IYMON QO’SHIG Iferlibrary.uz/f/muammmad_yusuf_iymon_kushigi.pdf · Endi men ham senga o'g'ilmi, onam?.. Deysan: olislarda omon yursang bas, Yodingga tushsam goh yo'qlab tursang

Muhammad YUSUF

s s s s s s s s s s s

IYMON QO’SHIG IShe'rlar

" A N D IJO N N A S H R 1 Y O T -M A T B A A " o c h iq a k s iy a d o r lik ja m iy a ti

2004

У ( Г У ) 6 - 3

M uqovani 0 ‘zbekiston x a l q rassom i N izom itd in X O L IQ O V bezagan.

Yusuf, M uham m ad.lym on qo'shig'i. (She'rlar) - A., «Andijon nashriyot-matbaa» OAJ, 2004 yil. 80 bet.

XX asr o'zbek she'riyalining yorqin yulduzlaridan biri Muhammad Yusuf qisqa umri davomida otashin, qalbga yaqin she’r-dostonlari bilan xalq mehr-muhabbatiga sazovor bo'la oldi. lining eng yaxshi she'rlari- dan saralab tuzilgan ushbu kitob shoir tavalludining 50 yilligini ni- shonlayotgan elimizga o'ziga xos tuhfadir.

Andijon viloyati © «ANDIJONZ. M. Bobur nomli NASHRIYOT-MATBAA»kutubxonasi. OAJ - 2004

84 (5 узб)

XALQ BO'L, ELIM

Q adim yurtga qaytsin qad im navolarim ,Q um lar bosib qurim asin daryolarim . A lpom ishga alia aytgan m om olarim R uhini shod etay desang - xalq bo 'l, elim !..

D unyoga boq, qaddi sendek kim b o r у ana, D ovrug 'i ham dardi sendek kim bor yana.X alq bo 'lishga haddi sendek kim bor yana, M oziyni yod etay desang - xalq bo'l, elim .

Sen tebratgan beshigini Sohibqiron,Sening bolang yulduzlarga qo 'ygan narvon.B ir m ayizn i q irqqa bo 'lgan b ir tanu jo n - K unlaringga qaytay desang - xalq bo'l elim .

D aryo bo 'lib jo 'sh g in endi zavqi ulug', B ayram ingda sevinch ko 'z yoshingga qulluq, Y urtim degan ja su r Y urtboshingga qulluq,U nga qanot bo 'lay desang - xalq bo 'l, elim.

B o 'lar e ln ing bolalari b ir-b irin der,B o 'lm as eln ing bolalari bir-b irin yer.B ir bo ’l endi, qadri baland qaddingni ker,X alq bo 'l, elim , xalq bo'l, e lim , xalq bo 'l, elim !

VATANIMM en dunyoni nim a qildim , z in g yorug ' jahonim ,O 'zim hoqon,O 'zim sulton.Sen taxti Sulaym onim ,Y olg 'izim ,Yagonam deymi,T opingan koshonam deym i,O 'zing m ening ulug'lardan U lug 'im san , V atanim ...

3

Shodon kunim gul o tgan sen, C hechak otgan izim ga,N olon kunim yupatgan sen, Y uzing bosib yuzim ga. S inglim deym i,O nam deym i,H am dardu ham xonam deym i, O ftobdan ham o 'zing m ehri - Ilig 'im san, V atanim .

Sen M ashrabsan,X alqda tum or,B alxda dorga osilgan, N avoiysan, shoh yonida F aqim i duo qilgan. Y assaviysan, m eniki deb, K o 'ringan da 'vo qilgan,M ing b ir yog 'i ochilm agan Q o 'rig 'im san, V atanim .

Sen X o'jandsan,C hingizlarga D,arbozasin ochm agan,T em ur M alik orqasidan S irdaryoga sakragan, M uqannasan qorachig 'i O lovlarga sachragan, S h iroqlam i ko 'rgan cho'pon C ho 'lig 'im san , V atanim .

Kim Q ashqarni qildi m akon, K im Enasoy tom onda, Jalo lidd in - K urdistonda, B oburing - H indistonda,

Bu qanday yuz qaro lig ' deb, Y otarlar z im istonda,T arqab ketgan to 'qson olti U rug’im san, V atanim ...

4

O 'g 'lim , desang osm onlarga iro t b lib uchgaym an, C ham bil yurtda A lpom ishga N avkar blib tushgaym an, Padarkushdan pana qilib U lu beging quchgaym an, ich ir- ich ir tishim dagi S li im san, V atanim ...

tg an kuning - tgan kundir, z boshingga yetgan kun, Q odiriyn i bergan zam in, Q odiriyni sotgan kun.Q lin bolab,D ilin dolab,Y etak lash ib ketgan kun,V oh bolam ! deb aytolm agan D udu im san, V atanim .

Y oningda qon yi lagan bir Shoiringga qarab qy, 1 G ar Q qonga yo 'ling tushsa, D etdom larn i so rab qy.H ech b lm asa U sm on hbkin K eltirm oqqa yarab qy, O lislarda qurib qolgan Q udu im san, V atanim ...

Sen - shox lari osm onlarga T eg ib tu rgan chinorim ,O ta desam , lim deb.B osh eg ib turgan chinorim ,

Q ynim dagi iftixorim , B ym m dagi tum orim , z in g m ening uhi lardan U lug 'im san, Vatanim !

OZODAO zodani sevam an m en, O zodani, Suluvlarning sarvari - xonzodani. Y o'latm asm an yoniga shabbodani,O zodani sevam an m en, O zodani.

K o'rganm anu ko 'rganim ertasidan,Y uragim qoq bo 'lingan o 'rtasidan.H ar kuni b ir o 'tam an ko 'chasidan,O zodani sevam an m en, O zodani.

O 'tam an-da. O 'tm asam bo 'lm aydi hech, O 'tm ay desam , ko'ngil o 'lgu r to 'lm aydi hech. K o'zim toyib kctaverar - qo 'ym aydi hech, O zodani sevam an m en, O zodani.

B ir eslasam zirqillaydi bandi-bandim , K echagina b ir q izchani o 'ynatgandim ! K uchugiga oqqand berib o 'rgatgandim , O zodani sevam an m en, O zodani.

T ushunm aslar kuladi: esiz-esiz,K im dir erm ak qiladi: esiz-esiz,X otin im ham biladi, n im a deysiz?O zodani sevam an m en, O zodani.

Y igit q irqda qirchillab g 'arq pishadi, E rta-indin sochim ga oq tushadi,C hin osh iq lar qirq yilda topishadi!O zodani sevam an men, O zodani.

Sevgan edim , ham on u suyukli yor,B ilagida barm og'im ning izi bor.O zodaning bir o 'g 'il, b ir qizi bor...M en barib ir sevam an Ozodani.

YOLG'ONCHILARSuluvlardan suluv bir qiz sochim silar,M ening esa ko'zlarim dan yosh tom chilar.Sevam an deb aldar mem yoig 'onchilar,Y uragim ni yo 'lbarslarga yediram an.

6

B a ri-dilim kuydiradi yol onlari,Y onlariga ch o rla r m ohi tobonlari.B lsam agar men bitta qurbonlari, Y uragim ni yo 'lbarslarga yediram an.

Khna dunyo, bu q izlaring buncha gzal, Q arab tursam , k klarda oy-kuncha gzal. Q ancha g zal b lsa, aldar shuncha gzal!.. Y uragim ni yo 'lbarslarga >yediraman.

H ozir k zim yum am anu yerga yotib, Y uragim ni su uram an qon yilatib. Y lbarschalar yesin uni kasirlatib - Y uragim ni yo 'lbarslarga yediram an.

K im ni suysam suyganim dan kuygan dilim , Kz ngim da b laqolsin tilim -tilim .H arom b lsin m uhabbatsiz ko'rgan kunim , Y uragim ni yo 'lbarslarga yediram an!..

SEVGI SADOSIG ulim , m ehr k zda degani yol on,M ening d ilim da hech chm as yolqinsiz, Q ancha k rishm asak shuncha qadrdon, Q ancha o lis b lsak shuncha yaqinsiz.

D evona osh iqm an, men b ir devona,A yting, sizdan blak kim im bor yana?..S iz yq cho im dagi dunyom begona,S iz yq bo im dagi gullar yoqim siz.

Siz achchiq q ism atim , siz iztirobim ,Siz shirin dard im siz , shirin azobim ,S iz m ening k klardan topgan oftobim , Y erlarda y qotgan k zm uncho im siz.

Y odim da kechagi sh xliklaringiz,K ksim ni kuydirgan kipriklaringiz,Siz sha - orzusi oydan oydin qiz,S iz sha - kulgusi qo 'ng 'irog 'im siz.

7

Siz sha k zim ning kiftida yurgan,Siz sha ko 'ng lim ga k ngli in qurgan, T kilay deb tilim uchida turgan She 'rim siz , b ir um r bitm as ohimsiz..,.

* * *

T uzalm aydi dardim m ening, lsam kerak.Tuproq bilan oa-ini B lsam кегак.

lim nim a? Bu ham bitta Sayr, Ona. ling qaro yerga ketdi,X ayr, O na...

T uzalm as bu dardim m ening,U m idim yq.X ira sham dek k zlarim da S nm oqda ch.

Ch g' n im adir? Ch ham tutab,Kul bladi.Inson b ir kun z m ayliga Qul b ladi...

Y uragim ni tam om qildim ,Y i layverib.H uzurim da ajal turar,Q oshin kerib.M en hayotda lim ga tik B oqib sdim ...Qani m enga atalgan joy ,K etdik, d stim !

XAYOLX ayol qanday yaxshi,A kangga xshar. y n a ta r yelkaga k tarib olib.Bu parvoz s ngida yi lashing m um kin, So ingan onangning o ldida qolib.

8

X ayol qanday yaxshi,X ayol qanday soz.Q o 'sh iq lar sochadi bosgan izingga.B ir kechada borib aytish ing m um kin Izhori d ilingni suygan qizingga.

B eg 'ubor bolalik yulduzday olis,A m m o xayol uchun u ham bir qadam . T arsillab qovunlar yorilgan poliz,Sen yo lg 'iz yo tibsan ostida bodom .

G ullari to 'k ilar o 'sha bodom ning, K apalakday kelib yuzingga qo'nar. X ayol ham tug 'ishgan ukasi odam ning - Q ayoqqa yuborsang g 'ing dem ay jo 'nar.

K o'ksida xayoling tursa yig 'ilib , Q uyoshni uyg 'o tib kelsa bo'ladi. Sho irlarn ing bari yerda tug'ilib,O sm onu falakda o ’ladi

UYQUDAGI QIZ

Nurxon xo tira sig a

Q aro yerga qo ’y ib bosh,B ir q izg ina uxlaydi.K o 'zlariga to 'lib yosh,H ur q izg ina uxlaydi.

Y otar qurib darm oni,M angu uxlar gul yonoq.K o'ngli to 'la arrnoni,Q o'yni to 'la qizg 'aldoq...

Bu dunyoda hech sendek Q iz yo 'q edi, tur, singlim ,O 'zing orzu qilgandek To 'y q ilam iz, yur singlim .

Oy yuzingga b ir nafas,H arir ro 'm ol o 'rarsan.

9

G ul-gul yonib m uqaddas, C h im ild iqqa kirarsan ...

Q aro yerga qo 'y ib bosh,B ir qizgina uxlaydi.N urxon otli qalam qosh ,H u r q izg ina uxlaydi.

* * * .She'riyat,Ey bevafo sanam !Q o 'llaringdan m ahkam tutarm an, Sendan har narsani kutarm an,Sen b ir m alham .Sen b ir shirin g 'am ...

S en borsanki zahm atlarim bor;B u dunyoda orttirgan zarim - U xlam ay qon y u tgan kunlarim U chun senga rahm atlarim bor!

O stonangda iting - xayolim :Y o 'ling poylab o 'tgaym an sening, K o 'ngling k im da b ilm aym an sening, Sen ko 'kda qo'I yetm as hilolim .

R uhim ko'kda,T uproqda tanam ,B ag 'rim ni tilkalar b ir og 'riq ,Endi baxtim o 'z ingga bog 'liq - She 'riyat, ey bag 'ritosh sanam !..

ANDIJONQ ani B og 'isham ol kezgan yellaring, Q irlarda kekkaygan qirg 'ovullaring, E slab ezilm asm u endi dillaring, N ega yig 'lam aysan , ahli A ndijon?..

M ing yillik ch ino rlar bo’ld i-ku o'tin, Q oshu qabog 'ingga to 'ldi-ku tutun.

10

Soyingda qoldim i suv ing bir yutum ,N cga yig 'lam aysan, ahli A ndijon?..

• i-C 1 ■ 11R izqu-ro!zni sochib ay lanar falak,Sen esa dalangdan topolm ay halak - B olangga bergali bitta handalak,N cga yig 'lam aysan, ahli A ndijon?..

N ahoringda paxta, shom ingda paxta, A yvoningda paxta, tom ingda paxta.O qar og'u bo 'lib qoningda paxta,N ega y ig 'lam aysan , ahli A ndijon?..

Q irq yil chorla , go 'rdan chiqm aydi Bobur, C hiqsa ham bag 'ringga sig 'm aydi Bobur. H indu quchog 'ida uxlaydi B obur,N ega yig 'lam aysan, ahli A ndijon?..

Q ayinzor qa 'ridan uzildi b ir o'q,Y urakda dog' qoldi, yurakda b ir cho'g ', C ho 'lponing bor edi, C ho 'lpon endi yo'q, N ega y ig 'lam aysan , ahli A ndijon?..

B ulbulzabonlaring X azon yopdim i,D unyo u larn ing hech T eng in topdim i,M uham m ad Y usufing S ho ir bo 'ptim i?..N ega yig 'lam aysan,Ahli A ndijon?

RAYHONR ayhon, aylanay rayhoningdan sening, O yqaboq go 'zalim , jqn ingdan sening.K ulib ko 'k laringdan tushm aysan, qara,Oy o 'tsa uyalar yoningdan sening.

V . ) H <

11

Y etti iq lim aro yetsaki izing,T uproqqa to 'k ilgay tu tday xush ising.G ulga tegsa gu lxan paydo qiladur,Suvga tegsa suvni yond irar yuzing.

H urlardan h u r o 'zing, xurshidi tobon,O 'zing R ayhonsanu vujuding rayhon.Bu yorug ' dunyoda sendan su luv yo'q M endan bechora yo 'q , m endan notavon.

Sen A rshi a 'loda jan n a tiy chashm a,M en yerda yonam an tom chingga tashna. K o 'k larga qo 'lin i tutgan qulingm an,Z ilo lim , uvolim tu tgay, adashm a...

R ayhon, aylanay rayhoningdan sening,O y o 'tsa uyalar yoningdan sening.K ulib ko 'k laringdan tushm aysan sen-da, M enga-da jo y yo 'q osm oningdan sening.

* * *

O 'lsam u unutsang m enday yigitni,Y og 'ar yo 'lla ringga afsus-anduhim .O q tu lporday m in ib oppoq bulutn i, U y ingn ing ustidan o 'tadi R uhim ...

U nga n im a deysan, bevafo yorim ?

O 'lsam u unu tsang m enday yigitni,Q aro tuproq silab yotsa kuragim .Sen o 'choq o ldida chaqqan gugurtn i U ch ida lov illab tursa yuragim ...

S hunga n im a deysan, bevafo yorim ?

S en X udo em assan ax ir, o 'y lanm a, Jon im n in g rish tasi qo 'lida lining.A m m o M uham m adsiz o 'tm aydi kuning,K el, m ayli m en o 'lm ay , sen ham q iynalm a -

S hunga nim a deysan , bevafo yorim ?..

12

ONAMGAO h, m ening o rtim dan ovvora onam ,B ir parcha yuragi m ing pora onam .H ar baloni ko 'rib yorug ' dunyoda,T oshkanni ko 'rm agan bechora onam ,B olang bo 'lib b ir bor bosh lab keldim m i,Endi m en ham senga o 'g 'il b o 'ld im m iL

G archi b isotingda «bayram » so 'zi yo 'q , B.ilaman, kutasan sandal to 'la cho 'g ',M enda yurak deganlarin o 'zi yo'q:M en sovg 'a berm agan q iz yo'q bu oqshom , Senga na gul berdim , na shirin kalom ,Endi m en ham senga o 'g 'ilm i, onam ?..

D eysan: o lislarda om on yursang bas, Y odingga tushsam goh yo 'q lab tu rsang bas, B olam , senga ham m a qiladi havas...A xir, m ening dardim S he 'r em as faqat.M en m ashhur shoirm as - m ashhur beshafqat, E ndi m en ham senga o 'g 'ilm anm i, ayt?..

Sha 'n ingga she 'r b itdim . U seni topsin, Poyingga tiz cho 'k ib , qo 'lingni o 'psin.U ndan ham ulug 'im borlig in ko 'rsin .M en uchun ham aziz ho lingni so 'rsin,Sensiz g 'arib ko 'ng lim ko 'ngilm i, onam ,Endi m en ham senga o 'g 'ilm i, onam !..

LAGANBARDORLARK azzob S talindan zorlanm ang hadeb,U ham farzand id ir b itta insonning,B ilm oqchi bo 'lsangiz, qabri qayda deb, Laganbardorlardan so 'rang C ho 'lponni...

O tabek K um ushin ko 'zlarin yopib,O 'zi ham ortidan q ilgach safarlar,

13

Q odiriy boboning q llarin pib,C hohga itargan ham - laganbardorlar.

Ulai Iblis b ilan tili b ir rtoq,U lar A zroilga sodiq choparlar.A vval U sm onlarni sotib , keyinroq Faryod k targan ham - laganbardorlar.

Yov nadir? Z o 'r kelsa ldiradi yov,B ular qon s rguvchi iskabtoparlar.Q ahhorni qandkasal,O ybekni soqovQ ilib q yganlar ham - laganbardorlar.

U lar ustoziga qu ldayin kim sa,M ehribon hom iysi shogirdlarining. z i ldirib, sng m ozorigacha K tarib borishar tobutlarini...

K azzob Stalindan zorlanm ang hadeb,U ham bolasi-da b itta insonning.B ilm oqchi bo 'lsangiz , qabri qayda deb, Laganbardorlardan so 'rang C ho'lponni!

1988

DUNYOM enga boqib m iy ig 'ida kulgan dunyo,M eni tuproq, o 'zni osm on b ilgan dunyo,Seni m om om cho 'm iltirgan yuvib-tarab,Seni bobom tetapoya q ilgan , dunyo!..

E y, o 'tm ishdan o 'tgan kunin so 'ram agan,O 'zbek borsa kim qo 'liga qaram agan?B otirlari qu l bo 'lishga yaram agan,Suluvlari bo 'yniga osilgan dunyo!

M oziy m anim borim ni yod etib siylar,D ilin obod, ruhlarin shod etib siylar.Shoh G 'azzoliy , shoh T abriziy , shoh R um iylar... C horig 'in i yelkasiga ilgan dunyo.

14

Sen si ingan - o 'sha jon d in ortiq senga T o jm ahal ham bir bobom dan tortiq senga. K ulm a m enga, iddaolar q ilm a m enga - T o 'qq iz kunda T em ur bosib o lgan dunyo!

Y uzlaringni yoritgan shu sharq ziyosi, D ard laringni aritgan shu sharq ziyosi.S inon ing etagin o 'p ib O vruposi,A m riqosi B eruniydan qolgan dunyo.

M ening ko 'shkim ko 'kda - unga yetm aydi qo'I, M ening ko 'rk im ko 'ngil, unga eltgay bir yo'l, T irikm an m en, kel istasang m urid im bo'l - Sen Islom dan iym on darsin o rg a n , dunyo!..

SAMARQANDSam arqandga borsam men agar,U lug 'bekni ko 'rib qaytam an.U qon y ig 'lab turar har safar:M en dard im ni k im ga aytam an?..

B ag 'rim da bo'y yetgan bo'z bolam ,M ergan bolam , lochin ko 'z bolam ,B o 'g 'zim ga tig ' urgan o 'z bolam ...M en dardim ni kim ga aytam an.

Sezm ay qoldim . O ’shanda chog 'im , Y ulduzlarda ekan nigohim .B ilm adim ne edi gunohim ...M en dardim pi kim ga aytam an.

Q ancha g 'am ga botm agan edim ,Q ancha og 'u yutm agan edim ...O 'z bolam dan kutm agan edim ...M en dard im ni "kimga aytam an.

T anim m uzlab, goh tosh qotam an,M en shoh em as, axir, otam an.

15

G o'rim da ham ylab yotam an.M en dard im ni kim ga aytam an?..

Sam arqandga borsam m en agar,U lug 'bekni ko 'rm ay kelm aym an.U m enga qon y ig 'lar har safar.M en dard im ni kim ga aytam an!

SINGLIMGA MAKTUBQ achon xat yozgandim senga, b ilm aym an, Q ofiya bilan band bugun tosh ko'nglim . Y olg 'iz akang bo'lib,Y oningda yurm aym an...K echir m eni, singlim .K echir m eni, singlim .

U yoqda shotu tlar T o 'k ila r suvga,Q ovunlar yorilar,Sen yo 'l qaraysan.T uproq ko 'chalarda,M ushtoq kechalarda,Y oz - m eni sog 'in ib sarg’aygan rtiaysa.

U m rim ni yulqilab,Y illarim o 'tar, . v,;Y urak y ig 'laydi-yu ,A ytm as dardini.M en she 'rim qo 'ltig 'lab,Kun bo'yi izlaym an,A dabiy xodim ning bitta m ardini.B iriga qandayd ir tu roqlar dastak,B irin o 'y lan tirar hali yoshligim :N ega bu she 'ring iz o tla r haqida,U larni yoqtirm as, m ening boshlig 'im !..

G oh to 'lib ketam an,Q anday gap axir.

16

II» "V*

Q o'ygil m eni deym an ey, sh irin azob. Q uyoshga term ulay,Y erga bosay bag'ir,Q o 'sh iq lar kuylashga boshqa odam top...

Y ana qaysar ruhim Jonim ni cho 'q ir,Y oz deydi,S ingiljon , qo 'rqay nim adan?..Eng go 'zal she 'r - Sening yorilgan qo 'ling , H am m a boshliq lam ing B oshlig 'i - V atan!..

U yoqda shotu t to 'k ilar tag 'in,B eh ilar h id iga to 'ladi xonam .A yvonda, x irm onda, A ndijon tom onda Kuz - m eni sog 'in ib sarg 'aygan onam - Y ig 'laydi, bu yil ham kelm adi bolam ...

Q achon xat yozgandim senga,B ilm adim ,Q ofiya bilan band m ening tosh ko'nglim . Y olg 'iz akang bo'lib,Y oningda yurm adim ...K echir, m eni singlim ,K echir, m eni singlim .

Q izg 'a ldog 'im , q irdan bo 'lak koshonang yo'q, Kokil yoysang , yerdan bo 'lak toshoynang yo'q, O 'ksib-o 'ksib turganingda o 'zim borib, Peshonangdan o 'pay desam , peshonang yo'q...

So llonasan kelinchakday boshing egib,Jayron o 'tgan so 'qm oqlarga yoshing to 'kib,Q izil yuzing qon d ilim ga turar tegib,M eningdek sen g 'aribn ing ham parvonang yo'q...

QIZG’ALDOQ

17;shc r N a v c i y n o m i d a g i : b e k i s i o n Mix

Q adring b ilgan, darding bilgan, ayt, k im ing bor?.. K elib-ketar bahor senga bevafo yor,G o 'zalsanki, senga bari gu llar ag'yor,"Oh" ursang, b ir ohing ting lar ostonang yo'q...

O ldingga men borolm asam , t gunohim ,B ir yo 'q lab qo 'y , m en dunyodan o 'tgan chog'im , Q abrim uzra h ilp irab tur, qizg 'aldog 'im , M uham m addan bo 'lak do 'sti devonang yo'q.

O TIN CHFarg 'onam ning parivashlari,Ey, jo n im n ing qarindoshlari,B o'yningizga m arvarid bo'lsin, M arjon-m arjon ko 'zim yoshlari!..

M uhabbatdan aytish ib o'lan,Q uvalashib o 'sdik siz bilan.K etdim keyin bulutday ko'chib,Q aytay endi qaysi yuz bilan?..

Y odim da so f tuyg 'ularingiz,Jaranglagan kulgularingiz.H ayotim da bo 'lm asangiz ham ,X ayolim da yurdilaringiz.

Siz m en uchun o 'sha-o 'sha sho'x, O 'sha-o 'sha erka bo'ldingiz.Q o 'rg 'onim ga kelm asangiz ham ,A rm onim ga beka bo'ldingiz.

O 'yin dedik bu yorug ' olam ,O 'yin q ild ik m uhabbatni ham.Q izlar, o 'lan ay tib gohida,Eslab qo 'y ing M uham m adni ham.

18

G ZALLARG zallarim , g zal aldaysiz,G o 'zal hatto - yol oningiz ham ... Gzal - k ngil qoldirm o ingiz, G o'zal - ko 'ngil o lganingiz ham.

O lam da yq Sizdek ovvora, B echoralar ichra bechora.G o 'zal, y ldan urib m ing bora, G o 'zal, y lga solganingiz ham .

G zal, boshda suyib-siypalab, K ngilning bor m ulkini talab,A vval jonn i qiym a-qiym alab,G o 'zal, s ng uyolganingiz ham .

B ir boqsam xush - m ajnuntoldaysiz, Z aifu bechoraholdaysiz.Jodu b ilan payt poylaysiz - G zallarim , go'zal a ldaysiz!..

TUR UNLIKH atto kech kuzda ham tugadi ksak, Serhosil zbek iston dqlalari.D alaga ch iq ishar kq 'tarib etak, B irinchi s in f ^ lq la r i . - . , , , 1м

Z o 'r kelsa go 'dak ham birlashur, K attalar b ilan leng bellashur,Bo'yi g 'o 'zadan past, ch illashur B irinchi s in f bolalari.

i O V i b • : - ь . I I ' ' ■

Sovuq deysizm i?Ha, qahraton! iih -.its .Q o 'lchalar qo 'y inda qql,gan non, ,, A m m o nim a qilsin , paxta shon, B irinchi sin f bolalari.

19

B ari jim jim a la r - qog'ozda,"Zangori kem a"lar - qog 'ozda,P axta terishad i ayozda,B irinchi s in f bolalari.

Paxta te ra r yig 'lab baxti kulganlar,O m adi kulganlar, ahdi kulganlar.Pufak bobolarin Q ahram on q ilganlar - B irinchi s in f bolalari.

Faqat b ir iltim os, m uallim lari,B um in artib tursa bo'lgani.Ish tonin ko 'tarib qo 'y ishsa bas, shu - Paxtani plani to 'lgani!

* * *

K uzda ketgan turna qaytgandek bahor,B ir kun huzuringga qaytish larim bor, U zrim ni o 'z ingga ay tish larim bor,E y, m ening yuragim yo 'q lagan diyor!..

Q aytarm an, am m o qay ahvolda bilm am , B alki, unda m eni bukkan bo 'la r g'am . B alki, q ay tm oq nasib etm as m enga ham , C ho 'lponi yodidan ch iqm agan diyor.

G archi bo 'lm asam ham yoningda yo'ldosh, D ard ingga dildoshm an, jon ingga jondosh , H attok i, qalandar M ashrabi talosh,B oburi bag 'riga sig 'm agan diyor.

O lloh-ku A ndijonda qorm ish loyini, N odirang na q ilsin xon saroyini?.. Q o 'qonga uzatib M ohlaroyini,B og 'isham ol bo 'lib y ig 'lagan diyor.

Jannatlardan go 'zal, ko 'hligim m ening, B ag 'ring qon qild im i sho 'x lig im m ening,

20

B alki, bilinm as ham yo 'q lig im m ening, B alki, meni ham goh yo 'q lagan diyor...

K uzda ketgan turna qaytgandek bahor, B ir kun huzuringga qaytm oqlarim bor, U zrim ni o 'z ingga ay tm oqlarim bor,Ey, yom on ko ’zlardan asragan diyor.

YOR-YORO sm on olis, osm on jim , M arham atda qor yog'ar. Seni qanday sevardim , K o 'ro lm adi qarg 'alar.

H ay-hay o 'lan, jo n o 'lan, Jonim qaqshar, yor-yor. Q ayda bo 'lsang sen bilan Sevgim yashar, yor-yor...

O sm on olis, osm on jim , O sm on quloq soladi: Y uragim ni sog 'inchim G 'ijjak q ilib chaladi.

H ay-hay o'lan, jo n o 'lan, Jonim qaqshar yor-yor. Q ayda bo’lsang sen bilan Sevgim yashar, yor-yor...

O sm on olis, osm on jim , O sm on yulduz to'shaydi. B ilagingda barm og'im Izi borga o 'xshaydi.

H ay-hay o 'lan , jo n o'lan, Jonim qaqshar yor-yor. Q ayda bo 'lsang sen эПап Sevgim yashar, yor-yor...

21

YAXSHIXurshid DA VRONga

Ey do 'stlarim , dunyoda O rtda qolgan iz yaxshi,B ulbuli yo 'q bahordan Q um ri to 'la kuz yaxshi.M innat to 'la halvodan A yvondagi m uz yaxshi,O 'p ich ko 'rgan paridan Sepkil toshgan yuz yaxshi, Ichm asang ham qim iz zo'r, Q uchm asang ham qiz yaxshi.

Ey do 'stlarim , dunyoda O rtda qolgan yod yaxshi, T o 'q lig ingda yo'qlagan Q arindoshdan yot yaxshi,O 'n ta nom ard do 'stingdan B itta cho 'loq ot yaxshi.

O lisdagi oltindan Q uchoqdagi gard yaxshi,V afosi yo 'q xotindan D avosi yo'q dard yaxshi,G 'alam is bergan g'aznadan B urda arpa non yaxshi,Q irq ta chala m ulladan B itta m usulm on yaxshi.

CHIMILDIQG archi ipak devoring,H ech kim seni qurgan yo'q.A m m o ikki dunyoda Sendan baland qo'rg 'on yo'q.

Q o 'sh yuraklar yog'dusi O 'zing beshak chim ildiq.B o'y qizlarning orzusi Shohi to 'shak chim ildiq.

22

K uyov kutgan orziqib H ayot sendan boshlanar.K elayotgan allayu B ayot sendan boshlanar.

T ilag im shu boylansin Jon rish tasi joningga.Y o 'lam asin hech b ir qiz Rozi bo 'lm ay yoningga.

UNUTISHO tam o 'g itlarin unutm oqdam an, U nutyapm an sekin, o 'zim ni oqlab.Sen kim ning o 'g 'lisan? K im ning o 'g 'lisan? O rtim da im onim yurar so 'roqlab...

M en kim ni aldadim ? Ilk yolg 'onlarim , Soxta tabassum im kim ga ataldi?M enga shuhrat tu tgan xushom adlarim O tam ning qabriga tig 'day qadaldi.

O tam o 'g itlarin unutm oqdam an, U nutyapm an ozg 'in yuz, qo'llarini.T er hidi anqigan beqasam chopon, K etm oni, yaktagi yam oqlarini.

T oleidan m am nun ju fti halolim ,T illa tish larin i ko 'rsatib kular.M ening ko 'nglim bilan ishi yo'q sira, Suratim ni izlab kitob titkilar.

M en esa otam ni unutm oqdam an...

KETAR BO'LDIMYor, eshiging ochilm adi men uchun, T ilingdan bol sochilm adi m en uchun. U yingdan jo y topilm adi men uchun - K etar bo 'ld im yuzingni b ir ko 'rolm ay,..

23

Keldim desam , joy in g yo 'lak dedilar, Sevdim desam , tenging bo 'lak dedilar. Sening sevging kim ga kerak dedilar... K etar bo 'ld im yuzingni b ir ko 'rolm ay...

K uym a, yorim , kuydirm agin , kuym a, yor, B ir yaxshiga b ir yom on h ar joyda bor. Ikki yaxshi yashnagan jo y qayda bor?.. K etar bo 'ldim yuzingni b ir ko 'rolm ay...

D erlar: Jon sog' bo 'lsa jahon topilgay,B ir parcha yer, parcha osm on topilgay, Lekin qayda sendek jonon topilgay,K etar bo 'ldim o 'zingdan b ir so 'rolm ay...

Y or, eshiging ochilm adi m en uchun, T ilingdan bol sochilm adi men uchun, U yingdan jo y topilm adi m en uchun,O 'tar bo 'ld im yuzingni b ir ko'rolm ay.

SOGINDIMT oshkanda... tog 'lam i sog'indim ,Y ashil o 'tloq larn i sog'indim .Suv bo 'yiga chordona qurgan M om oqaym oqlarni sog'indim .K echagina yom g'irda ivib,Y urar edim kapalak quvib,Shudringlarga yuzim ni yuvib...B olalik chog 'lam i sog'indim .

T oshkanda tong shunday boshlanar:Q uloq y irtar baland poshnalar,O 'zim tashna, m enga tashnalar - Y alangoyoqlarni sog 'indim .

Y ashirib ne q ild im sizlardan,L ola yonoq, hilol yuzlardan,T o 'ydim tillobarm oq qizlardan,Q o'li qadoqlarni sog'indim .

24

B ilganim ni b ilgancha bildim ,Y o'qdan borin b ino lar q ildim ,Shahar keng deb, z ino lar q ildim ,U zoq-uzoqlam i sog 'indim !..

A ldovlarga qoldim o'rganib,Q o 'rq ib qoldim ko 'ng il bergani,K elganim yo 'q Seni ko 'rgani - Z ilo l bu loqlarn i sog 'ind im !.. -

KOKLAM OYIMOzod SHARAFUDDlNOVga

Sochim da oq, m en bahordan o 'tindim : K o 'klam oyim , ko 'k ingdan b er b ir chim dim .Q or qo 'yn ida seni qo 'm sab o 'kindim ,K o'k lam oyim , ko 'k ingdan b er b ir chim dim .

K o 'nglim ga ko 'k b inafshalar sochilsin,K okiliga to lpopukdan soch ilsin,B oychechakka borar yo 'llar ochilsin - K o 'k lam oyim , ko 'k ingdan b er b ir chim dim .

Fasl boshi, ham ox iri o 'zingsan,M ajnunlarn ing yo 'ldoshi ham o'zingsan. L ay lilam ing sirdoshi ham o'zingsan,K o 'k lam oyim , ko 'k ingdan ber b ir chim dim .

K el-da endi sog 'in tirm ay odam ni,Sen yo 'g 'ingda b ir g 'am bosdi yelkam ni,Q orlar kurab ko 'm ib keldim otam ni...K o 'k lam oyim , ko 'k ingdan b er b ir chim dim .

K o 'k ing bilan k iy in tiray dalam ni,O yog 'yalang suyuntiray bolam ni,O 'zing o lg in ko 'ksim dagi alam ni,K o 'k lam oyim , ko 'k ingdan ber b ir chim dim .

25

G inam yo 'qd ir kuzda ketgan oqqushdan, lym anm asin qayta esh ik qoqishdan.Q um ri bilan birga chiqdik biz q ishdan, K o'klam oyim , ko 'kingdan ber bir chim dim .

Jon ustida asrab yuray ko'kni men, T o 'y ib-to 'y ib ko'zga suray ko 'kni men.Yana senga yetam anm i-yo 'qm i men, K o'klam oyim , ko 'kingdan ber b ir chim dim .

Dil yayrasin dala-dashting yasanib, Y alpizlaring suv bo 'yiga yastanib.Ikki m isra bayt bitay bir m aqtanib, K o'klam oyim , ko 'k ingdan ber b ir chim dim .

ONAMGA XATM en sizni o 'y laym an shom u saharda,Ona, sog 'insam ham bora olm aym an, Tunlari charog 'on shunday shaharda,H ech k im ga ko 'nglim ni yora olm aym an.

M en siz aytgandayin ham m ani sevdim , H am m aga ishondim , m ana oqibat:O 'z do 'stim uyiga ko'm ildi sevgim ,Kun bo 'lib ko 'ksim ni kuydirdi nafrat.

B oshim dan o 'tgani ko 'kka ham ay on, Y ulduzlar q iq irlab kular oqbadan:M en - zangor yaylovda olis, bepoyon, U yim dan ajrab qolgan qulunm an...

M ana, ketayapm an tosh yo 'lda ko 'zim , Q adam im m oshinlar yrasiga m os. Y ig 'lasam yupatib o 'zim ni o 'zim ,P ishqirib qo 'yam an toychoqlarga xos.

Va sizni o 'ylaym an shom u saharda,O na, sog 'insam ham bora olm asm an.

26

T unlari charog 'on shunday shaharda Hech k im ga ko 'nglim ni yora o lm asm an...

H a, sevgi haqida. U dilga ne zeb, K uyinm ang, ne iloj qilm asa nasib. B axtim ga ham isha Siz sog ' bo ’ling deb, Sog 'ingan o 'g 'lingniz - M uham m ad Y usuf.

HAZILM ening haqim dagi g 'iybatlar yolg 'on, Ix tiyor o 'zim da bo 'lsa qaniydi.Sharob ichish m enga X ayyom dan qolgan, Ichm asam ul zotning ko ’ngli ranjiydi.

O 'zim boshladim m i, o 'zim qilgum bas, D o 'stlarim behuda zavolim izlar.A gar q irqqa kirm ay o 'lsam , may em as, M eni harob etgay bevafo qizlar!..

OTA UYUch qutbga uch gulni K uzatishdi b ir kunda.U chta opa-singiln i U zatishdi bir kunda.

Uch m ahliqo, uch tobon,Y urishardi yarqirab.U chalasi uch tom on U chib ketdi chirqirab.

Sum ay yig 'lar, ko 'ngillar N aydek nim ta-nim tadir.Endi opa-sing illar , . , i nK o'rishadi yilda bir.

Biri Shoshda,Biri O 'sh,Biri endi Boysunda.

27

Hol s raydi qizlardan O na bo 'lib oy tunda.

X ush qol endi, bolalik, Khna chorbog ' xush qolgin. Uch qizingni o 'rniga B ozordan uch qush olgin...

X ush qol endi, O ta uy, H ushlaringdan ayrilm a. Q izlaringdan ayrilding, Q ushlaringdan ayrilm a.

K eng qasrga kelin bo'l,O’z oshyoning bo'lakcha.O ta uyin oldida B u dunyo b ir ko 'lm akcha...

U ch qutbga uch gulni K uzatishdi b ir kunda.U chta opa-singiln i U zatishdi b ir kunda.

Q iz bo laga q ism at shu - B uni boshqa atash yo'q.B ir hovlida tug 'ilib ,B ir hovlida yashash yo'q...

BAGISHLOVB u shunday bevafo dunyo, bu hayot, T unda tug 'ishganing tongda yetti yot. B alki taqd ir shudir, balki shu qism at, B izdan rozi bo'ling* ruhi notinch zot.

B oring izda b izga bo 'ld ing iz Ota, Y o 'g 'ing izda yo 'qdan q id ird ik Xato. B eayb P arvardigor, deyd ilar hatto, B izdan rozi bo 'ling , ruhi notinch zot.

28

H ali tupro ingiz sovim ay turib R uhingiz qaqshatd ik qabring iz surib. C hig 'atoy tom onga ketdingiz yurib,B izdan rozi bo 'ling, ruhi notinch zot.

Q abr uchun d ildan jo y topgan lar boshqa, Qul bo 'lib shoh qo 'lin o 'pgan lar boshqa, O 'lganning ustidan tepganlar boshqa,B izdan rozi bo 'ling , ruhi notinch zot.

Sizni a lqaganlar b ir xalq, b ir dengiz,Sizni qarg 'agan lar jo 'ralaringiz.S izni ado q ild i to 'ralaringiz,B izdan rozi bo 'ling , ruhi notinch zot.

Sizni zolim desak ranjir adolat,Farish ta desak ham ko 'ngil h ijolat Insonsiz - om adli, gohi beom ad,B izdan rozi bo 'ling , ruhi notinch zot.

K im b o im an g sizdan shu yurt b izga m eros, Y o'qchilik, to 'qchilik , ne b o isa ro 'y-rost. Endi tuproq sizn i aylasin e 'zoz,B izdan rozi bo 'ling , ruhi notinch zot!

Shohlarga ham isha xushom ad zom in,Ko'zin yog 'in yalab, so tarlar nom in.She'rim ham tugadi, o 'zbekcha om in,Bizdan rozi bo 'ling , ruhi notinch zot.

1YMON QO SHIG'IU m rning har kuni bayram m as, to 'ym as, O 'char oqshom i bor oldinda chiroq. K o'y lagingga qarab jannatga qd 'ym as,A jrim bo 'la r b ir kun savobu gunoh.C ho 'yan doshqozonga shayton o 't qalar, Q utqarsa b ir kun i iym on qutqarar...

29

N om ing tutgan tuzing totm ay ketm asin, U yingda har kuni yostiq yetm asin.T o'rtta m ayizingni qush ham yeb ketar, Uying chetlab odam zoti o 'tm asin.Berk saroym as - ochiq ayvon qutqarar, M ezbonni bir kuni m ehm on qutqarar...

X or qilib o 'ynam a har k im sa boshin;Y igit g 'arib iyu qizning yuvoshin. K o'shkingni ko 'z-ko 'zlab , zaringdan so 'zlab, M ustarin ko 'z idan oqizm a yoshin.K im da - kctar husn, kim xush bo'y tarar, Lolani hokisor rayhon qutqarar.

B otinda boshqayu zohir bo 'laksan A vval boshqa eding, ox ir bo'laksan.K o'ngil ko 'chasida, ko 'ngil ko'yida,K elgan izga qaytib borar yo 'laksan.B unda har k im o 'zi qul - jo n qutqarar,N a shoh, na hakim i L uqm on qutqarar.

QO'YAVERING...Sham ol sabab, ehtim ol,T unda cshik g 'ichirlar.B oshlanadi, q ishloqda Shunda pichir-pichirlar.

S izga nim a?Siz uxlang,H ech ishingiz bo 'lm asin.K im da kim ning ko 'ngli bor, Q o 'yavering, o 'ynasin...

O shiq larim - osh iqdek M ayli, ko 'ngil xushlashsin,Ikki osh iq istasa,S ham ol bilan m ushtlashsin.

30

O 'ksim asin q iz qalbi,Y igit rayi o 'lm asin,K im da k im ning ko 'ngli bor, Q o 'yavering , o 'ynasin ...

G 'iybat q ilm ang yigitni, U yallirm ang qizni ham.Shunday o'tli m uhabbat S iy lar bo 'lsin sizni ham .

B ir sovuq so 'z tufayli,Sevgi bog 'i so 'lm asin.K im da k im ning ko 'ngli bor, Q o 'yavering , o ’ynasin...

Ilk sevgidan iym anib,S o 'ng pushaym on yonsa ham , Sepli qizga suykanib,Epli q izdan tonsa ham .

N asib e tm ay yor vasli,Endi hajri q iynasin!..K im da k im ning ko 'ngli bor,, Q o 'yavering , o 'ynasin...

Ikki yorti bosh uzra Porlasin ishq quyoshi.Q izga hayo, y ig itn ing G 'u ru r bo 'lsin yo'ldoshi.

D iydoriga bir-birin T erm ulish ib to 'ym asin.K im da kim ning ko 'ng li bor, Q o 'yavering , o 'ynasin.

* * *

Y urtim , ado bo 'lm as arm onlaring bor, T oshlarn i y ig 'la tgan dostonlaring bor, O 'tm ish ingni o 'y lab og 'riydi jon im , K o'ksing to 'la shahid o 'g 'lon laring bor.

31

B ag'rim o ’rtar b ir y bahor ayyom lar,O y borgan yoqlarga term ulib shom lar.A ybin bilm ay ketgan A km al Ikrom lar, Fayzullodek m ard i-m aydonlaring bor...

Y urtim , ko 'ng lingdek keng osm onlaring bor, Y ulduzni y ig 'la tgan dostonlaring bor. O sm onlaringdan ham d iydoringga zor, Jayrondek term ulgan C ho 'lpon laring bor.

Q o 'ling qadog 'iga bosay yuzim ni, O nam san-ku , o g ’ir o lm a so 'zim ni, Q ay inbarg lar yop ib qaro ko'zini O lislarda qo lgan U sm onlaring bor.

A lhazar, a lhazar, m ing bor alhazar.A na, yurish ibdi k iyganlari zar,Q odiriyn i so tib sho ir bo 'lgan lar - M ehrobingdan ch iqqan chayonlaring bor...

Q urboning bo 'la^ in , ey onajonim ,Sening faryodlaring , m ening fig 'onim , O 'tm ish ingni o 'y lab o 'rtanar jon im ,A ytsam ado bo 'lm as dostonlaring bor.

UZRN ozim aga

S huhratga o 'ch bo 'lsam kerak m en gum roh, Y olg 'on bo 'lsa kerak d ilda nolam ham. T o 'pori bay tlarim b itar paytim goh K o 'zim ga ko 'rinm ay qo la r bolam ham.

O lam ni erkalab erka so 'z izlab,Bolam ni erkalab b ir so 'z aytm aym an. M ushukday suykalib kelsa ham m uzlab, B etidan b ir o 'pm ay uydan haydaym an.

32

Q alam ush lad im m i, dem ak - o 'y in bas, Y ayrab ocho lm aydi gul dudog'ini.B undoq yurak yutib so 'rasha olm as, X onam da qo ld irgan qo 'g 'irchog 'in i.

B urchak-burchakda jim tortishar burun, B ilm am qanday o 'y-u xayol ichida.T uzsiz she 'riarim deb shirindan-shirin , B olalarim yurar oyoq uchida...

U lar sh e 'r yozm asin hech m enga o 'xshab M endan nafi ko 'p roq tegar elim ga.Shoh asar bo 'lsa ham tupurdim o 'sha - B olam ni y ig 'la tib yozgan she'rim ga!

OTAYusuf otaga

A rm onim bor, bu dunyoda arm onim bor, Q oq dalada tlar bosgan rm onim bor. Q izg’aldoqday boshim eg ik bu m akonda, Y oshin yashab o’tm agan o tajon im bor.

O ta desam , ba ri-d ilim yonaverar,K unim yonar, oyu yilim yonaverar, M ozoriga qo 'ygan gulim yonaverar, T u tun larga to 'lib ketgan osm onim bor.

E saversin janna tla rdan kelgan nasim ,M om o yerim , o 'z ingsan eng m uqaddasim , B ag 'ringda jim ting lab bu tun jo n nafasim , R uhim ni allalab yo tgan jah o n im bor.

O dam bo 'lib b ir odam ni tushunm aslar, K o 'z ingda yosh ko 'rib ham goh o 'k inm aslar, B osgan izim poylab yurgan ey, nokaslar, Q abrdan qo 'l cho 'z ib turgan qalqonim bor...

M en otam dan qolgan erkin sado-sasm an, Q onim ga yot navolarga qayrilm asm an.

33

O 'lgun im cha endi undan ayrilm asm an - O 'z o tam dek bo 'lib qolgan im onim bor.

A rm onim bor, bu dunyoda arm onim bor, K eng dalada gu llar bosgan o 'rm onim bor, Q izg 'a ldoq lar bosh egib qon y ig 'lab turgan Bu m akonda m ening ham nurjahon im bor.

PALAXMONO sm on yerga engashib ,B ulut sog'di kun bo 'y i,Y olg 'onchi yor to 'y ida Y om g 'ir yog 'd i kun bo'yi.

Y om g 'ir em as, bu halqob K elinchak ko 'z yosh id ir.Y ig’lam a yor, q iz bola P alaxm onning toshidir.

Q ayg 'urm agil qo 'y , chorboq A ylanam iz, yur, do 'stim , Peshonang shu ekan, bu - T aqd ir, dcdi b ir do 'stim ...

T aq d ir em as, ayirgan,Y orning qalam qoshidir.Q olaversa, q iz bola P alaxm onning toshidir.

Egilm agan yerlarga Egib yigit boshim ni,Palaxm on-yey qaylarga O td ing yoqut toshim ni!

IQRORShoirlik m en uchun aslo orzum as,Shu ham ish bo 'ld im i y ig it boshim ga. H am m a sho ir zot in y ig 'sa - arzim as O nam ni sog 'in ib to 'kkan yoshim ga.

34

A na, u lar q ila r bulbullarga do'q:«Ey qush, bu bog 'larn ing m en bulbulim an!»... S ho irlar bilan hcch oshnolig im yo'q,M en yorug ' dunyoda ko 'ng lim qulim an.

A m m o yuragim ni q iynar b ir azob,Q o'y desam qo 'ym aydi, tu lqazar qalam ,M en ketm on so 'rasam - tu tad i rubob, K uylaym an jon im dan o 'tganda alam .

O sm onga qarasam ko 'rinar tuproq,M aysaga term ulib oyni ko 'ram an.Bu qanday ko 'rgulik , b ilm aym an, o 'rtoq.M en qachon dalada bug 'doy o 'ram an!..

Sho irlik m en uchun aslo orzum as,Shu ham ish bo 'ld im i drkak boshim ga. H am m a sh o ir zotin yig 'sa - arzim as U yim ni sog 'in ib to 'kkan yoshim ga.

A na u lar sa lq in x iyobonlarda E ntik ib yozishar kelajakka xat.O qibat haqida hayq irishar va A bdulla O rifn i q ilishar g 'iybat...

Bo'ldi.S he 'r yozrnaym an.M en endi odam ,O ddiy odam bo 'lib yashay boshlaym an. K o 'ng lim ga achinib agar yozsam ham ,Tunda yozib , tongda o 'tga tashlaym an!

AJAB DUNYOIkki buyuk shoir, ikki m usofir - N avoiy H iro tda, Q obulda Bobur.S izni o 'y latm asm i bu jum boq , bu sir,N avoiy H irotda, Q obulda B obur...

35

B uni tasod ifm i atay in , ayting,Q itm ir q ism at o 'yni dey inm i yo bir?K o 'rib qo 'y , T urk iston , ikki shoh bay ting - N avoiy H irotda, Q obulda B obur...

Jafo etganga ham ja b r e tm adik ,G adoni siy lad ik goho, X udo bir. D aho larim iz qadriga yetm adik - N avoiy H irotda, Q obu lda B obur...

Y er y o n ar jahannam afg 'onda yal-yal, K ulrang ko 'rpa yanglig ' bu lu t yonodur. Y onar ne tik lagan bo 'lsa b ir m ahal - N avoiy H iro tda, Q obulda B obur...

Ikk i buyuk hikm at, ikki xush zabon,Ikki buyuk d ildan yo 'qd ir sado bir.B iz g 'an im ga bejang topshirgan qo 'rg 'on - N avoiy H iro tda, Q obulda B obur...

U chrash ishm agandi ular hayotda,Y oturlar yonm a-yon ikki lahatda.N im a deysiz endi, hayot-hayot-da - N avoiy H iro tda, Q obulda B obur...

OTAO ta, g 'o 'zang izn i suv bosib ketdi, C hum chuq vayron qildi jo 'xoririgizni. M ening k itob larim b ir jam bilbargcha Y ozolm adi lek in xum oringizn i...

T e lev izorlardan jilm ay m o q nim a,M en sh e 'rla r o 'q id im , ko 'ng ling iz to 'lm adi. O qshom oq daladan b ir bog 'lam som on K eltirgan bo lacha nafim bo 'lm adi.

Q irq y illik osko lka qiynadi b ir kun,S iz y o tib qo ld ing iz , bo 'ld i keragim .

36

U chib borolm adim sam olyot bo 'lib O ta, deb osm onga teg ib kuragim .

K eyin siz ketdingiz. Bu yorug ' dunyo - T o 'po lon daryoni m enga qoldirib.So 'nggi o 'tinch ingiz ayladim bajo K o 'zlarim ni to 'sgan sochim ni oldirib!..

M ehrim ni boshim ga uraym i endi, She 'rim ni boshim ga uraym i.M ening sog 'inchim ni yu tib og 'rinm ay, Y orilm ay yashagan yurak-yurakm i?..

O ta, yuzlarim ni suv bosib ketdi,K o'zyosh payhon qildi ko 'ng lim gulzorin. M ening kitoblarim ,M ening she 'riarim -Q adring iz b ilm agan yillarim zori...

YOG'OCH BESHIKY elkadan sirg 'alib kunduzgi tashvish, Y elkadan sirg 'a lib ko'rpalari-da,S upachada uxlar erkak va ayol Y og 'och beshik o'rtalarida., ,

. • Л и ;

X o'roz la r bayotin avji - tongotar, f S uyum li nigohi erkalarida,N onushta qiladi erkak va ayol,Y og 'och beshik o 'rtalarida.

Q aydad ir traktor guvillar. Endi T opgan-tu tganlari o 'rtalarida.D alaga jo 'naydi erkak va ayol,Y og 'och beshik o 'rtalarida.

37

QIZLAR QO SHIG'IQ iz yo 'q uyda sarin sabo esm aydi,Q iz yo 'q uyda jam bil-rayhon o 'sinaydi. O 'g 'illarning o ta b ilan ishi yo'q,Q iz o tasin har qadam da eslaydi. K o 'zlariga surgay yurgan izingiz,Q ay o 'g 'ildan kam dir, ayting q izingiz...

Q iz yo'q uyda tong lar erta otm aydi, T om da oftob, ayvonda oy yotm aydi. O 'g 'il qanday do 'st bo 'ladi, b ilm adim ,Q iz do 'st bo 'lsa, siring izn i sotm aydi, O g 'ir kunda jo v d ira tm as ko ’zingiz,Q ay o 'g 'ildan kam dir, ayting , q izingiz,

U m r daryo , to lega k im kafildir,Q izning borar jo y i bo 'lak sohildir.Q iz dardiga yetm agan lar g 'ofildir,Q iz bor uyda yorug ' bo 'lar yuzingiz,Qay o 'g 'ildan kam dir, ayting, q izingiz,

D unyo ko 'rk i - shu ko 'zlari shahlolar, Q iz lar bilan cham anzord ir sahrolar.B ir qayrilib Q aysni M ajnun aylagan,. T oh irlam i T oh ir q ilgan - Zuhrolar,Q iz tufayli bu td ir rizqu ro 'zingiz,Q ay o 'g 'ildan kam dir, ayting, qizingiz,

л;.-A yting, k im ning paymootasi to 'lm agan, Q iz bor - o ta yo t bag 'rida o 'lm agan. O 'g 'lim yo ’q deb o 'k ingan lar - jo h illa r, H atto Payg 'am barn ing o 'g 'li bo 'lm agan!... B ilib ayting ay tganda har so 'zingiz,Q ay o 'g 'ildan kam dir, ayting, q izingiz?!...

38

She*r zavqi

M L i ha m in ad Y U S U F otasi Y u s u f aka va

singlisi M a l lu h a x o i i bi lan

Y u s u f a k a s h o i r n i n g o ' g ' li B o b u r bi lan.

Mu hum mad jon harbiy xi/matda.

Shoirning onasi Enaxon aya farzandlari davrasida

Muhamm; otasi va tog'asi bilan

Shoirning rafiqasi va o 'g 'l i

Sur

atla

r sh

oirn

ing

sing

lisi

M

atlu

baxo

n to

mo

md

an

taqd

im

etil

gan

98

"BOSMACHILAR"O lm oslardan keskir edi sham shiringiz,T u tun bo 'lib to 'zib ketdi taqdiringiz,M ing yig itga arzird ing iz har b iringiz,O t o 'ynatib yurm adingiz, "bosm achilar!.."

T uproq to 'shak bo'ldi, bo lish egar boshda, Ja lo lidd in kabi m udom jahongashta , U m ringizn ing yarm i o 'tdi tog 'u toshda,N e kunlarni ko 'rm adingiz, "bosm achilar".

Q o 'rg 'osh inga qalqon bo 'ldi o 'l ko 'kraklar, K afan bo'ldi qonga botgan oq yaktaklar, So 'nggi m akon bo 'ld i/ba 'zan chakalaklar, O dam day ham o 'lm adingiz, "bosm achilar..."

T ushunm ayin kim qarg 'ad i, k im lar soldi, K o 'nglingizda alam , k o ’zda yoshlar qotdi, O rting izdan goh bolangiz tosh lar otdi,Y osh deb, gina q ilm adingiz, "bosm achilar..."

U yingizda sizni kutdi, kel, deb to 'ram , K elinchaklar kokillari taram -taram ,K o 'ngilga yor sig 'arm idi yurtda qaram ?.. Jangohhlardan jilm ad ing iz , "bosm achilar..."

K engashsangiz to r dunyolar keng bo'lardi, E rgash yoqa bo 'lsa, S herm at yeng bo'lardi, B irlashsangiz kim ham sizga teng bo'lardi, N echun ahil bo 'lm adingiz, "bosm achilar..."

B osm achim ish ... Bunday dem ish qay bem a'ni, T u tm aydim i b ir kun uni bek lar qoni...H am m a sizdek o ’z yurtini suysa qani!B ehuda qon to 'km adingiz, "bosm achilar..."

Siz yo 'q , bunda ko 'tarildi darpardalar:O tdan tushdi sariq m o'ylov sarkardalar, B uxoroni to 'pga tutgan sharm andalar...A fsus, afsus, ko 'rm adingiz, "bosm achilar..."

39

Erkli e lda sizni eslash naqadar xush,Sizga haykal qo 'ysa arzir m aydonlar bo'sh,Oq yaktakda, arg 'um oqlar m inib oqto 'sh M undoq ko 'krak kerm adingiz, "bosm achilar..."

Subhidam da she 'rim bitdi, ko 'zim tinib, Poyingizga bordim ko 'nglim b ir o 'ksinib, T uring endi bobo desam , siz xo'rsinib Jilm aydingiz, turm adingiz, "bosm achilar..."

Q ayga tarqab ketgan bo 'lm ang, qay zam onda, S izning asov qoningiz bor b izning qonda. U nutm agan sizni hech kim T urkistonda, X onlarga teng hurm atingiz, "bosm achilar..."

O lm oslardan keskir edi sham shiringiz,T utun kabi to 'zib ketdi taqdiringiz.M ing yigitga arzirdingiz har biringiz,Ot o 'ynatib yurm adingiz, "bosm achilar..."

QIZILGULQ izilgul, qo 'yn im da uxlab yotgan gul,Q o'llari bo 'ynim da, uxlab yotgan gul.K iprigi ko 'ksim ga tig 'dek botgan gul,Senga nim a kerak yana, ey, ko'ngil...

Y onim da so llanar q irq tillo r.okil,T o 'lg 'onar, tovlanar q irq tillo kokil.Jon im dan aylanar q irq tillo kocil,Senga nim a kerak yana, ey, ko'ngil...

B eshikni titratib ch inqirar ohim ,Y uzlari oppog'im , ko 'zi m unchog'im .Bu yorug' dunyoda o 'chm as chirog'im ,Senga n im a kerak yana, ey, ko'ngil...

Jonim ni cho 'q iydi b ir qush kelib jim ,M en seni bilm aym an, ey qushcha, sen kim ?.. Sen m enga hech kim m as, m en senga hech kim , Senga n im a kerak yana, ey, ko'ngil...

40

Qizi! gul, qo’ynim da uxlab yotgan gul,Q o'llari bo 'ynim da, uxlab yotgan gul...O, m ening ko 'ksim da yig 'lab yotgan gul, Ko'ngil, senga yana ne kerak. ko 'ngil?..

MANZARAB edapoya to 'ridagi ju ftin qidirib, Sayray-sayray jim ib qoldi bedana dilgir. Suvsum bulni va'dasiga ko 'm ib, ko 'ndirib , O 'ynatgani o lib ketdi irm oq qaygadir.

Q ir tom ondan poda qaytib kclarkan qator K um ush sohil bo 'y lariga changlar yastanib, Q ishloqning eng chekkasidan bahaybat chinor U fq tarafga qarab qo 'ydi xavotirlanib.

Q uyosh osm on ctag iga osilib mana,B ir xo 'rsin ib , ko'zdan g 'oy ib bo 'ldiyu keyin - Q o'shni qizning havasini keltirib yana T olko 'chaga suv sepishni boshladi kelin...

QARI QIZQ ariqiz,Q ariq iz, senga b ir savol,Y elkangni to 'ld irib soching yig 'larm i? O 'ttizdan keyingi tonglari m alol,K unlar ko 'kragingga botgan xanjarm i?..

Q ariqiz,Q ariq iz, senga b ir savol,N elam i o 'y laysan kechalarda sen?N im alar haqida surasan xayol,K elinchaklar o 'tgan ko 'chalarda sen?..

Sen saratonda ham yashnagan bahor,Sen zim istonda ham chaqnagan nahor. Y uzlaring g 'azalu ko 'zlaring g 'azal,Sening kuygan ko 'ng ling guldan-da go'zal!

41

Shunday g zalsanki, yorug ' dunyoda Seni b ir ko 'rib sevm agan qolm agan. A m m o birontasi botin ib kelib,Y urak izhorini ayta o lm agan...

G o'zal qiz,A sal qiz,S enga yo 'q savol.Sen - tengi topilm ay o 'tayotgan hilol!

SANAMB ir qarab qo'y sang nadir B izga ham goho sanam . M enga sensiz beqadr D unyo, sanam , dunyo, sanam .

Sen o 'zing sham su hilol, zi K uydirgi уог, sohibjam ol.

Sensiz ul osm onda yo'q : M a'no, sanam , m a'no, sanam .

K o'zlari jay ron o 'zing,O 'z husniga hayron o'zing. Tengi yo 'q , tim soli yo'q Z ebo sanam , zebo sanam .

B oq, ajab g 'avg 'odam iz,Sevgi degan sahrodam iz.Q ays o 'zim u sen ekan L aylo sanam , Laylo sanam ...

B ir qarab qo'y sang nadir B izga ham goho sanam . M enga sensiz beqadr D unyo, sanam , dunyo, sanam .

42

SHUKUR DEYSAN SEN QACHON?T a'm agim i tortq ilab ,N afsi qo 'ym as deydilar.N okas o 'zi to 'ysa ham ,K o'zi to 'ym as deydilar.

B oq bir, y o ru g ' o lam ga - K im lar zo 'rg 'a kun ko'rar. O dam lar bor, bog'dagi B ulbuldan ham pul so 'rar. ■.

Y olg’on dunyo - bu dunyo, A rzon dunyo - bu dunyo.N e-ne hokim , beklardan Q olgan dunyo - bu. dunyo.

OQ RO'MOL QIZLARO 'tib turing ko 'cham dan goh-goh, K o'ngil yayrar kq 'rganim sari.Ey gulbadan, ey kiyiknigoh, O 'zbckoyim nabiralari - O ydin q izlar, oyjam ol qizlar,O ydan tushgan oq ro 'm ol q izlar!..

Y erdanm i yo ko'kdan so 'raym i, Poyingizda jo n im beraym i?S izn i shunday ko 'rib quvonchdan Y orilm agan yurak-yurakm i?..O ydin q izlar, oy jam ol q izlar, : i O ydan tushgan oq ro 'm ol q izlar. .

Q onim da-ku abad-azalsiz,A m m o yoddan chiqqan g 'azal - siz. D aryolarn ing ortida qolgan A fsonaviy T ojim ahalsiz.O ydin qizlar, oyjam ol q izlar,O ydan tushgan oq ro 'm ol qizlar.

43

Y ursa ylga yo dular izi, P arilarga o rzu lar izi.S iz - onam ning yorishgan yuzi, S iz - o tam ning y qotgan qizi... O ydin q izlar, oyjam ol qizlar, O ydan tushgan oq ro 'm ol qizlar.

O 'sm a o 'pgan qoshm i bu zuluk, B uncha poksiz, bunchalar suyuk? S iz borsizki, m uhabbat ham bor, S iz borsizki, M uham m ad buyuk. O ydin q izlar, oyjam ol qizlar, O ydan tushgan oq ro 'm ol qizlar.

AMIR TEMURQirq birinchi yil, saratonning o'n sakkizida Buyuk Jahongirni qabridan qo'zg'atishgan. Xo'sh, oqibati ne bo'ldi...

Jahongirn ing qabrin ochgan kazzoblar,B iri o lim , yana biri arboblar,X ondek yashab o 'tdilaru olam dyn,A m ir T em ur ruhi meni azoblar.

O 'shal kun sen qayda eding, bo lam , der, Q u log 'ingga yetm adim u nolam , der.M eni qo 'zg 'ab nim a topdi o lam , der?..A m ir T em ur ruhi m eni azoblar.

T irik ersam tinm asdi-ku yarog 'im ,O 'lik jo n d in na istarlar, qarog'im .Q o'lim qayda der, qayda bosh chanog 'im , A m ir T em ur ruh i meni azoblar.

Bu qandayin ko'rgulik, yo rabbanoh,Y ovuz у o tdan yer ostida yo'q panoh,B obur qayda der, qayda der M ironshoh, A m ir T em ur ruhi meni azoblar.

44

D unyo topdim deydi, dunyo yig 'm adim ,M en el uchun o t ustida uxladim ,N ahot endi o 'z go 'rim ga sig 'm adim ,A m ir T em ur ruhi meni azoblar...

M en ne qilay.M en b ir ojiz bandam an.R uhlar bilan bir jonu bir tandam an,U zr so 'rab har kun Sam arqanddam an,A m ir T em ur ruhi meni azoblar...

XIRMONDAGI BOLAB unday qaram agin , chaqaloq,M en halol odam m an har holda.C hayqalardi har yil kuzda m ening ham B elanchagim shu bukri tolda.

Y orilgan qo 'llarga term ulib yurib,Shu yalpiz dalada m en ham bo'y yetdim . K eyin she 'r yo 'q ladi tushim ga kirib,K eyin o'zim yo 'q lab T oshkentga ketdim .

Na O ybek bor edi,Na G 'afur G 'ulom .M irtem ir yo'q edi,U sm on N osir ham ...

N avoiy satriga term ulib yurib,Tuydim jam olin i bu ko 'hna elim ,Keyin sen izlading tushim ga kirib,Keyin o 'zim izlab yoningga keldim ...

Bunday qaram agin . B unday qaram agin.Sen huddi o 'zim san, xirm ondagi bola.M ening m ayli shodon, m ening m ayli g 'am gin Eng go'zal so 'zim san, xirm ondagi bola!

45

M en keldim shul shaffo f so 'zim ni topib. M en bildim , yurakdan V atanni sevm oq - B elanchak osilgan to llarni o 'pib, C haqaloq ko 'z iga halol term ulm oq...

OQ TULPORO q tu lporim bor edi,B ek lar unga zor edi.O g 'aynilar, o t m enga Ham do 'stu ham yor edi.

Y olin o 'psam tiz cho 'k ib ,K aftim dan suv ichardi.C hux, desam yer changitib , O sm onlarga uchardi.

U yim izga b ir oqshom ,Q arindoshlar to 'lishdi.To 'y bahona otim dan A yirm oqchi bo'lishdi.

O tam , y ig itsan , o 'g 'lim ,U ylanm asang , or, dedi.Q iz yarashar quchoqqa,O tga n im a bor, dedi...

O t o ld idan boshlandi C him ild iqqa yo'lakcha.K echir, yorim , na qilay,O tga m ehrim bo'lakcha...

Q oldim ikki o 't aro,G o 'shangada - dildorim .K elin kelgan kechadan A razladi tulporim .

B orm i b izdek oshiqlar,B ahorim da kuz yig'lar.

46

t

Q izni o ’psam , ot y ig 'lar,O tni o 'psam , q iz yig 'lar.

B ir bor o 'psam xotinni,Uch bor o 'pdim otim ni...Jonni q iynab yashadim ,K im ga aytay dodim ni.

Y ordan kechdim otni deb,E lga bo 'ldim erm aklar.Q aydan bilsin ot qad rin if O t m inm agan erkak lar!?

INSHOOLLOHO 'zbekiston, bo 'y i-basting ko 'rsa t endi, Pahlavonim , yetdi senga navbat eridi,O lam uzra h ilp irasin abad endi.S ohibqiron T em ur tug 'i - yash il bayroq, Inshoolloh!

E rk degani o'zi kelib eshik qoqm as,Jon chekm asang osm onlardan om ad yog'm as, Q atoringda botirlaring bo 'lsin og 'm as, G urkirasin A lpom ishlar o 'tgan tuproq, Inshoolloh!

, • M . | ! . M f .

Q adim O ltin beshik avlodning m askanisan, A lisherlar, LTlug'beklar V atapisan,Y ashnagani - o 'z asliga qaytgan^san,T uron yurtda yonsin qayta so 'ngan chiroq, Inshoolloh!

A lla aytsang ayvoningda ux lar quyosh ,S enga m udom iym on yo'ldosh,' islom yo'ldosh, B or bo 'lsin shu q irq o 'rim soch, o 'sm ali qosh, O q yaktagu beqasam tn, shohi belbog', Inshoolloh!

47

Totuv yurtda yantoq o 'zin tog' aylagay, B ir-birini qo 'llagan el kam bo 'lm agay, B olalari T urk istonni bog' aylagay,Abad yashnar, xazon bilm as endi bu bog', Inshoolloh!

ZAYNAB QO'SHIG'ITengim boshqa, dedi yor, Topdim desam tengim ni. M arg 'ilonlik b ir d ildor Tortib oldi begim ni.

Kulgu ketm ay ko 'zim dan Y og'ar bo 'ld i ko'zyoshim . Ko'z-ko'z q ilib baxtini Y oqar bo 'ldi kundoshim .

N im a bo 'ld i, bek yigit, B ekangizga qarash yo'q? K um ushdan m ing o 'rgilib, Zaynabdan hoi so 'rash yo'q.

T aqd ir derdim , shum taqdir, Ko'nglim ko 'nsa -kuym asdim . Begim , Sizni m en axir, Kum ushdan kam suym asdim ..

Qolsam - dardim b ir dunyo, Ketsam - bir uy ko 'chim bor. K um ushoyni keltirgan A ravada o 'ch im bor!

IZHORI DILKo'hna to lbeshikdan BosM angan olam. Sengi iddaolar

48

Qilmay sevaman.Bir kuni singlim , deb, Bir kuni onam - Vatan,Kimligingni Bilm ay sevaman!..

To'zg'iydi to'ningdan Tortgan to'ralar.Kecha tuzingni yeb, Sotgan to'ralar.Endi pushaymonda, Tuynik mo'ralar - Men sening Yoningdan Jilmay sevaman.

M enga yering suyuk, Osm oning suyuk. Boqsam, teng To'rttalaTomonning suyuk. Tovonim ga kirgan - Tikoning suyuk - KaftdanZirapchang ham Yulmay sevaman.

Cho'ksang,Tur, singlim deb, Soching silayman. So'ksang,Opam deyman, Umring tilayman. Sendan ranjimayman, Gina qilmayman - Xoh xo'mray,Xoh jilm ay,Birday sevaman.

49

Vatan -YuragimningOlampanohi,Bu dunyo Bukri birJiydangning shohi!..Ko'zim yoshi bilan Sug'orib gohi Ko'ksimda o'stirgan Gulday sevaman.

Bu yoru jahonda Yo'g'u borimsan,Tilim ning ostida Novvot-zarimsan.Sen mening yagona Payg'ambarimsan,Men B ilol,Men Habash - Qulday sevaman!..

QAYDA BOR

Yomg'ir yog'ar shitirlab, Nurmi, ipak tolalar.Bahor kelsa qiqirlab,Qirga chiqar lolalar.Lolalar har joyda bor,Bizda bori qayda bor?..

Ko'kni bulut o'raydi,Y em i yomg'ir allalar.Rayhon hidin taraydi,Donga intiq dalalar.Dalalar har joyda bor,<nii; к Bizda bori qayda bor?^ 'i •

Saman yo'rg'a yer chizib, Toshda om och sirg'alar.

50

Oqar oyni oqizib,Jildir-jildir jilg'alar.Jilg'alar har joyda bor,Bizda bori qayda bor?..

Qalbga taskin izlasang - Turg'un cholni so'ragin. "Tanovor"ni tinglasang Sel bo'ladi yuraging.Navolar har joyda bor,Bizda bori qayda bor?..

Ko'ringanni duolar,Qilar bizda inomolar.G'animga ham dmonlik,Tilar bizda momolar.Momolar har joyda bor,Bizda bori qayda bor?..

B izning bo'ston qayda bor, Shohimardon qayda bor,So'lim Surxon qayda bor? Samarqandnon qayda bor-a, O'zbekiston qayda bor?!.

DO'PPIDo'ppi kiymay qo'ydi odamlar,Bir shoir, bir nosirdan boshqa. Sochlar silliq,Silliq qadamlar,U og'irlik qilyapti boshga...

Rost do'ppi lar,Yolg'on do'ppilar,Kinolarda qolg'on do'ppilar.Chust do'ppilar,Anjon do'ppilar,M unchoqdek Marg'ilon do'ppilar...

51

Do'ppi kiymay qo'ydi odamlar,Bir shoir, bir nosirdan o'zga,Men ham sizga berdim savollar, Shlyapamni bostirib ko'zga.

Do'ppi kiymay qo'ydi odamlar, Ko'ngil esa ko'rmoq tusaydi. Madaniyat gullagan damlar, Kallaga e'tibor susaydi.

Do'ppi kiymay qo'ydi odamlar,Na uyda va na ko'chada. Mirtemirlar, G'afur G'ulomlar Yechgan do'ppi qoldi tokchada...

Bu qandayin ko'rgulik savdo, Do'ppi kiymay qo'ydi xaloyiq. Boshga loyiq do'ppi yo'qdir yo - Bosh qolmadi do'ppiga loyiq.

* * *

Bisotim ni bog'da bir halol Kapalakka almashaman men. Hayotim ni ko'kdagi zilol Kamalakka almashaman men.

Yog'dularga cho'milgan shahar Betonlari biqinni chaqar.U yim qasr bo'lsa ham agar, Guvalakka almashaman men

Shoirlikni suymaydi jinim ,M enga havas qilmagin, inim. Shuhratimni totli bir tilim Handalakka almashaman men.

Qo'shiqlarim bo'lib ovoza,Yurtda mashhur emishman tozaL Barcha yozgan she'rim bir kosa Sumalakka almashaman men.

52

BIBI

Marg'ilon havosi elitdi andak,Ma’yus ko'chalarda yurdim dovdirab. Hozir Kumush chiqib qoladigandek Har eshikka boqdim ko'zim jovdirab.

Chiqsa, Bibi derdim,She'rga yor bo'ldim,U bir yuho yanglig' domiga tortar. Shuhrat yo'liqqanda do'stga zor bo'ldim, Qalbimni yolg'izlik azobi o'rtar.

Asli-ku, shaharga yo'lim chap edi,Netay, poytaxtdaman, nasibam ekan. Sening-ku, dushmaning bir Zaynab edi, M ening kundoshim ko'p, yovlarim ulkan

Bulardan qo'rqqulik. Bular dog'uli, Zaynab nima? Zaynab bir rashk bandasi. Bular dushmanlarning eng nomard xili, Bular kundoshlarning eng sharmandasi.

Qon to'la ko'zida yaltirar hasad,Bular na shoir, na om adsiz odam.Ular oyoq qo'ygan har zina jasad,Shular gumdon qilgan Qodiriyni ham...

Marg'ilon havosi elitdi andak,Ma'yus ko'chalarda yurdim dovdirab. Hozir Kumush chiqib qoladigandek,Har eshikka boqdim ko'zim jovdirab.

Chiqsa, Bibi derdim,Men yozm ay qo'ydim,O'rningga boray, sen Marg'ilonga qayt. Tug'ildim. Yashadim. Zerikdim. To'ydim Zaharidan bersin, kundoshingga ayt!..

53

O'LANTo'ylarni hammadan ham Bo'y qizlar xush ko'rarmish.Bitta qiz erga tegsa,Qirqtasi tush ko'rarmish.

To'yxonada kuy tinib,Tinganida olovlar.Qirq suluvni yig'latib Ketar ekan kuyovlar...

Singillarim, yig'lamang,Yig'lasangiz hafaman.Yurtni kezib, sizlarga O'zim kuyov topaman.

Oq tilaklar bor bo'lsa,Omon bo'lsa umidlar,Izingizga zor bo’lar Muhammaddek yigitlar!..

TOPVOLDIO'zim yozgan she'r ham o'zimnikimas - M ing bir muharrir bor uyimda.Sizga ko'rsatolmam o'z bolamni ham, O'zim kiyintirgan kiyimda.

Xotinim qizlam i yozm aysan, deydi,Otam podsholam i. Meni avaylar.Ilhom yillab eshik qoqmaydi gohi,Yurak voyvoylar...

Gulxan bo'lib ketdi qancha she'rlarim, Muhabbat haqida edi hammasi,A ziz muxlislarim, bilib qo'yinglar,Shoirga xo^jayin hatto ammqsi!

'Л ’

Men ham durust shoir boiarm idim , balki, Eng go ’zal baytlarim yirtilmaganda.

54

Ushbu she'rimni ham tamaki izlab, Tokchadan topvoldim kutilmaganda.

Topdimu otini topvoldi qo'ydim, Yuzlaridan o'pdim yarim kechada. Qulog'iga shivirlab: men uydan to'ydim, Sen bor, o'ynab kelgin, dedim, ko'chada!..

HAYVONOT BOG IHayvonot bog'ida jayronni ko'rdim, Tutqunlikda dili vayronni ko'rdim.Ko'rdim, quruq shohda sayrar to'tilar, ' 1

Y ig ’lamsirab tovush qayrar to'tilar. ■> iorj i. iz>ir ' ’ ' 't-

Qanotdan ayrilib, qilar pardozlar,Osmonida endi ucholmas g'ozlar. Burgutlarning boshi egilgan yerga, Bulbullarning yoshi to'kilgan yerga.

V [/VI O ' M ?'Kaklikning ^p'shi qon, tumshuqlari qon, Qumrilaming ma'yus ko'zlari - doston...Bu dunyo aslida hayvonot bog'i,M ushtoq - zorlikka kon boshdin-oyog'i.

Bir-bir barin sanab netarman, bas-da,Neki go'zal bo'lsa bari qafasda!..

* * *

Q iyosi yo'q aslo, mehri bir daryo,O'xshasa o'ziga o'xshaydi o'zbek. Bolalariga-ku bildirmas, ammo,Dunyoda bolam deb yashaydi o'zbek.

O'nta bo'lsa, o'rni boshqa uning-chun: O'g'lim otashimdan yaralgan uchqun,Qizim parilardan chehrasi gulgiin,Yuzlari lolam deb yashaydi o'zbek.

55

Bir qo'lda belanchak, bir qo'lda Qur'on, Bir yelkada ketmon, birida iymon, Barchaga barobar bir oftobsim on, Yashnasin olam deb yashaydi o'zbek.

Momolari tetik yuzga kirsa ham, Bobolari qaysi yigillardan kam?Nabirasi bo'lsa bitta uyga jam,To'shak yetmay to’nin to'shaydi o'zbek.

Kindik qoni tomgan tuproq unga - shon, Kerak bo'lsa, beso'z baxsh etar u jon, Ko'krakka urmaydi: Vatan deb, Vatan! Alpom ish o'g'longa o'xshaydi o'zbek.

Ehtirom etganga ehromlari bor, Kekkayganga bo'yin egmaydi zinhor, Beshik to'la jajji Islomlari bor - Tosho'tmas qo'rg'onga o'xshaydi o'zbek.

TERMAYom on ko'z tosh yorar der,Yom on do'st bosh yorar der.Yom on erkak to'y buzar,Y om on ko'z uy buzar dev,Yom on bo'lsa yo'ldoshing Bor baxting ham to'zar der.

Yom on boqqa gul bo'lma,Sahroda bo'l yulg'uncha.Y om on bilan yurguncha - Yol iz yasha o'lguncha!..

Bildingki, bevafodir,Ko'ngil qo'ymoq xatodir,Qo'l o'pib, qo'yningni Nimta-nimta etodir,Bir ish tushsa boshingga Boqmay tashlab ketodir.

56

Qayurguncha qayurgin, Qayrilmasga qayrilma. V afosizga berilib, Vafolidan ayrilma!..

Bir kngil imorati,Ming Makka ziyorati.Bor blsin har kngilning Kngilga ibodati.Qasr qurma, Muhammad, Ortingda bir iz qoldir.

Oltin sochib orttirgan Obrying bir misqoldir, Dunyo yiib netarsan,Bir kun tashlab ketarsan!..

INSONYulduzlarni yutib yubordi bu tun, Yutdiyu unutib yubordi bu tun. Shunday tunda agar yilaging kelsa, Sen odam ekansan, odam ekansan.

Chaqaloq tuildi - sochi qop-qora, Kzini ochmasdan jilm aydi, qara. Shunday kunda agar kuylaging kelsa. Sen odam ekansan, odam ekansan.

M en taskin izladim kuygan jonim ga, Suydim , balolarga qoldim, yonimga K elib sekin holim sraging kelsa,Sen odam ekansan, odam ekansan.

Tanho bilm asa ham, bilsa ham Vatan, Y ig’lasa ham Vatan, ktilsti ham Vatan, Unga jonni tikmoq tilaging bo'lsa.Sen odam ekansan, odam ekansan.

57

Qahr bu - adovat, araz o'tkinchi, Quyosh ko’tarilib, quyosh botguncha, Kerakmaslarga ham keraging bo’lsa. Sen odam ekansan, odam ekansan.

TILAK

Har kimning ham sochlariga oq tushsin, Ajin tushsin yuzlariga, dog' tushsin.Har kimning ham quvvat ketib belidan, Qo'llariga aso - bir tayoq tushsin.

Imoni sof, yuzga kirib yoru yuz, To'ylar ko'rib yelkasidan tog' tushsin. Jismiga so'nggi safar oldidan O'z bolasin qo'lidan tuproq tushsin...

BOR BO'LSIN

Q iz bor uyning fayzi bo'lak deydilar. Jannat yo'li - qiz bor yo'lak deydilar. O'ngirimda o'g'lim yo'q deb o'ksimang. Tog' bo'lmasa qir ham tirgak deydilar. Elning baxti botirlarga yor bo'lsin. Ominalar, Xolidalar bor bo'lsin!..

Q iz yo'q yurtga ko'klamlar sep to'sharmi? K elini yo'q to'ylar to'yga o'xsharmi?Q iz borki, o'lka om on, qo'rg'on but,Qiz kutmasa yigit o lov kecharmi?Jonlar ilhaq, ilinjlar tumor bo'lsin. Ma'sudalar, Mahzunalar bor bo'lsin.

J . I l i L .4 .

Qizi yo'qning oysiz xomush osmoni.Qizi borning qasrdir xonadoni."Shu munglig'u shu mushtipar parvonang, Y igit yo:lning, qiz - khgilrtitig suWdrii. Ota uyda har kuni bahtif bo'lsin;" Mavludalar, Ma'sumalar bor bo'lsin.

58

Ey Muhammad, olti og'a-ining bor, Birda yaxshi, birda yomon kuning bor. Bir kun boshing botar bo'lsa bolishga, Qizlaringdan yaqin yana kiming bor?! Sovchilari eshigida zor bo'lsin - Nozim alar, Madinalar bor bo'lsin.

ERTAK

Ertagim cho'zildi, mening ertagim... Ertaga endi bu dunyodan o'tsam,Hayot, azizim , sen xafa qilmagin, M ening shiringina qizlarimni ham.

Ko'nglimdan to'kilgan kuylar nirnadir, A lvon qo'shiqlarim uchar izimdan. 1

Yozgan kitoblarim - qog'oz kemadir, Men ketsam, ular ham ko'char izimdan.

. ? If! 1' 1 R’ii,- ••• - . 1

Kulga ko'mdim oltin fursatlarimni,Endi bir kun faqat dadil va o'ktam Shoirchalar qilsa g'iybatlarimni, 11

Balki, biron kimsa eslar meni ham. 11

Eslam asa nima, men bir to'pori, Q ishloqi so'zbozni, osm on yiqilmas. Urib turgan qalbning tirikdir zori, To'xtaganidan so'ng yurak siqiim as...

Men sening boringga bo'ldim parvona, Sahrolaring kezib toldi tovonim. Kiprigim oldida turibdi, mana,Tovusday tovlanib oxir dovonim.

Ertagim cho'zildi, mening ertagim, Tongni ko'rolmasdan dunyodan o'tsam, Hayot, yolg'izim sen xafa qilmagin, M ening shiringina qizlarimni ham!

59

UZRB iz bahorga oshiq bo'ldik, kuzdan uzr, Xazonlarda qolib ketgan qizdan uzr,Har ne o'tsa bizdan o'tdi, bizda gunoh, Tug'ilmagan qo'shiqlarim, sizdan uzr...

Sog'inchlarga singil bo'ldi suyukli yor,Men merovda na mehr bor, na ko'ngil bor, Ozroq ilhom, ko'proq sharob qildi xumor... Tug'ilmagan qo'shiqlarim, sizdan uzr.

Tilimdan bol tomdi boqib olamga goh,Bir shirin so'z aytolmadim bolamga goh, Y illab barmoq bosolmadim qalamga goh, Tug'ilm agan’’qo'shiqlarim, sizdan uzr.

Yo'lim qarab jayron ko'zi tolib ketgan,Goh dalada daydi shamol olib ketgan,Goh andisha ayvonida qolib ketgan, Tug'ilmagan qo'shiqlarim, sizdan uzr.

Dili borga dildan dardim to'kkanim rost,So’z boshida bosh egib tiz cho'kkanim rost, Gohi jonni avaylagan - qo'rqqanim rost, Tug'ilmagan qo'shiqlarim, sizdan uzr.

O'ksimasin zardob to'la ko'ngilchangiz, Daryo-daryo ko'z yoshim bor cho'm ilsangiz, Men ham mashhur bo'larmidim, tug'ilsangiz, Tug'ilmagan qo'shiqlarim, sizdan uzr.

Yuragimning tagidasiz yalpizdan pas,Goh o'ylayman - shundoq qo'lim uzatsam bas! Yuzingiz bir ko'rmay sira o'lgim kelmas... Tug'ilmagan qo'shiqlarim, sizdan uzr.

60

MENING ERTAGIMSANMening shodligim san, bolaligimsan,M ening g'ussam o'zing, m ening armonim. Seni osm onim ga olib ketaman,Yerda bizga kun yo'q, kun yo'qdir, jonim !..

Xato qildimmikan men eila kelib,Yo sen adashdingmi kelib keyinmi?Goho kim liging ham bo'lmaydi bilib,Inim deymi seni, sevgilim deymi?

Ket, deb haydolmasam netaman,Kel, deb aytolmasam netaman.Seni osm onim ga olib ketaman,Seni osm onim ga olib ketaman...

O'ylamay deymanu o'ylamay bo'lmas,O'tsang sen tomon bir bo'ylamay bo'lmas.Sen m ening hammadan yashirgan sirim, M ening ertagimsan, so'ylamay bo'lmas.

Ket, deb haydolmasam netaman,Kel, deb aytolmasam netaman.Seni osm onim ga olib ketaman,Seni osm onim ga olib ketaman...

•r>:r I * * * ■ <i

Sevgim mening, men bilmadim, mening sevgim , Ko'zing shahlomidi sening, xumormidi? Ertakdagi Layli senday dildormidi,Ay, yuzingni bir ko'rmadim, mening sevgim .

Goh gul bo'lib yashnadi dil, goh so'ldi gul,Goh yig'latib, goho o'zi qon bo'ldi dil. Tomog'imda chirqiragan jon bo'ldi dil.Ay, yuzingni bir ko'rmadim, mening sevgim .

Seni faqat olislardan altaladim,Erkalasam xayolimda erkaladim.Sochlaringni tushlarimda siypaladim,Ay, yuzingni bir ko'rmadim, mening sevgim .

Sen qush bo'lib uchding-ketding, tutolmadim, Ohu bo'lib qochding, quvib yetolmadim.Bir bor ko'rib bir shirin so'z aytolmadim,Ay, yuzingni bir ko'rmadim, mening sevgim .

Soch oqardi yurakdagi shu bir cho'g' deb, Armondagi, tilakdagi shu bir cho'g' deb,Yigit umrim zorlanadi sevgi yo'q deb,Ay, yuzingni bir ko'rmadim, mening sevgim .

Ana, ajal ostonamda turar bo'ylab,Farishtalar chorlar meni o'lan so'ylab, Janriatlarda zerikarman seni o'ylab,Ay, yuzingni bir ko'rmadim, mening sevgim .

ONAIZORKo'nglim qolsa bulbuldan ham, guldan ham, Qolar bo'lsam bir kun axir tildan ham... Agar bir zot yig'lasa chin dildan ham - Onam yig'lar, onam yig'lar, onam u...

Sig'may qolsam shunday keng bu jahona, Osmordarga ruhim bo'lsa ravona,Jonsiz tanim ustida ham parvona - Onam yig'lar, onam yig'lar, onam u...

Tonar bo'lsa qo'limdagi tor, dunyo,Uch kun o'tmay unutgay do'st-yor, dunyo. Yeru ko'kni titratib zor-zor, dunyo - Onam yig'lar, onam yig'lar, onam u...

Gulday kulib yunnasm idi o'g'lim, deb, Ko'rib ko'nglim to'lmasmidi, o'g'lim, deb,

62

Onang lsa bo'lipasmidi o'g'lim, deb Onam yig'lar, onam yig'lar, onam u...

Ko'nglim qolsa bulbuldan ham, guldan ham, Qolar bo'lsam bir kun axir tildan ham.Agar bir zot yig'lasa chin dildan ham - Onam yig'lar, onam yig'lar, onam u...

KO'NGLIMDAGI YORMuhabbat bog'iga kirmadim bir bor, Suyib bir gulga qo'l urmadim bir bor. Endi tunlar yig'lar menga qo'shilib, Ko'nglimda bir yoru qo'ynimda bir yor.

Biri birisiga o'xshamas, yorab, Ko'zim ning yoshlari to'xtamas, yorab. Kuyarman bir unga bir munga qarab... Ko'nglimda bir yoru qo'ynimda bir yor.

Birin erkalayman dudog'im bilan, Birisin erkalab nigohim bilan Yasharman savobu gunohim bilan - Ko'nglimda bir yoru qo'ynimda bir yor.

Birin hur deyinmu, birin guloyim , Suymaganim suyganimdan muloyim.Bu qanday ko'rgilik ekan, Xudoyim, Ko'nglimda bir yoru qo'ynimda bir yor.

Daryoman, ikkita qirg'oqda ko'zim, Tovonim da bo'zim, tomoqda bo'zim. Ikki o't ichida qiynoqda o'zim, Ko'nglimda bir yoru qo'ynimda bir yor.

63

BESHINCm о с иYetmish yulduz yog'ilib, Yarim oycha to'lolmas,Yetti yanga yig'ilib,Bitta ona bo'lolmas,Ona tirik eshikka G'urbat yaqin yo'lolmas, M ening esa, bag'rim qon, Vayronaman, Onajon...

Garchi biz yosh, g'o'r edik, Siz bor - biz ham zo'r edik, Bir mayizni besh o'g'il Teng bo'lishib yer edik,Goh talashsak, haq so'zni Onam aytsin der edik, Tushmi endi u zamon, Hayronaman, Onajon...

Tirik yursa volidang Toqqa kuching yetarkan, Onang o'lsa, boshingdan Oftob o'tib ketarkan, Jindekkina alam ham Tog'dek botib ketarkan, K oksim to'la ming armon, To'lg'onaman, Onajon.

Onasiz uy - oysiz tun Ekan endi o'ylasam,Qalbni o'rtar dardlarim,Qay birini so'ylasam?Sizsiz ko'cham befayz, Halovat yo'q uyda ham, Farishtasi tark etgan Ostonaman, Onajon.

O'zing uchun o'l yetim!.. O'rda ham men, qirda ham.

64

Kylagimda tugma yo ’q, Tugma bo'lsa, kir - yoqam. Trt yangamga qshilib Turtkilaydi trt oam, z uyimda jonajon, Begonam an, Onajon.

Ko'ngil o'zin lutingan Bir mehribon qmsaydi, Dunyoda bir odamga Siring aytib blsaydi, Onasizni dsti ham, Dushmani ham aldaydi, Ayting axir, men kimga Ishonaman, Onajon?..

Y qligingiz qadamda Turar shunday bilinib.Non yopm aysiz tonglari M enga kulcha ilinib, Sarayarman saraygan Rasm ingizga termulib,Z iyo istab zor qaqshar Parvonaman, Onajon...

Uy trida tolbeshik - Akam yotgan, men yotgan, Sherdek-sherdek kelbatli, Besh ilga asqotgan, Qaytib kirib blsaydi Blardim jon dcb qaytgan!.. M en bu joyni hammadan Qizonaman, Onajon.

...Yashayapman sharpadek Sezilm ay goh, sezilib.Gohi kkka intilib,Gohi yerga egilib,

65

Sog'inganda she'r yozib Yuraklarim ezilib - Е1 ichra bir shoiri Devonaman, Onajon.

O'G’IL BLSANG...

il blsang ojar bl, Shamoldek yel, suvdek tosh, Hech kimsaga bukma bosh Chrtkesar bo'1, qaysar bl, O lov bizga qarindosh - il blsang ojar bl!..

il blsang ojar bl: Tuildingmi demak yon, Shoh qlida zanglagan Q ilich blma hech qachon. Undan kra bitta mard Qul qlida xapjar bJ!..

il blsang jar bl, Qolgan bari safsata.Erking uchun, el uchun Nom usingga navkar bl.

Yetar, bir bor yurtingni B iz boy berdik gap sota... Agar aytsang qlimdan Kelmas bu ish, yq, ota, O'zim seni ldiray Tuilganing lahzada!..

66

NECHUN...

B egijon akam ga

Nechun qulluq qilmay Andijonga men - Shu yurtda tug'ildim, shu yurtda o'sdim, Agar do'stim bo'lsa, bitta u do'stim - Nechun quHuq qilm ay Andijonga men!..

Shu aziz tuproqdir, shu qadim qo'rg'on, D unyoga Boburdek shohlam i bergan, M ohlaroyim lam ing sochlarin o'rgan... Nechun qulluq qilm ay Andijonga men.

Y odim ga o't tushsin, etmasam yodlur - Dukchi eshonlari qilgay faryodlar.U ni tavof etgan Mashrabdek zotlar, Nechun qulluq qilm ay Andijonga men.

Saylab yurt ajratmoq fe'lim ga yiroq,Buxor minorlari ko'nglim etar tog',M enga Samarqand ham azizdir, biroq, Nechun qulluq qilm ay Andijonga men.

Garchi menga zulmat uningsiz olam .M en bormanmi - yo'qmi unga nima g'am, M ayli, yaxshi kunda eslam asa ham, Nechun qulluq qilm ay Andijonga men!..

Tuprog'i jannatdek qilguvchi g'amza M en o'sha yam -yashil vodiydan maysa. M ing jonim sadag'a bitta jilm aysa - Nechun qulluq qilm ay Andijonga men.

M eni oqibatsiz bilma, ey g'anim,O rsiz ortinjda to'y qilma, ey g'anim.A ybim - yo'qlaganda borolmaganim, Nechun qulluq qilm ay Andijonga men.

67

lm asam yoru yuz, yuzlarga kirib, Emaklab borarman majolim qurib, lsam ham har kun bir grimdan turib, Nechun qulluq qilmay Andijonga men!..

O'ZBEJK QIZLARIBu M omo Havodan ularga odat:Ushlasa gul ushlar qo'lini faqat,K uyovga chiqmagan o'zbek qizlarin O'psa faqat shamol o'par yuzlarin.Bu M om o Havodan ularga odat:Nozik belda qirqta kokili qavat,Silasa yomg'irlar silaydi faqat,Ko'rsa faqat oson ko'rar ko'zlarin - Kuyovga chiqmagan o ’zbek qizlarin. Jilmaysa nur yog'ar gul yonoqlardan,Sir yashirar hatto qzg'aldoqlardan.Oftob botgandan so'ig xilvat bog'lardan, Behuda izlamang siraizlarin - Kuyovga chiqmagan o'.bek qizlarin. Ko'ngli daryoday keng, nehri ulug'vor, Dugonasi Hayo, sinfdosh Or.Ayting, farishtadan nima hrqi bor, Kuyovga chiqmagan o'zbek qizlarin?.. Bardoshi oldida tog' - oddiy tuproq,Ular etagidan jannat bir qadan.Beayb Parvardigor, degandek biroq,Yo'q emas kichkina kamchilig ham. Sevadi,Kuyadi,Qiladi alam,Dorga osing, ammo aytrms birovga. Aytmay sevishini sevganija ham,Tegib ketaverar boshqa kvyovga!

68

TILLO SANDIQВ aland jardan tashlandi, T illo sandiq daryoga. Yoringman dcb yuzlandi, Qorabotir Zuhroga.Tohir em as, bag'ri xun, Oqib ketdi muhabbat...Bu dunyoga etagin Qoqib ketdi muhabbat... Qaysni quvg'in qilishdi,U1 oshig'i shaydoni.Ermak qilib kulishdi,Qon yig'lagan Layloni. Majnun em as, sahroda, Sarson bo'ldi muhabbat.Ikki ko'zi samoda,Hayron bo'ldi muhabbat. Afsona bo'ldi, yohu,Armon bo'ldi, muhabbat. Odamdan bezgan ohu, Jayron bo'ldi muhabbat.

O ZBEKNING AYOLLARIUxlam aydi tunlari,Oy nurlari taralgan. O'zbekning xotinlari Farzand uchun yaralgan.

Yildan uzun kun lari,Kim ko'nglini so'rolgan. O'zbekning xotinlari Mehnat uchun yaralgan.

Qirq yil qirg'in bo'lsa ham, O'z ahdida turolgan. O'zbekning xotinlari Toqat uchun yaralgan.

69

Yot oldidan sal nari Qachon kokil o'rolgan. O'zbekning xotinlari, Iffat uchun yaralgan...

O'zbekning ayollari, O'zbekning xotinlari, Suvdan halol,Guldan pok,Qo'llari oltinlari,Qay tomonga bursa yuz, Yo'llari oltinlari - Izzat uchun yaralgan!

70

EL SUYGAN SHOIR

2 0 0 1 yil, iyul oyining s o ‘nggi kunlari edi. 0 ‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi rahbarligida bir guruh shoir-ypzuvchilar Qoraqalpog‘istonning Ellikqal'asiga ijodiy safarga borgan edik. Muhammad Y usuf bilan biz bir xonaga joylashdik. Kechqurun havo dimlangandan dimlandi. Boshqalar kabi biz ham karavotlarimizni ayvonga olib chiqdik. Qitday shabada yo'q. Faqat chigirtkalarning tinim siz chirillashi eshitiladi. Tun yarim bo'ldi hamki, Muhammadjonning k o ‘ziga uyqu kelmadi. M ening karavotim chekkasiga omonatgina o'tirdi-da: "Aka, Mirtemir domlaning uyiga borganingizda necha yoshda edingiz, o'shanda nima bo'lgan edi, aytib bering", deb meni gapga tutdi. Oldinlari ham men bu voqeani unga ko'p bor so'zlab bergan edim . Qiziq, yana eshitgisi keldi. Ustozning ism i qulog'imga kirdiyu men dadillanib gapga tushib ketdim. Keyin Andijon haqida, oila va ijod, she'riyat olami haqida gaplashdik. U endi nasrda ham o'zini sinab ko'rmoqchi ekanligi, ancha-muncha qoralamalar qilayotganini aytdi. Am m o ancha dilgir, negadir ko'ngli mahzun edi. Ovozida o'ksish, odatdagiday beozor ohang bor edi.

Tongda turib, bog'ni aylandik. Favvoralami tomostya qildik. Soat 11 da yangi qurilgan kollejning katta zalida adabiy tadbir bo'ldi. Qoraqalpoq va Xorazm yosh shoirlarining she'rlarini tingladik. M ushoira oxiriga yetgach, hakamlar hay'ati raisi bo'lgan Muhammad Y usuf natijalarni e'lon qilgani m inb^ga ko'tarildi. Qo'lidagi qog'ozlarni ochib o'qimoqchi bo'ldiyu, to'satdan chayqalib ketdi va polga yiqildi... Tezda tibbiy yordam uyushtirilib, uni do'xtirxonaga olib ketishdi. M ing tashvish va sarosima bilan dasturda belgilangan navbatdagi tadbirlarda ishtirok etish uchun jo'nab ketdik. Soat 19 larda yotoqxonaga qaytdik. Hech narsa yuz bermagandek Muhammad Y usuf turibdi: "Yaxshi bo'lib qoldim , do'xtirlar javob berdi", - dedi. Muhammadjondan hol-ahvol so'rab, uni "sog'ayib qoldi", deb suyundik. B iroz vaqt o'tib men xonaga kirdimu, tashqarida bo'lgan qiy-chuvni eshitib yugurib chiqdim. Muhammadjon yana yiqilib tushibdi. Tepasida odamlar. Hamma yordamga shoshadi. Men ham nima qilishni bilm ay, "Muhammad, Muhammadjon, nima bo'ldi?" - deb, peshonasini ushladim. U juda past ovoz bilan: "Bosh... bosh yorildi", - dedi. Boshqa gapirolmadi...

7 1 V

Ertasi kun og'ir ilinj va qayg'u bilan Toshkentga qaytdik. Tong yorishay deganda telefon orqali xabar bo'ldi: Muhammad Yusuf shifoxonada uzilibdi... Ko'p maslahatlar, mulohazalar bilan shoir jism ini ko'zdan alamli yoshlar to'kib Marhamatga olib keldik. Shoir voyaga yetgan mahalla hududidagi "G'ishtli mozor" qabristoniga tumonat xalq bilan birga dafn qildik...

Shu kuni muhtaram Prezidentimiz shoirning onasi Enaxon ayaga chuqur hamdardlik bildirib, ta'ziya maktubi yoMladi. Unda shunday satrlar bor edi: "O'g'lingiz Muhammadjon noyob istc'dod egasi, odamlarga mehribon, sofdil, mard va kamtarin inson edi. Shu bois bu mudhish xabar ko'plab do'stlari va muxlislari kabi m ening ham qalbimni larzaga soldi".

Vidolashuv marosimida xalq shoiri, Muhammadjonning sevimli ustozi Abdulla Oripov: "Bevaqt o’lim adabiyotimiz gulshanida barq urib ochilib, yashnab turgan bir chechakni uzdi-yu keldi", dedi. Xalq yozuvchisi Said Ahmad esa: "Lining ko'ksida hali yorug'likka chiqmagan bir dunyo she'r, bo'g'zida bastakor bilan yuz ko'rishmagan yctim qo'shiqlar qoldi", deb yozdi.

Muhammad Y usuf xalqning dardini kuylagan betakror shoir edi. U qaysi mavzuda yozm oqchi bo'lsa, o'tli ilhom qalbini elitmaguncha, "dard" avjiga chiqmagunicha qalam tutmasdi. Adabiyotshunos o lim , ustoz Ozod Sharafiddinov yozadi: "Bir davrada Cho'lponning "Ko'klam" she'ri to'g'risida gap bordi. U mening taTifimdan ta'sirlanib ketdim i, ichkari xonaga kirib ketdi-da, 10-15 daqiqa o'tgach, chiqib, qo'limga "Ko'klamoyim" she'rini tutqazdi. Uni m enga bag'ishlaganini aytdi. She'rni o'qib, ko'zimdan yosh chiqib ketgandi o'shanda".

Mana, o'sha she'rdan ikki band:

Kel-da endi sog'intirmay odamni,Sen yo'g'ingda bir g'am bosdi yelkamni,Qorlar kurab ko'mib keldim otamni... Ko'klamoyim, ko'kingdan her bir chimdim.

.1Jon ustida asrab yuray ko'kni men,To'yib-to'yib ko'zga suray ko'kni men.Yana senga yetamanmi-yo'qmi men,Ko'klamoyim, ko'kingdan ber bir chimdim.

72

Shoir ijodida M ustaqillik, Vatan va Xalq obrazlari umummillat dardi bilan yrilib, nurlanib ketadi. U xalqim izning jasur yo'lboshchisi - Yurtboshimizga bo'lgan mehr va ixlosni yangroq ovoz bilan kuylaydi:

Daryo bo'lib jo'shgin endi zavqi и lug', Hayramingda sevinch ko'z yoshingga qullug',' Yurtim, degan ja su r Yurtboshingga qullug',Unga qanot bo'lay desang - xalq bo'I, elim!

Muhammad Y usuf o'z tug'ilgan yurtini uiug‘ mehr- muhabbat va chuqur so g ‘inch bilan she'rga soldi:

lm asam yorug' yuz, yuzlarga kirib,Emaklab borarman majolim qurib,O'Isam ham har kun bir go'rimdan turib,Nechun qulluq qilmay Andijonga men!..

U bir gal, otam endi o'tib ketdi, sizni ko'rgani keldim, sog ’indim, degandi. M ening rafiqam olamdan o'tib, boshimga hijron toshi tekkanda hamisha yonimda bo'ldi. U beg’araz, behasad qalb egasi, mehribon, sodiq do'st edi. Bir kuni menga shunday: "Aka, sizga bag'ishlab "To'lanboy akaning tovuslari" degan she'r yozdim , o'qiysiz", degan edi. Am m o o'sha alangali tuyg'u, mehr va oqibat ifodasi bo'lgan she'r qo'lim ga tegmadi, men uchun armon bo'lib qoldi...

Ko'ngiiga taskin, chidam va bardosh, ayriliqni yenguvchi kuch shuki, shoirning yorqin, betakror ijodiy merosi xalqimiz yuragiga o'rnashdi, qalblardan chuqur joy oldi. Shoir qisqa umr ko'rdi, ammo u yaratib ketgan xazon bilmas ijod bo’stonidan kelajak avlodlar hamisha bahramand b o ‘lg ‘ay.

Tlan NIZOM, O'zbekiston xalq shoiri

73

M UNDARJJA

X a lq b o 'l, e limV a ta n imO z o d aY o lg 'o n c h ila r S e v g i sa d o s i T u z a lm a y d i...X a y o lU y q u d a g i q iz S h e :r iy a t...A n d ijo nR a y h o nO 'lsa m u u n u tsa n g ...O n a m g aL a g a n b a rd o r la rD u n y oS a m a rq a n dS in g lim g a m a k tu bQ iz g ’a ld o qClinchG o 'z a lla rT u rg 'u n likK u z d a ...Y o r -y o rY a x sh iC h im ild iqU n u tishK e ta r b o 'ld imS o g 'in d imK o 'k la m o y imO n a m g a xa tHazilO ta uyB a g 'ish lo vly m o n q o 'sh ig 'iQ o 'y a v e rin gY u rtim ...UzrO taP a la x m o nIqrorA ja b d u n y o O ta

33667889101011121313141516.17181919202122222323242526272728293031323334343536

74

Y o o ch b e sh ik 37Q iz la r q sh i i з х« B o sm a c h ila r» 3qQ iz ilg u l 4 0M a n z a ra ' - ' i ■Qari qiz 4 |Sanam ’ 4 2

Shukur deysan sen qachon? 4 3

Oq rmol qizlar 4 3

Amir Temur 4 4

Xirmondagi bola 4 5

Р Г Г ь . . •• «Zaynab qo slug 1 4 gIzhori dil 4 0

Qayda bor “ ' ' <:nDo’ppiBisotimni... |,; •Bibi0 lan 5 4Topvoldi 5 4

Hayvonot bog’i 5 5

Qiyosi yo'q... 5 5

565758585960

515253

Terma Inson TilakBor bo'lsin ErtakUzr,, ^Mening ertagimsan 6 1

Sevgim mening... 6 1

Onaizor 6 2

Ko'nglimdagi yor 63Beshinchi o'g'il 6 4

O'g'il blsang... 6 ЛNechun 6 7

O'zbek qizlari ,, 6 8

Tillo sandiq 6 9

O'zbekning ayollari 69El suygan shoir 7 ,

75

Adabiy-badiiy nashr

Muhammad Y U SU F

«IYMON QO'SHIG'I»(She'rlar)

Muharrir:Tex. muharrir: Musahhihlar:

HabibulloMinura Mirzakarimova N igora Tojimatova, Nilufar To'raqulova

Kompyuterchi: Sohiba O 'lm asova

Bosmaxonaga 2004 yil 22 martda berildi. Bosishga 10 mayda ruxsat etildi. Bichimi: 84x108 1/32. Harflargamiturasi Panda Tim es. Hajmi 2,5 shartli bosma taboq. Tiraji 1000 nusxa. Buyurtma 500. Bahosi shartnoma asosida.

«Andijon nashriyot-matbaa» OAJ bosm axonasida ofset usu-lida bosildi. Manzil: Andijon shahri, Navoiy shoh- k o‘chasi, 71.