystosowa-nych doatakowania zlotu nurkowego
(bomby owagomiarze 227kg). Jeszcze inna koncepcja mwia take okilku
sa-molotach obardzo duym zasigu (po-nad 1000Mm), ktre miay peni rol
rozpoznania strategicznego.
Kolejnym zagadnieniem jakie nalea-o uwzgldni wzaoeniach
projekto-wych nowych lotniskowcw by napd icile znim zwizany sposb
odprowa-dzenia gazw spalinowych wpocze-niu zkoncepcj wyposaenia
okrtw wnadbudwki wyspowe lub rezygna-cji znich. Dotyczyo to
zwaszcza wa-riantw o najmniejszej wypornoci 13800ton. Osiganie
zaoonej prdko-ci 32,5wza wymagao bowiem zasto-sowania urzdze
napdowych omo-cy 101000KM, tj. niemal dwukrotnie wikszej ni moc
maszyn lotniskow-ca Ranger (53000KM), awic odpro-wadzenia gazw
spalinowych oprawie dwukrotnie wikszej objtoci. Mimoto, Biuro
Lotnictwa optowao zazastosowa-niem podobnych jak naLangley
iRan-ger, usytuowanych wzdu krawdzi po-kadu lotniczego kominw
odchylanych.
Takie rozwizanie umoliwiao bowiem odprowadzenie spalin nie
powodujc przy tym zakce przepywu strumie-ni powietrza wzdu pokadu
lotniczego. Biuro dopuszczao jednak take zastoso-wanie komina
inadbudwki wyspowej, bowiem jak przyznawa komandor po-rucznik
Turner ryzyko generowania sil-nych zawirowa powietrza naich
kon-strukcjach nie byo due.
Uzbrojenie przeciwlotnicze nowych lotniskowcw miao zabezpieczy
je przed atakami zarwno bombowcw horyzontalnych jak inurkujcych.
Jako artyleri gwn, suc przede wszyst-kim do zwalczania tych
pierwszych, Biuro Artylerii przewidywao dziaa uni-wersalne kalibru
127mm, przy czym ich liczb okrelono maksymalnie naosiem. Dla
zwalczania tych drugich bombow-cw miaa suy wycznie maokali-browa
artyleria automatyczna. Wtym czasie najlepsz broni jak Biuro
Arty-lerii mogo przewidzie dotego celu byy wielkokalibrowe karabiny
maszynowe kalibru 12,7 mm systemu Browning, ktrych wewstpnych
zaoeniach pro-jektowych nowych lotniskowcw zapla-nowano
aczterdzieci.
Na podstawie tak wyartykuowa-nych wymaga, wcigu letnich miesi-cy
1931 roku Biuro Budw iRemontw opracowao 7wariantw (oznaczonych
literami odAdoG) zaoe projekto-wych nowych lotniskowcw. Warian-ty
A, B, C dotyczyy rnych rozwiza lotniskowcw owypornoci standardo-wej
13800ton; warianty D, E, F okr-tw po20700ton, awariant Gowypor-noci
poredniej 18400ton. Zaoone dugoci kadubw okrtw naKLW wa-hay si
od198,12m (C) do249,94m (E), a wymiary pokadw lotniczych od176,26m
x 24,38m (D) do222,51m x22,56m (E), przy czym dla wariantuD
przewidywano dwa pokady lotnicze (dolny owymiarach 77,72m x
22,86m).
Prdkoci okrtw zaoono na31w(B) i32,5w(pozostae warianty),
cowyma-gao mocy napdu od77000KM (B) do122500KM (C). Artyleri gwn
lot-niskowcw wewszystkich wariantach miao stanowi 8dzia
uniwersalnych kalibru 127mm, aliczebno ich gru-py lotniczej wahaa
si od57 (C) do90 (F) samolotw. Wymiary hangarw za-kadano na od
128,02 m x 20,12 m (E) do185,93m x20,42m (G), alicz-b podnonikw
samolotw na3(dla wikszoci wariantw) lub 4 (D i F). Dla wszystkich
wariantw przewidy-wano na prawej burcie nadbudwk wyspow zpomostem
bojowym ista-nowiskiem kontroli lotw z jej przo-du, powizan
konstrukcyjnie ze sta-ym kominem omoliwie najwikszej wysokoci.
Biuro Lotnictwa, ktre po-cztkowo optowao zaprojektem szyb-kiego
(32,5w) lotniskowca owypornoci 13800 ton zgadkim pokadem
lotni-czym, naspotkaniu wdniu 30czerwca 1931 roku zgodzio si
naograniczenie prdkoci do31wizastosowanie nad-budwki wyspowej, pod
warunkiem jed-nak przesunicia komina moliwie da-leko doprzodu dla
wyduenia pokadu lotniczego oraz zachowania conajmniej 24,85m
(80stp) jego szerokoci woko-licach komina. Dla dwch wariantw (DiE)
okrtu owypornoci 20700ton przewidywano obron biern adekwat-n dla
cikich krownikw Tuscaloosa (CA-37) iSan Francisco (CA-38). Dla
lot-niskowca otej wypornoci nie byo przy tym moliwe zachowanie
podwjnego ijednoczenie opancerzonego pokadu lotniczego oraz
opancerzonego hanga-ru. Wpozostaych wariantach zakada-no obron
biern rwnowan lekkim krownikom.
Analizujc poszczeglne warianty Rada Gwna dosza downiosku,
elot-niskowce owypornoci standardowej 13800 ton bd zbyt mae.
Wzwizku
Wstpne zaoenia projektowe lotniskowcw typu Yorktownwyporno:
standardowa 20000 ton; pena 22700 ton;wymiary kaduba: 234,69m (KLW)
x 24,48m (maks.) x 7,49m (naprbach);wymiary pokadu lotniczego:
215,79m x 24,38m;wymiary hangaru: 196,59m x 20,73m;moc maszyn:
120000KM (nawaach);prdko: 32,5w(przy mocy nominalnej);zasig: 12000
Mm przy 16w;
uzbrojenie: 8dzia uniwersalnych 127 mm (8xI);40przeciwlotniczych
wielkokalibrowych karabinw maszynowych 12,7mm (40 x I);
obrona bierna: adekwatna dla krownikw lekkich zdziaami
152mm,wzdune grodzie przeciwtorpedowe ogruboci 38mm;grupa lotnicza:
90samolotw
-
12
ztym Biuro Budw iRemontw otrzy-mao polecenie rozpatrzenia
alternatyw-nych projektw okrtw owyporno-ciach 15200ton i20000ton
(warianty HiI). Wielkoci te zostay wyznaczone poprzez zmniejszenie
wypornoci plano-wanych wczeniej dwch wikszych lot-niskowcw
z20700ton na20000ton i powikszenie wypornoci trzeciego okrtu
ouzyskane wten sposb 1400ton tak, aby wszystkie trzy okrty zmieci-y
si wpozostaym Stanom Zjednoczo-nym traktatowym limicie wypornoci.
Wdniu 2wrzenia 1931 roku Biuro Bu-dw iRemontw przedstawio Radzie
Gwnej projekty wstpne budowy no-wych lotniskowcw wedug tych wanie
dwch wariantw. Zaaprobowawszy ich charakterystyki Rada Gwna
spodzie-waa si, ebudowa dwch wikszych okrtw o wypornoci
standardowej po20000ton isygnaturach CV-5 iCV-6 znajdzie si
wbudecie roku finanso-wego 1933. Natomiast mniejszy okrt,
owypornoci standardowej 15200ton, dla ktrego przewidywano sygnatur
CV-7, mia zosta zbudowany wramach funduszy nastpnego roku
finansowego. Wdniu 7padziernika 1931 roku Rada Gwna rekomendowaa
zaaprobowa-n przez siebie charakterystyk (I) wik-szych lotniskowcw
Sekretarzowi Floty Charlesowi Francisowi Adamsowi.
Mimo, i wydawao si, eokrelo-ne wten sposb charakterystyki (HiI)
nowych lotniskowcw zostan zatwier-dzone, w dniu 14 padziernika 1931
roku Sekretarz Floty zwrci si doRa-dy Gwnej o dokonanie dodatkowej
analizy porwnawczej budowy okr-tw tej wielkoci zlotniskowcami
owy-pornoci po27000 ton, uzbrojonymi
wdziaa 203mm. Szczeglnie atrak-cyjna wydawaa si bowiem wowym
czasie koncepcja krownikw zpo-kadem lotniczym. Chocia dwa takie
okrty skonsumowayby cao pozo-staego Stanom Zjednoczonym
trakta-towego limitu wypornoci lotniskow-cw, byyby jednak wstanie
operowa niezalenie odzespow floty. Tym ra-zem dla analiz opracowano
wic czte-ry warianty okrtw owypornociach: 20 000 ton (L), 15 200
ton (M) oraz 27000ton (NiO). Oprcz nich rozpa-trzono rwnie moliwo
budowy nie-co mniejszych lotniskowcw owypor-noci po25000ton (JiK).
Zaoone dugoci kadubw okrtw wahay si naKLW od202,69m (M) do274,32m
(N), a wymiary pokadw lotniczych od135,64m x 24,38m (M) do237,74m
x26,21m (N). Prdkoci okrtw zao-ono na31w(LiM) i32,5w(pozostae
warianty), cowymagao mocy napdu od105000KM (L) do140000KM (O).
Artyleri lotniskowcw wwariantach KiN miao stanowi 16dzia
uniwer-salnych kalibru 127mm, okrty wpo-zostaych wariantach miay by
uzbro-jone wdziaa 203mm (9-J, 6-L, 4-M i10-O) oraz dodatkowo w8dzia
uni-wersalnych 127mm. Liczebnoci grup lotniczych okrtw wtych szeciu
wa-riantach wahay si od45 (M) do108 (N) samolotw. Wymiary hangarw
za-kadano naod118,87m x18,29m (M) do237,74m x26,21m (N), aliczb
pod-nonikw samolotw na3(dla wikszo-ci wariantw) lub 2(LiM).
Raport ztej serii analiz Rada Gw-na przedstawia Sekretarzowi
Floty wdniu 10grudnia 1931 roku. Wynika-o zniego, ezastosowanie
nanowych
lotniskowcach artylerii gwnej kalibru 203mm spowoduje konieczno
skrce-nia ich pokadu lotniczego oraz zmniej-szenie liczby
przenoszonych samolotw. Doln granic wypornoci takich okr-tw
okrelono na25000ton, aidla ta-kiej wypornoci grupa lotnicza moga
liczy conajwyej 65maszyn. Dwa lot-niskowce dysponowayby wic cznie
zaledwie 130samolotami, podczas gdy realizacja programu Rady dawaa
su-marycznie 250zaokrtowanych maszyn. Krowniki zpokadem lotniczym
nie daway przy tym moliwoci przeno-szenia samolotw wszystkich
rodzajw. Zewzgldu nazbyt ma dugo poka-du mogy bowiem znich startowa
jedy-nie lejsze maszyny. Nawet ograniczenie liczby wie artylerii
203mm dojednej nalotniskowcach owypornoci 20000 ton idodwch
nawikszych okrtach nie dawao moliwoci odpowiednie-go wyduenia
pokadu lotniczego. Nie-jako przy okazji przeanalizowano tak-e
moliwo uzbrojenia lotniskowcw owypornoci standardowej 20000ton
wartyleri kalibru 152mm. aden zwa-riantw (odI1 do I5 ani L1 iL2)
nie oka-za si natyle atrakcyjny aby zastosowa-nie artylerii tego
kalibru zrwnowayo ograniczenie liczebnoci grup lotniczych okrtw.
Zapoznawszy si zraportem Sekretarz Floty zrewidowa swoje
sta-nowisko iwdniu 15grudnia 1931 roku zaaprobowa charakterystyki
okrelone uprzednio przez Rad Gwn. Trzyna-cie dni pniej Biuro Budw
iRemon-tw przedstawio wstpne szkice no-wych lotniskowcw.
Opracowywanie pierwszej wersji planu generalnego okrtw
zakoczo-no wdniu 1lutego 1932 roku. Wielko
WariantInowych lotniskowcw, zktrego ostatecznie wyewoluowa typ
Yorktown. Dziaa ich artylerii przeciwlotniczej (8x127 mm) miay by
usytuowane nadziobowym irufowym kracach kaduba. Rys. Waldemar
Kaczmarczyk
-
13
zaprojektowanego pokadu lotniczego wynikaa wwczas bardziej
zcharakte-rystyki okrelonej przez Rad Gwn, ni zwymiarw kaduba,
ktrego du-go zostaa zreszt zoptymalizowana dozaoonej prdkoci. Dziaa
artyle-rii uniwersalnej zostay rozmieszczone podwa wkadym znaroy,
podobnie jak miao to miejsce naRanger. Natym etapie prac pozostao
wiele nierozwi-zanych problemw, wrd ktrych zna-laza si obrona
bierna okrtw. Podo-konaniu oceny rozplanowania nowych lotniskowcw,
Biuro Lotnictwa oprcz stwierdzenia zbyt maej pojemnoci zbiornikw
paliwa lotniczego, za-dao przesunicia wysepki nadbud-wek o7,62m
(25stp) dotyu tak, aby zwikszy przestrze dostpn dla sa-molotw
ldujcych odstrony dziobu. Miao totake uatwi zabudow wtyl-nej czci
nadbudwki dwigu obsu-gujcego usytuowany nardokrciu podnonik
lotniczy. Biuro okrelio tak-e wysoko hangaru na5,18m iza-dao
rozmieszczenia dzia 127mm wzdu krawdzi pokadu lotniczego oraz
zmiany sposobu usytuowania o-dzi okrtowych napokadzie hanga-rowym.
Dla zabezpieczenia powik-szonych magazynw pokad pancerny oraz
burtowy pas pancerny nad maga-zynami izbiornikami paliwa lotniczego
zosta podniesiony zpoziomu pierw-szej platformy dowysokoci
czwarte-go pokadu. Konieczno wygospoda-rowania dodatkowych
pomieszcze mieszkalnych dla zwikszonej kadry oficerskiej spowodowaa
propozycj podniesienia pokadu lotniczego ooko-o 2,44m (8stp)
iusytuowania kabin dla nich nagalerii, specjalnie zaprojek-
towanej nad pokadem hangaru wli-nii nadbudwki. Wkonsekwencji
tych zmian nadbudwka wyspowa zostaa skrcona o2,44m, maszynownia
ule-ga przesuniciu oponad 6m doty-u, apokad lotniczy zosta wyduony
o1,22m, cowsumie dao jego dodat-kowe 9,75m przed nadbudwk.
Kolejnym problemem, ktry musie-li rozwiza projektanci bya obrona
przeciwtorpedowa nowych lotniskow-cw. Zewzgldu nastosunkowo
nie-wielkie zanurzenie projektowe, wyno-szce jedynie 7,32m
(24stopy) oraz ograniczon przestrze wntrza kadu-ba, zabezpieczenie
okrtw przed tor-pedami biegncymi nastandardowej gbokoci 4,57m
(15stp) byo prak-tycznie niemoliwe. Dodatkowo, nie tak korzystny
jak na pancernikach ksztat oba utrudnia rozplanowanie wzdu-nych
grodzi przeciwtorpedowych. Pr-by przeprowadzone nabasenie
mode-lowym pokazay, ezbyt zaokrglone obo korzystne zewzgldu
namoli-wie mniejsz moc napdu, powodowa-o atwiejsze przenikanie
torped przez system obrony biernej. Jedyn dro-g dorozwizania tego
problemu byo zwikszenie wspczynnika penotli-woci owra (z0,89
do0,95), dzi-ki czemu mona byo przesun sy-stem ochrony biernej
o1,22m wgb kaduba, ale coprowadzio jednocze-nie dokoniecznoci
zwikszenia mocy iciaru ukadu napdowego. Zastoso-wanie bardziej
penotliwych ksztatw kaduba nardokrciu spowodowa-o wic, eprojektanci
dla zrwnowa-enia przyrostu jego objtoci wysmu-klili ksztaty najego
kracach. Bardziej smuke ksztaty dziobu irufy okrtw
spowodoway zmniejszenie wypornoci przedniego itylnego zakoczenia
kad-uba tak, esta si on bardziej podat-ny nanaprenia wystpujce
podczas pracy nafali. Wszystkie te niedogodno-ci moliwe byy
dozaakceptowania, bowiem obrona przeciwpodwodna lot-niskowcw musiaa
by zaprojektowa-na wtaki sposb aby przeciwstawi si atakowi
zpowietrza. Oznaczao to mo-liwo trafienia okrtu zarwno bom-bami jak
itorpedami, atake koniecz-n odporno nabliskie wybuchy bomb imin
wwodzie.
Zgodnie zzaoeniami Rady Gwnej, system ochrony biernej nowych
okr-tw musia by take odporny natra-fienia pociskw artyleryjskich
kalibru 152mm. Przy koniecznoci zachowania zaoonej wypornoci
poprawa kade-go zdwch elementw skadowych tego systemu, moliwa bya
jedynie kosztem drugiego znich. Zastosowanie bowiem kadej
pojedynczej, wzdunej cikiej grodzi przeciwtorpedowej ze stali
ni-klowej ogruboci 19mm wymuszao konieczno rezygnacji z11mm
war-stwy pancerza. Chcc sprosta zakada-nym ograniczeniom ciaru
projektanci zdecydowali si nazabudowanie trzech wzdunych cikich
grodzi przeciwtor-pedowych (chocia lepszy efekt dawa-aby wiksza
liczba grodzi lekkich ibar-dziej elastycznych) oraz burtowego pasa
pancernego ipoprzecznych grodzi pan-cernych ogruboci 102mm. Dziki
za-stosowaniu trzech grodzi wzdunych grubo pasa moga zosta
ograniczona do83mm nad magazynami oraz 70mm wpozostaych ywotnie
wanych cz-ciach okrtw. Grubo pokadu pancer-nego usytuowanego
nawysokoci grnej
WariantJ nowych lotniskowcw projektowanych jako krowniki
zpokadem lotniczym. Ich artyleri gwn miao stanowi 9dzia kalibru
203mm. Rys. Waldemar Kaczmarczyk
-
14
krawdzi pasa miaa wynosi 38mm, przy czym poza drug grodzi wzdun
ograniczono j do25mm. Najwikszym mankamentem systemu obrony biernej
nowych lotniskowcw byo zgrupowa-nie przedziaw kotowni imaszynow-ni
obok siebie, anie ich usytuowanie na-przemienne. Pomimo
zaprojektowania odpowiedniego podziau naprzedziay wodoszczelne
grozioto unieruchomie-niem okrtu przy trafieniu nawet poje-dyncz
torped.
Opierajc si nazaoeniach projektu wstpnego, zpocztkiem marca 1932
roku rozpoczto prace nad projektem kontraktowym nowych lotniskowcw.
Majcy jednak miejsce napocztku lat trzydziestych Wielki Kryzys
spowodo-wa opnienie wszystkich programw militarnych. Zewzgldu
naniedostatek funduszy, zktrych znaczn cz Kon-gres przeznaczy
nabudow cikiego krownika Quincy (CA-39), nanowe lotniskowce nie
wyasygnowano dnej kwoty. Ich projektowanie wkrtce wic wstrzymano.
Zanim doszo dowzno-wienia prac projektowych biura kon-strukcyjne
Marynarki zaproponoway szereg zmian wprzyjtym w1932 roku projekcie.
Biuro Budw iRemontw postulowao zmian rozplanowania dzia artylerii
uniwersalnej 127 mm tak, aby unikn wykonywania wyci wpokadzie
lotniczym. Biuro zapropo-nowao wic umieszczenie trzech dzia zprzodu
okrtu (jedno wosi symetrii nadziobie idwa nasponsonach) oraz piciu
ztyu (jedno wosi symetrii naru-fie icztery nagaleriach bocznych).
Ta-kie rozmieszczenie dzia prowadzio dozwikszenia dugoci pokadu
lot-niczego do222,20m, tj.o6,4m wsto-sunku dodugoci przyjtej
wewstp-nej charakterystyce lotniskowcw. Wewrzeniu 1932 roku Biuro
Uzbro-jenia zaproponowao uzbrojenie okr-tu wnowe poczwrne
stanowiska dzia-ek przeciwlotniczych kalibru 28mm, ktra tobro
zostaa specjalnie zapro-jektowana dozwalczania bombowcw nurkujcych.
Biuro Budw iRemon-tw oczekiwao, ecztery stanowiska takich dziaek
zastpi szesnacie kara-binw maszynowych kalibru 12,7mm. Ponadto
oczekiwao ono, e podob-nie jak nalotniskowcu Ranger, Rada Gwna
zgodzi si narezygnacj zma-gazynu torped. Obawiajc si dra-stycznego
zmniejszenia moliwoci ofensywnych lotniskowcw, Rada nie zgodzia si
natakie rozwizanie14, za-aprobowaa natomiast zarwno zmia-ny
wuzbrojeniu, jak iwyduenie po-kadu lotniczego.
Budowa lotniskowcw typu Yorktown Fundusze nabudow dwch
nowych
lotniskowcw zostay przyznane przez Kongres dopiero w dniu 16
czerwca 1933 roku wraz zprzyjciem National Industrial Recovery Act
wielkiej liczby aktw prawnych ustanawiajcych nowy ad gospodarczy
Stanw Zjednoczo-nych. Wrd wielu unormowa znalazy si take akty
przyznajce 238mln dola-rw Marynarce Wojennej zprzeznacze-niem
nabudow 32nowych jednostek dla floty bojowej. Ztej kwoty, 40mln
dolarw wyasygnowano nanowe lot-niskowce. Cztery dni pniej przyjte
uprzednio przez Rad Gwn zaoenia nowych lotniskowcw zostay
zaaprobo-wane przez Szefa Operacji Floty Willia-ma V. Pratta,
a21czerwca 1933 roku take przez Sekretarza Marynarki Clau-de A.
Swansona. Kontrakt nabudow zaprojektowanych wg programu Rady Gwnej
lotniskowcw o wypornoci 20000ton, ktrym wdniu 5lipca nada-no
sygnatury CV-5 iCV-6, zosta zawar-ty wdniu 8sierpnia 1933 roku
zestocz-ni Newport News Shipbuilding and DrydockCo. wNewport News,
wsta-nie Wirginia. Wdniu 6wrzenia okr-ty otrzymay nastpujce nazwy:
CV-5 Yorktown, aCV-6 Enterprise.
Niezadowolone zdugoci pokadu lotniczego wdalszym cigu
pozostawa-o jednak Biuro Lotnictwa, ktrego sze-fem by teraz
kontradmira Ernest J. King. Wdniu 11 listopada 1933 roku zadao ono
kolejnej zmiany usytuo-wania dzia artylerii uniwersalnej tak,
aby dugo pokadu lotniczego zwik-szy do242m. Koszty takiego
rozwi-zania byy stosunkowo niewielkie. Ska-day si nanie zwikszenie
wypornoci ookoo 400ton (wyporno trzeciego zlotniskowcw musiaaby
zosta wte-dy zmniejszona do14400ton), zmniej-szenie prdkoci
o0,1-0,2wza, wy-sokoci metacentrycznej o 76 mm, awysokoci burtowego
pasa pancerne-go ponad lini wodn o102mm. Kosz-ty finansowe budowy
kadego zokr-tw wzrosyby o500-750tys. dolarw. Biuro Budw iRemontw
starao si tymczasem zachowa usytuowanie sta-nowisk dzia
uniwersalnych 127 mm wskrajnych pozycjach nadziobie iru-fie, chocia
ich elewacja przy strzelaniu naburty zmniejszya by si wwczas
je-dynie do20o. Wprzypadku wydue-nia pokadu lotniczego jego szeroko
na dziobie musiaaby zosta zmniej-szona z23,77m do17,29m wodlego-ci
12,19m odprzedniej krawdzi. Dal-sze wsparcie Biuro Lotnictwa
uzyskao odpersonelu latajcego. Piloci uwaa-li bowiem,
echarakterystyka lotnicza lotniskowcw jest duo bardziej istot-na
niich moliwoci artyleryjskie. Wy-duenie pokadu lotniczego dawao-by
ponadto moliwo przesunicia rufowego podnonika samolotw dotyu
iatwiejsze rozmieszczenie aerofinisze-rw zarwno nadziobach, jak
irufach okrtw. Zgodnie zopini dowdcy lot-
Budowa kaduba Enterprise napochylni Newport News Shipbuilding
and Dry Dock Company. Fotografia wykonana wdniu 1padziernika 1936
roku. Fot. U.S. Naval Historical Center
14. NaRanger byo to spowodowane wzgldami ekonomicznymi.
-
15
niskowca Saratoga wszystkie dziaa uni-wersalne 127mm powinny
zosta usytu-owane nasponsonach tak, aby szeroko pokadu lotniczego
bya nie mniejsza ni24,39m (80stp). Trudn doprzece-nienia funkcj
takich galerii byo umo-liwienie zaogom personelu lotniczego
ucieczki wprzypadku katastrofy samo-lotu napokadzie. Galerie nowych
lotni-skowcw zgodnie zewstpnym projek-tem byy jednak zbyt wskie
ipooone zbyt nisko (1,22m) wstosunku dopoka-du lotniczego. Podobn
opini wyrazi rwnie dowdca lotniskowca Ranger, ktry uwaa,
epogorszenie warunkw ostrzau nadziobie irufie jest niewielk cen
zapopraw moliwoci operacyj-nych lotnictwa pokadowego. Chocia
wszystkie te gosy wydaway si rozsd-ne Rada Gwna zaaprobowaa projekt
wstpny opracowany przez Biuro Bu-dw iRemontw, ktry wdniu 20
li-stopada 1933 roku zosta zatwierdzony przez Sekretarza Marynarki
Claude A. Swansona.
Budow obydwu lotniskowcw roz-poczto wnastpnym roku: stpk
York-town pooono wdniu 21maja, aEn-terprise wdniu 16lipca. Mimo
zaczcia prac, Biuro Lotnictwa wdalszym cigu
jednak nalegao naprzeduenie pokadu lotniczego nowych okrtw.
Wczerwcu 1934 roku ponownie zasugerowao wic konieczno usytuowania
wszystkich dzia artylerii uniwersalnej nasponso-nach burtowych,
copoprawiaoby take efektywno strzelania przeciwlotnicze-go.
Argumentem zatymi rozwizaniami wdalszym cigu pozostaway niewielkie
koszty wporwnaniu zefektami zwik-szenia moliwoci operacyjnych
samo-lotw pokadowych. Itym razem jednak Rada Gwna odniosa si
dopropozycji Biura Lotnictwa zniechci. Dalsze wy-duanie pokadu
lotniczego wymaga-o bowiem, dla utrzymania ogranicze wysoko
usytuowanych ciarw, zasto-sowania lekkich stopw okwestionowa-nych
wwczas waciwociach mecha-nicznych. Rada spodziewaa si ponadto,
ewprowadzenie nawyposaenie lotni-ctwa pokadowego floty amerykaskiej
samolotw ozmiennym skoku migie umoliwi skrcenie ich rozbiegu
podczas startu niemal o30%. Zastosowanie zko-lei trzeciego
podnonika lotniczego przy-spieszao obsug maszyn poldowaniu,
copozostawiao wiksz powierzchni pokadu lotniczego dla samolotw
star-tujcych. Tak wic oile dodane uprzed-
nio niemal 20m pokadu Rada Gwna uwaaa zawzupenoci wystarczaj-ce,
toprzyjmujc zazasadne argumen-ty zmniejszenia liczebnoci obsugi
oraz usprawnienia podawania amunicji, zgo-dzia si zsugesti
usytuowania caej artylerii uniwersalnej na sponsonach burtowych.
Rozwizanie takie zostao zaaprobowane przez Sekretarza Mary-narki
wdniu 13lipca 1934 roku.
Biuro Lotnictwa nie poddawao si jednak wdalszym cigu iwlicie
zdnia 12sierpnia, parafowanym przez Gw-nodowodzcego Floty Stanw
Zjedno-czonych admiraa Josepha M. Reevesa, zarzucio Radzie
niezrozumienie isto-ty zastosowania migie oskoku nastaw-nym. Wedug
opinii Biura umoliwia-y one nowym konstrukcjom lotniczym przede
wszystkim lepsze osigi. Powa-ne problemy mogo ponadto nastrczy
parkowanie na nowych okrtach po-tnej grupy lotniczej zoonej
z94sa-molotw tak, ehangar mg by prze-peniony. Ponadto,
zaprojektowany narodku hangaru podnonik amuni-cji, ktry obsugiwa
przesunite doty-u (nawrg 149) magazyny rufowe, jako drug
dodziobowej nitk podawania amunicji, wymaga wolnej przestrzeni
Yorktown (zprawej) iEnterprise wdniu 8lutego 1937 roku podczas
prac wyposaeniowych wNewport News Shipbuilding and Dry Dock
Company. Przy pirsie zlewej lekki krownik Boise (CL-47). Fot. U.S.
Naval Historical Center
-
16
dookoa. Bez wyduenia pokadu lotni-czego wstron rufy cay efekt
zjego za-stosowania byby stracony. Duszy po-kad umoliwia take
starty ildowania maszyn wprzypadku uszkodzenia jednej zjego czci.
Ponadto, Biuro ponownie wsparo si opini dowdcy lotniskow-ca Ranger,
ktry optowa zazaprojekto-waniem duszego pokadu zarufowym
podnonikiem lotniczym. Mimoto Rada Gwna pozostawaa nieprzejednana,
ajej opini podzieli wdniu 6wrzenia 1934 roku Sekretarz Marynarki
Claude A. Swanson.
Domoliwoci przeduenia pokadu lotniczego Biuro Lotnictwa powrcio
jednak jeszcze raz wlistopadzie 1934 roku. Biuro zaproponowao jako
kom-promis zastosowanie takiego rozwiza-nia konstrukcyjnego, aby
posprawdze-niu jak wrzeczywistoci rozkadaj si ciary, wyduenie
pokadu byo mo-liwe wprzyszoci. Poniewa jako gw-ne powody odrzucenia
wniosku Biura, Rada podawaa ich koszt, moliwo uszkodzenia dziobu
wmorzu oraz prob-lemy znowym materiaem konstrukcyj-nym jakim byo
wwczas aluminium, Biuro Lotnictwa zaproponowao wy-duenie pokadu
lotniczego tylko wkie-runku rufy okrtw. Dodatkowe 4,88m jego dugoci
miao kosztowa jedynie 50-70tys. dolarw oraz przyrost cia-ru
o35-40ton. Ostatecznie, rozwiza-nie umoliwiajce wprzyszoci
wydu-enie pokadu lotniczego wstron rufy zostao zaaprobowane przez
Sekretarza Marynarki wdniu 17 listopada 1934 roku.
Kadub Yorktown zosta uroczycie wodowany wdniu 4kwietnia
1936roku. Budowie obydwu nowych lotniskowcw nadano olbrzymi rang
tak, emat-k chrzestn pierwszego znich zosta-a Eleonor Roosevelt ona
Prezyden-ta Stanw Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta, ktry
ywo intere-sowa si postpem prac. Drugi zbli-niakw Enterprise, zosta
wodowany wdniu 13padziernika 1936 roku, aje-go matk chrzestn bya
Lucy Swanson ona dugoletniego Sekretarza Mary-narki Claude
A.Swansona. Poprzeszo roku prac wyposaeniowych, zpoczt-kiem lata
1937 roku Yorktown rozpocz prby morskie. Chocia nie wypady one
zadawalajco, zwaszcza pod wzgldem funkcjonowania ukadu napdowego,
wdniu 30wrzenia 1937 roku okrt zo-sta wcielony wkad Marynarki
Wojen-nej Stanw Zjednoczonych wbazie floty wNorfolk, wstanie
Wirginia. Bliniaczy Enterprise, naktrym prace wyposae-niowe rwnie
ulegy opnieniu, zosta
wprowadzony dosuby wdniu 12maja nastpnego roku.
Budowa trzeciego, mniejszego zlot-niskowcw programu Rady Gwnej,
ktry otrzyma naw Wasp (CV-7) zosta-a rozpoczta dopiero w1936 roku.
Za-nim przystpiono doniej Amerykanie musieli rozwiza problem
najstarsze-go swego lotniskowca Langley (CV-1), ktry mimo, etak
naprawd by jed-nostk eksperymentaln, zosta doliczo-ny dooglnego
tonau lotniskowcw U.S.Navy. Budowa nowego lotniskow-ca, zgodnie
zuchwalonym w1934 roku Vinson-Trammell Act15 umoliwiajcym rozwj
floty amerykaskiej dowielko-ci traktatowych, spowodowaaby wic
przekroczenie przyznanego Stanom Zjednoczonym limitu wypornoci
okr-tw tej klasy. Aby zmieci si wwyzna-czonych granicach, w1937
roku Langley zosta wic przebudowany natranspor-towiec wodnosamolotw
osygnaturze AV-3. Wtym celu czciowo zdemon-towano jego pokad
lotniczy tak, aby uniemoliwi zniego starty samolotw opodwoziu
koowym.
Wszelkie ograniczenia traktatowe stra-ciy swe znaczenie pod
koniec lat trzy-dziestych, kiedy to zaamanie wszystkich rokowa
rozbrojeniowych spowodowa-o rozpoczcie nowego wycigu zbroje
namorzu. WStanach Zjednoczonych przejawia si on midzy innymi
poprzez naciski nawprowadzanie dosuby no-wych okrtw, wrd ktrych
widzia-no take nastpny lotniskowiec. Decy-zj obudowie kolejnego
okrtu tej klasy, dla ktrego przewidziano sygnatur CV-8, Kongres USA
podj wramach Na-val Expansion Act zdnia 17maja 1938 roku, ktr to
ustaw Kongres zadecy-dowa obudowie 40000ton standard tak
potrzebnego Stanom Zjednoczo-nym tonau tych jednostek. Biuro Bu-dw
iRemontw, ktre wwczas byo zajte projektowaniem jednostek in-nych
klas (min. pancernikw typu Iowa), nie byo wstanie wykona projektu
lot-niskowca nowego typu wzakadanym okresie pitnastu miesicy.
Alternatyw byo zaprojektowanie okrtu przez jed-no zprywatnych biur
projektowych. Po-niewa jednak uwaano, eprojekt lot-niskowca
owypornoci standardowej
przyjtej wstpnie na20000ton nie r-niby si zasadniczo odrozwiza
przy-jtych dla typu Yorktown, zdecydowa-no obudowie kolejnej
jednostki opartej naprojekcie tych wanie okrtw. Biu-ro Budw
iRemontw zaproponowao, przy tym wwczas zastosowanie nano-wym okrcie
siowni rozplanowanej po-dobnie jak naznacznie mniejszym Wasp
(CV-7). Biuro Inynierii postulowao po-nadto zastosowanie napdu
turboelek-trycznego (dla zwikszenia prdkoci podczas pywania wstecz)
oraz zamon-towanie bardziej zwartych urzdze kot-owni imaszynowni.
Zewzgldu jed-nak napiln potrzeb wprowadzenia dosuby kolejnego
lotniskowca Rada Gwna zdecydowaa ozastosowaniu ta-kiego samego
ukadu napdowego jak naliderze typu Yorktown. Ostatecznie wic
opracowany projekt niemal wcao-ci stanowi powtrzenie rozwiza
kon-strukcyjnych dwch pierwszych okr-tw tak, enowa jednostka bya
prawie identyczna. Najwyraniejszymi rnica-mi wjej wygldzie
wporwnaniu zbli-niakami byy zaokrglone ksztaty pomo-stu bojowego
oraz inny ukad pomostw namaszcie trjnonym.
Noszcy sygnatur CV-8 trzeci lotni-skowiec typu Yorktown, ktry
otrzyma nazw Hornet, zbudowano wramach funduszy Roku Finansowego
1939. Za-mwienie nanowy okrt zoono wdniu 30marca 1939 roku wtej
samej stocz-ni, ktra zbudowaa obydwie jednost-ki bliniacze Newport
News Shipbuil-ding and Drydock Co. wNewport News, w stanie
Wirginia. Stpk lotniskow-ca pooono wdniu 25wrzenia 1939 roku, ajego
kadub wodowano wdniu 14 padziernika 1940 roku. Matk chrzestn nowego
okrtu bya Pani An-nie Reid Knox ona wczesnego Se-kretarza Marynarki
Franka M.Knoxa. Hornet zosta wprowadzony dosuby wdniu 20padziernika
1941 roku za-ledwie nanieco ponad ptora miesica przed wybuchem
wojny Stanw Zjedno-czonych zJaponi.
Gwne daty zwizane zbudow lotniskowcw typu YorktownOkrt
Pooenie
stpki Wodowanie WsubieNazwa Sygn.Yorktown CV-5 21.05.1934
04.04.1936 30.09.1937Enterprise CV-6 16.07.1934 13.10.1936
12.05.1938
Hornet CV-8 25.09.1939 14.12.1940 20.10.1941
15. Ustawa zostaa przeforsowana przez szefa komisji morskiej
Izby Reprezentantw Carla Vinso-na przy aktywnym udziale Parka
Trammella se-natora zFlorydy.
-
17
York
tow
n w
dni
u 30
pa
dzie
rnik
a 19
37 r
oku
na k
otw
icy
wH
ampt
on
Roa
ds
foto
graf
ia w
ykon
ana
wp
ierw
szym
mie
sic
u s
uby
okr
tu.
Fo
t. Le
o va
n G
inde
rren
-
18
Kaduby, obrona bierna inadbudwkiLotniskowce typu Yorktown,
podob-
nie jak pancerniki ikrowniki amery-kaskie projektowane wlatach
dwudzie-stych i trzydziestych XXwieku, miay wysmuke kaduby
zniewielkimi grusz-kami dziobowymi, charakterystyczne, pochylone
kliprowe dziobnice oraz kr-ownicze rufy. Jednostki otrzymay
stan-dardowe stpki przeciwprzechyowe oraz pojedynczy skeg w
paszczynie symetrii podwodzia, poprawiajcy sta-teczno kursow oraz
stanowicy pod-parcie rufy podczas dokowania. Takie rozwizania,
oprcz doskonaych was-noci hydrodynamicznych oraz ogra-niczenia
dominimum mokrej eglugi, nadaway sylwetkom okrtw pikne ksztaty.
Dziki penemu owru (wsp-czynnik penotliwoci owra wynosi 0,959),
moliwe byo uzyskanie wik-szej objtoci kaduba przeznaczonej dla
obrony biernej okrtw. Burty okrtw powyej linii wodnej wznosiy si
nie-mal pionowo odoba rozchylajc si lek-ko ku poczeniu zpokadem
gwnym. Okrty miay dziobwki koczce si uskokami wdziobowej czci
hangarw,
akrownicze rufy niemal pionowo -czyy si zpokadami gwnymi.
Hanga-ry lotniskowcw typu Yorktown stanowi-y konstrukcje oddzielone
odkonstrukcji kadubw ibyy lekkimi, nie opancerzo-nymi nadbudwkami
przykrytymi poka-dami lotniczymi. Takie rozwizanie, byo odmienne
odstosowanych nalotniskow-cach brytyjskich ijaposkich szczelnych
hangarw stanowicych integralne ele-menty kaduba.
Dugo cakowita lotniskowcw typu Yorktown wynosia 246,58m, dugo
ich kadubw nalinii wodnej 234,69m przy zanurzeniu projektowym,
adugo popokadzie lotniczym sigaa 251,38m (Hornet). Szeroko kadubw
okrtw wynosia 25,34m nalinii wodnej oraz 33,37m napoziomie pokadu
lotniczego, wmiejscu usytuowania galerii sponso-nw artyleryjskich.
Wysoko kadubw wynosia 24,28m, acakowita wysoko okrtw odpaszczyzny
podstawowej dogrnej platformy masztu 43,59m. Zgodnie z zaoeniami
projektowymi wyporno standardowa lotniskowcw zostaa zaoona
na20000ton przy za-nurzeniu 6,60m, na23661ton przy za-
nurzeniu 7,90m, apena na25500ton przy zanurzeniu 8,51m. Przy
wypor-noci normalnej wynoszcej 23507ton izanurzeniu 7,44m wysoko
metacen-tryczna okrtw wynosia 1,649m, mak-symalne rami prostujce
1,945m przy 47o, azakres statecznoci 85,5o. Dla wy-pornoci penej
25484tony, przy zanu-rzeniu 7,91m wielkoci te przedstawia-y si
odpowiednio: 1,944m; 2,170m przy 47o oraz ponad 90o. Ciar pustego
kaduba lotniskowca Enterprise wynosi 12467ton.
Podzielone nadwadziecia sze prze-dziaw wodoszczelnych kaduby
lotni-skowcw typu Yorktown zostay oparte na195wrgach oodstpie
wrgowym nardokrciu 1,18m. Okrty posiada-y cztery pokady cige, przy
czym ich pokady lotnicze nie byy opancerzone inacaej swej dugoci
posiaday desko-wanie zdrewna jodowego. Deski ogru-boci 76mm byy
uoone napodkadzie stalowym ogruboci 3mm, ktry stano-wi jednoczenie
przegrod ogniow. Po-kady lotnicze jednostek byy otoczone galeri,
grubo pokadu ktrej wyno-sia 5,8mm. Gwne pokady jednostek
Enterprise podczas kocowych prac wyposaeniowych wkwietniu 1938
roku. Hangary lotniskowcw typu Yorktown byy wyposaone wotwory
wentylacyjne tutaj przysonite aluzjami. Wewnkach hangarw usytuowano
odzie ratunkowe. Fot. U.S. Naval Historical Center
Opis konstrukcji
-
19
(albo Nr1) byy jednoczenie pokada-mi hangarw. Zostay one
zbudowane zdwch warstw pyt zestali specjalnego zastosowania (STS)
ocznej gruboci 29mm. Napokadach Nr2 lotniskow-cw, doktrych dostp by
niemal swo-bodny zarwno w czci dziobowej jak irufowej okrtw,
usytuowano biu-ra okrtowe oraz gwnie pomieszcze-nia zaogowe, wtym
wikszo kabin imes oficerskich. Pokady Nr3, oprcz zaogowych
pomieszcze mieszkalnych mieciy kompleksy socjalno-bytowe: mesy,
kuchnie okrtowe, piekarnie, pral-nie, spalarki mieci oraz magazyny
pro-wiantowe. Wejcia nate pokady byy ograniczone doniektrych rejonw
jed-nostek. Dostp dopokadw Nr4, ktre stanowiy gwne po-kady pancerne
lotni-skowcw, by moliwy wycznie wrejonach pomidzy gwnymi wzdunymi
grodziami wodoszczelnymi. Po-kad ten stanowi przy-krycie
zlokalizowanych nardokrciu siowni, zbiornikw benzyny lot-niczej
zprzodu ikomr amunicyjnych wcz-ciach dziobowych i rufowych. Oprcz
gwnych chodni prowiantowych i po-mieszcze zaogo-wych
wprzestrzeniach przyburtowych, zgru-powano na nim war-sztaty oraz
magazyny wyposaenia lotnicze-go i oglnookrtowe-go. Grubo blach
po-szycia pokrywajcego pokady wewntrzne wynosia 6,3mm. Po-niej
pokadu czwarte-go zlokalizowane byy dwa pokady platfor-mowe niecige
wre-jonach siowni. Wcz-ci dziobowej pierwszej platformy
zlokalizowa-no warsztaty imagazy-ny uzbrojenia oraz wy-posaenia
okrtowego. Grodzie poprzeczne oddzielajce kotownie i maszynownie
miay grubo 21mm. Naca-ej dugoci kadubw jednostki otrzymay po-dwjne
dna, ktrych poszycia zewntrz-
ne zostay wykonane zblach ogruboci 19mm, adna wewntrzne miay
gru-bo 10mm. Poszycie burtowe okrtw miao grubo 16mm. Cakowity ciar
kadubw jednostek wynosi 12467ton, aciar ich wyposaenia
1984tony.
System ochrony biernej lotniskowcw typu Yorktown stanowio
opancerzenie pionowe ipoziome oraz ukad wzdu-nych grodzi
przeciwtorpedowych. Zgod-nie zzaoeniami projektowymi opan-cerzenie
okrtw miao zabezpieczy jednostki przed trafieniami pociskw
artylerii kalibru do152mm wystrzeli-wanych zodlegoci pomidzy 9144m,
a18288m, przy kcie upadku 60o. Bur-towy pas pancerny rozciga si
pomi-dzy wrgami 35, a168 tj.nadugoci
niemal 115m, osaniajc siowni, ma-gazyny amunicji oraz zbiorniki
paliwa lotniczego. Pomidzy wrgami 35i64 jego grubo wynosia 102mm
nagr-nej krawdzi, zmniejszajc si nadolnej krawdzi do64mm, oraz
do70mm po-midzy wrgami 64i168. Podbudow pyt burtowego pasa
pancernego stano-wiy blachy poszycia ogruboci 19mm. Nadziobowych i
rufowych kracach burtowego pasa pancernego zostay usy-tuowane
pancerne grodzie poprzeczne ogruboci 102mm. Gwnymi pokada-mi
pancernymi lotniskowcw typu York-town byy jak wspomniano wyej
rozci-gajce si napoziomie grnej krawdzi burtowych pasw pancernych
poka-dy Nr4. Wynoszca 38mm ich grubo
Enterprise napochylni tu przed ceremoni wodowania wdniu 16lipca
1934 roku. Lotniskowce typu Yorktown otrzymay smuke kaduby
zniewielkimi gruszkami dziobowymi. Fot. U.S. Naval Historical
Center
-
20
zmniejszaa si do25mm nazewntrz od wzdunych grodzi torpedowych
Nr2. Cao opancerzenia bya wyko-nana zestali specjalnego
zastosowania (STS).
Dodatkow oson pancern otrzyma-o take stanowisko dowodzenia.
Stano-wiy j pyty stalowe ogruboci 102mm nacianach i51mm nastropie.
Szyb komunikacyjny okrtw mia ciany ogruboci 38mm. Opancerzone byo
rwnie pomieszczenie maszyny stero-wej, ktre miao ciany orwnie
gru-boci 102mm istrop ogruboci 38mm. Lotniskowiec Hornet otrzyma
ponad-to przeciwodamkowe osony pomostw ogruboci 19mm.
Lotniskowce typu Yorktown miay nacaej niemal dugoci kadubw ukad
trzech wzdunych grodzi przeciwtor-pedowych, ktre rozcigay si
odwr-gu 64 dowrgu 162. Nardokrciu odlego midzy zewntrznym
poszy-ciem kaduba, apierwsz zgrodzi wy-nosia 1,372m, podczas gdy
odlegoci pomidzy pozostaymi grodziami wyno-siy po0,914m. Pierwsza
zgrodzi prze-ciwtorpedowych miaa grubo 10mm, apozostae dwie po19mm.
Ponadto, pomidzy wrgami 35i157 znajdowaa si dodatkowa grd wzduna
ogrubo-ci 19mm usytuowana pomidzy trze-cim, a czwartym pokadem
okrtw. Jej zadaniem byo zabezpieczenie wn-trza kaduba przed
zalaniem wprzypad-ku uszkodze poszycia ponad burtowym pasem
pancernym, ktry wwarunkach obcienia bojowego znajdowa si za-ledwie
0,965m ponad lini wodn. Tak zaprojektowany system obrony
przeciw-torpedowej mia zabezpiecza okrty przed trafieniami torped
omasach go-wic bojowych do182kg TNT.
Ciar caej obrony biernej lotniskow-cw typu Yorktown wynosia 937
ton, przy czym cay ciar stali specjalnego zastosowania (STS) uytej
dobudowy lotniskowca Hornet siga 3922ton.
Lotniskowce zostay wyposaone wcharakterystyczne dla jednostek
tej klasy nadbudwki wyspowe, ktra zo-stay zlokalizowane na
rdokrciu, przy prawej krawdzi pokadu lotnicze-go. Brya nadbudwki
charakteryzowaa si du objtoci, przy czym stanowia jednolit
konstrukcj zpotnym komi-nem, ktrym byy odprowadzane gazy spalinowe
zewszystkich kotw. Oprcz pomieszcze zwizanych ztradycyjn funkcj
kierowania okrtem znalazo si wniej stanowisko kontroli lotw oraz
ka-bina gotowoci bojowej pilotw. Pomosty bojowe dwch pierwszych
okrtw byy prostopadocienne. Podobnie, prosto-
Nadbudwka wyspowa Yorktown odstrony pokadu lotniczego. Doskonale
widoczny ksztat pomostu oraz stanowiska kierowania operacjami
lotniczymi, atake dalocelowniki Mk33 artylerii uniwersalnej.
Fotografia wykonana wdniu 7wrzenia 1937 roku wkocowej fazie prac
wyposaeniowych okrtu wstoczni Newport News. Fot. U.S. Naval
Historical Center
Wykonana wdniu 13padziernika 1941 roku fotografia lotniskowca
Hornet wkocowej fazie prac wyposaeniowych. Nadbudwka wyspowa okrtu
rnia si odnadbudwek jednostek bliniaczych ksztatem pomostw
iplatform. Fot. U.S. Naval Historical Center
-
21
ktne ksztaty miay otaczajce je pomo-sty. Hornet mia pomost
bojowy okszta-cie walcowym, aotaczajce gopomosty ozaokrglonych
ksztatach byy pokryte wspomnianymi wyej osonami przeciw-odamkowymi.
Podobne osony przeciw-odamkowe ozaokrglonych ksztatach miay
stanowiska dziaek przeciwlot-niczych kalibrw 28mm i20mm usy-tuowane
nagaleriach wzdu pokadu lotniczego. Nagrnych pokadach nad-budwek
okrtw, pomidzy dalocelow-nikami artylerii uniwersalnej ikominami
ustawiono masywne maszty trjnone. Znajdoway si nanich podwie
platfor-my: dolna obserwacyjna zrej sygnao-w oraz grna
zzamontowanymi naniej karabinami przeciwlotniczymi Brow-ning
imasztem kolumnowym wspiera-jcym rej, doktrej zamocowane byy koce
anten linowych. Natylnych kra-wdziach kominw okrty otrzyma-y maszty
kolumnowe zrejami dla an-ten linowych oraz gaflem banderowym.
Naprawych burtach obok nadbudwek oraz wewnkach kadubw zostay
usta-wione barkasy iodzie okrtowe.
Siownie iwaciwoci nautyczneUkad napdowy lotniskowcw typu
Yorktown stanowiy cztery turbozespo-y napdowe o mocach
nominalnych po30000KM nawaach. Kady ztur-bozespow zoony by
zwysokocinie-niowej turbiny akcyjnej systemu Curtisa oraz
niskocinieniowej reakcyjnej turbi-ny Parsonsa, wktrej kadubie
zamonto-wana bya rwnie turbina biegu wstecz. Wszystkie turbozespoy
zostay zbudo-wane przez stoczni nalicencjach za-kupionych uprzednio
uich konstrukto-rw. Naprzeomie drugiego itrzeciego dziesiciolecia
dwudziestego wieku zre-zygnowano ze stosowania na duych okrtach
amerykaskich napdu turbo-elektrycznego narzecz mechanicznej
re-dukcji obrotw. Kady zturbozespow napdowych lotniskowcw typu
York-town przekazywa wic moc nalini wa-w poprzez jednostopniow
przekad-ni redukcyjn. NaYorktown iEnterprise przekadnie te,
podobnie jak turbozespo-y, stanowiy rwnie produkt stoczni bu-dujcej
obydwa okrty. Konstrukcje ich okazay si przy tym nieudane, awaryjne
ihaaliwe tak, ewpierwszych latach suby zastpiono je
jednostopniowymi przekadniami redukcyjnymi firmy Falk. Wprzekadnie
takie odsamego poczt-ku wyposaony by Hornet. Kady ztur-bozespow
napdowych okrtw, po-przez lini waw porusza pojedyncz trjskrzydow
rub napdow ored-nicy 6,4m. Turbozespoy przednie na-
pdzay zewntrzne linie waw, atur-bozespoy rufowe linie wewntrzne.
Linie waw byy przy tym tak dugie, enaznacznej dugoci znajdoway si
poza poszyciem kaduba. Wystajca ich cz, oprcz standardowego
wspornika zoyskiem rufowym wpobliu ruby, musiaa by wic podparta
dodatkowym wspornikiem zoyskiem nonym.
Zasilanie okrtowej sieci elektrycznej prdu przemiennego onapiciu
440V i czstotliwoci 60 Hz lotniskowcw typu Yorktown zapewniay
cztery turbo-generatory omocach po1000kW ka-dy. Jednostki otrzymay
take podwa ze-spoy prdotwrcze zoone zsilnikw spalinowych zzaponem
samoczynnym i generatorw o mocach po 200 kW (250kW naHornet),
wykorzystywane jako zasilanie awaryjne iportowe.
Dla zasilania wpar gwnych ipo-mocniczych maszyn lotniskowcw typu
Yorktown zaprojektowano kotowni zo-on zdziewiciu kotw produkcji
fir-my Babcock &Wilcox. Kady z trj-walczakowych kotw wyposaono
wrozdzielon, podwjn komor spa-lania oraz czcy si wjeden, wspl-ny
wylot gazw spalinowych. Walczaki tych kotw, cowczenie byo nowum,
posiaday konstrukcj spawan, dzi-ki ktrej moliwe byo efektywniejsze
rozmieszczenie pczkw rur wstosun-ku dokotw okonstrukcji nitowanej.
Sze kotw wytwarzao par mokr ocinieniu 31,64kG/cm2, ktr zasilay
pozostae trzy koty pracujce jako prze-grzewacze. Pracujca wtakim
ukadzie kotownia wytwarzaa par przegrza-n ocinieniu roboczym
28,12kG/cm2 itemperaturze 342oC, ktr podawano naturbozespoy gwne
ipomocnicze. Wszystkie urzdzenia pomocnicze kot-w zlokalizowano
wich kotowniach. Kanay wylotowe spalin wszystkich kot-w przechodziy
przez czwarty pokad, poczym napokadzie trzecim czyy si potrzy,
wtrzy wsplne poziome ka-nay kolektorowe prowadzce napra-w burt. Std
kolektory spalin biegy prostopadle przez pokad drugi igw-ny,
anastpnie skonie dopoziomu po-kadu lotniczego. Tutaj byy
wprowadzo-ne dopojedynczych, duych kominw, wkomponowanych
wnadbudwki wy-spowe naprawych burtach okrtw
Wrd wyposaenia pomocniczego si-owni lotniskowcw znajdoway si
min. dwa zespoy trjstopniowych wyparow-nikw podcinieniowych
produkujcych wod zarwno napotrzeby technologicz-ne, jak isanitarne
oraz spoywcze. Urz-dzenia sterowe okrtw stanowiy poje-dyncze,
zrwnowaone petwy sterowe
usytuowane wstrumieniach nadnych rub, poruszane
elektro-hydraulicznymi, dwunurnikowymi maszynami sterowy-mi.
Osadzone natrzonach ich petw ste-rowych dwujarzmowe sterownice byy
poczone znurnikami ukadem pr-tw itrzpieni. Sygnay zk sterowych
nagwnym irezerwowym stanowisku sternika byy przekazywane domaszy-ny
sterowej zapomoc ukadu przeka-nikw elektro-hydraulicznych.
Siownia lotniskowcw typu York-town, ktra zostaa zlokalizowana
tak jak nawikszoci okrtw wojennych wre-jonie rdokrcia, zajmowaa pi
prze-dziaw pomidzy wrgami 82 i130, po-niej pokadu czwartego.
Turbozespoy napdowe wraz zprzekadniami zosta-y zgrupowane podwa
wdwch maszy-nowniach, zktrych przednia zajmowaa przedzia pomidzy
wrgami 108 i119, adruga odwrgu 119 do130. Kady zkotw otrzyma osobne
pomieszczenie wodoszczelne, przy czym zgrupowano je potrzy wtrzech
przedziaach. Koty wy-twarzajce par mokr zajmoway dwa przedziay
dziobowe, przy czym pierw-sza ich grupa nosia numery: 1, 2 i3,
adruga 4, 5 i6. Koty trzeciej grupy pra-cujce jako przegrzewacze
pary nosiy numery: 7, 8 i9. Zlokalizowane wosi sy-metrii kotownie
kadej zgrup nosiy nu-mery najnisze, zpozostaych: nalewej burcie
usytuowano kotownie onume-rach parzystych, anaprawej
nieparzy-stych. Inaczej jednak ni powszechnie rozmieszczano wwczas
urzdzenia si-owni okrtw wojennych, wsiowniach lotniskowcw typu
Yorktown nie doko-nano rozdzielenia przedziaw maszy-nowni
przedziaami kotowni. Obydwie maszynownie przylegay wic dosiebie,
oddzielone jedynie grodzi wodoszczel-n nawrgu 119. Usytuowana
nawrgu 108 dziobowa grd przedniej maszy-nowni bya jednoczenie rufow
grodzi trzeciej grupy kotowni. Kolejne grupy kotowni przylegay
dosiebie oddzielone grodziami wodoszczelnymi nawrgach 98 i 90.
Takie rozplanowanie siowni stwarzao niebezpieczestwo
unierucho-mienia caego ukadu napdowego okr-tw jednym trafieniem
torpedy woko-lice grodzi oddzielajcej maszynownie gwne. Mimo wysikw
Biura Mecha-nicznego, ktre podczas projektowania trzeciego
zlotniskowcw proponowao zmian sposobu rozplanowania siow-ni
naklasyczny ukad, wktrym maszy-nownie byyby rozdzielone
kotownia-mi, rozplanowanie siowni Hornet nie rnio si niczym
odaranacji siowni starszych bliniakw. Podobnie, nie po-wioda si
prba wprowadzenia natym
-
22
Prze
kroj
e lo
tnis
kow
ca Y
orkt
own
(194
1)
Prek
rj w
zdu
ny
nadb
udw
ki
Prek
rj w
zdu
ny
kad
uba
Rzu
t na
pozi
omie
mas
zyno
wni
iko
tow
ni
Prek
rj p
oprz
eczn
y ka
dub
aRy
s. W
alde
mar
Kac
zmar
czyk
-
23
okrcie napdu tuboelektrycznego, ktry mia poprawi waciwoci
manewrowe jednostki przy pywaniu wstecz. Obydwa te rozwizania Rada
Gwna odrzucia nie chcc powodowa opnie wpro-jektowaniu trzeciego
lotniskowca.
Do przedniej kotowni kadego z okrtw, na ich dziobowej grodzi
nawrgu 82 przylega przedzia dwch turbogeneratorw pomocniczych oraz
usytuowany naprawej burcie przedzia, wktrym zamontowano awaryjny,
spa-linowy zesp prdotwrczy. Napozio-mie drugiej platformy
zlokalizowano naprawej burcie dziobow rozdzielni elektryczn oraz
central komunikacji wewntrzokrtowej. Przedzia zdwo-ma pozostaymi
trubogeneratorami po-mocniczymi zlokalizowano zausytu-owan nawrgu
130 rufow grodzi tylnej maszynowni. Obok, na pozio-mie drugiej
platformy zlokalizowano naprawej burcie rufow rozdzielni
elektryczn. Zarufow grodzi (wrg 138) tych zkolei przedziaw
usytuowa-no (dowrgu 145) przedzia drugiego, awaryjnego, spalinowego
zespou pr-
dotwrczego, nad ktrym zlokalizowa-no przedzia wyparownikw.
Wyjtkowa smuko czci podwod-nej, ostosunku dugoci nalinii wodnej
doszerokoci wynoszcym 9,25:1 oraz penotliwy kadub (wspczynnik
penot-liwoci 0,527) powodoway, ekaduby lotniskowcw typu Yorktown
cechoway si doskonaymi charakterystykami opo-rowymi. Zakadana
podczas ich projek-towania prdko 32,5wza miaa by uzyskiwana przy
nominalnej mocy si-owni wynoszcej cznie 120000KM nawaach.
Wspczynnik mocy zainsta-lowanej maszyn gwnych siowni wy-nosi okoo
43KM/ton, awspczyn-nik ich ciaru 23,26kg/KM. Podczas prb morskich
Yorktown osign prd-ko 33,53wza, przy mocy nawaach 120517KM
iwypornoci 22963tony. Przy podobnej mocy maszyn i wy-pornoci
22959ton Enterprise rozwi-n prdko 33,65wza. Projektowa-ny
maksymalny zasig lotniskowcw typu Yorktown, dla nominalnego zapa-su
paliwa wynoszcego 4280ton, okre-lono na12000Mm przy 15wzach.
Taktyczn rednic cyrkulacji okrtw okrelono projektowo na722m
naprzy 30wzach.
Waga urzdze imechanizmw siow-ni kadego lotniskowcw typu Yorktown
wynosia 2770 ton w stanie suchym. Urzdzenia napdowe wayy 2600ton,
wtym elektrownia okrtowa 474tony. Dziki temu warto wspczynnika mocy
dociaru siowni przekracza-a 46KM/ton. Zapas olejw smarnych dla
mechanizmw okrtowych oraz sa-molotw wynosi 75ton, aciar po-zostaych
mediw wykorzystywanych wsiowni 123tony. Zapas wody zasila-jcej dla
kotw siga 310ton przy wy-pornoci normalnej okrtw i483tony
maksymalnie. Normalny zapas paliwa cikiego wynosi okoo 2683tony,
aje-go zapas maksymalny siga 4271ton. Ilo paliwa dla silnikw
wysoko-prnych wynosia 72tony normalnie i90ton maksymalnie. czny
ciar za-pasw magazynowych oraz pitnej wody sodkiej okrelono
na499ton przy wy-pornoci normalnej oraz 744tony przy wypornoci
penej.
Hornet wsuchym doku Norfolk Navy Yard wdniu 19listopada 1941
roku. Doskonale widoczna konstrukcja rufy okrtu oraz lewoburtowe
ruby napdowe ipetwa steru. Fot. U.S. Naval Historical Center
-
24
Wyposaenie lotniczeZgodnie zzaoeniami projektowymi
wielko grupy lotniczej lotniskowcw typu Yorktown okrelono
maksymalnie na96samolotw. Przewanie jednak jej liczebno wahaa si
pomidzy 80, a90 zaokrtowanych maszyn, ktre byy po-dzielone
nadywizjony: myliwskie, bom-bowe, bombowo-torpedowe, a take
bombowo-rozpoznawcze. Dywizjony te liczyy zwykle poosiemnacie
maszyn bojowych oraz trzy samoloty rezerwo-we. Dodatkowo, wskad
grup lotniczych wchodzio 4-6samolotw wykorzysty-wanych docelw
pomocniczych icz-nikowych.
Pierwsz grup lotnicz lotniskowca Yorktown tworzyy: dywizjon
samolotw bombowych Martin BM, dywizjon bom-bowcw rozpoznawczych
wyposao-ny wdwupatowe samoloty Curtiss SBC Helldiver oraz dywizjon
myliwcw zoony z samolotw Grumman F3F. Pierwsza grupa lotnicza
Enterprise ska-daa si zdywizjonu bombowcw Mar-tin BM, dywizjonu
bombowcw rozpo-znawczych Curtiss SBC Helldiver, dywizjonu samolotw
torpedowych Do-
uglas TBD Devastator oraz dywizjonu myliwcw wyposaonego tak jak
lider typu. Trzeci zokrtw Hornet napo-cztku by wyposaony wbombowce
Curtiss SBC Helldiver, ktre wchodzi-y wskad dywizjonw bombowego
iroz-poznawczego, przy czym wtym drugim dywizjonie byy take nowsze
bombow-ce Douglas SBD Dauntless. Dywizjon torpedowy okrtu stanowiy
samoloty Brewster SBN iDouglas TBD Devasta-tor, awskad dywizjonu
myliwskiego wchodziy dwupatowce Grumman F3F ijednopaty Grumman
F4FWildcat. czny ciar samolotw grupy lotniczej siga 218ton
(Hornet).
Jak wspomniano ju wczeniej, han-gary lotniskowcw typu Yorktown
nie byy integralnymi konstrukcjami kadu-bw okrtw, astanowiy
nadbudw-ki naich pokadach gwnych. ciany hangarw zostay zamontowane
nakon-strukcjach kratownicowych wspieraj-cych pokad lotniczy.
Wczciach dzio-bowych (przed nadbudwk) irufowych cian hangarw
zaprojektowano podwa (jeden wikszy, drugi mniejszy) przysa-niane
aluzjami otwory wentylacyjne.
Dziki nim uzyskano lepsz cyrkulacj powietrza wewntrzu hangaru,
comia-o niebagatelne znaczenie dla odpro-wadzania gazw spalinowych
podczas grzania silnikw samolotw przygoto-wywanych dostartu. Lekka
konstrukcja hangaru umoliwiaa ponadto stosun-kowo atw ekspansj gazw
bdcych produktami ewentualnych eksplozji ma-jcych miejsce wewntrzu
hangaru, mo-gcych by zarwno skutkiem trafienia okrtu, jak te
wybuchw np.oparw paliwa lotniczego. Jednopokadowe han-gary
lotniskowcw typu Yorktown mia-y dugo 166,42m, szeroko 19,20m
(wnajwszym miejscu wpobliu ka-naw wylotowych spalin zkotowni)
iprzewit owysokoci 5,26m. Wprowa-dzenie dosuby myliwcw Grumman
F4F-4 Wildcat oinnym sposobie ska-dania skrzyde umoliwio
stacjonowa-nie 27takich maszyn, zwikszajc mo-liwoci hangarowania
o50%. Zgodnie zzaoeniami ich projektu 30samolo-tw F4F-4 mogo by
ustawione nacz-ci pokadu owymiarach 61m x29m.
Pokad lotniczy okrtw mia dugo 244,45m (248,11m naHornet),
sze-
Fotografia dziobowej czci pokadu lotniczego Enterprise wykonana
podczas postoju okrtu wPearl Harbor wmaju 1942 roku. Widoczny
przedni podnonik samolotw oraz zoone elementy bariery kocowej przed
nim. Fot. U.S. Naval Historical Center
-
25
roko 26,21m ipowierzchni okoo 6383m2. Przemieszczanie samolotw
pomidzy hangarem, apokadem lotni-czym zapewniay trzy podnoniki
owy-miarach 14,63m na13,41m iudwi-gu 7718kG. Dwa ztych podnonikw,
usytuowane wprzedniej itylnej czci hangaru byy umieszczone wosi
syme-trii pokadu lotniczego. Trzeci podno-nik usytuowano tu za
nadbudwk wyspow, przy czym by on przesuni-ty napraw burt wtaki
sposb, e -2/3 jego powierzchni znajdowao si poprawej stronie osi
symetrii poka-du. Nono podnonikw bya wystar-czajca dowynoszenia
napokad pu-stych maszyn wszystkich typw gdzie byy uzbrajane
itankowane. Pozablo-kowaniu wpozycji grnej, podnoniki mogy
natomiast przenosi ciary sa-molotw startujcych zpenym obci-eniem.
Dodostarczania napokad lot-niczy amunicji ielementw uzbrojenia
samolotw suyy cztery podnoniki torpedowo-bombowe.
Zgodnie z zaoeniami projektowy-mi lotniskowce typu Yorktown
zostay wyposaone wtrzy hydrauliczne kata-pulty typu HMkII.
Naliderze typu za-montowano je przy tym podczas postoju wNorfolk
Navy Yard pomidzy 7mar-ca i17padziernika 1938 roku, awic ju
powprowadzeniu okrtu dosuby. Podwie katapulty, ktre zostay
usytuo-wane wdziobowej czci pokadw lot-niczych okrtw nakadej zburt,
mia-y wspomaga szybkie wyprowadzanie uderzenia lotniczego.
Sumowanie efek-tu prdkoci wiatru, prdkoci wasnej okrtu oraz prdkoci
nadawanej startu-jcemu samolotowi przez katapult mia-o umoliwi
starty ciszych maszyn. Trzecie katapulty ustawiono prostopad-le
doosi symetrii napokadach hanga-rowych nawrgu 47 tak, esamoloty
mogy by znich wystrzeliwane naobie burty poprzez otwory wposzyciu
cian hangaru. Ide instalacji nalotniskow-cach typu Yorktown tych
zkolei katapult bya moliwo wystrzeliwania samolo-tw rozpoznawczych
lub cznikowych bez koniecznoci zakcenia uderze wyprowadzanych z
gwnych poka-dw lotniczych. Katapulty typu HMkII wswej pierwotnej
w