JAAROVERZICHT ER IS HOOP 1. Inleiding Gedurende de laatste ...

JAAROVERZICHT

ER IS HOOP

1. Inleiding

Gedurende de laatste maanden van 2007 werd het debat in de kerkelijke wereld be-heerst door het boek van een hervormd predikant: Geloven in een God die niet be-staat. Ds. Hendrikse noemt zichzelf atheïst. je kunt niet over God praten, zoals jeover een stoel praat. Hij bestaat dan ook niet, maar Hij gebeurt, bijvoorbeeld in deontmoeting van mensen.

Er zijn een aantal vragen die zich hierbij opdoen. Wat bedoelt hij hier nu preciesmee? Wat moet je als kerken daarmee aan? Wat wil het zeggen dat zo’n boek eringaat bij de mensen als een psalm in een ouderling? Is dit een discussie die we vanafeen afstand met interesse volgen of raakt het ons nog ergens

Het is, hierover nadenkend, allereerst goed erop te letten waar het de man preciesom gaat. Hij vindt dat spreken over het bestaan van God teveel suggereert dat Godbinnen onze werkelijkheid zou vallen. Als Hij er is, dan toch niet op dezelfde ma-nier als de stoel waarop je zit, denk ik daarbij. Ik vermoed dat hij zoiets bedoelt.God past niet in onze doosjes, of denkramen, die omdat ze menselijk zijn, noodza-kelijk ook beperkt zijn.Deze waarneming kan ik nog wel plaatsen. Het hoort bij het tweede gebod (geen ge-sneden beeld) om ervoor te zorgen dat je over God geen al te menselijke voorstel-lingen maakt. Dat is elke keer opnieuw de grote valkuil voor wie over Hem gaat na-denken. je vormt je, al dan niet op grond van de openbaring in de bijbel, een beeldvan Hem en denkt dat Hij samenvalt met dat idee. Dan laat de openbaring van Godzien, dat Hij inderdaad niet past in de door ons voor Hem ontworpen doosjes. Hij isgroter dan het mooiste boekje over Hem. Je vindt dat ook terug in de belijdenisge-schriften, vooral als ze aangeven dat God ondoorgrondelijk is.

Omdat Hendrikse zo spreekt over God, is ook wel opgemerkt in de discussie dat hijals het erop aan komt, geen echte atheïst is. Die blijft staan bij de stoel waarop hijzit, zijn eigen waarneming van de werkelijkheid en daar komt hij God niet tegen.Hendrikse wijst op een wijze van er zijn, die niet te vatten valt binnen ons woord be-staan. Zijn spreken sluit daarom de werkelijkheid van God niet uit, maar maakt welduidelijk dat het bijna onmogelijk wordt om nog de band te ervaren tussen onzewerkelijkheid, ons leven, en God. Soms gebeurt dat volgens hem wel; dat kan bij-voorbeeld in een kerkdienst, maar helder wordt niet of God dan alleen de gedeeldemystieke ervaring van de kerkgangers is of toch weer meer dan dat. God gebeurt.

Op deze plek in het jaaroverzicht wil ik niet verder ingaan op de opmerkingen dieHendrikse maakt over God en die vanuit de bijbel een helder antwoord moeten heb-ben. De Protestantse Kerk van Nederland is enigszins verlegen met de man. Geroe-pen om te weren wat het belijden weerspreekt (hier wel heel duidelijk), is er tegelijkgrote aarzeling om een procedure te beginnen of zelfs maar openlijk met hem in de-bat te gaan. Toch is het tekenend voor de tijd waarin we leven: welwillende woor-den over God die te groot is voor onze doosjes, maar geen overgave aan Hem.

446446 JAAROVERZICHT

0038-handboek2008-import-v7 12-02-2008 11:42 Pagina 446

Aandacht voor religieDat zulke ideeën aandacht krijgen, is wel kenmerkend voor het klimaat van Neder-land in deze tijd. en klimaat dat niet alleen letterlijk warmer en kleffer wordt, maardat ook gekenmerkt wordt door een soort a-kerkelijke religiositeit. De Wetenschap-pelijke Raad voor het Regeringsbeleid wijst in een uitgebreid rapport daarop. Reli-gie is in; kerken moeten naar de marge verdwijnen. Vanuit die marge is er, volgensde voorzitter van de WRR, veel te zeggen en te bereiken. Alles draait om het indi-vidu dat gelooft dat er iets is. De gevestigde kerk staat onder druk. Bij religie moetje dan niet denken aan geloof conform de gereformeerde belijdenis. het gaat om allevormen van geloof? Veel mensen maken ruimte in hun kamer voor een altaartje meteen Boeddhabeeldje. In november was er de maand van de spiritualiteit. In de spri-tuele top-tien stonden vooral de parareligieuze benaderingen, onder andere van TheSecret: het geheim dat je geluk en voorspoed naar jezelf toe kunt denken. Het zijneven zovele ladders naar de wolken die de mens onverbiddelijk op zichzelf terug-werpen. Soms gebeurt dat in een directe terugkeer naar het heidendom. Je leest overheksenkringen – en dan niet de variant die in de herfst te bewonderen valt. Neder-land kent een voodoo-priesteres die verbaasd is dat ze niet erg welkom is in de kerk.Dat Elseviers weekblad dan met een themanummer komt over het belang van dechristelijke religie is enerzijds geweldig en doet anderzijds denken aan de door Her-man Vuijsje van Voltaire geciteerde uitspraak dat je zelf niet geloof, maar dat hetgoed is dat je personeel wel gelooft, omdat dit toch beter is voor de compleetheidvan je tafelzilver.

Het klimaat is voor geloof wel gunstig. iemand wees erop dat het dertig jaar geledenop de universiteiten moeilijk was om voor je christelijke geloof uit te komen. Nu iser de discussie over evolutie en Intelligent Design, kan de voorstander van het laat-ste in het toch niet als christenen goed gezind bekend staande NRC zijn ideeën uit-eenzetten en doen leden van de ChristenUnie mee in de regering. Overigens viel hetAndries Knevel op dat christen-wetenschappers nog maar weinig van de huidigeruimte gebruik maken. Dat mag van hem wel meer gebeuren. Gelukkig gebeurt danook. Aandacht is gevraagd bijvoorbeeld voor de actualiteit van de reformatorischewijsbegeerte. ook de actualiteit van artikel 2 van de Nederlandse geloofsbelijdeniskwam naar voren ( over de twee boeken die God geschreven heeft, van de natuur ende Schrift)

Hier ligt een mogelijkheid voor de kerk, waarin ze kan laten zien dat je zonder rela-tivering van de boodschap van Christus en die gekruisigd, als de bewerker van echtgeluk, je eigen plek kunt hebben en te midden van alle religieuze gevoelens enideeën kunt spreken van geloof. Het hedendaagse religieuze klimaat biedt kansenom tegenover de religies te laten zien wat echt geloof is en heeft de verleiding inzich om het ware geloof in te laten kapselen in de muur van religiositeit, waardoorhet zijn scherpte verliest. Waarom oproepen tot bekering vaan Christus als je er alsHindoe net zo goed komt?

2. Statistiek

2.1. Ledental

Het ledental is het laatste jaar weer gedaald, met zo’n zevenhonderd leden. Het is

JAAROVERZICHT 447


inmiddels vijf jaar geleden dat er sprake is geweest van groei. De vergelijking vande cijfers geeft altijd een aantal opmerkingen.Allereerst een naar aanleiding van het jaaroverzicht van vorig jaar. Daar schreef ik: "Als er elk jaar zo rond de 3000 kinderen gedoopt worden, zou hetidealiter zo zijn dat een vergelijkbaar aantal mensen belijdenis doet. Dat is niet zo.Het getal daarvoor ligt ongeveer op de helft van het getal van gedoopte kinderen."Die becijfering klopt niet; daar werd ik op gewezen. Die moet bijgesteld worden. Het citaat uit het vorige jaaroverzicht is veel te optimistisch voor wat betreft hetaantal gedoopte kinderen. Dat ligt op 1822. Nu op 1802. Wel blijft er een behoor-lijke afname van het aantal doopleden en die komt vooral door het feit dat in 2006en 2007 zich zo’n 800 doopleden per jaar hebben ontrokken aan de gemeenschapvan de kerk. Dat is en blijft veel, als je het vergelijkt met het aantal gedoopte kinde-ren en doopleden die zich bij de kerk gevoegd hebben. Als je die beide getallen bijelkaar optelt, kom je op 2143. Ongeveer dan een derde van de doopleden heeft zichdus onttrokken. Ik vind dat nog steeds een opzienbarend getal, ook als je ermee rekent dat velen vanhen zich wel bij een andere kerk hebben aangesloten. Eigenlijk kun je het dan nog niet goed vergelijken: het aantal gedoopte kinderen ligtredelijk dicht in de buurt van het aantal jongeren dat belijdenis gedaan heeft. Maarde verhoudingen liggen nog weer anders als je het vergelijkt met de getallen die inde jaren tachtig genoemd zijn. Kinderen die rond 1986 geboren zijn, zullen in 2006toe geweest zijn aan het doen van belijdenis. In 1986 werden er 2444 kinderen ge-doopt en 114 doopleden toegelaten. Bij elkaar 2558. In dat jaar hebben zich 295doopleden onttrokken. Ik heb dat even vergeleken met de jaren rond 1986, en dit iseen algemeen beeld.Je ziet dan een paar dingen: - In de jaren tachtig had de kerk zo’ n dikke 100.000 leden, nu rond de 125.000.

Terwijl het ledental toegenomen is, is tegelijk het aantal gedoopte kinderen ge-daald. Er zit een kleine vertekening in omdat het hier en daar voorkomt dat ou-ders hun kinderen niet laten dopen, maar ik neem aan dat dit het beeld niet veelverandert.

- De optelsom klopt: van de 2500 nieuwe doopleden van toen (ik rond even af)hebben er 1700 dit jaar belijdenis gedaan; de statistische overzichten vermeldennu dat er zich 750 a 800 doopleden zich hebben onttrokken.

- Dat zijn er drie keer zoveel als in het geboortejaar van de nieuwe belijdende le-den.

Je kunt met al die cijfers uit de jaren dat er statistische overzichten verstrekt zijn,nog veel meer doen. Het heeft ook zijn beperkingen, omdat de teller uit zeg maar1975 niet wist wat de stukjesschrijver uit 2007 graag had willen weten over dat jaar.je ziet in ieder geval dat er een behoorlijk probleem gegroeid is. Al weer heel wat ja-ren geleden schreef Dick Mostert een mooie boekje over Eenzame Fakkeldragers:de overdracht van het geloof aan nieuwe generaties. Er zijn kennelijk heel wat jon-geren die de fakkel niet willen overnemen, althans niet binnen de vrijgemaakte ker-ken. Er is ook al op ingespeeld door een radicale vernieuwing van het catechisatiemate-riaal. Het materiaal dat nu beschikbaar is, sluit nu veel meer aan bij de eigen wereldvan de jongeren. Overal hoor je kerkenraden mompelen over jeugdbeleid en worden



er plannen gemaakt. Wat ik tot nu toe nog mis is een grondig onderzoek naar de oorzaken en motievenvan de kerkverlaters. Dat is wel gebeurd in andere kerkgenootschappen, maar zijnde conclusies die daaruit getrokken zijn, toepasbaar op onze situatie? En als er zo’nonderzoek geweest is, ben je dan bereid om wat met die conclusies te doen?

Ten slotte, ik wil niet somberen. Het is iets om geweldig dankbaar te zijn dat zo’n1700 mensen openlijk verklaard heeft Christus te willen volgen in hun leven. Aan-wijsbaar werk van de heilige Geest binnen de gereformeerde kerken.

Omgaan met attestatiesEen ander opvallend verschijnsel is de discrepantie dit jaar tussen het aantal mensendat ingekomen is met attestatie en het aantal mensen dat vertrokken is met een attestvan hun kerkenraad. In 2006 lag dit vrijwel gelijk. Nu zijn er ruim tweehonderdmensen meer vertrokken naar zusterkerken dan er van zusterkerken ingekomen zijn.Het kan natuurlijk zijn dat ze allemaal net rond de datum van het inleveren van degegevens hun attest opgevraagd hebben en nog niet konden inleveren om mee te tel-len in de nieuwe gemeente. Het kan ook zijn dat ze gekozen hebben voor de wegvan onttrekking met de minste trammelant. Het is in ieder geval goed te herinnerenaan de regel van kerkelijk fatsoen dat bericht gedaan wordt aan de ontvangende ker-kenraad dat die en die met attestatie vertrokken zijn. Als het inleveren dan uitblijft,kunnen de broeders poolshoogte nemen

TuchtEen trend van de laatste jaren is de toename van het aantal mensen van wie ver-klaard wordt dat ze buiten de gemeenschap van de kerk staan. Dat waren er vorigjaar 104; voor het grootste gedeelte belijdende leden. De verdeling per gemeente isniet bekend. Dit getal betekent dat een op de twaalfhonderd leden van de kerk opdeze manier buiten is komen te staan. De vragen dienen zich aan: was er sprake vaneen onchristelijk leven? Nam men zelf de moeite niet in een vervreemdingsprocesom afscheid te nemen? Een kerkenraad moet aan de classis uitleggen waarom hijvindt dat deze maatregel nodig is. Is er sprake van een uit de hand gelopen conflict?Opvallend is dat het statistisch overzicht geen categorie kent: weer opgenomen inde gemeenschap van de kerk. We hebben daar in ons kerkboek wel een formuliervoor. Ik heb een keer meegemaakt dat het gebruikt is, al weer meer dan dertig jaargeleden. Wat dan met een ongelukkig woord afgesneden heet, is dus behoorlijk de-finitief.

Ongedoopte kinderenAls redacteur van het Handboekje komen er soms leuke vragen op je af. Een kreegik doorgeschoven ; hij komt van iemand die op de website van het handboekje degegevens van ledental aanpaste:

Ik had het genoegen om voorde kerk van…. onder andere het ledenverloop op uwsite in te mogen vullen. Maar ik had daarbij niet de mogelijkheid om kinderen die(nog) niet gedoopt zijn in te vullen, terwijl onze kerkenraad van mening is dat diewel tot het ledental behoren (ze worden lid door geboorte en niet pas door de doop).Nu klopt het ledental in het handboek niet met het aantal wat bij ons gehanteerdwordt voor de kerkelijke quota. Hoe gaan andere kerken daar mee om? Als onge-doopte kinderen inderdaad als lid meegerekend moeten worden, dan zult u op uw

JAAROVERZICHT 449


site daarvoor ook de mogelijkheid moeten bieden.

Wel of geen lidDe naam van de kerk is weggelaten. De man (soms kom je nog een mannelijkescriba tegen) had gelijk. Kinderen die nog niet gedoopt zijn, horen er net zo goedbij. Toch noteren we die niet als lid. Hoe komt dat.Als je daarover doordenkt, zijn er meer ‘categorieën’ die niet in het ledental meetel-len:* Iemand heeft een kind geadopteerd, maar de procedure is nog niet zover dat ook

de doop bediend wordt; Dat kan behoorlijk wat tijd nemen.* Er zit altijd tijd tussen het afgeven van een attestatie en het inleveren ervan. Zelfs

als iemand dat, volgens goede kerkelijke regel, zo spoedig mogelijk doet. Dus opde peildatum van de cijfers van het handboekje zijn er waarschijnlijk een flinkaantal zwevende leden.

* Soms geven mensen aan dat ze lid willen worden van de kerk in de weg vanopenbare geloofsbelijdenis. Dat wordt dan netjes afgekondigd en zo iemandvolgt catechisatie. We geven ze wel een aparte naam, uit de oudheid, toen die si-tuatie regelmatig voorkwam: we noemen ze catechumeen en soms worden ze ineen plaatselijk handboekje opgenomen met achter hun naam de letter c.

* Trek je de kring nog wijder, dan zijn er ook mensen die bijvoorbeeld zondag inzondag uit de erediensten bezoeken, samen met hun man of vrouw, die wel inge-schreven staat in de kerkelijke registers, maar die zich zelf niet ‘onder opzicht entucht van de kerkenraad hebben gesteld’.

Al die mensen horen er bij. Stel dat bijvoorbeeld die mensen die verhuizen al weleen attestatie hebben gekregen, maar nog mee willen doen aan het avondmaal inhun oude gemeente, dan zal geen kerkenraad daar moeilijk over doen. Stel dat dielaatstgenoemde ernstig ziek wordt, dan beknibbel je ook niet op de pastorale zorg.Toch staan ze geen van allen officieel ingeschreven. Er zijn dus verschillende ma-nieren om erbij te horen.

BescheidenheidWat wij als kerkenraden doen, volgens afspraak in de kerkorde, is het bijhouden vaneen aantal data en gegevens. De doopdatum houd je bij, omdat de doop een eenma-lig gebeuren is. Meld je je bij een andere plaatselijke gemeente, dan hoeft dat nietopnieuw. Zelfde geldt voor de datum van belijdenis: we hebben een wereldgeloofen wie elders lid wordt, mag daar waar ook ter wereld hetzelfde geloof aantreffen.We accepteren die belijdenis als kerken van elkaar. Voor het bijhouden van de huwelijksdatum kun je een ander verhaal vertellen; datlaat ik nu even terzijde. Waar het om gaat: een scriba, of onder zijn verantwoorde-lijkheid, een kerkelijk bureau, houdt die data bij als uitdrukking van een veel be-langrijker werkelijkheid. Je inschrijving in de plaatselijke gemeente van Moddergatof Muggenbeet is uitdrukking van je opgenomen zijn in de kerk van alle tijden enplaatsen. Tegelijk moet je zeggen dat het niet samenvalt. Er zijn helaas ook mensen die wel inde registers beneden ingeschreven zijn, maar niet in die van boven. Of andersom.Dat maakt bescheiden. Onze registratie is niet definitief.

De gemeenteProf.dr. M. te Velde wijst er op de website www.kerkecht.nl op, dat de kerk geen



vereniging is met een aantal leden. In de bijbel gaat het over de gemeente van Chris-tus, In dat kader behandelt hij ook kort de vraag of kinderen die nog niet gedooptzijn, meegeteld moeten worden. Hij wijst op de analogie met de burgerlijke stand:Volgens hem zijn er twee mogelijkheden: wel of niet inschrijven. De broeder con-stateert dus inderdaad een onhelderheid. Die wordt gevoed doordat in de huidigekerkorde kerkenraden ook de datum van de geboorte moeten registreren. Tot 1978ging het alleen om de doopdatum. Voor het handboekje is dan de conclusie: wanneer in de plaatselijke kerk van X kin-deren direct ingeschreven worden: prima. Als in het kader van het handboekje deandere lijn gevolgd wordt: ook oké. Zolang we met elkaar maar zien dat horen bijde gemeente iets anders is dan een al dan niet digitale kaart in de kerkelijke regis-tratie.

EnquêteOok dit jaar is er een enquête gehouden onder de kerken. 223 kerken hebben de vra-gen beantwoord, waarvoor hartelijk dank. Op diverse plaatsen in het jaaroverzichtkomt naar voren wat de uitkomst daarvan is. Voor dit onderdeel is vermeldenswaarddat 36 gemeenten groei gekend hebben, 126 gemeenten in ledental ongeveer gelijkbleven en 61 gemeenten achteruit gegaan zijn in ledental. 105 van de gemeenten ga-ven aan dat er mensen lid geworden zijn die eerst niet geloofden. Het gaat daarbijom 353 mensen.

2.2. Giften en de belasting

In de loop van 2007 werd duidelijk dat de aftrekbaarheid van giften voor de inkom-stenbelasting gaat veranderen. Voortaan zijn giften alleen aftrekbaar als de instel-ling een ANBI beschikking heeft, een beschikking dat de betrokken instelling eenAlgemeen Nut beogende Instelling is. Dat geldt ook voor kerken. In onze situatiezou dat opgaan voor plaatselijke kerken. Deputaten Financiën en beheer hebben ge-werkt aan een groepsbeschikking, in overleg met het ministerie, voor alle kerken te-gelijk. Onder de groepsbeschikking vallen alle kerkelijke organen die "binnen de in-vloedssfeer van het kerkgenootschap vallen" en een banken/of girorekeninghebben waarop giften/schenkingen/legaten/erfenissen binnenkomen waarvoor fis-cale regelingen van toepassing zijn. Onder kerkelijke organen worden begrepen:kerkenraden, diaconieën, commissies, etc. Maar het kunnen ook rechtspersonen (stichtingen, verenigingen) zijn waarin hetkerkgenootschap indirect beleidsbepalend is doordat bijvoorbeeld kerkgenoot-schappelijke voorwaarden worden gesteld aan het bestuurslidmaatschap van dezerechtspersonen.Dit heeft gevolgen voor het handboek, omdat de daarin vermelde gegevens uit-gangspunt zijn.

3. Plaatselijke kerken

De kerken hebben de kans gehad om via de enquete aan te geven of er bijzonderhe-den waren. met wat elders gepubliceerd is en onder mijn aandacht kwam, levert dithet volgende beeld op:Amersfoort-de Horsten: Er is vlak voor kerst 2006 voor de tweede keer een kerst-

JAAROVERZICHT 451


lichtjestocht gehouden.Voor meer info zie: http://amersfoort-hn.gkv.nl, waar infoover de komende wandeling te vinden is. De kerk gaf een originele invulling aan decollecte op dankdag: in de speciale dienst voor kinderen mochten ze uit de eerstecollectezak die rondging iets halen; de tweede zak was weer bestemd om te vullen. Amersfoort-West: Er is een gemeenteproject geweest in de 40-dagentijd, uitgangs-punt: Boek van ds. G. Gunnink "Thuis in Gods Huis" voor de 40-dagen tijd in onzegemeente.Axel: De geloofsgemeenschap te Gent, die onder Axel viel, is begonnen met haarverzelfstandiging: de verantwoordelijkheden van de Axelse kerkenraad zijn nu he-lemaal bij de Gentse wijkraad neergelegd. De kerk krijgt een eigen vlaasme predi-kant: Fhilip de CosterBergen op Zoom: De kerk opende midden in het centrum een ruimte voor missio-naire activiteiten, de MolsHOOP, aan de Molstraat.Bedum nam een nieuw verenigingsgebouw in gebruikBussum-Huizen: laagdrempelig evangelisatieproject "Ruimte" gestart in Bussumsamen met CGK; GKv en CGK kerkdiensten verdwenen beide uit Bussum in delaatste paar jaar.Capelle aan de IJssel-Noord: het kerkgebouw hebben Capelle Noord en CapelleZuidWest gezamenlijk. Dat kerkgebouw is verbouwd: vooral de kerkzaal is aange-pakt: nieuwe vloer met nu vloerverwarming erin,stoelen ipv banken, nieuwe litur-gisch front met kansel, avondmaalstafel en doopvont, kruis boven de kansel, verdereen nieuwe keuken, nieuwe toiletten, nieuwe tussenschotten tussen de zalen en datalles voor 280.000. Het hele proces heeft 3,5 maand in beslag genomen. al die tijdhebben we gratis onderdak gehad in het kerkgebouw van de Gereformeerde Ge-meente. Daar pasten de twee gemeenten Noord en ZuidWest samen ruim in.Damwoude heeft een nieuw kerkgebouw. De oorspronkelijke naam Ontmoetingwerd veranderd, toen bleek dat de PKN-gereformeerden, op en steenworp afstandvergaderend, hun kerk ook zo gingen noemen. De kerk heet nu: de begroeting. Delft heeft een nieuw kerkgebouw.Deventer meldt goede voortgang van de samenwerkingsfederatie met NGK enCGK. Dronten-Zuid: Op vrijdag 9 maart werd het gerenoveerde orgel in kerkgebouw 'deLichtboei' van de gereformeerde kerk (vrijgemaakt) te Dronten opnieuw in gebruikgenomen. Orgelmaker Maarten Oranje uit Kampen voerde de renovatie uit.Eemdijk: Kand Hagg kwam uit Zuid Afrika nam het beroep naar Eemdijk aan.Onze gemeente kreeg in eerste instantie geen werkvergunning. Na landelijke dis-cussie werd de wet aangepast en kon het gezin in Nederland blijven en aan het werkgaanErmelo: een nieuw (Steendam) orgel. Groningen-Noord: De Noorderkerk is verkocht aan een projectontwikkelaar. Hetorgel is verkocht aan de PKN gemeente Wapenveld. De gemeente van GroningenNoord zal vanaf 2 maart 2008 bijeenkomen in de Columnakerk (eigendom van degemeente van Groningen - West). Het Nederlands Dagblad besteede ruim aandachtaan het verdwijnen van deze ‘kathedraal van het noorden’Groningen-West: de kerkzaal is gerenoveerd.Haarlem: in maart is de verbouwde kerk in gebruik genomen. Harlingen heeft een nieuw orgel in gebruik genomen. De kerk heeft voor het eerstgezamenlijke diensten met de Christelijke Gereformeerde kerk gehouden.



Heemse-Marslanden: een nieuwe gemeente, geïnstitueerd op 1 januari 2007. Zehebben ook een nieuwe kerk geopend: de LevensbronHooghalen: De komst van de nieuwe predikant maakte aanpassing van de pastorienodig (studeerkamer apart). Kampen-Noord: Het ledental is uitgesplitst in 491 leden + 131 "Ichthusleden".Voor de landelijke totaaltelling dient 622 leden aangehouden te worden. De "Icht-husgemeente" telt enkele tientallen leden meer dan de genoemde 131: 14 leden al-daar hebben zich onttrokken aan de kerk te Kampen-Noord en verder heeft deze ge-meente een aantal leden opgenomen die zich aan de kerk te Kampen-Zuidonttrokken hebben. Het leek er even op dat er een vervroegde generale synode zoukomen voor de droevige zaak van Kampen-Noord. De vereiste twee Particuliere Sy-nodes kwamen er niet. Dat betekent niet dat deze zaak de kerken onberoerd laat. Eris een discussie gevoerd over de vraag of een vervroegde synode zou helpen bij degezochte en gebeden oplossing of misschien wel een beletsel zou vormen. We wen-sen de reguliere synode van Zwolle-Zuid Gods wijsheid toe in deze diep-ingrij-pende zaak. Katwijk heeft verbouwplannen voor 2008. Kornhorn: In 2005 werd het 125 jarig bestaan als kerk in Kornhorn gevierd. Tergelegenheid daarvan werd een jubileumboek uitgegeven. Alle kinderen ontvingeneen exemplaar van de nieuwe bijbelvertaling.Leidse Rijn: We werken samen met CGK en NGK in een evangelisatie/gemeente-stichtingsproject "Rijnwaarde". Hierin werkt GKv Utrecht N/W ook mee.Mariënberg: twee asielzoekers zijn lid gewordenMarknesse en Nagele: Samen ds. H.A.Speelman beroepen, predikant afkomstig uitde PKN.Meppel nam de vernieuwde Kruiskerk in gebruikMijdrecht: De gemeente is in 2006 herplant onder de naam Veenhartkerk; die stapwordt zeer gezegend, de opkomst in de kerkdiensten groeit, we bereiken meer men-sen en we verwachten voor de komende jaren zeker groei.Mussel kreeg 50 leden erbij van de opgeheven kerk van Musselkanaal-Valther-mond.Nieuwegein organiseerde samen met andere kerken in die plaats een evangelisatrie-actie.Nijkerk-Oost en Nijkerk-West: de kerk is verbouwd en uitgebreid. Nunspeet: regelmatig kinderen jeugd-themadiensten en een begin van interactievediensten.Pijnacker-Nootdorp heeft voor het eerst fulltime een predikant. Rotterdam-Stad beriep drie predikanten in een keerSint-jansklooster: De kerk van Sint Jansklooster organiseerde samen met anderekerken een avond over het alcoholgebruik van de jeugd. Ze spelen daarmee in op delandelijke onrust over drankmisbruik door jongeren van 12 tot 15 jaar in de zoge-naamde keten. Sliedrecht: als kerkenraad zijn we sterk bezig met jeugdbeleid en 'geestelijk leidinggeven'. 't Ziet er zelfs naar uit dat het beleid ook praktijk wordt.Spakenburg-Zuid: de nieuwbouwplannen zijn definitief. Sneek-Koudum: sinds 2005 een federatieve gemeente met de CGK, die nu samenkerkt en nieuwbouw van de bijgebouwen pleegt. Tilburg: renovatie kerkzaal

JAAROVERZICHT 453


Uithuizermeeden: Opheffing bestaande structuur van catechisatie en verenigingvoor de jongeren. Nieuwe geïntegreerde vorm, waarbij de vorm, keuze van het les-materiaal etc. niet vastligt, maar door de leiders (mentoren) o.l.v. jeugdraad en pre-dikant tot stand komt. Het doel is meer jongeren actief te laten zijn, en de ouders engemeente actief te betrekken bij het jeugdwerk. Hoewel dit seizoen een opstartsei-zoen is, is de betrokkenheid en deelname groter dan voorheen! In 2007 is een 2epredikantsplaats ingesteld te Uithuizermeeden. In samenwerking met de GKv teKantens is het beroepingswerk opgestart. De te beroepen predikant zal voor 50%werkzaam zijn te Uithuizermeeden en voor 50 % te Kantens.Valkenburg(zh) heeft in maart met een orgelconcert een nieuw orgel in gebruik ge-nomen.Venlo: Na jarenlang zoeken hebben we een eigen kerkgebouw kunnen kopen. Sindsnovember vinden daar onze kerkdiensten en andere activiteiten plaats. De gegevensstaan in het handboekje. Verder kreeg onze gemeente een naam, GKV de BrugVenloVlissingen: Onze predikant ds. J.J.T. Doedens kreeg per 1 sept. 2007 een leerop-dracht als docent aan de Geref. Theol. Academie van Sàrospatak in Hongarije voorde periode van 3 jaar.Waddinxveen: Voor het eerst waren er diensten samen met de Christelijke gerefor-meerde Kerk van BoskoopWezep: op 16 september 2007 voor de eerste keer kanselruil met de plaatselijkeNGK na 20 jaar samensprekingen. De classis Hattem en regiovergadering Harder-wijk hadden hiervoor in het najaar van 2006 groen licht gegeven.Zaltbommel: De kerk van Zaltbommel (De Ontmoeting) mocht de afgelopen jarenheel wat mensen verwelkomen van buiten de Gereformeerde Kerken. "We hebbenvaak verwonderd gemerkt hoe Gods Geest werkt", vertelt ds. Peter Colijn. "Vanmensen die al heel wat jaren niet meer naar de kerk gingen en op een goede dagonze kerk binnenstapten en bleven komen. Tot mensen die via gemeenteleden inconctact kwamen met het evangelie en meegingen, "gegrepen werden" en zich lie-ten dopen. Het is enorm indrukwekkend wat er in het leven van een mens verandertals hij of zij God leert kennen." Verder bloeien de kringen, waar het overgrote deelvan de gemeente in klein verband samenkomt om de band met God en elkaar te ver-diepen. In 2007 is de eerste "Ontmoetingszondag" gehouden, bestaande uit een"ontmoetingsdienst" 's ochtends en een "verdiepingsdienst" 's avonds. Het themadat 's ochtends pakkend en confronterend wordt neergezet, met name op gasten ge-richt, wordt 's avonds verder uitgediept, waarbij mensen ook kunnen reageren op depredikant. De eerste dienst leverde maar liefst 10% extra kerkgangers op, waaron-der veel buren, collega's of anderszins bekenden van gemeenteleden waren. Ook iser veel geïnvesteerd in het opzetten van Jeugdbeleid. Dit krijgt de komende jarenhanden en voeten. En tenslotte heeft een gemeentelid een waar monnikenwerk op-gepakt: alle liederen compleet met notenbalk ingevoerd in de computer zodat weook onbekende liederen goed vanaf de beamer kunnen meezingen. Dit is ook voorandere kerken als pakket te krijgen! Een aanrader dus.Zuidhorn organiseerde een congres over Noabers vanuit de roeping om omt e ziennaar je naaste. Zuidwolde(dr) heeft een nieuw orgel in gebruik genomen.Zutphen: Er zijn plannen om een nieuwe kerk te bouwen. De huidige lokatie is teklein en voldoet niet meer aan de eisen. We hopen in september 2008 een nieuw ge-



bouw in gebruik te nemen.

(Bron voor deze plaatselijke gegevens is naasr de pers wat de kerken zelf aandragenvia de enquête. Het opvallende is daarbij dat kerken hier heel verschillend mee om-gaan. Dat vind ik als redacteur niet erg; ik probeer zoveel mogelijk de dingen onge-filterd hier door te geven.)

4. Predikanten

Van de predikanten valt weer het nodige te melden. Allereerst de statistische gege-vens

Nieuwe predikantenA.G. Hagg Eemdijk 02-09-2007R.T. te Velde Pijnacker-Nootdorp 11-03-2007

OverledenTh. Hoff Katwijk i.c.m. Valkenburg 19-06-2007C. van Kalkeren Velp 11-10-2007D. Berghuis De Bilt-Bilthoven 24-11-2007S.S. Cnossen Mariënberg 03-12-2007

EmeritaatJ. Kruidhof Drachten-Zuid/West 04-06-2007K. Folkersma Spakenburg-Noord 2007

Ontheven uit het ambtJ. Koelewijn Zutphen

Jubilea25 jaar:G.J. Bruijn Rotterdam-Zuid 28-02-1982Th.J. Havinga Zuidlaren 28-02-1982L. Sollie Meppel 04-04-1982R.Th. de Boer Leusden 16-05-1982J.J. Verwey Leeuwarden 16-05-1982H. Drost Arnhem 23-05-1982W.M. van Wijk Deventer 25-07-1982A. de Ruiter Enkhuizen 22-08-1982R. ter Beek Soest-Baarn 29-08-1982C. van Breemen Zeist 12-09-1982K. Harmannij Nijmegen 03-10-1982A.J. Mol Enschede-Noord 24-10-1982

40 jaar:J.C. Post Zeist 30-04-1967

45 jaar:P. Deddens Wageningen 25-03-1962A. Kamer Groningen-Noord 13-05-1962J. Slotman Enschede-Noord 12-08-1962H. Mostert Vlissingen 11-11-1962

JAAROVERZICHT 455


456

S. Cnossen Ureterp 25-11-1962

50 jaar:G. Blijdorp Alblasserdam/Nieuw-Lekkerland 17-03-1957J.M. Goedhart Leek 09-06-1957J. Klamer Meppel 02-10-1957Tj. Boersma Drachten-Oost 13-10-1957R. Timmerman Assen-Peelo 24-11-1957C. Bijl Rijnsburg 22-12-1957

Van de predikanten Cnossen en Van Kalkeren wordt in dit handboekje een In Me-moriam geplaatst. Aan een In Memoriam voor de predikanten Hoff en Berghuis wordt nog gewerkt.We gedenken met dankbaarheid hun dienst aan Christus voor de kerken.

Een aantal bijzonderheden zijn er wel: Ds. Doedes, van Vlissingen, nam een benoe-ming aan als docent in Hongarije en ds. M.Tel, predikant te Bunschoten, werd gees-telijk verzorger in een grote instelling.

De predikantOpvallend is dat er precies evenveel predikanten bijgekomen zijn als er met emeri-taat gegaan zijn. Een ideale situatie op het eerste gezicht, maar er is wel iets over tezeggen. Het is een laag aantal.Het geringe aantal studenten in de theologie blijft daarom zorgen baren. Te voorzienis (prof. De Ruijter in het Nederlands Dagblad) dat binnen onze kerken tussen 2010en 2015 tien a vijftien predikanten per jaar met emeritaat gaan, terwijl er nu al eenflink aantal vacatures is. Zijn er straks voldoende opvolgers? Komt er een heel an-der type predikant? In de PKN is definitief besloten om niet verder te gaan op deweg van HBO-opgeleide predikanten. Hoe gaat het verder? In andere kerken is hetbeeld niet rooskleuriger. We hebben daar een mooi artikel over in de kerkorde: dekerken zullen ernaar streven dat er studenten in de theologie zijn. Prof. de Ruijterconstateert een imagoprobleem bij de predikant. Als het ambt stoffig overkomt,kunnen we daar als predikanten zelf wat aan doen. Als kerken zelf het negatieveimago veroorzaken door bij de uiteraard geoorloofde kritiek op het optreden uit debocht te vliegen (dat is niet meer van deze tijd..) roepen ze zelf dat probleem op. Al-leen zicht op de waarde van dit ambt binnen de opbouw van Christus’ gemeente kanhierbij helpen. Het is hiermee niet gezegd dat wie hoog opgeeft van de predikant enzijn ambt, het goede doet; het voetstuk kan gemakkelijk te hoog worden en bovenopwaait het harder dan beneden.

Een ander opvallend punt, in vergelijking met een aantal jaren geleden is dat er ditjaar geen losmaking of vervroegde emeritering gemeld is. tegen een predikantmoesten tuchtmaatregelen genomen worden. Omdat dit normaliter onder geslotencouvert aan de kerken is bericht, vermelden we hier geen naam, al is die gepubli-ceerd. Dit alles wil niet zeggen dat de moeiten onder het predikantencorps nu verle-den tijd zijn. De deputaten Dienst en Recht geven in hun rapport aan de eerstko-mende synode aan dat er meer werk ligt dan zij aankunnen. Dat hangt volgens hensamen met een cultuurverandering binnen de kerken: van verstand naar gevoel. Kunje daarin je plaats bepalen?

456 JAAROVERZICHT


JAAROVERZICHT 457

BeroepsprofielOver het beroepsprofiel voor de predikanten is gesproken op de regioavonden diede Theologische universiteit belegd heeft. Met behulp van een film legde prof.dr.C.J. de Ruijter uit dat het profiel ontstaat door de combinatie van werkvelden en ni-veau van werk. Dat is het handigste duidelijk te maken met een schemaatje:

Missie/visie Toerusting Beleid Uitvoering

Eredienst X

Prediking X X X X

Pastoraat X

Catechese X

Gemeenteopbouw X

Diaconaat X

Kerkregering X

Missionair werk X

Dat hij een taak heeft op het gebied van missie, visie en toerusting, is heel helder. Ofhij in beleid en uitvoering ook een taak heeft, ligt soms voor de hand (bij predikingen eredienst) en is in andere gevallen onderwerp van gesprek. Per gemeente en perpredikant kun je de kruisjes in bovenstaand tabelletje anders invullen. Dat geeft demogelijkheid tot specialisatie. De permanente educatie voor predikanten (PEP)speelt hierop in. Je bent er niet met je doctoraal of master diploma; dat vraagt omeen vervolg. Die specialisatie geeft ook weer de mogelijkheid tot samenwerking.Daarbij is niet allereerst te denken aan een predikantscarrousel op zondag, maar opeen elkaar aanvullen in praktische zaken door de week op het gebied van de uitvoe-ring. In sommige gemeenten en classes is dat al het geval. De Theologische Universiteit speelt hiermee in op signalen die ze ontvangen heb-ben: gemeenten en kerkleden vinden een predikant belangrijk voor de prediking(zijn kerntaak) en voor de persoonlijke herkenning. Aan het einde van het filmpje geeft prof. de Ruijter aan dat er nog een aantal vragenoverblijven. Een heel herkenbare en lastige: wat moet een kleine gemeente hiermee:komen alle taken niet vanzelf ook in de uitvoering bij de predikant terecht? Een andere vraag, met een profetische blik: is hiermee voldoende gerekend met decultuur van dit moment. De kritiek van de deputaten Dienst en Recht in hun rapportaan de eerstkomende generale synode van Zwolle-Zuid is in ieder geval, dat dit on-voldoende gebeurt is. Voor hen hoort bij het profiel van de persoon van de predikantdat hij kan rekenen met de cultuuromslag van verstand naar gevoel.Wie praat over beroepsprofiel geeft aan dat er sprake is van voortgaande professio-nalisering van dit bijzondere ambt. In de lijn daarvan besloot de predikantenvereni-ging om onder de vlag van het GMV een beroepsgroep te gaan vormen. Paralleldaaraan is er een vereniging van kerken ontstaan naast het kerkverband en de Ver-eniging Samenwerking Emeritering om op het punt van het kerkelijk beheer eenheldere weg te gaan. Voortgaande professionalisering betekent ook dat er aandachtis voor het aantal werkuren van een predikant. Ook zijn levensgezel krijgt aandacht:


de Driehoek organiseert speciale dagen voor de predikantevrouwen. Predikant tus-sen baan en ambt, zo vatte prof.dr. F.T. Oldenhuis in een publicatie samen.

Deputaten Dienst en RechtIn hun rapport aan de generale synode van Zwolle-Zuid geven de deputaten Diensten recht een andere benadering. Zij schetsen moeiten in de vervulling van het ambtvan predikant aan de hand van een brede tekening van de veranderingen in de vrij-gemaakt-kerkelijke cultuur en noemen die een paradigmaverandering. Ze citerendaarbij de internet-encyclopedie Wikipedia:"een samenhangend stelsel van model-len en theorieën die een denkkader vormen waarmee de 'werkelijkheid' geanaly-seerd wordt. Langer bestaande paradigma's worden vaak niet eens meer als zodanigervaren; onderwijs maakt een paradigma 'vanzelfsprekend". Een paradigma kanverschuiven, dan krijg je een ander systeem. Van een predikant mag je dan verwachten dat hij zijn eigen positie kan bepalen temidden van die verschuiving. Ook als je het er niet mee eens bent, kun je pas daarwat tegen doen door je erbij aan te sluiten. Ze voelen in hun relaas een spanning methet werken aan het beroepsprofiel in Kampen, dat maar zeer zijdelings op deze din-gen ingaat. Het werk aan het profiel doet denken aan een schilderbeurt, terwijl gron-dige renovatie op zijn plaats is. je kunt dan gaan discussiëren over de vraag of huntekening juist is ( dat doet dr. A.L.Th. de Bruijne in de Reformatie rond de jaarwis-seling). Je kunt je ook afvragen of beide instanties het niet over verschillende zakenhebben. Zie hieronder.

Vragen:Voor mij blijven nog een aantal vragen over:* In het tabelletje dat prof. De Ruijter liet zien, is geen plek ingeruimd voor studie.

Nu ligt het voor de hand om daar ruimte voor te maken, omdat je op het gebiedvan missie, visie en toerusting niets kunt betekenen zonder zelf aan de studie tegaan. Maar los daarvan is het ook belangrijk gewoon op de hoogte te blijven vande moderne cultuur en de gedachten die daar een rol spelen. Als je als kerkenra-den en gemeenten bezig bent het profiel van je predikant en daarmee samenhan-gend zijn takenpakket in te vullen, moet je ook aandacht hebben voor dit aspect.Beroep geen predikant die bezig is met een promotiestudie als je daar niet meewilt rekenen bij de invulling van zijn werk.

* Naar mijn gevoel vragen de deputaten Dienst en Recht terecht feeling met de mo-derne cultuur. Dat blijft gelden ook als je hun tekening van deze cultuur nietdeelt. Maar dan gaat het meer om het persoonlijke profiel van wie dit geweldigeambt binnen de gemeenten wil vervullen. Dat is nog iets anders dan het oplei-dingsprofiel van Kampen. De vraag is dan in hoeverre dat persoonlijke profielvan invloed is op het opleidingsprofiel. Dat beiden elkaar beïnvloeden, spreektvoor zichzelf: stel dat Kampen een profiel samenstelt waaraan niemand als per-soon kan voldoen…

* In de discussie gaat het vooral over de rol die de ambtsdrager, in dit geval eenpredikant, speelt als afgestudeerd in Kampen en als mens. In de kerkelijke dis-cussies komen ook vragen naar de inhoud naar voren: wat betekent feeling metde moderne cultuur in de zich opdringende vragen, bijvoorbeeld rond homosek-sualiteit. Niet dat ik enig wantrouwen koester ten opzichte van de koers vanKampen, of zo. In de inhoud van het onderwijs komen de twee benaderingen m.i.samen.



JAAROVERZICHT 459

5. Opleiding tot de dienst van het woord

Als kerken onderhouden we samen de Opleiding tot de dienst van het woord inKampen. Dat geeft al een band met dit instituut. Bovendien wordt regelmatig ge-collecteerd voor Kampen. Een verzoek tot subsidiering is ingediend, maar in eersteinstantie afgewezen. Het ging daarin ook om een verzoek tot gedeeltelijke subsidie-ring. Toch lijkt de band met de kerken losser te worden:* Wie kent de Kamper docenten nog? De naamsbekendheid is veel minder dan der-

tig jaar geleden.* Wie theologie gaat studeren binnen onze kerken, gaat niet meer vanzelfsprekend

naar Kampen.* Wie in Kampen studeert, wordt niet meer vanzelfsprekend predikant.

Toch is de Universiteit als onderwijs en kenniscentrum onverminderd van belang.Het bestaan van het college van toezicht (voorheen de deputaten curatoren) is daarook een aanduiding van. Speciale plek in het werk van de docenten is de dienstver-lening aan de kerken. Dat speelt voor de een veel sterker dan voor de ander, maarhoort vanuit de kerken bij het takenpakket.

De Theologische Universiteit wil ook naast het werk van het college van toezicht enhet dagelijks bestuur de band met de kerken duidelijk hebben. Dat blijkt wel uit hetUniversiteitsberaad. in juni gehouden. Daarvoor zijn een aantal deputaten uit dekerken uitgenodigd, in de veronderstelling dat zij een warm hart hebben voor deTheologische Universiteit en mee kunnen denken. Daarnaast vielen de regioavon-den op, aan het einde van 2007 gehouden. Op die avonden werd doorgesprokenover het nieuwe beroepsprofiel voor de predikanten. De website van de Theologi-sche Universiteit vermeldt dat veel mensen daarop gereageerd hebben

Dit jaar is dr. P.L.Voorberg gepromoveerd op een proefschrift over Doop en kerk, deerkenning, door kerkelijke gemeenschappen van de elders bediende doop. Met be-hulp van een uitgebreid historisch overzicht over de strijd door de eeuwen heen overde doop wil hij duidelijk maken wat een wettige doop en wat een geldige doop is.Bij het proefschrift hoorden ook een aantal stellingen. Sommige daarvan heeft hijtoegelicht in het weekblad "de Reformatie. Opvallend daarbij was dat hij vindt datmijn geweten, zoals zondag 23 daarover spreekt, ten onrechte tegen mij getuigt. Ditlokte een reactie uit van dr. A.N.Hendriks

SchooldagEind september werd weer de gebruikelijke schooldag gehouden. Een naam die da-teert uit de tijd dat de Theologische Universiteit nog onder de naam TheologischeSchool bekend stond. in sommige kerken is nog steeds de prent te vinden uit het be-gin van de vorige eeuw waarop docenten hun dankbaarheid uiten voor het feit dat zemochten werken tot heil der kerken. |De dag is gegroeid uit een bidstond die massa-ler dan anders bezocht werd toen het voortbestaan van de school op het spel stond.In 2007 is de dag bezocht door zo’n kleine 5000 mensen. Minder dan in de jaren ze-ventig, maar nog steeds massaal. Het programma is wel aangepast. naast de och-tendsamenkomsten was er ’s middags een maxicollege in de Nieuwe Kerk, met ac-tiviteiten voor jongeren tussen de middag. Op de website van de universiteit zijn deop die dag gehouden toespraken na te lezen.

In het licht van de bundel: Vrijgemaakte vreemdelingen, is het vermeldenswaard dat


op de schooldag drs. E.H. Klei een minicollege gegeven heeft over de begintijd vanhet Gereformeerd Politiek Verbond. Hij contrasteerde hier de kerkelijke visie op hetGPV van ds. Joh. Francke met de politieke visie op het GPV van dr. A.J. Verbrugh.Dit college werd goed bezocht. Tijdens het tweede college hield volgens de websitevan de TU ds. C.J.Breen een coreferaat over het nut van alle artikelen van de Ne-derlandse geloofsbelijdenis voor de politiek. Dat was indertijd het grote punt vangesprek tussen het GPV en de Reformatorische Politieke Federatie, die gefuseerdzijn in de Christen-Unie. In de pers viel de opvatting van drs. klei op dat het GPV enin het voetspoor daarvan de Christenunie te weinig duidelijk zijn over hun keuzevoor democratie.

6. De kerk naar zijn functies

Vorig jaar heb ik de opzet gekozen om in het jaaroverzicht de stof zoveel mogelijkte ordenen via de functies die de gemeente van Christus heeft. Ik onderscheid er,ook vanuit mijn werk voor het Steunpunt gemeenteopbouw aan de websitewww.gemeentevandaag.nl vier: de verkondigende, missionaire, pastorale en diako-nale functie. Allemaal vanuit het besef dat je als kerk midden in deze wereld staat.Op de komende synode komt ook een visie op de gemeente aan de orde; in de toe-komst zou dit kunnen leiden tot bijstelling op punten van dit onderscheid.

6.1. de Verkondigende functie

Discussie over de NBVVerkondiging gaat uit van Gods woord. Je hebt wat te vertellen als predikant, en alsgelovige. Er is immers geen reden om het woord verkondigen te beperken tot despeciaal daarvoor geroepene. Van belang is dan de vertaling die je gebruikt. Na hetsucces van de NBV is het Nederlands Bijbelgenootschap begonnen aan een vert-aling die eenvoudiger is. De NBV zelf kwam in discussie op de synode van deChristelijke Gereformeerde Kerken. Deze heeft het gebruik van deze vertaling sterkontraden. en besluit dat ook binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken her ender teleurstelling opriep. De moeite ligt een beetje in het niet gebruiken van de tra-ditionele termen. In de pers is dat een telkens weer terugkerende en vaak leuke discussie. Zal derechtvaardige door zijn trouw leven? Of moet je met de klassieke vertalingen spre-ken van door geloof? Het gaat dan wel om teksten die binnen het protestantisme eenbelangrijke rol hebben. Luther ontdekte daardoor dat goede werken niet bijdragenin de rechtvaardigverklaring van de mens. Het lijkt dan voor de hand te liggen om tevertalen met: door geloof. Je voert dan wel in de tekst van Habakuk een probleem indat er voor de profeet niet lag. Tegenover de opgeblazenheid van de buitenlandsevijanden zet hij de trouw van de gelovige. Dat heeft niets te maken juist met zelf-rechtvaardiging, integendeel. De discussie die zo’n besluit oproept gaat dan vooralover de vraag in hoeverre een synode, zelfs predikanten, de competentie hebben omeen vertaling te beoordelen. Is er voldoende kennis van de brontalen aanwezig?Spelen nog andere factoren een rol? Wie tegen de NBV is in kerkelijk Nederland, grijpt graag terug op de zogenaamdeStatenvertaling. In 2007 was het een opmerkelijk gegeven dat de oorspronkelijkeuitgave van deze vertaling eindelijk op internet beschikbaar komt in een doorzoek-



bare vorm. Hij staat er al langer, in de vorm van foto’s per bladzij. Dat is belangrijk,omdat andere edities meestal in spelling en woordgebruik aangepast zijn aan dezetijd. Vrijwilligers hebben de vertaling overgetypt. Deze actie was zo’n succes datoverwogen wordt hetzelfde te doen voor andere belangrijke bijbelvertalingen vanlang geleden.

Gesprek over de doopDe dissertatie van dr. P.L.Voorberg over de erkenning van de doop riep een heftigediscussie op. Hij heeft het lef om in deze tijd van kerkelijke onverschilligheid devraag naar de wettigheid van de doop te stellen en bewijst alleen al daarmee de ker-ken een belangrijke dienst. Is alles wat zich tooit met de naam kerk ook werkelijkdie naam waardig. of blijft er vanuit de belijdenis toch de vraag te stellen naar dewettigheid. In ons afscheid van al dan niet vermeend kerkisme moet die vraag blij-ven klinken. Ik denk hier aan een opstel van prof.C.Veenhof, begin jaren zeventig inde bundel "Tien keer gereformeerd". Hij hoorde toen al bij de Nederlands-Gerefor-meerde Kerken. Maar hij relativeert de kerkvraag niet, al brengt hij wel duidelijkandere accenten aan dan zijn collega’s ‘binnen verband’. Het opstel maakt duidelijkdat ook als je principieel of praktisch afscheid neemt van de ware kerk-opvattingendie al dan niet terecht aan de vrijgemaakten toegeschreven zijn dan wel door henzelfgekoesterd, er toch ruimte blijft voor een confessioneel belijnd spreken over dekerk. In deze tijd weer hard nodig. Punt in geding is: heeft navolging van Christus,om het maar eens met een term aan te duiden die in deze tijd veel accent krijgt, ookte maken met de kerkkeuze? Of kun je vrij kiezen uit de rij denominaties die zichaandient.Het opvallende is dat Voorberg ondanks het hanteren van het onderscheid tussenwettige en geldige doop de lijnen heel ruim trekt. Hij pleit ervoor bijna elke doop teerkennen. In de kerkelijke afspraken zijn daarover twee dingen gezegd: we erken-nen de doop als die bediend is in de naam van de Drie-enige God door een erkendambtsdrager binnen de gemeenschap in kwestie. De laatste ‘voorwaarde’ vervalt bijVoorberg, maar nog niet uit de kerkelijke praktijk.Terwijl Voorberg een pleidooi voert voor de kinderdoop (zijn boek bevat een schataan historische en schriftuurlijke gegevens voor deze praktijk), komt de doop vankleine kinderen steeds meer in discussie. Het past bij deze tijd, waarin de nadrukkomt te liggen op de ervaring en het gevoel dat mensen hebben. is er ook, zonder af-scheid te nemen van de doop van kleine kinderen, ruimte voor een ritueel met waterdat de geloofsbelijdenis onderstreept? of is de doop niet meer te herhalen? Daaroverworstelde de Protestantse Kerk van Nederland (ze vinden het jammer dat de afkor-ting PKN inmiddels ingeburgerd is). Hier en daar word zo’n ritueel gebruik, om te-gemoet te komen aan het verlangen van mensen hun bewustwording van de keuzevoor God zo te onderstrepen. Anderen maken weer bezwaar, omdat dit toch eenaantasting betekent van het unieke karakter van de doop die inhoud dat God al metje bezig was voor je zelfs maar aan Hem kon denken. Het past wel in de trend om debelijdenisdiensten steeds meer op te tuigen. En terecht. Het is een geweldig belang-rijk moment in het leven van jonge mensen. Het vraagt wel om een vervolg. Het iseen afsluiting van de periode van catechese en groeien in geloof en een begin vaneen nieuwe periode van doorgroeien. Juist daarom is het belangrijk dat in veel ker-ken nagedacht wordt over jeugdbeleid en zorg voor jonge mensen.

JAAROVERZICHT 461


De kerkWe kwamen ons vrijgemaakte verleden ook tegen in een publicatie vanuit Romeover de kerk. Hebben protestanten wel recht op de naam kerk? Dat is voor de kerk-leer niet vanzelfsprekend. De publicatie, geheel in de lijn van de uitspraken van bij-voorbeeld het Vaticaans concilie uit het begin van de jaren zestig, werd door velenervaren als een stap terug: is er ruimte voor oecumenische contacten? Rome is daar-over volstrekt helder. Juist die helderheid is aanknopingspunt voor een gesprek

De beamer op retour?In veel kerken heeft hij zijn intrede gedaan: de beamer. In een vorig jaaroverzicht isdat ook naar voren gekomen in de enquête. Het is een geweldig hulpmiddel om deboodschap te onderstrepen. Bij het plaatselijke nieuws vermeldde een gemeentetrots dat alle liederen, compleet met muziek, ingevoerd zijn in de computer en be-schikbaar. Ook de deputaten Generaal Synodale Publicaties werken aan zo’n uit-gave. We gaan ervan uit dat de betreffende kerk alles goed geregeld heeft met de au-teursrechten. Op de website van de kerken is helder aangegeven hoe kerken hiermeeom moeten gaan. Wie dankbaar is voor de rechtsstaat, houdt zich ook aan de regelsdaarvan.Je kunt bij de preek ook gebruikmaken van de beamer en de eindeloze mogelijkhe-den van powerpoint. het Steunpunt Gemeenteopbouw organiseert daarvoor ook cur-sussen. Opvallend is dat Passie voor preken dit jaar aangaf dat de beamer op zijn re-tour is. Het gegrepen zijn door de boodschap moet de predikant helder laten blijken.Het ingaan op de cultuur van vandaag en het leven van de mensen is daarbij belang-rijk.

StruikeltekstenIn 2007 kwam naar voren dat veel mensen moeite hebben met de teksten in de bij-bel over geweld. Dr. Sam Janse schreef daarover een boek, waarin hij afstand namvan die teksten. Een gesprek kwam op gang, waarbij ds. H. de Jong in Opbouwwees op het historisch bepaalde stadium van de geweldteksten in het oude verbonden veronderstelde dat God misschien zich pedagogisch aanpaste aan het niveau vande mensen van toen. Ook prof.dr. Peels mengde zich in het gesprek. Het blijkt voorveel mensen inderdaad een struikelblok te zijn. Staat de bijbel daarmee op een lijnmet de Koran, die volgens sommigen rechtstreeks tot geweld oproept? Het is een belangrijk item voor de prediking, de verkondigende functie van de kerk.Naast andere dingen heeft het ook te maken met de ergernis over Gods oplossingvoor onze moeite, zoals die in het onderdeel over de missionaire functie van de kerkverder aangeduid wordt. Wat veel mensen vergeten is dat er ook het aspect van degerechtigheid bij zit. Het nieuwe testament is ook het boek van het laatste oordeel,waarin de schurk van vandaag, wellicht ongrijpbaar voor de aardse rechter, zichtoch moet verantwoorden. De Nederlandse geloofsbelijdenis zegt zelfs dat die ge-dachte de gelovigen in hun vaak moeilijke situatie tot troost kan zijn. Wie de strui-kelteksten wegsnijdt uit de bijbel, maakt God ongevaarlijk, ook voor wie onrechtpleegt. Op dit punt is het opletten, omdat in de vaak fraaie bewerkingen van Psal-men in de opwekkingsbundel juist dit element, dat in veel psalmen voorkomt, weg-gelaten wordt.

CatecheseDe woorden traditie en kerk horen bij elkaar. Je kunt dat op verschillende manieren



uitleggen. kerken staan niet bekend om hun koploperspositie in de cultuur van onzetijd. Nooit overigens. We zijn meer volgend. Soms zo sterk dat tradities iets van dekerk zelf lijken te zijn. We doen het zoals we het doen omdat we het zo doen. In eenvan de verhalen van Sherlock Holmes komt een familie voor waar al sinds de ze-ventiende eeuw een raadselachtige reeks woorden ongewijzigd van vader op zoonovergedragen worden, zonder dat ze maar een flauw benul hebben van wat ze zeg-gen. Een leeg geworden ritueel. Dat is uiteraard niet de bedoeling van het kerkzijnen zeker niet van catechese. Ds. B.Luiten schreef over de echte traditie in De Reformatie, niet speciaal gerichtop het punt geloofsonderricht, maar wel van belang daarvoor. De menselijke verha-len kun je achter je laten; het gaat om de traditie van Gods grote daden. Direct overde catechese schreef drs. J.Meerveld, docent catechese te Kampen en verbondenaan de opleiding kerkelijk werk te Zwolle. Het steunpunt Gemeenteopbouw organi-seerde ook dit jaar cursussen voor jeugdleiders en catecheten, waar op indringendewijze met elkaar gewerkt wordt om te leren jongeren te bereiken in hun eigen we-reld met het evangelie.

6.2. De missionaire functie

OecumeneZending en evangelisatie, daar gaat het in dit gedeelte om. Met een uitbreiding naarde contacten met de buitenlandse kerken en gemeenschappen. Voor het eerst is ereen conferentie geweest van gereformeerde kerken in Europa bijvoorbeeld. De de-putaten Betrekkingen Buitenlandse Kerken hebben aan de synode van Zwolle-zuidverslag gedaan van hun uitgebreide werkzaamheden. Het is geweldig om te merkendat je niet geïsoleerd leeft als Nederlandse kerken, maar dat het evangelie wereld-wijd hetzelfde is. verbondenheid was er met de Koreaanse kerken rond de gijzelingvan een aantal mensen, uitgezonden voor evangelisatie, in Afghanistan. Uiteindelijkwerd deze gijzeling, midden in de zomer, beëindigd, maar niet zonder mensenle-vens geëist te hebben. Het leidde tot bezinning over de vraag of het verstandig iszulke evangelisatieacties te ondernemen in dermate gevaarlijke landen.We kunnen rond de missionaire functie slechts enkele dingen aanstippen; in eenvolgend jaaroverzicht wil ik dit onderwerp uitgebreider aan de orde stellen en ookzaken meenemen die dit jaar wellicht overgeslagen zijn.

PapuaEen paar dingen trokken de aandacht: Allereerst de gespannen verhouding met dekerken die op Papua ontstaan zijn door het zendingswerk. Dit speelt al jaren een rol.Begin 2008 werd er een televisie-uitzending aan gewijd, waarin de predikant ds.van de Beek en zijn vrouw terugblikten op hun tijd daar. Als probleem werd aange-voerd de drastische manier waarop, weliswaar op aanwijzen van de regering in Ja-karta, de steun aan de kerken op Papua werd afgebouwd. Op de achtergrond speeltde vraag mee tussen de verhouding van het evangelie en de plaatselijke cultuur. Inwezen dezelfde vragen als in Nederland. Op Papua leidde het er tot diep verdrietvan wie erbij betrokken is dat de vertrouwensrelatie met de kerken in Nederlanddiep beschadigd is.

DialoogLaat de toestand van vandaag een reden zijn om over het verleden na te denken, dr.

JAAROVERZICHT 463


D.Griffioen ging nog even verder. In zijn proefschrift zet hij vraagtekens mbij hetgemak waarmee in het verleden afgerekend werd met de dialoog, vanuit de overtui-ging weliswaar dat de bijbel die niet toestaan. Dat was kenmerkend voor de gere-formeerde zendingsopvatting. Hij relativeert dat spreken en voert het pleidooi omzonder de overtuiging prijs te geven dat Christus de weg, de waarheid en het levenis, het gesprek met andere godsdiensten aan te gaan. Hij komt in het proefschrift toteen opvallend positieve waardering voor het werk van het Hendrik Kramer instituutin Oegstgeest, waar ook onze zendelingen vaak hun aanvullende studie gevolgdhebben. Daarvoor hoef je niet ver meer te reizen; in Nederland kan dat gesprek volop ge-voerd worden. Is het daarbij handig om Gods naam te vervangen door Allah? Omdaarmee aan te geven dat Christendom en islam dezelfde wortels hebben? Of kun jedat maar beter nalaten. En hoe gaat het met de diep-religieuze hindoe na dit leven?We voelen allemaal de aarzeling om niet-gelovigen een plek te wijzen in de hel. nietalleen omdat dit oordeel ons niet toekomt, maar juist omdat we vanuit de bijbeldoordrongen zijn van het vreselijke karakter van de totale eenzaamheid die de eeu-wige dood kenmerkt. Zoals geschreven is in een voorwoord op een publicatie vande puritein Richard Baxter: als hij er onderuit kon, had hij vast niet in het eeuwigeoordeel geloofd. Haal je dan echter niet de prikkel uit het zendingswerk weg? Alshet toch goed afloopt met de meeste mensen, waarom dan zo’n inzet voor het evan-gelie? Er blijft volgens de Kamper docent C.J.Haak ruimte en noodzaak voor hetontmaskeren en aanklagen van andere religies in het theologische onderwijs.

In wezen gaat het om de naam van Christus. De enige naam waarin behoud te vin-den is. Dat is het struikelblok voor mensen, of ze nu in Nederland wonen of mis-schien verder weg. De wrede dood van Christus aan het kruis maakt mensen kop-schuw: moet ik door hem gered worden? Op allerlei manieren kwam die vraag naarvoren. Ook in de constatering bijvoorbeeld dat er voor de islam veel ergernis vervaltals de kerken daar niet meer over praten. Dat is echter, volgens Paulus, nu net dekern van het evangelie: vrede door het bloed van zijn kruis.

Mien van EgmondIn november overleed Jacomina van Egmond, beter bekend als Mien. Jarenlangheeft zij op het zendingsveld dienst gedaan als verpleegkundige, op een leeftijdwaarop veel anderen allang gerepatrieerd waren, ging zij door met haar liefdewerk,waarin ze ook heel duidelijk het verband zag tussen het evangelie en de medischevooruitgang. We gedenken met dankbaarheid haar inzet en haar dienst op het zen-dingsveld, op Java, Sumba en Papua

KerkplantingAmsterdam kwam in het nieuws, omdat in de hoofdstad van ons land veel activitei-ten voor kerkplanting zijn. Hoe ga je dan om met de tradities en regels uit de kerkendie al een veel langere geschiedenis kennen. Daarover is een regeling ontworpen,die de kerken in zo’n situatie van kerkplanting ruimte geeft voor afwijkingen van deKerkorde. In het project de Aker hebben de deputaten voor hulp bij evangelisatie-projecten gewezen op het belang van gereformeerde opvattingen over de doop. Laathelder zijn, waar je als gereformeerde voor staat, zonder gelijk de belijdenis op teleggen aan de bezoekers.

Veel kerken berichten over evangelisatie-activiteiten in hun omgeving; bij het plaat-



selijke nieuws is daar een en ander van weergegeven, en het is slechts een tipje vande sluier. Op veel plaatsen wordt de alfa-cursus gegeven; de in onze kring bekendeBijbelcursus ondervindt daarvan duidelijk concurrentie: gaat die in de huidige vormdoor? Overigens is ook de alfa-cursus vorig jaar minder gegeven.Uit de cijfers wordt duidelijk dat er zich metterdaad mensen bij de kerk voegen.Gods woord spreekt dan van zaaien als het gaat om het brengen van de boodschap.Dat betekent voor de zaaier geduld. Soms komt het snel op, soms kan het tijden du-ren. Dat al die activiteiten zich lang niet altijd vertalen in groei in ledental, hoeft enmag er niet van weerhouden gewoon door te gaan met het aanbieden van Gods heilaan de mensen om ons heen. We kijken daarbij graag over de grenzen van ons eigen verband heen. Veel aandachtis er voor de kerk in Willow-Creek die een geweldig succes boekt in het bereikenvan buitenstaanders. Opvallend in 2007 was dat juist Willow Creek fouten erkende.De afstemming op de doelgroep maakte leden passief. Een flitsend programmawerd aangeboden dat tot consumptiehouding leidde. In de toekomst gaat het weerom het stimuleren van gemeenteleden

6.3. de pastorale functie

De antwoorden uit de enquête.Bij de inmiddels jaarlijks gehouden enquête heb ik dit jaar naast de algemene vra-gen vooral vragen gesteld over de ontwikkeling van het pastoraat. De laatste jarenvalt er een verschuiving te constateren van een klassieke invulling waarbij de ou-derling de aangewezen persoon is voor het pastoraat naar andere vormen van pasto-raat, waarbij de ouderling wel zijn speciale taak heeft, maar vooral het pastoraat vananderen coördineert. Onderstaande vragen bedoelen niet een voorkeur voor de eneof de andere vorm aan te geven, maar willen in kaart brengen hoever deze verschui-ving is doorgedrongen.

Hierbij kwamen globaal de volgende antwoorden:

Vraag 7: Het in de kerkorde voorgeschreven jaarlijkse huisbezoek wordt bij alleadressen gebracht

Ja 192 kerkenNee 31 kerken

Vraag 8: De ouderlingen brengen dit huisbezoek met zijn tweeën.


Soms worden de huisbezoeken ook gebracht door een ouderling en een diaken tege-lijk. Soms wordt geëxperimenteerd met groepshuisbezoek. De omvang van de ge-meente speelt een rol bij de vorm van huisbezoek en pastoraat.

Vraag 9: Naast de ouderling functioneren andere pastorale werkers als beroeps-kracht.


JAAROVERZICHT 465


Vraag 10: Naast de ouderling functioneren andere gemeenteleden in het pastoraatals vrijwilliger.


"Onderling pastoraat gaat steeds meer op kringen gebeuren. Dat is een lange-ter-mijn ontwikkeling. Daardoor zijn de gestelde vragen niet echt relevant voor onzegemeente. Zijn gemeenteleden "vrijwilliger" in het pastoraat? Die vraagstellinglijkt me volstrekt verkeerd. Ik snap natuurlijk wel wat wordt bedoeld (gemeentele-den die een aantal adressen toegewezen krijgen waar ze pastorale zorg verlenen alsrechterhand van de ouderling), maar elk gemeentelid is natuurlijk verantwoordelijkvoor pastoraat richting anderen. Wij geven dat in in onze gemeente steeds meervorm via kringen.”

Vraag 11: Het onderlinge pastoraat van gemeenteleden wordt gestimuleerd door dekerkenraad


Een aantal kerken geeft hierbij aan dat het onderling pastoraal in kringen of mini-wijken gebeurt.

Vraag 12. De meeste ouderlingen volgen tijdens hun ambtsperiode een cursus pas-toraat


Vraag 13: De kerkenraad benoemt bij voorkeur mensen die een cursus pastoraat ge-volgd hebben voor een pastorale taak


Vraag 14: De kerkenraad klopt voor cursussen op het gebied van pastoraat aan bij

a. Steunpunt Gemeenteopbouw 109 keerb. Psychisch Pastorale Hulpverlening 10 keerc. Wittenberg 0 keerd. Anders, nl… 110 keer

"Verder zijn de vragen over toerusting tot pastoraat enigszins suggestief. De vra-genlijst lijkt te doen voorkomen alsof het volgen van een cursus pastoraat als eenverplichting zou moeten gelden. De vraag is niet aan de orde of er voor toerustingactiviteiten worden ontwikkeld binnen classisverband, of dat misschien wel binnende gemeente zelf hier activiteiten voor worden ontwikkeld. Door de gehanteerdevraagstelling zou het wel eens kunnen dat incomplete informatie ontstaat op basiswaarvan niet valide conclusies getrokken worden"

Een gemeente klaagt over de prijs van de cursussen van het Steunpunt gemeenteop-bouw. Die vloeien voort uit de door de kerken zelf op de synode gemaakte keuze.

"Onze gemeente kent een bijzondere samenstelling met hoofdzakelijk gemeentele-



den in de leeftijdscategorie 20 tot 35 jaar. Speciaal om deze reden hebben we eenkweekvijversysteem gestart, waarbij broeders die mogelijk geschikt zijn voor hetambt van ouderling hierop in een aantal avonden worden voorbereid. Ook gevendeze avonden zicht op wat het ambtswerk inhoudelijk inhoud. Bij een eerste benoe-ming ontvangt de ouderling of diaken zelf ontwikkeld actief mentoraat gedurendeeen half jaar. Indien nodig of gewenst kan dit worden uitgebreid met nog een halfjaar"

Vraag 15: In uw gemeente is er een jeugdouderling

Ja 54 keerNee 169 keer

"En een speciale ouderling voor de ouderen"

Vraag 16: In uw gemeente is er speciaal jongerenpastoraat

Ja 49 keerNee 174 keer

Opmerkingen bij deze vragen wijzen erop dat in veel kerken nagedacht wordt overjongerenpastoraat. De pastorale gemeente staat op de agenda. Als er nee geant-woord is, wil dat niet zeggen dat er geen aandacht is voor jongeren. Soms zijn erspeciale buddy’s voor de jongeren.

Ruimte voor opmerkingen

Algemeen: Deze antwoorden worden denk ik vaak ingevuld door één persoon zon-der overleg met heel de kerkenraad. Als er over de vragen al één kerkenraadsstand-punt zich gevormd heeft. Bij een gesprek tijdens de bijbelstudievereniging in onzegemeente over de nieuwere pastoraatsvormen werd vorige week gezegd: een ambts-drager kan niet goed werken als hij ook niet regelmatig persoonlijke kontakten heeftmet zijn gemeenteleden. Puur managementfuncties zijn niet gezond (ik was hoofdvoor hoofd aan het vermanen, zegt Paulus in 1 Tes. 2)"

" Helaas zijn de vragen niet geheel adequaat te beantwoorden. Het betreft hier devragen over het pastoraat.In onze gemeente wordt voor een groot aantal adressengewerkt met pastoraat via de miniwijken. Dat wil zeggen dat onder leiding van ou-derlingen en diakenen 4 avonden per jaar belegd worden waarin in een relatiefkleine groep wordt doorgesproken aan de hand van een thema over onderwerpendie voorheen in het jaarlijks huisbezoek aan de orde waren. Op deze wijze wordende gemeenteleden gestimuleerd hun rol te nemen in het pastoraat en het diaconaat.Die adressen die hier niet aan willen deelnemen worden via huisbezoeken bezocht."

Stellingen

17. Een predikant hoort een keer per jaar alle gemeenteleden te bezoeken

Mee eens 32Geen mening 22Niet mee eens 169

18. Het heeft meerwaarde als een ambtsdrager een bijbelgedeelte leest in vergelij-king met een gewoon gemeentelid

JAAROVERZICHT 467


Mee eens 34Geen mening 30 Niet mee eens 159

"Het heeft formeel geen meerwaarde als een ambtsdrager in plaats van een ge-meentelid een gedeelte leest. Ambtsdragers horen verkozen te worden op grond vanbewezen gaven voor pastoraat, diaconaat. leiding geven etc. Veralgemeniserendzou een ambtsdrager die dingen beter moeten kunnen dan het doorsnee gemeente-lid, omdat hij daarvoor van God speciaal gaven gekregen heeft (fijngevoeligheid,inlevingsvermogen, inzicht, kunnen uitleggen, troosten, bemoedigen etc.)

19. Ziekenbezoek is typisch ouderlingenwerk

Mee eens 8Geen mening 11Niet mee eens 204

20. De meerwaarde van het ambt zit in………

- Toerusting, ook voor het onderlinge pastoraat- Leiding en toezicht- Gestructureerde aandacht, herderlijke zorg, waken over de zielen van allemaal- Bijzonder gezag dat een ‘gewoon’ gemeentelid niet heeft’- Roeping, geen vrijblijvendheid. (heel vaak genoemd).- Ambtsgeheim- De gaven voor het ambt.- De gemeente benadert je anders, gevoelskwestie of in kader van erkenning van

Gods roeping- Het ambt zelf is een gave.- Geen meerwaarde.- Opzicht en tucht.

Een paar overwegingen:Opvallend is bij de antwoorden op vraag 20 (de meerwaarde van het ambt) dat ve-len het element van de roeping aanwijzen. Ook in de ideaal-pastorale gemeenteblijft er een pastorale taak voor de ouderling. Nu gaat het bij de antwoorden op destellingen om de reacties van een individu, al is die dan misschien scriba van de ker-kenraad. Enerzijds mag je verwachten dat wie zo dicht op het vuur zit, ook weet vande roeping en het speciale van het ambt; anderzijds is het een opvallende uitkomst,omdat vaak de klacht is dat we ‘het ambt niet meer zien’. Ook als we erkennen dater een verschuiving plaats vindt van status naar inhoud, blijken we dus aanspreek-baar te zijn op onze roeping. Overigens is die verschuiving van status naar inhoudook aanwijsbaar in de antwoorden bij vraag 20: vaak wordt als meerwaarde van hetambt de gaven genoemd die iemand ontwikkeld heeft.

Bij de eerste serie vragen komt goed naar voren dat er inderdaad een verschuivingin het pastoraat plaats vindt. Steeds meer komt het bij de gemeente zelf te liggen.Relatief weinig professionele pastorale werkers zijn aangesteld. Is dat noodge-dwongen of resultaat van bijbelse bezinning? Allerlei vragen komen naar vorennaar aanleiding van de antwoorden.De vorm die het pastoraat dan krijgt binnen die pastorale gemeente kan behoorlijk



JAAROVERZICHT 469

uiteenlopen. Dat is onder andere afhankelijk van de grootte van de gemeente, de sa-menstelling van de leden.

In het onderdeel over de statistische gegevens heb ik opnieuw aandacht gevraagdvoor het grote aantal jongeren dat zich onttrekt aan de gemeenschap van de kerk; al-leen het aantal doopleden is daarbij meegerekend; de statistiek van het ledentalmaakt niet duidelijk hoe de leeftijdsopbouw van de zich onttrekkende belijdende le-den is. We lopen in de cijfers tegen het probleem van de kerkverlating aan, omwelke reden ook.Het probleem is aanwijsbaar gevoeld in de kerken; dat komt niet zozeer uit in hetaantal jeugdouderlingen dan wel afspraken over jeugdpastoraat. Het is wel helder inde bij de antwoorden geplaatste opmerkingen dat er in heel veel gemeenten sprakeis van jeugdbeleid, commissie die aan het werk gaan ermee, speciale aandacht in hetpastoraat enzovoort. Soms leidt dat tot een andere opzet van jeugdwerk en cate-chese. Een verbinding van beide, naar het ‘model’ van Hardinxveld-Giessendam (het woord model tussen hoge komma’s, omdat het niet de bedoeling is dat hun op-lossing klakkeloos gekopieerd wordt in andere gemeentes. Maatwerk is nodig. Uiteraard ligt er in de kennelijk algemene signalering van het probleem en de aan-pak die gekozen wordt geen garantie dat het vanaf nu beter gaat. Wel is de aandachtnodig om vanwege de noodzaak.

Uit de gegeven antwoorden blijkt dat de pastorale gemeente in opmars is en dat ei-genlijk niemand aangeeft in de opmerkingen dat dit een probleem is, gezien de ker-kelijke papieren van belijdenis, kerkorde en bevestigingsformulieren. Voor de meer-waarde van het ambt wordt soms zonder gevoel van spanning gewoon naar diepapieren verwezen. In het Nederlands Dagblad verscheen eind 2007 een pagina-groot artikel over de gereformeerde ambtsleer die knelt. Bij het lezen ervan kreeg ikal de indruk dat er wellicht kerken zijn waarin dat knellende meer naar voren komt,maar dat binnen de vrijgemaakte kerken redelijk ontspannen omgaan met de moge-lijkheden van wat wel de derde reformatie genoemd is (doorwerken priesterschapvan alle gelovigen). De artikelen die als reactie daarop verschenen van prof.dr.M. teVelde en P Dijkstra geven dit ook aan.

Pastorale onderwerpenEen aantal pastorale onderwerpen sprong er dit jaar uit. Allereerst de discussie overde gaven van de geest. Speciale aandacht was er voor de gave van genezing. Diewerd door een paar opvallende dingen gestimuleerd. Janny Vlot gaf getuigenis vanhaar genezing op gebed in een advertentie in de krant. Zij wilde in een specialedienst van haar gemeente daarvoor danken. Daar kwam het een en ander over los. In een reactie wezen velen erop, dat niet iedereen beter wordt in zo’n genezings-dienst en dat je voorzichtig moet zijn met de manier waarop je over het lijden van degelovige spreekt. Met alle ruimte die er is voor dergelijke gaven, moet het niet zozijn dat God opeens niets meer met het lijden te maken heeft. Voor wie hierover ver-der wil doordenken: de site van de Theologische Universiteit vermeldt dat , alsprof.dr. G.Kwakkel ergens komt spreken, hij dat graag doet over Job en het lijden.

Een ander pastoraal onderwerp dat naar voren kwam was de vraag of er rond homo-seksualiteit misschien een synodale handreiking gegeven kon worden. Die speeldeniet in onze kerken ( we hadden dit jaar geen synode), maar wel in de Christelijke


Gereformeerde Kerken en de Nederlands-Gereformeerde Kerken. De CGK beslo-ten een studiecommissie in te stellen die voor de volgende synode op bijbels-ver-antwoorde wijze een rapport moet samenstellen dat de synode de gelegenheid geeftom hierover een kerkelijke uitspraak te doen. Op basis van dat rapport moet er eenpastorale handreiking komen, Intussen worden de bijbelse uitgangspunten van devorige handreiking uit 1986 voor waar gehouden worden. Voornaam punt bij deoverweging was dat de pastorale handreiking in de praktijk meer status heeft gekre-gen dan de bedoeling was. Parallel hieraan besloot de landelijke vergadering van de NGK tot het bouwen vaneen website waarop materiaal over dit onderwerp te vinden is en waarbij kerken ge-holpen worden hun eigen standpunt in de plaatselijke gemeente te ontwikkelen. Hetis hun bedoeling dat van CGK-en GKv-zijde hierin geparticipeerd wordt. De sy-node van Amersfoort-Centrum wees een verzoek om een pastorale handleiding ech-ter af. Wie weet, wordt een verzoek van NGK-zijde anders bekeken. Het geeft heel duidelijk het verlangen aan naar helderheid op dit punt, wat enigszinseufemistisch aangeduid wordt als de plaats van homoseksuele gemeenteleden bin-nen het lichaam van Christus. Een verlangen dat hieruit voortkomt dat de helderheiddie er vroeger was (je mag het wel zijn, maar niet doen) niet meer aanwezig is. Wie hierover gaat nadenken en uitspraken doen, mag op veel belangstelling vanuitde media rekenen, die allemaal wel hun eigen duidelijkheid hebben. Ik ben heel be-nieuwd naar de uitkomst van zowel de CGK-studie als de materiaalverzameling vanNGK-zijde.

6.4. De diaconale functie

De Nederlandse regering heeft een voorkeur voor het woord ‘elkaar’. Dat houdtheel concreet in dat een aantal taken die de overheid eerst verzorgde, teruggescho-ven worden naar de burgers zelf. We moeten onze eigen verantwoordelijkheid op-nemen voor de mensen rondom ons en zelf zorgen. Je kunt hele beschouwingenhouden over de vraag of dit een gewenste ontwikkeling is; je kunt enig wantrouwenkoesteren of niet gewoon landelijk geldgebrek achter de mooie verhalen zit, het iswel de realiteit in het Nederland van vandaag. terwijl aan de ene kant het geld nietop kan, leven er tegelijk veel mensen op straat. Er hoeft maar weinig tegen te zittenof je bent alles kwijt. Daarnaast is er de nieuwe WMO, waarin verschuiving van deuitvoering naar de burgerlijke gemeente gepaard gaat met afslanking van de zorg.van de overheid. Van de verzorgingsstaat naar de participatiestaat. Dingen die eerstvanzelfsprekend waren, kunnen niet meer.Je kon er daarom op wachten dat er aandacht is gevraagd voor de moeizame positievan de mantelzorger in Nederland. Het is geweldig als je voor je ouders, je ziekeman of kind kunt zorgen. Het kan ook heel zwaar worden, zeker als je zelf de nei-ging hebt alles in eigen hand te willen houden en maar moeilijk dingen uit handenkunt geven.

Voor de diakenen liggen er daarom op dit punt duidelijke uitdagingen; niet alleen: iser voldoende zorg ( en kunnen we misschien voor aanvulling zorgen), maar ook:houden al die vrijwilligers het vol. De tijden van Calvijn keren wellicht weer, dienaast de diakenen voor de armenzorg ook speciale diakenen kende voor ziekenzorg( en vond dat dit best vrouwen konden zijn). Op een studiedag van de Nederlandse



Patiënten Vereniging kregen de deelnemers ideeën aangereikt om diaconaat in dezetijd vorm te geven, juist vanwege de nieuwe WMO. Er is zelfs een speciale website:www.kerkenwmo.nl. Op de Centrale Diaconale Conferentie van juni kwamen dit ook naar voren; daarpresenteerden zich vele instellingen die kunnen helpen om te helpen in het kadervan de diakonale gemeente. Natuurlijk weet de doorgewinterde diaken precies wathet verschil is tussen Dit Koningskind en Sprank, maar het is toch wel handig omeven mee te luisteren om te weten hoe het ook al weet zit. Voor een verslag zie hetblad Dienst, uitgegeven als initiatief van de Centrale Diaconale Conferentie, maarevengoed gericht op pastoraat en werk van ouderlingen en kerkenraad.

De scheidslijnen liggen kennelijk niet zo duidelijk als vroeger, nu de diaconaal con-sulent in samenwerking met de Driehoek een serie avonden heeft gegeven over dia-kenen en echtscheiding. Vanuit de bepaling van het werkveld van de diakenen ligtdat voor de hand: hij houdt zich bezig met de relatie van de gemeenteleden met el-kaar, terwijl de ouderling zich richt op de verhouding met God. Een waterdicht ver-schil is dit niet. Niet omdat we God in de medemens zouden ontmoeten, maar welomdat de liefde van God ons aandrijft tot liefde voor elkaar. Naar mijn overtuigingligt hier nog wel een aanleiding om een en ander eens goed door te spreken. Juistook omdat de organisatie van de gemeenten verandert en het accent meer op de mi-niwijk/kleine kring komt te liggen. Wat bedoelen we dan met pastoraat en diaconaaten hoe noem je het werk van het wijkteam. Of is dit niet meer relevant. Ook dat isvan belang om met elkaar goed uit te spreken.

De inzet voor de samenleving gaat heel ver; op 31 oktober werd aan de deur van deJeruzalem kerk te Zwolle een Mica-manifest gespijkerd, waarin de ondertekenaarszich verplichten tot inzet voor een wereld van gerechtigheid. "Tijd voor actie", eeninitiatief van jongeren, kreeg hierbij veel aandacht.

Diaconaat en huwelijksmoetenDe diaconaal consulent, D.A.Prins, ondernam in samenwerking met de Driehoekeen toernee binnen de kerken over de mogelijkheden van een diaken rond huwe-lijksmoeilijkheden. Opvallend, omdat de zorg voor mensen met huwelijksmoeitenmeestal als een direct-pastorale gezien wordt met diaconale aspecten. |maar ookvoor de diaken ligt hier een helaas ruim arbeidsveld. Overigens maakt het wel dui-delijk dat het belangrijk is om goed met elkaar door te spreken over de werkverde-ling, uiteraard zonder in een competitiesfeer te belanden.

7. Betrokkenheid bij de wereld

Een christen heeft een dubbel paspoort. We werden ons daarvan extra bewust bij dediscussie over de twee nationaliteiten van leden van de regering. Leidt dat niet totongewenste dubbele loyaliteit? De poging van de Partij voor de Vrijheid om hierpolitieke winst uit te slaan, liep met een sisser af. Toch zijn wij in onze situatie Ne-derlands burger en burger van een rijk in de hemelen. Het vroegere GPV wees daarmet nadruk op, alleen al in de titel van zijn partij-orgaan. Het maakt dat we een he-leboel dingen kunnen waarderen in deze wereld, maar dat het je vreemdeling voelensoms dichtbij is. iets daarvan kwam naar voren toen de ChristenUnie aandachtvroeg voor de weigerambtenaar: de ambtenaar van de burgerlijke stand die geen ho-

JAAROVERZICHT 471


mohuwelijken wil sluiten. Moet je daarvoor ruimte laten als staat, of is wie voorzo’n beroep kiest ook geroepen om alles te doen wat daarbij hoort, inclusief hetsluiten van huwelijken van leden van hetzelfde geslacht. De aandacht die de Chris-tenUnie voor de gewetensnood van deze ambtenaren vroeg, bleek in de praktijk eentegengesteld effect te hebben. Ook vanuit eigen kring kwamen kritische geluiden.Als zo’n ambtenaar kan weigeren, hoe zit het dan met de notaris? En is het nodigom te weigeren. Stem je door de wet uit te voeren ook met die wet in? waar ligt dande grens? Het geweldige van je christen weten is dat je je van die kritische distantie bewustbent. Dat ambtenaren tegenwoordig een eed moeten afleggen, onderstreept dat al-leen maar: je kunt God niet als getuige roepen bij zaken die niet deugen. In die eedgaat het vooral om de integriteit van het handelen van de betrokken ambtenaar. Eentotalitaire staat ligt nog lang niet in het verlengde van de plicht om een eed af te leg-gen. Overigens maakt die kritische distantie de ambtenaar niet minder loyaal.

Het wordt niet vaak genoemd, maar het kabinet zet sterk in op een duurzame wijzevan omspringen met de energiebronnen. Het heeft daarvoor doelstellingen geformu-leerd die ook door andere overheden overgenomen worden. Als je dan de verkie-zingsprogramma’s van de ChristenUnie daar naast legt, blijkt het vrijwel een op eente kloppen. Wie klaagt over te weinig weerklank van het christelijke geluid in hetregeerakkoord, kan terecht in de nota Schoon en Zuinig van de minister voor mi-lieuzaken. Die verwijst niet naar de bijbel, maar noemt wel de punten die in de pro-gramma’s van de CU zijn aangedragen. Ook geen wonder: het milieu en de energie-vraagstukken stonden al heel vroeg op de agenda van het GPV. Het is opvallend dat dit nu net weer vragen oproept: leveren we ons daarmee uit aanhet doemdenken van Al Gore? Werken we niet onbedoeld de mens der wetteloos-heid in de hand, de Antichrist die in de eindtijd alle volken achter zich aan zal krij-gen? (Feike ter Velde) Als deze wereld toch vergaat, heeft het dan veel zin er zo zui-nig op te zijn? Toch is het belangrijk om dit thema ook op christelijke wijze te benaderen. De bijnavergeten notie van het rentmeesterschap duikt weer op: het besef dat de aarde nietvan ons is en dat we verantwoording moeten afleggen.Als bij de wereld betrokken christen die gevoed wordt vanuit de bijbel heb je weleen voorsprong. Allereerst al door je zicht op de wereld als schepping van God. Ookomdat er vanuit de bijbel geen reden is om bang te zijn voor een tweede zondvloed.Niet dat dit nu de boodschap van Al Gore was. En vooral omdat de nadelige invloedvan de moderne manier van leven met al zijn verspilling van energie en materiaalom een gedragsverandering vraagt. Daarover gaat het regelmatig in de bijbel….

Ook als je ervan overtuigd bent dat de taak van de overheid anders is dan die van hetindividu en dat er een groot verschil is tussen kerk en staat, zijn er een aantal opval-lend parallel lopende zaken. Hierboven is al de christelijke opstelling in het kli-maatdebat vermeld; je kunt ook kijken naar wat weinig subtiel aangeduid is als dehomodiscussie binnen de Christen-unie. Een raadslid dat als vrouw samen ging wo-nen met een vrouw, bedankt voor haar functie, vanwege de druk van buiten af.Hierop ontspon zich een discussie of dit gevraagd kan worden van iemand die eenpolitieke partij vertegenwoordigt6 en hoe je in zulke dingen met de bijbel omgaat.Als regeringspartij kun je dan wel vergeten dat je daarover in alle rust een gesprekbinnenskamers kunt voeren. Duidelijk werd dat binnen de ChristenUnie alle varië-



teiten voorkomen die ook binnen de kerken voorkomen: van voorzichtige accepta-tie, of gedogen, naar een geharnaste afwijzing. Op dit punt is de evangelische rich-ting beslist niet losser dan de gereformeerde. Het hangt ook samen met de maniervan bijbelgebruik: welke plaats geef je in je weging van homoseksualiteit aan tek-sten als Leviticus 18 en Romeinen 1. Gaan die teksten alleen over de afgrond die jeaanstaart als je kennisneemt van de homo’s die anderen bewust met HIV besmethebben op feesten in Groningen of ook over wie trouw is aan zijn of haar partner, alis die van hetzelfde geslacht. Wat is precies de reikwijdte van genesis 1 en 2 hierin?De partij is er nog niet uit. Het gaat niet eens om de vraag wat in de Nederlandse sa-menleving goed zou zijn, maar om de vraag wat je van je eigen leden, zeker ledendie de partij vertegenwoordigen, kan en mag verwachten.

Gereformeerd OnderwijsHet is de bedoeling van gereformeerd onderwijs om kinderen vanuit de bijbel voorte breiden op hun plek in de maatschappij. Daar moet gesproken worden over deverbondenheid met de wereld die je als gelovige hebt. Het is sterk in opkomst geko-men vanuit de triangelgedachte die na de vrijmaking uitgewerkt is: een nauwe bandtussen gezin, kerk en school. In 2007 werd deze gedachte bekritiseerd door dr.P.Vos, die bang was dat op die manier er toch een verenging van het blikveld zoukomen. Opvallend is dat in het evangelische onderwijs er juist aandacht is voor dezegedacht. Kun je in de triangel kerk vervangen door Christus? Dat was de insteek van de groteschoolvereniging uit het westen van ons land. Of construeer je daarmee een tegen-stelling tussen Christus en zijn kerk. In landelijk verband ging men op die vragen in door middel van een nieuw docu-ment over gereformeerd onderwijs in deze tijd. het moet helpen om mensen te over-tuigen het offer van henzelf en hun kinderen te vragen om te kiezen voor deze vormvan onderwijs.

8. Kerk naast andere kerken

De vrijgemaakte kerken veranderen. De deputaten Dienst en Recht maken dat welduidelijk in hun rapport. Je kunt daarbij een hele tijd praten over waar die verande-ring nu precies in zit, maar dat het zo is, kan niet meer ontkend worden. Opvallendis in hun weergave dat de kern van de kerk, schrift en belijdenis, daarbij niet in dis-cussie komt. Uiteraard gaat het wel over de manier waarop je met die gegevens om-gaat. Dit raakt ook de verhouding met andere kerken. Plaatselijk zijn er soms grote spron-gen voorwaarts te ontdekken in de gesprekken met Christelijke Gereformeerde Ker-ken en Nederlands Gereformeerde Kerken. Landelijk ligt het duidelijk moeilijker.Dat kwam bijvoorbeeld naar voren op de synode van de Christelijke GereformeerdeKerken. Weer kon deze synode niet besluiten het federatief groeimodel in te voeren.Dit model dat geen eenheid wil opleggen, maar voorzag in een steeds meer naar el-kaar toegroeien, kon het commitment van de synode niet krijgen. Dat leverde eendiscussie op, omdat het niet ging om principiële punten van verschil, maar om despanning die nadere samenwerking met de vrijgemaakten binnen de eigen kerkenzou brengen. Voor de deputaat prof.dr. J.W.Maris, die dit jaar afscheid nam alshoogleraar , was dit teleurstellend. Ook anderen spraken dat uit in de pers. In het ge-

JAAROVERZICHT 473


sprek blijft de twijfel rondzingen of de prediking binnen de vrijgemaakte kerkenniet te oppervlakkig is en te weinig oproept tot bekering. Ondanks de officiële over-eenstemming over de toe-eigening van het heil, die al jaren geleden bereikt is, blijftdit dus van Christelijk gereformeerde kant een punt van zorg, in ieder geval voorgrote delen van deze kerk. Een diepgaand gesprek over de verschillend gelegde ac-centen blijft dus nodig. Plaatselijk kan dit betekenen dat in de ene plaats er eengroeiende eenheid ontstaat, tot een samenwerkingsgemeente toe en dat op andereplaatsen de contacten zeer beperkt blijven. De christelijke gereformeerde kerkenverloren een markant man: ds. J.H.Velema overleed, in Nederland ook bekend doorzijn vragenrubriek voor de Evangelische Omroep. Tot op hoge leeftijd mocht hijeen actieve rol spelen binnen de kerken.

Hetzelfde plaatselijke verschil is aanwijsbaar in de contacten met de NederlandsGereformeerde kerken. Sommige kerken konden blij berichten dat er goede contac-ten zijn. Dat het blad Opbouw vijftig jaar bestaat, is ook een aanleiding om over hetverleden na te denken. Zodra het verleden aan de orde komt, de breuk in de jaren ze-stig, wordt van beide zijden duidelijk hoe gevoelig het allemaal ligt. Wat is preciesbedoeld in de Open Brief? Ds. B.F.J.Schoep, die in dit proces een grote rol speelde,al werd hij niet Nederlands Gereformeerd, maar ging hij over naar de Gerefor-meerde Kerken (synodaal), is in 2007 overleden. Het blad werd voor het eerst uitgegeven in de jaren vijftig van de twintigste eeuw,uit onvrede met de koers die de Reformatie inmiddels was gaan varen; het werd despreekbuis van de latere Nederlands-Gereformeerden. Struikelblok is het besluitvan de Nederlands gereformeerde Kerken om vrouwen toe te laten tot de bedieningvan het ambt; de eerste vrouwelijke predikant werd bevestigd, in een speciale func-tie als justitiepredikant. Anderzijds was het ook mogelijk dat de vrijgemaakte predi-kant J.Bos, als voorganger van een samenwerkingsgemeente, afgevaardigd werdnaar de landelijke vergadering.

Er zijn ook kerken binnen de gereformeerde gezindte met wie geen officiële ge-sprekken zijn. De gereformeerde Gemeenten kwamen dit jaar in het nieuws, omdathet kerkverband honderd jaar bestaat bijvoorbeeld. In 1907 vonden een aantal plaat-selijke kerken en kerkverbanden uit de afscheiding elkaar in de Gereformeerde Ge-meenten. Opvallend is de nadruk op de weg waarlangs iemand tot bekering komt.en de onzekerheid die het geloof kenmerkt. Dat is bevestigd in een leeruitspraak uit1932, die een spiegelbeeld vormt van de leeruitspraak binnen de gereformeerde ker-ken van tien jaar later. Houdt kinderen voor niet-wedergeboren totdat het tegendeelblijkt. Dat heeft grote gevolgen voor de prediking. Voorzichtige stemmen om dezeopvattingen ter discussie te stellen vanuit de bijbel, komen niet goed tot hun recht.

Het is niet gemakkelijk om nieuws te vinden uit de gereformeerde kerken (her-steld); de broeders en zusters die enkele jaren geleden eigen kerkelijke wegen ge-gaan zijn. Het is een kleine groep en slechts enkele dingen trekken de aandacht. In ieder geval kan hier vermeld worden dat het weekblad Reformanda is overgegaanin een door die kerken zelf uitgegeven blad De Bazuin (www.kerkbladdebazuin.nl).De eerste synode is geweest; een volgende komt eraan. teleurstelling is in het bladte lezen omdat de Canadese zusterkerken wel de nodige vragen hebben bij ontwik-kelingen binnen de vrijgemaakte kerken, maar daarin geen reden zien om de band teverbreken. De beide predikanten S.de Marie en P van Gurp vullen de rubriek ‘ Uit



de Schriften’ Dr. van Gurp kwam in verband met zijn zestig jarig jubileum als pre-dikant uitvoerig aan het woord in het Nederlands Dagblad en zette uiteen waaromhet afscheid onvermijdelijk was.

Als je verder om je heen kijkt binnen de kaart van kerkelijk Nederland valt op, hoede Protestantse kerk van Nederland worstelt met haar identiteit. Aan de ene kant iser bezorgdheid over de toenemende invloed van de evangelische richting. Die tastvolgens sommigen de grondslag aan van de fusie. Aan de andere kant is er verle-genheid met de wel zeer vrijzinnige uitspraken van ds. Hendrikse die gelooft in eengod die niet bestaat. De kleine letter is geen typefout. Hoe ga je met deze wel zeeruitdagende ideeën om. Is de kerk in staat nog ergens een grens te trekken? Opval-lend is dat wel de noodzaak van een kerkelijk gesprek gevoeld wordt. Dat moet op-gepakt worden door het lokale kerkverband van Zeeland, Maar van een publiek de-bat is geen sprake. Tegen onze achtergrond van polemiek in de bladen is dat eenopvallende opstelling. In 2008 moet meer duidelijkheid komen over de kerkelijkepositie van deze predikant.

De Rooms-Katholieke kerk in Nederland kende persoonswisselingen. In de kerkin-richting van die gemeenschap is dat erg belangrijk. De aartsbisschop van Neder-land, kardinaal Simonis, nam afscheid. Bij zijn benoeming tot bisschop, in de jarenzeventig van de vorige eeuw, klaagde de progressieve richting moord en brand om-dat hij duidelijk voor de klassieke kerkleer stond. Allerlei verworvenheden werdenin die tijd teruggedraaid onder leiding van zijn voorganger, kardinaal Willebrants.Ik herinner mij een spreekbeurt van toen nog bisschop Simonis in Kampen, waarinhij ook uitlegde waarom gezamenlijke communie met protestanten echt niet kon.Hij bleek goed op de hoogte te zijn van de reformatorische opvattingen en gaf toenaan dat je meer eenheid voelt als er helderheid is ook over de geschilpunten danwanneer je die verdoezelt. Op die avond voelden we ook ondanks het duidelijkeverschil die verbondenheid in Christus. In zijn episcopaat kwam dat ook naar voren.Bij zijn afscheid kreeg hij een heel wat betere pers dan bij zijn aantreden.

Ook zijn leider, die in de hiërarchie boven hem staat, de bisschop van Rome, deedvan zich spreken. Hij gaf een boek uit over Jezus van Nazareth, waarin hij het beginen eerste optreden van onze heiland behandelt. Hij wil het versnipperde beeld vande historische Jezus weer in overeenstemming brengen met de geloofsovertuigingdat Hij het vleesgeworden woord is.In dit boek toont hij de tekortkomingen van de historisch-kritische methode van bij-bellezen aan zonder deze methode geheel bij het grof vuil te zetten. Het is een boei-end boek geworden dat laat uitkijken naar deel 2. Later in het jaar kwam de encycliek over de hoop. Een prachtig stuk onderwijzingover de christelijke verwachting. Zijn pontificaat begon met een encycliek over deliefde. Het doet verwachten dat er nog minstens een pauselijk rondschrijven komt,over het geloof.

9. Afsluiting

Dit handboekje – en daarmee het jaaroverzicht, verschijnt enkele weken voor de ge-nerale synode van Zwolle- Zuid begint. Dat wordt voor de kerken een belangrijkesynode. Dat blijkt wel uit de deputatenrapporten, waarvan de eerste serie eind vorig

JAAROVERZICHT 475


jaar beschikbaar was.

Als je kennis neemt van die rapporten en alleen al even vluchtig erdoorheen bladert,valt op hoe de veranderende cultuur een grote plaats gaat innemen op de agenda vande generale synode. Heel sterk kwam dat naar voren, toen in het Nederlands Dag-blad op de voorpagina en op een groot deel van de tweede pagina het rapport van dedeputaten Dienst en Recht aandacht kreeg. Die helpen de kerken en predikanten on-der andere . als er moeilijkheden tussen beide optreden rond zijn ambtsvervulling.Omdat dit nogal eens voorkomt, had de vorige synode de opdracht meegegeven tekijken naar de kerkelijke cultuur. Zij signaleren dat de kern (de belijdenis) onge-schokt blijft, maar dat verder de kerkelijke cultuur de laatste twintig jaar grondigverandert is – en dat dit ook nog steeds doorgaat. Je kunt het volgens hen samenvat-ten met: van verstand naar gevoel. Wezenlijk daarbij is dat je elkaar aanvaardt en ingesprek blijft. Prompt kam er een reactie van iemand die toch een flink aantal on-derdelen van die cultuur niet wil opgeven. Ik denk dat je, ook al betreur je de rich-ting van de veranderingen, toch moet uitgaan van het gegeven dat de dingen nu een-maal anders gaan dan twintig jaar geleden. Ook om bij kunnen te sturen in degewenste richting, is aansluiting bij de cultuur van het moment een voorwaarde. Hetrapport is kritisch besproken door dr. A.L.Th de Bruijne in De Reformatie. Opval-lend is dat vanuit een heel andere hoek Jeroen Bol van de Whitefieldstichting juistwaarschuwde voor het al te veel uitgaan van gevoel, bijvoorbeeld in de opwek-kingsbundel.

Visie op gemeente zijnOok bij andere rapporten kom je veel dingen tegen die boven het routinematige uit-gaan. Neem de werkgroep afstemming deputaatschappen bijvoorbeeld. In het levengeroepen omdat er een aantal deputaatschappen waren die zich bezig bleken te hou-den met visie op gemeente zijn en vanuit die visie gemeenten ondersteunen. Dat isniet zo handig. Laten ze hun werk onderling afstemmen. Een notitie gemeentezijn isontwikkeld, waarin een aantal wezenlijke kenmerken van Christus’ gemeente be-schreven worden. Dat ligt nu voor. Een belangrijk moment is daarmee gekomen. Vi-sie geeft immers de richting aan waarin je je wilt ontwikkelen, in aansluiting bij desituatie waar je je bevindt. Dat moet vervolgens vertaald worden in beleid en uit-voering.

Een nieuwe kerkorde?Een ander voornaam agendapunt wordt het (nog niet uitgewerkte) voorstel voor eengrondige herziening van de kerkorde. Daarin gaat het ook weer, net als bij de depu-taten Dienst en Recht, enerzijds om onopgeefbare principes (zelfstandigheid van deplaatselijke kerk bijvoorbeeld) en bepalingen die aansluiten bij de cultuur/samenle-ving. In de kerkelijke praktijk wordt juist op dit punt , de met elkaar afgesproken re-gels, die verandering die de deputaten Dienst en Recht omschreven, gevoeld. Daarwringt het verstand met het gevoel. Daar ligt ook een valkuil. Eigenlijk twee: Deeerste is: we zetten alle afspraken overboord. Dan vergeet je de kerkelijke wijsheiddie erin kan zitten. De tweede is: we gaan ze des te strikter handhaven. Dan zie jeover het hoofd dat ook in de kerkgeschiedenis regels bedacht zijn om er soepel meeom te gaan.

EredienstEenmaal op het spoor van de overgang van verstand naar gevoel gezet, ben je be-



nieuwd naar de voorstellen van de deputaten eredienst. Die hebben zich bezig ge-houden met de aanpassing van de formulieren aan de nieuwe situatie dat bijna inalle kerken de Nieuwe Bijbelvertaling gebruikt wordt. Terwijl zij memoreren dateen voorstel over liturgie en cultuur het op de vorige synode niet gehaald heeft,wordt tegelijk duidelijk dat zij er serieus werk van gemaakt hebben om de inhoudvan de formulieren te laten aansluiten bij de manier waarop mensen vandaag den-ken en voelen. Het gaat te ver in het kader van dit artikeltje om aan te geven of zehierin geslaagd zijn. Wel onderstreept het wat hierboven al aangeduid is: de ko-mende synode wordt er een die mag proberen de kerken hun plaats te laten innemenin het midden van de cultuur van vandaag.

Ter afsluiting: er is hoopAls schrijver van het jaaroverzicht probeer ik slechts te signaleren en de lezer nietvoor de voeten te lopen met mijn inschatting van de gebeurtenissen. Ik ben me er-van bewust dat alleen al de keuze van de onderwerpen veel vertelt over wie ik zelfben en wat mijns inziens belangrijk is. Lang niet alles kon behandeld worden. Het gaat wel in de grote lijn: ook in 2007 werkten de kerken eraan om het eeuwigeevangelie van Christus een plaats te geven in het leven van vandaag. In het verrou-wen dat Christus zelf zo aan zijn toekomst werkt. Daarom hoef ik niet alle ontwikkelingen van een plusje of een minnetje te voorzien.In aansluiting bij de bovenvermelde encycliek van de paus, wil ik eindigen met denotie van de hoop. Die is niet gebaseerd op een positieve taxatie van 2007. De hoopvoor de toekomst van de kerk gaat terug op het gebed van de Heiland zelf, in Jo-hannes 17. Hij dankt God dat Hij het plan van de Eeuwige uit mag voeren. En Hijvertrouwt erop dat dit plan ongeschokt blijft. Hij geeft een blik achter de coulissenvan de geschiedenis. Wat voor de mensen de afrekening leek met die lastpak uit Na-zareth was voor God de weg om zijn werk te voltooien. Juist vanwege deze histori-sche ingreep is er hoop. Aan het begin van het jaaroverzicht begon ik te wijzen ophet religieuze klimaat in Nederland. Daarin kon je niet verder dan de positieve uit-werking van positieve gedachten. Als kerken mag je dankbaar zijn voor het evange-lie van de historische Jezus die geschiedenis maakt en ons meeneemt naar zijn toe-komst.

JAAROVERZICHT 477


JAAROVERZICHT ER IS HOOP 1. Inleiding Gedurende de laatste ...

Documents