Izvještaj o radu Zavoda za metrologiju za 2015. godinu · biro za tegove i mjere (BIPM) priznao mjerne i kalibracione mogućnosti Zavoda za metrologiju u oblasti kontaktne termometrije,

Izvještaj o radu Zavoda za metrologiju za 2015. godinu

1

1. UVODNA RIJEČ

Zavod za metrologiju koji je osnovala

Vlada Crne Gore 14. septembra 2006. godine,

ostvaruje, čuva, održava i usavršava etalone

Crne Gore i obezbjeđuje sljedivost rezultata

mjerenja. Usluge koje pruža Zavod za

metrologiju u oblasti zakonske metrologije

omogućavaju građanima Crne Gore

pouzdana mjerenja u oblastima u kojima

mjerenja utiču na transparentnost ekonomskih

transakcija, zdravlje i bezbjednost.

U cilju održavanja uspostavljenog metrološkog sistema, u Zavodu za

metrologiju se kontinuirano vrši obezbjeđivanje metrološke opreme, obuka

zaposlenih, preispitivanje postupaka rada i potvrđivanje kompetentnosti

nacionalnih kalibracionih laboratorija. Hrvatska akreditacijska agencija i

Akreditaciono tijelo Crne Gore potvrdili su u novembru 2015. godine da Zavod za

metrologiju zadovoljava zahtjeve standarda MEST EN ISO/IEC 17025:2011 i da je

kompetentan za obavljanje kalibracija mjerila pritiska, kalibracija etalona i mjerila

električnih veličina, frekvencije i vremenskog intervala. Potvrđena kompetentnost,

omogućava međunarodnu prepoznatljivost i povjerenje u rezultat kalibracija

mjerila/etalona koje sprovode Laboratorija za pritisak, Laboratorija za električne

veličine i Laboratorija za vrijeme i frekvenciju. Godinu dana ranije, potvrđena je

osposobljenost za kalibraciju tegova, tegova slobodnih nazivnih masa i vaga sa

neautomatskim funkcionisanjem, kalibraciju mjerila temperature i kalibraciju

etalona i mjernih uređaja dužine, što je omogućilo Laboratoriji za masu,

Laboratoriji za dužinu i Laboratoriji za temperaturu pružanje usluga kalibracija

mjerila i etalona i klijentima van granica Crne Gore.

Mjerne i kalibracione mogućnosti prepoznate kroz CIPM MRA

predstavljaju najbolje mjerne sposobnosti koje jedan nacionalni metrološki

institut može da manifestuje u svakodnevnom radu, pri pružanju usluga

korisnicima u normalnim uslovima rada. Veoma smo ponosni što je Međunarodni

biro za tegove i mjere (BIPM) priznao mjerne i kalibracione mogućnosti Zavoda za

metrologiju u oblasti kontaktne termometrije, kao i u oblasti zapremine.

U toku 2015. godine nastavljeno je unapređivanje metode ispitivanja

predmeta od dragocjenih metala koje vrši Zavod za metrologiju.

Započete su i aktivnosti u cilju kalibracija vaga za građevinske svrhe,

namijenjenje za mjerenje praškastog, zrnastog i komadnog materijala, kao i

tečnosti, koje su postavljene na baznim stanicama, koje služe za izgradnju auto

puta Bar – Boljare.


2

Izvještaj o radu Zavoda za metrologiju, sadrži informacije o kompleksnim

aktivnostima koje su sprovedene u cilju:

obezbjeđenja metrološke sljedivosti na teritoriji Crne Gore;

ostvarivanja, čuvanja, održavanja i usavršavanja etalona Crne Gore;

odobrenja tipa mjerila;

ovjeravanja:

o mjerila koja se koriste u funkciji prometa roba i usluga i provjere

prethodno upakovanih proizvoda i boca kao mjernih posuda;

o mjerila koja se koriste u funkciji zaštite zdravlja ljudi i životinja i opšte

bezbjednosti;

o mjerila koja se koriste u funkciji zaštite imovine, životne sredine i

prirodnih resursa, zaštite na radu i zaštite od nezgoda;

o mjerila koja se koriste u funkciji zaštite saobraćaja.

sprovođenja kalibracije etalona i mjerila;

akreditovanja laboratorija Zavoda;

poboljšanja mjernih i kalibracionih mogućnosti;

učešća u međulaboratorijskim poređenjima;

kontrole predmeta od dragocjenih metala;

pripreme stručne osnove za izradu nacrta propisa iz oblasti metrologije, kao

i kontrole predmeta od dragocjenih metala;

obuke zaposlenih;

predstavljanja Crne Gore u međunarodnim i regionalnim metrološkim

organizacijama, kao i organizacijama u oblasti kontrole predmeta od

dragocjenih metala;

obezbjeđenja informacija iz oblasti metrologije i kontrole predmeta od

dragocjenih metala u Crnoj Gori;

kao i o drugim aktivnostima u 2015. godini, koje su obilježile rad Zavoda za

metrologiju.

U Izvještaju o radu za 2015. godinu, predstavljena je i djelatnost i

organizaciona struktura Zavoda za metrologiju.

Svjesni značaja metrologije kao nauke o tačnim i pouzdanim mjerenjima,

formulisali smo moto Zavoda za metrologiju: „Pouzdani međunarodno prepoznati

mjerni sistem podstiče kompetitivnost i inovacije.“

Podgorica, januar 2016. godine Direktorica

Zavoda za metrologiju

Prof. dr Vanja Asanović


3


4

Kvalitetom naših usluga stvaramo

sigurnost i povjerenje u sistem

mjerenja na teritoriji

Crne Gore


5

2. DJELATNOST ZAVODA ZA METROLOGIJU

Stara se o sistemu

zakonskih mjernih

jedinica u Crnoj Gori;

Ostvaruje, čuva, održava i

usavršava državne etalone;

Obezbjeđuje

metrološku

sljedivost;

Organizuje djelatnost

kalibracije;

Vrši ocjenjivanje usaglašenosti

mjerila sa propisanim metrološkim

zahtjevima: odobrenje tipa mjerila i

ovjeravanje mjerila;

Sprovodi

ispitivanje

prethodno

upakovanih

proizvoda;

Daje stručno mišljenje

za ovlašćivanje lica za

obavljanje poslova u

oblasti metrologije;

Predstavlja Crnu Goru u

međunarodnim i regionalnim

metrološkim organizacijama i

uspostavlja saradnju u oblasti

metrologije;

Sarađuje sa

nadležnim

inspekcijskim

organima i pruža

stručnu pomoć iz

oblasti

metrologije;

Odlučuje u upravnim

postupcima iz oblasti

metrologije;

Priprema stručne osnove za izradu

nacrta propisa iz oblasti metrologije;

Obezbjeđuje

metrološke

informacije i

izdaje službeno

glasilo;

Obavlja i druge poslove iz oblasti metrologije.

Uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave („Sl. list CG“, br.

05/12, 25/12, 61/12, 20/13, 17/14, 06/15 i 80/15) definisano je da Zavod za

metrologiju vrši poslove koji se odnose na: obezbjeđenje primjene sistema

zakonskih mjernih jedinica; ostvarivanje, čuvanje, održavanje i usavršavanje

etalona Crne Gore; obezbjeđenje metrološke sljedivosti za laboratorije za

etaloniranje, kao i za ispitne i kontrolne laboratorije; organizovanje djelatnosti

etaloniranja (kalibracije); ocjenjivanje usaglašenosti mjerila sa metrološkim

zahtjevima; davanje stručnog mišljenja za ovlašćivanje laboratorija za

ovjeravanje mjerila; predstavljanje Crne Gore u međunarodnim i regionalnim

metrološkim organizacijama i uspostavljanje saradnje u oblasti metrologije;

kontrolu predmeta od dragocjenih metala, kao i druge poslove koji su mu određeni u nadležnost.

U skladu sa Zakonom o metrologiji („Sl. list CG“, br. 79/08), Zavod za

metrologiju obavlja sljedeće poslove:


6

određuje znak

proizvođača/uvoznika;

vrši ispitivanje i žigosanje

predmeta od

dragocjenih metala;

sarađuje sa drugim

nadležnim

inspekcijskim

organima i pruža

stručnu pomoć iz

oblasti kontrole

predmeta od

dragocjenih metala;

priprema stručne

osnove za izradu

nacrta propisa iz

oblasti kontrole

predmeta od

dragocjenih metala;

odlučuje u upravnim

postupcima iz oblasti

kontrole predmeta od

dragocjenih metala;

predstavlja Crnu Goru

u međunarodnim i

regionalnim

organizacijama i

uspostavlja saradnju u

oblasti kontrole

predmeta od

dragocjenih metala;

vodi evidenciju

znakova

proizvođača/uvoznika;

obavlja i druge poslove

iz oblasti kontrole

predmeta od

dragocjenih metala u

skladu sa zakonom.

Zavod za metrologiju u okviru svoje nadležnosti sprovodi aktivnosti u cilju

ispunjavanja člana 77 Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju između Evropskih

zajednica i njihovih članica sa jedne strane i Crne Gore, sa druge strane.

Zakonom o kontroli predmeta od dragocjenih metala („Sl. list CG“, br.

40/10) uređuje se obavezno označavanje, ispitivanje i žigosanje predmeta od

dragocjenih metala koji se proizvode, uvoze i stavljaju u promet u Crnoj Gori. U

skladu sa tim Zakonom, stručne i sa njima povezane upravne poslove u

oblasti kontrole predmeta od dragocjenih metala obavlja Zavod za metrologiju, koji:


7

3. ORGANIZACIONA STRUKTURA ZAVODA ZA METROLOGIJU I ZAPOSLENI

Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Zavoda za metrologiju,

koji je Vlada Crne Gore utvrdila na sjednici od 31. jula 2014. godine, utvrđena je

unutrašnja organizacija i sistematizacija službeničkih i namješteničkih mjesta.

Unutrašnje organizacione jedinice Zavoda su:

Sektor za metrološku sljedivost i državne etalone;

Sektor za ovjeravanje mjerila;

Odjeljenje za dragocjene metale;

Služba za opšte poslove, finansije i informacioni sistem.

Van organizacionih jedinica obavljaju se poslovi koji se odnose na

uspostavljanje, održavanje i unaprjeđenje sistema kvaliteta.

Pravilnikom o izmjenama i dopunama Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i

sistematizaciji Zavoda za metrologiju koji je usvojila Vlada Crne Gore na sjednici

od 16. jula 2015. godine sistematizovana su radna mjesta za ukupno 52 izvršioca

uključujući i starješinu Zavoda (slika 1.). Ukupan broj zaposlenih u Zavodu za

metrologiju iznosio je 36 (slika 2.) na dan 31.12.2015. godine.

Slika 1. Sistematizovana radna mjesta u Zavodu za metrologiju


8

Slik

a 2

. Za

po

sle

ni u

Za

vo

du

za

me

tro

log

iju 2

015

. g

od

ine


9

U Sektoru za metrološku sljedivost i državne etalone vrše se poslovi Zavoda

koji se odnose na: ostvarivanje, čuvanje i održavanje državnih etalona;

usavršavanje i poboljšavanje metroloških osobina državnih etalona i

obezbjeđivanje njihovog učešća u međunarodnim aktivnostima; obezbjeđivanje

metrološke sljedivosti; uspostavljanje nacionalnog sistema mjernih jedinica

propisanih Zakonom o metrologiji; kalibraciju etalona; pregled radnih etalona i

druge mjerne opreme; ostvarivanje nacionalne vremenske skale, distribuciju i

kontrolu distribucije vremena; sprovođenje metrološke ekspertize; ispitivanje tipa

mjerila; referentne materijale koji se koriste za ostvarivanje sljedivosti u oblasti

metrologije u hemiji i drugim oblastima mjerenja; davanje stručnog mišljenja za

ovlašćivanje lica za obavljanje poslova u oblasti metrologije; učešće u ključnim i

međulaboratorijskim poređenjima na međunarodnom nivou; organizovanje i

sprovođenje međulaboratorijskih poređenja u oblasti metrologije; saradnju sa

naučnim institucijama u cilju razvoja metrologije; pripremu stručne osnove za

izradu nacrta propisa iz oblasti metrologije; izradu studija, elaborata, analiza i

istraživačko-razvojnih projekata iz oblasti metrologije; davanje stručnog mišljenja u

vezi sa pitanjima iz različitih oblasti metrologije.


10

U Sektoru za ovjeravanje mjerila vrše se poslovi koji se odnose na: prvo,

redovno i vanredno ovjeravanje mjerila koja se koriste u funkciji prometa roba i

usluga, zaštite zdravlja ljudi i životinja, opšte bezbjednosti, imovine, životne sredine

i prirodnih resursa, zaštite na radu, saobraćaja i zaštite od nezgoda, kao i provjere

prethodno upakovanih proizvoda i boca kao mjernih posuda; utvrđivanje

ispunjenosti uslova za davanje ovlašćenja za vršenje poslova za pripremu mjerila

za ovjeravanje; razvijanje, uspostavljanje i primjenu metoda ispitivanja količina

prethodno upakovanih proizvoda; davanje stručnog mišljenja iz oblasti zakonske

metrologije; vođenje baze podataka o ovjerenim mjerilima; pripremu stručne

osnove za izradu nacrta propisa iz oblasti metrologije; izvršavanje poslova vezanih

za uvođenje sistema kvaliteta i dr.


11

U Odjeljenju za dragocjene metale vrše se poslovi koji se odnose na oblast

dragocjenih metala: ispitivanje sastava i finoće predmeta od dragocjenih metala

i vršenje analiza legura od kojih se izrađuju predmeti od dragocjenih metala;

ispitivanje sastava i finoće probnih igala od dragocjenih metala; žigosanje

predmeta od dragocjenih metala; utvrđivanje ispunjenosti uslova za donošenje

rješenja o određivanju znaka proizvođača predmeta od dragocjenih metala;

utvrđivanje ispunjenosti uslova za donošenje rješenja o određivanju znaka

uvoznika predmeta od dragocjenih metala; vođenje evidencije znakova

proizvođača/znakova uvoznika predmeta od dragocjenih metala; vođenje

evidencija o pregledu predmeta od dragocjenih metala; vođenje evidencija o

ovjeravanju mjerila koja se koriste u ovoj oblasti; međunarodne projekte kružnih

analiza; razvoj metoda za ispitivanje dragocjenih metala; pripremu stručne

osnove za izradu nacrta propisa iz oblasti kontrole predmeta od dragocjenih

metala; izvršavanje poslova vezanih za uvođenje sistema kvaliteta.


12


13

U Službi za opšte poslove, finansije i informacioni sistem vrše se poslovi koji

se odnose na: pripremu pojedinačnih akata o ostvarenju prava iz radnih odnosa

zaposlenih; sprovođenje postupka raspoređivanja službenika i namještenika u

skladu sa Zakonom i Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Zavoda;

izradu svih vrsta ugovora; vođenje evidencije o ocjenjivanju i napredovanju

službenika i namještenika; vođenje evidencije o sprovedenom disciplinskom

postupku; sprovođenje postupka po zahtjevima službenika i namještenika po

osnovu prava iz radnog odnosa; sprovođenje postupka prijavljivanja i

odjavljivanja službenika i namještenika kod nadležnih ustanova povodom

zasnivanja i prestanka radnog odnosa; pripremanje i dostavljanje statističkih i

drugih podataka na zahtjev nadležnih organa; izdavanje potvrda i drugih isprava

iz radnog odnosa, naknada i drugih primanja službenika i namještenika; pripremu

akata za obračun zarada, naknada i drugih primanja zaposlenih; vođenje

personalne evidencije; pripremanje odgovora na tužbe, žalbe i druge podneske

za sudove u sporovima iz oblasti radnih odnosa, kao i u drugim sporovima;

učešće u utvrđivanju visina naknada za usluge iz nadležnosti Zavoda; izradu

pravnih akata Zavoda; pripremu i sprovođenje plana integriteta i mjera za

sprječavanje i otklanjanje mogućnosti za nastanak i razvoj korupcije; postupanja

po zahtjevima za slobodan pristup informacijama; posredovanje po Zakonu o

zabrani zlostavljanja na radu; saradnju sa nevladinim organizacijama; realizaciju

aktivnosti po pitanjima rodne ravnopravnosti; druge organizaciono-pravne,

materijalno-finansijske poslove; pripremu izvršenja predračuna sredstava; izradu

finansijskog plana; namjensko korišćenje sredstava predviđenih budžetom i

finansijskim planom; vođenje poslovnih knjiga; izradu periodičnih obračuna i

završnih računa; blagajničko poslovanje; nabavku kancelarijske i druge opreme;

javne nabavke; usaglašavanje knjigovodstvenog i stvarnog stanja imovine i

obaveza; održavanje dobrih odnosa s javnošću i podizanje ukupnih poslovnih

efekata; pružanje tehničke pomoći u pripremi informaciono-dokumentacionih

materijala, publikacija, brošura i dr.; izradu marketinških materijala; tehničku

pripremu publikacija, stručne i priručne literature (katalozi, priručnici, knjige,

brošure); unapređivanje i razvoj informacionih i komunikacionih tehnologija u

Zavodu; administraciju lokalne mreže, spoljnih komunikacija i interneta; razvoj i

ažuriranje web site-a Zavoda; primarno održavanje LAN-a, komunikacija i

aplikativnih softvera; uvođenje instalaciju i reinstalaciju sistemskog i mrežnog

softvera, programskih sistema i baza podataka; postavljanje i pružanje

elektronskih usluga iz nadležnosti Zavoda; integrisanje sa jedinstvenim portalom e-

Uprave i omogućavanje podnošenja zahtjeva za slobodan pristup informacijama

i postavljanje informacija, dostupnih putem interneta, na internet stranicu Zavoda;

ažuriranje potrebnih podataka u cilju obezbjeđenja produkcije sistema za

elektronsko upravljanje dokumentima – eDMS; bezbjednost i zaštitu

informacionog sistema Zavoda; vrše se i drugi poslovi u skladu sa propisima.


14


15


16

4. METROLOŠKI LANAC SLJEDIVOSTI U CRNOJ GORI

U okviru Sektora za metrološku sljedivost i državne etalone uspostavljene su

i razvijaju se nacionalne kalibracione laboratorije:

Laboratorija za masu;

Laboratorija za velike mase;

Laboratorija za pritisak;

Laboratorija za male zapremine;

Laboratorija za velike zapremine;

Laboratorija za dužinu;

Laboratorija za temperaturu;

Laboratorija za električne veličine;

Laboratorija za vrijeme i frekvenciju.

Najvažnija uloga metroloških laboratorija Zavoda za metrologiju je

uspostavljanje i održavanje metrološke sljedivosti u Crnoj Gori. Metrološki lanac

sljedivosti u oblasti mase, dužine, temperature, pritiska, zapremine, električnih

veličina, kao i vremena i frekvencije u Crnoj Gori bazira se na opremi koja je

isporučena Zavodu u okviru programa IPA 2007: Razvoj infrastrukture kvaliteta u

Crnoj Gori, programa IPA 2011: Razvoj infrastrukture kvaliteta i metrologije u Crnoj

Gori, kao i opremi koju je obezbijedio Zavod iz sopstvenih sredstava. Kalibracija

etalona Zavoda za metrologiju se vrši u laboratorijama nacionalnih metroloških

instituta ili ovlašćenih instituta (EURAMET Designated Institutes) koji imaju objavljen

CMC u BIPM KCDB ili su akreditovani od strane akreditacionog tijela potpisnika EA

MLA sporazuma.

Referentni etaloni Zavoda za metrologiju koriste se za prenošenje sljedivosti

na etalone i mjerila, koji si njima kalibrišu, kao i u međulaboratorijskim

poređenjima.

Kontinuirano potvrđivanje kompetentnosti nacionalnih kalibracionih

laboratorija doprinosi efikasnosti uspostavljenog metrološkog sistema. Hrvatska

akreditacijska agencija (HAA) i Akreditaciono tijelo Crne Gore (ATCG) potvrdili su

u toku 2014. i 2015. godine da Zavod za metrologiju zadovoljava zahtjeve

standarda MEST EN ISO/IEC 17025:2011 i da je osposobljen za kalibraciju:

tegova, tegova slobodnih nazivnih masa i vaga sa neautomatskim

funkcionisanjem;

etalona i mjerila dužine;

mjerila temperature;

mjerila pritiska;

etalona i mjerila električnih veličina, frekvencije i vremenskog intervala.


17

Akreditovanjem kalibracionih laboratorija Zavoda za metrologiju:

Laboratorije za masu, Laboratorije za dužinu, Laboratorije za temperaturu,

Laboratorije za pritisak, Laboratorije za električne veličine i Laboratorije za vrijeme

i frekvenciju, od strane akreditacionog tijela potpisnika EA MLA sporazuma,

potvrđena je kompetentnost tih laboratorija, što im omogućava međunarodnu

prepoznatljivost i povjerenje u kvalitet postupaka kalibracija mjerila/etalona.

U toku 2015. godine, u Laboratoriji za male zapremine i Laboratoriji za velike

zapremine izvršena je priprema dokumentacije i uspostavljene su procedure za

kalibraciju mjerila i etalona u cilju pripreme za akreditaciju koja se planira u 2016.

godini.

U Zavodu za metrologiju su uspostavljene i razvijaju se i Laboratorija za

električnu snagu i Laboratorija za ovjeravanje mjerila brzine vozila u pokretu.


18


19


20

4.1 Laboratorija za masu

Osnovna nadležnost Laboratorije za masu, Zavoda za metrologiju je

ostvarivanje, čuvanje, održavanje i usvršavanje državnog etalona mase i

obezbjeđivanje metrološke sljedivosti u oblasti mase u Crnoj Gori. Sljedivost u

oblasti mase ostvaruje se pomoću dvije garniture tegova klase tačnosti E1 u

mjernom opsegu od 1 mg – 20 kg. Državni etaloni, čije su karakteristike navedene

u tabeli 1., redovno se kalibrišu u nacionalnim metrološkim institutima iz Evrope. Na

slici 3. prikazan je lanac sljedivosti u oblasti mjerenja mase. Mogućnosti mjerenja i

kalibracije Laboratorije za masu su prikazane u tabeli 2.

Tabela 1. Karakteristike etalona mase E1

Etalon Mjerni opseg Proizvođač Mjerna nesigurnost

Garnitura tegova E1 1 mg – 5 kg Sartorius U skladu za OIML R 111 za klasu E1

Pojedinačni teg E1 10 kg Sartorius U skladu za OIML R 111 za klasu E1

Pojedinačni teg E1 10 kg Sartorius U skladu za OIML R 111 za klasu E1

Kalibracija garniture tegova se vrši svake dvije godine naizmjenično, tako

da je krajem 2015. godine započeta kalibracija u slovenačkom MIRS-u:

garniture tegova klase E1, od 1 mg do 5 kg;

pojedinačnog tega E1 od 10 kg;

pojedinačnog tega E1 od 10 kg.

Kalibracija tegova nižih klasa tačnosti, obavlja se u laboratorijama Zavoda

za metrologiju, a sljedivost se sa etalona klase E1 prenosi na etalone nižih klasa

tačnosti.

Laboratorija za masu, Zavoda za metrologiju predstavlja polaznu osnovu u

oblasti mjerenja mase u Crnoj Gori. Ona omogućava da se realizuju nacionalni

etaloni iz ove oblasti i da se pomoću lanca kalibracija povežu sa praktičnim

mjerenjima, koja se sprovode u industriji, trgovini, zdravstvu, prehrambenoj i

farmaceutskoj industiji, vladinim i naučnim ustanovama.

Laboratorija za masu je u toku 2015. godine sprovodila:

Kalibraciju i ovjeravanje tegova koji su u skladu sa preporukom OIML R 111:

2004, klase tačnosti E2, F1, F2, M1 i M2 nominalnih masa od 1 mg do 20 kg;

Kalibraciju tegova slobodnih nazivnih masa kod kojih oblik i nazivna masa

nijesu u skladu sa preporukom OIML R 111: 2004, u opsegu od 1 g do 50 kg

(diskovi za pritisak, diskovi za specijalne namjene);


21

Kalibraciju i ovjeravanje vaga sa neautomatskim funkcionisanjem do

2000 kg, na mjestu upotrebe, u skladu sa EURAMET cg-18: Guidelines on the

Calibration of Non-Automatic Weighing Instruments, v.3.0 (03/2011).

Slika 3. Lanac sljedivosti u oblasti mjerenja mase


22

Tabela 2. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za masu

Laboratorija za masu

(opseg akreditacije)

Mjerna veličina/

Mjerilo Mjerno područje

Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Tegovi 1 mg 0,0020 mg OIML R 111 / Izdanje 2004

OIML R 111 / Edition 2004

















Tegovi 1 g 0,010 mg OIML R 111 / Izdanje 2004


















Tegovi 1 kg 0,50 mg OIML R 111 / Izdanje 2004









23

Tabela 2. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za masu (nastavak)



Mjerna veličina/


Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Slobodne nazivne

mase 1 g ≥ mc 0,016 mg

QP.LM.02 Izdanje/Issue 02/01 17.02.2014.

Slobodne nazivne

mase 1 g < mc ≤ 10 g 0,030 mg

QP.LM.02 Izdanje/Issue

02/01 17.02.2014. Slobodne nazivne

mase 10 g < mc ≤ 100 g 0,066 mg



mase 100 g < mc ≤ 205 g 0,140 mg



mase 205 g < mc ≤ 220 g 9,6 mg



mase 220 g < mc ≤ 500 g 10,6 mg



mase 500 g < mc ≤ 1010 g 11,8 mg



mase 1010 g < mc ≤ 5000 g 12,1 mg



mase 5 kg < mc ≤ 10 kg 14,3 mg



mase 10 kg < mc ≤ 20 kg 19,2 mg



mase 20 kg < mc ≤ 30 kg 24,8 mg



mase 30 kg < mc ≤ 50 kg 35,2 mg


02/01 17.02.2014. Neautomatske

vage m ≤ 0,02 g 0,0050 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske

vage 0,02 g < m ≤ 0,05 g 0,0064 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske

vage 0,5 g < m ≤ 1 g 0,0160 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske

vage 1 g < m ≤ 2 g 0,0190 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske



24




Mjerna veličina/


Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske

vage 600 g < m ≤ 1,0 kg 2,6 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske

vage 1,0 kg < m ≤ 1,2 kg 2,7 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske

vage 1,2 kg < m ≤ 2,0 kg 21 mg EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske

vage 10,1 kg < m ≤ 15,0 kg 0,22 g EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske

vage 20, kg < m ≤ 30,0 kg 0,30 g EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske

vage 30, kg < m ≤ 50,0 kg 0,37 g EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske

vage 77,0 kg < m ≤ 100 kg 8,8 g EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske

vage 100 kg < m ≤ 150 kg 13,0 g EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske



25




Mjerna veličina/


Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske

vage 1600 kg < m ≤ 1700 kg 200 g EURAMET/cg-18/v 03/2011

Neautomatske


Neautomatske


Neautomatske



(van opsega akreditacije)

Mjerna veličina/


Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Tegovi 20 kg 10 mg OIML R 111 / Izdanje 2004


Neautomatske

vage 2100 kg < m ≤ 50 00 kg EURAMET/cg-18/v 03/2011


26


27


28

4.2 Laboratorija za velike mase

U Laboratoriji za velike mase realizuju se postupci kalibracije etalona mase

klase tačnosti F2, M1 i M2 nominalne mase 50 kg i 500 kg, kao i ovjeravanja etalona

mase, klase tačnosti F2, M1 i M2 nominalne mase 20 kg, 50 kg i 500 kg.

Uspostavljanjem Laboratorije za velike mase u okviru Zavoda za metrologiju,

osigurana je sljedivost i tačnost mjerenja u ovoj oblasti (slika 4.). Mogućnosti

mjerenja i kalibracije Laboratorije za velike mase su prikazane u tabeli 3.

Slika 4. Lanac sljedivosti u oblasti mjerenja mase Laboratorije za velike mase


29

Tabela 3. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za velike mase

Laboratorija za velike mase

(neakreditovano područje)

Mjerna veličina/


Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije






30


31


32

4.3 Laboratorija za pritisak

Osnovna nadležnost Laboratorije za pritisak je obezbjeđivanje metrološke

sljedivosti u oblasti mjerenja pritiska u Crnoj Gori, odnosno prenos mjernih jedinica

pritiska prema laboratorijama nižeg nivoa. Laboratorija za pritisak pruža usluge u

oblasti kalibracija mjerila u opsegu od 5 kPa do 120 MPa, kao i ovjeravanja mjerila

pritiska. Na slici 5. prikazan je lanac sljedivosti u oblasti mjerenja pritiska.

Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za pritisak su prikazane u tabeli 4.

Slika 5. Lanac sljedivosti u oblasti mjerenja pritiska


33

Tabela 4. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za pritisak

Laboratorija za pritisak

(akreditovano područje) Mjerna veličina/


Mogućnost mjerenja i

kalibracije Metoda kalibracije

Pritisak

Elektromehanički manometri

-0,95 bar do 1 bar 1∙10-4∙p + 10 Pa EURAMET cg-17

QP.5.4/01-LP izdanje 01/02,

31.07.2015.


31.07.2015.


31.07.2015.


31.07.2015.

1 bar do 25 bara 1∙10-4∙p, ali ne manje od

25 Pa

6 bar do 1200 bar 1∙10-4∙p, ali ne manje od

1mbar

0 bar do 40 bar 0,015 bar EURAMET cg-17


31.07.2015.


31.07.2015. 0 bar do 700 bar 0,35 bar

Apsolutni pritisak

Elektromehanički manometri

100 mbar do 750 mbar 1∙10-4∙p + 15 Pa EURAMET cg-17


31.07.2015.

750 mbar do 1150 mbar 15 Pa

1150 mbar do 2 bar 1∙10-4∙p + 15 Pa

Referentni etaloni u Laboratoriji za pritisak su: precizni indikator pritiska

PACE1000, gasna vaga pritiska DHB 554A i uljna vaga pritiska DHB 580 HXA, sa

kojih se sljedivost prenosi na radni etalon – precizni etalon pritiska DHB PPS 42.

Referentni etaloni i radni etalon se koriste za prenošenje sljedivosti na

mjerila/etalone krajnjih korisnika čije se kalibracije obavljaju u Laboratoriji za

pritisak.

Eksterne kalibracije referentnih etalona iz Laboratorije za pritisak, kao i

opreme neophodne za ostvarivanje sljedivosti, obavljaju se u laboratorijama

nacionalnih metroloških instituta ili ovlašćenih instituta (EURAMET Designated

Istitutes) koji imaju objavljen CMC u BIPM KCDB ili su akreditovani od strane

akreditacionog tijela potpisnika EA MLA sporazuma. U tabeli 5. su navedeni

podaci o kalibracijama opreme iz Laboratorije za pritisak.


34

Tabela 5. Podaci o kalibraciji opreme iz Laboratorije za pritisak

Vrsta etalona Proizvođač Tip

Klasa

tačnosti

uređaja

Opseg mjerenja Uvjerenje o

kalibraciji

Uljna vaga

pritiska

DH-Budenberg

Ser. br. 30421 580HXA < 0,007 %

(1 do 60) bar

(60 do 1200) bar

IMT-LMT-134A-2013

IMT-LMT-134B-2013

Pneumatska

vaga pritiska

DH-Budenberg

Ser. br. 30413 554A < 0,005 % (0,2 do 25) bar IMT-LMT-133-2013

Senzor pritiska

sa

pokazivačem

PPI PACE 1000

GE Druck

3793907

IPSI 0,01%

rds+0,01% fs (-1 do 1) bar IMT-LMT-108-2014

Senzor barometarskog

pritiska sa

pokazivačem

PPI PACE 1000

GE Druck

3658336

IRSO ± 0,05 mbar (750 do 1150) mbar IMT-LMT-107-2014

Digitalni

kalibrator

pritiska

DH-Budenberg

Ser. br. H546 PPS 42

± 0,025% fs

± 0,05% fs

(-1 do 40) bar

(0 do 700) bar

02-37/15

02-38/15

Zavod za metrologiju


35


36

4.4 Laboratorija za male zapremine

Laboratorija za male zapremine, Zavoda za metrologiju obezbjeđuje

metrološku sljedivost u oblasti mjerenja zapremine u Crnoj Gori, učestvuje u

međunarodnim interkomparacijama i pruža tehničku podršku zakonskoj

metrologiji. Potrebe za kalibracijom mjerila zapremine su posebno iskazane u

farmaceutskoj industriji, biohemijskim laboratorijama, laboratorijama u oblasti

genetskog inžinjeringa, kao i akreditovanim laboratorijama.

Laboratorija za male zapremine, Zavoda za metrologiju pruža usluge

kalibracije gravimetrijskom metodom:

laboratorijskih mjerila zapremine od stakla u opsegu od 1 l do 5 l;

o Kalibracija volumetrijskih pipeta u opsegu od 1 ml do 100 ml;

o Kalibracija graduisanih mjernih pipeta, u opsegu od 1 ml do 25 ml;

o Kalibracija bireta, u opsegu od 1 ml do 100 ml;

o Kalibracija piknometara u opsegu od 1ml do 100ml;

o Kalibracija graduisanih mjernih cilindara, u opsegu od 5 ml do

2000 ml;

o Kalibracija mjernih tikvica sa jednom mjernom crtom, u opsegu od

1 ml do 5000 ml.

uređaja sa klipom;

o pipeta sa klipom u opsegu od 1µl do 10 ml;

o bireta sa klipom u opsegu od 1 ml do 100 ml;

o dispenzera u opsegu od 0,01 ml do 150 ml.

Sljedivost u oblasti zapremine se ostvaruje interno kroz sljedivost Laboratorije

za masu preko 2 garniture tegova klase tačnosti E1 u opsegu od 1 mg do 10 kg

(slika 6.). Kalibracija garnitura tegova klase tačnosti E1, obavlja se u

laboratorijama evropskih nacionalnih metroloških instituta (NMI) ili ovlašćenih

instituta (EURAMET Designated Institutes) koji imaju objavljen CMC u bazi

podataka BIMP KCDB ili su akreditovani od strane akreditacionog tijela potpisnika

EA MLA sporazuma.

Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za male zapremine su

prikazane u tabeli 6.


37

Slika 6. Lanac sljedivosti u oblasti malih zapremina


38

Tabela 6. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za male zapremine

Laboratorija za male zapremine


Mjerna veličina/


Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Volumetrijske

pipete 1ml - 100 ml 0,03 % -0,02%

Gravimetrijska metoda

EURAMET cg-19: Guidelines on the

determination of uncertainty in gravimetric

volume calibration, Version 2.1 (03/2012)

Graduisane

mjerne pipete 1 ml - 25 ml 0,03 % -0,02%





Birete 1ml - 100 ml 0,03 % -0,02%





Piknometri 1ml – 100 ml 0,03 % -0,02%





Graduisani mjerni

cilindri 5ml – 2000 ml 0,03 % -0,02%





Mjerne tikvice sa

jednom mjernom

crtom

1ml – 5000 ml 0,03 % -0,01%





Pipete sa klipom 1µl – 10 ml 0,3 % -0,01%





Birete sa klipom 1ml – 100 ml 0,02 % -0,01%





Dispenzeri 0,01 ml – 150 ml 0,02 % -0,01%






39


40

4.5 Laboratorija za velike zapremine

Laboratorija za velike zapremine, obezbjeđuje metrološku sljedivost u

oblasti mjerenja velikih zapremina u Crnoj Gori (slika 7.). Laboratorija za velike

zapremine Zavoda za metrologiju pruža usluge kalibracije:

gravimetrijskom metodom, prelivnih pipeta od metala u opsegu od 5 L do

100 L, kao i mjernih posuda, u opsegu od 1 L do 500 L;

volumetrijskom metodom, mjernih posuda u opsegu od 5 L do 1000 L.

Slika 7. Lanac sljedivosti u oblasti velikih zapremina

Sljedivost u Laboratoriji za velike zapremine obezbjeđuje se interno,

pomoću sljedivosti Laboratorije za masu preko 2 garniture tegova klase tačnosti E1

u opsegu od 1 mg do 20 kg za slučaj gravimetrijske metode kalibracije; dok se za

volumetrijsku metodu kalibracije, sljedivost obezbjeđuje nacionalnim etalonima

zapremine, etalon prelivnim pipetama od metala nazivnih zapremina 5 L, 10 L,


41

50 L i 100 L sa sljedivošću rezultata kalibracije prema laboratorijama nacionalnih

metroloških instituta ili ovlašćenih instituta (EURAMET Designated Institutes) koji

imaju objavljen CMC u bazi podataka BIPM - a ili su akreditovane od strane

akreditacionog tijela potpisnika EA MLA sporazuma.

U skladu sa Planom kalibracija etalona, mjerne i pomoćne opreme

Laboratorije za velike zapremine, u decembru 2015. godine sprovedena je

kalibracija etalon prelivnih pipeta od metala nazivnih zapremina 5 L, 10 L, 50 L i

100 L u Laboratoriji za zapreminu, Direkcije za mere i dragocene metale u

Beogradu.

Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za velike zapremine su


Tabela 7. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za velike zapremine

Laboratorija za velike zapremine


Mjerna veličina/

Mjerilo

Mjerno

područje

Mogućnost

mjerenja i

kalibracije

Metoda kalibracije

Etalon prelivne

pipete

od metala

5 l - 100 l 0.03 %





Mjerne posude od

metala 2 l -500 l 0.02 %





Mjerne posude od

stakla 1 l – 10 l 0.02 %





Mjerne posude od

metala 5 l – 1000 l 0,03 %

Volumetrijska metoda


Calibration of Standard Capacity Measures

using the Volumetric Method

Version 1.0 (04/2013)


42

Tab

ela

8.

Mo

gu

ćn

ost

i mje

ren

ja i

ka

libra

cije

La

bo

rato

rije

za

ve

like

za

pre

min

e

htt

p:/

/kc

db

.bip

m.o

rg/a

pp

en

dix

c/M

/ME/M

_M

E.p

df

http://kcdb.bipm.org/appendixc/M/ME/M_ME.pdf

http://kcdb.bipm.org/appendixc/M/ME/M_ME.pdf


43

Rezultati ključnih i dodatnih Interkomparacija idealni su dokaz za mjerne i

kalibracione mogućnosti laboratorija, i to je put koji je izabrala Laboratorija za

velike zapremine Zavoda za metrologiju. Laboratorija za velike zapremine je u

junu 2015. uputila aplikaciju za objavljivanje mjernih i kalibracionih mogućnosti

(CMC) u oblasti metrologije zapremine.

Informacije u KCDB prolaze kroz proces rigoroznog pregleda i podnijete

aplikacije su pregledane od strane Zajedničkog odbora regionalnih metroloških

organizacija i BIPM (JCRB).

Na osnovu projekta: EURAMET project No.1079 - Volumetric and gravimetric

calibration of a 20 L proving tank, 27. novembra 2015. godine, Međunarodni biro

za tegove i mjere (BIPM), priznao mogućnosti mjerenja i kalibracija u oblasti

metrologije zapremine, za mjerne posude od metala u opsegu od 2 l do 500 l,

gravimetrijskom metodom, koje se realizuju u nacionalnoj kalibracionoj

Laboratoriji za velike zapremine Zavoda za metrologiju.

U tabeli 8. su prikazane mjerne i kalibracione mogućnosti (CMC) u BIPM

KCDB Laboratorije za velike zapremine Zavoda za metrologiju.

Objavljivanjem mjernih i kalibracionih mogućnosti (CMC) u BIPM KCDB

Laboratorija za velike zapremine Zavoda za metrologiju potvrđuje svoju

kompetentnost na međunarodnom nivou u prikazanom obimu i sa navedenim

mjernim nesigurnostima. Kalibracioni sertifikati izdati sa prepoznatljivim logom

CIPM MRA potvrđuju kompetentnost laboratorija kroz iskazani CMC i kao takvi su

priznati u cijelom svijetu.


44


45


46

4.6 Laboratorija za dužinu

U Laboratoriji za dužinu se čuvaju i održavaju etaloni dužine koji se koriste za

obezbjeđenje metrološke sljedivosti (slika 8.), kao i za prenošenje jedinice dužine

do korisnika usluga. Da bi se obezbijedila metrološka sljedivost, kalibracija etalona

i mjerne opreme se vrši u nacionalnim metrološkim institutima koji imaju objavljen

CMC u bazi podataka BIPM-a, ili su akreditovani od strane akreditacionog tijela

potpisnika EA MLA. U tom smislu, u toku 2015. godine, realizovana je kalibracija

planparalelnih graničnih mjera od 0,5 mm do 100 mm, koje služe za kalibraciju

komparatora za planparalelne granične mjere. Izvršena je i kalibracija i dvije

planparalelne granične mjere proizvođača Hoffmann (3 mm i 5 mm) u PTB -

nacionalnom metrološkom institutu Njemačke. Podaci o kalibrisanim etalonima

dati su u tabeli 9. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za dužinu su


Slika 8. Lanac sljedivosti u oblasti mjerenja dužine

Tabela 9. Podaci o kalibraciji etalona i uređaja iz Laboratorije za dužinu

Naziv Količina Institucija

Planparalelne granične mjere od 3 mm i 5 mm 2 kom PTB Njemačka

Set planparalelnih graničnih mjera od čelika od

0,5 mm do 100 mm za kalibraciju komparatora 1 set UME Turska


47

Krajem 2015. godine u Laboratoriji za proizvodna mjerenja LTM Mašinskog

fakulteta Univerziteta u Mariboru, započete su:

kalibracije dugih graničnih mjera klase K;

kalibracije etalon prstenova;

kalibracija uređaja za mjerne satove;

kalibracija uređaja za komparatore.

Kalibracija planparalelnih graničnih mjera mjernog područja od 0, 5 mm do

100 mm interferometrijskom metodom započeta je u decembru 2015. godine u

Laboratoriji za dimenzione veličine Direkcije za mere i dragocene metale –

Beograd.

Navedeni etaloni i mjerna oprema neophodni su za izvođenje kalibracija i

ovjeravanja mjerila dužine. Sa referentnih etalona jedinica dužine se metodom

poređenja prenosi na etalone nižih klasa tačnosti (klasa 0, klasa 1 i klasa 2). Sa

ovih etalona jedinica dužine se dalje prenosi do korisnika u Crnoj Gori, čime se

uspostavlja metrološki lanac sljedivosti u oblasti metrologije dužine.

Tabela 10. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za dužinu

Laboratorija za dužinu





Dužina/Planparalelne

granične

mjere/centralna dužina

od 0,5 mm do 100,0

mm (0,055 + 1,2 · L) μm, L u m

Metoda poređenja

QP.LL.01, izdanje

02/01, 17.02.2014.

Dužina/Mikrometri/

Digitalna skala,

rezolucija 0,001 mm

od 0 mm do 150 mm (1,3 + 8 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.02, izdanje

02/01, 17.02.2014.

Dužina/Mikrometri/

Analogna skala,

rezolucija 0,01 mm

od 0 mm do 150 mm (2,4 + 8 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.02, izdanje

02/01, 17.02.2014.

Dužina/Mikrometri/

Analogna skala,

rezolucija 0,001 mm

od 0 mm do 150 mm (0,7 + 8 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.02, izdanje

02/01, 17.02.2014.

Dužina/Pomična

mjerila/Digitalna skala,

rezolucija 0,01 mm

od 0 mm do 300 mm

(8 + 12 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.03, izdanje

02/01, 17.02.2014

Dužina/Pomična

mjerila/Analogna skala,

rezolucija 0,02 mm

od 0 mm do 300 mm (9 + 12 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.03, izdanje

02/01, 17.02.2014


48

Tabela 10. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za dužinu (nastavak)






Dužina/Pomična mjerila/

Analogna skala,

rezolucija 0,05 mm

od 0 mm do 300 mm (19 + 12 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.03, izdanje

02/01, 17.02.2014

Dužina/Pomična

mjerila/Analogna skala,

rezolucija 0,1 mm

od 0 mm do 300 mm (29 + 12 · L) μm, L u m

Direktna metoda

QP.LL.03, izdanje

02/01, 17.02.2014

Napomena: Mogućnost mjerenja i kalibracije je iskazana kao proširena mjerna nesigurnost (k = 2)

izračunata u skladu s EA 4/02 M:2013 Evaluation of the Uncertainty of measurement in Calibration


(neakreditovano područje) Mjerna veličina/




Dužina/Uređaj za

kalibraciju mjernih

traka i lenjira BMG

3000

od 0 mm do

3000 mm (1,2 + 13 · l) μm, l u m

Metoda poređenja

Dužina/Kalibracija

lenjira od 0 m do 3 m (20 + 15 · l) μm, l u m Metoda poređenja

Dužina/Kalibracija

mjernih traka od 0 m do 3 m (20 + 15 · l) μm, l u m Metoda poređenja

Dužina/Kalibracija

mjernih traka od 3 m do 50 m (310 + 15 · l) μm, l u m Metoda poređenja

Dužina/Mjerni satovi sa

analognom skalom

rezolucije 0,01 mm od 0 mm do 100 mm

(3,5 + 9 · l) μm, l u m

Direktna metoda

Dužina/Mjerni satovi sa

digitalnom skalom

rezolucije 0,01 mm od 0 mm do 100 mm

(8,2 + 9 · l) μm, l u m

Direktna metoda

Dužina/Duge granične

mjere od 100 mm do 500 mm - Metoda poređenja

Dužina/Etalon prstenovi od 0 mm do 80 mm - Direktna metoda

Dužina/Mikrometri za

spoljašnja mjerenja do 500 mm - Direktna metoda

Dužina/Pomična mjerila od 300 mm do

1000 mm - Direktna metoda

Dužina/Štapni

mikrometri do 80 mm - Direktna metoda


49


50

4.7 Laboratorija za temperaturu

U Laboratoriji za temperaturu ostvaruje se, čuva i održava državni etalon za

temperaturu standardni platinski otpornički termometar (SPRT) za temperature od

– 80oC do 650oC, termoelement (TC) za temperature od iznad 650oC, kao i etalon

za relativnu vlažnost dewpoint metar (DP) za temperaturni opseg od 10 °C do

70 °C i relativnu vlažnost od 10 % rh do 90 % rh. Ovi etaloni imaju najbolja

metrološka svojstva u Crnoj Gori, i zajedno sa ostalom opremom služe kao osnova

za obezbjeđivanje metrološke sljedivosti u oblasti temperature i relativne vlažnosti,

odnosno dodjeljivanja vrijednosti jedinica temperature (slika 9.) i relativne

vlažnosti krajnjim korisnicima (slika 10.). Mogućnosti mjerenja i kalibracije

Laboratorije za temperaturu su prikazane u tabeli 11.

Slika 9. Lanac sljedivosti u oblasti mjerenja temperature

U Laboratoriji za temperaturu se metodom poređenja sa referentnim

etalonima sprovode kalibracije:

staklenih termometara punjenih tečnošću u opsegu od -80 ᵒC do +278 ᵒC;

indikatorskih termometara koji imaju sondu i odgovarajući indikatorski dio

(digitalan ili analogan) u opsegu od -80 ᵒC do +650 ᵒC;

platinskih otporničkih termometara u opsegu od -80 ᵒC do +650 ᵒC;

termoelemenata u opsegu od -80 ᵒC do +650 ᵒC;


51

zračnih senzora u opsegu od -75 ᵒC do +150 ᵒC;

mjerila relativne vlažnosti u opsegu od 10 ᵒC do +70 ᵒC i 10 % rh do 90 % rh.

Slika 10. Lanac sljedivosti u oblasti mjerenja relativne vlažnosti


52

Tabela 11. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za temperaturu

Laboratorija za temperaturu

(obim akreditacije) Mjerna veličina/



kalibracije* Metoda kalibracije

Temperatura/Stakleni

termometri punjeni tečnošću

-80 °C do -58 °C

-58 °C do +5 °C

+5 °C do +80 °C

+80 °C do +210 °C

+210 °C do +278 °C

0,2 °C

0,03 °C

0,03 °C

0,03 °C

0,06 °C

NIST Special Publication

1008/2009

Temperatura/Indikatorski

termometri koji imaju sondu i

odgovarajući indikatorski dio

(digitalni i analogni)

-80 °C do +5 °C

+5 °C do +80 °C

+80 °C do +278 °C

+278 °C do +425 °C

+425 °C do +650 °C

0,02 °C

0,02 °C

0,02 °C

0,20 °C

0,35 °C

EURAMET/cg-11/v.03/2011

Temperatura/Platinski

Otpornički Termometri

(PRT/IPRT)

-80 °C do +5 °C

+5 °C do +80 °C

+80 °C do +278 °C

+278 °C do +425 °C

+425 °C do +650 °C

20 mK

20 mK

20 mK

200 mK

350 mK

DKD R 5-1: 2003

Temperatura/Termoelementi

(TC)

-80 °C do +5 °C

+5 °C do +80 °C

+80 °C do +278 °C

+278 °C do +425 °C

+425 °C do +650 °C

200 mK

200 mK

250 mK

350 mK

450 mK

EURAMET/cg-8/v.03/2011


(van obima akreditacije)

Mjerna veličina/




Temperatura/Zračni senzori -75 ᵒC do 20 ᵒC 1,2 ᵒC

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT

Temperatura/Zračni senzori 20 ᵒC do 30 ᵒC 0,2 ᵒC

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT


Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT


Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT

Relativna vlažnost/Mjerila

relativne

vlažnosti

(10-20) ᵒC

(66-90) % rh 2,5 % rh

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/10-LT


53

Tabela 11. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za temperaturu

(nastavak)


(van obima akreditacije)

Mjerna veličina/





relativne vlažnosti

(20-40) ᵒC

(34-90) % rh 1,5 % rh

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/10-LT


relativne vlažnosti

(40-70) ᵒC

(10-90) % rh 2,0 % rh

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/10-LT

Temperatura/Temperaturne

komore -100 ᵒC do -20 ᵒC 1,5 ᵒC

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/09-LT

EURAMET cg-20/v.04/2015

DKD-R 5-7

Metoda A i B za V<2000 l,

metoda C za sve V


komore -20 ᵒC do 50 ᵒC 0,4 ᵒC


komore 50 ᵒC do 100 ᵒC 0,5 ᵒC


komore 100 ᵒC do 200 ᵒC 1,0 ᵒC

Temperatura/Peći 200 ᵒC do 1000 ᵒC 2,0 ᵒC QP.5.4/09-LT

Temperatura i relativna

vlažnost /klimatske komore

do 2000 l

10 ᵒC do 70 ᵒC 0,5 ᵒC Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/09-LT

EURAMET cg-20/v.04/2015

DKD-R 5-7

Metoda A, B i C

10 % rh do 50 % rh 2,0 % rh

50 % rh do 90 % rh 2,5 % rh

Temperatura/Termostatirani

medijumi - kupatila -80 ᵒC do 150 ᵒC 0,05 ᵒC QP.5.4/09-LT

* Iskazana kao proširena mjerna nesigurnost (k=2) izračunata u skladu sa EA 4/02 M:2013:

Evaluation of the Uncertainty of measurement in Calibration.

Osim kalibracija koje se izvode u Laboratoriji za temperaturu, Zavod za

metrologiju posjeduje opremu kojom se izvode kalibracije na terenu. U slučaju

kada se mjerila temperature, termostatirani medijumi: kupatila, sušnice, peći,

klimatske komore, inkubatori i autoklavi, fizički i iz bilo kojih drugih razloga ne

mogu transportovati u Laboratoriju za temperaturu, njihova kalibracija se vrši na

terenu.

Sljedivost metroloških rezultata kalibracija u Laboratoriji za temperaturu, za

temperaturni opseg:

od -80 °C do +650 °C, ostvaruje se preko dva 25 Ω standardna platinska

otpornička termometra (SPRT), proizvođača Fluke Hart Scientific, tipa 5681-S

i mjernog instrumenta Fluke Hart Scientific 1560 System, 2560;

od 650 °C do +1450 °C, ostvaruje se preko dva termoelementa (TC) tipa R i

tipa S;


54

od 10 °C do 70 °C i opseg relativne vlažnosti od 10 % rh do 90 % rh,

ostvaruje se preko dewpoint metra.

Podaci o kalibracijama navedene opreme prikazani su u tabeli 12.

Tabela 12. Podaci o kalibraciji opreme iz Laboratorije za temperaturu

Naziv Temperaturni

opseg

Kalibracioni

Sertifikat

25 Ω standardni platinski

otpornički termometar (SPRT)

Fluke Hart Scientific, tipa 5681-S

-80 oC do +650 oC LMK1014P190

od 11.11.2014.god.

(MIRS/UL-FE/LMK)

25 Ω standardni platinski

otpornički termometar (SPRT)

Fluke Hart Scientific, tipa 5681-S

-80 oC do +650 oC LMK1014P191

od 11.11.2014.god.

(MIRS/UL-FE/LMK)

Mjerni instrument Fluke Hart

Scientific 1560 System, 2560

-80 oC do +650 oC 13C01342

od 15.10.2013. god.

SIQ

Termoelement (TC) tipa R 650 °C do +1450 °C 1012-KL-A35002-11

Termoelement (TC) tipa S 650 °C do +1450 °C 1012-KL-A35003-12


55

Tab

ela

13.

Po

da

ci o

ka

libra

ciji

op

rem

e iz

La

bo

rato

rije

za

te

mp

era

turu

htt

p:/

/kc

db

.bip

m.o

rg/a

pp

en

dix

C/T

/ME/T

_M

E.p

df

http://kcdb.bipm.org/appendixC/T/ME/T_ME.pdf

http://kcdb.bipm.org/appendixC/T/ME/T_ME.pdf


56

Mjerne i kalibracione mogućnosti prepoznate kroz CIPM MRA su najbolje

mjerne sposobnosti koje jedan nacionalni metrološki institut može da manifestuje

u svakodnevnom radu, pri pružanju usluga korisnicima u normalnim uslovima

rada. Sve mjerne i kalibracione mogućnosti moraju biti podržane u opsegu i

iskazanoj mjernoj nesigurnosti potpunom implementacijom sistema menadžmenta

kvalitetom koji ispunjava zahtjeve Aranžmana o međusobnom priznavanju i koji je

u slučaju regionalne metrološke organizacije EURAMET odobren od strane

EURAMET-ovog Tehničkog komiteta za kvalitet (EURAMET TC-Quality).

Međunarodni biro za tegove i mjere (BIPM), 10. novembra 2015. godine

priznao mogućnosti mjerenja i kalibracija oblasti kontaktne termometrije, koje se

realizuju u nacionalnoj kalibracionoj Laboratoriji za temperaturu Zavoda za

metrologiju, metodom direktnog poređenja mjerila/etalona temperature:

staklenih termometara punjenih tečnošću, indikatorskih termometara i platinskih

otporničkih termometara (PRT) sa referentnim etalonom u opsegu od -80 ᵒC do

+650 ᵒC.

U tabeli 13. su prikazane mjerne i kalibracione mogućnosti (CMC) u BIPM

KCDB Laboratorije za temperaturu Zavoda za metrologiju.

Objavljivanjem mjernih i kalibracionih mogućnosti (CMC) u BIPM KCDB

Laboratorija za temperaturu Zavoda za metrologiju potvrđuje svoju

kompetentnost na međunarodnom nivou u prikazanom obimu i sa navedenim

mjernim nesigurnostima. Kalibracioni sertifikati izdati sa prepoznatljivim logom

CIPM MRA potvrđuju kompetentnost laboratorija kroz iskazani CMC i kao takvi su

priznati u cijelom svijetu.

Laboratorija za temperaturu je objavljivanjem mjernih i kalibracionih

sposobnosti postigla najveći cilj u oblasti naučnog mjerenja i ostvarila veliki uspjeh

kako za Zavod za metrologiju tako i za državu Crnu Goru.


57


58

4.8 Laboratorija za električne veličine

Laboratorija za električne veličine ostvaruje sljedivost preko digitalnog

multimetra proizvođača FLUKE, tip 8508A (slika 12.). Mogućnosti mjerenja i

kalibracije Laboratorije za električne veličine su prikazane u tabeli 14.

Laboratorija za električne veličine eksterne kalibracije svojih referentnih

etalona i opreme obavlja u laboratorijama nacionalnih metroloških instituta ili

ovlašćenih instituta (EURAMET Designated Institutes) koji imaju objavljen CMC u

bazi podataka BIPM-a ili su akreditovane od strane akreditacionog tijela

potpisnika EA MLA sporazuma.

Programom rada Zavoda za metrologiju za 2015. godinu planirano je da se

u odgovarajućoj laboratoriji izvrši kalibracija digitalnog multimetra FLUKE 8508A,

električnog kalibratora Fluke 5520A i strujnog kalema FLUKE 5500 coil, etalona

otpornosti (proizvođača Keithley nominalnih vrijednosti 100 MΩ, 1 GΩ, 10 GΩ,

100 GΩ, 1 TΩ, 10 TΩ) i uređaja za praćenje ambijentalnih uslova okoline – TESTO

(kalibracija senzora za vlagu). Nedostatak sredstava je onemogućio realizaciju

planiranih kalibracija opreme u potpunosti.

Slika 12. Lanac sljedivosti u Laboratoriji za električne veličine


59

Tabela 14. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za električne veličine

Laboratorija za električne veličine





Jednosmjerni napon /

Izvor jednomjernog

napona, kalibrator,

voltmetar, multimetar

0 mV do 200 mV 5,0·10-5·U + 1 µV

QP.5.4/01-LEQ

QP.5.4/02-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

200 mV do 2 V 3,5·10-5·U + 4 µV

2 V do 20 V 3,5·10-5·U + 40 µV

20 V do 200 V 5,5·10-5·U + 400 µV

200 V do 1000 V 5,5·10-5·U + 5 mV

Naizmjenični napon Izvor

naizmjeničnog napona,

kalibrator, voltmetar,

multimetar

100 mV do

200 mV

50 Hz do

100 kHz

7,5·10-3·U + 0,2 mV

QP.5.4/01-LEQ

QP.5.4/02-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

200 mV do

2 V 5,0·10-3·U + 2 mV

2 V do 20 V 5,0·10-3·U + 20 mV

20 V do

200 V 5,0·10-3·U + 200 mV

200 mV do

2 V

100 kHz do

1 MHz 0,1·U + 0,2 V

2 V do 20 V 100 kHz do

500 kHz 0,1·U + 2 V

200 V do

700 V

50 Hz do

1 kHz 1,0·10-3·U + 0,2 V

Jednosmjerna struja /

Izvor jednosmjerne struje,

kalibrator, ampermetar,

multimetar

0,1 mA do 0,2 mA 1,2·10-4·I + 4 nA

QP.5.4/01-LEQ

QP.5.4/02-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

0,2 mA do 2 mA 1,2·10-4·I + 40 nA

2 mA do 20 mA 1,4·10-4·I + 0,4 µA

20 mA do 200 mA 4,8·10-4·I + 8 µA

0,2 A do 2 A 1,8·10-3·I + 0,16 mA

2 A do 10 A 4,0·10-3·I + 4 mA


60


(nastavak)






Naizmjenična struja /

Izvor naizmjenične struje,

kalibrator, ampermetar,

multimetar

0,1 mA do 0,2

mA

50 Hz do

1 kHz 5,0·10-3·I + 0,2 µA

QP.5.4/01-LEQ

QP.5.4/02-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

0,2 mA do 2

mA

45 Hz do

10 kHz

3,0·10-3·I + 2 µA

2 mA do 20

mA 3,0·10-3·I + 20 µA

20 mA do 200

mA 3,0·10-3·I + 200 µA

0,2 A do 2 A 7,5·10-3·I + 2 mA

2 A do 10 A 2,5·10-2·I + 20 mA

Otpor /Otpornik,

kalibrator, ommetar,

multimetar

1 Ω do 2 Ω 1,7·10-4·R + 40 µΩ

QP.5.4/01-LEQ

QP.5.4/02-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

2 Ω do 20 Ω 1,0·10-4·R + 0,15 mΩ

20 Ω do 200 Ω 8,0·10-5·R + 0,5 mΩ

200 Ω do 2 kΩ 8,0·10-5·R + 5 mΩ

2 kΩ do 20 kΩ 8,0·10-5·R + 50 mΩ

20 kΩ do 200 kΩ 8,0·10-5·R + 0,5 Ω

200 kΩ do 2 MΩ 9,0·10-5·R + 10 Ω

2 MΩ do 20 MΩ 2,0·10-4·R + 1 kΩ

20 MΩ do 100 MΩ 1,2·10-3·R + 100 kΩ


(van obima akreditacije) Mjerna veličina/




Jednosmjerni napon /

Mjerna kliješta

0 mV do 330 mV 20·10-5·U + 10 µV

QP.5.4/03-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

330 mV do 3,3 V 10·10-5·U + 20 µV

3,3 V do 33 V 12·10-5·U + 200 µV

33 V do 330 V 18·10-5·U + 1,5 mV

330 V do 1000 V 18·10-5·U + 7,5 mV


61


(nastavak)


(van obima akreditacije) Mjerna veličina/




Naizmjenični napon/

Mjerna kliješta

100 mV do 330 mV 3,5·10-3·U + 0,08 mV

QP.5.4/03-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

330 mV do 3,3 V 3·10-3·U + 0,5 mV

3,3 V do 33 V 3,5·10-3·U + 6 mV

33 V do 330 V 3·10-3·U + 60 mV

330 V do 600 V 3·10-3·U + 100 mV

Jednosmjerna struja /

Strujna kliješta, mjerna

kliješta

0,1 A do 10 A 0,05· I QP.5.4/03-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

10 A do 15 A 0,01· I + 0,1 A

15 A do 500 A 0,01· I + 1 A

Naizmjenična struja /

Strujna kliješta, mjerna

kliješta

0,1 A do 10 A 0,05· I

QP.5.4/03-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

10 A do 15 A 0,02· I + 0,1 A

15 A do 150 A 0,02· I + 0,5 A

150 A do 500 A 0,02· I + 2 A

Otpor / Mjerna kliješta

1 Ω do 11 Ω 4·10-4·R + 1 mΩ

QP.5.4/03-LEQ

(EURAMET /cg-

15/v.3.0, 02/2015)

11 Ω do 33 Ω 3·10-4·R + 1,5 mΩ

33 Ω do 1 kΩ 3·10-4·R + 2 mΩ

1 kΩ do 11 kΩ 3·10-4·R + 20 mΩ

11 kΩ do 110 kΩ 3·10-4·R + 0,2 Ω

110 kΩ do 1 MΩ 3·10-4·R + 2 Ω

1 MΩ do 3,3 MΩ 6·10-4·R + 30 Ω

3,3 MΩ do 11 MΩ 1,3·10-3·R + 50 Ω

11 MΩ do 40 MΩ 5·10-3·R + 3 kΩ


62

Tokom 2015. godine u Laboratoriji za temperaturu Zavoda za metrologiju

stvorili su se uslovi za izvođenje kalibracija senzora za vlagu, tako da je izvršena

kalibracija senzora za vlagu uređaja za praćenje ambijentalnih uslova okoline –

TESTO iz Laboratorije za električne veličine. Kalibracija mjerne opreme koja je

realizovana u slovenačkom metrološkom institutu SIQ (Slovenian Institute of

Quality and Metrology) prikazana je u tabeli 15.

Tabela 15. Podaci o kalibrisanoj opremi iz Laboratorije za električne veličine

Mjerna oprema Opis

Digitalni multimetar Proizvođač: FLUKE

tip: 8508A; serijski broj: 13651138

Kalibrator Proizvođač: FLUKE

tip: 5320A; serijski broj: 523960310


63


64

4.9 Laboratorija za vrijeme i frekvenciju

Laboratorija za vrijeme i frekvenciju Zavoda za metrologiju zadužena je za

ostvarivanje nacionalne vremenske skale i njenu distribuciju. U svijetu se kao

vremenska skala koristi Univerzalno koordinisano vrijeme, UTC (Universal Time

Coordinated), koje se izvodi iz Međunarodnog atomskog vremena TAI, (Temps

Atomique International). TAI je skala koja se izračunava u Međunarodnom birou

za mjere i tegove, BIPM (Bureau International des Poids et Mesures), na osnovu

podataka za više od 400 satova, koji šalju preko 60 laboratorija iz cijelog svijeta.

Laboratorija za vrijeme i frekvenciju učestvuje u CCTF-K001.UTC ključnom

poređenju iz oblasti vremena i frekvencije od avgusta 2015. godine (slika 13.).

Laboratorija za vrijeme i frekvenciju ostvaruje sljedivost preko državnog

etalona za vrijeme i frekvenciju, cezijumskog časovnika. Primjenom GPS metode

istovremenog posmatranja obezbjeđuje se uspostavljanje sljedivosti etalona za

vrijeme i frekvenciju, odnosno rezultata mjerenja do SI sistema. Ovom metodom

se obezbjeđuje jednostavno poređenje dva etalona za vrijeme i frekvenciju

lociranim na različitim mjestima. Ova metoda se primjenjuje za izračunavanje

srednjeg relativnog odstupanja frekvencije cezijumskog časovnika u odnosu na

frekvenciju referentne laboratorije (slika 14.) i iznosi oko -7x10-13 kao i za

izračunavanje stabilnosti cezijumskog časovnika (slika 15.).


65

Slika 13. Circular-T bilten


66

Slika 14. Analiza performansi cezijumskog časovnika

Slika 15. Analiza stabilnosti cezijumskog časovnika

Sljedivost za mjernu opremu se postiže korišćenjem izlaza iz cezijumskog

časovnika (10 MHz) za eksternu bazu mjerne opreme. Šema sljedivosti u

Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju je prikazana na slici 16.

Slika 16. Šema sljedivosti u Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju


67

Kalibracija referentne štoperice, mjerne i pomoćne opreme se obavlja u

laboratorijama nacionalnih metroloških instituta ili ovlašćenih instituta (EURAMET

Designated Institutes) koji imaju objavljen CMC u BIPM KCDB ili su akreditovane od

strane akreditacionog tijela potpisnika EA MLA sporazuma.

Tokom 2015. godine, mjerna oprema prikazana u tabeli 16. je kalibrisana u

slovenačkom metrološkom institutu, SIQ (Slovenian Institute of Quality and

Metrology).

Tabela 16. Podaci o kalibrisanoj opremi iz Laboratorije za vrijeme i frekvenciju

Mjerna oprema Opis

Frekvencmetar Proizvođač: Agilent

tip: 53230A; serijski broj: MY50000544

Digitalna

štoperica

Proizvođač: Hanhart

tip: Stratos 2; inventarski broj: 1235

Programom rada Zavoda za metrologiju za 2015. godinu planirano je da se

u odgovarajućoj laboratoriji izvrši kalibracija digitalne štoperice Hanhart,

frekvencmetra Agilent 53230A, generatora signala SG 382 i uređaja za praćenje

ambijentalnih uslova okoline – TESTO (kalibracija senzora za vlagu). Ograničena

sredstva su onemogućila realizaciju komletnog programa, tako da nije izvršena

kalibracija generatora signala SG 382.

Nakon unapređenja rada Laboratorije za temperaturu Zavoda za

metrologiju u toku 2015. godine, izvršena je kalibracija senzora za vlagu i senzora

za temperaturu uređaja za praćenje ambijentalnih uslova okoline – TESTO iz

Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju.

Realizovan je Program rada u pogledu sprovođenja eksternih kalibracija u

III/IV kvartalu 2015. godine, kao i kalibracija izvora napajanja Agilent E3631A u I

kvartalu 2015. godine u Laboratoriji za električne veličine Zavoda za metrologiju

(tabela 17).


68

Tabela 17. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za vrijeme i frekvenciju

Vrijeme i frekvencija





Frekvencija

/Izvor frekvencije

(sinusni signal)

1 mHz do 100 kHz 5·10-7 Hz

QP.5.4/01-LTF 100 kHz do 350 MHz 2·10-12·f

Frekvencija/

Izvor frekvencije

(pravougaoni signal)

1 mHz do 1 Hz 5·10-11 Hz

1 Hz do 350 MHz 5·10-12·f

Frekvencija / Izvor

frekvencije

(sinusni signal)

1 mHz do 100 kHz 5·10-7 Hz

QP.5.4/04-LTF 100 kHz do 100 MHz 2·10-12·f

Frekvencija / Izvor

frekvencije

(pravougaoni signal)

1 mHz do 1 Hz 5·10-11 Hz

1 Hz do 100 MHz 5·10-12·f

Vremenski interval/

Izvor vremenskog intervala 1 ns do 100 000 s 5·10-9·t + 0,5 ns QP.5.4/02-LTF

Vremenski interval/

Ručni sekundomjeri 0,00 s/d do ±100 s/d 2,7 s/d QP.5.4/05-LTF

Razlika

vremenskih skala/

Etalon za vrijeme prema

UTC(MBM) vremenu

-1 s do 1 s 10 ns

QP.5.4/06-LTF Razlika

vremenskih skala/

Etalon za vrijeme prema

UTC vremenu

-1 s do 1 s 200 ns


69


70

4.10 Laboratorija za električnu snagu

Laboratorija za električnu snagu ostvaruje sljedivost (slika 17.) preko

etalonskog uređaja za ispitivanje brojila električne energije, proizvođača MTE, tip

PCS400.3, klasa tačnosti uređaja je 0,02 (fabrički broj 39783).

BIPM

NMI/DI sa CMC u KCDB/SIQ Slovenija

Trofazni prenosni referentni etalon

za ispitivanje brojila električne

energije

BROJILA ELEKTRIČNE ENERGIJE

Zavod za metrologijuLaboratorija za električnu

snagu

Slika 17. Lanac sljedivosti u Laboratoriji za električnu snagu

Rekalibracioni period za etalonski uređaj za ispitivanje brojila električne

energije je 2 godine, zbog čega nije vršena kalibracija tog uređaja u toku 2015.

godine (poslednja kalibracija je 2014. godine).

U Laboratoriji za električnu snagu se vrši ovjeravanje brojila električne

energije (klasa tačnosti 0,2S; 0,5S; 0,5; 1 i 2, aktivne električne energije i klasa

tačnosti 1, 2 i 3 reaktivne električne energije).


71


72

4.11 Laboratorija za ovjeravanje mjerila brzine vozila u pokretu

U Laboratoriji za ovjeravanje mjerila brzine vozila u pokretu realizuje se

pregled u cilju utvrđivanja ispunjenosti metroloških zahtjeva, odnosno ovjeravanja

sljedećih mjerila brzine vozila u pokretu:

mjerila brzine na principu Doplerovog efekta;

laserskih mjerila brzine na principu mjerenja vremena za koje emitovani

zrak pređe put od mjerila do vozila i nazad;

mjerila brzine na principu mjerenja dužine pređenog puta u odnosu na

vrijeme;

mjerila brzine na principu mjerenja vremena pri prolasku vozila između

najmanje dvije stacionarne tačke na poznatom rastojanju.

Ovjeravanja mjerila brzine vozila u pokretu se odnosi na:

mjerila brzine koja mjere iz stacionarne tačke (mjerilo nije u pokretu),

mjerila brzine koja mjere iz mobilne tačke (mjerilo je u pokretu).

Za ovjeravanja mjerila brzine vozila koriste se mjerna oprema čija se

kalibracija obavlja u laboratorijama nacionalnih metroloških instituta (NMI) ili

ovlašćenih instituta (EURAMET Designated Institutes) koji imaju objavljen CMC u

bazi podataka BIPM-a ili su akreditovane od strane akreditacionog tijela

potpisnika EA MLA sporazuma.


73

5. MEĐULABORATORIJSKA POREĐENJA

U toku 2015. godine, Zavod za metrologiju je učestvovao u međulaboratorijskim

poređenjima u oblasti mase, temperature, električnih veličina i zapremine (tabela 18.)

organizovanim u okviru različitih projekata.

Tabela 18. Međulaboratorijska poređenja

Laboratorija Projekat Naziv Oblast Period

realizacije

mjerenja

Period realizacije

projekta

Završni

izvještaj

Laboratorija

za masu

EURAMET-ov

projekat 1350

Mass standards - sub-multiples

of the kilogram Masa april 2015.g.

januar 2015.g. do

januara 2016.g. 2016.g.

Laboratorija

za masu

PT-M-EMB-1-

2015

Međulaboratorijsko

poređenje - Etaloniranje vaga Masa 17.12.2015.g. nov. 2015.g. do

jan. 2016.g. 2016.g.

Laboratorija

za

temperaturu

EURAMET-ov

projekat 1358

Calibration of

Thermocouple by Comp. in

the Temp. Ran. from

0 °C to 1100 °C

Termometrija od 1. maja do

1. juna 2015.g.

1. maja 2015.g.

do

1. maja 2016.

2016.g.

Laboratorija

za

temperaturu

EURAMET-ov

projekat 1357

Interlaboratory Comparison

of Triple Point of Water Cells Termometrija od 1. sept do

30. okt. 2015.g.

januar 2015.g.

do

juna 2016.g.

2016.g.

Laboratorija

za električne

veličine

EURAMET-ov

projekat 1341

Comparison on Calibration

of Multimeter

Elektricitet i

magnetizam mart 2015.g.

16.02.2015.g. do

2016.g. 2016.g.

Laboratorija

za

zapreminu

EURAMET-ov

projekat 1297

Comparison of a 50 ml

pycnometer and 500 ml flask Protok

februar 2015.g.

do

marta 2015.g.

februar 2014.g.

do

aprila 2015.g.

2016.g.

5.1 Laboratorija za masu

5.1.1 EURAMET-ov projekat: 1350

Laboratorija za masu, Zavoda za metrologiju, u toku aprila 2015. godine,

učestvovala je u međulaboratorijskom poređenju u okviru EURAMET-ovog projekta

1350 (Mass standards - sub-multiples of the kilogram). Cilj poređenja je utvrđivanje

sposobnosti mjerenja u oblasti mase nacionalnih metroloških laboratorija zemalja

jugoistočne Evrope (tabela 19.) i provjera ispravnosti deklarisanih mogućnosti

kalibracija i mjerenja (CMC).

Tabela 19. Učesnici u EURAMET-ovom projektu 1350

Laboratorija Zemlja

Metrološki institut Republike Slovenije (MIRS) Slovenija

Zavod za metrologiju (MBM) Crna Gora

Hrvatski mjeriteljski institut (HMI) Hrvatska

Institut za metrologiju Bosne i Hercegovine (IMBiH) Bosna i Hercegovina

General Directorate of Metrology (DPM) Albanija


74

Predmet poređenja (slika 18.) bila su tri tega, cilindričnog oblika sa drškom

za prihvaćanje, izrađeni od nerđajućeg čelika (OIML R111) nominalnih masa:

200 g, 20 g i 2 g i jedan teg u obliku višeugaone pločice, izrađen od njemačkog

srebra (OIML R111), nominalne mase 200 mg.

Slika 18. Predmet poređenja u okviru EURAMET-ovog projekta 1350

Mjerenja planirana tehničkim protokolom, Laboratorija za masu, Zavoda za

metrologiju, realizovala je u toku aprila 2015. godine. Nakon izvršenih mjerenja i

obrade podataka, dobijene rezultate Laboratorija za masu je proslijedila pilot

laboratoriji - Metrološkom institutu Republike Slovenije (MIRS). Pilot laboratorija će

pripremiti konačni izvještaj međulaboratorijskog poređenja svih laboratorija

učesnica. Budući da konačni izvještaj nije pripremljen u planiranom roku, očekuju

se finalni rezultati međulaboratorijskog poređenja u I kvartalu 2016. godine.

5.1.2 PT-M-EMB-1-2015 Međulaboratorijsko poređenje - Etaloniranje vaga

Međulaboratorijsko poređenje u oblasti etaloniranja/kalibracija vaga

organizovano je između Laboratorije za masu, Direkcije za mere i dragocene

metale (DMDM) i akreditovanih laboratorija ili onih koje se nalaze u postupku

akreditacije laboratorija za etaloniranje/kalibraciju vaga (tabela 20.). Cilj

poređenja je dokazivanje mogućnosti etaloniranja/kalibracije sa deklarisanim

mjernim mogućnostima, iz obima akreditacije laboratorija učesnika, kao i

poređenje mjernih metoda, budžeta mjernih nesigurnosti i sadržaja Uvjerenja o

etaloniranju/kaibraciji.

Predmet poređenja je elektromehanička vaga sa neautomatskim

funkcionisanjem prikazana na slici 19., karakteristika prikazanih u tabeli 21.


75

Tabela 20. Učesnici u projektu PT-M-EMB-1-2015

Laboratorija Zemlja

Direkcija za mere i dragocene metale Srbija

EmOs Hrvatska

Farmahem Servis Makedonija

Institut za bezbednost i humanizaciju rada Srbija

Superlab Srbija

Servis Popović Srbija

Limp merila d.o.o Srbija

HK Krušik a.d. Srbija

ELAB d.o.o Srbija

Analysis d.o.o Srbija

SRŽ d.o.o Srbija

Shollex d.o.o Srbija

ProMedia d.o.o Srbija

Biro za metrologija Makedonija

Zavod za metrologiju – Laboratorija za masu Crna Gora

Slika 19. Predmet poređenja u okviru projekta PT-M-EMB-1-2015


76

Tabela 21. Podaci o predmetu poređenja u okviru projekta PT-M-EMB-1-2015

Predmet poređenja

Proizvođač Sartorius

Tip ME245S-0CE

Serijski broj 22510052

Maksimalno mjerenje 220 g

Podeljak 0.0001 g

5.2 Laboratorija za temperaturu


Laboratorija za temperaturu, Zavoda za metrologiju je u periodu od

01.05.2015. do 01.06.2015. godine, učestvovala u interlaboratorijskom poređenju:

Calibration of Thermocouple by Comparison in the Temperature Range from

0 °C to 1100 °C. Predmet poređenja je bio jedan termoelement (slika 20.). Pilot

laboratorija je UME, a u ovom interlaboratorijskom poređenju su učestvovale

laboratorije iz Turske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Albanije, Kosova i Crne

Gore.

Slika 20. Termoelement

Interlaboratorijsko poređenje je urađeno metodom direktnog poređenja,

pri čemu je poređenje uključilo šest temperaturnih tačaka i test homogenosti.

Rezultate poređenja, Laboratorija za temperaturu, Zavoda za metrologiju je

krajem juna 2015. godine proslijedila pilot laboratoriji, koja će pripremiti

preliminarne izvještaje (Draft A i Draft B). Cilj opisanog poređenja je dokazivanje

kompetentnosti Laboratorije za temperaturu za izvođenje kalibracija


77

termoelemenata u visokom temperaturnom području. Na osnovu ovih rezultata,

moguće je objavljivanje CMC u BIPM za navedeno područje.


Laboratorija za temperaturu, Zavoda za metrologiju je u periodu od

01.09.2015. do 30.10.2015. godine, učestvovala u interlaboratorijskom poređenju:

Inter-laboratory Comparison of Triple Point of Water Cells, koje je započelo u

januaru 2015. godine i trajaće do juna 2016. godine. Predmet poređenja je bila

ćelija za trojnu tačku vode TPW, čije karakteristike su date u tabeli 22. Pilot

laboratorija je UME (Turska). U ovom interlaboratorijskom poređenju koje još uvijek

traje učestvuju laboratorije iz Turske, Srbije, Bosne i Hercegovine, Makedonije,

Albanije i Crne Gore.

Tabela 22. Karakteristike ćelije za trojnu tačku vode TPW

Ćelija Staklo h1/mm h2/mm D1/mm D2/mm

TUBİTAK UME Zero02 Borosilicate 230 315 15 50

Poređenje je urađeno u skladu sa protokolom. Rezultate mjerenja

Laboratorija za temperaturu je pilot laboratoriji dostavila u decembru 2015.

godine. Izvještaji Draft A i Draft B za ovo poređenje se očekuju do kraja 2016.

godine.

5.3 Laboratorija za električne veličine


Laboratorija za električne veličine je učestvovala 2015. godine u EURAMET-

ovom projektu 1341: Comparison on calibration of Multimeter. U ovom projektu,

pored Laboratorije za električne veličine, Zavoda za metrologiju, učestvovali su i

nacionalni metrološki instituti Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Albanije,

Češke, Estonije, Kosova, Litvanije, Poljske, Portugalije i Rumunije. Pilot laboratorija

je UME (Turska), a predmet poređenja digitalni multimetar FLUKE 8508A. Mjerenja

u Laboratoriji za električne veličine, Zavoda za metrologiju su realizovana u martu

2015. godine. Finalni izvještaj se očekuje početkom 2016. godine, a učešće u

ovom projektu će služiti za validaciju CMC-a koji Zavod za metrologiju planirala

da prijavi iz oblasti električnih veličina.


78

5.4 Laboratorija za male zapremine


Laboratorija za male zapremine je 2015. godine učestvovala u

EURAMET–ovom projektu 1297: Comparison of a 50 ml pycnometer and 500 ml

flask. Predmeti poređenja: piknometar nazivne zapremine 50 ml, Gay Lussa Tip,

izrađen od borosilikatnog stakla 3.3, kruškolikog oblika, proizveden prema ISO

3507:1999, serijski broj: 2 i volumetrijska tikvica sa jednom mjernom crtom, nazivne

zapremine 500 ml, klasa A, napravljena od borosilikatnog stakla 3.3, uskog grla,

kruškolika, proizvedena prema ISO 1042:1998, serijski broj 1 (slika 21.). Cilj

poređenja u okviru projekta 1297 je bio utvrđivanje sposobnosti mjerenja u oblasti

zapremine nacionalnih metroloških laboratorija zemalja jugoistočne Evrope

(tabela 23.) i provjera ispravnosti deklarisanih mogućnosti kalibracija i mjerenja

(CMC).

Slika 21. Predmeti poređenja u okviru EURAMET-ovog projekta 1297

Mjerenja planirana tehničkim protokolom, Laboratorija za male zapremine,

Zavoda za metrologiju, realizovala je u toku februara 2015. godine. Nakon

izvršenih mjerenja i obrade podataka, dobijene rezultate Laboratorija za male

zapremine je proslijedila pilot laboratoriji iz Direkcije za mere i dragocene metale

(DMDM). Finalni rezultati međulaboratorijskog poređenja očekuju se u I kvartalu

2016. godine.


79

Tabela 23. Učesnici u EURAMET-ovom projektu 1297

Laboratorija Zemlja

DMDM Srbija

MBM Crna Gora

INM Rumunija

MKEH Mađarska

ČMI Češka

VSL Holandija

GUM Poljska

BEV Austrija

IPQ Portugalija

FORCE Danska

INRIM Italija

CEM Španija

MIRS Slovenija

DPM Albanija

BoM Makedonija

UME Turska


80

6. SISTEM KVALITETA

Kompetentnost Zavoda za metrologiju za obavljanje poslova kalibracije koji

su specificirani u utvrđenom obimu akreditacije, potvrdilo je Akreditaciono tijelo

Crne Gore (ATCG) koje je 4. marta 2014. godine dodijelilo Sertifikat o akreditaciji

(Lk14.02), kao i Hrvatska akreditacijska agencija (HAA) koja je 16. aprila 2014.

godine izdala Potvrdu o akreditaciji (2451) kojom se utvrđuje da je Zavod za

metrologiju osposobljen za umjeravanje (kalibraciju) mjerila mase, temperature i

dužine.

Hrvatska akreditacijska agencija i Akreditaciono tijelo Crne Gore potvrdili su

u novembru 2014. godine da Zavod za metrologiju zadovoljava zahtjeve

standarda MEST EN ISO/IEC 17025:2011 i da je kompetentan za obavljanje

kalibracija tegova, tegova slobodnih nazivnih masa i vaga sa neautomatskim

funkcionisanjem, kalibraciju mjerila temperature i kalibraciju etalona i mjernih

uređaja dužine. Proširen je akreditacioni opseg za Laboratoriju za masu u pogledu

kalibracije tegova slobodnih nazivnih masa od 1 mg do 50 kg.

Hrvatska akreditacijska agencija i Akreditaciono tijelo Crne Gore potvrdili su

2015. godine da Zavod za metrologiju zadovoljava zahtjeve standarda MEST EN

ISO/IEC 17025:2011 i da je kompetentan za obavljanje kalibracija mjerila pritiska,

kalibracija etalona i mjerila električnih veličina, frekvencije i vremenskog intervala.

U Zavodu za metrologiju je uspostavljen sistem menadžmenta kvalitetom

koji je prilagođen djelatnosti. Odbor za kvalitet Zavoda za metrologiju je

posvećen razvoju i primjeni sistema menadžmenta i stalnom poboljšanju njegove

efektivnosti. Odbor za kvalitet sprovodi periodično preispitivanje sistema

menadžmenta kvalitetom i aktivnosti kalibracija u laboratorijama, radi

obezbjeđenja njihove trajne prikladnosti i efektivnosti, kao i radi uvođenja

neophodnih promjena ili poboljšavanja.

U toku 2015. godine izvršena su unapređenja implementiranog sistema

menadžmenta kvalitetom u laboratorijama Zavoda za metrologiju u cilju:

revizije postojećih dokumenata sistema menadžmenta kvalitetom;

akreditovanja Laboratorije za pritisak, Laboratorije za električne veličine i

Laboratorije za vrijeme i frekvenciju;

priprema za proširenje obima akreditacije Zavoda za metrologiju u

Laboratoriji za temperaturu i Laboratoriji za dužinu;

pripremu dokumentacije za prijavu za akreditovanje Laboratorije za male

zapremine i Laboratorije za velike zapremine.

Odbor za kvalitet na sjednici, održanoj 16.01.2015. godine donio je odluke o

usvajanju novih verzija sljedećih dokumenata sistema menadžmenta kvalitetom:

QM.01: Poslovnik o kvalitetu (izdanje/verzija 03/04);

QP.4.13: Upravljanje zapisima (izdanje/verzija 01/04);


81

QP.5.4/02: Procjena i izražavanje mjerne nesigurnosti (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.5/01: Korišćenje i odžavanje mjerne opreme (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.10/01: Izdavanje uvjerenja o kalibracijii (izdanje/verzija 01/03).

U cilju proširenja opsega akreditacije Zavoda za metrologiju na Laboratorije

za pritisak, Laboratoriju za vrijeme i frekvenciju, kao i Laboratoriju za električne

veličine, Odbor za kvalitet je na sjednici, održanoj 13.02.2015. godine, donio

odluke o usvajanju sljedećih dokumenata sistema menadžmenta kvalitetom:

QP.5.4/01-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na gasnoj vagi pritiska;

QP.5.4/02-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na uljnoj vagi pritiska;

QP.5.4/03-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na preciznom indikatoru

pritiska (PPI - precision pressure indicator);

QP.5.4/01-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na preciznom etalonu

pritiska (PPS - precision presure standard);

QP.5.4/01-LTF: Tehnička procedura za mjerenje frekvencije;

QP.5.4/02-LTF: Tehnička procedura za mjerenje vremenskog intervala;

QP.5.4/03-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju državnog etalona za

vrijeme i frekvenciju (cezijumski časovnik 3230);

QP.5.4/04-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju frekvencmetara;

QP.5.4/05-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju štoperica;

OI/LEQ/05: Uputstvo za rukovanje etalonima otpornosti proizvođača Leeds

and Northrup company;

OI/LEQ/07: Uputstvo za rukovanje sistemom za praćenje uslova okolike

TESTO 177-H;

OI/LTF/01: Uputstvo za rukovanje državnim etalonom za vrijeme i frekvenciju

(cezijumski časovnik 3230);

OI/LTF/02: Uputstvo za rukovanje frekvencmetrom 53230A;

OI/LTF/03: Uputstvo za rukovanje generatorom signala Agilent 33512A;

OI/LTF/04: Uputstvo za rukovanje sistemom za comon view komparacju

TimeTrace II;

OI/LTF/05: Uputstvo za rukovanje sistemom za praćenje uslova okoline

TESTO 177-H1;

QI.5.6/00-06: Uputstvo za međuprovjeru državnog etalona za vrijeme i

frekvenciju (cezijumskog časovnika 3230) u Laboratoriji za vrijeme i

frekvenciju;

QI.5.6/00-07: Uputstvo za međuprovjeru frekvencmetra Agilent 53230A u

Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju;

QI.5.6/00-08: Uputstvo za međuprovjeru generatora signala Agilent 3512A u


QI.5.6/00-09: Uputstvo za međuprovjere u Laboratoriji za pritisak.


82

Na istoj sjednici, Odbor za kvalitet je donio odluke o usvajanju izmjena

dokumenata sistema mendžmanta kvalitetom:

QP.LM.01: Opšta tehnička procedura za kalibraciju tegova (izdanje/verzija

01/05);

QP.LM.02: Tehnička procedura za proračun konvencionalne mase i mjerne

nesigurnosti kod kalibracije tegova (izdanje/verzija 02/01);

QP.LM.03: Tehnička radna procedura za kalibraciju tegova (izdanje/verzija

01/03);

QP.LM.04: Tehnička procedura kalibracije vaga sa neautomatskim

funkcionisanjem (izdanje/verzija 02/01);

QI.LM.02: Tehničko radno uputstvo za međuprovjere u Laboratoriji za masu;

QI.LM.01: Tehničko radno uputstvo za podešavanje komparatora mase i

vaga;

QP.5.4/01-LEQ: Tehnička procedura za kalibraciju kalibratora (izvora

napona, struje i otpornosti);

QP.5.4/02-LEQ: Tehnička procedura za kalibraciju multimetra;

QP.5.4/03-LEQ: Tehnička procedura za kalibraciju mjernih kliješta.

Odbor za kvalitet na sjednici održanoj 05.06.2015. godine, donio je odluke o

usvajanju sljedećih dokumenata sistema menadžmenta kvalitetom:

QP.5.4/06-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju etalona vremena

(izdanje/verzija 01/01);

QP.5.4/01-LL: Tehnička procedura za kalibraciju planparalelnih graničnih

mjera od 0,5 mm do 100 mm (izdanje/verzija 02/01);

QP.5.4/02-LL: Tehnička procedura za kalibraciju mikrometara za spoljašnja

mjerenja od 0 mm do 150 mm (izdanje/verzija 02/01);

QP.5.4/03-LL: Tehnička procedura za kalibraciju pomičnih mjerila od 0 mm

do 300 mm (izdanje/verzija 02/01);

QP.5.4/01-LL: Tehnička procedura za kalibraciju komparatora za

planparalelne granične mjere od 0,5 mm do 100 mm (izdanje/verzija

02/01);

QP.5.4/01-LT: Tehnička procedura za kalibraciju staklenih termometara

punjenih tečnošću od -80 ºC do +278ºC (izdanje/verzija 02/01);

QP.5.4/02-LT: Tehnička procedura za kalibraciju indikatorskih termometara

koji imaju sondu od -80 ºC do +650ºC (izdanje/verzija 02/01);

QP.5.4/03-LT: Tehnička procedura za kalibraciju otporničkih termometara

PRT/IPRT od -80 ºC do +650ºC (izdanje/verzija 02/01);

QP.5.4/04-LT: Tehnička procedura za kalibraciju termoelemenata (TC) od

-80 ºC do +650ºC (izdanje/verzija 02/01);


83

QP.5.4/05-LT: Tehnička procedura za realizaciju tačke leda (izdanje/verzija

01/02);

QP.5.4/06-LT: Tehnička procedura za određivanje evaluacije kalibracionih

sistema (kupatila i suvi blok kalibrator) - (izdanje/verzija 01/02);

QP.5.4/07-LT: Tehnička procedura za provjeru sekundarnog etalona SPRT

(“annealing“)- (izdanje/verzija 01/02);

QP.5.4/08-LT: Tehnička procedura za realizaciju trojne tačke vode


QI.LL.01-01: Tehničko radno uputstvo za održavanje i korišćenje

planparalelnih graničnih mjera;

QI.LL.01: Tehničko radno uputstvo za rukovanje laserom;

QI.LL.03: Tehničko radno uputstvo za rukovanje softverom za praćenje

uslova okoline OMEGA OM CP;

QP.LL.05: Tehnička procedura za kalibraciju jednodimenzionalnog mjernog

uređaja BMG 3000;

QP.LL.06: Tehnička procedura za kalibraciju mjernih traka i lenjira;

QP.5.4/01-LTF: Tehnička procedura za mjerenje frekvencije;

QP.5.4/02-LTF: Tehnička procedura za mjerenje vremenskog intervala;


vrijeme i frekvenciju (cezijumski časovnik 320);

QP.5.4/04-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju frekvencmetara;

QP.5.4/05-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju štoperica;

OI/LEQ/05: Uputstvo za rukovanje etalonima otpornosti proizvođača Leeds

and Northrup company;

OI/LEQ/07: Uputstvo za rukovanje sistemom za praćenje uslova okolike

TESTO 177-H1;

OI/LTF/01: Uputstvo za rukovanje državnim etalonom za vrijeme i frekvenciju

(cezijumski časovnik 3230);

OI/LTF/02: Uputstvo za rukovanje frekvencmetrom 53230A;

OI/LTF/03: Uputstvo za rukovanje generatorom signala Agilent 33512A;

OI/LTF/04: Uputstvo za rukovanje sistemom za comon view komparacju

TimeTrace II;

OI/LTF/05: Uputstvo za rukovanje sistemom za praćenje uslova okoline

TESTO 177-H1;

QI.5.6/00-06: Uputstvo za međuprovjeru državnog etalona za vrijeme i

frekvenciju (cezijumskog časovnika 3230) u Laboratoriji za vrijeme i

frekvenciju;

QI.5.6/00-07: Uputstvo za međuprovjeru frekvencmetra Agilent 53230A u


QI.5.6/00-08: Uputstvo za međuprovjeru generatora signala Agilent 3512A u



84

QI.5.5/01-02: Uputstvo za transport opreme van laboratorija Zavoda za

metrologiju;

QI.5.5/01-01: Uputstvo za obilježavanje kalibracionog statusa etalona,

mjerne i pomoćne opreme.

Nakon podnošenja prijave za proširenje obima akreditacije Zavoda za

metrologiju, glavni i tehnički ocjenjivači iz Hrvatske akreditacijske agencije (HAA) i

Akreditacionog tijela Crne Gore (ATCG) posjetili su 1. i 2. jula 2015. godine

Laboratoriju za električne veličine, Laboratoriju za vrijeme i frekvenciju i

Laboratoriju za pritisak.

Tehnički ocjenjivači su utvrdili:

3 neusaglašenosti u Laboratoriji za pritisak;

5 neusaglašenosti u Laboratioriji za vrijeme i frekvenciju;

5 neusaglašenosti u Laboratioriji za električne veličine.

Postavljen je rok od 1 mjesec za otklanjanje neusaglašenosti i sprovođenje

korektivnih mjera. U sklopu postupka otklanjanja neusaglašenosti, Odbor za

kvalitet je donio odluke o izmjenama, a potom na sjednici održanoj 31.07.2015.

godine, odluke o usvajanju izmjena sljedećih dokumenata sistema menadžmenta

kvalitetom:

QP.5.4/01-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na gasnoj vagi pritiska


QP.5.4/02-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na uljnoj vagi pritiska



pritiska (PPI - precision pressure indicator) - (izdanje/verzija 01/01);


pritiska (PPS-precision presure standard)- (izdanje /verzija 01/01);


napona, struje i otpornosti) - (izdanje/verzija 01/04);

QP.5.4/02-LEQ: Tehnička procedura za kalibraciju multimetara


QP.5.4/01-LTF: Tehnička procedura za mjerenje frekvencije (izdanje/verzija

01/03);

QP.5.4/02-LTF: Tehnička procedura za mjerenje vremenskog intervala



vrijeme i frekvenciju (cezijumski časovnik 3230) - (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.4/04-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju frekvencmetra



85

QP.5.4/05-LTF: Tehnička procedura za kalibraciju štoperica (izdanje/verzija

01/03);



QI.5.6/00-09: Uputstvo za međuprovjere u Laboratoriji za pritisak


QI.5.6/00-02: Uputstvo za međuprovjeru kalibratora FLUKE 5520A u

Laboratoriji za električne veličine (izdanje/verzija 01/02);

QI.5.6/00-03: Uputstvo za međuprovjeru digitalnog multimetra FLUKE 8508A

u Laboratoriji za električne veličine (izdanje/verzija 01/02).

U cilju pripreme dokumentacije za akreditovanje Laboratorije za male

zapremine i Laboratorije za velike zapremine, kao i proširenja opsega akreditacije

Laboratorije za temperaturu i Laboratorije za dužinu, Odbor za kvalitet je na

sjednici od 30.07.2015. godine, izvršio reviziju dokumentacije sistema

menadžmenta kvalitetom.

Nakon sprovedenog postupka otklanjanjan neusaglašenosti utvrđenih

prilikom ocjenjivačke posjete, Odbor za kvalitet je na sjednici od 31. 07. 2015.

godine, donio odluke o usvajanju sljedećih izmjena dokumenata sistema

menadžmenta kvalitetom:

QP.5.4/01-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na gasnoj vagi pritiska

(izdanje /verzija 01/02);

QP.5.4/02-LP: Tehnička procedura za kalibraciju na uljnoj vagi pritiska



pritiska (PPI - precision pressure indicator) - (izdanje/verzija 01/02);


pritiska (PPS - precision presure standard) - (izdanje/verzija 01/02);


napona, struje i otpornosti)(izdanje /verzija01/04);



QP.5.4/01-LTF: Tehnička procedura za mjerenje frekvencije (izdanje/verzija

01/03);




vrijeme i frekvenciju (cezijumski časovnik 3230) - (izdanje/verzija 01/03);




86


01/03);


(izdanje/verzija 01/ 02);

QI.5.6/00-09: Uputstvo za međuprovjere u Laboratoriji za pritisak


QI.5.6/00-02: Uputstvo za međuprovjeru kalibratora FLUKE 5520A u

Laboratoriji za električne veličine (izdanje/verzija 01/02);

QI.5.6/00-03: Uputstvo za međuprovjeru digitalnog multimetra FLUKE 8508A

u Laboratoriji za električne veličine (izdanje/verzija 01/02).

Nakon dostavljanja Izvještaja o sprovedenim korektivnim radnjama, tehnički

ocjenjivač za oblast električnih veličina i vremena i frekvencije, uputio je zahtjev

da se izvrše dodatne popravne radnje. U cilju ispunjavanja tih zahtjeva, Odbor za

kvalitet je na sjednici od 08.10.2015. godine donio odluke o usvajanju sljedećih

dokumenata sistema menadžmenta kvalitetom:


napona, struje i otpornosti) - (izdanje/verzija 01/05);




(izdanje/verzija 01/04;




01/04);


(izdanje/verzija 01/03).

Nakon dostavljanja izvještaja o sprovođenju dodatnih popravnih radnji, koji

je tehnički ocjenjivač ocijenio kao uspješan, u novembru 2015. godine, Hrvatska

akreditacijska agencija HAA i Akreditaciono tijelo Crne Gore ATCG su donijeli

odluke o proširenju opsega akreditacije Zavoda za metrologiju, odnosno da

Zavod za metrologiju zadovoljava zahtjeve standarda MEST EN ISO/IEC

17025:2011 i da je osposobljen za kalibraciju:

tegova, tegova slobodnih nazivnih masa i vaga sa neautomatskim

funkcionisanjem;

etalona i mjerila dužine;

mjerila temperature;

mjerila pritiska;



87

U cilju implementacije sistema menadžmenta kvalitetom u Laboratoriji za

male zapremine i Laboratoriji za velike zapremine, nakon revizije dokumentacije

sistema menadžmenta kvalitetom, Odbor za kvalitet je na sjednici od 30.11.2015.

godine donio Odluke o usvajanju izmjena dokumenata sistema menadžmenta

kvalitetom:

Poslovnik o kvalitetu: QM.01 (izdanje/verzija 04/01);

QP.4.1/01: Ovlašćenja i odgovornosti (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.1/02: Zaštita povjerljivosti informacija i vlasničkih prava korisnika


QP.4.1/03: Zaštita elektronskog čuvanja i prenosa podataka


QP.4.1/04: Rad Odbora za kvalitet (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.1/05: Utvrđivanje redosljeda kalibracija (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.1/06: Informisanje o efektivnosti sistema menadžmenta kvalitetom


QP.4.3/01: Upravljanje dokumentima sistema menadžmenta kvalitetom


QP.4.3/02: Upravljanje eksternom dokumentacijom (izdanje/verzija 01/04);

QP.4.4/01: Preispitivanje zahtjeva, ponuda i ugovora (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.5/01: Podugovaranje kalibracija (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.6/01: Nabavka usluga i proizvoda (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.7./01: Odnos prema korisniku (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.8./01: Rješavanje prigovora i žalbi (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.9./01: Upravljanje neusaglašenostima (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.10/01: Poboljšavanja (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.11/01: Korektivne mjere (izdanje/verzija 01/03);

QP.4.12/01: Preventivne mjere (izdanje/verzija 01/04);

QP.4.13/01: Upravljanje zapisima (izdanje/verzija 01/05);

QP.4.14/01: Interne provjere (izdanje/verzija 02/03);

QP.4.15/01: Preispitivanje od strane rukovodstva (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.2/01: Stručno osposobljavanje osoblja (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.4/01: Validacija metoda kalibracije (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.4/02: Procjena i izražavanje mjerne nesigurnosti (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.4/03: Upravljanje podacima (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.5/01: Korišćenje i održavanje opreme (izdanje/verzija 01/04);

QP.5.6/01: Sljedivost mjerenja (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.8/01: Rukovanje predmetima za kalibraciju (izdanje/verzija 01/03);

QP.5.9/01: Obezbjeđenje povjerenja u kvalitet rezultata kalibracija


QP.5.10/01: Izdavanje uvjerenja o kalibraciji (izdanje/verzija 01/04);


88

QI.4.3/01-01: Uputstvo za unošenje teksta u obrasce dokumenata sistema

menadžmenta kvalitetom (izdanje/verzija 01/03);

QI.5.5/01-01: Uputstvo za obilježavanje kalibracionog statusa etalona,

mjerne i pomoćne opreme (izdanje/verzija 01/03);

QI.5.5/01-02: Uputstvo za transport opreme van laboratorija Zavoda za

metrologiju (izdanje/verzija 01/02);

QI.4.3/00-01: Uputstvo za dokumentaciju (izdanje/verzija 01/02);

QI.4.1/00-01: Nadzor nad osobljem (izdanje/verzija 01/02).

Na istoj sjednici usvojene su sljedeće tehničke procedure:

QP.5.4/05-LL: Tehnička procedura za kalibraciju uređaja za mjerne trake i

lenjire BMG300;

QP.5.4/06-LL: Tehnička procedura za kalibraciju mjernih traka i lenjira.

Na sjednici od 29.12.2015. godine, Odbor za kvalitet je usvojio dostavljena

dokumenta sistema menadžmenta kvalitetom, koja su pripremljena u okviru

revizije sistema menadžmenta kvalitetom, sa ciljem proširenja opsega akreditacije

Zavoda za metrologiju u Laboratoriji za temperaturu i Laboratoriji za dužinu, kao i

akreditovanja Laboratorije za male zapremine i Laboratorije za velike zapremine:

QP.5.4/09-LT: Tehnička procedura za kalibraciju klimatskih i temperaturnih

komora;

QP.5.4/10-LT: Tehnička procedura za kalibraciju mjerila relativne vlažnosti

(termohigrometara);

QP.5.4/11-LT: Tehnička procedura za kalibraciju zračnih termometara;

QP.5.4/12-LT: Tehnička procedura za kalibracije koje se izvode na terenu;

QP.5.4/07-LL: Tehnička procedura za kalibraciju mjernih satova;

QP.5.4/01-LSV: Tehnička procedura za kalibraciju laboratorijskih mjerila od

stakla gravimetrijskom metodom;

QP.5.4/02-LSV: Tehnička procedura za kalibraciju uređaja zapremine sa

klipom gravimetrijskom metodom;

QP.5.4/03-LSV: Tehnička procedura za kalibraciju piknometara

gravimetrijskom metodom;

QP.5.4/01-LLV: Tehnička procedura za kalibraciju etalon prelivnih pipeta


QP.5.4/02-LLV: Tehnička procedura za kalibraciju mjernih posuda


QP.5.4/03-LLV: Tehnička procedura za kalibraciju mjernih posuda

volumetrijskom metodom;

QI.5.6/00-10: Uputstvo za međuprovjere u Laboratoriji za dužinu;

QI.5.6/00-11: Uputstvo za međuprovjere sekundarnog i radnog etalona u

Laboratoriji za temperaturu;


89

QI.5.6/00-12: Uputstvo za međuprovjere vaga u Laboratoriji za male

zapreme i Laboratorije za velike zapremine;

OI/LL/04: Uputstvo za rukovanje uređajem za kalibraciju mjernih traka

lenjira BMG 3000;

OI/LSV/04: Uputstvo za rukovanje uređajem za praćenje uslova okoline

TESTO 480.


90

7. AKREDITOVANJE LABORATORIJA ZAVODA ZA METROLOGIJU

Zavod za metrologiju je u decembru 2014. godine predao zahtjev za

proširivanje opsega akreditacije prema standardu MEST EN ISO/IEC 17025:2011:

Opšti zahtjevi za kompetentnost laboratorija za ispitivanje i laboratorija za

etaloniranje, i to kod Akreditacionog tijela Crne Gore (ATCG) i Hrvatske

akreditacijske agencije (HAA). Proširivanje opsega akreditacije se odnosi na

oblast pritiska, elekričnih veličina, kao i vremena i frekvencije.

Nadzorna posjeta glavnih i tehničkih ocjenjivača iz ATCG-a i HAA je

sprovedena 1. i 2. jula 2015. godine. Nakon otklanjanja utvrđenih neusaglašenosti

i na osnovu Izvještaja o sprovedenim korektivnim mjerama, ATCG i HAA su u

novembru 2015. godine donijeli odluke o proširenju akreditacionog opsega tj. da

je Zavod za metrologiju kompetentan za izvođenje kalibracija mjerila pritiska,


Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za pritisak, Laboratorije za

električne veličine i Laboratorije za vrijeme i frekvenciju su prikazane u dijelu 4.

Tokom 2015. godine, u Laboratoriji za dužinu vršene su pripreme za

proširenje obima akreditacije na područje kalibracije mjernih traka i lenjira, kao i

područje kalibracije mjernih satova. Pripremljene su tehničke procedure,

uputstva, kao i ostala dokumentacija sistema menadžmenta kvalitetom koja će

biti predmet ocjene crnogorskog (ATCG) i hrvatskog (HAA) akreditacionog tijela.

Planirano proširenje obima akreditacije Laboratorije za dužinu prikazano je u

tabeli 24. U septembru 2015. godine, sproveden je interni audit u Laboratoriji za

dužinu, koji je inicirao izradu dodatnih dokumenata sistema menadžmenta

kvalitetom. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za dužinu za

akreditovano područje prikazane su u dijelu 4.

Tabela 24. Proširenje obima akreditacije za Laboratoriju za dužinu

Predmet

kalibracije

Mjerno područje

(opseg) Metoda kalibracije

Proširena mjerna

nesigurnost

Mjerne trake i lenjiri:

Mjerni lenjiri

Mjerne trake do 3 m

Mjerne trake preko

3 m

od 0 m do 3 m

od 0 m do 3 m

od 3 m do 50 m

Metoda poređenja

(20 + 15 · l) μm, l u m

(20 + 15 · l) μm, l u m

(310 + 15 · l) μm, l u m

Mjerni satovi:

Analogni rezolucije

0,01 mm

Digitalni rezolucije

0,01 mm

od 0 mm do 100,0 mm

od 0 mm do 100,0 mm

Metoda poređenja

Metoda poređenja

(3,5 + 9· l) μm, l u m

(8,2 + 9· l) μm, l u m


91

U Laboratoriji za temperaturu su u toku 2015. godine sprovedene brojne

aktivnosti u cilju revizije dokumentacije sistema menadžmenta kvalitetom i

unapređenja postupaka rada. Mogućnosti mjerenja i kalibracije Laboratorije za

dužinu za akreditovano područje prikazane su u dijelu 4.

U okviru programa IPA 2011: Razvoj infrastrukture kvaliteta i metrologije u

Crnoj Gori, obezbijeđen je dio neophodne opreme za razvoj i unapređenje

rada Laboratorije za temperaturu. Na ovaj način su se stvorili uslovi za pružanje

novih usluga klijentima, kao i proširenje postojećeg obima akreditacije.

Planirano je proširenje obima akreditacije u oblasti:

kalibracije zračnih senzora;

kalibracije mjerila relativne vlažnosti;

kalibracije termostatiranih medijuma koje se izvode na terenu.

Stoga se u toku 2015. godine intenzivno radilo na pripremi tehničkih

procedura i prateće dokumentacije koja se odnosi na planirano područje

proširenja akreditacije (tabela 25.). Redovna posjeta ocjenjivača iz HAA i ATCG je

planirana za početak 2016. godine.

Tabela 25. Planirani obim proširenja akreditacije u Laboratoriji za temperature

Predmet

kalibracije Mjerno područje Metoda kalibracije

Proširena

mjerna nesigurnost

(k=2)

Zračni senzori -75 ᵒC do 20 ᵒC

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT

1,2 ᵒC

Zračni senzori 20 ᵒC do 30 ᵒC

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT

0,2 ᵒC


Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT

0,5 ᵒC


Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/11-LT

1,0 ᵒC

Mjerila relativne

vlažnosti

(10-20) ᵒC

(66-90) % rh

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/10-LT

2,5 % rh

Mjerila relativne

vlažnosti

(20-40) ᵒC

(34-90) % rh

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/10-LT

1,5 % rh

Mjerila relativne

vlažnosti

(40-70) ᵒC

(10-90) % rh

Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/10-LT

2,0 % rh


92

Tabela 25. Planirani obim proširenja akreditacije u Laboratoriji za temperature

(nastavak)

Predmet

kalibracije Mjerno područje Metoda kalibracije

Proširena

mjerna nesigurnost

(k=2)

Temperaturne komore -100 ᵒC do -20 ᵒC Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/09-LT

EURAMET cg-

20/v.01/2010

DKD-R 5-7

Metoda A i B za

V<2000 l, metoda C za

sve V

1,5 ᵒC

Temperaturne komore -20 ᵒC do 50 ᵒC 0,4 ᵒC

Temperaturne komore 50 ᵒC do 100 ᵒC 0,5 ᵒC

Temperaturne komore 100 ᵒC do 200 ᵒC 1,0 ᵒC

Peći 200 ᵒC do 1000 ᵒC QP.5.4/09-LT 2,0 ᵒC

Temperatura i

relativna vlažnost

klimatskih komora do

2000 l

10 ᵒC do 70 ᵒC Metoda direktnog

poređenja

QP.5.4/09-LT

EURAMET cg-

20/v.01/2010

DKD-R 5-7

Metoda A, B i C

0,5 ᵒC

10 % rh do 50 % rh 2,0 % rh

50 % rh do 90 % rh 2,5 % rh

Termostatirani

medijumi - kupatila -80 ᵒC do 150 ᵒC

QP.5.4/09-LT

0,05 ᵒC

Osoblje Laboratorije za male zapremine pripremilo je dokumentaciju

sistema menadžmenta kvalitetom u skladu sa standardom MEST EN ISO/IEC

17025:2011 (tehničke procedure, uputstva i zapise) u sklopu pripremnog postupka

za akreditaciju ove Laboratorije. U decembru 2015. godine upućena je zvanična

prijava za akreditaciju Laboratorije za male zapremine. Planirani obim

akreditacije je prikazan u tabeli 26.

Tabela 26. Planirani obim akreditacije Laboratorije za male zapremine

Mjerna veličina/


Mjerna

nesigurnost Metoda kalibracije

Volumetrijske pipete 1 ml - 100 ml 0,03 % -

0,02% Gravimetrijska metoda

Graduisane mjerne

pipete 1 ml - 25 ml

0,03 % -


Birete 1ml - 100 ml 0,03 % -


Piknometri 1ml – 100 ml 0,03 % -


Graduisani mjerni

cilindri 5ml – 2000 ml

0,03 % -



93

Tabela 26. Planirani obim akreditacije Laboratorije za male zapremine

(nastavak)

Mjerna veličina/


Mjerna

nesigurnost Metoda kalibracije

Mjerne tikvice sa

jednom mjernom

crtom

1ml – 5000 ml 0,03 % -


Pipete sa klipom 1µl – 10 ml 0,3 % -0,01% Gravimetrijska metoda

Birete sa klipom 1ml – 100 ml 0,02 % -


Dispenzeri 0,01 ml – 150 ml 0,02 % -


Osoblje Laboratorije za velike zapremine je pripremilo dokumentaciju

sistema menadžmenta kvalitetom usklađenu sa standardom MEST EN ISO/IEC

17025:2011 (tehničke procedure, uputstva i zapise) u sklopu pripremnog postupka

za akreditaciju ove Laboratorije. U decembru 2015. godine upućena je zvanična

prijava za akreditaciju Laboratorije za velike zapremine, sa planiranim obimom

akreditacije prikazanim u tabeli 27.

Tabela 27. Planirani obim akreditacije Laboratorije za velike zapremine

Mjerna veličina/


Mjerna

sposobnost Metoda umjeravanja

Etalon prelivne

pipete od metala 5 l - 100 l 0.03 %

Gravimetrijska

metoda

Mjerne posude od

metala 2 l -500 l 0.02 %

Gravimetrijska

metoda

Mjerne posude od

stakla 1 l – 10 l 0.02 %

Gravimetrijska

metoda

Mjerne posude od

metala 5 l – 1000 l 0,03 % Volumetrijska metoda


94

8. OCJENJIVANJE USAGLAŠENOSTI MJERILA SA PROPISANIM, METROLOŠKIM

ZAHTJEVIMA

Prije stavljanja nekog mjerila na tržište, preduzimaju se zaštitne mjere, što

znači da se na tržište može staviti neko mjerilo, samo ako je za njega izdato

uvjerenje o odobrenju tipa mjerila i ako je to mjerilo na propisan način

pregledano i žigosano, dakle ovjereno, odnosno ako je za njega izdato uvjerenje

o ovjeravanju mjerila. Ovakve mjere se sprovode jer je država odgovorna za

vjerodostojnost mjerenja koja utiču na na transparentnost ekonomskih transakcija,

zdravlje i bezbjednost ljudi. Predstavnici Zavoda za metrologiju su u toku 2015.

godine realizovali veliki broj aktivnosti u pogledu ocjenjivanja usaglašenosti mjerila

sa propisanim metrološkim zahtjevima.

8.1 Odobrenje tipa mjerila

Nakon sprovedenog ispitivanja, kojim se potvrđuje da je ispitivani tip mjerila

usklađen sa propisanim metrološkim zahtjevima i da je mjerilo podesno za

upotrebu u određenom vremenskom periodu, Zavod za metrologiju izdaje

Uvjerenje o odobrenju tipa mjerila. U toku 2015. godine, obrađeno je 66 zahtjeva i

izdato je 53 Uvjerenja o odobrenju tipa mjerila (Tabela 28.).

Tabela 28. Uvjerenja o odobrenju tipa mjerila

Red.

br. Vrsta mjerila Mjerilo Službena oznaka

1.

Mjerila mase

Elektromehanička vaga sa

neautomatskim funkcionisanjem MNE-M-03-025

2. Elektromehanička vaga sa


3. Elektromehanički mjerni pretvarač MNE-M-00-011

4. Elektronski mjerni pokazni uređaj MNE-M-00-012




neautomatskim funkcionisanjem

MNE-M-03-016

dopuna

7. Elektronski mjerni pokazni uređaj

mjerila mase MNE-M-0-013

8. Elektromehanički mjerni pretvarač MNE-M-0-014


95

Tabela 28. Uvjerenja o odobrenju tipa mjerila (nastavak)

Red.


9.

Mjerila mase

Elektromehanička vaga sa












15.

Mjerila dužine

Automatsko mjerilo nivoa tečnosti

u nepokretnim rezervoarima MNE-DZ-08-004

16. Automatsko mjerilo nivoa tečnosti


17. Automatsko mjerilo nivoa tečnosti


18.

Mjerila protoka

Sprava za mjerenje tečnih goriva MNE-Z-05-013

19. Mjerni sistem za punjenje goriva u

avionu MNE-Z-15-008

20. Kombinovani vodomjer za hladnu

vodu MNE-Z-14-030


vodu MNE-Z-14-031


vodu MNE-Z-14-032


vodu MNE-Z-14-033

24. Vodomjer za hladnu vodu MNE-Z-14-034



dopuna


dopuna


dopuna

29. Vodomjer za integrisanim ventilom MNE-Z-14-036


96

Tabela 28. Uvjerenja o odobrenju tipa mjerila (nastavak)

Red.


30.

Mjerila protoka

Woltman turbinski vodomjer MNE-Z-14-037

31. Vodomjer MNE-Z-14-038











dopuna

42.

Mjerila pritiska

Manometar za mjerenje pritiska u

pneumaticima MNE-P-01-007

43. Manometar za mjerenje krvnog

pritiska MNE-P-03-004









48.

Mjerila električne energije

Trofazno poluindirektno

elektronsko brojilo električne

energije

MNE-F-06-027

dopuna

49. Trofazno elektronsko brojilo

električne energije

MNE-F-06-028

dopuna

50. Brojilo električne energije MNE-F-06-030



53. Mjerila električnih veličina Mjerilo za ispitivanje zaštite

električnih instalacija MNE-EL-03-004


97

8.2 Ovjeravanje mjerila

Ovjeravanje mjerila je postupak koji obuhvata pregled i žigosanje, odnosno

izdavanje uvjerenja o ovjeravanju mjerila, pri čemu se konstatuje i potvrđuje da je

mjerilo usklađeno sa propisanim metrološkim zahtjevima. Uredbom o zakonskim

mjerilima za koje je obavezno ovjeravanje, odnosno odobrenje tipa mjerila („Sl. list

CG“, br. 81/09), propisana su zakonska mjerila u Crnoj Gori, koja su svrstana u

četiri kategorije:

mjerila koja se koriste u funkciji prometa roba i usluga i provjere prethodno

upakovanih proizvoda i boca kao mjernih posuda;

mjerila koja se koriste u funkciji zaštite zdravlja ljudi i životinja i opšte

bezbjednosti;

mjerila koja se koriste u funkciji zaštite imovine, životne sredine i prirodnih

resursa, zaštite na radu i zaštite od nezgoda;

mjerila koja se koriste u funkciji zaštite saobraćaja.

Pravilnikom o rokovima redovnog ovjeravanja zakonskih mjerila („Sl. list

CG“, br. 86/09), propisuju se pregledi ili periodi ponovnog ovjeravanja u cilju

garantovanja usaglašenosti mjerila sa zakonskim zahtjevima, odnosno rokovi

redovnog ovjeravanja zakonskih mjerila.

Aktivnosti Zavoda za metrologiju u oblasti ovjeravanja mjerila u periodu

01.01.2015. do 31.12.2015. godine, ilustrovane su tabelom 29. Realizovano je 1002

zahtjeva za ovjeravanje mjerila, pri čemu je utrošeno 200366 godišnjih žigova u

obliku naljepnice bez mjesečne podjele, 4428 godišnjih žigova u obliku naljepnice

sa mjesečnom podjelom i 932 zaštitna žiga u obliku naljepnice. U toku 2015.

godine izdato je 2049 Uvjerenja o ovjeravanju mjerila. Podaci o ovjeravanju nekih

zakonskih mjerila u periodu od 2010. do 2014. godini, prikazano je na slikama 22. i

23.

Osim ovjeravanja zakonskih mjerila po zahtjevu stranke, izvršeno je i

ovjeravanje opreme Zavoda za metrologiju: 32 tega klase tačnosti M1 od 500 kg,

250 tegova klase tačnosti M1 od 20 kg, 1 teg klase tačnosti M1 od 10 kg i garnitura

tegova klase tačnosti M1 od 1 mg do 5 kg (28 kom.).


98

Tabela 29. Mjerila koja su ovjerena u periodu 01.01.2015. do 31.12.2015. godine

Mjerila Pregledano

[kom]

Ovjereno

[kom]

Odbijeno

[kom]

Vage klase tačnosti I sa neautomatskim

funkcionisanjem 2 2 0

Vage klase tačnosti II sa neautomatskim

funkcionisanjem 42 42 0

Vage klase tačnosti III sa neautomatskim

funkcionisanjem do 9000 kg 1497 1485 12

Vage klase tačnosti III sa neautomatskim

funkcionisanjem, preko 9000 kg

(„Kamionske vage“)

58 58 0

Vage sa automatskim funkcionisanjem 10 10 0

Vage na transportnoj traci 3 3 0

Garnitura tegova klase tačnosti M1

(1 mg do 10 kg)

1

(28 tegova)

1

(28 tegova) 0

Garnitura tegova klase tačnosti M1

(1 g do 10 kg)

1

(17 tegova)

1

(17 tegova) 0

Tegovi klase tačnosti M1 od 1 kg 2 2 0




Vodomjeri 16125 16058 67

Sprave za tečna goriva (TG) 1620 1620 0

Sprave za tečni naftni gas (TNG) 152 151 1

Mjerni sistemi za tečnosti koje nijesu voda 42 41 1

Rezervoari 64 64 0

Automatska mjerila nivoa tečnosti u

nepokretnim rezervoarima 114 114 0

Brojila električne energije 101080 101078 2

Mjerni transformatori 189 189 0

Mjerila za ispitivanje mjera zaštite u

elektrotehnici 10 10 0

Osnovni časovnici kod telefonskih centrala 9 9 0


99

Tabela 29. Mjerila koja su ovjerena u periodu 01.01.2015. do 31.12.2015. godine

(nastavak)

Mjerila Pregledano

[kom]

Ovjereno

[kom]

Odbijeno

[kom]

Manometri za mjerenje pritiska u

pneumaticima motornih vozila 115 110 5

Manometri za mjerenje krvnog pritiska 215 214 1

Manometri (industrija, laboratorije, itd.) 48 39 9

Mjerne letve 66 62 4

Etilometri 109 96 13

Mjerila za kontrolu brzine vozila u pokretu 47 44 3

Taksimetri 1500 1495 5

Mjerila zaštite od zračenja 33 33 0

Mjerila nivoa zvuka 3 3 0

Slika 22. Ovjeravanje mjerila u periodu 2010 – 2015.


100

Slika 23. Ovjeravanje mjerila u periodu 2010 – 2015.

9. KALIBRACIJA MJERILA I ETALONA

Kalibracija je skup postupaka kojima se, u određenim uslovima, uspostavlja

odnos između vrijednosti veličina koje pokazuje neko mjerilo ili mjerni sistem ili

vrijednosti koje prikazuje neka materijalizovana mjera ili referentni materijal i

odgovarajućih vrijednosti izraženih etalonima. U tabelama 30. i 31., navedeni su

podaci o kalibracijama koje su realizovane u laboratorijama Zavoda za

metrologiju, za potrebe stranaka (eksterne kalibracije) i Zavoda (interne

kalibracije) u toku 2015. godine.


101

Tabela 30. Eksterne kalibracije realizovane u laboratorijama Zavoda za metrologiju

u toku 2015. godine

Red.

br Laboratorija

Broj

zahtjeva Mjerilo/etalon Kom.

Uvjerenje o

kalibraciji (kom.)

1.

Laboratorija

za masu 28

Analitička vaga 15 15

2. Vaga klase tačnosti II 43 43

3. Vaga klase tačnosti III 22 22

4. Vaga za građevinske svrhe 32 38

5. Tegovi E2 36 30

6. Tegovi F1 10 10

7. Tegovi F2 3 2

8. Tegovi M1 5 5

9. Tegovi slobodnih nazivnih

masa 5 5

Ukupno: 171 170

10.

Laboratorija

za

temperaturu

22

Stakleni termometri punjeni

tečnošću 20 20

11. Indikatorski termometri

(digitalni) 67 67


(termometar) 7 7

13. Termostatirani mediji 2 2

Ukupno: 96 96

14.

Laboratorija

za dužinu 7

Planparalelne granične mjere 3 1

15. Mikrometar za spoljašnje

mjerenje 7 7

16. Pomično mjerilo 14 14

17. Mjerna traka 1 1

Ukupno: 25 23

18.

Laboratorija

za vrijeme i

frekvenciju

4 Digitalna štoperica 7 7

Ukupno: 7 7

19. Laboratorija

za pritisak 7 Manometar 23 23

Ukupno: 23 23

UKUPNO: 322 319


102

Tabela 31. Interne kalibracije realizovane u laboratorijama Zavoda za metrologiju

u toku 2015. godine

Red.

br. Laboratorija

Broj

zahtjeva Mjerilo/etalon Kom.

Uvjerenje o

kalibraciji (kom.)

1.

Laboratorija

za masu 9

Analitička vaga 2 2

2. Vaga klase tačnosti II 3 5

3. Komparatori mase 7 12

4. Mikro vaga 2 3

5. Tegovi E2 85 5

6. Tegovi F1 32 5

7. Tegovi F2 30 3

8. Tegovi M1 1 1

9. Tegovi slobodnih nazivnih

masa 35 2

Ukupno: 197 38

10.

Laboratorija

za

temperaturu

17

Stakleni termometri punjeni

tečnošću 14 14


(digitalni) 23 23

12. Platinski otpornički

termometri 3 3

13. Indikatorski digitalni

higrometri 7 7

Ukupno: 47 47

14.

Laboratorija

za dužinu 8

Planparalelne granične

mjere 266 4

15.

Komparator za

planparalelne granične

mjere

1 1

16. Jednodimenzionalni mjerni

uređaj BMG 3000 1 1

17. Mjerni ljenjir 1 1

18. Pomično mjerilo 1 1

19. Mikrometar 1 1

Ukupno: 271 9

20. Laboratorija

za vrijeme i

frekvenciju

4

Etalon vremena (cezijumski

časovnik) 2 2

21. GPS oscilator 1 1

22. Štoperica 1 1


103

Tabela 31. Interne kalibracije realizovane u laboratorijama Zavoda za metrologiju

u toku 2015. godine (nastavak)

Ukupno: 4 4

23. Laboratorija za

pritisak 4

Barometar 3 3

24. Manometar 2 2

Ukupno: 5 5

25.

Laboratorija za

električne

veličine

4

Kalibrator FLUKE 5520A 1 1

26. Digitalni multimetar HP

3468A 1 1

27. Izvor napajanja 1 1

28. Etaloni otpornosti 9 9

Ukupno: 12 12

UKUPNO: 536 115

10. PROVJERA ISPUNJENOSTI PROPISANIH USLOVA ZA OVLAŠĆIVANJE LICA

ZA VRŠENJE PRIPREME MJERILA ZA OVJERAVANJE

U toku 2015. godine, na zahtjev Ministarstva ekonomije, Komisije sastavljene

od zaposlenih iz Zavoda za metrologiju, procjenjivale su ispunjenost uslova za

ovlašćivanje lica za pripremu mjerila za ovjeravanje i izdavale stručna mišljenja o

ispunjavanju tih uslova. Ministarstvo ekonomije je nakon dostavljanja mišljenja

Zavoda za metrologiju, ocijenilo ispunjenost propisanih uslova i odlučilo o davanju

ovlašćenja za pripremu mjerila za ovjeravanje, odnosno izdalo Rješenje o

ovlašćenju za sljedeća lica:

VODOVOD i KANALIZACIJA d.o.o, Herceg Novi, Rješenje Ministarstva

ekonomije o ovlašćenju za pripremu vodomjera DN 13 mm do DN 40 mm

za ovjeravanje, broj 0901-42/2 od 15.01.2015. godine;

PETROL SERVIS d.o.o, Kotor, Rješenje Ministarstva ekonomije o ovlašćenju za

pripremu mjernih sistema za tečnosti koje nijesu voda, za ovjeravanje, broj

01-526/6 od 23.03.2015. godine.

Zahtjev privrednog društva VODOVOD i KANALIZACIJA d.o.o, Budva, za

ovlašćenje za pripremu vodomjera za ovjeravanje, upućen je Ministarstvu

ekonomije krajem decembra 2014. godine, a rješenje je izdato u januaru 2015.

godine.


104

11. KONTROLA PRETHODNO UPAKOVANIH PROIZVODA

Oblast kontrole prethodno upakovanih proizvoda u Crnoj Gori, uređena je

Zakona o metrologiji („Sl. list CG“ br. 79/08 i 40/11), kao i podzakonskim aktima. U

cilju zaštite interesa potrošača putem primjene pouzdanih mjerenja i pravilnog

označavanja prethodno upakovanih proizvoda, kao i obezbjeđivanja lojalne

konkurencije kroz definisanje jasnih pravila jednakih za sve, efikasnog nadzora i

omoguc avanja slobodnog protoka prethodno upakovanih proizvoda,

harmonizovanjem crnogorskog zakonodavstva sa legislativom Evropske unije

(direktive 76/211/EEZ, 2007/45/EEZ i 75/107/EEZ) donijeti su Pravilnik o prethodno

upakovanim proizvodima („Sl. list CG“, br. 56/11) i Pravilnik o bocama kao

mjernim posudama („Sl. list CG“, br. 56/11).

Zaposleni u Zavodu za metrologiju sprovode ispitivanje prethodno

upakovanih proizvoda u cilju projeve ispunjenosti metroloških zahtjeva u slučaju

količina prethodno upakovanih proizvoda, kao i načina označavanja količina i

dozvoljenih odstupanja stvarnih količina od označenih količina na prethodno

upakovanom proizvodu.

Ispitivanje podrazumijeva kontrolu prethodno upakovanih proizvoda,

odnosno pregled:

označavanja prethodno upakovanih proizvoda;

mjerne opreme odnosno mjernih instrumenata;

dokumentacije o vršenju interne kontrole količina i njeno sprovođenje u

praksi, odnosno odgovarajućih garancija o količini uvezenih proizvoda, koje

mora obezbijediti uvoznik ukoliko sam ne vrši mjerenja;

stvarnog sadržaja prethodno upakovanih proizvoda sa uzorkovanja koji se

određuje referentnom metodom za pregled.

U cilju utvrđivanja usklađenosti prethodno upakovanih proizvoda u prometu

sa metrološkim zahtjevima sprovedeno je ispitivanje kod privrednih subjekata

(tabela 32.) u saradnji sa metrološkim inspektorima iz Uprave za inspekcijske

poslove.

Tabela 32. Podaci o ispitivanju prethodno upakovanih proizvoda

Paker ili uvoznik Ispitivanje

Grupa

zadovoljava ili

nezadovoljava

paker provjera statističkim ispitivanjem za veličinu

grupe od 100 do 500 komada nezadovoljava




105

Tabela 32. Podaci o ispitivanju prethodno upakovanih proizvoda (nastavak)

Paker ili uvoznik Ispitivanje

Grupa

zadovoljava ili

nezadovoljava


grupe od 501 do 3200 komada zadovoljava





12. ISPITIVANJE I ŽIGOSANJE PREDMETA OD DRAGOCJENIH METALA

Jedna od najstarijih aktivnosti za zaštitu potrošača je kontrola predmeta od

dragocjenih metala. Monitoring djelovanja sistema proizvođača i uvoznika, radi

utvrđivanja usklađenosti predmeta od dragocjenih metala u prometu sa

državnom regulativom u Crnoj Gori, dao je sljedeće rezultate:

U toku 2015. godine, u Zavodu za metrologiju je žigosano 12529 g (3670

komada) predmeta od zlata i 202398 g (28834 komada) predmeta od

srebra.

Žigosani predmeti od zlata su finoće 750/1000 u količini 1846 g (340

komada), odnosno finoće 585/1000 u količini 10683 g (3330 komada).

Žigosani predmeti od srebra su finoće 925/1000 u količini 202398 g (28334

komada).

Na slici 24., prikazani su uporedni podaci za period od 2006. do 2015.

godine.

Slika 24. Ispitivanje i žigosanje predmeta od dragocjenih metala u periodu 2006 – 2015.


106

U tabeli 33. navedeni su podaci o podnešenim i realizovanim zahtjevima

stranaka u toku 2015. godine, u oblasti kontrole predmeta od dragocjenih

metala.

Tabela 33. Podaci o podnešenim i realizovanim zahtjevima stranaka u toku 2015.

godine

Zahtjevi/rješenja Broj

Ukupan broj primljenih zahtjeva 144

Broj primljenih zahtjeva u 2015. godini 144

Broj zahtjeva prenijetih iz 2014. godine 0

Broj donijetih rješenja o odbijanju žigosanja predmeta od dragocjenih metala 11

Broj pokrenutih vanrednih inspekcijskih nadzora -

U toku 2015. godine, Zavod za metrologiju je izdao 2 Rješenja o određivanju

znaka proizvođača predmeta od dragocjenih metala (tabela 34.) i 13 Rješenja o

određivanju znaka uvoznika predmeta od dragocjenih metala (tabela 35.).

Tabela 34. Rješenja o određivanju znaka proizvođača predmeta od dragocjenih

metala koja su donijeta 2015. godine

Redni

br.

Podnosilac

Zahtjeva

Broj i

datum rješenja

R.br.

proizvođača

u evidenciji

Zavoda

Oznaka na stablu

žiga i stablu

matrice

1. D.O.O. "REBA" BAR UPI-04-1225-02/15

29.12.2015. P0024 RB, III, P0024

2. D.O.O. "ZLATARA VERA

HN" HERCEG NOVI

UPI-04-1232-02/15

29.12.2015. P0023 SV, II, P0023

Tabela 35. Rješenja o određivanju znaka uvoznika predmeta od dragocjenih metala

koja su donijeta 2015. godine

Redni br. Podnosilac

Zahtjeva

Broj i

datum rješenja

R.br.

proizvođača u

evidenciji

Zavoda

Oznaka na

stablu žiga i

stablu matrice

1. "GOOD TIMES" D.O.O.

PODGORICA

UPI-04-101-02/15

11.02.2015. 0105 12, IV, 0105

2. D.O.O. "PURE ANGEL"

BUDVA

UPI-04-217-02/15

27.03.2015. 0106 13, IV, 0106

3. D.O.O."DIOR-EXCLUSIVE"

BIJELO POLJE

UPI-04-529-02/15

09.06.2015. 0107 14, IV, 0107


107

Tabela 35. Rješenja o određivanju znaka uvoznika predmeta od dragocjenih metala

koja su donijeta 2015. godine (nastavak)

Redni br. Podnosilac

Zahtjeva

Broj i

datum rješenja

R.br.

proizvođača u

evidenciji

Zavoda

Oznaka na

stablu žiga i

stablu matrice

4. "A-LINK" D.O.O.

BUDVA

UPI-04-583-02/15

16.06.2015. 0108 15, IV, 0108

5. D.O.O."MAR & MAT" -

BUDVA

UPI-04-640-02/15

29.06.2015. 0109 16, IV, 0109

6. D.O.O."NEW RESOURSES

COMPANY "- BUDVA

UPI-04-658-02/15

01.07.2015. 0110 17, IV, 0110

7. D.O.O."NADEM" BUDVA UPI-04-697-02/15

07.07.2015. 0111 18, IV, 0111

8. "MA PEARL" D.O.O.

PODGORICA

UPI-04-714-02/15

10.07.2015. 0112 19, IV, 0112

9. "MONTE DEVELOPMENT"

D.O.O. BAR

UPI-04-727-02/15

16.07.2015. 0113 20, IV, 0113

10. SZTR "SILVER" ULCINJ UPI-04-921-02/15

17.09.2015. 0114 21, IV, 0114

11. D.O.O. „OMAR“

PLJEVLJA

UPI-04-1053-02/15 05.11.2015.

0115 22, IV, 0115

12. D.O.O. "KOTORSKA

SUVENIRNICA" KOTOR

UPI-04-1176-02/15 01.12.2015.

0116 23, IV, 0116

13. D.O.O. "ZLATARA VERA

HN" HERCEG NOVI

UPI-04-1231-02/15 21.12.2015.

0117 22, II, 0117

U skladu sa Zakonom o kontroli predmeta od dragocjenih metala („Sl. list

CG“, br. 40/10 i 40/11), proizvođači/uvoznici predmeta od dragocjenih metala,

odnosno svi koji stavljaju u promet predmete od dragocjenih metala, dužni su da

u svojim prodajnim objektima izlože sliku državnih žigova i rješenje o znaku

proizvođača/uvoznika predmeta od dragocjenih metala, kao i da imaju sredstvo

(lupu ili sl.) koje se stavlja na upotrebu zainteresovanim licima, pomoću kojeg bi se

žigovi mogli jasno vidjeti i razlikovati. Na taj način potrošači se mogu uvjeriti u

ispravnost predmeta od dragocjenih metala prepoznavanjem državnog žiga na

predmetu, odnosno ocjene usaglašenosti sa regulativom. Zavod za metrologiju je

u toku 2015. godine izvršio izdavanje slike državnih žigova korisnicima navedenim

u tabeli 36.


108

Tabela 36. Podaci o izdavanju slike oblika državnih žigova za označavanje predmeta od

dragocjenih metala u toku 2015. godine

Red.br. Zahtjev

Korisnik Status

Broj

slika

Broj/Datum (kom)

1. 04-942/15

28.05.2015. D.O.O. ”BALTEZ” -BAR U 1

2. 04-1014/15

10.06.2015. D.O.O. ”ZLATARA -NK” - NIKŠIĆ P 1

3. 04-1018/15

11.06.2015. D.O.O. ”AMARILLIS SA” -BAR U 1

4. 04-1113/15

01.07.2015. D.O.O. ”MAR & MAT” - BUDVA U 1

5. 04-1356/15

01.09.2015. D.O.O. ”A-LINK” BUDVA U 2

6. 04-1439/15

21.09.2015. D.O.O. ”MA-PEARL” PODGORICA U 1

7. 04-1425/15

16.09.2015. SZT RADNJA ”SILVER” ULCINJ U 1

8. 04-1611/15

27.10.2015. SZTR ”GLAMOUR” BIJELO POLJE U 1

Zavod za metrologiju je u 2015. godini realizovao upravne postupke po

službenoj dužnosti, oduzimanje znaka proizvođača/uvoznika predmeta od

dragocjenih metala, sledećih privrednih subjekata (tabele 37. i 38.).

Tabela 37. Oduzimanje znaka proizvođača/uvoznika predmeta od dragocjenih metala

Broj Br. predmeta

i datum

Vrsta

postupka

Stranka u

postupku

Br. i datum

Rješenja

Datum

završetka

1. UPI-04-01/13

09.12.2015.

Oduzimanje

znaka

prozvođača

S.Z.T.R.

"ZLATARA

VERA" IGALO

vl. Vera Seba

UPI-04-01-01/15

22.12.2015. 23.12.2015.

2. UPI-04-02/13

09.12.2015.

Oduzimanje

znaka

uvoznika

S.Z.T.R.

"ZLATARA

VERA" IGALO

vl. Vera Seba

UPI-04-01-01/15

22.12.2015. 23.12.2015.


109

Tabela 38. Oduzimanje znaka proizvođača/uvoznika predmeta od dragocjenih metala –

stanje realizovanih predmeta

Predmeti/rješenja Broj

Ukupan broj realizovanih predmeta po službenoj dužnosti 2

Broj realizovanih predmeta u 2015. godini 2

Broj prenijetih predmeta iz 2014. godine 0

Broj donijetih rješenja o oduzimanju znaka proizvođača 1

Broj donijetih rješenja o oduzimanju znaka uvoznika 1

U toku 2015. godine izvršena je nabavka opreme za određivanje falsifikata

žiga na predmetima od dragocjenih metala sa odgovarajućim softverom za

obradu slike (slika 25.) kao i fotoaparata za pripremu dokaznog materijala u

postupcima ispitivanja i žigosanja predmeta od dragocjenih metala kada je

neophodno sprovoditi odbijanje žigosanja određenih predmeta.

Slika 25. Sistem za određivanje falsifikata žiga na predmetima od dragocjenih

metala


110

13. PRIHOD

Za sprovođenje postupka ovjeravanja mjerila, odobrenja tipa mjerila,

kalibracije mjerila/etalona, ekspertiza, određivanja znaka proizvođača,

određivanja znaka uvoznika, pregleda i žigosanja predmeta od dragocjenih

metala, plaćaju se naknade u skladu sa Uredbom o visini i načinu plaćanja

naknada iz oblasti metrologije („Sl. list CG“, br. 73/10), odnosno Uredbom o visini i

načinu plaćanja naknada iz oblasti kontrole predmeta od dragocjenih metala

(„Sl. list CG“, br. 34/11). Ukupan prihod od naknada uplaćenih u toku 2015.

godine iznosi 1044235,02 €.

14. OBUKA ZAPOSLENIH

Zavod za metrologiju kontinuirano obezbjeđuje usavršavanje zaposlenih

učešćem u međulaboratorijskim poređenjima, na kongresima, konferencijama,

seminarima, radionicama, kao i putem saradnje sa drugim nacionalnim

metrološkim institutima. Službenici se usavršavaju i kroz program koji organizuje

Uprava za kadrove Crne Gore.

U toku 2015. godine, u okviru EURAMET-WELMEC-ove grupe - Focus Group

on Facilitating National Metrology Infrastructure Development (Radne grupe za

olakšavanje razvoja nacionalne metrološke infrastrukture), organizovane su obuke

zaposlenih iz Zavoda za metrologiju u Bosni i Hercegovini, Srbiji, Turskoj i Češkoj

Republici.

Obuka: „Priprema potencijalnih tema istraživanja i zajedničkih istraživačkih

projekata“, Bosna i Hercegovina, 17. februar 2015. godine (1 službenik).

Radionica: „Principi strateškog menadžmenta“, Srbija, od 12. do 13. marta

2015. godine (1 službenik);

Obuka - priprema za sprovođenje dva međulaboratorijska poređenja u

oblasti termometrije, Turska, od 18. do 19. marta 2015. godine (1 službenik);

Seminar: Mediji i niskobudžetna video produkcija, Turska, od 18. do 21.

maja 2015. godine (2 službenika);

Radionica i obuka za ocjenjivače kontrolnih tijela koji rade u skladu sa

standardom ISO/IEC 17020:2012, Srbija, od 20. do 22. maja 2015. godine (2

službenika);

Trening za menadžment nacionalnih metroloških instituta: „Pristup

medijima“, Češka Republika, od 9. do 11. novembra 2015. godine (1

službenik);


111

Obuka iz oblasti distribucije vremena i frekvencije, Srbija, 19. i 20. novembra

2015. godine ( 2 službenika ).

U okviru projekta DQIM (Development of Accreditation Infrastracture

Quality and Metrology - Montenegro), PTB projekta (Physikalisch-Technische

Bundesanstalt), kao i u okviru programa IPA 2014: Razvoj infrastrukture kvaliteta i

metrologije u Crnoj Gori, u toku 2015. godine za zaposlene iz Zavoda za

metrologiju organizovane su sljedeće obuke:

Priprema Laboratorije za vrijeme i frekvenciju za akreditaciju, Podgorica,

od 16. do 20. februara 2015. godine (2 službenika );

Obuka iz oblasti vremena i frekvencije i električnih veličina, Bosna i

Hercegovina, od 11. do 15. maja 2015. godine (2 službenika);

Obuka o mjernim poređenjima prema standardu ISO/IEC 17043:2010,

Bosna i Hercegovina, od 05. do 08. maja 2015. godine (1 službenik).

U okviru bilateralne saradnje Crne Gore i Republike Slovenije, kao i u okviru

saradnje Zavoda za metrologiju i Urada Republike Slovenije za meroslovje (MIRS)

organizovane su sljedeće obuke:

Obuka za pregled analizatora izduvnih gasova, Podgorica, od 15. do 17.

septembra 2015. godine (3 službenika);

Obuka: „Međulaboratorijska poređenja“, Podgorica, od 15. do 17.


Obuka za ovjeravanje etilometara, Podgorica, od 22. do 24. septembra

2015. godine (3 službenika);

Obuka za pregled vaga sa automatskim funkcionisanjem, Podgorica, od

22. do 24. septembra 2015. godine (3 službenika);

Obuka za Izradu nacrta Pravilnika o metrološkim zahtjevima za etilometre u

skladu sa preporukom OIML R126:2012, Podgorica, od 22. do 24.


Obuka za kalibraciju vertikalnih cilidričnih rezervoara geometrijskom

metodom, Podgorica, od 29. septembra do 1. oktobra 2015. godine (7

službenika).

Zaposleni iz Zavoda za metrologiju, u toku 2015. godine obučavani su i u

Upravi za kadrove, prema odgovarajućem planu obuke državnih službenika i

namještenika:

Seminar: „Informatička zaštita podataka“, Podgorica, 10. februar 2015.

godine (3 službenika);

Seminar: „Saradnja između organa državne uprave i organizacija civilnog

sektora“, Podgorica, 16. i 17. februar 2015. godine (2 službenika);

https://www.google.me/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwiUl-ewlu_JAhWEFw8KHWV8DEgQFggZMAA&url=https%3A%2F%2Fwww.ptb.de%2Fcms%2Fen.html&usg=AFQjCNE9XTeDAsPmrJQ6KdGLyIV0HWlS3g&sig2=RhUhfXtcd05l7fR_FsOdcQ&bvm=bv.110151844,d.ZWU

https://www.google.me/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwiUl-ewlu_JAhWEFw8KHWV8DEgQFggZMAA&url=https%3A%2F%2Fwww.ptb.de%2Fcms%2Fen.html&usg=AFQjCNE9XTeDAsPmrJQ6KdGLyIV0HWlS3g&sig2=RhUhfXtcd05l7fR_FsOdcQ&bvm=bv.110151844,d.ZWU


112

Seminar: „Prezentacija novog Zakona o upravnom postupku (ZUP)“,

Podgorica, 27. februar 2015. godine (6 službenika);

Seminar: „Inspekcijski nadzor“, Podgorica, 19. mart 2015. godine (1

službenik);

Seminar: „Etika i integritet“, Podgorica, 24. mart 2015. godine (2 službenika);

Seminar: „Poslovna korespodencija“, Podgorica, 26 mart 2015. godine (1

službenik);

Seminar: „Rješavanje konfliktnih situacija“, Podgorica 2. april 2015. godine

(3 službenika);

Seminar; „Ljudski resursi u javnoj upravi“, Podgorica, 17. i 18. jun 2015.


Seminar: „Timski rad“, Podgorica, 11. jul 2015. godine (1 službenik);

Seminar: „Zaštita podataka o ličnosti“, Podgorica, 2. oktobr 2015. godine (2

službenika);

Seminar: „Slobodan pristup informacijama“, Podgorica, 15. oktobar 2015.


Seminar: „Izrada i donošenje zakona“, Podgorica, 16. oktobar 2015. godine

(2 službenika);

Seminar: „Postupak ocjenjivanja državnih službenika i namještenika“,

Podgorica, 30. oktobar 2015. godine (1 službenik);

Seminar: „Tajnost podataka“, Podgorica, 10. decembar 2015. godine (1

službenik);

Seminar: „Finansijsko računovodstveni poslovi u državnim organima“,

Podgorica, 15. decembar 2015. godine (1 službenik);

Seminar: „Odnosi sa javnošću“, Podgorica, 18. decembar 2015. godine

(3 službenika);

Seminar: „Timski rad“, Podgorica, 23. decembar 2015. godine (1 službenik);

Seminar: „Strateško planiranje“, Podgorica, 27. decembar 2015. godine

(6 službenika).

Zavod za metrologiju je u saradnji sa Elektrotehničkim fakultetom iz Ljubljane

organizovao u Podgorici obuku za izradu tehničkih procedura za kalibraciju

mjerila relativne vlažnosti i zračnih senzora, kao i sprovođenje kalibracija koje se

izvode na terenu od 14. do 18. septembra i od 9. do 13. novembra 2015. godine

(2 službenika).

Obuku pod nazivom: „Ustrojstvo laboratorija prema HRN EN ISO/IEC

17025:2007“, od 29. septembra do 1. oktobra 2015. godine u Hrvatskoj, u

organizaciji Hrvatske akreditacijske agencije i Centra za transfer tehnologije,

završio je 1 službenik Zavoda za metrologiju.


113

Zaposleni iz Zavoda za metrologiju su prisustvovali i sljedećim radionicama:

„Jačanje kapaciteta istraživača u oblastima transfera znanja, istraživanja i

inovacija“, u Podgorici, 17. i 18. februara 2015. godine (3 službenika);

„Priprema za implementaciju IPA 2014 aktivnosti“, u Podgorici, 16. marta

2015. godine (1 službenik);

„Standardizacija i konkurentnost“, u Podgorici, 17. aprila 2015. godine

(5 službenika);

„Nova revizija standarda ISO 9001:2015, u Podgorici, 6. oktobra 2015.

godine (3 službenika).

15. PROPISI IZ OBLASTI METROLOGIJE

Zaposleni u Zavodu za metrologiju su u toku 2015. godine, pripremali stručnu

osnovu za izradu nacrta propisa iz oblasti metrologije, tako da je na osnovu

Zakona o metrologiji („Sl. list CG“, br. 79/08 i 40/11):

donešena Uredba o izmjenama i dopunama uredbe o zakonskim mjernim

jedinicama („Sl. list CG“, br. 72/15), koja transponuje EU direktivu

2009/3/EC;

pripremljen Nacrt Pravilnika o izmjenama i dopunama Pravilnika o bližem

postupku i načinu ispitivanja i odobravanja tipa mjerila.

16. STRATEGIJA RAZVOJA METROLOGIJE U CRNOJ GORI ZA PERIOD 2016 – 2018

Radni tim sačinjen od predstavnika Zavoda za metrologiju i Ministarstva

ekonomije pripremio je Nacrt Strategije razvoja metrologije u Crnoj Gori za period

2016-2018. Budući da razvijeni metrološki sistem, kao dio nacionalne infrastrukture

kvaliteta, omogućava adekvatnu zaštitu zdravlja, zaštitu životne sredine,

bezbjednost i zaštitu potrošača, u okviru Strategije razvoja metrologije u Crnoj

Gori na osnovu analize postojeće metrološke infrastrukture, izvršavanja obaveza

predviđenih Programom pristupanja Crne Gore Evropskoj Uniji 2015 – 2018 i

Strategijom Crne Gore za primjenu pravne tekovine u oblasti slobode kretanja

robe 2014 – 2018, kao i karakteristika metrološkog sistema koji je neophodan Crnoj

Gori, definisani su strateški ciljevi daljeg razvoja metrologije u periodu 2016 – 2018.

Realizacija planiranih aktivnosti omogućiće kontinuirano ostvarivanje, čuvanje,

održavanje i usavršavanje državnih etalona i obezbjeđenje metrološke sljedivosti u

Crnoj Gori; održavanje visokog kvaliteta postojećih usluga i pružanja novih usluga

kalibracije mjerila i etalona u akreditovanim laboratorijama Zavoda za

metrologiju za potrebe klijenata iz Crne Gore, ali i van Crne Gore; unapređenje

aktivnosti u oblasti zakonske metrologije u Crnoj Gori, odnosno obezbjeđenje

tačnosti mjerenja u oblastima u kojim mjerenja utiču na transparentnost


114

ekonomskih transakcija, zdravlje i bezbjednost; pouzdanu kontrolu prethodno

upakovanih proizvoda; jačanje metrološkog nadzora, kao i aktivno učešće u

međunarodnim i regionalnim projektima.

Strategiju razvoja metrologije u Crnoj Gori za period 2016-2018 je usvojila

Vlada Crne Gore na sjednici od 28. decembra 2015. godine.

17. ČLANSTVO U MEĐUNARODNIM I REGIONALNIM ORGANIZACIJAMA

Zavod za metrologiju predstavlja Crnu Goru u međunarodnim i

regionalnim metrološkim organizacijama, kao i organizacijama u oblasti kontrole

predmeta od dragocjenih metala. U okviru svoje nadležnosti, Zavod za

metrologiju sprovodi aktivnosti u cilju ispunjavanja člana 77 Sporazuma o

stabilizaciji i pridruživanju između Evropskih zajednica i njihovih članica sa jedne

strane i Crne Gore, sa druge strane, kojim su definisane obaveze Crne Gore da

će preduzeti neophodne mjere kako bi postepeno postigla usaglašenost s

tehničkim propisima Zajednice i evropskom standardizacijom, metrologijom,

akreditacijom i procedurama za ocjenu usaglašenosti. Prema članu 77, ugovorne

strane će težiti da:

promovišu upotrebu tehničkih propisa Zajednice, evropskih standarda i

procedura za ocjenu usaglašenosti;

obezbjeđuju pomoć u jačanju razvoja infrastrukture kvaliteta:

standardizacije, metrologije, akreditacije i ocjene usaglašenosti;

promovišu učešće nadležnih tijela Crne Gore u radu organizacija koje se

bave standardizacijom, ocjenjivanjem usaglašenosti, metrologijom i sličnim

oblastima (npr. CEN, CENELEC, ETSI, EA, WELMEC, EUROMET, itd.);

gdje je neophodno, zaključuju Sporazum o ocjeni usaglašenosti i

prihvatanju industrijskih proizvoda kada zakonski okvir i procedure u Crnoj

Gori budu dovoljno usaglašeni s procedurama Zajednice i kada bude

dostupna odgovarajuća ekspertiza.

Predstavnici Zavoda za metrologiju u junu 2015. godine, učestvovali su na

EK-CG Pododboru i sektorskom unaprijeđenom stalnom dijalogu za trgovinu,

industriju, carine, poreze i saradnju sa drugim zemljama kandidatima.

Vlada Crne Gore, na sjednici održanoj 27. decembra 2012. godine,

donijela je Odluku o uspostavljanju strukture za pregovore o pristupanju Crne

Gore Evropskoj uniji („Sl. list CG“, br. 09/12), kojom je predviđeno formiranje 35

radnih grupa za 35 pregovaračkih poglavlja, čiji je zadatak da učestvuju u

analitičkom pregledu i ocjeni usklađenosti zakonodavstva Crne Gore sa pravnom

tekovinom Evropske unije (<<screening>>), kao i izradi predloga pregovaračkih


115

pozicija, uz podršku organa državne uprave i drugih organa i institucija. Zavod za

metrologiju aktivno učestvuje u radu dvije radne grupe za pripremu pregovora

Crne Gore sa Evropskom unijom: radnoj grupi za pregovaračko poglavlje 1 –

Sloboda kretanja robe i poglavlje 28 – Zaštita potrošača i zdravlja.

Najznačajnije aktivnosti Radne grupe 1 (RG1) u toku 2015. godine, su

sljedeće:

Pripremljen je Izvještaj o realizaciji Akcionog plana Strategije slobodnog

kretanja robe 2014 - 2018;

Pripremljen je Izvještaj o realizaciji Programa pristupanja Crne Gore

Evropskoj uniji 2015 - 2018 (PPCG) u dijelu koji se odnosi na metrologiju;

Pripremljen je Izvještaj za pripremu pregovaračke pozicije za pregovaračku

oblast Sloboda kretanja robe;

Izvršena je revizija Akcionog plana Strategije slobodnog kretanja robe 2014

- 2018;

Izvršena je revizija Akcionog plana PPCG 2015 – 2018;

Pripremljena je specifikacija opreme i tehničke pomoći koja će se

obezbijediti u okviru IPA 2016;

Pripremljen je Akcioni plan za implementaciju člana 34 - 36 UFEU.

Zavod za metrologiju je punopravni član Evropskog udruženja Nacionalnih

metroloških instituta, EURAMET-a od 7. juna 2011. godine. Imenovani su

predstavnici Zavoda za sljedeće tehničke komitete EURAMET-a: TC – EM: Tehnički

komitet za elektricitet i magnetizam (Electrisity and Magnetism), TC – IM: Tehnički

komitet za interdisciplinarnu metrologiju (Interdisciplinary Metrology), TC – F:

Tehnički komitet za protok (Flow), TC – M: Tehnički komitet za masu i srodne

veličine (Mass and related Quantities), TC - Q: Tehnički komitet za kvalitet

(Quality), TC – L: Tehnički komitet za dužinu (Length), TC – T: Tehnički komitet za

termometriju (Thermometry) i TC – TF: Tehnički komitet za vrijeme i frekvenciju

(Time and Frequency).

Status punopravnog člana, obavezuje Zavod za metrologiju i predstavnike

Zavoda, da prisustvuju sjednicama Generalne skupštine, kao i da učestvuju u

radu tehničkih komiteta.

IX Generalna skupština organizacije EURAMET, održana je u Krakovu, od 02.

do 04. juna 2015. godine. U okviru Generalne skupšine, delegati punopravnih

članica EURAMET-a, razmotrili su i usvojili Izvještaj predsjedavajućeg EURAMET-a,

Izvještaj Sekretarijata EURAMET-a, Izvještaj o realizaciji budžeta u toku 2014.

godine, kao i predlog budžeta za 2016. godinu. U toku zasijedanja, razmotren je

status Evropskog istraživačkog i inovativnog programa u oblasti metrologije

(EMPIR), CIPM MRA i EURAMET-ove aktivnosti, unutrašnja organizacija i sistem

menadžmenta kvalitetom, kao i predlog aktivnosti u toku 2015. godine. Delegati


116

zemalja članica izabrali su tri člana Borda direktora organizacije, kao i četiri

predsjedavajuća tehničkih komiteta.

Predsjedavajući Tehničkih komiteta EURAMET-a: za interdisciplinarnu

metrologiju (TC-IM), kvalitet (TC-Q), akustiku, ultrazvuk i vibracije (TC-AUV),

elektricitet i magnetizam (TC-EM), protok (TC-F), jonizujuće zračenje (TC-IR), dužinu

(TC-L), masu i srodne veličine (TC-M), metrologiju u hemiji (TC-MC), fotometriju i

radiometriju (TC-PR), temperaturu (TC-T), kao i vrijeme i frekvenciju (TC-TF),

prikazali su rezultate rada i istraživanja u periodu od prethodne Generalne

skupštine, kao i buduće planove za istraživanje.

U okviru IX Generalne skupštine održan je i simpozijum posvećen

metrološkim izazovima u oblasti energije, zaštite životne sredine i zdravlja.

Predstavnici Zavoda za metrologiju u toku 2015. godine, učestvovali su u

radu EURAMET-ovih Tehničkih komiteta: za termometriju (TC-T), kvalitet (TC-Q),

masu i srodne veličine (TC-M), dužinu (TC-L), kao i elektricitet i magnetizam (TC-

EM).

U okviru EURAMET-a, 2008. godine je osnovana Radna grupa za

olakšavanje razvoja nacionalne metrološke infrastrukture (Focus Group on

Facilitating National Metrology Infrastructure Development), koja je u toku 2015.

godine funkcionisala kao zajednička radna grupa EURAMET-a i WELMEC-a.

Zadatak ove grupe je planiranje treninga iz oblasti metrologije, organizovanje

međulaboratorijskih poređenja za potrebe metroloških institucija iz Crne Gore,

Srbije, Makedonije, Bosne i Herecegovine i Albanije, kao i uključivanje nacionalnih

metroloških instituta u EMRP i EMPIR. Realizaciju planiranih aktivnosti finansirala je

PTB Technical Cooperation (Njemačka) u okviru regionalnog projekta Promotion

of regional cooperation in South East Europe in the field quality infrastructure

(Unapređenje regionalne saradnje u zemljama jugoistočne Evrope u oblasti

infrastrukture kvaliteta). Veoma važne obuke iz oblasti metrologije za zaposlene iz

Zavoda za metrologiju u toku 2015. godine organizovane su u okviru pomenute

Radne grupe.

Zavod za metrologiju je dopisni član Međunarodne organizacije za

zakonsku metrologiju OIML od novembra 2007. godine. OIML obezbjeđuje

članicama uputstva za definisanje nacionalnih i regionalnih zahtjeva koji se

odnose na proizvodnju i upotrebu mjerila koja se upotrebljavaju u zakonskoj

metrologiji. U toku 2015. godine nije bilo dovoljno sredstava za prisustvo

sastancima u organizaciji OIML-a.

U januaru 2009. godine, Zavod za metrologiju je postao pridruženi član

Evropske kooperacije u zakonskoj metrologiji WELMEC, čiji su ciljevi: razvijanje


117

međusobnog povjerenja između organa za zakonsku metrologiju u Evropi,

usklađivanje aktivnosti u zakonskoj metrologiji, kao i razmjena informacija između

zainteresovanih strana. WELMEC savjetuje Evropsku komisiju i Savjet u vezi sa

primjenom i daljim razvojem relevantnih metroloških direktiva, tako da praćenje

rada WELMEC-ovih radnih grupa omogućava informacije značajne za

usklađivanje nacionalnog zakonodavstvo za legislativom Evropske unije.

Predstavnici Zavoda imaju pravo učešća u radu radnih grupa (WG, WELMEC

Working Groups). Punopravno članstvo u WELMEC-u je uslovljeno prijemom Crne

Gore u Evropsku uniju.

XXXI sjednica Odbora organizacije WELMEC održana je u Beogradu od 5.

do 7. maja 2015. godine. XXXI sjednica Odbora organizacije WELMEC održana je

u Beogradu od 05. do 07. maja 2015. godine. Na sjednici su razmotreni i usvojeni

izvještaji predsjedavajuće WELMEC-a i sekretarijata WELMEC-a, finansijski izvještaj

za 2014. godinu i predlog članarina za 2016. godinu. Predstavljeni su rezultati rada

WELMEC-ovih radnih grupa u sljedećim oblastima: metrološki nadzor, prethodno-

upakovani proizvodi, vage, softveri, mjerni instrumenti, mjerni sistemi za tečnosti

koje nisu voda, taksimetri, itd. Predstavljena su i dokumenta koji se odnose na

implementaciju evropskih direktiva iz oblasti metrologije i metrološkog nadzora,

kao i rezultati javnih rasprava o propisima koji se odnose na prethodno

upakovane proizvode.

Na sjednici Odbora organizacije WELMEC saopštene su i informacije o

saradnji WELMEC-a sa organizacijama: EURAMET, OIML i NoBoMet.

Članovi Odbora su analizirali i izvještaj o radu WELMEC-EURAMET- Focus

group - Fokus grupe za razvoj nacionalne metrološke infrastrukture u zemljama

Jugoistočne Evrope, koja je veoma važna za Zavod za metrologiju, budući da su

se u toku prethodnih pet godina upravo u okviru ove grupe organizovale

mnogobrojne besplatne obuke iz oblasti naučne i zakonske metrologije, za

predstavnike Zavoda.

Na sjednici su analizirana neriješena pitanja iz prethodnog perioda, kao i

inicijative za rješavanje različitih zadataka iz oblasti zakonske metrologije u toku

2015. godine, na nivou organizacije WELMEC.

Predstavljene su i planirane izmjene evropske legislative koja se odnosi na

mjerila (mjerne instrumente) i vage sa neautomatskim funkcionisanjem.

Učešće na XXXI sjednici Odbora organizacije WELMEC bilo je veoma

značajno sa stanovišta praćenja promjena evropske legislative u oblasti

metrologije u cilju usklađivanje nacionalnog zakonodavstva i planiranja budućih

aktivnosti u navedenoj oblasti i pripremi odgovarajućih priručnika u Crnoj Gori.

Crna Gora je od 1. avgusta 2011. godine pridružena članica Generalne

Konferencije za tegove i mjere CGPM. Navedeno članstvo prethodi prijavi za

punopravno članstvo u Međunarodnom birou za tegove i mjere BIPM. Pridruženo


118

članstvo CGPM-u omogućilo je da Zavod za metrologiju 19. oktobra 2011.

godine, potpiše CIPM MRA odnosno CIPM Aranžman o međusobnom priznavanju.

U toku 2015. godine nije bilo dovoljno sredstava za prisustvo sastancima u

organizaciji BIPM-a.

Zavod za metrologiju se i 2015. godine uključio u proslavu 20. maja,

Svjetskog dana metrologije kojim se obilježava potpisivanje Metarske konvencije.

Međunarodne metrološke organizacije i nacionalni metrološki instituti pripremili su

poster posvećen mjerenjima i svjetlosti. Metrološka zajednica se ove godine

pridružila UNESCO-u u akciji promovisanja uloge svjetlosti i optičkih tehnologija u

svakodnevnom životu ljudi, ali i njihovom uticaju na održivi razvoj našeg društva u

budućnosti.

U cilju daljeg unapređenja aktivnosti koje Zavod za metrologiju sprovodi u

oblasti kontrole predmeta od dragocjenih metala, u oktobru 2012. godine, Zavod

je postao član Međunarodnog udruženja službi za analizu IAAO.

U sklopu obilježavanja Svjetskog dana metrologije, Zavod za metrologiju je

pripremio postere koji su dostavljeni školama osnovnog i srednjeg obrazovanja u

Crnoj Gori. Organizovani su i „Otvoreni dani“, odnosno zainteresovanim

učenicima omogućeno je da posjete laboratorije Zavoda u periodu od 11.05. do

15.05. i 25.05.2015. godine, od 9:00 do 12:30 časova. Državne etalone koji se

ostvaruju, čuvaju, održavaju i usavršavaju u laboratorijama Zavoda vidjelo je 315

učenika iz sljedećih škola:

JU Osnovna škola ,,Dušan Bojović" iz Nikšića;

JU Osnovna škola „Milorad Musa Burzan” iz Podgorice;

JU Osnovna škola „Vuk Karađić” iz Podgorice;

JU Osnovna škola „Savo Pejanović” iz Podgorice;

JU Osnovna škola „ Dragiša Ivanović” iz Podgorice;

JU Srednja mješovita škola „ Ivan Goran Kovačić” iz Herceg Novog;

JU Srednja mješovita škola „Drago Milović” iz Tivta;

JU Osnovna škola „Vlado Milić” iz Podgorice;

JU Srednja mješovita škola „17.septembar” iz Žabljaka;

JU Osnovna škola „Maksim Gorki” iz Podgorice.


119

18. DANI NAUKE „Noć istraživača”

Festival nauke „Noć istraživača” je događaj koji se istog dana održava

širom Evrope, u preko 300 gradova. Zavod za metrologiju je po prvi put

učestovao na Danima nauke u okviru „Noći istraživača" 25. septembra 2015.

godine u periodu od 12 h do 18 h. U skladu sa motom Zavoda: „Pouzdani,

međunarodno prepoznati mjerni sistem podstiče kompetitivnost i inovacije"

posjetiocima je demonstrirano izvođenje hemijskih eksperimenata (Tollens-ova

reakcija sa aldehidima – ogled sa srebrnim ogledalom, jestivi pH indikatori, voćni

izvor struje), kao i mjerenje mase, dužine, električnih veličina, vremena i

frekvencije i pritiska. Posjetioci su uz pomoć službenika Zavoda za metrologiju imali

mogućnost da:

odrede masu nepoznatih predmeta;

pomoću graničnih mjera i etalona prstenova izvrše demonstraciju mjerenja;

vide postupak pregleda multimetara pri mjerenju električne otpornosti;

vide simulaciju ispitivanja radara u postupku ovjeravanja;

posmatraju ispitivanje i pregled manometara za mjerenje krvnog pritiska.

U organizovanju hemijskih eksperimenata pomogli su nam profesori i

saradnici sa Metaluško-tehnološkog fakulteta u Podgorici, a ostale eksperimente

smo planirali kao pokazne vježbe mjerenja jer smo željeli da posjetiocima festivala

približimo segment metrologije kao nauke o mjerenjima.


120

19. SARADNJA SA NEVLADINIM ORGANIZACIJAMA

Komunikacionom strategijom Zavoda za metrologiju, kao jedan od

strateških ciljeva prepoznata je i saradnja sa nevladinim sektorom.

Nevladin sektor predstavlja veoma bitan faktor jednog društva, gdje

građani imaju mogućnost uključivanja u sve društvene i političke procese. U Crnoj

Gori nevladin sektor je prepoznat kao partner države u cilju njenog dinamičnijeg i

bržeg razvoja.

Zavod za metrologiju je, kao organ državne uprave, u obavezi da

obezbijedi što bolju saradnju sa nevladinim sektorom, a u cilju ostvarivanja

transparentnosti rada i edukacije šire javnosti o djelatnosti Zavoda. U okvirima

saradnje Zavoda sa nevladinim sektorom omogućeno je i lakše ispitivanje javnog

mnjenja, kad je u pitanju oblast metrologije.

Uloga metrologije u savremenom društvu, svakim danom postaje sve više

naglašena. Integracioni proces Crne Gore u EU, zahtijeva i usklađivanje u oblasti

metrologije. Polje metrologije je posebno istaknuto u oblasti slobodnog kretanja

robe i zaštite potrošača i zdravlja.

Zavod za metrologiju aktivno jača saradnju sa nevladinim sektorom u

srodnim oblastima i to: nauka, istraživačka djelatnost, zaštita potrošača, trgovina,

zaštita životne sredine itd.

U toku 2015. godine je intezivirana saradnja između Zavoda za metrologiju i

nevladinog sektora, na inicijativu Zavoda. Aktivnosti koje su sprovedene

prethodne godine na ovom polju su:

Uspostavljena je saradnja sa NVO „CRNVO – Centar za razvoj nevladinih

organizacija“;

Humanitarna akcija sa NVO „Banka Hrane“;

Učešće u manifestaciji „Dani nauke – Noć Istraživača“ sa NVO „PRONA –

Fondacija za promovisanje nauke“;

Otpočet je zajednički projekat sa NVO „Građanski kreativni centar -

Cetinje“;

Održani su inicijalni sastanci sa predstavnicima nevladinih organizacija

„CEZAP – Centar za zaštitu potrošača“, „Ekološki pokret OZON“ i „CAZAS“.

Obzirom da je u toku 2015. godine Zavod za metrologiju bio prilično

prisutan u medijskom prostoru Crne Gore, a samim tim je i djelatnost Zavoda bila

bliža i jasnija široj javnosti, očekuje se i veće interesovanje nevladinog sektora za

saradnju sa Zavodom.


121

20. METROLOŠKI GLASNIK

Krajem 2015. godine, odštampan je šesti broj službenog glasila Zavoda za

metrologiju pod nazivom „METROLOŠKI GLASNIK“, koji pruža potrebne informacije

o nacionalnim propisima iz oblasti metrologije i kontrole predmeta od

dragocjenih metala, izdatim uvjerenjima o odobrenju tipa mjerila, donešenim

rješenjima o znaku proizvođača predmeta od dragocjenih metala, rješenjima o

određivanju znaka uvoznika predmeta od dragocjenih metala, itd.

21. UMJESTO ZAKLJUČKA

Svjesni izreke Marije Kiri: „Čovjek nikada ne primjećuje ono što je urađeno,

nego uvijek gleda ono što se još treba uraditi“, nakon devet godina rada Zavoda

za metrologiju, naše aktivnosti planiramo u cilju obezbjeđenja povjerenja u

rezultate mjerenja i kalibracija na teritoriji Crne Gore i njihovog priznavanja na

regionalnom i međunarodnom nivou.


122


123

Sertifikat o akreditaciji koji je dodijelilo Akreditaciono tijelo Crne Gore


124

Potvrda o akreditaciji koju je izdala Hrvatska akreditacijska agencija

(16.04.2014.godine)


125


(26.11.2014.)


126


(04.11.2015.)


127

Poster posvećen proslavi Svjetskog dana metrologije za 2015. godinu


128

Naslovna strana METROLOŠKOG GLASNIKA 6


129

Gdje se nalazimo?


130

Sadržaj:

1. UVODNA RIJEČ 1

2. DJELATNOST ZAVODA ZA METROLOGIJU 5

3. ORGANIZACIONA STRUKTURA ZAVODA ZA METROLOGIJU I ZAPOSLENI 7

4. METROLOŠKI LANAC SLJEDIVOSTI U CRNOJ GORI 16

4.1 Laboratorija za masu 20

4.2 Laboratorija za velike mase 28

4.3 Laboratorija za pritisak 32

4.4 Laboratorija za male zapremine 36

4.5 Laboratorija za velike zapremine 40

4.6 Laboratorija za dužinu 46

4.7 Laboratorija za temperaturu 50

4.8 Laboratorija za električne veličine 58

4.9 Laboratorija za vrijeme i frekvenciju 64

4.10 Laboratorija za električnu snagu 70

4.11 Laboratorija za ovjeravanje brzine vozila u pokretu 72

5. MEĐULABORATORIJSKA POREĐENJA 73

5.1 Laboratorija za masu 73

5.2 Laboratorija za temperaturu 76

5.3 Laboratorija za električne veličine 77

5.4 Laboratorija za male zapremine 78

6. SISTEM KVALITETA 80

7. AKREDITOVANJE LABORATORIJA ZAVODA ZA METROLOGIJU 90

8. OCJENJIVANJE USAGLAŠENOSTI MJERILA SA PROPISANIM

METROLOŠKIM ZAHTJEVIMA 94

8.1 Odobrenje tipa mjerila 94

8.2 Ovjeravanje mjerila 97

9. KALIBRACIJA MJERILA I ETALONA 100

10. PROVJERA ISPUNJENOSTI PROPISANIH USLOVA ZA OVLAŠĆENJE

LICA ZA VRŠENJE PRIPREME MJERILA ZA OVJERAVANJE 103

11. KONTROLA PRETHODNO UPAKOVNIH PROIZVODA 104

12. ISPITIVANJE I ŽIGOSANJE PREDMETA OD DRAGOCJENIH METALA 105

13. PRIHOD 110


131

14. OBUKA ZAPOSLENIH 110

15. PROPISI IZ OBLASTI METROLOGIJE 113

16. STRATEGIJE RAZVOJA METROLOGIJE U CRNOJ GORI ZA PERIOD 2016-

2018 113

17. ČLANSTVO U MEĐUNARODNIM I REGIONALNIM ORGANIZACIJAMA 114

18. DANI NAUKE „NOĆ ISTRAŽIVAČA” 119

19. SARADNJA SA NEVLADINIM ORGANIZACIJAMA 120

20. METROLOŠKI GLASNIK 121

21. UMJESTO ZAKLJUČKA 121

Izvještaj o radu Zavoda za metrologiju za 2015. godinu · biro za tegove i mjere (BIPM) priznao mjerne i kalibracione mogućnosti Zavoda za metrologiju u oblasti kontaktne termometrije,

Documents