Istorija pravnih institucija - uvod

ISTORIJA PRAVNIH INSTITUCIJA

I RADNA NEDELJA

UVOD

ZAŠTO UČIMO PRAVNU

ISTORIJU?

Mejtland, pravni istoričar (F.W.Maitland)

“ Engleski pravnik koji ne mari i ne zna ništa o drugim pravnim sistemima sem svog, teško može razumeti ideju prava i pravne istorije”

Kiža, predstavnik škole elegantne jurisprudencije (Cujas)

“Sine Historia caeca est iurisprudentia”- Bez istorijskog pristupa pravna nauka je slepa

Arnold Tojnbi, istoričar (Arnold Toynbee)

“...Istorijske lekcije nisu kao astrološki horoskop, one treba da budu ono što je mapa za moreplovca.”

Latinska poslovica

“ Historia est magistra vitae”

Kakva nam saznanja pruža pravna istorija?

Korišćenje vekovnog iskustva kako bismo shvatili pravne sisteme u kojima živimo

Razumevanje savremenih pravnih sistema kroz procese njihovog nastanka

Uočavanje tendencija razvoja prava u svetu koje imaju opšti karakter, koje su zajedničke za više država

Sagledavanje budućeg razvoja prava i države kroz razumevanje istorijskog konteksta u kojem je nastajalo

Pravne i državne institucije nisu se razvijale izolovano u nacionalnim okvirima

Kako je nastala pravna istorija?

Glosatori (od XI do XVI veka)

Škola elegantne jurisprudencije (XVI vek)

Škola prirodnog prava (XVII i XVIII vek)

Istorijskopravna škola (XIX vek)

GLOSATORI

Intenzivni razvoj privrede i gradova u XI veku Potreba za pravnim sistemom koji podržava

robnonovčanu proizvodnju i privatnu svojinu Recepcija rimskog prava (Corpus iuris civilis) Profesori prava na univerzitetima u Italiji

(Bolonja) Glossae marginales i glossae interlineares

ŠKOLA ELEGANTNE JURISPRUDENCIJE

Povratak izvorima i utvrđivanje porekla pojedinih normi i pravnih ustanova

Prvo izdanje bez glosa (glossae) Corpus iuris civilis-a (Littera Gothofrediana, 1583)

Nastanak pojmova: istorija prava (historia iuris), istorija zakona (historia legum)

Istorijska disciplina: pravne starine (antiquitates iuris) Najpoznatiji predstavnik : Žak Kiža (Jacques Cujas)

ŠKOLA PRIRODNOG PRAVA

PRIRODNO PRAVO (ius naturale)-univerzalno pravo koje važi za sve narode i sva vremena

Shvatanje o rimskom pravu kao o pisanom razumu (ratio scripta)

Najpoznatiji predstavnik: Hugo Grocijus i njegovo delo “O pravu rata i mira” (De iure belli ac pacis, 1625)

“revolucionarna škola”

ISTORIJSKOPRAVNA ŠKOLA

Konačno formiranje OPŠTE PRAVNE ISTORIJE Reakcija na školu prirodnog prava Negiranje postojanja opštevažećeg, univerzalnog

prava “narodni duh” – svaki narod ima svoje specifično

pravo Predstavnici: Savinji, Fihte, Valtazar Bogišić (Opšti

imovinski zakonik za Crnu Goru, 1888)

ISTORIJA PRAVNIH INSTITUCIJA

Šta znači pojam: “institucija”? Koje vrste institucija postoje u pravnoj nauci? U kakvom su odnosu sledeći pojmovi: Pravna institucija Pravna grana Pravna oblast Pravni sistem Pravne porodice

PRAVNA INSTITUCIJA

“Skup pravnih normi koje se odnose na jedan istovetni društveni odnos ili grupu istovrsnih

odnosa.”

Primeri:SVOJINA, BRAK, UGOVOR, DRŽAVLJANSTVO...

PRAVNA GRANA

“Skup više pravnih ustanova koje regulišu niz srodnih vrsta društvenih odnosa po istim

načelima.”

Primeri:GRAĐANSKO PRAVO, KRIVIČNO PRAVO,

USTAVNO PRAVO, UPRAVNO PRAVO...

PRAVNA OBLAST

Pravne oblasti čine pravne grane grupisane po različitim kriterijumima.

Primeri:UNUTRAŠNJE I MEĐUNARODNO PRAVO, JAVNO I

PRIVATNO PRAVO, MATERIJALNO I PROCESNO PRAVO

PRAVNI SISTEM

Nacionalni pravni sistemVeliki pravni sistemi

PRAVNE PORODICE

Pojam je rezultat podele, odnosno grupisanja svih nacionalnih pravnih sistema u svetu u veće celine na osnovu njihovih zajedničkih

karakteristika, istorijskih okolnosti nastanka, pravne tradicije...

KOJE SU TO GLAVNE PRAVNE PORODICE U SVETU?

PRAVNE PORODICE-nastavak

Osnovna podela: Civil law – evropsko-kontinentalni pravni

sistem (sistem civilnog prava) Common Law – anglosaksonski pravni

sistem (sistem precedentnog prava)

*Svrstavanje ostalih nacionalnih pravnih sistema u svetu koji ne spadaju u prethodne dve grupacije razlikuju se od autora do

autora

KAKO DOLAZIMO DO SAZNANJA O PRAVNOJ

PROŠLOSTI?

IZVORI SAZNANJA

Izvori saznanja u pravnoj istoriji (istorijskopravni izvori):

Arheološki izvori

Literarni izvori

Pravni spomenici