-
14. KLMA VE HAVALANDIRMASSTEM UYGULAMALARI
Bu blmde eitli klima ve havalandrma uygulamalar zerindedurulmu,
dizayn zellikleri verilmi, kullanlabilecek sistemler tar-tlm ve
hayata gemi projelerden rnekler verilmitir. Uygula-maya geilmeden
nce bir konunun alt izilmelidir. Uygulamannsalkl olabilmesi asndan,
projelerin zerinde dizayn artlar ileilgili aadaki notlar mutlaka
yazlmaldr:1. Soutma gruplar iin souk su devresinde kabul edilen
diren2. Santrallardaki serpantin direnci (su taraf)3. Eanjr
direnci4. Fan coil direnleri5. Kapal devre ise su soutma kulesi
direnciBenzer ekilde klima santrallerinde hesaplanan hava taraf
direnle-ri de projeler zerine ilenmelidir. Cihazlar veya santral
satn alnnca cihazlarn direnci ile proje ze-rindeki deerler
karlatrlmaldr. Buna gre pompalarn veyasantral fanlarnn basnc
yeniden gzden geirilmelidir. Yukardasaylan su devresi zerindeki
diren yaratan cihazlar ile klima sant-ral elemanlarnn seiminde
enerji maliyetleri mutlaka dikkate aln-maldr. Petroln 30 dolara kt
gnmzde enerji pahaldr. Bupahal enerjiyi srekli harcayacak diren
elemanlarnn iyi seilme-si, yani daha az diren gsteren elemanlarn
(rnein plakal ean-jr gibi) seilmesi ok nemlidir. Srekli enerji
harcayan elemanla-rn direnlerinin minimum tutulmas bir proje tasarm
hedefi olma-ldr. Unutulmamaldr ki havalandrma sistemlerinde
enerjifanlarda deil, kanal sisteminde tketilir.
14.1. KONUTLAR14.1.1. Konutlarda KlimaBir binann genelinde
konfor artlarnn salanmas iin, iki odaarasnda scaklk farknn 1 C
deerini amamas lazmdr. Baz katplanlar tm cephelere datlm ekildedir.
Dalm ne kadar faz-la ise gne, rzgar gibi ar snma ya da ar soumaya
nedenolabilecek evresel faktrlerin etkileri o denli byk olur.
Ayrcakomu odalarn birbirlerine etkileri gece veya gn ierisinde,
yazveya k ierisinde deikenlikler tar. Bu trden evlerde tek
zonluklimatizasyon sistemleri kullanlamaz. Odalardaki farkl ykler
g-znne alndnda, binann birden ok farkl evin birarada bulun-duu bir
mekan olarak dnlmesi gerekir. Tek zonlu merkezi sistem: Odalarda
deiken yklere gre kontrol imkan yoktur. Cihaz tek bir termostat ile
kontrol edilir. Fan debisi sabit tutulabilir. Fan debisi deiken
tutulabilir. Tek zonlu sistemin kullanlmas uygun bulunmayan
durumlarda okzonlu sistemler kullanlr. ok zonlu sistemlerin belli
bal zellik-leri aada zetlenmitir: Hava ak her zonda ayr kontrol
edilir. Branmanlarda kont-
rol damperleri kullanlr ve odada yahut kanal ierisinde
ko-numlandrlan termostatlar ile scaklk kontrol gerekletirilir.
Merkezdeki cihazda bulunan bir mikro ilemci ile zon termos-
tatlarndan gelen bilgiler deerlendirilir ve cihaza
kumandaedilir.
fleme debisi sabit olabilir, fakat ekipman ierisindeki
aknsalanabilmesi iin bir by-pass damperi kullanm gereklidir.
fleme debisi, fan debisinin ayarlanmas ile deitirilebilir. Is
kazanlar, en ok gneten gelen radyasyon kazanlarna, cambyklklerine
ve camlarn ynlerine bal olup bat ve dou yn-lerine bakan odalarda
gne nlar daha yatk geldii iin s ka-zanc maksimumda oluurken, gney
blmnde daha az, kuzeyblmnde ise bu kazanlar ihmal edilebilecek
kadar azdr. Dahageni pencere yzeyine sahip binalarda k aylarnda
radyasyon ilegelen s kazanlar baz odalarda ilave stma etkisi
yaratr. Oda ter-mostadnn radyasyon kaynakl s kazanc yksek olan bu
trdenbir odaya yerletirilmesi tm evin iklimlendirme koullarn
etkile-yebilir. Oda ierisinde alglanan scaklk tm evin geneli iin
geer-li olmaktadr. Ayrca souk gecelerde veya bulutlu, yal
havalar-da bu durum tam tersine dner. Byk cam yzeyler nedeni ile
skayplar artacaktr. Termostadn bulunduu oda bu trden bir me-kan
ise; oda ierisinde alglanan referans scaklk deeri dier tmodalar iin
geerli olacaktr. Bu trden evlerde tek zonlu klimatizasyon
kullanlamaz. Is kazan-lar hesaplanrken kullanm saatleri ve kullanm
amalar dikkatealnmaldr. zellikle gn ierisinde ok kullanlmayan, d
hava s-caklklarnn dk olduu saatlerde kullanlan ve dk scaklk
is-tenmeyen yatak odalarnda, s kazanlar daha dk
alnabilmek-tedir.Yaz aylarnda s kazanc yksek olan binalarda k
aylarnda s ka-yplar nispeten az olur. Ayn durum tam tersi iin de
geerlidir. Tekzonlu stma ve soutma sistemlerinde branmanlarda
kullanlan -k damperleri mevsim geilerinde ayarlanmaldr. Ayn oda
iink mevsimindeki s kayplar yaz aylarndaki s kazanlarndanfarkldr.
zellikle k aylarnda gerekli olan taze hava, genelde yazaylarnda
gerekli olan miktardan daha fazla olduu iin bu trdenfarkllklarla
karlalabilir. ki veya daha fazla kat birbirleri ile bir merdiven
boluu veya ben-zeri bir konstrksiyon ile balantl ise, ortamn st
katlarda ar s-cak ve alt katlarda ar souk olmas problemi ile
karlalr. Buproblemin nedeni, scak havann younluunun souk havadan
da-ha dk olmas ve scak havann st blmlerde toplanmasdr. Te-oride;
hava kanallarnda damper kullanm ile veya branmanlarndoru ayarlanmas
ile daimi bir akta uniform bir oda scakl sa-lanr. Bylece her odada
istenilen ykn karlanmas mmkndr.Merkezi sistemin soutma veya stmas
kapal iken, yani odalardaihtiya yokken, cihaz ierisindeki fann
almas ile odalara tazehava beslemesi yaplabilir. Fakat baz
durumlarda bu strateji ie ya-ramayabilir. Herhangi bir branmanda
kullanlan damper sabit ise;oda ierisinde stma ya da soutma yknn
dengeli olarak kar-lanabilmesi mmkn deildir. Oda ierisinde yk,
radyasyon ka-zanc veya dier i etkenlerden tr srekli olarak deiir.
ok katl konutlarda (villa vb.) katlarn klimatizasyonu ayr ayr
ci-hazlar ile zlmeye allmal, ynleri (bat dou) veya kulla-nm
zamanlar farkl olan mahaller (zellikle yatak odalar ile genelyaam
mekanlar) birbirinden bamsz dnlerek zonlama yapl-
388
-
maldr. Bylelikle enerji tasarrufunun yan sra, konforda maksi-mum
dzeyde salanm olmaktadr. Is kazanlar hesaplarnn so-nucunda, kat
baznda iki veya daha fazla cihaz kullanmn gerekti-riyorsa bat ve
dou cephelerine bakan mahaller bamsz dnl-meli ve zonlamaya
gidilmelidir. Baz binalarda zonlama yaplmas-na gerek yoktur.
zellikle kompakt yapda ve tek alandan oluan bi-nalarda odalar
arasndaki scaklk farklar doal ak ile kendiliin-den azalabildiinden
bu trden binalarda konfor artlar tek zonlasalanabilir. Fakat odalar
birbirlerinden tamamen izole edilmi isedurum farkldr. at aras bir
odada, teras katnda kapal bir odada,bodrum katnda bir odada
iklimlendirme istekleri farkldr ve bufarkl amalarda kullanlabilecek
odalarn klimatizasyonu iin zon-lama yaplmas zorunludur. ok katl
yaplarda (> 500 m2 villa vb.) merdiven boluklarna dahava
flenmeli ve bu merdiven boluklarnn bir hava bacas gibialmas
nlenmelidir. Konutlarda taze hava miktarlar ortalama%15 - 20
seviyelerinde olmal, konutlar srekli pozitif hava basn-cnda
tutulmal; cam, kap ve pencerelerden gelecek tozlar
engellen-melidir. Bu trden binalarda karlalan bir dier problem ise
katlar arasn-da koku geii ve kanallar tarafndan tanan ses
problemidir. zel-likle sadece bir yahut iki cepheden enfiltrasyon
ile taze hava alabi-len binalarda hava deiim problemi yaanabilir.
Villalarda durumapartmanlara benzer. Fakat farkl olarak odalar iki
veya daha fazlakatlara dalmtr. Genellikle en st katlarda s kazanlar
ve skayplar at faktrnden tr dier katlara oranla daha fazladr.Alt
katlarda ise, kapnn ska alp kapanmasndan tr yklerartabilir. Her
villa iin mstakil bir klima-havalandrma sistemi ge-reklidir. Ayrca
her katta farkl zonlama isteniyorsa ok zonlu siste-me gei
gerekebilir. Pozitif hava basncnn salanmas ile ortamdaki pozitif
basnl ha-vann mutfak, banyo ve tuvaletlerdeki egzoz sistemlerinden
atlma-s salanr. Spor odalar, rutubet yapabilecek hava
sirklasyonununsalanamad bodrum mahalleri gibi sadece zel
mekanlardaegzoz dnlebilir. 20 m2 den byk mutfaklarda ksmi hava
fle-mesi dnlebilir. Mutfak, banyo ve tuvalet hacimlerine hava
fle-mesi yaplmaz. Ayrca, ayn kanaldan stma ve soutma yaplyorise
banyoya hava flenmez, buralara elektrikli stcl radyatrmonte
edilebilir.Konutlarda kanal tipi klima i nite montaj iin en uygun
yer ant-re ve koridora bakan bir oda veya girinti olmaktadr.
Konutlarda as-ma tavan uygulamas yaam mahallerinde hemen hemen hi
isten-mediinden; hava kanallarnn koridorda monte edilip odalara
kori-dordan giriler yaplarak sistem zme ulatrlabilmektedir.
Kori-dordan odalara giri yaplarak fleme yaplan hava, bu odalarnald
ortak bir mahale yerletirilen i nite veya dn kanal yar-dmyla cihaza
geri toplanabilmektedir. Bu tip uygulamalarda ter-mostat koridora
yerletirilir. Byk mahallerden hava dnnnrahat salanmas iin bu
mahallerin kaplarnn altnda yeterli bo-luk braklmal ya da kaplarda
transfer menfezleri kullanlmaldr.Sistemde odalara hem fleme, hem
cihaza dn menfezi monteedilmek istendiinde; bu kanal birbirleri ile
akacandan, kori-dordaki asma tavan boluu artar, koridor tavan kodu
der.
nemli not: Hava ile stma yaplacak ise kanallar cam kenarna
ka-dar getirilmeli, scak hava cam zerlerinden cama doru
ynlendi-rilmelidir (ekil 14.1). Al lineer menfezler bu i iin
idealdir.ok katl konutlarda (villa vb.) yatak odalarna hitap eden
cihazni nitesi at arasna, oturma ve yaam mahallerine hitap eden
ci-hazlar bodrum katna monte edilebilirler. Kanal datmlarnda
mer-diven kelerinde braklm boluklar kullanlp yine koridordandatmlar
yaplabilir (ekil 14.2). Bu tr boluklar bulunmayan ko-nutlarda deme
delinerek (statik mhendisine danlmal) ve ka-nallarn getii noktalar
yalanc kolon gibi saklanarak hava kanaldatmlar yaplabilir.
14.1.2. Konutlarda HavalandrmaGeleneksel konut havalandrlmas,
kap ve pencerelerin almasy-la veya buralardan sznt ile doal olarak
gerekleir. Enfiltrasyon-la (sznt) olan hava deiimi normal hallerde
0,3 - 0,7 deiim / sa-at mertebelerindedir ki bu yeterli
olabilmektedir. Ancak son yllar-da iki ynde olan gelimeler
konutlarda mekanik havalandrma ih-tiyacn ortaya karmtr. Bunlardan
birincisi yap tekniindeki de-imelerdir. rnein giydirme cephe
yaplarda doal yolla ve pen-cerelerin almas ile havalandrma imkn
ortadan kalkmaktadr.kinci ve daha genel olan mekanik havalandrma
zorunluu ise ya-plarda enerji tasarrufu ile ilgili alnan nlemlerden
kaynaklanmak-tadr. Tablo 14.3de Almanyada yllara bal olarak
konutlarda y-netmelikler gerei s kayb deerlerinde meydana gelen
dmeleriaret edilmitir. Is kayplarndaki bu dmeler hem s
yaltmnnartrlmas ile transmisyonla olan s kaybnda, hem de yapnn
sz-drmazln artrarak enflitrasyonla olan s kaybnda meydana
ge-tirilmitir. 1970 ylnda yllk 75 kWh/m2 olan msade edilen
enfilt-rasyon kayb 1990 ylnda doal havalandrmada yllk 58 kWh/m2
deerine indirilmitir.
389
ekil 14.1. ISITMADA HAVA FLEMES
-
390
Bu durum, yapdaki doal havalandrmada ortaya kan kstlama-lar
gstermektedir. Pencerelerin szdrmas gnmzde klasik pen-cerelerin
%10lar mertebesine indirilmitir.Doal havalandrma miktarlarnda
yaplan byk indirimler, dieryandan i hava kalitesi sorununu ortaya
karmtr. meknlardaeitli bakteri ve mantarlarn ortaya kmas, oksijen
yetersizlii, terve sigara kokusu, buhar oluumu, eya ve yap
malzemelerinden ya-ylan gazlar gibi olumsuz faktrlerin artmas i
hava kalitesinin d-mesine, hastalklara ve rahatszlklara neden
olmutur. Bu nedenler-le blmn banda da sz edildii gibi enerji
tasarrufu nlemle-rinden daha baskn olarak i hava kalitesi nlemleri
ABD bata ol-mak zere uygulanmaya balanmtr. Bu nlemler konutlarda
damekanik havalandrmay gerekli hale getirmektedir.
Konutlarda gerekli havalandrma, hava beslemesi 7,5 L/s
deerin-den az olmamak art ile, saatlik hava deiimi says n = 0,5 - 1
l/hdeerleri arasnda olursa yeterli kabul edilmektedir. Kk
hacim-lerde veya sigara iilmesi halinde saatte 1 hava deiimi daha
uy-gundur.
14.1.3. Konutlarda Mekanik HavalandrmaKonutlarda merkezi mekanik
havalandrmada, oturma ve yatak oda-larna filtre edilmi, kn stlan d
hava flenir; egzoz havas isemutfak, tuvalet ve banyolardan ekilir.
Eer taze havann egzoz ha-vas ile stlmas iin bir s geri kazanm cihaz
kullanlrsa, hava-landrma iin harcanan enerjiden yardan fazla
tasarruf edilebilir.Tek katl veya villa tipi evlerde s geri kazanml
havalandrma te-
ekil 14.2. ATI ARASI KANAL DAITIMI
Tablo 14.3. YILLARA GRE KONUTLARDA ISI KAYBININ YNETMELKLER
UYARINCA DEM
Is geri kazanma
q W/m2
q kWh/m2- yl
qL kWh/m2- yl
qt kWh/m2- yl
qt= Transmisyonla s kaybqL= Havalandrma ile s kayb
Yok
150
255
75
180
1970DIN4108
Yok
85
145
58
87
1980WSVO
77
Tek katl ok katl
1990WSVO 82/84
1990WSVO 82/84
Yok
65
110
58
52
0.6
45
75
23
52
Yok
95
160
75
85
1970DIN4108
Yok
60
100
58
27
1980WSVO
77
Yok
48
80
58
22
0.6
26
45
23
22
-
391
sisat daha kolay kurulabilir. Tek katl evlerde mutfak
davlumbazna balanabilen s geri kaza-nml havalandrma cihazlarn
zellikleri u ekilde zetlenebilir:1- Karlkl klapeler sayesinde
piirme srasnda dier blgelerden
emilen hava azaltlrken, davlumbazdaki ekilen hava debisi
art-rlabilmektedir.
2- Souk havalarda donma emniyeti olarak ortam havasndan kar-m
yaplabilir.
3- Ayrca souk havann stlmas iin scak su balants yaplma-l veya
elektrikle stma yaplmaldr.
4- Bu sistemlerde yazn sadece egzoz yaplarak besleme fan
ener-jisinden tasarruf salanabilir.
5- Bu cihazlarda kontroll havalandrma, yemek piirmelerde havaemi
ayar, s geri kazanm, dk gece iletmesi gibi zelliklerbulunur.
6- Bu tr mekanik merkezi havalandrma sistemlerinde ses proble-mi
ve hava kanallarnn yerleimi saknca yaratmaktadr.
7- zellikle prefabrik evlerde, deme altndan geen yass
kanal-larla havalandrma yaplmas mimari adan uygun bir
zmoluturmaktadr
8- ok katl apartman tipi konutlarda ise en uygun zmlerden bi-ri,
iki dikey ana kanal ile btn dairelere ulamaktadr. Beslemeve egzoz
fanlar atda yerletirilir. Her daireye ana kanallardanbir besleme
havas kanal, bir de egzoz havas kanal girer. kisiarasnda her
daireye ait s geri kazanma cihaz yerletirilebilir.Ayrca besleme
havas stmas bu cihazdan sonra yaplr. Daireiinde kanal datm asma
tavan iinden veya ykseltilmi de-me altndan gerekletirilebilir. Yine
oturma odas, yatak odasgibi hacimlere sadece besleme havas
verilirken; mutfak, tuvalet,banyo gibi hacimlerden sadece egzoz
havas emilir.
9- -4 Cn altndaki d scaklklarda plakal tip s deitirgelerin-de
donma nedeniyle tkanmalar olabilir. Bu nedenle bu tip cihaz-larda
ortam havas by-pass yaplarak giri havas scakl yk-seltilme imkn
olmaldr.
Mal sahibinin istekleri dorultusunda daha basit veya daha
karma-k sistemler oluturulabilir. Ayn ekilde farkl blgelerde,
farklzamanlarda daha fazla ve daha az havalandrma imkan
yaratlabi-lir. rnein geceleri sadece yatak odalarnn havalandrmasnn
a-ltrlmas mmkndr. Tek katl evlerde mutfak davlumbaznabalanabilen s
geri kazanml havalandrma cihazlar kullanlabi-lir. ekil 14.4de byle
bir sistem gsterilmitir. Karlkl klapelersayesinde piirme srasnda
dier blgelerden emilen hava azaltlr-ken, davlumbazdan ekilen hava
debisi artrlabilmektedir. Soukhavalarda donma emniyeti olarak,
ortam havasndan karm yap-labilir. Ayrca souk havann stlmas iin scak
su balants yapl-mal veya elektrikle stma yaplmaldr.
14.1.4. Konut Mutfak HavalandrlmasKonutlarda yemek piirmeden
kaynaklanan buhar ve kokularn d-ar atlmas iin en yaygn kullanlan
yntem ocak st aspiratr-lerdir. Aspiratr debisi 360 m3/h deerini
salayabilmelidir. Trk ti-pi mutfaklar iin daha uygun olan ELICENT
Chef 600 tipi aspira-trlerde ise debi 620 m3/h deerine kadar
kabilmektedir. Debiayarlanabilir olmaldr. Aspiratr baca balantsnda
125 yuvarlakmetal kanal kullanlmaldr.Esnek alminyum kanallar kir
toplanmas nedeni ile nerilmez. Buamala yaygn kullanlan 100 PVC
borular ise yangn tehlikesi veses nedeniyle, kesinlikle
kullanlmamaldr. Yemek piirme sonucufiltre ve baca balantsnda
biriken ya tabakas, ocaktan ulaan birkvlcm ile tutuabilir. Filtre
kad ve yanabilen bir malzeme olanPVC kanal, nemli bir yangn
potansiyeli oluturur. Bu nedenle mut-fak egzoz sisteminde
galvanizli satan imal edilmi contal szdr-maz (SPIROsafe) yuvarlak
kanallarn kullanm nerilir. Bacann datula baca yerine galvanizli
satan yaplm, yuvarlak tip contal ba-ca olmas tavsiye edilir. nk
aspiratr bacaya bast iin mutfakbacasnda pozitif basn hkm srer. Bu
art basn altnda tulada-ki atlak ve derz aralarndan koku yaam
mahallerine szar. Baca sz-drmaz biimde birletirilmi metal kanal
olursa, byle bir szma ol-
ekil 14.4. TEK KATLI KONUTLAR N MERKEZ HAVALANDIRMA CHAZI
-
mayacaktr. Havalandrma kanal 2 mm DKP sactan yaplmal PVC
malzeme,yanc olduu iin kullanlmamal, balantlar kaynakl veya
flanlyaplmal, balantlar flanl yaplacaksa, amyant conta kullanlma-l,
zerine 5 cm veya daha kaln ta yn sarlmal, daha sonra al-minyum
folyo ve alminyum levha ile kaplanmaldr. (Tutuma ris-kini azaltmak
iin)Dirseklerden sonra temizleme kapa olmaldr. Bu kapak yine
am-yant contal olmaldr.Mutfaklarda aspiratr, kanalla dar uzatarak
binann dna koy-mak daha dorudur. Avantajlar;1. Ses darda
kalacaktr.2. Kanal eksi basnta olduundan kanaldan darya szmalar
olma-yacaktr. Szma kanal iine doru olacaktr.Dolap iinde kalyorsa
havalandrma aspiratrnn alt noktas yer-den 1,60 mt. olabilir. Frndan
tama varsa bu ykseklik biraz dahafazla olmaldr.Mutfaklarda hava
deiimi 20 defa olmaldr. (Ancak hesap dav-lumbazn boyutlarna gre
yaplmaldr.)Banyolarda ve mutfaklarda havalandrma kapnn ters
kesindenyaplmal, frn ve kvet de bu blgeye konulmaldr.Bacalar ideal
halde bamsz olmaldr. Yani her dairenin bamszbacas olmaldr.
Genellikle apartmanlarda ortak baca kullanlr. Ortak bacalar
koku-nun bir kattan dierine tanmamas iin mutlaka nt baca
biimin-
de olmaldr. Katlar aras ykseklik dikkate alndnda, nt bacauzunluu
2 m. mertebesinde olmaldr. Dolays ile aspiratr kana-lnn baland nt
baca yaklak 2 m. ykseldikten sonra ortakana bacaya almaktadr. Byle
bacalarda, ayn ana ortak bacaya stste 7 kattan fazla nt baca
balanmamaldr. Dolays ile 7 katnzerindeki apartmanlarda birden fazla
ana ortak baca olacaktr. e-kil 14.6.A, B, Cde grlen rneklerde 7, 14
ve 21 katlapartmanlarda SPIROsafe yuvarlak kanal ve fittingsten
oluan ntbaca zmleri ve lleri verilmitir.Tablo 14.7de ise 20 kata
kadar apartmanlarda hesaplanan nt ba-ca ve ana baca aplar ile ana
baca saylar ve her ana bacaya ba-lanacak nt baca saylar verilmitir.
Doal hava girii iin mutfakkaps altnda yeterli aklk bulunmaldr.
14.1.5. Konut Banyo ve Tuvalet HavalandrlmasBanyo buharlar
mantar oluumuna, aynalarn kararmasna ve me-talik yzeylerin
paslanmasna neden olur. Ayrca tuvaletlerdeki ko-kunun eve yaylmas
istenmez.Bu nedenle kullanlacak banyo aspiratrleri kvet zerine
yerleti-rilmeli ve buharn ortama yaylmadan dar atlmas salanmaldr.WC
aspiratr ise klozet zerine yerletirilmelidir.Banyo ve tuvaletlerde
kesintili alan sistemlerde hava debisi 90m3/h tavsiye edilmektedir.
Srekli alan sistemlerde ise debi 36m3/h deerine debilir.Buna gre
banyo ve tuvalet havalandrmas iin iki yntem mev-cuttur. Birinci
yntem merkezi bir aspirasyon sistemi kurmaktr.
392
ekil 14.5. MUTFAK ASPRATRNN KANALLA YANDAN DIARI BALANMASI
-
393
ekil 14.6.A. 7 KATLI BNADA NT MUTFAK BACASI UYGULAMASI
125
125
125
125
125
125
1. KAT
2. KAT
3. KAT
AA
4. KAT
6. KAT
ATI KATI
7. KAT
5. KAT
A-A Kesiti
min. 1 mt.
NOT:1- Aspiratr kndan itibaren hava kanallarnda art
basn oluacandan dier katlara koku dalmama-s iin hava kanallar
mutlaka szdrmaz olmaldr.SPIROsafe yuvarlak szdrmaz hava kanallar
ile tamszdrmazlk salanr.
2- Kanallarda yangn riskinden dolay kesinlikle PVC bo-ru
kullanlmamaldr.
3- Tuladan veya briketten nt bacalar szdrma riskle-ri ve yzey
przll (pislik yuvas) nedeniyle kul-lanlmamaldr.
4- nt baca ana bacaya yatayda 45 - 60 a ile ba-lanmaldr.
Minimum aft ls685 mm x 360 mm
125Elicent Chef 600
Aspiratr 620 m3/h
70-80 cm
FrnTemizleme Kapa
Ana Baca
nt Baca
SPIROsafe SzdrmazHava Kanal Sistemleri
Davlumbaz
-
394
ekil 14.6.B. 14 KATLI BNADA NT MUTFAK BACASI UYGULAMASI
NOT:1- Aspiratr kndan itibaren hava kanallarnda art
basn oluacandan dier katlara koku dalmama-s iin hava kanallar
mutlaka szdrmaz olmaldr.SPIROsafe yuvarlak szdrmaz hava kanallar
ile tamszdrmazlk salanr.
2- Kanallarda yangn riskinden dolay kesinlikle PVC bo-ru
kullanlmamaldr.
3- Tuladan veya briketten nt bacalar szdrma riskle-ri ve yzey
przll (pislik yuvas) nedeniyle kul-lanlmamaldr.
4- nt baca ana bacaya yatayda 45 - 60 a ile ba-lanmaldr.
Elicent Chef 600Aspiratr 620 m3/h
125
125
125
125
125
125
1. KAT
2. KAT
3. KAT
6. KAT
9. KAT
ATI KATI
13. KAT
14. KAT
7. KAT
8. KAT
A-A Kesiti
A A
min. 1 mt.
Minimum aft ls1032 mm x 360 mm
125
125
125
Davlumbaz
70-80 cm
FrnTemizleme Kapa
Ana Baca
nt Baca
SPIROsafe SzdrmazHava Kanal Sistemleri
Temizleme Kapa
-
395
ekil 14.6.C. 21 KATLI BNADA NT MUTFAK BACASI UYGULAMASI
1. KAT
2. KAT
6. KAT
7. KAT
8. KAT
13. KAT
14. KAT
15. KAT
20. KAT
ATI KATI
A-A Kesiti
B-B Kesiti
C-C Kesiti
A
CC
BB
A
min. 1 mt.
Minimum aft ls685 mm x 360 mm
Minimum aft ls1032 mm x 360 mm
Minimum aft ls1360 mm x 360 mm
125
125
125
125
125
125
125
125
125
Davlumbaz
70-80 cm
FrnTemizlemeKapa
Ana Baca
nt Baca
SPIROsafe SzdrmazHava Kanal Sistemleri
Elicent Chef 600Aspiratr 620 m3/h
NOT:1- Aspiratr kndan itibaren hava kanallarnda art basn
oluacandan dier katlara koku dalmamas iin hava ka-nallar mutlaka
szdrmaz olmaldr. SPIROsafe yuvarlak sz-drmaz hava kanallar ile tam
szdrmazlk salanr.
2- Kanallarda yangn riskinden dolay kesinlikle PVC boru
kulla-nlmamaldr.
3- Tuladan veya briketten nt bacalar szdrma riskleri ve y-zey
przll (pislik yuvas) nedeniyle kullanlmamaldr.
4- nt baca ana bacaya yatayda 45 - 60 a ile balanmaldr.
-
Burada bir at aspiratrne bal olan kanal sistemi her banyo ve-ya
tuvaletten bir menfezle kirli hava toplar. Bu sistem srekli
a-lr.Dier yntemde ise her banyoda bir aspiratr bulunur.
Aspiratrlerortak havalandrma bacasna balanmaldr. Bu ortak nt baca
sis-temi aynen mutfakta anlatlan gibidir. Sadece hava debisi ve
boyutlar farkldr. Tablo 14.8de banyolar iinyine 20 kata kadar nt ve
ortak ana baca lleri verilmitir. Bu he-saplarda banyo aspiratr
debileri 100 m3/h deerinde alnmtr.Eer nt baca oluturulamyorsa ve
banyo aspiratr dorudan ha-valandrma aftna balanyorsa, bu durumda
aspiratr kna 100 PVC dirsek balanarak hava yukar doru
ynlendirilir.Katalog sayfalarndaki rneklerde duvar tipi Muro ve
Mini Muro;cam tipi Mini Vitro banyo ve WC aspiratrleri, Elicent
Duvar TipiRadia ve kanal tipi Aero Flo banyo ve WC aspiratrleri
grlmek-tedir. Bu aspiratrlerde modele gre debi 50 m3/h ile 320 m3/h
ara-snda deimektedir. Banyo - WC hacminde 10 - 15 hava
deiimiyeterlidir.Banyo aspiratr kullanldnda banyo penceresi kapal
tutulmalve kap altnda hava girii iin yeterli boluk braklmaldr.
Aspira-tr elle kumandal olabilecei gibi aydnlatma dmesine de bir
za-man rlesi zerinden balanabilir. Banyo aspiratr du hacminden,WC
aspiratr klozet zerinden hava emmelidir. Bylece youma-nn banyo iine
dalmas nlenmi olur.Daha byk hacimlerin havalandrmasnda modele gre
300 - 1400m3/h debisi olan cam ve duvara taklabilen Elicent Vitro
aspiratr-
ler kullanlabilir. Merkezi aspirasyon iin ise kanal tipi AXC
radyalaspiratr kullanlabilir.
14.1.5.1. Evsel Aspiratrlerin Banyo ve Dularda Gvenli Kullanm
BlgeleriBinalarn elektrik tesisat uluslararas normu IEC
364-7-701.32banyo ve dularda riskli blgeleri belirtmitir. Bu
blgelerin snf-landrlmas ekil 14.9da gsterilmitir. Standart korumaya
sahipfanlar ekilde gsterilen Zon 0, Zon 1 ve Zon 2de
kullanlmamal-dr. Standart banyo aspiratrleri ancak Zon 3 olarak
gsterilen bl-geye yerletirilebilir. Ancak koruma snf IPX4 olan
fanlar Zon2ye yerletirilebilir. Zon 1 ve Zon 2 blgelerine
yerletirilecek fan-lar 12 V alternatif akm veya 30 V doru akm
deerlerini amayanvoltajda almaldr. Bu fanlar izolasyonlu
transformatrlere bala-narak almaktadr. Bu transformatrler Zon 0-1-2
dndaki blge-lere monte edilmeli ve aspiratr balants yaplmaldr. 12 V
alter-natif akm fanlar banyo ve duun istenen her yerine (Zon 1),
hattadu alan iine veya du veya kveti kullanan kiinin
ulaabileceiyerlere rahatlkla monte edilebilir. Zon 3 blgesine
yerletirilentransformatr sayesinde bu fanlar 230 V ana elektrik
hattna bala-nabilir.
14.1.5.2. Konut amar Odas HavalandrmasEer konutlarda merkezi
havalandrma yaplmyorsa ve ayr bir a-mar odas varsa, buras iin de
ayr bir egzoz aspiratr konulmal-dr. amar odas aspiratrleri banyo
aspiratrleri ile benzer biimde
396
Kat Says
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Kesiti
cm2
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
123
ap
cm
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
12.5
Kesiti
cm2
490
625
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
700
ap
cm
25
28
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
Ana BacaSays
2
3
4
5
6
7
4 + 4
4 + 5
5 + 5
5 + 6
6 + 6
6 + 7
7 + 7
5 + 5 + 5
5 + 5 + 6
5 + 6 + 6
6 + 6 + 6
6 + 6 + 7
6 + 7 + 7
Ana BacayaBalananKat Says
nt Baca Ana Baca
Tablo 14.7. MUTFAK HAVALANDIRMASI N 20 KATA KADAR NT BACA
LLER
-
397
monte edilmelidir. Aspiratr kapasitesi olarak 10 L/s (36 m3/h)
dee-ri yeterlidir. Bu aspiratrlerin sadece amar ykama halinde
deil,
srekli altrlmalar tavsiye edilir. Ayrca zellikle amarodalarnda
paket nem alma cihazlar kullanm tavsiye edilir.
Tablo 14.8. BANYO HAVALANDIRMASI N 20 KATA KADAR NT BACA
LLER
Kat Says
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Kesiti
cm2
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
ap
cm
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
Kesiti
cm2
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
350
ap
cm
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
Ana BacaSays
2
3
4
5
6
7
4 + 4
4 + 5
5 + 5
5 + 6
6 + 6
6 + 7
7 + 7
5 + 5 + 5
5 + 5 + 6
5 + 6 + 6
6 + 6 + 6
6 + 6 + 7
6 + 7 + 7
Ana BacayaBalananKat Says
nt Baca Ana Baca
ekil 14.9. BANYO VE DULARDAK RSKL BLGELER
-
398
14.1.5.3. Sauna HavalandrmasKonut tipi yaplarda saunalarda
mekanik bir egzoz havalandrmasimkn olmaldr. Seans bittikten sonra
saunann havalandrlmas ge-rekir. Bu amala kesintili alacak bir egzoz
aspiratr tesis edilme-lidir. Elle kumandal olarak kullanlacak bu
aspiratr debisi 25 L/s (90m3/h) deerinde seilebilir. Tesis biimi
banyo aspiratrlerine benzer.
14.1.6. Konutlarda Enerji Geri KazanmaTablo 14.3de grld gibi
salk nedenleri ile fazla indirileme-yen havalandrma s kayplar,
transmisyonla olan kayplara greok byk kalmtr. 1970te 75/180 olan
oran, 1990da 58/22 de-erine ykselmitir. Havalandrma s kayplarn
azaltrken i havakalitesini artrmann tek yolu s geri kazanmal
mekanik havalan-drma sistemleri olarak grlmektedir.Bu sistemde
gerek tek konutlarda ve gerekse apartman tipi konut-larda, besleme
ve egzoz kanallar arasna bir s geri kazanma ni-tesi konulmakta ve
bu nitede souk besleme havas, scak egzozhavas ile n stlmaktadr. Is
geri kazanma etkenlii %60 olan birs geri kazanma nitesi ile,
havalandrma ile olan yllk s kayb 58kWh/m2den 23 kWh/m2 deerine
indirilebilmektedir (Burada veri-len deerler Almanya artlarnda 1700
saatlik tam ykte alma ha-li iindir).Is geri kazanm iin konutlarda
daha ok plaka tipi deitiricilertercih edilmektedir. Almanyada
ynetmelie uygun 100 m2 birapartman dairesinde s geri kazanml bir
mekanik havalandrmadnldnde, gerekli stma kapasitesi 2,6 kW
olmaktadr ki bugc elektrikle stma ile bile salamak mmkndr ve yllk
elekt-rik enerjisi maliyeti Almanya artlarnda 225.- DM
olmaktadr.
14.1.7. Kazan Dairelerinin HavalandrmasApartman kazan daireleri
havalandrmasnda,a) Yakma havas ihtiyacnn karlanmasb) Kazan
dairesinin havalandrlmas ihtiyacnn karlanmasolmak zere iki ihtiyacn
toplam ele alnr. Gerekli havalandrmadoal yolla veya fanlarla
zorlanm olarak gerekletirilir.Tamamen Mekanik HavalandrmaHem temiz
hava temini ve hem de pis havann egzoz edilmesi fan-larla salanr.
Egzoz fan debisi kazan dairesinin havalandrlmasiin gerekli olan
hava debisinde, besleme fan ise bu debiye yanmaiin gerekli hava
debisinin ilavesi ile bulunan debide seilmelidir.Dolays ile temiz
hava fan, egzoz fannn en az %25 zerinde birdebiye sahip
olmaldr.Kazan dairesi mekanik havalandrlmas iin saatte 5 hava
deiimiyeterli kabul edilebilir. Mekanik havalandrma yapldnda
fanlar-dan birisi bile almyorsa brlrn de almamas garanti
altnaalnmaldr.Doal HavalandrmaKazan dairesine doal olarak temiz
hava girii iin demeden enfazla 50 cm. ykseklikte bir hava giri
menfezi bulunmaldr.Alt temiz hava giri menfezi net kesit alan:F =
4,5 (Q + 60) cm2
Burada, Q (kW) kazan dairesi toplam s gcdr.Kazan dairesinden pis
hava k iin tavandan en ok 40 cm. aa-
da ikinci bir menfez bulunmaldr.st hava k menfezi net kesit
alan:F = 2,25 (Q + 60) cm2 olarak hesaplanabilir. Kazan
dairelerinin ha-valandrlmas konusunda daha geni bilgi iin ISISAN
almala-r: Istma Tesisat isimli kaynaa baknz.
14.2. OFS BNALARIOfis binalar genellikle evre ve ekirdek
zonlardan oluur. evrezonu iin d duvarlardan 3-3,6 m ieri kadar olan
blgeyi almakmmkndr. evre zonunda ykler deiirken, i zonda
yaz-kdeimeyen i s kazanlar hakimdir. Bina alma rejimi
kesinti-lidir. Normal alma saatleri 8.00 ile 18.00 arasnda olurken,
bazbrolarda daha ge saatlere kadar alma ihtiyac olabilir. Kii
yo-unluu da deikendir. Genel bro hacimlerinde kii bana 7 m2
alan normalken, zel ofislerde kii bana 17 m2 alan alnabilir.
Nor-mal aydnlatma ykleri 10-50 W/m2 alnabilir. Bu deer
bilgisayarodalarnda ve elektronik cihazlarn olduu odalarda 50-110
W/m2
deerine kabilir. Ekipmanlarn yk 27 W/m2 mertebelerinde
al-nabilir. Ofis yaplarnda esneklik ok nemlidir. dekorasyonabal
olarak cihaz ve menfez yerleimi mmkn olabilmelidir. Bi-nann iletim
biimi de sistem seiminde nemli bir faktrdr. okkatl tek sahipli ofis
veya kat kat ayr firmalara ait ofis veya dahakk bamsz brolarn
paylat katlardan oluan ofis bloklarfarkl sistem tercihlerini
gerektirir. Ofis i mekanlarnda eitli bakteri ve mantarlarn ortaya
kmas,oksijen yetersizlii, ter ve sigara kokusu, toz oluumu eya ve
yapmalzemelerinden yaylan gazlar gibi olumsuz faktrlerin artmas
ihava kalitesinin dmesine, hastalklara ve rahatszlklara neden
ol-maktadr.Son yllarda yaplan binalarda dorama ve pencerelerde
kullanlanmalzemelerin kalitesi artmtr. ile d ortam arasnda
szdrmazyzeyler olutuundan zellikle bro ve ofis tarz yerlerde
havalan-drma problemleri olumaktadr. nsan younluunun fazla ve
siga-ra iilen ortamlarda hava kalitesinin dk olmas, alan insanla-rn
performansnn dmesine neden olmaktadr. nsanlarda bu;kendini
uyuukluk,yorgunluk ve verimsiz alma olarak gster-mektedir. Mevsim
artlar stanbul gibi olan yerlerde 4 ay sreylesoutma ihtiyac
olurken, 12 ay boyunca havalandrma ihtiyac var-dr. Havalandrma
ihtiyac brolardaki pencerelerin alarak gideri-lecei dnlebilir,
fakat bunun birok dezavantaj vardr. ncelikli olarak kontrolsz hava
i ortama girer, ierideki eya-
larn tozlanmasna ve daha abuk ypranmasna neden olur. Kontrolsz
ieriye alnan hava yazn ierisinin daha scak olma-
sna, kn ise ierisinin soumasna neden olmaktadr.Ofis binalar, ok
farkl byklklerde olabilir. Tek bir mal sahibiolan ok katl ofis
binasndan balayp, 8-10 kiinin alt kkofislere kadar deien boyutlar
sz konusudur. zellikle yksekblok ofis binalar klimatizasyonunda
yakn zamana kadar ift kanal-l, endksiyon veya fan coil ile klima
yaplrken; son yllarda20.000 m2 den byk yaplarda VAV sistem tercih
edilmektedir.Cam nlerine ayrca stc monte edilmektedir. Daha kk
binalar-da ise yine cam nlerine stc (termostatik vana monte edilmi
rad-yatrler) monte edilip, kanal tipi cihazlar kullanlmaktadr. Taze
ha-
-
va her cihaza ayr ayr alnabildii gibi, birka merkezde kanal
tipicihazlar ile soutulup veya stlp gnderilmekte, egzoz ise
merke-zi veya zonlara ayrlarak yaplmaktadr. Asma tavann dn hava-s
iin plenum olarak kullanlmas s ykn, hava miktarn ve ih-tiya duyulan
asma tavan ii yksekliini azaltacaktr.Asma tavan iindeki fan coil
sistemleri servis bakm glkleri yarat-maktadr. Drenajdan damlama
yapabilmektedir. Filtre temizlii iinasma tavann almas gerekir. En
basit problem olarak grlen asmatavan zerinde kalan teknisyen parmak
izi ve kirlilik nemli olabil-mektedir. Istma mevsiminde scak hava
aa flendii iin Antalya,Adana gibi ehirler hari, souk blgelerde
eksik konfor ve istenilenbiimde snamama sz konusudur. Hava hzla
flenip yere ulatrl-d hallerde ise, ayn menfezden yazn souk hava
verildiinde, ha-va hzla aa inmekte ve draft ad verilen souk hava
akmlar insan-lar rahatsz ve hatta hasta edebilmektedir. Konfor yine
kaybolmakta-dr. Bu sistemlerin klasik sorunlar ses, servis bakm
skl, filtre te-mizlii ve konfor eksikliidir. Merkezi sistemlerin
baka iletim sa-kncas ise, bu sistemleri ksmen altrmann olanakszldr.
Budurumda, binann almad tatil gnleri, gece saatleri gibi
zaman-larda almak isteyen ofislerde klimatizasyon olamayacaktr.
14.2.1. Bamsz Sistemlerle Ofis KlimasBelirli byklklere kadar bro
ve ofis gibi yerlerde havalandrmave soutma ilemi iin kanal tipi
split klimalar kullanlabilir. Tazehava, klima cihaznn arkasndan
darya alan bir hava kanal yar-dm ile alnr veya bir booster fan
yardm ile klima cihaz emiinegelir. Dn havas ile taze hava
kartrlarak filtre edilir. Yazn so-utularak hava kanallar yardm ile
ortama ulatrlr. Ortama veri-len taze hava, egzoz edilen hava
miktarndan biraz daha fazladr. Buekilde ortam ( + ) basnta tutulur.
Kap ve doramalardan fazla ha-va darya kalr. Ortama toz girmesi
nlenir. Taze hava miktar si-gara iilen ofis ve brolarda kii bana 50
60 m3/h. sigara iilme-yen ofis ve brolarda kii bana 25-30 m3/h
alnabilir. Ofislerdenegzoz ayr bir aspiratr ile yaplmaktadr. Egzoz
havas varsa depoveya teknik hacimlere baslmaldr. WC aspirasyonunu
koku kar-masn engellemek amacyla bamsz bir kanalla veya bamsz
du-var/cam tipi WC tipi aspiratrleriyle yaplmaldr. Bronun
jeneratrodas varsa buradaki scak havann dar atlmas gerekir. Bu
havadarya atlrken yanma havas da tekrar ieriye verilmelidir. Kat
ykseklii = 2,6 metre olan hacimlerde artlandrlan hava or-tama
anemostad yardmyla verilir. Daha yksek tavanlarda slot di-fizrler
veya lineer menfezler kullanlabilir. Bir anemostatdan orta-ma
verilen hava miktar 2 kW (= 7.500 Btu/h) kapasitede olmaldrve 3 kW
(10.000 Btu/h) deerini amamaldr. Daha fazla kapasite-de hava
verilirse, ortamda ideal hava dalm gereklemez, hz ar-tar, souk
blgeler oluur ve konfor bozulur. flemenin mmknolduunca cam
nlerinden yaplmas salanmaldr.Duvar veya cam tipi split klimalarda
duvardan yani tavana gre dahada alt seviyeden ortama verilmesi, bu
cihazlarn altnda veya yaknn-da oturanlarda hasta olma riskini
arttrmaktadr. Salon tipi cihazlardaise, souk hava hacme tek bir
noktadan verilmekte ve genelde konforasndan en kt uygulama
rneklerinden birini oluturmaktadr. Kanal tipi split klima cihazlar
ile hava ortama homojen olarak da-
tld iin ortamda hava hareketi ve ses hissedilmeden konforsalanr.
Klima cihaznn sekreter veya bro alan rahatlkla a-ltrabilir.Bamsz
sistemlerle ofis stmasBrolarda yaplan ilerin cinsine bal olarak
alma gnleri ve sa-atleri farkllk gsterebilir. Binann tm katlar ayn
anda dolu olma-yabilir. Cihazlarn alma saatleri ve giderlerin
paylatrlmas bu tipyerlerde problem olabilir. Bro katlarndan oluan
binalarda mnferitstma ve soutma yapmak en ekonomik iletme
yntemidir.Istmada yakt olarak doal gaz veya LPG kullanlabiliyorsa
stmakapasitesine gre oda ve su scaklna bal olarak
kapasitesini%0-%100 arasnda otomatik olarak ayarlayan %109 verimli
duvartipi youmal kazan veya kombi cihazlar, byk kapasitelerde
isedkme dilimli Logamatic panelli, atmosferik brlrl doal gaz ka-zan
kullanlabilir. Eer yakt motorin olacaksa dkme dilimli dhava
kompanzasyonlu mavi alev brlrl sv yakt kazan kullanl-maldr. Gnmzde
stmada en ok tercih edilen ve en konforlu sistem rad-yatrl stma
sistemidir. Istma cam altlarna monte edilen stclarile yaplmaldr.
Cam yzeyinden souyarak inen hava stclarzerinden snarak yukarya doru
ilerler. Radyatrler cam altnaolabildiince yaygn olarak
yerletirilmelidir. PKKP tipi panel yeri-ne PK ve P tipi panel
radyatr kullanlmaldr. nce alurad radyatr-ler kullanlrsa yer kayb
olmaz. Duvardan toplam knts 6 cmdir.Ni ierisine yerletirilecek
radyatrlerin ykseklii parapet yk-sekliinden en az 15 cm daha az
olmaldr. Pencere altnda ni b-raklmam yaplarda derinlii az olan
tipteki radyatrler seilmeli-dir. Yer kayb daha az olacaktr.
Radyatrlerle yaplacak stmadaservis ihtiyac olmayacaktr. Toz
tutmayan ve kolay temizlenen tip-te radyatr seilmelidir. Istmada
borulama deme altndan yapla-bilir. Bu sayede herhangi bir yer kayb
olmaz, dekorasyonu bozmaz.Radyatrlerde mutlaka termostatik vana
kullanlmaldr. Termosta-tik vanalar ile ortam scakl istenilen deerde
hep sabit kalr. Or-tam scaklnn sabitlenmesi konfor ve yakt
ekonomisi salar.zellikle kn ortam scakl arttka nem oran da azalr.
Nemoran azaldka grip olma ihtimali artar. Termostatik vana
kontrolsayesinde nem oran da kontrol edilmi olur. Blnm
mahallerdenoluan brolardan termostatik kullanm sayesinde oda baznda
s-caklk kontrol salanm olur. Radyatrl stmaya alternatif olarak heat
pump klima cihazlar ilestma yaplabilir. Fakat burada dikkat
edilmesi gereken hususlarvardr;Heat pump cihazlarla stma ancak Ege
ve Akdeniz blgelerindeuygulanabilir. Kn d hava scaklklarnn dmesi
ile cihaz kapa-sitesi ve verim der. Bu yzden en souk havaya gre
cihaz sei-lir ve bu da cihaz kapasitesini artrr. Kn d nitede
karlanmameydana gelir. Bunun giderilmesi iin cihaz defrosta geer,
yani so-utma yapmaya balar bu da stmann kesintiye uramasna
nedenolur. Defrost annda souk hava flenmemesi iin elektrikli
stckullanlmaldr. Ancak elektrikle snma en pahal yoldur. Istma
n-celikli yerlerde at tipi cihazlar kullanlarak (gaz yaktl) heat
pumpcihazlarn kullanmndaki olumsuz artlar ortadan kaldrlr,
ancakscak hava ile stmada ortam havasnn kuruyaca gerei gz ar-
399
-
d edilmemelidir. Bu yzden hava ile stma yaplan yerlerde mut-laka
nemlendiriciler kullanlmaldr. Istmada oluan hava hareketiinsanlarn
souk hissetmesine sebep olur. Bu nedenle yksek scak-lkta hava
flenir bu da yakt sarfiyatn artrr. Hava ile stma ya-plan yerlerde
scak havann younluu az olduundan scak havast kotlarda birikecektir.
Scak havann aaya ynlendirilmesi iincihaza dn mutlaka alt kottan
yaplmaldr.
14.2.2. Merkezi Sistemlerle Ofis KlimasOfis, iyeri, idare binas
olarak ayr merkezi uygulama rneiprojeleri ekil 14.10 ve 14.11
gruplarnda verilmitir. ekil 14.10A,B, C ve Dde bir idare binas
tavan+deme tipi 2 borulu fan coiluygulamas grlmektedir. ekil
14.10Ada fan coil boru balant-lar planda verilmitir. Depo, ariv,
koridor gibi genel alanlar tavantipi fan coil ile; alma odalar ise
duvar tipi fan coil ile donatlm-tr. ekil 14.10Bde mahallere olan
bamsz taze hava besleme sis-temi planda grlmektedir. ekil 14.10Cde
duvar tipi ve tavan tipifan coiller balant detay verilmitir. Asma
tavan tipi fan coil hava-y asma tavan iinden almaktadr. Oda ile
asma tavan aras balan-t ise ekilde grlen bo menfezlerle
salanmaktadr. ekil14.10Dde ise sistem kolon emas verilmitir. ekil
14.11 grubu 4borulu fan coil uygulanan bir i merkezi projesine
aittir. ekil14.11A, B, C, D ve E de soutma devresi emas ve detaylar
g-rlmektedir. Ayn sistemin stma devresi ise, detaylar ile
birlikteekil 14.11F, G, H, K da verilmitir. ekil 14.11Lde ise fan
coilbalant detay grlmektedir.
14.3. OTELLERBe yldzl bir otel ana ksmdan oluur:1. Yatak
odalar2. Genel alanlar3. Servis alanlarYatak odas katlarnn yer ald
kulenin genel hacimlere baland- katta, tesisat asma tavan iinde
yataya dndrmek nemli sorun-lara neden olur. Bu hacimlerde ses ve
szma sorunlar yaanr. Bu-nun yerine yatak katlarnn altndaki kat
galeri kat yaplmaldr.Bylece ses sorunu ortadan kalkar ve tesisata
dorudan ulam im-kan yaratlr.
14.3.1. Yatak OdalarEn nemli dizayn kriterlerinden biri ses
seviyesidir. Yatak odalarn-da ses seviyesi RC 25-35 deerlerinde
olmaldr. Yatak odalar iinen yaygn zm fan coil + primer haval klima
sistemleridir. Fancoil sistemleri 2 borulu veya 4 borulu olabilir.
te yandan kullan-lan fan coil niteleri oda dekorasyonuna uygun
olarak eitli tipteve konfigrasyonda olabilir. Bunlar duvar tipi,
asma tavan tipi, dik,yatk, kasetli veya gizli olarak saylabilir. En
ok tavan tipi kullanl-maktadr. Cihaz seimi yaplrken, seilen fan
coil cihaznn dizaynkapasitesini istenilen ses seviyesinde vermesi
nemlidir.Genellikle cihazlarda termostat+vana kontrol uygulanr.
Vanakontrol olmadan sadece fan kontrol yaplmas istenmez. nkcihaz
devreye girip ktka oluan kesikli fan sesi, srekli alanfan sesine
gre daha fazla fark edilir ve rahatszlk verir.
Primer hava ayr bir santralda artlandrlr ve oda soutma cihaz-na
veya direkt olarak odaya kanalla getirilerek verilir. artlandrl-mam
primer hava kullanlmas halinde odada nem kontrolu yap-lamaz ve
kflenmelere neden olur. artlandrlm primer hava s-cakl yazn 18 C ve
kn 20 C olarak alnabilir. Odaya verilen primer hava dolaysyla yatak
odasnda art basnoluur. Yatak odas egzoz havas banyo-tuvaletten
emilir. Yatak oda-lar banyo-tuvaletleri ortak egzozu aft ierisinden
atya tanarakburadan dar atlr. Yanyana iki yatak odasna hizmet veren
ortak aft ierisindeki ban-yo egzoz kanal ift olmaldr. Her oda kendi
dey kanalna balan-maldr. Aksi halde iki komu banyo ayn egzoz
kanalna baland-nda, banyolar arasnda ses geer. Bu istenmeyen bir
durumdur. Her durumda ilgili boru ve kanal tesisat shhi tesisat
borular ilebirlikte iki yatak odas arasnda kalan aft iinde
yaplmaldr. Top-lam iiliin yaklak yars yatak odalarnda olduundan,
fonksiyo-nel bir aft yerleimi ok nemlidir. Gerekli aft alanlar
mimaridemutlaka braklmaldr. Bu aftlara bakm amacyla ulam iin
bazuygulamalarda kapak braklmaktadr. Kapak yetersizdir. Bu aftla-ra
ulam iin kapak yerine kap braklmaldr.Yatak odalarnda ikinci nemli
problem banyo asma tavan yksek-liidir. Borulara belirli bir eim
verilmelidir. Dolaysyla isteneneime sahip shhi tesisat ve klima
tesisat borularnn ve hava kanal-larnn geebilecei yeterli ve gerekli
ykseklie sahip bir asma ta-van braklmaldr. Fan coiller genellikle
yatak odas koridoru asma tavan iine monteedilir. Bu durumda
buradaki asma tavan ykseklii de kritiktir. Ay-rca bakm kapa
boyutlar ve yerleimi de nemlidir. Filtre ve va-na grubuna
ulaabilmek ve gerektiinde cihaz karabilmek mm-kn olmaldr. Yatak
odas zmlerinde proje koordinasyonundan sonra mutlakarnek oda
uygulamas yaplarak, problemler grlmelidir.Fan coil sisteminde youma
nemli bir olaydr. Cihazlarn uygunbiimde drenajna ve souk su borular
zerinde oluabilecek yo-umann nlenmesi iin izolasyonlarna zen
gsterilmelidir. Fan coil fleme menfezinin seim ve yerletirilmesinde
hava da-tmnn rahatsz edici esintiler yaratmamasna, zellikle souk
hava-nn uyuyan mteri zerine gelmemesine dikkat edilmelidir.Oda
koridorlar lman blgelerde %100 artlandrlm taze havaverilerek
klimatize edilir. ok scak blgelerde ve at katlarnda isekoridor iin
ayr bir fan coil nitesi dnlmelidir. Egzoz, kat g-revlisi odasndan
veya malzeme odasndan yaplabilir.Pratik notlar:1. letme esnasnda
karlalan en nemli problem youma prob-
lemidir. Bu nedenle ;a- Kullanlan FCUlarla birlikte oda kontrol
sistemine uygun vana
balant kitlerinin alnmas (zellikle 4 borulu FCU) ok nem-lidir.
Bilahare kullanlacak kesme, ayar v.s. vanalarnn da yo-uma kab
zerine gelecek ekilde montajna veya mmkn de-il ise ok iyi izole
edilmesine azami dikkat gsterilmelidir.
b- Boru ask elemanlarnda youmaya sebep olabilecek soukkprlerin
olumasna engel olacak izolasyon detaylar kullanl-maldr.
400
-
ekil 14.10.A. OFS RNEK FAN COIL BALANTI PLANI401
-
ekil 14.10.B. RNEK OFS TAZE HAVA BESLEME SSTEM PLAN GRN402
-
ekil 14.10.C. FAN COIL BALANTI DETAYI 403
-
ekil 14.10.D. RNEK OFS FAN COIL KOLON EMASI404
-
ekil 14.11.A. MERKEZ 4 BORULU FAN COIL SOUTMA KOLON EMASI405
-
ekil 14.11.B. TESSAT MERKEZ SOUTMA BALANTI EMASI406
-
ekil 14.11.C. SOUTMA GRUP BALANTI EMASI
407
-
ekil 14.11.D. KLMA SANTRALLER BALANTI EMASI
408
-
ekil 14.11.E. KLMA SANTRALLER BALANTI EMASI
409
-
ekil 14.11.F. MERKEZ 4 BORULU FAN COIL ISITMA KOLON EMASI
410
-
ekil 14.11.G. KAZAN DARES BALANTI EMASI 411
-
ekil 14.11.H. ESANJR BALANTILARI VE MEKANK MERKEZ ISITMA POMPA
BALANTI EMASI412
-
ekil 14.11.K. SANTRALLER ISITMA BALANTI DETAYI 413
-
c- Kondens tavas muhakkak FCU gvdesi ile yekpare olmal yaniayrca
taklabilen tipte olmamaldr.
d- Tm FCUnun soutma bataryalarna denk gelen alt ksm sizolasyonu
yaplm olmaldr.
2. FCUlarn boru ve kanal balantlarnda muhakkak flexible bo-ru,
kanal balant elemanlar kullanlmaldr.
3. FCU n kanaln i ksm (fibser zellii olmayan) uygun birakustik
izolasyon malzemesiyle kaplanmaldr. (FCU performan-sn etkilememesi
kontrol edilmek artyla)
4. ayet aft yerleimi ve/veya afta uygun meyille ulaabilmektebir
problem var ise FCU drenaj hatt lavabo hattna uygun bir ak-sesuar
ilavesiyle balanabilir.
5. FCUnun yerletirilmesinde drenaj tavasnn gardrop
zerinegelmemesine dikkat edilmelidir. Herhangi bir tama halinde
aa-daki mteri giysilerinin lekelenmesi istenmeyen problemlereyol
aabilir
6. Baz uygulamalarda FCU banyo asma tavannn iine
konulmak-tadr.
Bu durumda u problemler kabilir;a- Bakm kapa teminib- Dn menfezi
yerleimic- Bakm esnasnda banyo malzemelerine olabilecek
muhtemel
hasarlar (kvet zerine iskele konulmas veya zerine el aletidmesi
gibi)
7. Herhangi bir ekilde FCU pencere nne konulmu ise
(zelliklerestorasyon projelerinde) perdelerin FCU fleme havasnn
oda
ierisine dalmn engellememesi iin nlemler alnmaldr.8. Odann
pozitif basnta tutulmasna dikkat edilmelidir.9. Gerek egzoz gerekse
de primer hava kanallar zerinde hava ayar
damperleri ve aft duvar zerinde yangn damperi kullanlmal-dr ve
bunlara kolaylkla ulalabilmelidir.
10. Tipik odalar slak hacim ii tesisatlar iin bir ablon
kartlarakparalarn atlyede imalat ve ksmen montajnn (temiz su ve
pissu tesisatlar dahil), iin sratini ve verimini ok artraca
unu-tulmamaldr.
Burada iki otel rnek klima projesi verilmitir. Her ikisi de 2
boru-lu fan coil uygulamasdr. Birinde duvar tipi fan coil, dierinde
ta-van tipi fan coil kullanlmtr. ekil 14.12.A, B, Cde birinci
otelinduvar tipi 2 borulu fan coil + taze hava uygulama projeleri
grl-mektedir. Sra ile fan coil ve boru planlar, ayn yerlerin taze
havakanal planlar ve boru kolon emas verilmitir. ekil 14.13.A, B,
C,D, E, F, G, H ve Kda ise dier otel fan coil uygulamas
verilmitir.ekil 14.13.A ve Bde tavan tipi fan coil yerleimi, hava
ve su ba-lantlar plan olarak grlmektedir. ekil 14.13.Cde ke oda
plandetay verilmitir Ke odada ilave duvar tipi fan coil vardr.
ekil14.13.Dde ise resirklasyon havasnn giriten emilme imkan
ol-mayan bir odadaki zm detay verilmitir. Dn havas kanallayine
yatak odasndan alnmaktadr. ekil 14.13.E taze hava kolonemasdr. ekil
14.13.F ve Gde fan coil kolon emas, ekil14.13.Hda en alttaki kolon
emas detay grlmektedir. ekil14.13.K ise tesisat dairesi fonksiyon
emasdr.Yksek blok olarak planlanan otellerde, kuleleri yatak katlar
olu-
414
ekil 14.11.L. 4 BORULU FAN COIL BALANTI DETAYI
-
ekil 14.12.A. OTEL 2 BORULU FAN COIL UYGULAMASI RNEK KAT
PLANI415
-
ekil 14.12.B. AYNI RNEK KAT N PRIMER HAVA PLAN PROJES416
-
ekil 14.12.C. RNEK OTEL 2 BORULU FAN COIL KOLON EMASI
417
-
ekil 14.13.A. KNC RNEK OTEL UYGULAMASI TAVAN TP FAN COIL YERLEM,
HAVA VE SU BALANTILARI
418
-
ekil 14.13.B. KNC RNEK OTEL UYGULAMASI TAVAN TP FAN COIL YERLEM,
HAVA VE SU BALANTILARI (Devam)
419
-
ekil 14.13.C. KE ODALAR PLAN DETAYI
420
-
ekil 14.13.D. RESRKLASYON HAVASI GRTEN EMLME MKANI OLMAYAN ODA N
ZEL ZM
421
-
ekil 14.13.E. TAZE HAVA KOLON EMASI
422
-
ekil 14.13.F. FAN COIL SU DEVRES KOLON EMASI 423
-
ekil 14.13.G. FAN COIL SU DEVRES KOLON EMASI (devam)424
-
ekil 14.13.H. EN ALT KAT N KOLON EMASI DETAYI 425
-
ekil 14.13.K. TESSAT DARES FONKSYON EMASI426
-
turur. Genel hacimler ve servis hacimleri ise esas olarak
kuleninbaland alttaki ana ktlededir. Sistemde dikey dorultuda
basnzonlamas gerektiinde, fan coil sisteminin dayanm basnc 100mss
olarak kabul edilebilir. Ancak sistemin salkl almas asn-dan basn
zonu 50 mss deerini gememelidir.Sistemde, zellikle temiz kullanma
suyu tesisatnda bakr boru kul-lanm mr, hijyen ve iilik asndan
tavsiye edilir. Plastik boru-lar da maliyet ve ileme kolayl
avantajlaryla geni lde kulla-nlmaktadr.Scak su kazan bacas ykseklii
ve konumu bir ok uygulamadakritiktir. Terasa soutma kulesi gibi
cihazlar yerletirildiinde, ba-cadan kan duman ve kurumun bu
cihazlar etkilemesi ve korozyo-na uratp kirletmesi sz konusudur. Bu
nedenle baca atnn ze-rinde yeteri kadar ykseltilmelidir.
14.3.2. Genel (Sosyal) HacimlerLobi, balo salonu, toplant
odalar, bar, restoran, diskotek, casino,dkkanlar, salk klb gibi
mekanlardr. Bu alanlarn kullan sa-atleri ve sreleri birbirinden
farkllklar gsterir. Genel alanlarn herbirine kendine ait cihaz
kullanlmas en uygun zmdr. Bu alan-larda en uygun ve ekonomik klima
sistemi VAV sistemleridir.Bu alanlarda yer alan yangn damperi, hava
ayar damperi, varsaVAV kutusu gibi servis verilmesi gerekli
cihazlar iin yeterli byk-lkte ulam kapaklar mutlaka
braklmaldr.Restaurant ve mutfak ayr ayr havalandrlp, egzoz
edilmelidir.Lokanta havasnn mutfaktan egzoz edilmesi hijyen asndan
uy-gun deildir. Lokanta blmnde art basn, mutfak blmndeeksi basn
yaratlmaldr. Mutfak egzozlar at zerinden dikey olarak atlmaldr. Bu
ama-la dik atl zel at aspiratrleri kullanlmaldr. Aksi halde
yatayatl at aspiratrlerinde yal egzoz havasnn kirlilik
yaratmaskanlmazdr.Balo salonlar genellikle 2 veya 3e blnebilir. Her
bir blm ba-msz santrallara bal olmal ve ayr ayr klimatize
edilebilmelidir.Fuayelerin de ayr klimatize edilmesi uygundur. Balo
salonu ve top-lant salonlarnn gerektiinde %100 d hava ile almasna
uygunbir tasarm yaplmaldr. Genel hacimlerde asma tavan iini emi
plenumu olarak kullanmakyaygn bir uygulamadr. Bu durumda asma tavan
mimarisinin izinverdii lde dekoratif bir yark kullanmak
ekonomiktir. Ayrca il-gili mahallin asma tavan iini etraftaki dier
mahallerle hava trans-ferini kesecek ekilde izole etmek gerekir.Btn
sistemin akustik adan kontrol edilmesi gerekir. Genel ha-cimlerin
mekanik tesisat odalarna komu olmamasna ve yakn ol-mamasna dikkat
edilmelidir. Sistem akustik adan analiz edilerek,gerekli hallerde
akustik izolasyon ve susturucular kullanlmaldr.Bu hacimlerden, baka
mahallere ait boru ve kanal geirmemeyeazami dikkat edilmelidir.
14.3.3. Servis Alanlar (Arka Alanlar)Buralar mutfak, amarhane,
ofisler, depolar ve teknik hacimlerdir.Mterinin kullanmad bu
alanlar daha az kritiktir. Bu alanlardalokal havalandrma ok
nemlidir. Ofisler yine fan coil sistemiyle
klimatize edilir. Pratik notlar1. Mutfak ve amarhanede genel
mahal egzozuna ynelik men-
fezleri mmkn olduunca s yayan ekipmanlarn zerinekoymaldr. Bylece
yaylan snn mahallin scakln artrma-sna bir nebze engel olmaldr.
2. amarhanelerde bulunan kurutucularn egzozu kritik bir
konuolur. amarhane egzozundan ayr bir devre olmas ve kanalmalzemesi
olarak aliminyum kullanlmas yaygn bir uygulama-dr.
Projelendirilmesi esnasnda kurutucu zerinde kendi fanolup olmad
kontrol edilmelidir. Baz uygulamalarda amar-haneye sadece
havalandrma amacyla taze hava verilmekte vetm egzoz kurutucular
zerinden yaplmaktadr.
3. Mutfak ve amarhanede blgesel soutmalar (spot cooling)yapmak
ve bylece hava dalmnn insanlar rahatsz etmesi-ne engel olmak (t
masalar, alma tezgahlar gibi blgeler-de) tavsiye edilir.
4. Mutfak davlumbazlarnn seiminde evresinden taze hava
bes-lemesi yaparken orta ksmndan emi yapan tipler tercih
edilme-lidir. Bu yntemle mutfaa s ve kokunun yaylma riski mini-muma
indirilmi olur.
5. Mutfak davlumbaz egzozlarnda kaynakl siyah sa kanal
kulla-nlmal ve tm yatay hat boyunca kanal zerinde en uzun
2,5metrede bir olmak zere szdrmaz bakm kapa kullanlmal-dr. Bakm
kapaklarnn hemen altnda asma tavanda braklma-s gereken bakm
kapaklar unutulmamaldr.
6. Boya atelyesinde mstakil ex-proof motorlu fan olan bir
egzozsistemi tasarlanmaldr.
7. Teknik hacimlerin havalandrmasnn o hacimde bulunan uygunbir
klima santralnn egzoz at kanal zerine konulan bir men-fez vastasyla
yaplmas yaygn bir uygulamadr. Oluan + ba-sn d cepheye alan egzoz
azlarndan darya atlmaktadr
8. Kat hizmetleri, amarhane ve mutfak ef ofislerinin
tmyleklimatize edilmesi gerekir.
9. Asansr makina odalar, UPS odas, telefon santral odas,
arapdeposu gibi alanlarda mnferit soutma sistemlerinin
teminedilmesi gereklidir.
10. Mutfaklarda kullanlan soutuculara ait kondenserlerin
bulun-duu alanlarda (herhangi bir teknik hacim veya
soutucununzerinde tavan iinde olabilir) atlan snn alnmas ve ayn
za-manda kondenserlerin soutulmas iin bu blgenin havaland-rlmas
gereklidir.eitli oteller bu konuda kapal soutma kuleleri ile zm
bul-maktadr. Ayrca paket tipi soutucular kullanldnda, bu
sorunmutfak havalandrmas ile birlikte zlmelidir (hemen stndeegzoz
menfezi gibi).
11. Istma ve scak kullanma suyu temini iin genelde scak su
ka-zanlar kullanlmakla beraber, amarhane ve baz durumlardamutfak
ekipmanlarnn buhar ihtiyacn karlamak zere ayrbir paket tipi buhar
jeneratr kullanm yaygn bir uygulama-dr.
12. Teknik hacimlerde zellikle genel hacimlere veya yatak
odala-rna bitiik olanlarda muhakkak deme, duvar ve tavanda
427
-
akustik izolasyon yapmak gereklidir. Bu kapsamda zellikleatda
monte edilen cihazlar kuleler, mutfak ve amarhaneegzoz fanlar hatta
baz uygulamalarda kazan pompalar vechiller nedeniyle atlarn altnda
bulunan odalar akustik adanok kritiktir. nk genelde 5 yldzl
otellerin en st katlarkral dairelerinin, executive katlarn bulunduu
katlardr. Otelinprestij mahalleri olan bu tr yerlerde en ufak bir
akustik prob-lem olmamasna azami gayret gsterilmelidir (at
demesi-nin komple akustik izole edilmesi gibi).
13. Bu mahallerde de asma tavan ii ve grnyle ilgili
detaylkoordinasyon projeleri hazrlamak gerekir.
14. Kapal genleme kab olarak byk sistemlerde kompresrlgenleme
depolar veya pompal genleme depolar kullanlabi-lir. Bunlar az yer
kaplar ve belirli byklklerden sonra dahaekonomik olurlar. zellikle
pompal tip depolarda basnl birkap olmadndan 16 bar basnlara kadar
kullanlmas mm-kndr.
14.3.4. Otellerde Souk Depolama ve Depo Scaklklar:Aadaki Tablo
14.14de gsterilmitir.
Notlar:1. Her mal iin ayr ayr oda kullanlmas kokularnn bir
dierine
gememesi iindir. 2. oklama ounlukla kullanlmaz. Eer gerekli grlp
yaplr-
sa, ambalajl olarak oklama tercih edilmelidir. Bu durumda ko-ku
transferi az olur.
3. oklama iin daha pahal, fakat daha problemsiz olan plate
fre-ezer kullanmdr. ok youn oklama istenen yerlerde
tavsiyeedilebilir.
4. Bar blmlerinin arkasnda soutma kapasitesi yksek, ok hz-l
yklemeye uygun ift souk oda olmas yararldr. Biri ykle-nirken dieri
kullanlr.
14.4. ALIVER MERKEZLER14.4.1. DkknlarKk dkknlarda n tarafta byk
caml vitrin alanlar vardr. Bucaml blgeden yazn byk lde gnele s
kazanc, kn ise skayb olur. Istma veya soutma hava ile yaplyorsa
flenen havabu blgede younlatrlmaldr. Dkkanlarda s kazanc en
fazlavitrin ve aydnlatmadan olacaktr. Yazn camdan radyasyonla s
ka-zancn azaltmak iin vitrin camlarn renkli reflektif cam ve
dkka-nn d cephesine tente yaplmasnda fayda vardr.Kk dkknlarn
klimatizasyonu sz konusu olduunda split tipklima cihazlar kullanm
tavsiye edilir. Bu cihazlar tavana veya du-vara
yerletirilebilirler. Fakat bu cihazlarn havalandrma zelliiyoktur.
Tek bir noktadan 3 kW (10000 Btu/h) zerinde hava fleme-nin
insanlarda rahatszlk verdii unutulmamaldr. Dkkanda asmatavan yapma
imkan varsa, kanall tip klimalarla havalandrma vesoutma yaplabilir.
stanbul artlarnda 4 ay soutma, 12 ay hava-landrma ihtiyac olduu
dikkate alnmaldr. Asma tavandan ane-mostat yardmyla homojen hava
dalm yaplabilir. Fan basnla-r snrl olduundan bu tip cihazlarda
kanal uzunluklar mmknolduu kadar ksa tutulur. Kanal dizaynnda hava
hzlar da 4-6 m/sile snrl olmaldr. Egzoz havas, dkkann byklne bal
ola-rak bir kanal yardmyla toplanip, egzoz aspiratryle darya
at-labilir. Ufak dkkanlarda cama veya duvara taklan aspiratrler
yar-dmyla egzoz gerekletirilebilir.Kk marketlerde en nemli i s
kaynaklarndan biri buzdolapla-rnn haval kondenserlerinden yaylan
sdr. Bu yzden mmkn-se soutucularn kompresr ve kondenserleri dkkndan
ayr birblmede toplanmaldr. Havalandrma havasnn buradan
egzozedilmesi yazn dkkn klima edilsin veya edilmesin byk
yararsalar. Sadece havalandrma yaplan, klimatize edilmeyen
dkkn-larda kondenserlerin bulunduu blgeden kanalla toplanan
havaegzoz edilirken, besleme havas doal olarak veya besleme fan
yar-dm ile mekanik olarak temin edilir. Havalandrma miktar olarak
dkknlarda 8 hava deiimi alnabi-lir.Kk dkkanlarn stlmas, stanbul
artlarnda, kombi kullanla-rak radyatrlerle yaplabilir. Ege ve
Akdeniz artlarnda stma ge-rekli olduunda heat-pump cihazlarla
yaplabilir.
14.4.2. Sper MarketlerSper marketleri kurulu olduklar alan bykl
cinsinden; 2500m2 st hiper marketler (departman maazalar),
1000-2500 m2 ara-s byk sper marketler, 400-1000 m2 aras orta
byklkte spermarketler ve 100-400 m2 aras kk sper marketler olarak
snf-landrlabilir. Kk sper marketlerde insan younluunun dahafazla
olduu hesaba katlmaldr. Sper marketler yap ve ilev itibar ile ikiye
ayrlrlar. 1) Daha okgda ve zorunlu ihtiya rnlerinin satld, insan
younluununolduka fazla olduu, alak rn raflarnn bulunduu,
insanlarnhareketli olduu ve alveri srelerinin uzun olmad (ortalama
30dk.) sper marketler; 2) Hobi, yap ara ve gerelerinin satld,
in-san younluunun nispeten daha az olduu, olduka yksek malze-me
raflarnn bulunduu ve alveri srelerinin olduka uzun ola-
428
Oda veya Saklanacak Mal Cinsi
p odalar
oklama odas
Derin dondurucu
Souk oda
Kiler souk oda
Sebze odas
Et n soutma odas
Balk
Et deep freez
Balk deep freez
Tabakta hazrlanm kahvalt
Peynir
Tereya (1 ay sre ile)
Hamur ileri
ki
Scaklk
+5 veya +8 C
-35 ile -40 C
-20 C
0 ile +1 C
+5 C
0 ile +5 C
0 C
0 C
-20 C
-20 C
+5 C
0 ile +4 C
+4 C
+5 C
+5 C
ekil 14.14. SOUK DEPOLAMA SICAKLIKLARI
-
bildii (ortalama 60 dk.) sper marketler. Bundan dolay
zelliklegerekli taze hava miktarlar belirlenirken ve kanal dizayn
yaplr-ken sper marketlerin bu tip ilevlerinin gz nnde
bulundurulma-s gerekir. Sper marketlerde kanal dizayn yaplrken
zellikle yerleim plan-lar gz nnde bulundurulmal, raflarn bulunduu
blmlerde ha-vann raflara arpmas nlenmelidir. Sper marketlerin kendi
ieri-sindeki baz blmlerinde fleme hzlar ve konfor artlar dei-kenlik
gsterebilir. zellikle sabit, oturularak allan ve insanlarnsra
bekledikleri kasa blmnde hava hzlar daha dk, havamiktarlar daha
fazla alnmaldr. Sper marketlerde s kazan vekayplarnn byk blmnn
srekli alp kapanan giri k ka-plarndan olduu dnlrse klimatize edilmi
tm havann%60lk ksmnn giri kaplarna yakn olan 1/3lk (toplam
spermarket alannn) ksmna flenmesi gerekir. Gnmzde sper
mar-ketlerdeki insan younluklarnn hafta aras i k saatlerinde
vehafta sonlarnda olduu dnlr ise iletme maliyeti asndan s-per
market tesisatlarnda zonlama yapmak, ok kademeli cihazlarkullanmak
avantaj salar. Sper marketlerde souk vitrinler etraflarndaki havay
souturlarve bu gece gndz srekli devam eder. rnek bir uygulamada,
ihava scakl 24 C deerindedir. Bu koullarda i-d scaklk far-k
dolaysyla s kazanc veya kayb 1 C scaklk fark iin, yakla-k 8 kW/C
olarak hesaplanmtr. Souk vitrinler tarafndan yara-tlan toplam
soutma ise 56 kW deerindedir. Bu deerin %81inekar gelen duyulur s
miktar 45,4 kW mertebesindedir. Bu etkiy-le market, yaz-k 45,4/8=
5,7 C soutulmaktadr ve yaz k maa-za scakl d scakln 5,7 C altnda
olacaktr. Bu nedenle sper-marketlerde, zellikle souk vitrin
blgelerinde, souk havann d-eme seviyesinde kp kalmas nlenmelidir.
Yerel souk havannsirkle edilmesi gerekir. Bu amala dn havasnn deme
sevi-yesinde emilmesi byk nem tar. Dn menfezleri zellikle so-utucu
vitrinlerin bulunduu blgelerde yerletirilmelidir. Buamala en iyi
zmlerden biri dn havasnn deme alt kanal-larla toplanmasdr. Soutucu
vitrin altndan geen bu deme altkanallarda uygun noktalara alan
menfezlerden souk hava emilir.Bu deme alt kanallar ayn zamanda
soutucu akkan borular-nn gemesi iin de kullanlabilir. (Baknz ekil
14.15) Beslememenfezleri ise tavan seviyesinde olmaldr.
Sistem SeimiSper marketlerin klimatizasyon ve havalandrma
tesisatlarnda ge-nelde kanall sistemler ile zm yoluna gidilir. Tek
kat zerine ku-rulu sper market binalarnn klimatizasyon ve
havalandrma tesi-satlarnda genellikle at tipi paket klima cihazlar
tercih edilirken,ok katl, dk tavan kotlu, sper marketlerde kanal
tipi split kli-malar kullanlabilir. Sper marketlerde paket tipi
cihazlar bakm,kontrol, servis ve iletme maliyeti gibi birok
nedenlerden dolaytercih edilmelidirler. at tipi paket klimalarda
kanal balantlar ci-hazn altna inecek ekilde veya yatayda gidecek
ekilde yaplabilir.Bundan dolay cihaz sadece stnde teras ya da at
olan mahaller-de kullanm mecburiyeti yoktur. Cihaz mevcut bina
bahesine veyabalkonuna da monte edilebilir. Cihaza monte edilecek
baz ekip-manlar ile dn kanal zerinden egzoz yapmak ve ayn
zamandaortama taze hava vermek mmkndr. Scak sulu stma sistemimevcut
ya da kurulacak ise; sadece soutma yapan at tipi paketveya split
cihazlara scak sulu serpantin akuple edilerek stma ya-plabilir. Is
kazan ve kaybnn fazlasyla gerekletii giri, k kaplarn-da mutlaka
hava perdesi kullanlmaldr. Mmknse giri ve k-lar ortak bir rzgarla
(ara blm) almal ve bu ara blmn kli-matizasyonu ayr dnlmelidir. Giri
blmnden gelebilecek so-uk havay krmann en ideal yolu cam altlarna
yaplacak alak pa-rapetlerin (yaklak 30 cm.) altna radyatrler monte
etmektir. klim koullar nispeten daha elverili (zellikle gney
blgelerde)yerlerde klima cihazlarnn heat pump stma sistemi olanlar
tercihedilebilir. Heat pump stma verimi ve kapasitesi (C.O.P.) d
havascaklklarna bal olarak deikenlik gsterir. D hava scaklkla-r
dtke cihazn stma kapasitesi ve verimi (C.O.P.) der, ilet-me
maliyeti ykselir. zellikle lman iklime sahip olmayan blge-lerde
heat pump stma sistemi kullanmnda yardmc olarak elekt-rikli stclar
kullanlmaldr. Elektrikli stclarn kullanm iletmemaliyetini olduka
artrr.Bu tip blgelerde stma sistemi gaz (doal gaz veya LPG) ile,
so-utma sistemi elektrikle alan sistemler tercih edilmelidir.
Kulla-nlacak paket cihazlarn kademeli olmas zellikle insan
younluu-nun az olduu gn ve mevsim geilerinde konfor ve iletme
eko-nomisi salar. Kullanlacak paket cihazlar atmosfer artlarna
daya-nkl olmal ve paslanmamaldr. Cihazlarn kasalar su geirimsiz
429
ekil 14.15. SOUK VTRN BLGESNDE DEME ALTI KANAL TAVSYE EDLR
-
olmaldr.Taze Hava Miktar Sper marketlerde taze hava miktarlar
insan younluuna gre be-lirlenir. Ortalama taze hava miktarlar aada
verilmitir.
Cihaz taze hava balantlar %100 taze hava alacak ekilde
dizaynedilmeli, zellikle mevsim geilerinde cihaz %100 taze hava
ilealtrlarak iletme maliyetinin dmesi salanmaldr. Taze
havamiktarlar baz literatrde 1-1,5 hava deiimi olarak da geer,
an-cak doru olan insan saysna gre yaplan hesaplardr.
14.4.3. Departman MaazalarBu blmde tek veya ok katl bir yap
iinde farkl departmanlar-dan oluan bir sistem ele alnmtr.
Yiyecekten giyim eyasna veev eyalarna kadar eitli mallarn olduu bu
sistemlerde her b-lm farkl karakterdedir. Genellikle stma, soutma
ve havalandr-ma hep haval bir klima sistemi ile gerekletirilir. Bu
sistem iineitli blmlerin karakteristik ykleri Tablo 14.16de
verilmitir.Genel ortalama olarak flenen hava miktar 16 m3/m2.h
alnabilir.Kii bana gerekli d hava miktar ise 20 m3/ kii
verilebilir. Ist-ma ve soutma amac ile ayn klima santral ve hava
datm siste-mi kullanlr. Istma asndan en kritik blge giri blgesidir.
Bura-da kaplar ve geni cam yzeyler bulunur. Birok maazada giriteara
gei blgesi uygulamas yaplmaktadr. ift kap sayesinde ya-ratlan bu
ara gei blgesinde ayr bir stma uygulanr. Bylece d-ardan souk havann
dorudan ieri girmesi nlenir. Souk giriinnlenmesi iin bir baka yntem
kaplara scak hava perdesi uygu-lanmas veya radyant stclarla
stlmasdr. Geni caml n yzderadyatr veya konvektrle ayr bir yardmc
stma da yaplmaldr. Departman maaza uygulamalarnda genellikle hava
soutmalkondens niteleri kullanlr. Eer ou zaman olduu gibi sper-
market tek katl ve yaygnsa at st klima ve havalandrma nite-leri
kullanlmaldr. Bylece birden ok sayda at st nite ilefarkl karakterde
blgeleri, ayr bamsz nitelerle beslemek mm-kn olmaktadr. Bu durumda
kanal sistemi de greceli olarak ksaolacaktr. Bu hava soutmal klima
ve havalandrma sistemlerinde,Free Cooling zellii yani uygun
zamanlarda %100 d hava ilealma kabiliyeti aranmaldr. Bylece gece
saatlerinde ve ara mev-simlerde d havann uygun olduu zamanlarda
soutma nitesi a-lmadan %100 d hava ile yaplan soutma sonucu maazada
de-polanan souk, pik yk dnemlerinde kullanlabilmektedir.
Havadatmnda genellikle maazann n tarafnda younlaan yk dik-kate
alnmaldr. Sistem toplam havasnn yaklak %60 maaza-nn yaklak 1/3lk n
alanna beslenmek durumundadr.Spermarketlerde olduu gibi souk vitrin
blgelerinde, souk ha-vann deme seviyesinde kp kalmas nlenmelidir.
Yerel soukhavann sirkle edilmesi gerekir. Bu amala dn havasnn de-me
seviyesinde emilmesi byk nem tar. Dn menfezleri zel-likle soutucu
vitrinlerin bulunduu blgelerde yerletirilmelidir. Egzoz SistemiSper
marketlerde ve departman maazalarnda ortam srekli pozi-tif basnta
tutulur, bu nedenle zel blmler hari ortamdan egzozyaplmaz. zellikle
et reyonlarnn, sebze reyonlarnn, cafelerin,zel piirme frnlarnn
bulunduu mahallerden ksmi egzozlar ya-plmaldr. Ortamdaki pozitif
halde bulunan havann zel panjur ve-ya menfezler ile mal giri blm ya
da malzeme deposuna kama-s salanabilir. Bu tip uygulamalarda
mutlaka ara geilerde yangndamperleri kullanlmaldr.Kanal Dizayn
zellikle yksek tavanl, asma tavan yaplmayan mahallerde kanal-lar
aktan geiriliyor ise bu kanallara dtan izolasyon
yaplmaldr.Kanallara iten izolasyon yaplmamaldr. Zamanla izolasyon
ya-pkanlarnda meydana gelebilecek almalar kanallar tkayarakhava
geiini zorlatrabilir. Ayrca iten izolasyonlu sistemlerdeizolasyon
malzemeleri ses ve pislik kayna olabilirler. Bu tip sis-temlerde
szdrmaz dairesel kesitli kanallar tercih edilmelidir. Bukanallarda
hava kaaklar nlendii gibi, hzl montaj ve estetik g-
430
Spermarket zellii nsan Says Taze Hava(Kii/100 m2) (m3/h.kii)
Yap rnleri spermarketleri 8-12 20-30
Gda rnleri spermarketleri 20-30 20-30
Tablo 14.16. ALIVER MERKEZLER N KLMA - HAVALANDIRMA VERLER
K
C
22 - 26
22 - 26
22 - 28
22 - 28
20 - 22
22 - 26
Tekstil, ev
eyalar vs.
Mobilya
Avize,
lamba
Radyo,
televizyon
Yiyecek
Lokanta,
kafeterya
Departman Oda Scakl
Yaz
C
19 - 22
19 - 22
22 - 24
22 - 24
18 - 20
21 - 23
Kii/m2
0.3
0.1
0.3
0.3
0.3
0.5
KiiYounluu
Aydnlatma
W/m2
20
20
200
100
20
20
nsan
W/m2
32
11
32
32
32
53
W/m2
52
31
232
132
52
73
Max.Soutma
YkK
C
12
12
12
12
12
12
Yaz
C
12 - 16
12 - 16
12 - 16
12 - 16
12 - 16
12 - 16
m3/m2 h
16
9
69
39
16
22
flemeHavasMiktar
m3/m2 h
10
6
69
39
16
22
Max.EgzozHavas
Ykler fleme HavasScakl
-
rnm gibi avantajlar da elde edilir. Yksek tavan kotlu
uygulamalarda cihaza dn havas yer kotun-dan toplanmaldr. Mmkn
deilse fleme sistemlerinde zelliklescak havay yer kotuna indirecek
ve by-pass nleyecek jet difzr-ler kullanlmaldr. Hava atlarnda yksek
raflarn konumlar byknem tar. Hava bu raflarn zerine atlmamaldr. Jet
difzrlerdenk hzlar yksek seilebilir, ancak bu hava hzlar insanlarn
do-latklar ortamlarda 0,5 m/s seviyelerinde tutulmas gerekir.ekil
14.17de arka arkaya 5 pafta halinde bir sper market klimaprojesi
hava kanallar ve cihaz yerleimi planlar verilmitir. Yapyaait at,
zemin, 1. bodrum, 2. bodrum ve 3. bodrum planlar grl-mektedir. Her
kat 1805 veya 1960 m2 olup, toplam yap 7530m2dir. Kat ykseklii 3,5
metre olup, asma tavan ykseklii 50cm.dir. Spermarket Uygulama
Notlar1. atda d ortamda kullanlan klima santrallerinin mutlaka
d
ortam etkilerinden etkilenmeyecek yapda olmas gerekir. Dgvde
yamur, rzgar gibi etkilere kar tamamen szdrmazolmaldr. Hava kaa,
iine su alma gibi riskleri tamamal-dr. Ayrca santraln kardan
etkilenmemesi iin kendi zerindeats olmaldr.
2. atya konan santralin kanal balantlar cihazn altndan
yapl-maldr. D ortamdan giden kanallarda her ne kadar izolasyonve
izolasyon klf da yaplsa, kanal d etkilerden korumakok zordur.
3. Klima santrallar ift devirli fanl, ift serpantinli ve ift
kon-denserli olmaldr ki, fan dk devirde altnda serpantin-de donma
vs. olmasn. nk bu tr binalarda insan yk okdeikendir.
4. Taze hava oran bu tip uygulamalarda %25-30
mertebelerindeolmaldr.
5. Market hacmi ile dier hacimler arasnda, pozitif basntaki
or-tamdan hava transferi iin transfer merkezleri
kullanlyorsa,arkalarnda yangn damperi kullanlmaldr.
6. zellikle insanlarn youn olduu kasalarn bulunduu n tara-fa
fazla hava flemek gereklidir.
7. Menfez yerleimi yaparken yksek dolaplara dikkat
etmeli,bunlarn stne hava flenmemelidir. Menfez yerleri
yrykoridorlarnn stne gelecek ekilde projelendirilmelidir.
8. Markete alan btn kaplarda scak hava perdesi kullanlma-ldr. Bu
hem s kaan engeller, hem de sinek gibi uan ha-erelerin giriini
engeller.
9. Kasalardaki klimatizasyonda mteri istei mi, kasiyer isteimi
dikkate alnaca iverenle mutlaka grlmelidir.
10. Ortamda mutlaka art basn yaratlmaldr. Bylece dardanieri hava
girmesi engellenmelidir. Aksi halde kasiyerler hastaolmaktadr.
11. Et reyonu, balk reyonu, frn blm gibi blgelerin ayr %100taze
haval klima cihazlar olmaldr ve bu blmlerden mutla-ka egzoz
yaplmaldr.
12. at tipi mutfak aspiratrleri, hava at dikine tipte
olanlardanseilmelidir. Hava at yandan olanlarda egzoz havas at
veteras yzeyine arparak burada ya filmi oluturmaktadr. Bu
ise, aspiratrlere servis veren kiilerin kayp dmesine ve
ya-ralanmasna neden olmaktadr.
14.4.4. Byk Alveri MerkezleriBu tip yaplar bir mol hacmi ile
buna bal ok sayda dkkndanoluur. Mol hacimleri merkezi bir sistemle
iklimlendirilirken, dk-knlar ayr bir sistem ile bamsz veya mterek
iklimlendirilir.Mol hacimleri mal sahibi tarafndan iletilirken,
dkknlar kiralkveya satlk olabilir. Dolays ile dkknlardaki tesisatn
iletme ma-liyetinin paylam ve dkknlarn sat veya kiralama
politikas,sistem dizaynnda balangta ele alnmas gerekli nemli
konular-dr. Mol hacimleri genellikle sabit debili merkezi
santrallarla besle-nir. Sistemin mimari projelendirilmesinde mmkn
olduu kadarayn karakterdeki dkknlar bir araya toplanmaldr.zellikle
yiyecek-iecek alanlar, (fast food, lokanta, kafeterya gi-bi) bir
arada toplanmaldr. Bu alanlar zel olarak ele alnp
proje-lendirilmelidir. Bu blgelerde koku ve duman kontrolu, d hava
ih-tiyac, mutfak egzozu, snn yerinde yakalanmas ve soutma
ekip-manlarnn ihtiyalar gibi zel zm gerektiren sorunlar vardr.Bu
blgenin ayr bamsz bir egzoz sistemi ile egzoz edilmesi deuygulanan
zmler arasndadr. Mol blgesi genellikle yl boyu so-utulmak
durumundadr.Dkknlar iin ise merkezi V.A.V. sistemleri en ok
kullanlan -zmdr. Her dkkn iin ayr bir V.A.V. kutusu kullanlr.
Merkezisantralda 16 C gibi sabit bir scaklkta retilen hava, V.A.V.
kutu-sunda farkl hacimlere farkl debide verilerek farkl soutma
ykle-ri karlanr. Eer dkknlarn da bakan cepheleri yoksa ve tama-men
mol hacmine bakyorsa, buralar iin de yaz k soutma
gere-kecektir.V.A.V. kutularnda stc serpantinler yardm ile reheat
yaplabilir.Bylece bir hacimde stma yaplrken, dier hacimde ayn anda
so-utma yaplabilir. Ancak uygulamada da bakmayan dkknlardareheat
olay ok ender olarak gereklemektedir.Bu bakmdan V.A.V. kutularnda
reheat zellii dikkatle deerlen-dirilmelidir. Dkknlarda stma ihtiyac
V.A.V. kutularndaki st-clarla veya ilave scak sulu stma sistemleri
ile karlanabilir.Alveri merkezlerinde yl boyu soutma ihtiyacnn
olmas nede-niyle, s ekonomisi nlemlerine dikkat edilmeli ve free
cooling im-kn olan santrallar seilmelidir. Mol hacminde d atmosfere
gredaha yksek veya ntr bir basn oluturulmaldr. Sadece yiyecekblgesi
ve eer varsa koku kontrolu gereken blgelerde negatif ba-sn
oluturulur. Bu tr blgelerin bamsz egzoz sistemi olmal vebu
blgelerin havas ortak dn havasna kartrlmamaldr. Du-man kontrolu iin
havalandrma sisteminde gerekli nlemler aln-m olmaldr. Bu tr
merkezlerde, genellikle bulunan, atriyum ha-cimlerinin
havalandrlmas iin ilgili blme baknz. zel klimaisteyen tatbikat
yerlerinin kesin tespiti gerekir. ar giri kaplar-na scak hava
perdesi yaplmaldr. Dkkanlarn veya gezi alanlar-nn egzoz havas garaj
katlarna baslp, egzoz garajdan yaplabilir.Bu ekilde garaj
katlarndaki konfor yaklak olarak sfr maliyet ilegerekleir. Ancak bu
tip uygulamalarda yangn srasnda dumankontroluna dikkat edilmeli ve
yangnda oluan dumann garaja ba-slmas nlenmelidir.
431
-
432
ekil 14.17.A. RNEK SPER MARKET KLMA PROJES
-
433
ekil 14.17.B. RNEK SPER MARKET KLMA PROJES (devam)
-
434
ekil 14.17.C. RNEK SPER MARKET KLMA PROJES (devam)
-
435
ekil 14.17.D. RNEK SPER MARKET KLMA PROJES (devam)
-
436
ekil 14.17.E. RNEK SPER MARKET KLMA PROJES (devam)
-
ekil 14.18de bir ar binas klima projesi kat plan grlmekte-dir.
Bu binada dkkanlarda klima sistemi olarak VAV kullanlmtr.Santralda
artlandrlan souk hava kanallarla planda grlen VAVkutularna, bu
kutulardan da fleksibl kanalla lineer difzrlere ula-makta,
buralardan istenen miktarda dkkanlara flenmektedir. D-n+egzoz havas
ise asma tavan iinden emi menfezleri ve dnkanallar ile
toplanmaktadr. VAV kutularnda reheat iin scak sukullanlmaktadr.
14.5. ATRUMLARzeri kapal geni avlu olarak atrium ilk kez Roma
mimarisinde or-taya kmtr. Modern mimaride ise atrium zellikle byk
alve-ri merkezlerinde, otellerde, terminallerde, spor
komplekslerinde,endstriyel yaplarda ve i merkezlerinde ok kullanlan
bir elemanhaline gelmitir. Atrium zmleri byklk, geometri ve
fonksi-yon olarak ok deiik olabilmektedir. Bu blmde ancak
genelprensipler zerinde durulacaktr. zel zmler tamamen mimarnve
mekanik tasarmcnn seimine baldr. Yani atrium iin niver-sal bir
mekanik sistem zm nerilemez, ancak tasarmc eitliolanaklar
deerlendirerek zel zm kendisi retir. Atrium tasa-rmnda en nemli
grev mimara dmektedir. Atriumun oryantas-yonu ve geometrisinde
alnabilecek nlemlerle, atriumu kapatancam yzeylerin ve evre duvar
yzeyleri malzemesinin uygun sei-mi ile pasif olarak gneten stmada
yararlanmak mmkndr. Yi-ne ayn elemanlarla oynayarak yazn serinletme
imknlar veya so-utma yk indirimleri salanabilir. Burada mimari ile
ilgili pasifnlemler zerinde durulmayacaktr. Ayrca atriumda yangndan
ko-ruma zerinde ilgili blmde durulduundan, burada
anlatlmaya-caktr.
14.5.1. Havada Scaklk Tabakalamas ve Baca EtkisiAtriumlarda byk
yksekliklere ve tepeden alnan gne radyas-yonuna bal olarak dey
dorultuda nemli scaklk farklar olu-ur. Yazn bu dey dorultudaki fark
10-15 C deerlerine kadarykselebilmektedir. Ayrca scaklk gradyan da
geometriye balolarak farkl olmaktadr. zellikle dar ve uzun
atriumlarda iki fark-l belirgin scaklk gradyan ve buradan
hareketle, iki farkl blge ta-nmlamak mmkndr. Bu scaklk gradyan k
aylarnda dahaazalmakta, hatta ok souk d hava scaklklarnda ve tek
caml uy-gulamalarda en yukarda bir ters gradyan bile
oluabilmektedir. Budurumda youmann nlenmesi iin zel nlem alnmas
gerekir.Bu scaklk gradyan iyi deerlendirildiinde baz
uygulamalardaavantaj olarak da kullanlabilir. Bu scaklk
tabakalamasn gz-nne alarak atrium hacmi dey dorultuda iki blgeye
ayrlabilir.st blge gne radyasyonundan etkilenmektedir ve
scaklklardagn boyunca byk deimeler meydana gelir. Alt blge ise
gne-ten fazla etkilenmez ve daha stabil bir scaklk deerine
sahiptir. teyandan yangndan koruma blmnde daha fazla zerinde
duruldu-u gibi, atriumda yksekliine bal olarak ok kuvvetli bir baca
et-kisi vardr. Kn alt katlardaki scak hava ykselerek st
katlardakiaklklardan dar kmaya alr ve ykseklik boyunca bir
basngradyan oluur. Alt kotlarda vakum, st kotlarda da art basn
szkonusudur. Yazn ise d ve i scaklklara bal olarak ters bir ba-
sn gradyan oluabilir. Doal havalandrma ile ilgili olarak
deer-lendirilebilecek bir baka kuvvet ise rzgr basncdr. zellikle
stkotlardaki uygun aklklarda rzgr basncndan yararlanaraknemli lde
doal havalandrma yaplabilir.
14.5.2. HVAC SistemiAtriumu ve bunu evreleyen yaplar farkl
zonlar olarak deerlen-dirmek gerekir. Gnmz uygulamalarnda atriumda
yaanlmayanst kotlar iin aktif klimatizasyon dnlmemektedir. Ancak
ev-releyen yaplarn klimatizasyonu atriumla birlikte zlmeli ve
atri-um artlarnn belirli snrlar amamas iin gerekli kontrol
eleman-lar temin edilmelidir. unu da unutmamak gerekir ki, atriumda
in-sanlar srekli kalmadklarndan, konfor artlar ok daha geni
ara-lkta deiir. Eer atrium bir dn havas plenumu gibi kullanlmyorsa,
atrium-lu yaplar iin V.A.V. sistemleri en uygun zmdr. Bu tip
yaplar-da geni yk deiimleri ve bazen ayn anda stma ve soutma
ta-lepleri oluabilmektedir. Ayrca atriuma komu hacimlerde okfarkl
enerji talepleri varsa, merkezi tek sistem yerine ok merkezliyaygn
sistemler kullanlabilir. Atriuma alan zonlardan oluan birsistemde,
zonlara sadece besleme havas temin etmek, dn hava-sn ise atrium st
kotlarndan almak mmkndr. Bu durumda atri-um bir dn havas plenumu
gibi kullanlm olur. Ancak bu siste-min dezavantajlar vardr.
ncelikle farkl kaynaklardan emilen ha-valarn karmas, koku ve dier
kirleticiler asndan bir i hava so-runu yaratr. kincisi atriuma yakn
blgelerde daha fazla resirklas-yon olur. Ayrca kanal yerleimi iin
uygun yer olmayabilir. Bununalternatifi olan sistemde ise atriuma
komu veya bal zonlar ken-di besleme ve dn kanallar ile tesis etmek,
atriumu bamsz z-mektir. Atriumun bamsz zmnde havann alt kotlardan
yaammahallerine beslenmesi ve st kotlardan toplanmas genellikle
ter-cih edilen zmdr. Besleme havas ortamda bulunan insanlar
vebitkiler zerine dorudan gelmemelidir. Atrium tepe camnn zelcam
olmas, ift cam olmas, iten veya dtan zel glgeleme ele-manlar
kullanlmas enerji tasarrufu asndan mutlaka dikkatealnmas gerekli
hususlardr.
14.5.3. Atrium HavalandrmasAtriumu alt ve st olarak fiktif iki
blgeye ayrmak ou zaman ya-rarldr. Bu durumda tavsiye edilen
havalandrma sistemleri alterna-tifleri aadaki gibi sralanabilir:1-
Yaz almasnda ekil 14.19da olduu gibi alt yaanlan zonu
mekanik bir sistemle artlandrrken, st blgeyi kontrollu ola-rak
alabilen aklklardan doal olarak sadece havalandrmak.
Burada sadece zellikle etkili olan rzgr kuvvetleridir. Ayn
ilemifan kullanmak suretiyle cebri olarak da gerekletirmek mmkn-dr.
Ayrca yangn halinde duman kontrolu iin bir egzoz sistemingrlmse bu
egzoz fanlar da yazn havalandrma amac ilekullanlabilir. Yaplan bir
almada en az 5 m/s deerine kadar rz-gr hzlarnda doal havalandrmann
baar ile gerekletii belir-lenmitir.2- Yaz almasnda d hava scaklklar
i scaklklardan daha d-
kse ki, bu durum geceleri ve ara mevsimler iin geerlidir, bu
437
-
ekil 14.18. RNEK ARI BNASI KLMA PROJES KAT PLANI438
-
439
durumda ekil 14.20de grlen alma biimi kullanlabilir.Bu durum
bilinen free cooling uygulamasdr. Ancak burada s-caklk tabakalamas
nedeniyle st seviyelerde scaklklarn okdaha yksek olduu dnlrse,
atriumda free cooling imknok daha fazladr. rnein normal konfor
klimasnda dn ha-vas scakl 24-28 C iken atrium st kot scaklklar 38 C
de-erlerine kadar ykselebilmektedir.
Sz edilen bu durum nedeniyle atriumda hibir mekanik
soutmayapmadan, sadece tepede kontrollu olarak yaratlabilen
aklklaryardm ile gerekletirilen doal havalandrma ile scaklklar
kont-rol etmek mmkndr. Baca etkisi ile alt kotlardan emilen serin
dhava (ksmen balantl klimatize edilen zonlardan emilen artlan-drlm
hava), bu tepedeki aklklardan egzoz edilir.Bu ekilde doal olarak
havalandrlan rnek bir atriumda demealan 560 m2 ve ykseklik 20 m.
deerindedir. at alannn brt%10u mertebesinde aklk meydana
getirebilmektedir. D scak-ln 14-24,5 C arasnda deiimi srasnda
atrium scakl altta26, stte 30 C deerinde snrlanabilmektedir.D
scakln 31 C deerine kt en scak gnde atriumda scak-lk 32 C ile snrl
kalabilmektedir. Bu durum atriumda dolamak-ta olan insanlarda
rahatszla neden olmamaktadr.3- K almasnda atrium HVAC sisteminin
esnek olmas yarar-
ldr. Burada hal szkonusu olabilir.a. D scaklklar, ierideki sl
ataletle ve i kaynaklar nedeniyle
nemli byklkteki zaman dilimlerinde stmaya gerek kalma-yacak
kombinasyonlar oluturabilir. Merkezi enerji ynetim sis-temi yardm
ile nceden belirlenen bir strateji erevesinde me-
kanik stma ve soutma tamamen durdurulabilir.b. Ak ve souk k
gnlerinde dey dorultuda nemli lde
scaklk tabakalamas meydana gelir ve scak hava stte topla-nr. Bu
scak hava ekil 14.21deki gibi HVAC sistemine geridndrlerek nemli
lde ekonomi salanabilir.
c. Kapal ve souk k gnlerinde ekil 14.22de grlene benzeriki zonlu
artlandrma gerekletirilebilir. Daha duyarl olan veyaanlan alt zon
stlrken, st zonda sadece youmay nle-mek zere bir artlanma
gerekletirilir. Yaanlmayan st zo-nun stlmas gerekmez.
14.6. BYK TOPLANTI, FUAR, GSTER VE SPORSALONLARI
14.6.1. Genel Byk toplant salonlar genellikle yksek tavanldr ve
esas olaraktek byk hacimden oluurlar. Kullanmlar srekli deil,
periyo-diktir. Tasarm bu ksa sreli youn kullanma gre yaplr. Bu
d-nemde insan younluu ok fazladr. Ancak kii bana den hacimbyk
olduundan, salonda toplam hava deiimi says greceliolarak dktr.
Enerji tasarrufu nlemlerinin sistem tasarm veperformans zerine byk
bir etkisi vardr ve mutlaka gz nndebulundurulmaldr.Bu tip yaplarda
kullanm ksa sreli olduundan, n soutma veyastma ile pik ykleri
azaltmak mmkndr. nsan yk hesaplanr-ken oturma alan iin kii bana 0,7
0,9 m2 alan alnabilir. Kiibana minimum d hava miktar 8-30 L/s
deerleri arasnda dei-
ekil 14.19. YAZ ALIMASI HAVALANDIRMASI ekil 14.20. YAZIN UYGUN
KOULLARDA EKONOMALIMASI
-
440
ir. Grld gibi havalandrma yk toplam yk ierisinde nem-li bir yer
tutar. Enfiltrasyonun nne gemek zere bu hacimler ge-nellikle
pozitif basn altnda tutulur.Aydnlatma bu tip uygulamalarda nemli
bir i yktr. Salon karak-terine gre deimekle birlikte, sergi ve fuar
alan gibi yerlerde1600 Lks mertebesine kadar
ykselebilir.Kullanlacak filtreler eer sigara iilmiyorsa %30-35 gibi
dk ve-rimli olabilir. Sigara iilen hacimlerde ise filtreler ASHRAE
stan-dartlarna gre %80 verim deerine sahip olmaldr. Ses ve
titreimkontrolu, zellikle konser salonlar gibi uygulamalarda n
plana ge-er ve sistem tasarmnda ana parametreyi oluturur. Bu tip
uygula-malarda mutlaka bir akustik danmanyla birlikte allmaldr.Bu
tip byk salon uygulamalarnda sabit debili tek zonlu veyaVAV tam
haval klima sistemleri kullanlr ve lobi vs. gibi yan sa-lonlar iin
ayr bamsz santraller tavsiye edilir. Kk toplant sa-lonlar iin paket
tip hava kanall klima cihazlar ile klima tesisatyaplmas, dolu zaman
az olan binalarda esneklik ve egzoz kulla-nm imkan salayabilir. Byk
gsteri salonlar ve arenalarda girilobileri, koridorlar ve evreleyen
oturma alanlar ayr santrallarlabeslenir. Dk younluklu radyant stma
iyi bir alternatiftir. Bazbyk salonlarn faaliyetin karakterine gre
blnmesi sz konusu-dur. Bu tip uygulamalarda da her zonun ayr
kontrol edilebilmesitercih edilir. ok byk salon sistemlerinde ayn
salona birden faz-la sayda santraldan besleme yaplabilir. ekil
14.23 ve 14.24 de iki farkl toplant salonu klima projesi
ve-rilmitir. Her iki sistem de tamamen haval tip klima sistemidir.
e-kil 14.23deki uygulamada besleme havas tavandan anemostatlar
ile verilirken dn havas tavandan, salon yan duvarlarndan
vesahneden toplanmaktadr. ekil 14.24deki zmde ise, beslemehavas
yine tavandan verilirken, dn havas koltuk
altlarndantoplanmaktadr.Bu salonlarda tavan ykseklii fazla olduu
iin hava katmanla-mas sk rastlanan bir problemdir. Hava datmnda bu
konuya dik-kat edilmelidir.Byk salonlarn havalandrmasnda performans
srasnda insanlarsrekli yerlerinde hareketsiz oturduklarndan, iyi
bir hava hareketiuygulamann en nemli yndr.Istma, salona giri
blgelerinde nemlidir. Salonda seyirciler gel-meden yaplan n stma
periyodu dnda nemli deildir. Asl ze-rinde durulmas gereken soutma
halidir.Bunun iin en genel uygulama, besleme havasnn bast
seviye-sinden veya st kotlardan vermek ve havay koltuk altlarndan
veyaoturma yerleri civarnda alt kotlardan toplamak eklindedir.
Koltukaltndaki dn menfezlerine hz 1,4 m/s deerini amamaldr.
Buhacimlerin biimine gre bazen jet tipi 15-45 m gibi uzun atl
di-fzrlere gereksinim duyulabilir. Veya tavandan aa doru
flemeyaplabilir. Bu tip uygulamalarda, hava besleme
menfezlerindekises seviyesine dikkat edilmelidir.Ses seviyeleri
yksek ise, tavandan aa fleme yapan difzrdeses seviyelerinin msaade
ettii lde at yaplr. Hava hareketi-nin devam dn menfezleri ile
salanr. Dn menfezleri btnoturma alanna dalm ise, flenen souk veya
scak hava bir bu-lut biiminde insanlarn zerinden geerek dn
menfezlerindenemilir. Balkon altlar gibi havann hareketsiz kalmas
mmkn bl-gelerden de hava emii yaplmaldr.
ekil 14.21. GNEL VE SOUK KI GNLERNDEEKONOM ALIMASI
ekil 14.22. KAPALI KI GNLERNDE NORMAL ALIMA
-
ekil 14.23. TOPLANTI SALONU KLMA UYGULAMA RNE441
-
ekil 14.24. FARKLI BR TOPLANTI SALONU KLMA UYGULAMA RNE442
-
Normal tavan difzrleri 9 m aralklarla sralandnda ve iyi bir
di-fzr seimi yapldnda bir ok uygulamada olumlu sonu almakmmkndr.
Besleme menfez eleman olarak lineer difzrler kul-lanlmas mimari
adan daha ok tercih edilen zmlerdir. Bu tipuygulamalarda kullanlan
byk kapasiteli difzrlerde i damperbulunmamas ses asndan nemle
tavsiye edilir.Eer sistemde soutma yaplmyor ve sadece havalandrma
ve/veyahava ile stma yaplyorsa, yukardakinin tersine koltuk
altlarndanbesleme, tavan seviyesinden dn havas alnmas yntemi
uygu-lanr. Eer baz spor salonlarnda olduu gibi seyirci yeri yoksa,
ta-vandan difzrlerle fleyip, santrale en yakn duvardan st
kotlar-dan tek noktada emi menfezleri ile havay toplamak
mmkndr.
14.6.2. Arenalar ve Spor SalonlarBu salondaki faaliyetler ok
eitli olabildiinden sl ykler okdeiir. Bu salonlar sadece spor
karlamalar iin deil ayn za-manda konser, gsteri ve sergi amalaryla
da kullanlabilmektedir.Bu yzden bu sistemler ok esnek olmaldr.
Bunun iin kullanlanfanlar ok kademeli olmaldr. Bylece faaliyet
cinsine gre kapasi-te ayar yaplabilir. Kongre faaliyetleri, pop
mzik konserleri gibihallerde sl konfordan ok iyi bir egzoz
havalandrma birinci plan-da gelir. Ana salon etrafndaki yardmc
alanlar, giri ve klardave aralarda ok youndur. Bu blgeler iin bamsz
bir havalandr-ma santral ve iyi bir havalandrma gereklidir. Soyunma
odalarndada klimatizasyondan ok iyi bir havalandrma gerekir.
Soyunmaodalarnda m2 bana 10-15 L/s hava gerekir. Sistemin
klimatizas-yonunda merkezi haval sistemler kullanlr. Dn havasnn
birblm (~%25i) aadan alnmaldr. Egzoz tatbik edilmelidir.Baz ak
stadyumlarda, oturulan yerlerde panel stma vardr.Okullarn jimnastik
salonlarnda olduu gibi kk uygulamalardasaatte 4-6 hava deiimi
salayacak bir havalandrma yeterlidir.Istma i