Izabela Chojnicka - wiki.biol.uw.edu.plwiki.biol.uw.edu.pl/t/img_auth.php/b/bf/Zmysł_powonienia.pdf · Czucie i percepcja . W: Traczyk WZ., TrzebskiA.(red): Fizjologia człowieka

Izabela Chojnicka

Węch (Olfactory System)

� Zmysł umożliwiający rozpoznawanie substancji chemicznych znajdujących się w substancji chemicznych znajdujących się w

otoczeniu

� 1 z najstarszych zmysłów

Znaczenie1. Ostrzeganie o niebezpiecznych substancjach w otoczeniu,

lokalizacja źródła

2. Dobór właściwych pokarmów (ich jakość i świeżość), udział

w procesie wydzielania śliny i soku żołądkowego pod w procesie wydzielania śliny i soku żołądkowego pod wpływem przyjemnych zapachów żywności,

3. Udział w percepcji wrażeń smakowych,

4. Uczucie komfortu psychicznego,

5. Źródło przeżyć i odczuć estetycznych, zachowań

emocjonalnych i seksualnych,

6. Samokontrola stanu higienicznego

7. Droga docierania istotnych informacji społecznych (rozpoznanie matki przez noworodka, dziecka, odruch ssania)

Seiberling KA., Conley DB., 2004

Traczyk WZ., Trzebski A., 2001.

Szlak

� Substancje chemiczne wiążą się z receptorami komórek kanałów nosowychreceptorami komórek kanałów nosowych

� � opuszka węchowa

� � węchomózgowie

� Brak pośrednictwa wzgórza

Neuroscience 3rd edition, str. 338

Neuroscience 3rd edition, str. 343 (A after Anholt, 1987; B after Firestein et al., 1991.)

Transdukcja sygnału

Neuroscience 3rd edition, str. 345 (Adapted from Menini, 1999.)

Neuroscience 3rd edition, str. 347 (After Mombaerts, 2001.)

Przetwarzanie informacji węchowej

Neuroscience 3rd edition, str. 338

Różnice indywidualne

� wrażliwość na octan izoamylu (banany) posiada

tylko ok. 75% populacji w Europietylko ok. 75% populacji w Europie

� cykl mentruacyjny - synchronizacja

� ciąża

� trening � 2/3 ludzi było w stanie z zawiązanymi

oczami wytropić i przejść 10-metrową krętą

ścieżkę ułożoną z rozpylonego zapachu czekoladyścieżkę ułożoną z rozpylonego zapachu czekolady

Ilościowe zaburzenia węchuIlościowe zaburzenia węchuIlościowe zaburzenia węchuIlościowe zaburzenia węchu

� hiperosmia - nadwrażliwość węchowa,

� hiposmia – osłabienie węchu,� hiposmia – osłabienie węchu,

� anosmia – utrata węchu na grupy

zapachów, 2-3% populacji

Janczewski G., 2005

wikipedia

Jakościowe Jakościowe Jakościowe Jakościowe zaburzenia węchu:zaburzenia węchu:zaburzenia węchu:zaburzenia węchu:

� parosmia - odczuwanie nieprawdziwych zapachówzapachów

� kakosmia- nieprzyjemne złudzenia węchowe

� pseudoosmia - błędne odczuwanie

zapachu (złudzenia węchowe)

� fantosmia - halucynacje węchowe� fantosmia - halucynacje węchowe

� agnosmia - utrata zdolności rozpoznawania znajomych zapachów

Wiek

Spadek wrażliwości zmysłu

powonienia wraz z wiekiempowonienia wraz z wiekiem

Neuroscience 3rd edition, str. 341 (After

Murphy, 1986)

Płeć

Aktywacja różnych części podwzgórza u ♀ i u ♂ po

ekspozycji mieszanki zapachowej zawierającej

estrogeny

albo angrogeny

Neuroscience 3rd edition, str. 342 (From Savic et al., 2001.)

Zaburzenia węchu

� Choroba Alzheimera

� Choroba Parkinsona� Choroba Parkinsona

� Choroba Creutzfeldta-Jakoba

� Schizofrenia

� Depresja

� Zaburzenia jedzenia

� Cukrzyca� Cukrzyca

� Niewydolności kory nadnerczy

� Choroba Cushinga

� Niedoczynność tarczycy

� Akromegalia

Narząd lemieszowo-nosowy (VNO) u ludzi

� Feromony

� Badanie na grupie 482 pacjentów obojga płci w

wieku 18–79 lat

� VNO u 221 badanych (46,3%)

� Częściej u ♂

� Neuroscience: 8%

Rapiejko P., Zielnik-Jurkiewicz B., Jurkiewicz D., 2005

Bibliografia

1. Bałczewska E., Nowak A., Zaburzenia smakowe – dysgeusia . Borgis - Nowa

Stomatologia 1-2/2000, s. 3-8

2. Janczewski G.: Węch i jego zaburzenia. W: Janczewski G. (red): Otolaryngologia 2. Janczewski G.: Węch i jego zaburzenia. W: Janczewski G. (red): Otolaryngologia

praktyczna. Tom I, Via Medica, Gdańsk 2005: 225-232

2. Neuroscience 3rd edition

3. Rapiejko P., Zielnik-Jurkiewicz B., Jurkiewicz D.: Vomeronasal organ occurrence in

adult humans. Ann. Universit. Marie Curie-Skłodowskiej Sectio D Medicina, 2005,

60(Suppl.XVI,4) : 447-450.

4. Seiberling KA., Conley DB.: Aging and olfaction and taste function. Otolaryngol Clin N 4. Seiberling KA., Conley DB.: Aging and olfaction and taste function. Otolaryngol Clin N

Am. 2004,37:1209-1228

5. Traczyk WZ.: Czucie i percepcja. W: Traczyk WZ., TrzebskiA.(red): Fizjologia

człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. PZWL, Warszawa 2001.

6. http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99ch

Dziękuję za uwagę