İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK: Güçlü, kuvvetli anlamı gibi birçok anlamı var. • Divan ı Lügati Türk’te Kaşgarlı Mahmut, Türk adı olgunluk çağı; Ziya GÖKALP nizam sahibi, olarak adlandırılmış Türk adını. • Türk tarihine ait ilk yazılı belge; Çin yıllıkları, Bizans, İran, Hint, Avrupa kaynaklarında vardır. • Türkler yazıyı geç kullanmışlardır. Nedeni ise göçebe hayatı şeklini yaşadıkları içindir. TARIM: Tahıl tohumları, tohumluk ambar, oran, saban, sulama kanalları gibi şeyler varsa tarımın yapıldığının kanıtıdır. YERLEŞİK HAYAT: Tarım, mimari yapı, fresko (duvar resmi), şehirleşme varsa yerleşik hayatın göstergesidir. AHİRET İNANCI(İKİNCİL YAŞAM): Uçmağ (cennet), tamu(cehennem), balbal (mezar taşı), mumyacılık, kurganda eşya (mezarda eşya).
152
Embed
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ TÜRK: Güçlü, kuvvetli anlamı ...videoakademi.com/dersnotlari/notlar/tarih.pdf · TARIM: Tahıl tohumları, tohumluk ambar, oran, saban, sulama
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
TÜRK: Güçlü, kuvvetli anlamı gibi birçok anlamı var.
• Divan ı Lügati Türk’te Kaşgarlı Mahmut, Türk adı olgunluk çağı; Ziya GÖKALP nizam sahibi, olarak
adlandırılmış Türk adını.
• Türk tarihine ait ilk yazılı belge; Çin yıllıkları, Bizans, İran, Hint, Avrupa kaynaklarında vardır.
• Türkler yazıyı geç kullanmışlardır. Nedeni ise göçebe hayatı şeklini yaşadıkları içindir.
TARIM: Tahıl tohumları, tohumluk ambar, oran, saban, sulama kanalları gibi şeyler varsa tarımın yapıldığının kanıtıdır.
YERLEŞİK HAYAT: Tarım, mimari yapı, fresko (duvar resmi), şehirleşme varsa yerleşik hayatın göstergesidir.
• Bizansla iş birliği yapıp Sassanileri zayıflatıyor.
• Türk tarihinin ilk elçiliğini İstanbul’da oluşturuyor.
• Ergenekon ve Bozkurt destanları bu dönemde yazılıyor.
Çin entrikaları ve veraset sistemi sebebiyle
Batı Göktürk – Doğu Göktürk
Çin esareti başlıyor
Kürşat Devri (matem ayaklanması) başlıyor
Bu ayaklanma Türk tarihinin bağımsızlık amaçlı olan ilk isyanıdır.
2.Göktürk (Kutluk) Devletinin kuruluşunu da etkisi oldu
2.GÖKTÜRKLER (KUTLUK) DEVLETİ
Kurucusu ‘KUTLUK KAAĞAN (İLTERİŞ)’
Türk tarihine ait ilk milli yazılı kaynaklar 2.Göktürklere aittir. ORHUN ABİDELERİ(GÖKTÜRK YAZITLARI)
Yazarı VEZİR TONYUKUK - ilk Türk tarih yazarıdır.
Kültigin - Yollug Tigin - İlk Türk yazılı edebi metindir
• Kitabelerin içeriği: Siyasetname, öğüt, tarihi belge, sosyal devlet kavramları
• Kitabeler bugünkü MOGOLİSTAN’da bulunmaktadır.
• Kitabeleri bulan kişi- İSVEÇLİ SUBAY STELLENBERG’tir
• Kitabelerin çevirisini yapan kişiler THOMSEN VE RODLOF’tur
• Türkiye Devletinde ORHUN KİTABELERİNİ inceleyen Türk yazarı NECİP ASIM’dır
• Orhun Alfabesi(Göktürk Alfabesi) ulusçu bir yapının olduğunun göstergesidir
UYGURLAR
Yerleşik hayata geçen ilk Türk Devletidir
Mani(ışık) dininden dolayı yerleşik hayata geçtikleri söylenir
Uygur hükümdarı Mani Dini ile Aytangrı inancını benimsemiştir
Mani dininde et yemek yasak
Sabitıba Dethane (mimari)
Bunun sonucunda tarım faaliyeti yapılmış ve mimariye önem verilmiştir.
Göçebe Toplum Yerleşik Hayat
• Ticaret-Hayvancılık• Zayıf• Taşınabilir• Sözlü hukuk kuralları• Otağ kültürü• Güçlü
Uğraş alanıYazı
SanatHukukKültürSanatçı
• Tarım-Ticaret• Güçlü• Kalıcı eser (özellikle mimari)• Yazılı hukuk (cezalar uzun)• Şehir kültürü• Zayıf
Türk töresine yazılı hukuku getiren ilk devlet UYGURLARDIR (Ticarette getirmişler)
Fresko’nun ilk örnekleri
Minyatür ve cini ilk
Orta oyunun ilk örnekleri (tiyatro)
Göç ve Türeyiş destanı Uygurlar döneminde yazılmış
• Yazıtlar= Karabalgasun, Sine Uşi, Mayoncar
• Kitaplar= Altın Yaruk, Sekiz Sömek
Kağıt ve matbaayı Türklerde kullanan ilk devler UYGURLAR
Türklerde ilk örgün eğitim
İlk çiçek aşısı (Türk tarihinde ilk kez bulan Uygurlar)
Mani dininde terimlerin Türkçe karşılığını kullanıyorlar
Türk tarihinde 2.milli alfabeyi buluyorlar (UYGUR ALFABESİ)
Ulusçu özellikler alfabelerinden belli oluyor
Uygurlar şehirlere ‘Balik’ diyordu
Uygurlar ressamlara ‘Becizci’ diyordu
• Savaşçı kimliklerini kaybettikleri için UYGURLAR yıkıldı
DİĞER TÜRK DEVVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
HAZARLAR
Museviliği benimseyen tek Türk topluluğudur
Dini hoşgörü yaşanmıştır
Dini birliği sağlanıyor-Pan hazaria (hazar birliği de deniyor) Bu döneme hazar barış çağı da deniyor
Hazarlar islam ilerleyişini durdurmuşlardır. Belencer Savaşında
Ordunun tamamı ücretli askerlerden oluşan tek Türk Devletidir
BULGARLAR
İstanbul’u kuşatan ikinci Türk Devletidir
Bulgarlar, İtil Bulgarları ve Tuna Bulgarları olarak ikiye ayrılıyorlar.
Hristiyanlığı benimsemişler.Yöneticilere çar unvanı veriliyor.
Avrupada islamiyeti benimseyen ilk Türk devletidir.Almış Han döneminde İslamiyet benimeniyor.İbni Fadlam seyehatnamesinde bunu belirtiyor
MACARLAR Avrupadaki ilk Türkoloji Enstitü’yü kuruyorlar. (Budapeşte’de)
KARLUKLAR İslamiyeti benimseyen ilk Türk boyudur (topluluğu)
TÜRGiŞLER Emevilerin orta asyaya girmesini engelliyor yani orta asyanın araplaşmasını önlüyor Boğa TARKAN adına ‘yarmak’ denilen madeni parayı bastırıyor
OĞUZLAR Selçuklu ve Osmanlı devletlerinin atasıdır Kumanlar ile yaptıkları mücadeleler ‘Dede Korkut’ hikayelerine konu olur• Oğuzların Hristiyan olan koluna-UZLARAnadoluya yerleşen kısmına TÜRKMENLER deniyor
KIRGIZLAR ‘YENİSEY YAZITLARI’ Kırgızlara aittir Manas Destanı kırgızlara aittir Dünyanın en uzun destanı özelliğini taşır, hem sözlü hem yazılıdır, hem islam öncesi hem islam sonrası, hala
yazılıyor bu destan. Manas adında bir askeri anlatır
PEÇENEKLİLER Ücretli askerleriyle ünlüdür 1071 Malazgirt Savaşında ilk önce Bizans’ın yanında daha sonra Büyük Selçukluların yanında savaşmıştır.
Böylece Anadolunun Türk Devleti haline gelmesinde önemli paya sahiptir
İSLAMİYET ÖNCESİ KÜLTÜR VE UYGARLIK
1)DEVLET YÖNETİMİ
AİLE (OĞUŞ) – SOY (URUG) – BOY (BOD) - BOY FEDERASYONLARI (BUDUN-MİLLET) – DEVLET (İL-EL) - HÜKÜMDAR Devlet yönetimi bu sıralamadadır. *Türklerde hükümdar yönetimin başıdır ancak töreye göre hareketetmek zorundadır. Töre hükümdardan daha güçlüdür
• Töreyi değiştirme yetkisine sahip tek güç kurultaydır. Kurultay belli şartlarda hükümdarı görevden alır
• KUT; hükümdarın, gök tanrı tarafından görevlendirildiğine ve hükümdar ailesinin gök tanrı tarafından seçildiğine olan
inanıştır
• İkili sistem; Doğu batı olarak iki elden devletin yönetilmesidir
• Geleneksel Türk veraset sistemi; ülke hanedanın üyelerinin ortak malıdır anlayışıdır
2)ORDU
İslamiyet öncesinde ‘ordu millet’ anlayışı vardı. Eli silah tutan herkes ordunun bir parçasıdır anlayışı hakim.
Askerlik bir meslek değil. Askerlik sınıf veya zümreye mensup değildir. Maaş karşılığı yapılmaz. İskitler, Avarlar,
Uygurlar, sibirler bu sistemi uygulamışlar ancak Hazarlar paralı askerlik sistemini kullanmışlardır
Süvariler-atlı askerlerdir, hafif silah kullanırlar
Mete Han ‘ilk ordu, onluk sistem turan taktiği, ıslıklı ok’ bulmuştur
• Türkler başka toplumları en fazla askeri alanda etkilemişlerdir
• Türkler en az değişimi de en az askerlik alanında sürdürmüşlerdir
Askeri Kavramlar:
Yelme: Öncü kuvvet (keşif kuvveti)Tolga (börk): Asker başlığı-miğferTarkan: SubaşıNoyan: Komutan
3)DİN VE İNANIŞ Türklerde ilk sistemli din inanışı GÖKTANRI-KÖKTANRI (Allah her yerdedir)Diğer inanışlar; Musevilik, Mani, Budizm, İslamiyet
• Doğa kültürü• Totem(ongun)• Şamanizm (şaman rahiplerinin gelecekte ilgili haber vereceğine inanılır)Dini KavramlarŞaman, kam, bahşi; din adamlarına verilen isimYuğ; cenaze töreniKurgan; mezarYuğ aşı; ölünün arkasından verilen yemekBalbal; mezar taşıSagu; AğıtUmay; tanrıçaYada taşı; kutsal taşBengü taşı; ölümsüzlük anlamı olan taş
4)BİLİM, SANAT, EDEBİYAT
BİLİM 12 Hayvanlı Türk Takvimi(astronomi gelişimi) Mumyacılık (anatomi, tıbbı gelişim)SANAT-Taşınabilir nitelikte sanat, -Demircilik, -Dokumacılık, -El sanatlar, -Resim, -Heykel, -Hafif malzeme kullanılmış göçebe oldukları için, -Hayvan üslubu duvar çizimlerinde varEDEBİYATSÖZLÜ; ATASÖZÜ(SAV), AĞIT(SAGU), KOŞUK(SAZLI ŞİİR ŞARKI), DESTANLARYAZILI: ORHUN KİTABELERİ(GÖKTÜRKLER), YENİSEY YAZITLARI(KIRGIZLAR), KARABOLASAĞAN, SİNE UŞİ, MAYONÇAR(YAZITLAR-UYGURLAR), ALTUN YARUK, SEKİZ SÖMEK(UYGURLAR)
5)EKONOMİ Göçebe hayatın etkisiyle hayvancılık, ticaret, ipek ve kürk yolu önem kazanmış İthal; ipek, süs eşyası, tahıl, hububatİhraç; canlı hayvan, et, dokuma ürünleri, madeni eşya, deri
• Komdu; üzerinde hükümdarın mührü bulunan ipek para• Yarmak; Türgişler’in Boga Tarkan için bastığı madeni para• Kuanpo-Böz; Uygurların kumaş paraları• Çav; Uygurların kağıt paraları
TÜRK İSLAM TARİHİ• 751 Talas Savaşı(Atlık Savaşı) Çin ile Abbasiler arasında oluyor. Karluklar Abbasilere yardım ediyorlar • Karluklar İslamiyet’i benimseyen ilk topluluk(boydur)Sonuçları; Kâğıt ve matbaa ilk kez Çin dışına çıkıyor Türkler kitleler halinde İslamiyet’i benimsiyor Türk-İslam dünyasını ve halifeyi korumuştur
KARAHANLILAR (DEVLETÜL HAKANİYE)
• Türkistan(İslamiyet’i Orta Asya’da benimseyen ilk Türk devletidir) • Saltuk Buğra Han zamanında geçiliyor. Daha sonra adı Abdul kerim oluyor• Araplaşmıyorlar• Şeri ve örfi kurallar var• Veraset sistemi• Kut anlayışı• Türkçeyi resmi dil olarak kabul etmişler• Uygur alfabesini kullanmışlar• İlk Türk İslam eserleri(edebi ve mimari) bu dönemde• Ribat (Kervansaray; dini, askeri, ticari olarak kullanılmıştır)• Bimarhane(hastane ) var• İlk Türk-İslam medresesi ‘SEMERKAND MEDRESESİ’ kuruluyor• İlk burslu öğrenci sistemi var(sosyal devlet anlayışının göstergesi)
• Gulam Sistemi; küçük yaşta esir çocuklarını alarak gulamhane denilen ocaklarda yetiştirip asker ya da devlet adamı olarak görevlendirme sistemidir. Karahanlılar kuruyor
GAZNELİLER Tarihte bilinen ilk imparatorluktur ‘Alp TİĞİN’ kurucusudur. Afganistan’ın GAZNELİ şehrinde kurulmuştur En önemli hükümdarı GAZNELİ MAHMUT tur Sultan unvanıyla anılan ilk kişidir Hindistan’a 17 sefer düzenlenmiştir
• 1040 DANDANAKAN SAVAŞINDA SELÇUKLULAR İLE GAZNELİLER arasında yapılıyor
Yıkılış sürecinin nedeni çok uluslu bir yapısının bulunmasıdır
GULAM SİSTEMİNİ geliştirmişler ‘Zafer Kalpleri’ Gaznelilere ait en önemli eserdir• Bu dönemde aydın ve sanatçılar; Biruni (bilimci), Utbi (tarihçi) - Tarihi Yemin eserini Gazneli Mahmut’a sunuyor,Firdevsi (edebiyat) - Şahname
BABÜRLER Hindistan’da kuruluyor Kast sistemini zayıflatmışlardır (babadan oğula geçen meslek gurupları) İslamiyet’i Hindistan’a yaymışlar Önemli eser TAÇ MAHAL; Şah Cihan’ın eşi MÜMTAZ MAHAL için yaptırdığı kümbet (altın mezar)
TOLUNOĞLULARI Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam Devletidir Tolunoğlu Cami Mısır’da kurulan ilk camidir Marista(hastane) kuruluyor Dünyadaki ilk düzenli *eczane kuruluyor
AKŞİTLER (İHŞİTLER) Mısırda kurulan 2. Türk-İslam Devletidir Hicaz’a kutsal topraklara hâkim olan ilk Türk-İslam Devletidir
EYYÜBİLER En önemli hükümdar SELAHATTİN EYYUBİ HITTİN SAVAŞINDA Kudüs’ü Haçlılardan geri almıştır*
MEMLÜKLÜLER (KÖLEMENLER)• Geleneksel veraset anlayışı uygulanmamıştır• Her güçlü Memlük komutanının hükümdar olma yetkisi vardır• Moğolları durdurabilen ilk Türk-İslam devletidir. Ayn Calut savaşı ile Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferiyle yıkılıyor EL DEVLETÜL TÜRKİYE de deniyor Memlüklülere
MOGOLLAR(CENGİZ İMPARATORLUĞU)
Cengiz Han(Timuçin) 27 sene hükümdarlık yapmış Tek parça sınırları en geniş devler haline getirmiş Yağma ve talan politikaları izlemişlerdir Yasaname-i Büzürg(Cengiz Yasaları) ile devlet yürütülmüştür
ALTIN ORDA DEVLETİ• Kırım’da kuruluyor• Kurucusu BATUHAN• Ruslar ile sorunlar yaşıyor• Türk-İslam kültürünü ilk benimseyen devlettir
İLHANLILAR• HÜLAGÜHAN tarafından BAĞDAT ta kuruluyor• Anadolu Selçuklu ve Abbasilerin yıkılışında etkililerdir
ÇAĞATAY HANLIĞI• Cengiz Hanın oğlu ÇAĞATAY HAN tarafından TÜRKİSTANDA kuruluyor• Türk-İslam kültürünü en çok benimseyen devlettir
KUBİLAY HANLIĞI• KUBULAY HAN tarafından PEKİNDE kuruluyor• İslamiyet’i benimseyen tek Moğol koludur• Marco Polo bu devlete hizmet etmiştir
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
Devletin kökeni Oğuzların Kınık boyundan gelmektedir Devletin ilk kuruluş çalışmaları Selçuk Bey ile Merv bölgesinde olduğu söyleniyor.(net değil)• Selçuk Beyin oğulları çok başarılı. Tuğrul Bey(yönetim) Çağrı Bey(askeri) alanda başarılı sonuçlar elde etmişler• 1040 DANDANAKAY SAVAŞI- BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ ile GAZNELİLER arasında Etkin dil Farsça Merkez İran(HORASAN) İran devlet adamları yönetimindedir Anadolu’ya ilk keşif akınları başlatılmış• 1048 PASİNLER SAVAŞI- BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ İLE BİZANS arasında yapılıyorÖnemi; 1071 Malazgirt Savaşının öncü savaşıdır Tuğrul Beye Abbasi Halifesi Doğunun ve Batının Sultanı unvanını veriyor Tuğrul Bey İslam’ın siyasi lideri oluyor Selçukluların ilk medresesi açılıyor- Nişubur Medresesi
ALPASLAN DÖNEMİ• Vezir Nizamı mülk • Nizamiye Medreseleri ilk Bağdat’ta kuruluyor• İlk Türk-İslam üniversitesi olarak kabul edilir• Yükseköğretim eğitimi var• Kars’ta ANİ KALESİNİ fethediyor. Daha sonra Alpaslan’a EBUL FETH unvanı veriliyor
1071 MALAZGİRT SAVAŞI• Anadolu’ya ilk Türk yerleşimi başlıyor• 1. Türk beylikleri kuruluyor. Danişmentler, Mengücekler, Saltuklular, Artuklular, Çaka Beyliği• Türkiye tarihi başlıyor günümüze kadar olan
MELİKŞAH DÖNEMİ• Devletin en parlak dönemidir• Vezir Nizamı mülk sayesinde. Siyasetname eseri önemli• Ömer HAYYAM- Takvimi Celali(Meliki Melikşahı) mali işler için bulmuş
BATİNİLİK TARİKATI(HAŞŞAŞİLER)Hasan SABBAH tarafından oluşturuluyor. Devleti zayıflatan terör gurubudur Melikşah Dönemini zayıflatıyor
Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasıyla 5 tane devler kuruluyor
1) SURİYE SELÇUKLULARI2) HORASAN SELÇUKLULARI3) KİRMAN SEELÇUKLULARI4) IRAK SELÇUKLULARI 5) ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ
İKTA SİSTEMİ; devlet görevliler ve askerlere maaş karşılığı yaptıkları işe göre bir miktar toprağı işlemesi için veriyor. Kişi aldığı toprağa göre belli sayıda atlı asker(süvari) yetiştiriyor
ATABEYLİK SİSTEMİ; Selçuklularda hükümdarın erkek çocukları olan melikleri ‘atabey’ denilen eğitmenler eşliğinde bölgelerde görevlendirilmesidir. Atabeyler, atabeylik adı altında bağımsız devletler de kurabilmişlerdir. İldenizoğluları, Salgurlular, Bektiğinler, Böriler, Zengiler gibi…Atabeylik Sisteminde sancak usulü var, melik-şehzade, atabey-lala
1.TÜRK BEYLİKLERİOrtak Özellikleri• 1071 Malazgirt savaşı sonrası kurulmaları• Kılıç hakkı var• Fetihlerin kalıcılığı sağlanıyor• Anadolu da ilk Türk-İslam eserleri var• İmar ve iskân politikası hâkim• Üretimin devamlılığı söz konusu• Anadolu’da Türk-İslam kültürü yayılıyor
DANIŞMENTLİLER; En güçlü beyliktir. Büyük Selçuklu Devletinin mirasçıları olarak görürler kendilerini. Haçlı seferlerine karşı mücadele etmişler. Kayseri, Sivas, Tokat, Amasra, Çankırı, Çorum, Yozgat çevresinde yerleşmişler. Eseri; Yağbasan Medresesi- Tokatta yer alan bu medrese Anadoludaki ilk medrese örneğidirSALTUKLULAR; ilk kurulan beyliktir. Erzurum, Kars, Artvin civarında kurulmuşlardır. Eserleri; Erzurum Ulu Cami, Emir Saltuk Türbesi, Tepsi Minare, Üç Kümbetler, Mama Hatun MENGÜCEKLİLER; Divriği, Erzincan, Batman, Kemalı bölgesinde yerleşmişler. Eserleri; Divriği Külliyesi, Divriği Cami-UNESCO’nun dünya kültür mirası içinde yer alır. Anadolu’da kurulan ilk küllüye örneğidir
ÖSYM beylik ile devleti aynı anlama geldiğini söylüyor
ARTUKLULAR; Diyarbakır, Batman, Hasankeyf, Mardin civarında kurulmuştur. Eserleri; Malabadi Köprüsü, Hasankeyf Kalıntıları, Mardin Ulu Cami, Hatuniye Medresei, Artuklu SarayıÇAKA BEYLİĞİ; İzmir Ve çevresinde kurulmuştur. Denizci ilk Türk topluluğudur. Türk tarihinin ilk Türk denizcisi ÇAKA BEYDİR. Bu beyliğin kuruluş yıl dönümü Deniz Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş yılı olarak sayılır. 1081İstanbul’u denizden kuşatmıştırSÖKMENLER; Van Gölü civarında kuruluyor. Erman Şahlar adıyla da geçerDİLMAÇOĞULLARI (ARSLANOĞULLARI); Bitlis çevresinde kuruluyorİNANOĞULLARI; Diyarbakır civarında kuruluyorÇUBUKOĞULLARI; Elazığ ve çevresinde kuruluyorTANRI VERMİŞOĞULLARI; İzmir ve Aydın çevresinde kuruluyor
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ• Kurucusu KUTALMIŞOĞLU SÜLEYMAN ŞAH• İlk merkez İznik, 1.Haçlı seferi ile Konya başkent oluyor• Haçlılara karşı en fazla mücadele eden devlettir• Süleyman Şah bu devleti Kılıç Hakkı olarak kullanıyor• Başta Büyük Selçuklulara bağlı daha sonra bağımsız oluyor
1176 MİRYAKEFOLON SAVAŞI - Anadolu Selçuklu Devleti ile Bizans arasında gerçekleşiyor• Anadolu’nun Türk yurdu olduğunu kesinleşiyor• Türklerin Anadolu’dan ayrılmayacağı kesinleşiyor• Türkler savunmadan taarruza geçiyor• Savaşın diğer adı ‘Yurt Tutan Savaşı’
1230 YASSI ÇİMEN SAVAŞI - Anadolu Selçuklu Devleti ile HARZEMŞAHLAR arasında oluyor• Anadolu’nun Moğol istilasına açık hale geliyor• Anadolu Selçuklu kazanıyor ancak Moğolların işine geliyor HARZEMŞAHLAR kendilerini Büyük Selçuklu Devleti’nin mirasçısı olarak görüyorlar 1240 yılında Baba İhsan Ayaklanması ortaya çıkıyor(Babı Ali Baskını)• Dini ve ekonomik bir isyandır
1243 KÖSEDAĞ SAVAŞI Anadolu Selçuklu Devleti ile İlhanlılar arasında olmuştur• Bu savaşla Anadolu Selçuklu Devleti yıkılış sürecine giriyor• Anadolu Türk siyasi birliği parçalanıyor• 2.Türk beylikleri kuruluyor• Anadolu’da ki önemli eserler yıkılıp yakılıyor• Türkmenler Anadolu’nun batısına doğru ilerliyor. Moğolların baskısından dolayı İlhanlılar Moğolların bir koludur
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİNDE TİCARET• Hem kara hem de deniz ticareti ile ilgileniyor• Deniz ticaretini geliştirmek için Kırım’ı (Suğdak) alıyor• Alanya ve Sinop’u alarak tersane(donanma gücü) kuruluyor• Kara ticareti için gümrük indirimi yapıyor• Yol, han, kervansaray, bedesten gibi yapılar yapılıyor• Devlet sigortası uygulanıyor• Ahilik Teşkilatı kuruluyorAhilik Teşkilatı• Merkez KIRŞEHİR
• Kurucusu AHİ EVRAN• HACI BEKTAŞ VELİ kurulması için öncü oluyor• Bacı yanı Rum Kadın FATMA HATUN-kadın kolları başkanı• Ticari, dini, sosyal, askeri bir özelliğe sahip• Temel kuruluş amacı ticaret• Esnaf ve zanaatlar arasında ilişkiyi düzenliyor• İslam-Cihat anlayışını yayıyor• Askeri-savunmada iyiler• Tekke ve zaviyeleri merkez olarak kullanıyorlar• Usta, kalfa ve çırak eğitimi veriliyor• Daha sonra icazetname adlı diploma veriliyor• Gediz belgesi yani ruhsat veriliyor• Narh sistemi yani fiyat belirleme uygulanıyor• Gayrimüslim üyesi bulunma Ahilik Teşkilatının • İslamiyet Öncesi-FÜTÜVVET *gayrimüslim yok• Türk-İslam’da- AHİLİK *gayrimüslim yok• Osmanlı’da LONCA olarak bilinir *gayrimüslim var
2.TÜRK BEYLİKLERİ
KARAMANOĞLULARI • Konya Karamanda kurulmuşlardır• Kendilerini Anadolu Selçuklu Devletinin mirasçısı olarak görürler• Osmanlıyı en fazla uğraştıran beyliktir• Türkçeyi ana dil olarak kullanırlar. Ulusçu yapının olduğunun göstergesiKARESİOĞLULARI• Balıkesir civarında kurulmuşlardır• Osmanlıya katılan ilk beyliktir. Anadolu siyasi birliğinin ilk adımıdır bu durum• Osmanlı Donanmasının temelini oluşturur• Osmanlının Rumeli’ye geçişini kolaylaştırırGERMİYANOĞULLARI• Kütahya civarında kurulmuşlardır• Çeyiz ve vasiyet yoluyla Osmanlıya katılmışlardırHAMİTOĞLULARI• Burdur ve Isparta civarında kurulmuşlardır• Para yoluyla Osmanlıya katılan beyliktir
Denizcilikte 2.Türk Beylikleri CANDAR OĞULLARI(İsfendiyar Oğulları); Sinop ve Kastamonu bölgesinde AYDINOĞLULARI; Aydın MENTEŞEOĞULLARI; Muğla KARESİOĞULLARI; Balıkesir SARUHANOĞULLARI; Manisa TACETTİNOĞULLARI; Ordu ve Bafra bölgesinde
TÜRK-İSLAM KÜLTÜR VE UYĞARLIĞI1)DEVLET YÖNETİMİ• Şeri ve Örfi kurallarla hükümdar devleti yönetir• İkili teşkilat anlayışı• Kut inancı• Veraset Sistemi aynı MEMLÜKLÜLER hariç. MEMLÜKLÜLERDE en güçlü komutanın hükümdar olma hakkı
Şah Padişah Sultan Hünkar Şahinşah Keyhüsrev Keykavus Gıyaseddin Kadir
ALAMETLERİ UNVANLARI
Türk-İslam Döneminde; Melik (şehzade) – Atabeylik Sistemi (Meliklerin eğitildiği yer) – Divan (Siyasi, askeri, mali işlerin görüşüldüğü danışma meclisi)
Meşveret Meclisi; hükümdara fikir, düşüncelerin bildiren aydın kişilerin oluşturduğu meclistir. Bilgili, aydın kişilerin ıslahatlar için hazırladığı raporlarını bu mecliste sunarDivanı Saltanat; merkez divan büyük divandır. Başkanlığı hükümdar yapar. Eğer hükümdar yoksa ‘Niyabeti Saltanat’ toplanır ve başkanlığını ‘Naibi’ yapar
Diğer GörevlilerUlu Hacip (hacibül hüccap); hükümdar ile önemli kişiler ile ilişki kurarEmiri Candar; Hükümdarın ve sarayın güvenliğinden sorumludurAlemdar; bayrağı ve sancağı taşıyan kişidirEmiri Hares; cezaları uygulayan kişidirAhuru Çavuş; ahır sorumlusuSilahtar; silah bakımından sorumlu kişilerŞarabdar; hükümdarın içeceklerinden sorumlu kişiNaip; vekilUlak; haberciAmid; vergi memuruÇeşni Gar; hükümdarın yemeklerini tadan kişiSerhenk; hükümdarın önünden gidip ona yol açan kişiCamedar; hükümdarın kıyafetlerinden sorumlu kişi(terzi)
2)HUKUK
İslam Kuran *Baş Kadı; Kadıül KUDAT Fıkıh-bilim *Askeri Kadı; Kadıül Leşger Hadis İcma-karşılaştırma
Kadının Görevleri• Hem idari hem de hukuki işlere bakar• Davalara bakar • Halk arasındaki uyuşmazlıkları çözer• Vergini adil ve düzenli toplanmasını sağlar• Resmi onay makamıdır-şimdiki noterlik gibi• Vakıfları denetler-yönetmez• Nikâh ve boşanma işlerinden sorumludur
3)ORDU VE DONANMAORDU
Hassa Ordusu Doğrudan hükümdara bağlı merkez ordu birliğidir
Gulam Sarayı Gulam sisteminden yetişmişAskerlerdir. İlk kez Karahanlılar
İkta Askerleri İkta sahiplarinin beslediğiaskerlerdir. Merkezde bulunmazlar,eyalette bulunurlar. Savaş dışındatoprak işleme, bölgenin güvenliği, ikta sahibi adına para toplama 3 ayda bir ’’biştegani’’ denilen maaşalırlar.
Hassanın olduğu her şey hükümdarın olduğu anlamına gelir
DONANMA• Büyük Selçuklu Devletinde ve Kara Hanlılarda donanma yok• Anadolu Selçuklu Devletinde güçlü donanma var; Sinop ve Alanya tersaneler var.
Öşüriye Toprak: Mülkiyeti Müslümanlara ait olantoprak türüdür. Elde edilen ürünün 1/10 oranındaürün vergisi ödenir.
Haraciye Toprak: Mülkiyeti gayrimüslimlere ait olantoprak türüdür. Elde edilen ürünün 2/10 oranında ürün vergisi ödenir.
HAS: Geliri en yüksek olan toprak türüdür. Hükümdar ya da hanedan üyelerine verilir.İKTA: Geliri maaş karşılığı devlet görevlilerine verilenToprak türüdür.VAKIF: Geliri halkın ihtiyaçlarını karşılayan dini ve sosyal kurumlar için ayrılan toprak türüdür. Medrese,Cami, darüşşifa, yol gibi sosyal devlet anlayışını gösterir.
MÜLK ARAZİSİ MİRİ ARAZİ (DEVLET ARAZİSİ)
Vakıf geliri asla askeri amaçla kullanılmaz. Vakıfların ve gelirlerinden sorumlu kişi MÜTEVELLİ HEYETLERİ dir.
5)EDEBİYAT
KARAHANLILAR Türk-İslam dönemi ilk eserleri
Kutadgu Bilig-Yusuf Has Hacip; yazarı bilinen ilk Türk-İslam eseridir. İlk siyasetnameyi içerir. İdeal devlet
anlayışı konusu
Divanı Lügat-ı Türk-Kaşgarlı Mahmut; İlk Türkçe-Arapça sözlüktür. Arapların, Türkçe öğrenmesinin
sağlıyor. İslamiyet öncesi Türk Edebiyatından edebi yaşamına değiniyor. İlk Türk dünya haritası içinde
vardır. Türk-İslam yaşamını da anlatıyor
Ata Betül Hakayık-Edip Ahmet Yüknevi; güzel ahlak konusunu anlatıyor
Divan-ı Hikmet-Hoca Ahmet Efendi; tasavvuf, cihat İslam konuları var
Tarihi Yemin-Utbi; Gaznelilerin tarihini anlatıyor. Gazneli Mahmut’a sunuyor
TİMUR
Muhakeme tül Lügatten-Al, Şiir Nevai; Türkçe-Farsça sözlük
6)BİLİM
FARABİ Türk-İslam pozitif biliminin kurucusudur Al Prabius ve Muallimi Sani(2.Öğretmen) de deniliyor Birleşmiş Millerler gibi bir kuruluşun oluşturulması fikrini ortaya atmıştır. Mantık bilimi ile ilgilenmiştir Eseri; El Medinetül Fazlıla
BİRUNİ Matematik ve Coğrafya alanında çalışmalar yapmış Enlem ve boylamı çok yakın farklarda bulmuş Eser; Asarül Bakiye
ULUG BEY (TİMUR DEVLETİNDE) Astronomi alanında çalışmalar yapmış Semerkant Uluğ Bey Rasathanesini kurmuştur Eserleri; Yıldızların Fihrist Cetveli, Zic
İBNİ SİNA (3.ÖĞRETMEN) Tıp alanında uzman Avicenna (tıp babası) da deniliyor Küçük kalp ameliyatını ilk kez yapan kişi İlk açık kalp ameliyatını yapan kişi Su ve para sesinin tedavi edebileceğini söylüyor Eserleri; Kitabül Şifa, El Kanunu Fıt Tıb
Ömer Hayyam Matematik, Astronomi, Edebiyat alanında çalışmalar yapmış Matematikte Hayyam Üçgenini buluyor Takvimi Celali buluyor Eseri; Rubai
İBNİ RÜŞT Endülüs Emevi Devletinde yaşıyor Endülüs Emevi Medreselerinde eğitim veriyor Akılcılık ve bilimselliğin öncüsü Aristo’yu Avrupa’ya tanıtan kişidir Avrupa’da Rönesans hareketinin başlamasında payı vardır Aristo 1.Öğretmen olarak bilinir
GAZALİ Nizamiye Medreselerinde Batiniliğe karşı mücadele vermiştir. Tasavvuf, mutasavvıfa önem vermiştir Eseri; İlyaul Ulumuddin
EL CEZİRE Sibernetik-televizyon, uydu dalgalarını bulan kişi Robotların temelini bulan adam Teknolojiye çok katkı sağlamış
ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİNDE ÖNEMLİ KİŞİLERMevlana Celalettin Rumi Oğlu Velet ile birlikte Mevlevilik Tarikatını kurmuştur Eserleri; Mesnevi, Mektubat, Fihi Mafih, Divanı KebirHacı Bektaş Veli Bektaşilik öncüsü. Nevşehir’de Ahilik Teşkilatının kurulmasına öncülük ediyor Eseri; MakalatHoca DEHHANİ Divan Edebiyatının kurucusudur En önemli eseri; Selçuklu ŞehnamesiCaca BEY Astronomi alanında uğraşıyor Kırşehir’de Caca Bey Rasathanesi’ni kuruyor(gözlem evi)
7)SANATResim ve heykel durağandır. İslam dünyasının tutumundan dolayıHat; el yazısıyla yapılan kitapların altındaki ve üstündeki şekillerdirTezhip; el yazısıyla kitapların yan tarafındaki sembol ve şekillerdirMinyatürOymacılık (kakmacılık)CiltçilikEbru; suda resim sanatıMalakari; tavan süsleme sanatıTelkarı; gümüş işleme sanatıMimari; en önemlisi
Kayseri; Koca Hasan Medresesi(Anadolu Selçuklu Devletine ait ilk medrese), Hunat Hatun Medresesi,
Gevher Nesibe Hatun Hastanesi
Sivas; Bujiye Medresesi, Gök Medresesi, Çifte Minareli Cami
Aksaray; Alay Han Kervansarayı(Anadolu’da ilk kervansaray örneği)
Erzurum; Çifte Minareli Cami
OSMANLI TARİHİ(1299-1922)
KÜLTÜR UYGARLIK
• Örfi kurallar ve uygulamalar• Şeri kurallar ve uygulamalar• Fethedilen bölgelerin uygulaması
1) DEVLET YÖNETİMİ
A) Merkez YönetimSöğüt-Bilecik-Bursa-İznik-Edirne-İstanbul sırasıyla başkentlerdir Osmanlı da görülen rejimler; Saltanat, Mutlak Monarşi, Teokrasi, Meşrutiyet
YASAMAFerman; bir konu hakkında verilen kanunKanunname; birden fazla konu hakkında verilen kanunlarAdalet name; halkın haklarının yöneticilere karşı korumasıHattı hümayun; halkın haklarının halka bildirildiği belgeBerat; atama-tayin belgesiYÜRÜTMEPadişahın divanla gerçekleştirdiği icraatlar YARGIMüsadere usulü(mala mülke el koyma yetkisi) var. Bireysel sermaye birikiminin önüne geçmiştir. Kulluk hakkı-kulluk sistemi(padişahın devşirme üzerinde sonsuz yetkiye sahiptir)
SARAY YÖNETİMİ
• Bursa Sarayı(Bey Sarayı) Osmanlının ilk sarayıdır. Orhan Bey döneminde kullanılmıştır• Edirne Sarayı 1.MURAT döneminde kullanılmıştır• Topkapı Sarayı 2.Mehmet(FATİH) döneminde kullanılmıştır• Dolmabahçe Sarayı ABDULMECİT döneminde kullanılmıştır• Çırağan Sarayı ABDULAZİZ döneminde kullanılmıştır• Yıldız Sarayı 2.ABDULHAMİT döneminde kullanılmıştır
TOPKAPI SARAYI
• 15.yy klasik Türk-İslam mimarisidir• Acem Ali-Davut Ağa mimarlarıdır• Önemli eklerini Mimar Sinan yapmıştır• En uzun kullanılan saraydır(400 yıl)
Birun• Dış saraydır.• Haremin bulunduğu kısımdır.• Devletin yönetim kısmı bu bölümdedir.
Enderun• İç saraydır.• Eğitim mektepleri bu bölümdedir.
Haremi Humay• Harem dairesidir.• Padişah çok özel, önemli kişileriburada ağırlar.• Çok özel konular konuşulan yer
DİVANI HÜMAYÜN• Orhan Bey döneminde kuruluyor. 2.Mahmut döneminde kapatılıp yerine Nazırlıklar(bakanlıklar) kuruluyor• Siyasi, askeri, mali, dini işlerin görüşüldüğü danışma meclisidir• Halk meclise katılamaz• Divan kararlarına ‘hüküm’ denir. Defterine de ‘mühimme defteri’ denir• İlmiye, seyfiye, kalemiye sınıfları vardır• Yüksek mahkeme özelliği taşır• Askeri atamalar da burada belli olur
DİVANI HÜMAYÜN ÜYELERİ SADRAZAM(VEZİRİ AZAM)• Padişahın mutlak vekilidir• Padişahım mührünü taşır• Sadrazamlık 1.Murat döneminde başlıyor. İlk Osmanlı padişahı ÇANDARLI HALİL PAŞA• Sadrazamlar Serdarı Ekrem unvanıyla ordunun başkanı oluyor• Sadrazama vekâlet eden kişi Sadaret Kaymakamı denir• Sadrazamlık 2.Mahmuttan sonra Baş Vezir olarak adlandırılır• Sadrazamlık Fatih döneminden itibaren Divan başkanlığında toplanabilmiş
VEZİRLER (KUBBEALTI VEZİLERİ)• Sadrazamın yardımcısıdır• İlk Osmanlı veziri ALAADDİN PAŞA-ORHAN BEY döneminde
DEFTERDAR• Mali işlerden sorumlu görevli• Gelir-gidere bakıp bütçe hazırlıyor• İlk defterdar 15.yy da 1.Murat döneminde ilk ÇELEBİ BİN MEHMET• Rumeli ve Anadolu defterdarları vardır. Rumeli defterdarı her zaman üstündür
NİŞANCI• Divandaki tüm yazışma işlerinden sorumludur• Toprak dağıtımı ve kayıtlarından sorumludur. Bu dağıtım ve kayıtlar Tahrir Defterine yazılır• Padişah belgelerine tuğra çeker• Divandaki kalemin başıdır
KAZASKER (KADI ASKER)• Kadı ve müderrislerin atamalarını yapar• Davalara bakar• Taht kadısını padişah atar, diğerlerini Kazasker atar• Not/Kazaskerler ve şeyhülislamalar Türk ve Müslüman kökenli, medrese mezunu olmak zorundadır
ŞEYHÜLİSLAM (MÜFTÜ)• Din işlerinin başıdır• Fetva(ifta) dinen caiz olan durumları belirtir• 16.yy dan sonra divana katılıyor• Şeyhülislamlar daha sonra ‘Babımeşhiat’ adıyla anılır
YENİÇERİ AGASI• İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.• Divana 16.yy dan sonra katılmıştır• Savaş zamanlarında ordunun başına geçen kişidir
KAPTAN-I DERYA• Donanmanın başıdır• 16.yy da divana katılmıştır• BARBAROS HAYRETTİN PAŞA Osmanlının ilk donanma komutanıdır
REİSÜL KÜTTAP (DIŞ İŞLERİ BAKANLIĞI) • Başta nişancıya bağlı çalışmıştır• 17.yy da bağımsız üye olmuştur• Dış işlerinden sorumlu görevlidir• İleride Hariciye Nazırlığı olarak adı değiştirilmiştir
TOPLUMSAL YAPI
BERAYA (YÖNETEN) REAYA (YÖNETİLEN)
• Tebaa = Halk• Müslim, gayrimüslim herkesOsmanlı halkıdır• Vergi veriyorlar• Yönetim hakları yok• Çiftçi, köylü, zanaatkar vb.
Yeniçeri Ocağı• Ordunun en gözde ocağıdır• Padişahın en yakın askeridir
Topçu Ocağı• 1.Murat döneminde kuruluyor• Top yapım, bakım ve onarımından görevlilerdir.
Osmanlı 1.Kosova Savaşında ilk kez top kullanmıştır
Top Arabacıları• Topları taşımak için görevli kişilerdir
Humbaracılar; patlayıcı yapıp kullanan kişilerdir Lağımcılar; tünel ve siper kazarlar, fitil döşerler Cebeciler; silah tamiri ve bakımından sorumlu kişilerdir
KAPIKULU SÜVARİLERİ
SAĞ ULUFECİLER – SOL ULUFECİLER
Sancağı korumakla görevli kişilerdir
SAĞ GARİPLER – SOL GARİPLER
Hazineyi korumakla görevli kişilerdir
SİLAHTARLAR – SİPAHİLER
Otağı korumakla görevli kişilerdir
EYALET ASKERLERİ
Tımarlı Sipahiler; tımar sahiplerinin beslediği atlı askerlerdir. Savaş zamanında en yakın askeri birliğe
gelip savaşa katılır. Savaş dışında; toprak işleme, kendi bölgesinin güvenliğini sağlama, tımar
sahiplerinin adına vergi toplama gibi işlere bakar
Yaya ve Müsellemler; Osmanlı tarihindeki ilk düzenli ordudur. İlk Orhan Bey döneminde kuruluyor
Akıncılar; öncü birliklerdir, keşif birliktir. Yaklaşık 1000 kişilik guruptur
Beşliler; kale muhafazasında sorumlu guruptur. Her beş aileden bir asker aldıklarından adı beşlilerdir
Derbentler; Anadolu’da önemli geçit ve köprülerin güvenliğinden sorumludur
Voynuklar; Balkanlarda at bakıcısıdır
Martaloslar; Balkanlarda önemli geçitleri tutuyorlar, istihbarat sağlıyorlar
Cerahorlar; Balkanlarda köprü ve yol yapımından sorumlu kişilerdir
Saka; ordunun tatlı su ihtiyacını gideren guruptur
Turnalar; ordunun haberleşmeden sorumlu gurubudur
Deliler, Bekârlar, Azaplar; ordunun en önde gelen gurubudur
• Osmanlının ilk donanması ORHAN BEY döneminde kurulmuştur. Karesi oğulları donanmanın büyük
bir kısmını oluşturmuştur
• İlk Osmanlı tersanesi Orhan Bey döneminde Karamürsel’de kurulmuştur
• İlk büyük sistemli donanma Yıldırım Beyazıt(1.Beyazıt) döneminde Gelibolu Tersanesinde kurulmuştur.
İlk kaptan-ı derya ise SARICA PAŞA
• Fatih döneminde Haliç Tersanesi kuruluyor. Karadeniz Türk gölü haline geliyor
• Kanuni döneminde Akdeniz Türk gölü haline geliyor
• Abdülaziz Dünyanın en büyük 3.donanmasını yapıyor
• Donanma komutanı(kaptan-ı derya)
• Deniz Eri( LEVENT-BAHRİYELİ)
• Osmanlı Dönemindeki gemi isimleri; Çektini, Kalyon, Kadırga, Fıkate, Barça
Osmanlı donanmasının yakıldığı yerler; İne bahtı, Çeşme, Novarin, Sinop
DONANMA
3)TOPRAK
Öşüriye Toprak: Mülkiyeti Müslümanlara ait olantoprak türüdür. Elde edilen ürünün 1/10 oranındaürün vergisi ödenir.
Elde edilen ürün 200 kg ise 10 kg ürün para yerine devlete vergi olarak verilirdi
Haraciye Toprak: Mülkiyeti gayrimüslimlere ait olantoprak türüdür. Elde edilen ürünün 2/10 oranında ürün vergisi ödenir.
Elde edilen ürün 200 kg ise 20 kg ürün para yerinedevlete vergi olarak verilirdi
MÜLK (ÖZEL) ARAZİ
MİRİ ARAZİ (DEVLET ARAZİSİ)
Saban giren her yer mülk olmaz, üretimin devamlılığı, kıtlığıönlemek amaçtır.Dirlik; devlet görevlilerine ve askerlere maaş karşılığı belli miktarda toprağın işleme hakkının verilmesidir. Kişi aldığı toprağa göre belli miktarda asker beslemek zorundadır.Has; geliri en yüksek toprak türüdür. Geliri 100.000 akçenin üzerindedirZeamet; orta gelirli toprak türüdür. Geliri 20.000 ile 100.000 arasındadırTımar; en alt geliri olan toprak türüdür. En yaygın olan toprak türüdür. Geliri 3.000 ile 20.000 arasındadırVakıf; geliri halkın ihtiyaçlarını karşılamak için dini ve sosyal amaçlı toprak türüdür. Vakıfların yönetiminden Mütevelli Heyetleri sorumludurYurtluk; göçebe Türkmenlere sınır boylarında ayrılan toprak türüdürMalik hane; üstün yararlılık, üstün başarı sağlayan kişilere verilen toprak türüdürArpalık; maaşı ek gelir kaynağı olan kişilerdir. Lalalara verilir genelde Ocaklık; geliri kale ve tersane komutanlarına ayrılmış topraktırMevat; işlerliğini yitirmiş toprak türüdür.(çöl, bataklık vb.)Metruk; terk edilmiş anlamında kullanılır. Halkın ortak kullanımı için(park, bahçe, ormanlık…) ayrılan topraktırMukataa; geliri doğrudan devlete ayrılan topraktırPaşmaklık; geliri saray kadınlarına ayrılan topraktır
4) EĞİTİM VE ÖĞRETİM
Sıbyan Mektepleri: Osmanlıda eğitimin ilk basamağıdır. Genellikle cami yanlarında kurulur. Temel eğitim Arapça ve
Kuran eğitimindir. Belli bir yaş veya sınıf yoktur. Bu kurumda ders veren kişiler; muallim, hoca, müezzin
Medreseler; Osmanlının en yaygın temek eğitim kurumudur. Temeli dini bilimler ve pozitif bilimlerdir. İlk medrese Orhan
Bey döneminde İznik’te kurulan Süleyman Paşa Medresesidir. İstanbul’da kurulan ilk medrese Fatih döneminde Sahnı
Seman Medresesidir. Ders veren kişiler; müderris, yardımcıları ise Müid’tir. İlk müderris Davud’u Kayseri’dir. Öğrencilere;
talebe, suhte, danişment deniyor. Öğrencilerin aldığı diploma icazetnamedir.
İhtisas Medreseleri;
Darul kura; Kuran eğitimin ayrıntılı verildiği kurumdur
Darul hadis; peygamber efendimizin sözlerini ve yaşayışının incelendiği kurumdur
Darul tıp; tıpta uzmanlık
Darul hendese; mühendislik ve matematik üzerine eğitim yapan okuldur.
Medreseler 3 Mart 1924 te Tevhidi Tedrisat kanunu ile kaldırılmıştır
Enderun Mektepleri; saray okuludur. Devşirmelerden devlet adamı ve sanatçı yetiştiren okuldur. Dini, pozitif bilimler,
sanat eğitimi, harp eğitimi, beden eğitimi veriliyor. Enderun eğitimi 2.Meşrutiyet döneminde yer alıyor. Seyfiye ve
kalemiye sınıfı buradan mezun oluyorlardır
Şehzade Eğitimi; şehzadeler mektebinde eğitim alan kişiler şehzadelerdir. 14 yaşına kadar lala ile birlikte sancağa
çıkarlar. Amaç şehzadenin iyi asker ve yönetici olmasını sağlamaktır
Lonca; usta, kalfa, çırak ilişkileriyle mesleki eğitim verilen kurumdur. Mezun olan öğrenciye icazetname(diploma) verilir.
*Bu eğitim yerlerinin hepsi klasik dönem okullarıdır.
5)MALİYE
• Mali çalışmalar Osman Bey döneminde başlıyor. İlk Osmanlı parası bakır akçe(mangır) basılıyor. İlk Osmanlı vergisi
Osman Bey döneminde Bac adında alınıyor
• Orhan Bey döneminde; ilk gümüş akçe basılıyor. İlk Osmanlı darphanesi kuruluyor. İlk Osmanlı bütçesi belirleniyor
• Fatih döneminde; ilk altın sikke basılıyor. Tağşiş uygulaması(paranın değerini düşürülmesi) var
• Abdülmecid; ilk kâğıt Osmanlı parasını(kaime) kullanıyor. Madeni para(mecidiye) basıyor
HAZİNE
Merkez hazinesi Padişahın hazinesi
HAZİNE-İ HASSAHAZİNE-İ AMİRE
Osmanlı Devletinin Maliyenin Gelir Kaynağı• Bağlı devletler ve beyliklerden alınan vergiler• Gümrük gelirleri• Orman, tuzla, maden gelirleri• Halktan alınan vergiler• Ticaret yollarından alınan vergiler
VERGİLER Öşür(Aşar); Müslümanların ödediği 1/10luk ürün vergisidir Haraç; Gayrimüslimlerin ödediği 2/10luk ürün vergisidir Cizye; Gayrimüslimlerin askerlik yapmamalarına karşılık ödediği vergidir Çift Resmi; Müslüman çiftçinin ödediği toprak vergisidir İspenç; Gayrimüslimlerin ödediği toprak vergisidir Çift Bozan; toprağı işlemeyen kişiden alınan vergidir Ağnam; küçükbaş hayvan besleyenlerden alınan vergidir Ağıl; hayvanların yetiştirildiği yerden alınan vergidir İmdadiye Seferiye; savaş zamanlarında herkesten alınan vergidir İmdadiye Hazariye; savaş sonrası herkesten alınan vergidir İhane-i Cihadiye; cihat döneminde alınan vergi İzni Sefine; boğazda yabancı tüccarların ödediği vergidir Avarız; olağanüstü olaylarda alınan vergidir Canavar; domuz yetiştiricilerinden alınan vergidir Derbent; önemli geçit ve köprülerde ödenen vergidir Mücerret; bekârlığa devam edenlerin ödediği vergidir Bennak; yeni evlenen erkeklerin ödediği vergidir Arusane; yeni evlenen kızın babasından alınan vergidir
6)BİLİM
Piri Reis; denizci ve coğrafyacıdır. Kanuni döneminde en önemli ‘Kaptan-ı Derya’dır. En önemli eseri Kitabı Bahriye’dir. Piri Reis Haritasını çizmiştir
Seydi Ali Reis; denizci ve coğrafyacıdır. Kaptanı Deryadır. En önemli esesi Miratül Memalik(memleket aynası)
Kâtip Çelebi; tarih ve coğrafya alanında çalışmıştır. Eserleri; Fezleke, Keşfi Tünün, Cihannüma
Evliya Çelebi; seyyah, gezgindir. En önemli eseri; Seyahatnamedir
Sabuncuoğlu Şerafettin; tıp alanında, cerrahi alanda çalışmıştır. En önemli eseri; Cerrahiye tül Haniye’dir
Ali Kuşçu; matematik ve astronomi alanında çalışmıştır. Şanı Seman Medresesinde dersler vermiştir. İstanbul’un matematik konumunu doğru hesaplayan ilk adamdır. Eseri; Katabil Zic tirAk Şemsettin; Fatihin lalasıdır. Tıp üzerinde çalışmalar yapmış. Mikrobun varlığını kanıtlayan ilk isimdir. Altuni zade; üroloji alanında çalışmalar yapmıştırTakuyiddiin Mehmet; astronomi alanında çalışmıştır. Osmanlıda ilk rasathaneyi kuran kişidir.
Osmanlı Devletinde tarih yazarlarına Vakanüvis denilir. İlk Osmanlı vakanüvisti Naima, son Osmanlı vakanüvisti Abdurrahman Şeref
Osmanlıda Uçuş Denemeleri Yapan KişilerHazarfen Ahmet Çelebi; Osmanlıda ilk uçuşu yapan kişidir
Lagari Hasan Paşa; Osmanlıda füze ile ilk uçuşu yapan kişidirOsmanlıda Resim Alanında Çalışma Yapan KişilerSinan Paşa; Fatih döneminde yurt dışında resim eğitimi yapmıştır. *Fatih döneminde ressamlığa önem verilmiştir. ‘Gül Kokan Fatih Tablosunu’ çizen kişidirŞeker Ahmet Paşa; Osmanlıda ilk resim sergisini açan kişidirOsman Hamdi Bey; ressam ve arkeolog ’tur. Osmanlının ilk müzesini açan kişidir. Sanayi Nefise Mektebini (güzel sanatlar okulunu) kurucusudur. Önemli tabloları; Silah Taciri, Kaplumbağa Terbiyecisi
7)SANAT
• Osmanlıda resim ve heykel durağan. • Hat, tezhip, oymacılık, kakmacılık(ahşaba yapılan sanat), vitray(cam süsleme), mimari, ciltçilik, minyatür,telkâri, ebru gibi sanatlar gelişiyor.• Hat ustasına Hattat denir. Hattatların yazdıklarını çoğaltan kişilere Müstensih denir• Tezhip sanatını yapan kişiye Müzehhip denir• Minyatür ustasına Nakkaş denir. Önemli nakkaş ustaları; Levni, Nigâr, Matematikçi Nakkaş Osman• Çiniciliği geliştiği yerler; en fazla İznik olmak üzere; Kütahya, İstanbul, Bursa, Edirne, Diyarbakır
OSMANLI MİMARİSİ
Batı etkisi yoktur Klasik Türk-İslam mimarisidir• İznik Hacı Bektaş Cami (Osmanlıyaait ilk cami örneğidir Orhan Bey dönemi)• İznik Süleyman Paşa Medresesi (Osmanlıda ilk medrese Orhan Bey dönemi)• Bursa Bey Sarayı (Osmanlı’da ilk Saray Orhan Bey döneminde)• Bursa Ulu Cami• Edirne Üç Şerefeli Cami• Bursa Yeşil Cami ve Türbesi• Anadolu Hisarı (Güzelce Hisar)Yıldırım Beyazıt döneminde• Ankara Hacı Bayram Cami
Batı etkisi yoktur Klasik Türk-İslam mimarisidir• Rumeli Hisarı (Boğaz Kesen) Fatihdöneminde yapılmıştır • Topkapı Sarayı Fatih döneminde• Çinili Köşk Fatih döneminde• Eyüp Sultan Cami Fatih dönemi• Şahnı Seman Medreseleri Fatihdöneminde yaptırılmıştır• Süleymaniye Medresesi • Mastar Köprüsü (Bosna’da yer alırmimar Hayrettin tarafından yapılmıştır)• Sultan Ahmet Cami (ilk 6 minarelicamidir, Sedefkar Mehmet Ağa tarafından yapılmıştır, yabancılar Blue Mousquederler)Mimar Sinan Eserleri• Şehzade Cami (çıraklık)• Süleymaniye (kalfalık)• Selimiye (ustalık)İlk eseri: Hüsreviye Cami – Halepİstanbul ilk eserleri: Haseki Sultan Cami,Mihrimal Sultan Cami, Kuşkonmaz Cami
Batı tarzı mimari var (barak-rokoko) Batı tarzı ilk sivil örneği 3. AhmetDöneminde 3. Ahmet Çeşmesi İlk dini mimari batı tarzda NuruOsmaniye Cami• Lale Cami• Dolmabahçe Sarayı• Beylerbeyi Sarayı• İshak Paşa Cami – Ağrı batı tarzı
ERKEN DÖNEM KLASİK DÖNEM GEÇ DÖNEM (LALE DEVRİ SONRASI)
17.YÜZYILDA OSMANLI TARİHİ (DURAKLAMA DÖNEMİ)
Dönemin Genel Özellikler Osmanlının en geniş sınırlara ulaştığı dönemdir. Batıda Lehistan-Bucaş Anlaşmasıyla 4.Mehmet Döneminde,doğuda İran-Ferhat Paşa Antlaşmasıyla 3.Murat Döneminde Batı üst olarak kabul edilmemiştir İç isyanlar vardırDuraklamanın Nedenleriİç Nedenler1) Merkezi Otoritenin Bozulmasıa) Padişahlık Sisteminin Bozulması; • Veraset sistemi• Ekber ve Erşed Sistemi (en yaşlı ve en olgu) kişinin tahta geçtiği sistemdir. 1.Ahmet döneminde uygulanmıştır.• Sancak Usulü(3.Mehemet Döneminde) uygulanmıştır• Kafes Usulü ilk 1.Ahmet Döneminde uygulanmıştır• Şehzadelerin yetiştirildiği kısma Şimşirlik denir kafes sistemindeb) Saray kadınlarını ve devlet adamlarının çok masraflı olmaları. Gereksiz para harcamalarıc) Rüşvet ve iltimaslar(kayırma, torpil)2) Ordunun ve Donanmanın Bozulması3) Maliyenin Bozulması• Savaşların uzun sürmesi• Ticaret gelirlerinin azalması• Saray kadınlarının giderleri4)Eğitim Sisteminin Bozulması• Medreseler bozuluyor• Pozitif bilimlerden uzaklaşılıyor• Beşik Uleması Sistemi (ilmiye sınıfında mesleklerin babadan oğula geçmesidir)
Dış Nedenler1) İmparatorluğun doğal sınırlarına ulaşması2) Coğrafi keşiflerin sonucunda Ümit Burnunun bulunmasıyla ipek ve baharat yolunun önemini yitirmesi3) Rönesans-Reform hareketleri• Aydınlanma çağının başlaması ve Osmanlının bu gelişmelerden uzak kalması4) Kutsal ittifakların kurulması. Avusturya, Malta, Rusya gibi ülkelerin kurduğu birlikler17.Yüzyılda Osmanlıdaki İç İsyanlarYeniçeri İsyanlar (İstanbul İsyanları)Nedenleri; merkezi otoritenin bozulması, devşirme sisteminin bozulması, bazı devlet adamlarının kışkırtması, ulufe ve cülus bahşişi sorunları. Yeniçerililerin her isteklerinin yerine getirmek zorunda olunması.Sonuçları; devlet isyanları yeniçerilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılayarak bastırdığı için yeniçerilerin kendilerini her şeyin üzerinde bir güç olarak görmüş ‘Devlet Ocak içindir’ anlayışını benimsemişlerAnadolu İsyanları (Celali İsyanlar)Nedenler; merkezi otoritenin bozulması, adil yönetim anlayışının bozulması, ağır vergiler, dirlik sisteminin, üretim unsurlarının bozulmasıSonuçları; olayların gerçek nedenlerini araştırmak yerine, baskı ve şiddet politikası uygulanmıştır. Böylece isyanların kendisini yenilemesine sebep olmuştur. Köyden kente göç başlamış. Köyden kente göç yatay geçişle girer yani sınıfları değişmez. Üretim dengesi ve sosyal yapı tamamen bozulmuştur
Eyalet İsyanlarıNedenler; merkezi otoritenin bozulmasını fırsat bilen merkezden uzak eyaletlerin bağımsızlık için ayaklanmasıdır. Sonucunda hiçbir eyalet bağımsızlık kazanmamıştır.Osmanlıda ilk isyan 1804 yılında Sırp İsyanıdır.
Bu isyanlarda milliyetçilik akımının etkisi yoktur. Çünkü henüz akım yoktur. Fransız İhtilali 1789 İlk rejim isyanı 31 Mart 1921’de gerçekleşmiştir
17.YÜZYILDA ISLAHATLAR VE ISLAHATÇILARGenel Özellikleri• Batı etkisi görülmez• Yükselme döneminde olay ve kurumları ele alınıyor yani geriye doğru ıslahatlar yapılmıştır• Islahatlar kişisel politikalar ile yapılır• Islahatlarda baskı ve şiddet politikalarıyla gerçekleştirilmeye çalışılmıştır• Yüzeysel çözümler var, gerçek nedenler yok• Kısıtlı anlamda ıslahatlar yapılıyor. Askeri ve mali alanda yapılıyor
Tarhuncu Ahmet Paşa2.Osman(Genç Osman)Kuyucu Murat Paşa4.Murat1.AhmetKöprüler, Koçibey
1.Ahmet ve Kuyucu Murat Paşa• Ekber ve Erşed sistemini getiriyor• İçki yasağını getiriyor• Sultan Ahmet Camiyi yaptırıyor. (ilk 6 minareli cami)• Celali İsyanlarını baskı ve şiddet yoluyla bastırıyor-Kuyucu Murat Paşa Sadrazam
Tarhuncu Ahmet Paşa• 4.Mehmet’in sadrazamıdır• Osmanlı Devletinin ilk modern denklik bütçesini hazırlamıştır
2.Osman (Genç Osman)• Saray dışı evlilik yapan ilk padişahtır. Harem dışı evlilik yapmıştır• Şeyhülislamın yetkilerini kısıtlamıştır• Başkenti Anadolu’ya taşımayı düşünmüş• Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünen ilk padişahtır. Hotin Seferinden dönerken düşünüyor• Yedikule Zindanında Yeniçeriler tarafından öldürülen ilk padişahtır
4.Murat• Küçük yaşta tahta geçmiştir. Kösem Sultan daha aktif olmuş yönetimde Murat büyüyene kadar• Yasak ve kısıtlamalar fazladır• Devletin kötü gidişinin farkındadır• Önemli devlet adamlarından risaleler(raporlar) istiyor• Kâtip Çelebi risalesini sunuyor• Koçibey risalesini tamamlamadan önce 4.Murat ölüyor. Daha sonra raporları kimse göz önüne almıyor
Köprülüler Dönemi• Köprülü Mehmet Paşa; saraya şart sunarak devlet görevine gelen ilk kişidir. Atama ve tayin yapmış. Saraykadınlarına kısıtlama getirmiş. Bağımsız, adil yargılanmak istemiştir• Köprülü Fazıl Ahmet; Girit’i kısa bir süreliğine almıştır. ‘Uygar önünde bir Türk gücü’ Fazıl Ahmet için söylenmiş• Köprülü Fazıl Paşa• Amrazade Hüseyin Paşa• Merzifonlu Kara Mustafa Paşa; 2.Viyana kuşatmasında başarısız olmuş, daha sonra öldürülmüş.• Köprülülerin Genel Özellikleri; duraklama içerisinde bir yükselme dönemini yaşatmışlardır. Özellikle dış politikave maliye alanında başarı sağlamışlardır
18.YÜZYIL OSMANLI TARİHİ (GERİLEME DÖNEMİ)
Dönemin Genel ÖzellikleriKarlofça Antlaşması; 1699 yılında Osmanlı ile Kutsal İttifaklar arasında yapılmıştır• Batıda büyük çapta Osmanlı Devleti ilk kez toprak kaybettiği antlaşmadır• Gerileme politikasının başlangıcıdır• Karlofçada Osmanlıda kaybettiği yerleri geri alma politikası vardır
Pasarofça Antlaşması; 1718 yılında Osmanlı ile Avusturya arasında yapılan antlaşmadır• Osmanlı Devleti ilk kez batının üstünlüğünü kabul ediyor• 1718’de Osmanlı Devleti eldeki toprakları koruma politikasına girmiştir
Belgrad Antlaşması; 1730’da Osmanlı ile Avusturya arasında yapılmıştır• Osmanlı Devleti ilk kez bir toprağını geri alıyor.(Belgrad)• Karadeniz son defa Türk denizi olarak kabul görülüyor• Bu antlaşma Osmanlı Devletinin bu dönemdeki en karlı antlaşmasıdır• Fransızlar bu antlaşmanın imzalanmasında Osmanlıya destek vermiştir• 1740’ta 1.Mahmut kapitülasyonları kalıcı hale getiriyor, ilk Fransa’ya veriliyor
Küçük Kaynarca Antlaşması; 1774 yılında Osmanlı ile Rusya arasında yapılıyor• Kırım bağımsız olmuştur• Osmanlı Devleti ilk kez Türk ve Müslüman halkının fazla olduğu bir yer bağımsız olmuştur(Kırım)• Kırım halkı halifeye bağlı kalmıştır• Osmanlı Devleti halifeliği ilk kez siyasi amaç olarak kullanmıştır• Karadeniz bir Türk-Rus denizi haline gelmiştir• Rusya İstanbul’da elçilik, balkanlarda konsolosluk açma hakkı kazanmıştır• Osmanlı sınırları içinde yaşayan Ortodoksların himayesi Ruslara bırakılmıştır. Ruslar onların güvenliğini sağlama bahanesiyle ülkeye girebilir. • Rusya kapitülasyonlardan faydalanmaya başlamıştır• Osmanlı Devleti ilk kez bu antlaşma ile savaş tazminatı ödüyor• Bu antlaşma Osmanlının 1774’e kadar imzaladığı en ağır antlaşmadır
Ruslar sıcak denizlere inme politikası uygulamışlar. Önce Kırım sonra Azak sonra Karadeniz’e inmesonra Boğazlar son olarak ta Akdeniz e ulaşma politikasıdır
KIRIM Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla bağımsız oluyor.
18. YÜZYIL ISLAHATLARI VE ISLAHATÇILARIGenel Özellikleri• Batı tarzı ıslahatlar ilk olarak yapılmıştır• Batılı ıslahatçılar getirilmiştir• Islahatlar dönem politikası için yapılıyor• Baskı ve şiddet kalkıyor• Halkın ıslahatlarda söz hakkı yoktur• Bilim, teknik, eğitim, askeri, mali alanda ıslahatlar yapılmıştır
LALE DEVRİ: 1718 Pasarofça Antlaşmasında 1730 Patrona Halil İsyanına kadar olan süredir
3. Ahmet 1. Mahmut 3. Mustafa 1. Abdülhamit 3. Selim
3.Ahmet
• Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
• En önemli şair Nedim
• En önemli Nakkaş-Levni
• Batı tarzı ilk ıslahatlar yapılmış. Askeri hariç
• Avrupa’nın önemli merkezine ilk kez elçi gönderilmiş. 28 Mehmet Çelebi Paris’e gitmiş ve Paris
Sefaretnamesini yazmıştır
• Osmanlının ilk özel matbaası kurulmuş. İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından kurulmuştur. Bu
matbaada dini eser basmak yasaktır. Hattatlar ve müstensihler böyle olmasını istemiştir
• Kâğıt fabrikası kurulmuş
• Çini ve çuha(kumaş) Fabrikaları kurulmuş
• Batı tarzı mimari ilk kez uygulanmaya başlanmış. Barak ve rokoko diye bilinir batı tarzı mimari.
Örnekleri; 3.Ahmet Çeşmesi, Sadabat Köşkü, Nuru Osmaniye Cami
• İlk çiçek aşısı yapılmıştır. Doğu uygarlığından öğrenilmiştir. (Uygurlar)
• Tulumbacılar Ocağı kurulmuş. Osmanlı Devletinin ilk itfaiye bölüğüdür. Gerçek Davut Ağa öncülüğünde
kurulmuştur
• Doğu klasikleri Osmanlıcaya çevrilmiştir. Islahatlar Patrona Halil isyanıyla son buluyor.
Patrona Halil İsyanı 1730; bu isyan lale devri yeniliklerine değil, sarayın abartılı harcamaları,
sefalar sürmeleri, zevklerine karşı yapılan isyandır. 3.Ahmet tahtan indiriliyor yerine 1.Mahmut getiriliyor.
Edirne olayı(isyanı) ile yeniçeriler tarafından tahta gelen 3. Ahmet yine bir isyanla Patrona Halil İsyanıyla
tahttan indiriliyor
Lale devri tanımını ilk kez Yahya Kemal Beyatlı yapmıştır. Tarihte ilk kez Ahmet Refik kullanmıştır
2.Mahmut Dönemi
• Batı tarzı ilk askeri ıslahatlar yapmıştır
• Kant Do Bonevel daha sonra Humbaracı Ahmet Paşa adını almıştır. Islahatların öncüsüdür
• Humbaracı ocağına ıslahatlar yapmıştır
• Orduyu; alay, tabur, bölük gibi bölümlere ayırmıştır
• Hendeshane ‘Osmanlının batı tarzı ilk eğitim kurumudur. Askeri ve teknik eğitim niteliğindedir’ kurulmuştur.
3.Mustafa
• Sadrazam Koca Ragıp Paşa ve Baron Do Tüt ile birlikte ıslahatlar yapmıştır. Sürat topçuları ocağını kurmuştur.
Mühendishane-i Bahr-ı Hümayun-ü yani deniz mühendisliğini kurmuşlardır.
İlk Ermeni İsyanları(Milleti Sadık’a) başlıyor. İlk Ermeni isyanı Erzurum’da başlıyor.
Ertuğrul Firkateyn faciası bu dönemde yaşanmıştır.(450 kişilik aydın, asker, yönetici Japonya’ya ziyarete
giderler. Gemi Japonya’dan dönerken 90 kişi hayatta kalıyor. Gemi fırtınadan ve kötü hava koşullarından
dolayı batıyor. Japonlar her yıl bir günde bu olay için hâlâ yas tutulur.)
Japonya’da ilk Türk üniversitesi kuruluyor.
İngiltere’de Türk futbol takımı kuruluyor. Portsmouth futbol takımı
İNKILAP TARİHİ20.YÜZYIL OSMANLI TARİHİ
2.Meşrutiyet (1908)İç Gelişmeler; • İstibdat Döneminin uygulamalarına tepki olarak ortaya çıkıyor. İttihat Terakkiden Enver Paşa SelanikHükümet Konağını basıyor. Makedonya’da Resneli Niyazi Ayaklanması başlıyor.
Dış Nedenler;
• 1908 Reval Görüşmesi ( İngiltere, Rusya’yı Osmanlı’yı parçalaması için serbest bırakıyor.) Nedeni 1.Dünya
Savaşı yaklaşıyor. İngiltere Rusya gibi güçlü bir devleti karşısına almak istemiyor.
• Osmanlı klasik denge politikası sona ermiştir.
• Osmanlı bu olaydan sonra Almanya’ya sığınıyor.
• İttihat ve Terakki iç ve dış sorunları göstererek 2.Abdülhamit’e baskı uyguluyor. Bu baskı sonucunda
2.Abdülhamit 2.Meşrutiyeti ilan ediyor.
2.Meşrutiyetin Yerleştirilmesi Esnasında;
• Bulgaristan bağımsızlığını ilan ediyor.
• Avusturya-Macaristan, Bosna Hersek’i işgal ediyor.
• Yunanistan, Girit’i topraklarına katıyor.
• Türk tarihinde ilk kez çok partili hayat yaşanmıştır.
• İttihat Terakki Partisi ilk partidir.
• Hürriyet ve İtilaf Partisi, İttihadı Muhammediye Partisi, Halaskaranı Zabitan Fırkası, Ahrar Partisi
kurulan partilerin başında geliyor.
1876 Anayasası-1909 Değişiklikleri
1876 anayasasında padişaha ait demokratik olmayan hak ve uygulamalar kısıtlanmış ya da
sonlandırılmıştır. Türk tarihinin önemli adımlarından birisidir.
31 Mart Vakası; meşrutiyeti istemeyenlerin mutlak monarşiyi geri getirme çabasıdır. Osmanlı,
hatta Türk tarihinin rejime tepki niteliğinde ilk ayaklanmadır.
İsyanı isteyen guruplar:
• 2.Abdülhamit(siyasi)
• Ahrar Fırkası ve İttihadı Muhammediye Fırkası(siyasi)
• Serbesti Gazetesi(basın-yayın)
• Volkan Gazetesi(basın-yayın)
• Avcı taburu(askeri)
İttihat ve Terakki Partisi tarafından; Selanik’ten Hareket Ordusu isyanı bastırmak için geliyor. Hareket
ordusunun komutanı Mahmut Şevket Paşa’dır. Mustafa Kemal ise Kolağası Yüzbaşı olarak geliyor ve tarih
sahnesine ilk kez çıktığı olay da bu oluyor.
İsyanda rol oynadığı gerekçesiyle meclis kararı ile 2.Abdülhamit tahtan indirilmiş yerine 5.Mehmet Reşat
getirilmiştir. Osmanlı Devletinde ilk kez meclis kararı ile padişah değişikliği yaşanmıştır.
Osmanlı Devletinde Fikir Akımları
Osmanlıcılık (İttihadı Anasır); Osmanlı halkı içerisinde dil, din, ırk, mezhep ayrımı yapmaksızın herkesin eşit kabul edilmesidir.
• Fikir akımı Tazminat Döneminde başlıyor. En üst seviyesi ise 1.Meşrutiyet döneminde görülmüştür.
• En önemli temsilcileri; Mithat Paşa, Ziya Paşa, Şinasi, Namık Kemal gibi önemli kişiler vardır.
• 1.Balkan Savaşıyla özellikle Arnavutluk’un bağımsızlığı sonrası ortadan kalkıyor bu fikir akımı.
İslamcılık (Ümmetçilik); tüm Müslümanların halife öncülüğünde birleştirilmesidir.
• Fikrin en etkili olduğu dönem İstibdat Dönemidir.
• En önemli temsilcileri; 2.Abdülhamit, İskilipli Atıf Hoca, Mehmet Akif Ersoy, Sait Halim Paşa
• İslamcılık fikrinin 1.Dünya Savaşında Araplar, İngilizlerle birlikte Osmanlıya karşı savaştığı sırada bu fikir akımı ortadan
kalkıyor. Panislaminzm de deniyor buna yani İslam Birliği anlamı taşıyor.
Batıcılık; batının örnek alınmasını savunan fikir akımıdır.
• Osmanlı aydınları arasında yaygındır bu akım
• Osmanlı döneminde lale devrinde başlıyor.
Turancılık (Türkçülük); tüm Türkleri tek bir yönetim altında toplama düşüncesidir. Irk birliği önemli bu akımda.
• Bu fikrin en önemli olduğu dönem 2.Meşrutiyet Döneminde başlar, Babıali baskınıyla yönetimi ele almıştır.
• Önemli temsilcileri; Ziya Gökalp, Mehmet Emin Resulzade, Yusuf Akçura, İsmail Gaspıralı, Talat Paşa, Celal
Paşa, Zeki Velidi Togan
Mustafa Kemal’in milliyetçiliği ile bu milliyetçilik aynı değildir. Turancılıkta ırk birliği önemliyken Mustafa Kemal’in
milliyetçiliği ise ülke(gaye) birliğidir.
Âdem-i Merkeziyetçilik (Yerinden Yönetim);
• Prens Sabahattin’in öncü olduğu bu akımda; bölgeler iç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlı
olması gerektiği öngörülen fikir akımıdır.
• Teşebbüsü Şahsi(özel teşebbüsü) savunuyorlar. Bugünkü liberalizm
1911 Trablusgarp Savaşı-1912 Uşi Antlaşması
Trablusgarp Savaşı Osmanlı ile İtalya arasında yapılmıştır.
• İtalya, Trablusgarp’ı (Libya) sömürmüştür.
• Trablusgarp’ın coğrafi konumunun iyi olması, zengin doğal kaynaklarının olması İtalya’nın bu savaşı çıkarmasında
etkili olmuştur.
• İtalyanların, Osmanlı Devletinin bu bölgeyi koruyamayacağı düşünceleri de etilidir bu bölgeye savaş açmalarında.
• Osmanlı bölgeye asker gönderemiyor. Çünkü karadan Mısırdan geçmek zorunda orada da İngiltere izin vermiyor.
Denizden asker gönderemiyor donanma yok.
• Dünyadaki ilk savaş uçağını İtalya, Osmanlıya karşı kullanıyor.
• Bölgeye gönüllü Osmanlı subayları gidiyor.
Enver Paşa ise Kuyumcu Hamdi Bey olarak gidiyor.
Bingazi’de savaşıyor.
Mustafa Kemal gazeteci kimliğiyle gidiyor.
Gazeteci Şerif Bey olarak Tanin Gazetesi muhabiri.
Derne ve Tomruk’ta savaşıyor.
Mustafa Kemal’in sömürgeciliğe karşı kazandığı ilk zaferdir.
• İtalya, Trablusgarp’taki direnişi kıramayınca 12 Ada ve Rodos’u işgal etmiş, Çanakkale Boğazını
kuşatmıştır. Balkan Savaşı tehlikesinin de etkisiyle Osmanlı 1912 de Uşi Antlaşmasını imzalamıştır.
1912 Uşi Antlaşması-Osmanlı ile İtalya
• Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılmıştır.
• Osmanlı Kuzey Afrika’daki son toprağını kaybetmiştir.
• Osmanlı 3 kıtada toprak sahibi olma özelliğini de kaybetmiştir.
• Bölge halkı dini bakımdan halifeye bağlı kalacaktır.
• 12 Ada ve Rodos geçici olarak İtalya’ya korunması için bırakılmıştır. Yunanistan’a karşı önlem alındı.
Osmanlı, Yunanistan’a yenilirse bu bölgeleri işgal etmesin diye İtalya’ya bırakıyor.
• 1947’de 12 Ada ve Rodos Yunanlılara bırakılıyor.
BALKAN SAVAŞLARI 1912-1913
1.Balkan Savaşı
Nedenleri;
• Milliyetçilik akımı ilk nedenidir.
• Rusya’nın Panslavizm politikasıyla Balkan Ruslarını kışkırtması
• Trablusgarp’tan çıkan Osmanlının güçsüzlüğünün ortaya çıkması
• İstanbul hükümeti üzerine düşen görevi yapmamaktadır. Bu da Türk Milletini yok saymaktadır (gerekçedir).
• Erzurum ve Sivas kongrelerinin toplanma kararı alıyor (yöntem).
• Her türlü etki ve denetlemeden uzak bir heyetin varlığı zorunludur (yöntem). Temsil heyetinin kurulma kararı bu
maddeyle alınıyor.
• Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır (gerekçe ve yöntem). İlk kez ulus iradesinden burada
bahsedilmiştir. Gelecekteki Cumhuriyet Rejiminin ilk ipucu bu maddede verilmiştir. Kişi egemenliği bitecek ulus
egemenliği gelecektir. Bu maddeyle genelge bir ihtilal bildirgesi kazanmıştır. Bu madde evrensel bir özelliğe sahiptir.
• Ordular dağıtılmayacak, silahlar teslim edilmeyecektir.
Mustafa Kemal Erzurum’da bulunduğu sırada Osmanlıya bağlı askeri görevinden istifa etmiştir. Sivil ilk icraatı
Erzurum Kongresine katılmak olmuştur. Mustafa Kemal askerlik görevine yeniden Sakarya öncesinde dönecektir.
Erzurum Kongresi 23 Temmuz –7 Ağustos 1919
• Toplanma kararı Amasya Genelgesinde alınıyor
• Doğu illerinde Müdefa-ı Hukuk Cemiyeti ve Trabzon Müdefa-ı Hukuk Cemiyeti kongrenin toplanmasında öncülük
etmiştir.
• Toplanışı bakımından bölgesel, kararları bakımından ulusaldır.
• Kongreye katılan iller; Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon, Van
• Kongreye gelmeyen iller; Diyarbakır, Elazığ, Mardin
• Cevat Dursunoğlu istifa ediyor yerine Mustafa Kemal katılıyor
• Kazım Yurdalan istifa ediyor yerine Rauf Orbay katılıyor. Delege sıkıntısı olduğundan bu kişiler istifa ediyor.
• Kazım Karabekir kongre başkanıdır.
• Boğazlar, dış borçlar, kapitülasyonlar konularına bu kongrede yer verilmemiştir. Bu konular ilk kez Misakı Millide yer
alıyor.
Kongrenin Kararları
• Milli sınırlar ile ilgili karar; milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
• Milli iradeye dair karar; milli iradeyi hâkim, milli güçleri etkin kılmak esastır.
• Mebussan Meclisi derhal açılsın, kararı çıkıyor.
• Manda ve himaye ilk kez reddedilmiştir.
• Temsil heyeti ile ilgili karar; temsil heyeti 9 delegeden oluşturulacak ve başkanlığına Mustafa Kemal getirilecektir.
• Dış yardım; bağımsızlığa aykırı olmayan ve beklenti içerisinde bulunmayan dış yardımlar kabul edilir.
• Cemiyetler ile ilgili karar; doğudaki yararlı cemiyetler birleştirilecektir.
• Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu haklar verilmeyecektir.
• Geçici hükümet ile ilgili karar; geçici hükümet derhâl kurulacaktır.
Sivas Kongresi 4 – 11 Eylül 1919
Ali Galip Olayı: İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümetine(Damat Ferit) Sivas Kongresinin engellenmesi gerektiğini söyler. Bunu
üzerine Damat Ferit, Elazığ Valisi Ali Galip ve Ankara Valisi Muhittin Paşa’yı görevlendirir. Bu kişilerden kongrenin olmaması
için her şeyi yapmaları gerektiğini söyler.
Ancak Sivas Kongresi her türlü engele rağmen toplanır. İtilaf Devleti bu olaydan sonra Damat Ferit’i tahttan indirerek yerine
Ali Rıza Paşa’yı geçirir.
Bu olay Temsil Heyetinin ilk zaferidir.
Sivas Kongresinin Özellikleri
• Amasya Genelgesinde toplanma kararı alınmıştır.
• Her bölgeden 3 delege gönderilmiştir.
• Toplanışı ve kararları bakımından ulusal özelliğe sahiptir.
Kongre Öncesi Tartışılan Konular
1) Manda ve himaye ( ABD ye sömürü verilmesi gerektiğini öne sürerek ABD den yardım almak isteyen delegeler var.)
2) Mustafa Kemal’in kongre başkanlığı tartışması. (Mustafa Kemal’in kongre başkanı olmasını istemeyen delegeler var. Ancak Mustafa
Kemal bu delegeleri susturup kongrenin başkanı oluyor.)
General Harbord Raporu: Ermeni iddialarının asılsızlığını, Türk nüfusunun çoğunlukta olduğunu, Ermenilerin Türkleri katlettiğini,
Anadolu’nun ABD için yeterli olmadığını belirtmiştir. Harbord, bu raporu Mustafa Kemal’e sunuştur. Bu da Milli Mücadele Harekâtının
ilk yabancı temsilci kabulüdür.
Sivas Kongresinin Kararları
• Erzurum Kongresinin kararları aynen onaylanmıştır.
• Manda ve himaye kesin olarak reddedilmiştir.
• İradeyi Milliye Gazetesinin çıkarılması kararı alınıyor. Amaç, halkı bilinçlendirmek, milli mücadeleye ortak etmek.
• Tüm yararlı cemiyetler, Anadolu ve Rumeli Müdafa-ı Hukuk Cemiyeti adı altında birleşiyor. Kararların tek elden alınmasını sağlıyor.
• Temsil heyeti tüm yurttan gelen delegelerle genişletilmiştir.
• Ali Fuat Cebesoy’u Batı Cephesi Kuvayi Milliye Komutanlığına atanmıştır.
İlk kez Temsil Heyeti yürütme yetkisini kullanmıştır. Yani bir hükümet gibi karar vermiştir.
Amasya Görüşmeleri
İstanbul Hükümetinin, Temsil Heyetine yapmış olduğu teklif ile gerçekleşmiştir. Bu durum, İstanbul Hükümetinin
Temsil Heyetini ve Anadolu Müdafa-ı Hukuk Cemiyetinin resmi olarak varlığını ilk kez tanımasının göstergesidir.
• İstanbul Hükümeti adına görüşmelere Bahriye Nazırı Salih Paşa, Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal geliyor.
Tarafların uzlaşamadığı tek konu ‘’ meclisin toplanacağı yerdir’’.
Salih Paşa, İstanbul’a döndüğünde sadece Mebusan Meclisini derhal toplanması gerektiği kararını uygulatabiliyor.
Diğer uzlaşılan konular uygulanmıyor.
Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Açılması
Mustafa Kemal bu meclise Erzurum Vekili olarak seçilmiştir. Ancak tutuklama kararı olduğundan bu meclise
katılmamıştır.
Mustafa Kemal, meclise katılamamış ancak meclise gidecek delegelerle önceden toplantı yapmış. Bu toplantıdan
Mustafa Kemal’in delegelerden beklentileri;
• Meclis başkanı seçilmek istiyor. Meclis dağıtılırsa kendi emriyle yeniden meclisi toplaman için. Sonuç olarak
seçilmiyor.
• Mecliste bir Müdefa-ı Hukuk Cemiyetinin kurulmasını istiyor. Bunun nedenini ise Milli Mücadele yanlısı kararların
alınmasını istiyor. Ancak tam tersine padişahçı, milli mücadele düşmanı olan ‘Felahı Vatan Gurubu’ kuruluyor. Bu
gurubun başında Rauf Orbay vardır.
• Misakı Millinin uygulanmasını istiyor. Misakı Milliye hukuki geçerlilik kazandırmak istiyor. Bu karar onaylanıyor. Tek
onaylanan karar budur.
İtilaf Devletleri Misakı Millinin onaylanmasına tepki olarak meclisi dağıtmış, İstanbul’u resmen işgal etmiş, meclis
üyelerini Malta’ya sürgün etmiştir. Böylece TBMM’nin açılması gerektiği kararı kesinleşiyor.
Misakı Milli/Milli Antlaşma/Ulusal Yemin
• Kapitülasyonlar; kapitülasyonlar kaldırılmadan barış antlaşmaları imzalanmaz.
• Boğazlar; boğazlar her türlü tehlikeden uzak tutulduğu takdirde ticaret gemilerine geçiş hakkı verilecek.
• Osmanlı Borçları; milli sınırlar dâhilindeki borçlar kabul edilecek ve ödenecektir.
• Referandum (Halk Oylaması); Batı Trakya, Arap Toprakları, Evliyayı Selaset (Kars, Ardahan, Batum) bu
bölgelerde referandum yapılıyor. Referandumun yapılmasının amacı, bölge halkı kendi kararını vermesini
sağlamak. Evliyayı Selase’de referandumun yapılmasının nedeni ise halkın büyük çoğunluğunun Türk olmasıdır.
• Sınırlar; Mondros imzalandığı gün işgal edilmemiş olan ve Türk nüfusunun fazla olduğu yerler milli sınırlar
kabul edilmiştir. Günümüz sınırı olarak Mısır ve Batum’u örnek gösterebiliriz.
• Azınlıklar; azınlıklara komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman kadar hak verilecektir. Devletin eşitliği ilkesine
uygun bu madde.
1.TBMM DÖNEMİ 23 NİSAN 1920 – 11 AGUSTOS 1923
TBMM’NİN ÜYELERİ
Son Osmanlı MebusanMeclisinden kaçanlar
Seçimle Gelen Vekiller Anadolu ve Rumeli Müdafa-ı Hukuk Gurubu Delegeleri
Üyelerin tamamını halk seçmiştir. Oluşumu bakımından demokratik bir meclistir.
1.TBMM’nin Çıkardığı Önemli Kararlar• Ağnam vergisinin 4 katına çıkarılmasına dair kanun. 1.TBMM’nin çıkardığı ilk kanundur.• Hıyanet-i Vataniye kanunu çıkarılıyor.• Gümrük Tarife Kanunu (dışardan gelen ürünlere fazla vergi kesilmesi).• Başkomutanlık Yasası çıkarılıyor.• Milli Marş kanunu ile İstiklal Marşı resmiyet kazanıyor.• Düzenli ordu kanunu• Teşkilat-i Esasiye(1921) Anayasasını çıkarılıyor.• Saltanatın kaldırılması ile ilgili kanun. Not/ 1.TBMM’nin gerçekleştirdiği tek inkılap kanunudur.• Firarlar Kanunu; asker kaçaklarının yargılanması ile ilgili kanundur.• Nisabı Müzakere kanunu; toplantı yeter kanunu olarak bilinir.Ör/200 delegenin imzasını alırsan şapka kanunu onaylanacak.• Meni İsrafat kanunu; israfın önlenmesi için çıkarılan kanundur.• Meni Müskürat kanunu; tek el ürünlerine, alkol sigaranın kısıtlanması ile ilgili kanundur.
1.TBMM’nin İlk Kararları ve Özellikleri• TBMM üzerinde güç yoktur. TBMM ihtilal meclis özelliği kazanıyor.• Azınlıklara temsil hakkı tanınmayacaktır. Ulusçu meclis özelliği kazanmıştır bu özellikle.• Siyasi parti oluşumu yoktur. Milli birlik ve beraberliği bozar düşüncesi ile böyle bir karar alıyorlar.Ancak Meclis Guruplar kuruluyor. Bunlar; Tesanüd, İttihatçılar, İstiklal, Yeşil Ordu, Halk Zümresi, Müdefa-ı Hukuk Mustafa Kemal’in başında olduğu guruptur. İleride Halk Fırkası olacaktır.• Meclis başkanı, hükümetin de başkanıdır. Meclis hükümeti sistemi uygulandığının kanıtıdır.• Hükümet kurmak gereklidir. Meclis kurucu meclis özelliği kazanmıştır.• Yasama, yürütme, yargı güçleri TBMM’ye aittir. Kuvvetler birliği oluşturulmuştur. Hızlı hareket etmek içinböyle bir karar alınmıştır.• TBMM olağanüstü yetkilidir.
1.TBMM’ye Karşı Çıkan Ayaklanmalar
İstanbul Hükümetinin Kışkırtmaları ile Ortaya Çıkan
• Bolu, Düzce, Adapazarıayaklanması.• Konya BozkırAyaklanması.• Urfa-Milli AşiretAyaklanması• Ali Batı Ayaklanması• Koçkiri Ayaklanması• Cemil Çeto Ayaklanması• Afyon Çopar MusaAyaklanması• Şeyh Recep Ayaklanması• Şeyh Eşref Ayaklanması
1.TBMM’nin Bu İsyanları Bastırmak İçin Aldığı Önlemler1) Hıyaneti Vataniye kanununun çıkarılması.2) İstanbul ile haberleşmeyi kesmesi3) Demir yollarını tahrip ederek İstanbul Hükümeti ile ulaşımı engellemesi.4) İstiklal Mahkemeleri ilk kez burada kuruluyor.5) Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi karşıt fetva yayınlıyor. İstanbul Hükümetinin yanlış yaptığını, milli mücadelenin olması gerektiğini, milletin bağımsızlığı için bu mücadelenin olması gerektiğini gibi konular.
SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI 10 AGUSTOS 1920• Osmanlı Devleti için 1.Dünya Savaşını bitiren barış antlaşmasıdır.• Mondros Antlaşması bu anlaşmanın gecikmesine neden olmuştur.• Osmanlı topraklarını paylaşılamaması bu anlaşmanın geç imzalanmasına neden olmuştur.• İtalya’nın San Remo Şehrinde bu antlaşma imzalanıyor.• Hadi Paşa, Tevfik Paşa bu antlaşmayı imzalıyor.• Bu antlaşma misakı millinin tam tersidir.• Ölü doğan bir antlaşmadır. Yani uygulanmamıştır.• Halk adında bir meclisten geçmemesinden dolayı antlaşma uygulanmıyor.• Saltanat şurası (padişah yanlıları) onaylıyor
TBMM Sevr’i imzalayanları vatan haini ilan etmiş ve İstiklâl Mahkemelerine yargılamıştır.
Birecik Görüşmeleri 5 Aralık 1920 İstanbul Hükümetinin TBMM’ye yaptığı görüşme teklifi üzerine gerçekleşmiştir. Böylece İstanbul Hükümeti, TBMM’nin Hukuk varlığını tanımıştır. • İstanbul Hükümetinden Ahmet İzzet Paşa, Salih Paşa, TBMM’den Mustafa Kemal katılmıştır.
İstanbul Hükümeti Temsil Heyetinin hukuki varlığını Amasya Genelgesinde tanımıştır.
MİLLİ MÜCADELELER DÖNEMİDoğu Cephesi
Ermeniler 15.Kolordu(Kazım Karabekir Paşa)
Ermeniler, Sevr’e göre kendilerine verilen yerleri almaya geliyor. Düzenli Ordu görevdedir. TBMM’nin uluslararası alanda kazandığı ilk askeri zaferdir
Gümrü Antlaşması 2-3 Aralık 1920• Ermenistan ile Türkiye arasında yapılmıştır.• Kars, Sarıkamış, Selim, Iğdır TBMM’ye bırakılmıştır.• Aras Nehri-Çıldır Gölü sınır kabul edilmiştir. Günümüz sınırı.Antlaşmanın Önemi;• TBMM’nin bir devlet ile imzaladığı ilk antlaşmadır.• Ermeniler Sevr’in geçersizliğini tanımıştır.• Ermenistan, TBMM’yi tanıyan ilk devlet olmuştur.• İlk kez resmi bir antlaşmada Türkiye Devleti tabiri kullanılmıştır.
Bu cephede Gürcülerle de mücadele edilmiş ve Batum Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmanın içeriği; Ardahan, Batum, Artvin TBMM’ye bırakılmıştır.
Hem Ermenistan’ı hem de Gürcistan’ı Rusya işgal ettiği için Gümrü ve Batum antlaşmalarının yerine Kars Antlaşmasına bırakmıştır.
Güney CephesiFransa, Ermeniler Milis Güçler (Şehir Gerillaları)
Adana SavunmasıMaraş SavunmasıUrfa SavunmasıAntep Savunması
Kara İsalı MüftüsüRıdvan Hoca, Sütçü İmamYüzbaşı Ali SaipŞahin Bey, Karayılan savunmalarının öncüleridirler
Fransa güney cephesinde başarılı olamıyor ve batı cephesinde gelecek haberleri bekliyor.
Güney cephesi, batı cephesindeki gelişme ile kapanıyor.• Batı cephesinde gelen peş peşe mağlubiyetler sonucu Sakarya Savaşına bağlı olarak 1921 AnkaraAntlaşması imzalanmış ve cephe kapanmıştır. Antep 1921 Gazi unvanını alıyor. 2008’de İstiklal Madalyası alıyor. Urfa 1984’te Şanlı unvanını alıyor. 2015’te İstiklal Madalyası alıyor. Maraş 1925’te İstiklal Madalyası alıyor. 1973’te Kahraman unvanını alıyor.
Batı Cephesi Halk direnişiyle(Kuvayı Milliye) başlıyor. Düşman ilerleyişini durdurmak için Düzenli Orduya geçiliyor.
• Gediz Muharebesi(Taarruzu)
Yunan Kuvayı Milliye –Ali Fuat Cebesoy öncülüğünde• Burada mağlup olunduktan sonra Düzenli Orduya geçiliyor.• Ali Fuat Cebesoy, Moskova elçiliğine gönderiliyor• Düzenli ordu iki koldan yürütülüyor. İsmet İnönü bir koldan Refet Bele diğer koldan teşkilatlanıyor.
1.İnönü SavaşıYunanistan Düzenli Ordu
Sonuçları:• Moskova Dostluk Antlaşması imzalanıyor.• İstiklal Marşı kabul ediliyor.• Londra Konferansı düzenleniyor.• Afgan Dostluk Antlaşması imzalanıyor.• Teşkilatı Esasiye (1921 Anayasası) çıkartılıyor.• Çerkez Ethem ayaklanması bastırılıyor.• İnönü Generalliğe yükseliyor.
Teşkilatı Esasiye(1921 Anayasası) Bu antlaşma Kanuni Esasi’nin devamı niteliğindedir.Önemli Maddeleri• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.• Meclis Hükümeti sistemine yer verilmiştir.• Çift dereceli seçin sistemine geçilmiştir.• Seçimler iki yılda bir yapılır. Seçme yaşı 18’dir.
Bu anayasadaki ilk değişiklik 1923 değişiklikleridir. Cumhuriyetin ilanıyla geliyor.
Londra Konferansı 1921İtilaf Devletleri ile İstanbul Hükümeti arasında yapılıyor. İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümetine TBMM’yi de bu konferansa çağır diyor. Bunu üzerine İstanbul Hükümeti, TBMM’ye birlikte Londra Konferansına katılacağız diyor. TBMM de bana böyle bir davet gelmedi ben bu konferansa katılmam diyor. İstanbul Hükümeti TBMM’nin bu kararını İtilaf Devletlerine bildiriyor. Daha sonra İtilaf Devleti özel olarak TBMM’yi bu konferansa davet ediyor. Böylece İtilaf Devletleri, TBMM’nin Hukuki varlığını ilk kez tanıyor.
İstanbul Hükümeti ve TBMM’yi çağırmasının nedeni ikilik yaratmaktır.• İstanbul Hükümetinden Tevfik Paşa, TBMM’den Dış İşleri Bakanı Bekir Sami Bey Londra Konferansına katılıyor.Bu konferansta en yetkili kişi olan TBMM’den Bekir Sami Bey’in dediği oluyor.• Bu konferanstan bir sonuç çıkmıyor.• Bekir Sami Bey, Londra’ya gelmişken ikili antlaşmalar imzalıyor. Ancak imzaladığı antlaşmalarda ulusalbağımsızlığımıza ve devletlerin eşitlik ilkesine uygun olmadığından meclis onayı almıyor.
1.İnönü Savaşında Yunanlılar kazandığımız zaferi küçük göstermek amacıyla Taarruzu Keşif diyorlar.
İstiklal Marşının Kabulü 12 Mart 1921 • İsmet İnönü, Milli Marş fikrini ortaya atan kişidir.• Yarışmayı Hamdullah Suphi düzenliyor.• Öncelikle Askerler için yazılıyor. İçeriğinde Türk Halkı, Türk Bayrağından da bahsediliyor.• İstiklal Marşı ödülünü Mehmet Akif Ersoy Darül Mesaiye (kadın ve çocuklara iş öğreten, cepheye kıyafet diken kurum)veriyor• Mecliste ilk kez Hamdullah Suphi okumuştur.• İlk yayınlandığı dergi, Sebiülreşa; ilk yayınlandığı gazete, Açık Söz Gazetesi’dir.• İlk bestecisi Ali Rıfat Çağatay’dır 1930’a kadar.• Osman Zeki son bestecisidir 1930’dan günümüze olan.
Afgan Dostluk Antlaşması 1921• Afganistan ile TBMM arasında imzalanmıştır.• TBMM, Afganistan’a öğretmen ve subay gönderecektir. Eğitim, askeri, diplomatik özelliği vardır bu antlaşmanın.• Karşılıklı elçilikler kurulacaktır.• Antlaşmayla Afganistan, TBMM’yi tanıyan ilk İslam Devleti olmuştur.• Antlaşma Moskova’da imzalanmıştır.
Moskova Dostluk Antlaşması 1921• Sovyet Rusya ile TBMM arasında imzalanmıştır.Antlaşmanın Nedenleri• İki ülkenin de ortak düşmanı vardır.• Ruslar, rejimlerini (sosyalizm) yaymak istiyorlar ve Anadolu’nun uygun olduğunu düşünüyorlar.• Türkiye’nin de güçlü bir müttefike ihtiyacı var.İçeriği:• Çarlık Rusya ile yapılan antlaşmalar yok sayılacaktır.• Taraflardan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır. • Boğazların geleceğine Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin toplanacağı bir konferansla karar verilecektir.• Rusya, kapitülasyonlarının geçersizliğini tanıyan ilk devlet olmuştur. • Batum’un, Gürcistan’a verilmesine karar verilmiştir. Misakı Milliye ilk kez taviz verilmiştir.
2.İnönü SavaşıYunanistan Düzenli Ordu Fransa, işgal ettiği Zonguldak’tan çekiliyor İngiltere, Malta’da esir olan 40 Türkü geri veriyor. Fransa, barış teklif ediyor. İtalya, Anadolu’yu boşaltma kararı alıyor.
Aslıhanlar Dumlupınar Taarruz GirişimiAlbay Refet Bele, taarruz yapabileceğini düşünüyor ancak bir girişim olarak kalıyor yani sonuç alınamıyor.Atatürk, ‘’Siz orada düşman ordularını değil Türk Milletinin makuz tarihini de yendiniz.’’
Kütahya – Eskişehir MuharebesiYunanistan Düzenli Ordu Düzenli ordunun aldığı tek mağlubiyettir.• Türk Ordusu Sakarya Nehrinin doğusuna çekiliyor. Orduyu yeniden toplayıp güçlendirmek için.• Yunanlılar, Polatlı’ya kadar ilerliyor.Ciddi tartışmalar başlıyor:• Kuvayı Milliye ye geri dönmek isteyenler• Meclisi, Kayseri’ye taşımak isteyenler• Mustafa Kemal’in liderliği tartışılıyor.
Mustafa Kemal, meclis yetkisini 3 aylığına istiyor. 1.TBMM, Başkomutanlık Yasası ile Mustafa Kemal’eYargı (İstiklal Mahkemeleri), yürütme (Tekâlifi Milliye Komisyonu, yasama) (Tekâlifi Milliye Emirleri) yetkisi veriyor.
Sakarya Meydan Muharebesi Yunanistan Düzenli OrduSonuçları:• Kars Antlaşması• İngiliz esir değişimi• Meclisi Kayseri’ye taşıma tartışmaları bitti.• Başkomutanlık süresiz oldu• Ukrayna Dostluk Antlaşması imzalandı. Milli Mücadele döneminde yardım etmişler.• Ankara Antlaşması 1921 yılında imzalanmış• Barış teklifi kabul edilmiyor. İtilaf devletleri teklifi öneriyordu.• İtalya, Anadolu’dan geri çekiliyor.• Mustafa Kemal’e Mareşal ve Gazi unvanı veriliyor.
Anadolu’dan ilk ayrılan devlet Fransa’dır. Atatürk, ‘’Hattı müdafaa yoktur sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır’’ diyor.
Kars Antlaşması 1921Azerbaycan Ermenistan ile TBMM arasında imzalanmıştır. GürcistanAntlaşmanın Nedenleri:• Doğu sınırındaki pürüzlerin giderilmesi• Rusya’nın isteği Antlaşmanın esası Moskova Dostluk Antlaşması esas alınarak düzenleniyor.• En önemli özelliği doğu sınırımız kesinleşiyor. Günümüz sınırını alıyor.
Ankara Antlaşması 1921
Fransa ile TBMM arasında gerçekleşiyor.
• Hatay (İskenderun Sancağı), Fransız mandasında özerk bir yönetim kurulacaktır. Misakı Milliden ikinci kez
taviz veriliyor.
• Bölgenin resmi dili Türkçe olacak, bayrağı Hatay’ın bayrağı.
• Süleyman Şah’ın Türbesinin bulunduğu Caber Kalesi, Türk bölgesi olarak kalacaktır.
Antlaşmanın önemi; güney cephesini kapatan anlaşmadır. Hatay hariç günümüz Suriye-Türkiye sınırı
çizilmiştir. Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur. Anadolu’dan ilk Fransa Ayrılmıştır.
Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan Muharebesi)
Düzenli Orduya karşı Yunanlılar arasında gerçekleşiyor.
• Türk Ordusunun düşmanı yurttan atmak ve toprak kazandırmak için başlattığı taarruzdur.
• ‘’Ordular ilk hedefiniz Akdeniz ileri’’, demiş Mustafa Kemal. 2.Dünya Savaşından sonra Ege Denizi ismini
almıştır. Daha önce Akdeniz olarak geçiyordu. Atatürk bu yüzden Akdeniz demiş, normalde demek istediği İzmir.
• Bu savaşın en önemli özelliği Uşak halkının Yunan başbakanı Trikopis’i esir alınmasıdır.
Bu esnada Çanakkale bunalımı yaşanmıştır. İngilizler ile Türk Ordusu savaş aşamasından dönmüştür. Milli
Mücadelenin askeri safhası sona ermiştir.
• Fevzi Çakmak ‘a Mareşallik unvanı verilmiştir.
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI
Siyasi:
• İngiltere, Fransa, İtalya’ya karşı TBMM
• Yunanistan’ı İngiltere temsil etmiştir
• TBMM’yi İsmet İnönü temsil etmiştir. İsmet İnönü, Mudanya’da gösterdiği siyasi başarı, milli mücadelede gösterdiği
askeri başarı ona Lozan’da temsil başkanlığına atamıştır.
• Savaşılmadan bize bırakılan yerler; Doğu Trakya, Boğazlar, İstanbul TBMM’ye bırakılmıştır.
• İstanbul’u TBMM’ye teslim etmelerinin Osmanlı Devletini hukuken haklarının kalmadığının göstergesidir.
İtilaf Devletleri, TBMM temsilcisi ve Saltanat temsilcisini çağırıyor. İkili yaratmak için.
• 1 Kasım 1922 de TBMM, saltanatı kaldırmıştır.
• İtilaf devletlerinde; İngiltere, Fransa, Portekiz, Belçika, Japonya, Romanya katılmış
• Rusya ve Bulgaristan sadece boğazlar için katılmış
• ABD gözlemci olarak katılmıştır.
• TBMM adına dış işleri bakanı İsmet İnönü temsil ediyor.
• Dönemin Dış İşleri Bakanı Yusuf Kemal Tengirşenk istifa ediyor onun yerine İsmet İnönü geçiyor.
• Hasan Saka, Dr. Rıza Nur öncü olarak katılıyor TBMM adına.
• Ermeni Yurdu• Kapitülasyonlar • Ulusal Bağımsızlık
Konularında Mustafa Kemal kesinlikle taviz verilmeyeceğini belirtiyor.
Boğazlar, kapitülasyonlar gibi konuların yarattığı tartışmalar sebebiyle konferans kesintiye uğramıştır. TBMM bu arada İzmir İktisat Kongresini toplamış. 2.TBMM’nin seçimleri gerçekleşmiştir.
Karaları
Sınırlar
Batı Sınırı(Yunanistan); Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
Güney Sınırı(Suriye); 1921 Ankara Antlaşması esas alınmıştır.
Irak Sınırı(Musul); kararı daha sonraya, Türkiye ile İngiltere arasında ikili ilişki ile sonradan karara bırakılan
tek konudur.
Kapitülasyonlar
Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
Ermeni Yurdu
Bir daha açılmamak üzere kapatılmıştır bu konu
Boğazlar
Boğazlar komisyonu kaldırılamamış, başkanlığa bir Türk getirilmiştir. Boğazlar komisyonunun ilk Türk başkanı
Vasıf Temel’dir. Türkiye boğazların her iki yakasında asker ve silah bulunduramayacak. Ticaret gemilerine
geçiş serbest, savaş gemilerini kısıtlı alacaktır.
Patrikhaneler
Patrikhane, İstanbul dışına çıkarılması amaçlanıyor ancak gerçekleştirilemiyor. Ama patrikhanelerin yabancı
kiliseyle ilişki kurması engelleniyor.
Azınlıklar
Azınlıklar ilk kez Türk halkı kabul edilecektir.
Adalar
Türkiye’ye Bozcaada, Gökçe Ada ve Tavşan Adası veriliyor.
İtalya’ya On iki ada ve Rodos adası
Diğer Ege adaları Yunanistan’a bırakılıyor
Türkiye, Kıbrıs ile haklarını İngiltere’ye bırakıyor.
Nüfus Mübadelesi (Etabli Sorunu)
Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul ve adalardaki Rumlar yer değiştirmesidir.
Savaş Tazminatı
Yunanistan’a savaş tazminatı olarak Karaağaç ve Bosna Köy Türkiye’ye bırakılmıştır.
Yabancı Okullar
Türk kanunlarına uyan ve masrafları ödenen yabancı okullar kalacak diğerleri kapatılacaktır.
Osmanlı Borçları
Borçlar sadece Misakı Milli sınırları içerisinde yer alan borçların ödenmesi ve ödeme şeklinde uzlaşma sağlanmıştır.
İNKILAPLAR
A) Siyasi Alanda İnkılaplar
1) Saltanatın Kaldırılması 1 Kasım 1922
Nedenleri: Lozan’a saltanat temsilcilerin de çağrılması
• Saltanat, kişi egemenliğine dayandığı için ulus egemenliğiyle çelişmesi
• İstanbul hükümetinin ve saltanat yanlılarının milli mücadeleye karşı olması
Sonuçları; Osmanlı devleti resmen sona ermiştir
• Ulus egemenliği yolunda sağlam bir adım atılmıştır
• Laikliğin ilk adımıdır
• Saltanat ve hilafet makamları birbirinden ayrılmış. Saltanata son verilirken halifeliğe Abdulmecit Efendi getirilmiştir.
Sorunları ortaya çıkmış. Bu sorunlar Cumhuriyetin ilanıyla çözülüyor
Devlet rejimi
Devlet başkanı
Devletin adı
Saltanatın kaldırılması; Cumhuriyetçilik, Laiklik, Halkçılık, Milliyetçilik ve İnkılap ilkeleri ile ilgilidir.
2) Cumhuriyetin İlanı 29 Ekim 1923
Nedenleri:
• Devler rejimi, adı ve başkenti sorununun olması
• Ulusal Egemenliğe en uygun yönetim şekli cumhuriyettir
Ekim Bunalımı (Güz/Bahar); Ali Fethi Okyar’ın Meclis Hükümeti sisteminin tıkanması sebebiyle hükümeti
oluşturamaması ve yaşanan hükümet bunalımıdır. Bu bunalım Cumhuriyetin İlanını hızlandıran en önemli gelişmedir.
Sonuçları;
Kabine sistemine geçilmiş. İsmet İnönü hükümeti kurmuştur
• Devletin rejimi Cumhuriyet
• İlk Cumhur Başkanı Mustafa Kemal
• Devletin adı Türkiye Cumhuriyeti
• İlk meclis başkanı Fethi Okyar
• Laikliğin bir aşamasıdır
• Ulusal Egemenliğin en önemli adımı atılmıştır
1921 Anayasasında ilk değişiklikler gerçekleşmiştir. Bunlar;
• Türkiye Devletinin yönetim şekli Cumhuriyet
• Başken Ankara, resmi dil Türkçe
• Devletin dini İslam maddeleri ekleniyor
• Cumhuriyetçilik, halkçılık, milliyetçilik, laiklik ilkeleri vardır
3) Halifeliğin Kaldırılması 3 Mart 1924
Nedenleri:
• Cumhuriyet ve laikliğe uyuşmaması
• Abdülmecit Efendinin kendini her şeyin üstünde bir güç olarak görmesi
• İç ve dış politikada ikilik yaratması
• İslam ülkelerinden gelen mektuplar basına sızıyor
Sonuçları:
• Laikliğin en önemli atılmıştır.
• Ulusal egemenlik güçlenmiştir.
• Ümmet devlet yapısından milli devlet yapısına geçişin önemli adımı atılmıştır
• Şeyhülislamlık makamı son buluyor
• Osmanlının son şeyhülislamı Medeni Nuri Efendi
• Laiklik, milliyetçilik, cumhuriyetçilik, halkçılık ve laiklik ilkeleri ile ilgilidir.
Her zaman en önde verilen ilke en önemlisidir. Diğerleri hiyerarşik olarak dolaylı yoldan etkilidir.
3 Mart 1924’teki Diğer Gelişmeler
Tevhidi Tedrisat Kanunu
Eğitimde birlik
Osmanlı Sülalesinin Yurt Dışına Çıkarılması
Osmanoğlu sülalesi yurt dışına gönderiliyor. Özellikle İsviçre’ye gönderiliyorlar.
Erkan-ı Harbiye Kanunu (Siyaset Ordu)
• Genel Kurmay Başkanlığı kuruluyor. İlk Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak
• En çok Cumhuriyetçilik ilkesi vardır.
• Ulusal egemenliği genişletiyor
Şeriye ve Evkaf Vekâletinin Kaldırılması
Diyanet İşleri Bakanlığı
İlk başkanı Rıfat Börekçi
Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruluyor
yerineyerine
B) Eğitim Alanında Yapılan Çalışmalar
1) Tevhidi Tedrisat Kanunu 3 Mart 1924
• Eğitim-öğretimin birleştirilmesi, milletleştirilmesi ve laikleştirilmesi amaçlanmıştır
İçeriği:
• Tüm okullar Maarif Nazırlığına(MEB) bağlanmıştır